Por que comemos de máis?Comida e evolución

Unidade 5

Comida e evolución

• Avaliación inicial

Tipos de dietas

• Sabes que tipos de dietas son estas?– Dieta omnívora.– Dieta carnívora.– Dieta vexetariana:

• Veganismo.• Vexetarianismo estricto.• Lacto-vexetariana.• Ovovexetariana.• Lacto-ovo-vexetariana.• Apivexetarianismo.• Pescovexetariana.• Crudiveganismo.• Semivexetariano.

• Que tipos de dietas empregaron os primeiros homínidos?

As enfermidades da opulencia

• As enfermidades metabólicas e cardiovasculares constitúen a principal causa de morte nos países desenvolvidos. Sabes en que consisten:– A diabetes mellitus?– A obesidade?– A hiperlipemia ou dislipemia?– A aterosclerose?– A hipertensión?– O Síndrome X ou Síndrome Metabólico?

• E os transtornos alimentarios como a bulimia e a anorexia?

Comida e evolución

• Os mecanismos que regulan a fame

Os mecanismos que regulan a fame

• O sistema límbico é o responsable da fame, a sede, a resposta á dor, os niveis de pracer, a satisfacción sexual e o comportamentoagresivo, e regula as funcións automáticas do organismo e activa as respostasemocionais.

Os mecanismos que regulan a fame

• Funcións do cerebelo: – Asóciase a actividades motoras

iniciadas noutras partes do sistema nervioso.

– Contribúe ao control dos movementosvoluntarios proporcionándollesprecisión e coordinación.

– Regula e coordina a contracción dos músculos esqueléticos.

– Controla os impulsos necesarios para levar a cabo cada movemento, apreciando a velocidade e calculando otempo que se necesitará para alcanzar un punto desexado.

– Axuda a predecir as posicións futuras das extremidades.

– É esencial para o mantenemento da postura e o equilibrio polas súasconexións kinestésicas e vestibulares.

Comida e evolución

• Comida e evolución humana

Comida e evolución humana

• Os Australopithecus (A.anamensis, A. afarensis,A. africanus, A.bahrelghazali, A. garhi, A.sediba) vivían no leste e osul de África e consumíande forma habitual follas efroitos, pero taméntubérculos, raíces,invertebrados evertebrados de pequenotamaño.

Comida e evolución humana

• Podemos asimilar a súa dieta áalimentación branda e rica enhidratos de carbono que hoxe teñenos chimpancés e gorilas. Os seus ósose dentes fálanos dunha dieta máis oumenos omnívora fai máis de tresmillóns de anos. A forma e omicrodesgaste dos seus dentes asícomo o funcionamento das súasmandíbulas e estruturas craneaispara a masticación así o testemuñan.Os Australopitecos frecuentabantanto bosques de ribeira e entornosforestais como áreas máis abertasadaptando a súa alimentación aosrecursos dispoñibles en cada zoa,como sucede na actualidade cosgorilas e chimpancés.

Comida e evolución humana

• Os homínidos cambiamos pouco apouco a nosa dieta caseexclusivamente vexetariana poroutra con máis contido enproteínas e graxas de orixenanimal e iniciamos un procesopara lograr unha inteligencia cadavez máis complexa e única entreos primates. Desta maneira, oincremento do tamaño cerebralesixiu convertirse nun omnívoro,pero para obter carne e graxahabía que ser máis intelixente. Asíque ter un cerebro máis grandeconvertiuse nunha ventaxaevolutiva.

Comida e evolución humana• No xacemento de Trincheira

Elefante da Serra de Atapuerca haievidencias de que fai máis dunmillón de anos xa se practicou o canibalismo.

• Pero é no nivel TD6 da Gran Dolina onde mellor está documentado este comportamento ancestral. Os restos atopados nese nivel permiten constatar que fai 900.000 anos nove individuos da especie Homo antecessor, sete deles menores de 13 anos e os outros dos de entre 15 e 18 anos, foron consumidos por outros humanos. Posteriormente, os seus restos foron abandonados mixturados cos doutros animais que tamén foron consumidos, xunto aosutensilios líticos que se empregaronpara procesar os cadáveres.

Comida e evolución humana• No nivel TD10 da Gran Dolina temos

documentados varios campamentos de entre 300.000 e 400.000 anos de antigüidade que evidencian que estes homínidos tamén practicaban a caza de grandes mamíferos. No nivel TD10-2 en concreto a presa dominante dos homínidos foi o bisonte. Estas poboacións do Pleistoceno medio poseían unhatecnoloxía máis avanzada e eficaz (Modo 2), e comenzaron a desenvolver novas tácticas de caza a media distancia, mellorando o éxito das cacerías. Así, no xacementoalemán de Bilzingsleben se conservaron lanzas fabricadas en madeira que serían utilizadas polosH. heidelbergensis para cazar mamíferos de mediano ou grande tamaño

Dente de Homo heidelbergensis

Comida e evolución humana

• Os neandertais habitaron rexiónsxélidas en Europa central, perotamén climas máis benignos noMediterráneo e o PróximoOriente.

• Para sobrevivir en ambientes tandispares a súa dieta tivo queadaptarse aos recursosdisponibles en cada rexión. Nasrexións frías a carne constituía orecurso básico, como mostran osestudos isotópicos,complementada con vegetaissempre que estes estiverandispoñibles. En contraste, nasrexións costeiras doMediterráneo explotábanserecursos mariños como diferentesinvertebrados, tartarugas, etc.

Comida e evolución humana

• Cos neandertai o emprego dolume fíxose cotián. As mellorasque proporciona o lume natecnoloxía, así como noutrasactividades sociais son moicoñecidas. Nas preparaciónsculinarias, o lume aumentou adixestibilidade dos alimentos efixo comestibles algúns que ata omomento non podíanconsumirse, permitindo así unmellor aproveitamento dos seusnutrientes. Isto podemoscoñecelo polos evidentes sinaisque deixa o lume sobre os ósosde animais consumidos e apresencia de fogares nosxacementos neandertais.

Comida e evolución humana

• Un dos maiores éxitosevolutivos do Homosapiens é a versatilidadee amplitude das nosasdietas. Recoñecemos áspoboacións do final doPleistoceno comocazadores recolectoresdo Paleolítico superior,que coñecían moi ben oseu entorno.

Comida e evolución humana

• Fai 30.000 años, as poboacións deH. sapiens perfeccionaron os seussistemas técnicos. O utillaxe doscazadores paleolíticosenriqueceuse con novasferramentas, armas e proxectiles,non só en pedra senón tamén enóso, asta ou marfil que obtiñandas presas cobradas. Estatecnoloxía (Modo 4) posibilitouavanzadas modalidades de caza alonga distancia favorecendo oabatimento de presas de grantamaño, asegurando unha mortemáis rápida do animal e o cobroda peza en menor tempo.

Comida e evolución humana

• Os grupos productores dO Holocenocomenzaron paulatinamente aincorporar alimentos ata entóndescoñecidos nas súas dietas aíndaque seguiron utilizando os recursostradicionais, explotados durantelongo tempo.

• A domesticación de prantas e animaissupuso unha verdadeira revoluciónna subsistencia humana ao permitirdispoñer dunha maior cantidade dealimentos. As novas formas daagricultura e a gandería consistían naproducción propia de alimentosvegetais e animais. Este saltocualitativo nos hábitos alimentariosocurriu de forma independente envarios puntos do planeta.

Comida e evolución humana

• Coa producción de alimentos aspoboacións concentráronse en certoslugares, creándose grupos ligados auns recursos productivos máisestables. Iníciase a sedentarización.As sociedades organízanse en torno auns poboados e incipientes aldeasque, pouco a pouco, fóronseadueñando de certos recursos,establecendo uns lazos sociaisbaseados no poder e o control sobreos territorios de maneira individualou familiar. Isto trouxo consigo uncrecemento demográfico,enfrentamentos polo control dosalimentos e diferenzas no acceso aosmesmos así como a aparición dealgunhas enfermidades carenciais(avitaminose, escorbuto, beriberi,pelagra) e hambrunas nos periodosde escasez.