A PREPARACIÓN FÍSICA EN IDADES DE FORMACIÓN

A ADECUACIÓN DA ACTIVIDADE FÍSICA COA IDADE EVOLUTIVA DO NENO

A ACTIVIDADE FÍSICA É UN COMPOÑENTE ESENCIAL NO DESENVOLVEMENTO PSICOMOTRIZ DOS MAIS PEQUENOS. OS/AS NENOS/AS PODEN SER ESTIMULADOS DENDE IDADES MOI TEMPERÁS PARA QUE EVOLUCIONEN NA REALIZACIÓN E NA CONSECUCIÓN DOS EXERCICIOS, O CAL FAVORECERÁ O SEU DESENVOLVEMENTO DO APARELLO MOTOR.

Pero a tendencia a unha cada vez maior precocidade na importancia de adestramentos específicos para os nenos xerou un notable incremento de alteracións orgánicas que nalgúns casos chegou a incapacitar totalmente a estes «aspirantes» a deportistas para posibles prestacións futuras. A intención que aquí se pretende é a de facer reflexionar a aqueles adestradores/profesores acerca da situación do noso grupo de traballo e axudar a actuar da mellor maneira posible en favor da educación deportiva dos máis pequenos, dirixindo os nosos obxectivos a acadar un amplo desenvolvemento motor que permítalles posteriormente acadar niveis máis altos de rendemento e non apresurarnos en adquirir determinados xestos técnicos, que, en definitiva, só farán que o noso ego quede satisfeito. A iniciación deportiva ten un carácter formativo (desenvolvemento de calidades físicas básicas, adquisición de hábitos de conduta -quencemento, comprensión do adestramento físico, etc.-), mentres que a especialización require a aprendizaxe e a capacidade de movemento. O obxectivo será o de formar ao neno sobre unha secuencia lóxica de traballo que permita ao mozo deportista chegar á época da súa madurez física nas mellores condicións para conseguir os logros deportivos. Non se pode esquecer que as prácticas deportivas deben adaptarse ás condicións fisiolóxicas e de desenvolvemento do deportista. A eficiencia física e a capacidade para cumprir cunha tarefa motora melloran co crecemento do mesmo modo que progresa a súa coordinación neuromuscular. A preparación condicional dos deportistas en idades de formación converteuse durante os últimos anos nun aspecto determinante no rendemento final do xogo. O baloncesto é unha disciplina deportiva que polas súas características depende intimamente de accións máximas de carácter explosivo desenvolvidas a unha alta velocidade de execución con alto grao de precisión.

A resolución de accións individuais á máxima velocidade aplicada á técnica deportiva, determinará a finalización dos diferentes xestos técnicos que interveñen durante a competición. A maioría destas capacidades deben ser adestradas en períodos delimitados no tempo en que o organismo é sensible perante determinados estímulos. O desenvolvemento dos subcomponentes das cualidades físicas no proceso de formación dun deportista, teranse en conta aspectos como:

➡ A idade biolóxica do xogador. ➡ As fases sensibles e/ou críticas. ➡ Concepto de multilateralidade orientada. ➡ A especificidade do adestramento.

Estes conceptos permiten o desenvolvemento óptimo ao longo do período de adestramento dunhxogador de baloncesto dende a iniciación ata o alto rendemento. Da mesma forma, o coñecemento preciso das modificacións e o impacto interno que xenera a competición no deportista en categorías inferiores, serán determinantes para realizar un plantexamento correcto do adestramento.

CUCO RODRÍGUEZ - PREPARADOR FÍSICO BEIRASAR ROSALÍA

INCONVENINTES DUNHA INICIACIÓN DEPORTIVA ESPECIALIZADA: A especialización deportiva, en idades excesivamente temperás, non nos asegura un alto nivel de rendemento a longo prazo e pode ser causa, nos mozos xogadores de trastornos relacionados con:

➡ Perturbacións no proceso de desenvolvemento. ➡ Aumento do risco na aparición de lesións agudas e crónicas do aparello locomotor. ➡ Incremento das posibilidades de padecer trastornos psicolóxicos asociados a unha

práctica deportiva excesivamente esixente e especializada: ansiedade, tensión, fatiga psíquica, etc.

➡ E finalmente, como consecuencia do anterior, aumento notable do prematuro abandono da práctica deportiva

FASES SENSIBLES NO DESENVOLVEMENTO DAS CUALIDADES FÍSICAS Unha fase sensible sería aquela na que é máis fácil desenvolver óptimamente unha determinada cualidade cun volume de adestramento mínimo. Este desenvolvemento óptimo enténdese co concepto de que é máis fácil e eficaz estimular unha capacidade de cando está madurando que cando xa madurou. Cando se está desenvolvendo dita cualidade, a carga de adestramento total para o seu desenvolvemento non ten por que ser elevada. Cando se rebasa este período, é necesario máis adestramento para, posiblemente, obter peores desenvolvementos relativos.

FASES SENSIBLES DA FORZA: Das manifestacións de forza posibles, a potencia e forza resistencia se desenvolven desde os 8 aos 12 anos, con estímulos de baixa sobrecarga e elevada velocidade (para a potencia) ou tempo de actuación (resistencia). Doutra banda, o desenvolvemento da forza máxima varía en canto ao sexo se refire. Para as nenas, a fase sensible do desenvolvemento abarca dende os 11 aos 13-14 anos, sen embargo, nos rapaces, a fase sensible preséntase a partir dos 12-13 anos, e maniféstase con maior intensidade debido, principalmente, á produción de hormonas anabolizantes e de maduración sexual. O incremento da forza nestas etapas, débese fundamentalmente á mellor coordinación intramuscular (axeitada coordinación de fibras musculares dun mesmo músculo) e intermuscular (coordinación entre diferentes grupos musculares)

FASES SENSIBLES DA VELOCIDADE: No que fai á velocidade de reacción e frecuencia de movementos, a fase sensible preséntase especialmente extensa, dende os 6 aos 12 anos. Esta prolongación no tempo baséase no proceso de maduración do SNC que, como é coñecido, é o sistema de menor velocidade madurativa do ser humano. Ademais, hemos de ter en conta o proceso madurativo do sistema muscular, se ve afectado no mesmo tempo, pola transformación de fibras de contracción máis lenta a fibras musculares de contracción máis rápida. Unha vez finalizadas as fases sensibles, os procesos de adestramento da velocidade non guindan bos resultados. En canto ás manifestacións de velocidade máxima, capacidade de aceleración, velocidade acíclica, etc., que demandan un desenvolvemento muscular esquelético superior, presentan unha fase sensible algo posterior, situándose a as nenas dende os 8 aos 11-12 anos e aos nenos dende os 8 aos 15, acorde co desenvolvemento muscular máis tardío destes.

FASES SENSIBLES DA RESISTENCIA: A resistencia aeróbica pódese adestrar dende os 5 aos 18 anos, sendo a capacidade máis neutra. Os consumos de osíxeno absolutos máis elevados se conseguen entre os 15 e os 18 anos, dependendo dos sexos (aínda que en suxetos adestrados, este aumento pode manterse e incluso incrementarse en idades posteriores).

CUCO RODRÍGUEZ - PREPARADOR FÍSICO BEIRASAR ROSALÍA

Os consumos de osíxeno relativos máis altos en idades de desenvolvemento se producen entre os 11 e os 13 anos. No que fai á resistencia anaeróbica, é necesario esperar aos procesos madurativos da pubertade para poder incidir nela, xa que antes desta fase, a intervención do metabolismo anaeróbico é reducida e principalmente proveniente dos depósitos de fosfocreatina e ATP muscular, é dicir, sen produción de ácido láctico. Non obstante, é moi importante non abusar de estímulos de carácter láctico nos mozos, xa que isto podería limitar as súas funcións de desenvolvemento posterior.

FASES SENSIBLES DA FLEXIBILIDADE: A flexibilidade é a única capacidade física que involuciona ao longo do desenvolvemento do individuo. Por iso, en idades temperás e debido á escasa masa muscular e a súa elasticidade, a flexibilidade pasiva mostra valores moi elevados. A flexibilidade de tipo activo, ao necesitar un determinado desenvolvemento e coordinación muscular presenta distintas fases sensibles en nenos e nenas. Entre os 8 e os 11 anos en nenas e os 8 e 12-13 anos nos nenos.

Como conclusión a este artigo queremos propoñer unha serie de ideas para levar a cabo unha correcta planificación nas diferentes etapas de formación:

11-13 anos • É a Idade de Ouro do aprendizaxe motor, e xa que logo hai que mellorar a coordinación e a

técnica. • Atráelle fundamentalmente o xogo. • Ten tamén afán competitivo (aumenta aos 13-14 anos). • A carreira, o chouto e os lanzamentos deben predominar sobre outras actividades. • Débese basear a actividade (aspecto fundamental) na variedade e orixinalidade. • Pode empezarse a regrar o adestramento da velocidade e da resistencia aeróbica. • Resistencia aeróbica:

• Por medio de carreira continua ou fraccionada. Non exceder os 20' ou 30'. • 1/2 veces por semana. Se existe E. Física Escolar. 10'-12' como quencemento.

• Velocidade: Por medio da velocidade de reacción, desprazamentos,... • Iniciación á Forza, pero evitando grandes traccións musculares e apoios sobre as

extremidades. • Os nenos soportan mal as posicións estáticas do corpo e a tensión muscular prolongada. • O feito de que o neno teña preferencia por actividades de curta duración explícase por

causas fisiolóxicas como unha menor capacidade de atención, a necesidade de estímulos recreacionais, e unha menor motivación social para deporte de longa duración.

• FCd (frecuencia cardíaca): Débese ensinar a tomarse o pulso.

14-16 anos • Idade ideal para iniciar a preparación orientada á especialización. • Debe manterse o traballo de Resistencia Aeróbica, Flexibilidade, Coordinación e Velocidade

(cíclica e acíclica -deportes de equipo-), xa con sistemas de adestramento máis intensivo. • Debe programarse xa o adestramento progresivo de Forza. O traballo de Forza debe rexerse

polos seguintes principios: • Formación polivalente e multilateral.

CUCO RODRÍGUEZ - PREPARADOR FÍSICO BEIRASAR ROSALÍA

• Utilizar primeiro o propio peso do corpo (autocarga) - Empurrar, erguer, saltar, escalar, xogar con balóns medicinais, exercicios con aparellos gimnásticos, caixóns e aparellos simples, serán algunhas das actividades fundamentais.

• Dito traballo debe ser progresivo e acorde á condición do individuo en relación á súa idade biolóxica (distinta da cronolóxica).

• Necesidade de fortalecer a rexión do tronco (músculos abdominais e lumbares).

16-18 anos • É o momento de intensificar os sistemas de adestramento propios da especialidade. • O adestramento pode xa asemellarse cualitativamente ao do adulto. • Han de respetarse os principios xerais do adestramento: sobrecarga progresiva, sobrecarga

periódica, variación das cargas, orde correcto das cargas en cada sesión.

CONCLUSIÓNSPódense resumir nos Principios Fundamentais sobre a Actividade Física no Neno, principios que deben ter moi presentes todos aqueles que desenvolvan actividades con este tipo de colectivo.

• O neno non é un adulto en miniatura, senón un ser en evolución. • A cada etapa de crecemento corresponden unhas características biolóxicas que deben ser

respetadas. • Hai que adaptar a actividade física ao neno, non ao revés. • Iniciación multideportiva precoz (a partir dos 6 anos) e especialización tardía (post-puberal).

Procurar exercicios simétricos e compensatorios. • Preparación aeróbica precoz, anaeróbica tardía. Sobrecarga do aparello locomotor tardía. • Debe haber un equilibrio actividade física - repouso - estudo. • Previo a toda práctica deportiva débese realizar un exame médico, así como revisións

posteriores de control. • «Quen chega a campión antes dos 18 anos, perdeu gran parte das súas posibilidades».

POSIBLEMENTE MOITOS DE NÓS BUSQUEMOS UN RENDEMENTO PREMATURO NOS NOSOS NENOS CO FIN DE CONSEGUIR UN CAMPIONATO OU UN TORNEO PRETENDENDO O RECOÑECEMENTO PERSOAL DE PAIS, DIRECTIVOS, AMIGOS, FAMILIARES… PERO DEBEMOS PARARNOS A PENSAR QUE, A QUEN TEMOS AO NOSO CARGO SON NENOS E QUE MOITAS VECES PASAMOS POR ALTO DETALLES IMPORTANTES NA EDUCACIÓN DEPORTIVA DOS MÁIS MOZOS.

BIBLIOGRAFÍA: AEEB (1989) SEMINARIO DE PREPARACIÓN FÍSICAEN O BALONCESTO HANN, E (1988) “ADESTRAMENTO CON NENOS” Ed. Martínez Rocha. NAVARRO, F. (1994) EVOLUCIÓN DAS CAPACIDADES FÍSICAS E SEU ADESTRAMENTO REFOYO, I. (2003) APUNTAMENTOS ESCOLA NACIONAL DE ADESTRADORES. ZARZA, T. (2004) APUNTAMENTOS LCCAFD, PONTEVEDRA. MORAL, L.; SAMPEDRO, J. (1992) EXPERIENCIA PILOTO PARA O COÑECEMENTO E AXUSTAMENTO DAS CARGAS DE ADESTRAMENTO. AEEB. CLINIC.

CUCO RODRÍGUEZ - PREPARADOR FÍSICO BEIRASAR ROSALÍA