GURE PLANETA IMAN HANDIA DA

Gure planeta iman bezala funtzionatzen du. Imaneko poloen arabera orientatzen den iparroratza burdinazko pieza birakorra da. Hasieran, urazko iparrorratzak zeuden, flotatzen zuten. Ondoren, lehorreko iparrorratzak asmatu zuten, hor haize-arrosa finkatzen da kutxatxo batean.

Iparrorratzei esker, orientatu ahal gara, puntu kardinalak non gauden adierazteko . Gaur egun , GPSak daude orientazio -sistema oso segurua da.

HAIZE-ARROSA• Haize-arrosa edo nabigazio arrosa deitu

ahal dugu. Lau puntu kardinalak ditu, hauek dira: Iparraldea, Hegoaldea, Mendebaldea eta Ekialdea. Ere bai daude, haize-arrosa desberdinak, adibidez:

ZORTZI PUNTAKO HAIZE-ARROSA

MAGNETISMOA

• Magnetismoa propietate bat da, metala erakartzeko, adibidez: burdina. Imanak izan ahal dira naturalak edo artifizialak.

• Iman naturalak: naturan aurkitzen ditugunak dira. Adibidez: magnetita.

• Iman artifizialak: pertsonak egiten dituzte, burdinaz, altzairuaz eta abarrez eginda dago.

NON AHAL DUGU AURKITU MAGNETITA?

Oso ugari da Kirunan, Suecia . Giro desberdinetan ahal dugu aurkitu

MAGNETISMOA

IMANEN POLOAK

• Imanen poloak gehienak metala erakartzen dute. Poloei ipar polo eta hego polo deitzen zaie.

• Ikur desberdinak elkartzen dira, hau da hego polo eta ipar polo elkartzen dira.

• Ikur berdinak aldendu egiten dira, hau da hego polo eta hego polo aldendu egiten dira.

IMANEN POLOAK

APARATU ELEKTRIKOAK

Aparatu elektrikoek korrente elektrikoa eta magnetismoa beste motatako energia egiten dute adibidez, energia termikoa (berotasuna ematen duena), argia, mugimendua …

Aparatu hauek eguneroko lana errazten digute, adibidez: garbigailua, zulatzeko makina, telebista, mikroskopio elektrikoa …

ESPERIENTZIA

• Materiala: iltze bat, ontzi kalibratua, bi pila, burdina eta 10 biretako haria.

• Lehenengoz ipini burdina ontziaren barruan. Gero, 10 buelta iltzean eta 10 pilan. Azkenez, sartu iltzea ontziaren barruan eta horrela ikusiko duzue nola erakartzen du burdinak.

ESPERIENTZIA

· Nola ahal dira izan imanak?

-

· Gaur egun zer tresna erabiltzen dugu orientatzeko?

-

· Zein polo daude?

-

· Imanak erakartzeko, zein polo elkartu behar dira?

-