HIDROSFERA HIDROSFERA ETA ETA

ATMOSFERAATMOSFERA

ZER DA HIDROSFERA?ZER DA HIDROSFERA?

Hidrosfera lurreko Hidrosfera lurreko urak osatutako urak osatutako geruzageruza

da, atmosferako ur-lurruna izan ezik. Bi da, atmosferako ur-lurruna izan ezik. Bi

multzotan sailkatzen da.multzotan sailkatzen da.

HIDROSFERAKO URAKHIDROSFERAKO URAK

Bi multzotan sailkatzen da:Bi multzotan sailkatzen da:

Ur ozeanikoa: ozeanoetan eta Ur ozeanikoa: ozeanoetan eta itsasoetan itsasoetan

dagoen ura .dagoen ura .

Ur kontinentala: ibaietan, aintziretan, Ur kontinentala: ibaietan, aintziretan, izotzizotz

masetan…dagoen ura.masetan…dagoen ura.

HIDROSFERA ETENGABE HIDROSFERA ETENGABE MUGITZEN DAMUGITZEN DA

Hidrosferako urak etengabe mugitzen dira.Hidrosferako urak etengabe mugitzen dira.Hiru multzotan sailkatzen da:Hiru multzotan sailkatzen da:Olatuak: haizeak itsasoaren gainazalean Olatuak: haizeak itsasoaren gainazalean sorturiko uhinak dira. sorturiko uhinak dira. Itsas-lasterrak: ozeanoko leku batetikItsas-lasterrak: ozeanoko leku batetik bestera mugitzen diren ur masak.bestera mugitzen diren ur masak.Itsasaldiak: sei ordutik behin gertatzen Itsasaldiak: sei ordutik behin gertatzen

diren itsasoaren gorabeherak.diren itsasoaren gorabeherak.

IBAIAKIBAIAKHiru zati daude:Hiru zati daude:Goi ibilgua: ura oso azkar joaten da, Goi ibilgua: ura oso azkar joaten da,

ibaiaren zatirik aldapatsuena da, V ibaiaren zatirik aldapatsuena da, V itxurako haranak sortzen dira.itxurako haranak sortzen dira.

Erdiko ibilgua: aldapa txikiagoa du eta Erdiko ibilgua: aldapa txikiagoa du eta ura ura

lasaiago jaisten da. Haranak irekiak dira.lasaiago jaisten da. Haranak irekiak dira.Behe ibilgua: zati honetan itsasoarekinBehe ibilgua: zati honetan itsasoarekinelkartzen da, ibaiaren zatirik zabalena da.elkartzen da, ibaiaren zatirik zabalena da.

URAREN ZIKLOAURAREN ZIKLOA

Eguzkiaren beroarekin lurra berotzen du eta Eguzkiaren beroarekin lurra berotzen du eta

bertako ura lurruntzen da. Ura lurruntzen bertako ura lurruntzen da. Ura lurruntzen

denean eta atmosferara ailegatzen denean eta atmosferara ailegatzen

denean hodeiak sortuko dira. Hodeiak ur denean hodeiak sortuko dira. Hodeiak ur

tantez osatuta daude kondesasioari esker.tantez osatuta daude kondesasioari esker.

Hodeiak nahiko pisutsuak direnean ur Hodeiak nahiko pisutsuak direnean ur tantaktantak

erortzen dira prezipitazioaren bidez.erortzen dira prezipitazioaren bidez.

Baina ere bai, haizeak hodeiak Baina ere bai, haizeak hodeiak bultzatzen ditu eta mendi baten kontra bultzatzen ditu eta mendi baten kontra jotzen bada ere ur tantak jausiko dira. Ur jotzen bada ere ur tantak jausiko dira. Ur tantak jauzten tantak jauzten

direnean hodeietatik eta 0 graduko direnean hodeietatik eta 0 graduko geruzageruza

batean jauzten badira elurra sortuko da.batean jauzten badira elurra sortuko da.

Hori ez bada gertatzen bakarrik jauziko Hori ez bada gertatzen bakarrik jauziko da da

euria. Askenez, ibaien bitartez, ur hori euria. Askenez, ibaien bitartez, ur hori

itsasora bueltatuko da.itsasora bueltatuko da.

HIDROSFERAREN GARRANTZIAHIDROSFERAREN GARRANTZIA

Hidrosferan, milioika organismo daude.Hidrosferan, milioika organismo daude.

Gizakiok, hidrosferako ura erabiltzen Gizakiok, hidrosferako ura erabiltzen dugu: dugu:

edateko, dutxatzeko, garbitzeko …edateko, dutxatzeko, garbitzeko …

Gizakiok hidrosferan: aisaldi-jarduerakGizakiok hidrosferan: aisaldi-jarduerak

egiten ditugu: bainatu, nabigatu… baita egiten ditugu: bainatu, nabigatu… baita ere ere

lanetan: arrantza, industria…lanetan: arrantza, industria…

ATMOSFERA

ATMOSFERAREN AIREA

Atmosferako gas-nahastea da: %75 nitrogenoa da, %21 oxigenoa eta %1 beste gas batzuk: karbono dioxidoa, ozonoa, ur-lurruna…

ATMOSFERAKO GERUZAK

Atmosfera zenbait geruzetan banatzen da:·Troposfera: Altuera 12 kilometroko geruza da. Bertan, hodeiak eta presipitazio asko sortzen dira.·Estratosfera: 12 kilometrotik 50 kilometrora doangeruza da. Estratosferan hotz asko egiten du eta oxigeno gutxi dago. Orduan, ezin da arnasa hartu. Goreneneko zatian, ozono-geruza dago. Eguzki erradiazioetatik babesten gaitu.

·Goragoko beste geruza batzuk Estratosferatik gora, beste motatako geruza

hotzak daude. Gas oso gutxi dute.

Mesosfera, termosfera eta exosfera izenekoak. Bertan hainbat fenomeno daude. Adibidez, izar iheskorrak.

ATMOSFERA ETA BERTAKO ALDAKETAK

Atmosferako aldaketak etengabeak dira :

haizeak, prezipitazioak …

Atmosferan egon diren aldaketak fenomeno

atmosferiko deritzegu.

Negutegi-efektua: negutegietan dagoen

tenperatura beroa da; eguzki-izpiek

plastikoa zeharkatzen dute estalitako lurra

berotuz. Lurra antzeko fenomenoa egiten

du. Eguzki-izpiek lurra isladatzen dute, lurra

berotuz eta tenperatura mantenduz.

Lantegietan erabiltzen diren makinak edo autoak gas bat botatzen dute. Gas horiek ozono geruza apurtzen hasten dira.

Ondorioak: basamortu gehiago sortzen direla eta poloan dagoen izotza urtzen dela.

ATMOSFERAREN GARRANTZIA

Atmosfera oso garrantzitsua da planetako bizitzarako: ·Kaltegarriak diren eguzki-erradiazioak iragazten ditu, batez ere, ozono-geruzari esker.·Planetako beroa gordetzen du eta eguneko eta gaueko tenperaturaren arteko aldea murrizten du.·Fotosintesirako eta izaki bizidunek arnasteko beharrezkoak diren gasak ditu.

ZER TOPA DEZAKEGU ATMOSFERAKO GERUZA

BAKOITZEAN?Gure planeta inguratzen duen gas geruza.

Nitrogenoz, oxigenoz eta beste gas batzuez

osatuta, adibidez: hidrogenoa, ur-lurruna

eta karbono dioxidoa.

·Troposfera: %75 gasak daude, fenomeno

metereologikoak (prezipitazioak, hodeiak).

·Estratosfera: oxigeno gutxiago dago, ozono-geruza dago.

·Mesosfera, termosfera eta exosfera: hotz

handia egiten du, oso gas gutxi dago. Bertan fenomeno asko gertatzen dira, adibidez, izar iheskorrak.

INGURU BATEKO KLIMA

Kliman hiru faktorek dute eragina:

• Latitudea edo ekuatorearekiko eta poloekiko distantzia da. Eskualde ekuatorialetan inguru polarretan baino bero handiagoa egiten du.

ITSAS MAILAREKIKO ALTUERA

• Klima hotzagoa altuera handiagoarekin eta beroagoa itsasmailatik hurbilagoa izan ahal da. Adibidez: Mendi batean hotz handia dago. Baina mendi behean bazaude beroago egiten du .

ITSASOAREKIKO HURBILTASUNA

• Kostaldean hezetasun handiagoa da, haizeak ohikoak dira eta tenperaturak epelagoak dira.

HOTZAGOA

BEROAGOA

KLIMAREN AZTERKETA

• Metereologia klima eta klimaren aldaketak aztertzen duen zientzia da.

• Estazio metereologikoetan hainbat tresna erabiltzen dira: Anemometroa, plubiometroa, termometroa eta barometroa. Horiek atmosferaren egoerari buruzko datuak biltzen dituzte.

• Datu horiei esker, mapa metereologikoak egiten dira. Kilogramak leku zehatz bateko klima adierazten du.

ESTAZIO METEOROLOGIKOA

• Kliman dauden gorabeherak neurtzeko tresna. Hiru gauza daude:

• Haize-orratza: Haizearen norabidea neurtzen du.

• Anemometroa: Haizearen uneko abiadura neurtzen du.

• Plubiometroa: Erabiltzen da euria egiten duenean jausten den uraren kantitatea neurtzeko.

NOLA EGITEN DA LEKU BATEKO KLIMOGRAMA?

• 1.URRATSA: DATUAK EZAGUTU.

• Klimograma bat egiteko, epe bateko tenperatuak eta prezipitazioak jakin behar ditugu.

2.URRATSA: ARDATZAK MARRAZTU.

• Paper milimetratu batean, ardatzak marraztuko ditugu. Ardatz horizontalean, urteko hilabeteak kokatzen ditugu, guztiak neurri berdinean.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

Urt. Ots. mar. api. mai. eka. uzt. abu. ira urr aza abe

prezipitioa

3.URRATSA: PREZIPITAZIOAK.

• Eskuineko ardatz bertikalean, prezipitazioak (mm) idatziko ditugu.

• Horretarako, prezipitazioaren ardatza, adibidez 10-mm-ko tartean banatuko dugu, 0-tik 50- era.

• Gero, kolore urdineko barra marrazten dugu eta hilabete bakoitzeko epe horretan gertaturiko prezipitazioak adierazten ditugu.

Pretem

50 25

40 20

30 15

20 10

10 5

4.Urratsa: TEMPERATURA MARRAZATU.

• Eskerreko ardatz bertikalean, tenperatura marraztuko ditugu.

• Tenperatura ardatza, adibidez, bost gradu zentigraduko, ºC, tartean banatu dugu, 0-tik 25-era. Hilabete bakoitzeko tenperatura jakiteko puntu gorri bat erabiliko dugu.

• Gero, puntu guztiak lotu eta tenperatura-kurba lortuko dugu.

KLIMOGRAMA

pre tem

50 . . 25

40 . . 20

30 . . 15

20 . . . 10

10 . . . 5

ERANTZUN GALDERA HAUEK HIDROSFERARI ERANTZUN GALDERA HAUEK HIDROSFERARI BURUZ:BURUZ:

- Zer da hidrosfera?- Zer da hidrosfera?

Lurreko urak osatutako geruza ur-lurruna Lurreko urak osatutako geruza ur-lurruna

izan ezik.izan ezik.

- Zenbat atal ditu? Zeintzuk?- Zenbat atal ditu? Zeintzuk?

Hiru atal ditu. Hidrosferako urak, hidrosfera Hiru atal ditu. Hidrosferako urak, hidrosfera

eten gabe mugitzen da eta hidrosferaren eten gabe mugitzen da eta hidrosferaren

garrantzia.garrantzia.

- Eta ibaiek?- Eta ibaiek?

Hiru atal: goi ibilgua, erdi ibilgua eta behe Hiru atal: goi ibilgua, erdi ibilgua eta behe ibilgua.ibilgua.

• ERANTZUN GALDERA HAUEK :

• Zer da klima?

• Klima eguneroko eguraldia da.

• Zer faktoretan menpe dago klima?

• Latitudea , Itsas mailarekiko altuera eta Itsasoarekiko hurbiltasuna.

• 2. Idatzi geruza egokia. Zein geruzatan …?

• Sortzen dira izar iheskorrak?

MESOSFERAN

• Pasatzen dira hegazkinak eta globo gidatuak?

TROPOSFERAN

• Daude espazioko sateliteak?

EXOSFERAN

• Dago ozono-geruza?

ESTRATOSFERAN

• Pasatzen da espazio-ontziak eta gaueko distirak?

TERMOSFERAN