12
El maíz n’Asturies:

El MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

El maíz n’Asturies:

Page 2: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Hestoria del maíz:

El maíz ye orixinario d’América, onde se consideraba y se considera alimentu básicu. N’asturies, foi introducío pol gobernador de Florida, que lo semó nes sos tierres d’occidente.

Page 3: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

La planta: partes

Espigu: Ye la parte más alta de la planta.

Fueya del maizu. Panoya: Frutu del maíz. Ciguatu: Ye la panoya

que nun da frutu. Raigón: Son les raíces,

tán baxo tierra y son les que-y dan de ‘’comer’’ a la planta pa que medre.

Page 4: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

La panoya: partes: Barbes: Melecina casera en

forma ferviatu pa problemes del mexu, piedres nel reñón, inflamación de vexiga etc.

Tucu: Parte d’ abaxo de la panoya, per onde s’ agarra a la planta.

Fueya: Déxense tres fueyes pa enristrase con otres, tamién s’úsen pa rellenar xergones.

Tarucu: Ye lo queda dempués de quita-y los maizos a la panoya. Sirve pa dar de comer a los gochs y p’atizar la cocina.

Page 5: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Preseos pal cultivu del maíz:

Foceta o foz. Fesoria. Gradia(grada). Palote(palu pa

llabrar). Llabiegu. Tixeres.

Page 6: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Emplegos del maíz: gastronomía

Fariña de maíz: La fariña de maíz fáese colos granos de la panoya molíos nel molín. Emplégase pa facer dellos alimentos.

Page 7: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Tortos: Puen comese como platu principal o como acompañamientu.Puen acompangase con picadiellu y güevu, con chorizu, con morciella…Fáense ensin formientu con farina de maíz agua templao y sal. Nun hai que dexar reposar la masa. Espúrrese con un rodiyu pa dempués freílos n’aceite abondo.

Page 8: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Boroña: Ye un pan fechu con farina de maíz. Cocínase en fornu envueltu en fueyes de berces y delles veces suel llevar rellenu, nesi casu nómase-y boroña preñao.

Page 9: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Fariñes: Ye papiella, pue acompagase d’un vasu lleche o espolvoriales con zucre. Ponse al fueu agua y sal nun cazu, n’otru más pequeñu échase la farina pereñao y diremos amestándo-y agua frío revolviéndolo too. Llueu echamos esa masa nel agua ferrviendo dexándolo al fueu unes dos hores.

Page 10: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

La esfoyaza: La esfoyaza ye’l llabor de

quitar la fueya de les panoyes de maíz. Al ser les colleches d’esti cereal mui abundantes y ser tamién un alimentu básicu n’Asturies, esti trabayu fízose en comuña durante sieglos.

Los esfoyadores quitaben les fueyes de les panoyes, menos dos o tres, les más fuertes, que sirvíen pa enristrales.

Page 11: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Coples, cancios, cosadielles y refranes de la esfoyaza:

Al entamar la esfoyaza

nun me tires panoyaes

que toi faciendo una riestra

y tengo les manes ataes.

Una panoya tirétey nun me ficisti casuya verás como te quedespa siempre pa vistir

santos.

• La panoya que m’unviasti

nun la quixe recibir

porque mio ma nun quier

que cortexe a un mozu ruín.

• Peñerina nueva

bien peñera.

•Tien barbes y nun ye home,

tien dientes y nun come,

¿Qué cosa cosadiella ye?

(La panoya)

•Una panoya nun fai panera,

Pero abigata a la compañera.

Page 12: El  MaíZ N Asturies Itziar BalbíN Devesa

Piramo y Tisbe: (Antón de Marireguera primer autor conociu en llingua asturiana)

La postrer nuiche ya d’ Octubre yera,

Y acabóse temprano la esfoyaza,

La xente veladora y placentera,

De comer la garulla daba traza;

Había de figos una goxa entera

Peres del forno, gaxos de fogaza,

Y tizaben el fuevo con tarucus,

Fartos de reblincar los rapazucos.

Al par del llar so les calamieres

Porque ya facía fríu s’ asentanon

Entremezclados homes y muyeres:

Llumaba el fuevo y el candil matanon.

Les moces á los mozos purrin peres;

Y desque la barriga fartucanon,

Tabaquiaben les vieyes á los vieyos,

Y los mozos armaron sus traveyos.(…)