View
6
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
EZKIAGA ARQUITECTURA SOCIEDAD Y TERRITORIO, S.L.
2014KO AZAROA
I. INFORMAZIOA ETA DIAGNOSTIKOA
GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURAREN LURRALDEAREN ZATIKO PLANA
BEHIN BETIKO ONESTEKO AGIRIA
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
i
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
I. INFORMAZIO ETA DIAGNOSTIKOA AURKIBIDEA
I Lurralde Azterketa
1. 1. Aktibo Naturalak eta Ingurune Fisikoa ............................................. 1
1.1. Sarrera ........................................................................... 1 1.2. Ingurumen dinamikak ..................................................... 2 1.3. Osagai biozenotikoa: aniztasun faktorea ...................... 4 1.4. Landa ingurunearen kudeaketa ..................................... 5 1.5. Antolaketa Proposamenaren oinarriak ........................... 7
2. Lurralde Egitura eta Lurzoruaren Erabilerak .................................. 31
2.1 Lurzoruaren erabileren espazio antolaketa eta lurralde egituraren ezaugarri nagusiak ................................................. 31
3. Garraio Azpiegituren Sarea .......................................................... 37
3.1. Mugikortasun eskaeraren analisia ............................... 37 3.2. Bizikletaz ibiltzeko bide sarea ...................................... 42 3.3. Errepide sarea .............................................................. 42 3.4. Trenbide sarea ............................................................. 45 3.5. Garraio kolektiboa ........................................................ 46 3.6. Portuak ......................................................................... 47 3.7. Diagnostikoa ................................................................ 47
4. Energia eta Baliabideak. Oinarrizko Zerbitzu Azpiegituren Sarea 48
4.1. Sarrera ......................................................................... 48 4.2. Horniduraren sarea ...................................................... 51 4.3. Saneamenduaren sarea ............................................... 52 4.4. Hondakinak .................................................................. 52 4.5. Lurzoru kutsatuak ......................................................... 53 4.6. Energia ......................................................................... 54
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
ii
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
4.7. Energia elektrikoaren banaketa-sarea ......................... 54
5. Ekipamenduak ............................................................................... 58
5.1. Hezkuntza-ekipamendua ............................................. 58 5.2. Osasun-ekipamenduak ................................................ 68 5.3. Kultura-ekipamendua ................................................... 72 5.4. Kirol-ekipamenduak ..................................................... 75 5.5. Gizarte-zerbitzuetako ekipamenduak ........................... 78
II Azterketa sozio-ekonomikoa
1 Dinamika Demografikoa ................................................................ 86 2 Egitura ekonomikoa: Ingurumen kalitatea lehiakortasun faktoretzat..
................................................................................................. 92
2.1 Espezializazio ekonomikoaren eredua ......................... 92 2.2 Eskualde Egitura produkzio-sistematzat ...................... 95 2.3 Iraunkortasuna bermatu beharra, turismoaren
garapenean... ..................................................................... 98 2.4 Merkataritzaren atomizazio handia .............................. 99 2.5 Lan-merkatuaren ezaugarriak .................................... 100 2.6 Ekonomian eta lurraldean garrantzi handia duen lehen sektorea .................................................................................. 102
3 Sektore Ekonomikoetarako Estrategiak, Irizpideak eta Jarduketa-
ildoak ............................................................................................. 109 3.1 Lehen Sektorea. Ingurumen- eta lurralde-eginkizunaren
sustapena. .................................................................. 109 3.2 Bigarren Sektorea, Merkataritza eta Hirugarren Sektorea
.................................................................................... 112
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
iii
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
III Hirigintza Azterketa
1 Indarrean dagoen Udal Planeamendua ....................................... 129
1.1 Sarrera ....................................................................... 129 1.2 Eremua ....................................................................... 129 1.3 Udal-planeamenduaren eraketa Gernika-Markinako
Eskualde Egituran ...................................................... 129 1.4 Indarrean dagoen planeamendua .............................. 130 1.5 Lurzoruaren sailkapena indarrean dagoen planeamenduan
................................................................................... 132 1.6 Egoitza-lurzorua ......................................................... 133 1.7 Jarduera ekonomikoetarako lurzorua ......................... 134 1.8 Lurzoru urbanizaezina ................................................ 135
2 Kultura ondarea ........................................................................... 136 3 Etxebizitza eta higiezin merkatua ................................................ 142
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
1
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
I. LURRALDE AZTERKETA
1. AKTIBO NATURALAK ETA INGURUNE FISIKOA
1.1 Sarrera Aktibo naturalak eta ingurune fisikoa aztertu eta diagnostikoa egiterakoan hainbat
sinesmenen multzoa baliatu da abiapuntu gisa; multzo horren oinarrian, hain zuzen
ere, lurraldea eta paisaia euskarri edo agertoki aldaezin hutsak ez izateari dagokion
ideia dago. Aitzitik, egitura jakin batzuen arabera kudeatu eta mantendutako espazioak
dira; zonalde honen kasuan, nekazaritza espazioak eta baserria dira funtsezko egitura
horiek. Ingurumena faktore erabakigarria da bizi kalitatean eta garapen ekonomikoan,
eta konfiguratzen dituen balioek gizarteak baztertu ezin duen eskubide bat osatzen
dute (Ingurugiro Eskubidearen inguruko Bizkaiko Adierazpena).
Ingurumena babestea sektore eta lurralde mailako politika guztietan integratu behar
da, baita jarduerak planifikatu eta lokalizatzea ere (Europako Batasunaren
Ingurumenari buruzko VI. Ekintza Programa). Eragin negatiboa saihesteko harago jo
behar da, ingurunean esku-hartze positiboak eginez.
Garapen Iraunkorrerako Euskal Ingurumen Estrategiak (2002-2020) 5 helburu finkatu
zituen:
1) Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasuntsuak bermatzea.
2) Baliabide naturalak eta hondakinak arduraz kudeatzea.
3) Natura eta Biodibertsitatea Babestea: bultzatzeko balio bakar bat.
4) Lurralde-oreka eta mugikortasuna: ikuspegi komuna.
5) Aldaketa klimatikoaren gaineko eragina mugatzea.
Helburu horiekin batera beharrezko bost baldintza daude:
1) Ingurumen aldagaia beste politika batzuetan integratu behar da.
2) Indarrean dagoen legedia eta horren aplikazioa hobetu behar dira.
3) Merkatua bultzatu behar da ingurumenaren aldeko jokabidea izan
dezan.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
2
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
4) Gaitu eta erantzukidetasuna eman behar da, eta jokabideak aldatu
behar dira iraunkortasunerantz.
5) Ingurumen arloko ikerkuntza, garapen teknologikoa eta berrikuntza.
2007-2010 urteetarako EAEko Ingurumenari buruzko II. Esparru Programan helburu
estrategikoak ezarri ziren helburu horietarako.
1.2 Ingurumen dinamikak
Gernika-Markinako Eremu Funtzionalaren egitura geomorfologikoa bi egitura ardatz
handik definitzen dute, ipar antiklinorioak eta Bizkaiko sinklinorioak, hain zuzen ere.
Egitura lerro horiek lurraldea antolatzen dute NW-SE noranzkoko lerrokatze
topografikoetatik abiatuz; jarraipena eten egiten da, hainbat gorabehera txiki
daudelako. Lurraldea altitude moderatuko mendien mosaiko gisara dago eratuta,
malda gogorreko herrialde menditsuaren itxura emanez. Horren haritik, zeharkako
noranzkoan ibai sarea gainjarrita izatea ere lagungarria da. Itsasbazterreko eremuak,
itsas eta kontinente dinamikak elkartzeak, aberastasun handia dakar ekosistema
arloan; zenbait puntu bereziki nabarmenak dira, esaterako Oka, Lea eta Artibai ibaien
estuarioak.
Prozesu eta arrisku geomorfologikoak dira DOTen funtsezko kezketako bat; hain
zuzen ere, Antolaketa Kategorien gainetik dagoen baldintzetako bat da. Arrisku
geomorfologikoak garrantzitsuak dira litologia oso zaurgarriak daudelako; horietan,
testura ezaugarriak gehitu zaizkie haustura edo estratifikazio maila altuari edo
makurdura eta malden arteko kointzidentzia. Horrez gain, lurzoruen erabilerek
eragindako arriskua ere aipa daiteke, esaterako pixkanakako atzeratzea eta baso
autoktonoak ordezkatzea baso eta nekazaritza erabileren truke; horrek ere eragin
argia izan du higaduran eta mugimendu handietan. Baso erabilerak (trataera
oldarkorrarekin) landaredi paisaia aldatzen du eta gaitasun agrologikoak txikitzea
ekartzen duten higadura prozesuak sorrarazten ditu. Ingurune geomorfologikoa oso
ezegonkorra da, eta prozesu bereziki gogorrak ditu malda eremuetan. Ibai prozesu eta
hegalen artean ezartzen den elkarreraginak ibai ibilguen higadura indarra areagotzen
du. Horrenbestez, baso jardunean hobekuntzak ezari behar dira eta arrisku kartografia
zehatza behar da. Arrisku handi hori ez dago lotuta ikuspegi naturaletik ingurune
hauskor batekin. Hortaz, ingurumenaren ikuspuntutik berreskuratzeko gaitasun
handiko ingurunea da, erabilera oldarkorrak desagertzen badira.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
3
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Euri asko eta tenperatura leunak daudenez, urteko oreka hidriko positiboa posible da.
Hala ere, eurien dinamikak eragin zuzena du ibai ibilguetan; hala, bat-batean asko haz
daitezke edo agorte nabarmenak izan, horrek dakartzan ondorio negatiboekin.
Zonaldeko ibaiek nahiko uholde izaera dute, eta hortaz, uholde arrisku nahiko altua
dute. Uholdeen ondorioak desberdinak dira ertzen tratamenduaren arabera. Oka
ibaiaren kasuan, ibar oso okupatuekin, kalte ugari gerta daitezke, 1983. urtean ikusi
zen moduan. Ertzen tratamenduak arriskua gutxitzea dakar Lea ibaiaren arroan.
Artibai ibaiak tarteko arriskua du, ibai ertzetan finkatutako herriguneetan zenbait puntu
gatazkatsu daudelako. Zonaldeko ibai sistemen ingurumen egoera, oro har, Bizkaiko
ibai gehienena baino hobea da; badaude, hala ere, arazoak dituzten zenbait ibilgu eta
zonalde. Okako Unitate Hidrologikoak, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako ardatza izan
arren, ingurumen arazo larriak ditu, Gernika-Lumo aldetik hainbat isurketa tarteko.
Urdaibai Biosfera Erreserbako Saneamendu Integralaren Lurralde Ekintza Planeko
aurreikuspenak betearazi ahala (2006an onetsitako plana), konpontzen joango da
ibilgailuetako egoera txarra. Zonaldeko gainerako ibilguek ere badute arazoren bat
kutsadurarekin, Leak salbu. Ibai asko legez babes bereziko ibilgu gisa jaso dira;
Okaren unitate hidrologikoa, esaterako, Natura 2000 Sarean Kontserbazioko Eremu
Berezi (KEB) gisa dago jasota.
Lur azpian hainbat akuifero dago, harkaitzen izaera dela eta; iragazkortasun handia
dute, eta eremuek haustura handiak dituzte. Horregatik, badirudi epe ertaineko
hornidura bermatuta dagoela. Hala ere, badirudi zenbaitek industria, nekazaritza edo
abeltzaintza jatorriko kutsadurarekin arazoak dituela. Oro har, ibilgua ona izaten da,
baina batzuetan baliteke kontsumorako ezgaitzat jotzea. Jarduerak lokalizatzea eta
isurketak kontrolatzea bereziki zaindu behar dira akuiferoen zaurtasunarekin.
EAEko Itsasertza Babestu eta Antolatzeko Lurralde Plan Sektorialak Eremu
Funtzionaleko kostaldearen zati handi bati Babes Berezi Zorrotzaren kategoria eman
zion. Tarte zabal bat Natura 2000 Sarearen barruan dago.
Urdaibaiko Biosfera Erreserbari espazio natural bereziak gehitu behar zaizkio, San
Juan de Gaztelugatxe-Matxitxako, Otoioko mendia eta itsaslabarra, Sollube-Garbolako
trokak eta Oiz mendia. Aktibo ekologikoak aurrera egiteko aukera garbiak eskaintzen
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
4
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
ditu, kudeaketa, babes eta zaintza egokiak aplikatuz gero eta irizpide horiek aintzat
hartuz antolaketa eta garapen jardunetan.
1.3 Osagai biozenotikoa: aniztasun faktorea
Azken mendeetan, gizakiaren jardunaren ondorioz baso masa autoktonoek nabarmen
egin dute atzera. Eremu funtzionaleko hariztiak murriztu eta lursail txikietan gelditu
dira, habitat naturala neurri handienean galdu duen fauna komunitateetako baten
azken txokoa osatuz. Artadi kantauriarrek, balio agrologiko txikiagodunak, orban
handietan bizirautea lortu dute, kontserbazio maila onargarrian. Ohitura tradizionalak
baztertu izana eta Urdaibaiko Biosfera Erreserbak sistema natural horiei ematen dien
babesa faktore positiboak dira formazio horien kontserbaziorako. Gainerako baso
naturalen presentzia oso txikia da, ia testigantza hutsekoa kasu batzuetan: pagadiak,
ameztiak, erlaitzeko eta karezko amildegi-oinetako baso mistoak (bereziki
interesgarriak, lursail hauskorretan hazten direlako) eta haltzadiak (honako hauek ere
balio geoekologiko handidunak). Baso autoktonoek bertan behera utzitako azalerarik
gehienak, gaur egun, basoko landaketek eta belardiek okupatzen dituzte; baina
oraindik ere zuhaitz- eta sastraka-eraketak daude lurraldean sakabanatuta
(gehienetan, baso klimazikoen ordezpeneko lehenengo etapak), horietako asko
92/43/CEE Zuzentarauak komunitate intereseko habitat gisa identifikatutakoak. Aintzat
hartu behar da baso lursailaren eraketan eta kontserbazioan duen eginkizuna eta
erreserba genetikoari dagokion ikuskera.
Belar eraketek Eremu Funtzionalaren paisaia osatzen lagundu dute; protagonismo
berezia izan dute larre eta labore atlantikoek. Baso landaketen ondoren, gaur egungo
paisaiaren osagai bereizgarrienetako bat dira; aldi berean, zonaldeko ekosistema
aberatsenetako batean sortzen dira, eta espezie ugariri aterpea eta elikagaiak ematen
dizkiete.
Paduretako landarediak, kostaldeko itsaslabarrek, kostaldeko hareatzak eta
kareharrizko harkaiztietako landaredi multzoek interes naturalistiko, geoekologiko eta
paisaiari dagokion interes paregabea erakusten dute. Larre eta baso landaketak
nagusi diren landaredia paisaian erlikia natural horien balioa gailentzen da; erlikien
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
5
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
geroa Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren antolakuntza eta kudeaketa tresnen esku
dago, baita beste espazio aintzatetsi batzuen esku ere.
1.4 Landa ingurunearen kudeaketa
EAEko esparru atlantikoaren barruan landa eremu gisa sailka daitekeen espazioren
bat baldin bada, hori Eremu Funtzionalaren barruan dago kokatuta. Landa izaera hori
maila altuagoan gorde da, hain zuzen ere, Eremu Funtzional honen hainbat sektore
handi nahiko toki eszentrikoan kokatuta daudelako, hazkunde ekonomikoa bildu
duten ardatz eta nodoekiko dagokienez. Landa mundu horretan baserria da
protagonista nagusia; paisaiaren zati formal izatetik paisaiaren ekoizpen tresna
izatera igaro da. Baserria nekazaritza ustiapen gisa ulertu behar da; lursailak ditu
atxikita eta lursail espazio horren antolakuntza lursailak nekazaritza aldetik erabili eta
kudeatzearen araberakoa izango da.
Bai DOT dokumentuan, bai EAEko Landa Garapen Iraunkorrerako 2000-2006
Planean zenbait helburu ezarri ziren baserriak zaintzeko, nekazaritza eta abeltzaintza
alderdiei dagokienez baserriak dituen eginbeharrengatik, baita ingurumenari,
lurraldea kudeatzeari eta arlo sozial eta kulturalari dagokienez ere. Horretarako,
landa eremu bizi bat beharrezkoa da, baserri bat bertan izanik, maiz bigarren diru-
sarrera izan ohi dena.
Bizkaian, 2010ean nekazaritza arloko biztanleria okupatuaren tasa %0,77koa bazen
ere (baxua), multzo funtzionalean % 4,09koa zen; are gehiago, zenbait udalerritan
datua zifra hori baino altuagoa da. Datuak nabarmen murriztu dira azken hamarkadan,
argi dagoenez Europako zati handi batean bezala, nekazariak zahartu direlako eta
berrikuntzarik egon ez delako.
Eremu Funtzionaleko zenbait sektore handi urrun izateari esker espazio baliotsuak
gordetzea posible izan da, baina herritarren utzikeria areagotu egin ohi da, eta, hala
nekazaritza jarduna beharrezkoa da, bigarren mailan bada ere, ingurumen eta paisaia
balioak gordetzea bermatzeko. Hala, nekazarien belaunaldi berriak etortzea sustatu
behar da, bai laguntza ekonomikorako bideen bitartez, bai legediak ezarritako Mendiko
Nekazaritzako erregimen malguagoa finkatuz. Badira beste faktore mugatzaile batzuk
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
6
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
ere, esaterako nekazaritza azalera erabilgarria mugatua izatea, edota baserrien
dimentsioetan minifundiorako joera egotea (horrek lehiakortasuna zailtzen du).
Jarduera uzteko dinamikak, 1980ko hamarkadan hasitakoak, berdin jarraitzen du, eta
itxierek ez dute ekarri zabalik dirautenek ustiategiak eskuratzea. Jabetzaren kontzeptua
aurka dugu. Sektore urbanizatuetatik hurbileko zonetan, belardiak bertan behera uzten
ari dira, lurzorua birkalifikatzeko itxaropenen eraginez; izan ere, horren ondorioz,
jabeek ez diete errentamendu kontraturik egiten lurralde-oinarria aldatu beharra duten
baserritarrei; ekialdeko sektorean, berriz, gehienbat haranik itxienetan, belardietan
pinu-landaketa berriak hedatzeko prozesua ikusten da.
Dinamika hori, hala ere, norabidez alda daiteke; horretarako, nekazaritza sektorerako
estrategikoak diren eremuen zonifikazioa egin beharko da, eta eremu horiek zaindu eta
gordetzeari lehentasuna eman beharko zaio, beste erabilera batzuen gainetik.
Errendimendu handiko koniferoen azaleren hazkundea ere mugatu egin beharko da;
zelaiei eutsi beharko zaie, edo, behintzat, birpopulatzeko espezieak baso potentzialari
egokitzea lortu beharko da. Nekazaritza ustiaketari dagokionez, baserrien
bideragarritasunaren mende dago ez soilik sektorearen geroa, baita lurraldearen
kudeaketa integral eta iraunkorra edota estetika eta kultura balio handiko paisaiei
eustea ere.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
7
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1.5 Antolaketa Proposamenaren oinarriak
LZPk hurrengo helburuak zehaztu ditu. Horietako bakoitzak ondorio positibo zuzenak
edo zeharkakoak eragin beharko ditu multzo osoan, baita, azken buruan, lurralde
eredu iraunkorra lortzeko ere, arlo ekonomikoan, sozialean eta ingurumen arloan,
horixe baita Lurraldearen Zatiko Planaren azken xedea, eta ingurune naturalak eta
landa inguruneak betebehar erabakigarria dute horretan.
Planteatutako helburuak lortzeko proposatutako neurri aktibo gehienak gainjarritako
baldintzatzaileen eraginpeko esparru eta lurzoruen kategoriei lotutako xehetasun gisa
jaso dira.
1.5.1 Natura Inguruneko lurzoruen kontserbazioa, hobekuntza eta, behar bada, susperraldia, babesturiko eremu naturalen eta balio natural bereziko beste batzuen arteko lotura bermatzeko helburua kontuan hartuta
Planeamendu orokorra
Helburu orokorra bi helburu espezifikotan zehazten da: (1) lurraldeko elementuak,
prozesuak eta balio naturalak kontserbatzea, eta (2) lurraldean narriatuta edo
narriatzeko prozesuan dauden elementuak, prozesuak eta balio naturalak hobetzea
eta suspertzea. Kasuan kasuko kategoriak hartu dira kontuan, baita Korridore
Ekologikoen gainjarritako baldintzatzailea ere; intereseko espazio naturalen arteko
lotura lurralde aldetik bermatzeko balio dute horiek; baita Fauna Intereseko Eremuak
eta mehatxatutako florari dagokionez Intereseko Eremuak ere.
Complementariamente al establecimiento de las directrices y criterios generales
formulados, se han identificado estrategias de desarrollo y, en su caso, líneas de
actuación.
Babes Berezia duten lurzoruetan, salbuespen gisa eta soilik arrazoi justifikatuekin,
landaredi naturalean esku-hartze garrantzitsuak eragingo dituzten jarduketak egin
ahalko dira, esaterako:
a) Pisu handiko makineria, baso-soilketa edo erabilera aldatzea. Horrelako
jarduketetan, kasu bakoitzean administrazio eskudunak baimendu beharko ditu eta
irizpide hauen arabera justifikatu beharko dira: pertsonak eta ondasunak babestea,
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
8
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
baso masa mantenduz (izurriteak eta suteak), edo behar bezala argudiatutako beste
kausa batzuk.
b) Ekologia- nahiz paisaia-ezaugarriak eta baliabideen izaera zein hauskortasuna
kontuan hartuta, halako lurzoruetan larratze estentsiboari eta larredien erabilerari
lotutako jarduerak baino ez dira onargarriak, baita erlategiak ere; beraz, debekaturik
daude abeltzaintza-ustiapenari lotutako eraikuntza eta azpiegitura berri guztiak,
abeltzaintza estentsibo tradizionalekoak izan ezik; esaterako, bordak, hesiak eta
uraskak.
c) Zona hauetarako oso komenigarria da jabe diren norbanakoek eta erakunde
publikoek halako larre-baliabideak antolatzea eta arautzea, mendien foru-
administrazioarekin batera; betiere, ustiapen ordenatua sustatuko da, neurririk gabeko
ustiapen estentsiboei dagokienez, azken horiek gehiegizko abeltzaintza-kargak eragin
ditzaketelako, leku eta urtaro jakinetan.
d) Horrelako larreetan dauden hostozabal autoktonoen ale solteak eta arboladi txikiak
babestuko dira; basoko jarduerak eta artzaintza jarduna baimenduko dira, betiere
geroa arriskuan jartzen ez badute. Basoei dagokienez, jarduketa bakarra egurra
batzea izango da, eta debekatuta daude baso-erabilerari lotutako azpiegitura guztiak.
Eremu eta espezie horiek kontserbatzeko, lurraldearen kudeaketa integrala egin behar
da. Horretarako, jardueren egokitzapena ebaluatu behar da, kasuan kasuko eremuek
behar duten babes mailaren arabera; eremu horiek ingurumen-unitate koherente baten
zatitzat hartzen dira.
Estrategiak eta jarduketa-ildoak
Ingurumena kontserbatzeko, hobetzeko eta suspertzeko helburu horiek lortzeko,
lehenengo eta behin, zehazturiko kategorietarako eta gainjarritako
baldintzatzaileetarako ezarritako jarraibideen eta arauketen esparrua aplikatu behar
da.
Gainera, zenbait estrategia eta jarduketa-ildo planteatzen dira, eta horiek formulaturiko
helburuak lortzeko balio estrategiko handiko esku-hartze positiboko ekintzatzat
interpretatu behar dira.
Honako hauek hartu dira kontuan:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
9
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
a) Natura-ingurunea babesteko eta kudeatzeko sistema finkatzea.
LZP lurralde-antolamenduko agiria da, eta jarduketa eta esku-hartze
sektorialak integratzen ditu, hain zuzen ere, baliabide eta espazio naturalak
kontserbatzeari lotutakoak. Indarrean dauden babes-ekimenak (Urdaibai
Biosfera Erreserba, Gaztelugatxeko Biotopoa) eta proposamen irmoak
(Natura 2000 sarea) jasotzen ditu, eta horiek, beste espazio batzuekin
batera, babes-balio handiko esparrutzat hartzen ditu.
Estrategia hori ondo garatzeko, proposaturiko arauketa aplikatu behar da,
eta horrek aukera ematen du babestu beharreko espazio naturalen multzoa
lurralde-antolamenduko tresna baten bidez integratzeko, politika sektorialek
sorturiko irizpideak eta balioak kontuan hartuta.
b) Natura-espazio nagusien kontserbazio aktiboa egitea
Estrategia orokor hau jarduketa-ildo espezifikoetan gauzatzen da, Espazio
Naturalen da Babestutako Berebiziko Elementuen eta Babes Bereziko
Lurzoruen barruan jasotako espazio naturalen mota bakoitzerako. Estrategia
honek garatzen dituen jarduketa-ildo batzuk balio jakineko beste zenbait
espazio naturaletan ere aplikagarriak dira, horiek talde honen barruan
sartuta egon ez arren. Gehienetan, ekintza positiboko kasuak dira.
Azaldutakoaren arabera, honako jarduketa-ildo hauek zehaztu dira:
- Hostozabal-masa autoktonoak kontserbatzea. Hostozabal
autoktonoak eta euren balio naturalak kontserbatzeko (zentzu zabalean,
eginkizun ekologikoa kontuan hartuta), beharrezkoa izan daiteke
horretarako esku-hartze ekintza positiboak garatzea. Halako jarduketak
finantzatzeko balizko iturrien artean, aipagarria da LGIP deritzona eta
horren arauzko garapena, baita beste agiri sektorial batzuk ere; horien
artean, aipagarria da EAEko Baso Plana, eta, horren barruan,
kontserbazioko eta hobekuntzako ekintzak daude jasota, bertako 1.
helburuan: zuhaitzak dituzten mendien dibertsitatea eta iraunkortasuna
bermatzea, basoko lurraldea eta ekologia- nahiz paisaia-jarraipena
mugatuz, antolatuz eta egituratuz.
Honako ekintza hauek formulatzen dira:
· Mehatxatutako espezieen kontserbazioa
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
10
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Mehatxatutako espezieen kontserbazioa antolaketari gainjarritako
baldintzatzaile gisa ezarri da, Euskal Herriko Natura Babesteko
ekainaren 30eko 16/1994 Legean finkatutako oharrak errespetatuz, baita
mehatxatutako espeziei dagokienez indarrean dauden kudeaketa planak
ere.
- Zona hezeak kontserbatzea. Eskualde Egiturako hezeguneak
kontserbatzeko ekintza espezifikoak formulatzeari dagokionez, egokitzat
hartzen da Zona Hezeen Lurraldearen Arloko Planan jasotako
proposamena.
- Gernikako itsasadarreko padurak eta belardi hezeak
kontserbatzea. Onuragarritzat hartzen da itsasadarreko habitat
komunitario asko kontserbatzea, horiek eremu hau Natura 2000 Sarean
sartzeko proposamena justifikatu baitute; beraz, onartu egin behar da
interesgarriak direla Eskualde Egiturako elementu eta balio naturalak
kontserbatzeko eta hobetzeko helburua bete ahal izateko. Padurak eta
belardiak babestutako lurzoruen taldeko kategoriaren batean sartzen
dira, eta, horrenbestez, hori garatzeko neurriak eta jarduketak
aplikagarriak dira kategoria horietan.
c) Eremu natural narriatuak hobetzea eta suspertzea
Planteamendu honen ardatz nagusia LZP honetan gure eremu naturalen
funtzio aniztasuna betetzea da, eta horrek aukera eman behar du euren
funtzio ekologikoen kontserbazioa eta hobekuntza honako honekin
bateratzeko: gizarte osorako beharrezkoak diren ondasunen eta zerbitzuen
sorkuntzarekin. Hamarkada honetan, eremu jakinari lotutako balio naturalen,
sozioekonomikoen eta kulturalen integrazio gero eta handiagoa egon da, eta
aipagarriak dira baliabide naturalak kontserbatzeko, antolatzeko edo modu
arrazionalagoan ustiatzeko garatu diren ekintzak.
Suspertzeko eta ingurumena hobetzeko ekintzak planteatzen dira,
Ingurumen Hobekuntza kategoriaren barruan, narriaturik dauden
eremuetan, lurzoru gutxi dutenetan edo higadura handikoetan; horietan
ingurumena lehenbailehen lehengoratu behar da, baliabidea ez galtzeko.
d) Kalitatezko nekazaritza eta abeltzaintza ekoizpenak eta nekazaritza
eta abeltzaintza kudeaketa iraunkorra laguntzea eta sustatzea
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
11
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Nekazaritzako nahiz Abeltzaintzako eta Landazabaleko babes-
lurzoruetarako planteatu arren, tokiko abere-arraza batzuen
mantenamendurako laguntza ere jasotzen da hemen. Nekazaritza- eta
ingurumen-neurri hau honako hau sustatzeko formulatu da: abere-arraza
autoktonoen kontserbazioa (behiak, ardiak eta zaldiak) eta erkidego-interesa
duten habitat “erdi naturalak” mantentzeko nahiz hobetzeko (Habitaten
Zuzentarauaren I. eranskinean jasotako habitatak).
Helburu hau lortzeko, ezinbestekoa da nekazaritza- eta abeltzaintza teknikak
iraunkortasuna aintzat hartuta sustatzea eta ezartzea, jarduerak
ingurumenean izan ditzakeen eragin kaltegarriak ahalik eta gehien
murrizteko eta balizko ingurumen-hobariak lortzeko, horiek zentzu zabalean
hartuta (aniztasun biologikoa, paisaia, etab.). Horrela, justifikaturik dago
estrategia honen formulazioa, eta hori, berriz, zenbait jarduketa-ildoren eta
ekintzen bidez garatzen da.
- Laborantza-lurrak ongarritzeko, konpostaturiko hondakin organikoak
erabiltzea, kutsagarriak izan daitezkeen nekazaritza-hondakinak
ongarritzat balio handia duten produktu bihurtzeko. Aplikagarria da
Eskualde Egituraren barruan, gehienbat belardietan eta larredietan, hau
da, Nekazaritzako nahiz Abeltzaintzako eta Landazabaleko kategorian,
eta, neurri txikiagoan, bertako basoetan eta habitetan.
- Ustiapen estentsiboa larredien zonan. Jarduketa hau aplikatzearen
eraginezko ingurumen-hobariak anitzak dira; besteak beste, lagungarria
da landa-paisaia tradizionala mantentzeko eta natura-ingurunea
babesteko zein hobetzeko, batik bat sute- eta higadura-arriskuei
dagokienez; hortaz, helburu horiek lortzeko ere lagungarria da.
- Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenetako elementuak eta balio
naturalak mantentzea eta hobetzea, eta landa-egitura ere bai:
mendiko larredien kontserbazio aktiboa. Neurri honen helburua
mendiko larredien erabilera iraunkorra bermatzea da; horietariko
gehienak bertako basoak eta habitetako antolamendu-kategorian sartu
dira, eta erkidego-intereseko habitat motak dira; horrenbestez, neurri
hau aplikatzeak eragin ona izango du halako habitatak dituzten
eremuetan. Natura 2000 Sareko espazioak dituen edozein antolamendu-
kategoriatan aplikatuko da (babesturiko eremu naturalak, eta, bestela,
horien babes-eremuak).
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
12
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1.5.2 Gainazaleko eta lurpeko uren kalitate mailak mantentzea eta, behar bada, suspertzea, baliabide naturaltzat eta ingurumen-bektoretzat duten dimentsioa modu integratuan hartuta.
Planteamendu orokorra
Helburu hau estu lotuta dago eremu jakinetarako egindako proposamenekin, adibidez,
urbazterreko zonetarako eta hezeguneetarako egindakoekin. Eremu Funtzionaleko lur
azpiko eta lur gaineko uren arazo nagusia kutsadura da. Uren hainbat kutsadura iturri
daude; nagusia industria eta hiri jatorriko kutsadura da. Bada beste kutsadura iturri bat
ere, produktu fitosanitario jakin batzuk erabiltzetik eta abeltzaintza jardueratik beratik
eratorritako nekazaritza kutsaduraren prozesuei dagokiena (lausoa), hain justu ere,
baina eragin mugatuagoa dute. Bi arazo horiei aurre egiteko kasu bakoitzerako
estrategia egokiak aplikatu behar dira.
Lurraldearen Zatiko Planak estrategiak, ekintzak eta arauketak ditu gainazaleko eta
lurpeko uren kalitate baxuaren arazoa konpontzeko, prebentzio-printzipioa aplikatuta,
kutsadura-arazoei dagokienez. Antolamendu-kategorietan jasotako jarduera- eta
erabilera-arauketa, izatez ere, LZPk uraren kalitatea hobetzearen arloan egindako
ekarpena da. Hain zuzen ere, aipagarriak dira Basoko, Nekazaritzako nahiz
Abeltzaintzako eta Landazabaleko kategoriei eta Babes Bereziko Lurzoruei buruzko
arauketa batzuk.
Halaber, saneamendu- eta arazketa-azpiegituren arloan ere ekintzak garatu behar
dira, LZP honek oinarrizko azpiegiturei buruzko xedapenetan gaiari buruz
adierazitakoarekin koherentzian.
Gainazaleko urak babesteari dagokionez, helburu orokorra, eta, beraz, Gainazaleko
Uren Babes kategorian ageri dena, ibaien eta erreken ertzak babestea da, zona oso
ahulak baitira ikuspegi ekologikotik begiratuta; izan ere, interes handiko zonak dira,
biodibertsitatearen erreserbak izateko eta higaduraren prebentziorako, baita (zeharka)
uholdeen eraginen prebentziorako ere. Ibaietako eta erreketako landaredia osatzen
duten habitatak Habitaten Zuzentarauko I. eranskinean jasota daude, eta, hortaz, esan
daiteke neurri hau garatzeak ondore onak izango dituela ikuspuntu ekologiko batetik.
Bestalde, neurri honek eragin ona izango du uren kalitatea hobetzeko helburu orokorra
lortzearen arloan.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
13
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Uren kalitatea mantentzearen eta hobetzearen helburu orokorra eta planteaturiko
estrategiak nahiz ildoak, oro har, lurralde osoan aplikatzeko modukoak badira ere,
Akuiferoen Kutsadurarekiko Eremu Zaurgarriak deritzon gainjarritako
baldintzatzailearen eraginpeko lurzoruak dira sentikorrenak. Baldintzatzaile horren
eraginez, lehenengo eta behin, arauketa bereziak onartu behar dira, beraren izaera
aintzat hartuta.
a) Baldintzatzaile honen eraginpeko lurzoruetako nekazaritzako, abeltzaintzako eta
basoko jarduerak garatzeko, aplikagarriak dira Nekazaritza Jardun Onen Kodeko
irizpideak eta arauketak, herbiziden, fitosanitarioen edo ongarrien bidezko
tratamenduen arloan, eta akuiferoak kutsatu ahal dituzten dosiak ekidingo dira.
b) Zona hauetan simaurtegi berriak, minden hobiak, lurperatzeko hobiak edo
kutsagarriak sortu ahal dituzten beste abeltzaintza-ustiapen batzuk eraikitzeko,
kontuan hartu beharko dira administrazio sektorial eskudunak gaitasunari eta
diseinuari buruz ezartzen dituen neurriak, akuiferoen kutsadurarik eza bermatzen
dutenak, Nekazaritza Jardun Onen Kodeko gomendioak eta 141/2004 Dekretuak
(abeltzaintzako ustiapenen arau teknikoak, higieniko-sanitarioak eta ingurumenekoak
ezarri dituena) horri buruz ezarritako neurriak beteta, baita martxoaren 9ko 165/99
Dekretuak ezarritakoak beteta ere (jarduera-lizentzia lortzetik salbuetsita dauden
jardueren zerrenda ezarri duen dekretua).
c) Akuiferoen Zaurgarritasun Eremuak gainjarritako baldintzatzailearen eraginpeko
hirigune eta landa guneetan kokatutako hornidurak eta azpiegiturak. Lehentasunezko
izaerarekin, honako gune hauek aipatu behar dira: Gernika-Lumo, Busturia, Lekeitio,
Markina-Xemein eta Ereñoren eta Lekerikaren arteko ezarkuntzak. Saneamendu-
sarea premia ahalik eta handienarekin garatu behar da, Eskualde Egiturako benetako
beharrizanetara egokituta; gainera, dinamizatu egin behar dira planeamendu
sektorialean ezarritako hondakin uren araztegien proiektuak.
Azpiegitura egokiak baserrietan eta nekazaritza-ustiapenetan, Akuiferoen
Kutsadurarekiko Zaurgarritasuna deritzon gainjarritako baldintzatzailearen eraginpeko
zonetan, baina baita jarduera gehien trinkotuta duten eremuetan ere.
d) Zaurgarritasun altuko eremuetan instalatutako zabortegiak birkokatzea, lixibiatuak
akuiferoetara iristeko arriskuagatik, horrek lur azpiko baliabide hidrikoa egoera onean
izatean eragiten duen mehatxuagatik, kasuan kasuko azterlanetan oinarrituz.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
14
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Ibaiak suspertzeko ekintzen helburua ibilguen eta urbazterren prozesu naturalak
lehengoratzea da, oreka ekologikoa lortzeko eta ekosistematzat duten
funtzionamendua berreskuratzeko.
Behin betiko lehengoratzea, berriz, ibaiak narriatu baino lehenagoko formak eta
prozesuak berreskuratzen dituenean lortzen da. Hala eta guztiz ere, kasurik
gehienetan, prozesu naturalak berrezarri baino ez da egiten, horiek uholde-lautadako
oraingo erabilerekin bateragarriak direnean, funtzionamendu ekologikoaren zati bat
suspertuz.
Ibaiaren funtsezko bi elementu horiek suspertzea (ibilguen erregimena eta ibai-
espazioa) ibaiak lehengoratzean lortu beharreko lehenengo helburua da, eta bertara
bideratuko dira suspertze horretarako esleitzen diren ahalegin eta inbertsio guztiak.
Ibai-ertzak suspertzeko ekintzaren helburua ibaiek lurraldean beti izan duten
protagonismoa berreskuratzea da. EAEko ibaien oraingo narriadura eragin duten
prozesuak asko izan dira, euren historia fisikoaren eta giza historiaren arabera.
Betidanik, batez ere azken mende erdian (teknologiaren nagusitasuna, ibaien
kudeaketan), ikuspegi produktibista nagusitu da; hain zuzen ere, ibaiek ura hornitzeko
iturritzat duten balioa baino ez da aintzat hartu, energia potentziala eta zinetikoa
lortzeko sistematzat dutena, edo uholdeak husteko bidetzat dutena, eta, sarritan,
ahaztu egin dira espazio publikotzat duten balioa eta espazio horietan jarduera asko
garatzeko aukerak.
LZP honek ibaiei beste ingurumen-balio batzuen jatorritzat ematen dien arreta kontuan
hartuta (espezieen aniztasunik handiena, ebokazio-ahalmen handiko paisaiak,
sistemaren funtzionamendu hidrologikoa ―uholde-lautadan akuiferoak kargatuta―,
horrek uholdeen eraketa atzeratzeko duen gaitasuna, etab.), ibai-ertzak suspertzeko
ahalegina funtsezko elementua da egiten diren proposamenetan.
Hiriguneetan bermatu beharreko ertzak hirigunea egituratzeko benetako ardatzak
dira, eta eragin handia dute inguruko egituran; sarritan, gainera, hiriaren benetako hiri-
kalitatearen zuzeneko erantzuleak dira, horren alderdi estetikoak, eremu hauetan, uren
kalitatea galtzearekin batera narriatu baitira. Kalitatea murriztearen ondorioz, kasu
askotan, hirien eraketan bizkarra eman zaie espazio horiei; hain zuzen ere, hiriaren
barruan balio handiko espazio naturalak badira ere, hondakinezko espaziotzat hartu
eta, beraz, “tratu txarra” eman zaie.
Hiriguneetan uholdeak bideratzeko eta horien aurka defendatzeko lanetan
planteaturiko arazo nagusien artean, aipagarria da udal-planeamenduaren barruko
integrazio eza, eta, batez ere, obrek ibilgutik askaturiko lurren etorkizuneko
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
15
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
aprobetxamendurik eta jarduketen aurreikuspenik eza, paisaia-balio handiko hiri-
espazioak sortzeko; adibidez, parkeak, jolas-eremuak, egoteko eremuak, etab. LZP
honen proposamenek hiri-ahalmen handiko espazio horietara eraman nahi dute arreta.
Estrategiak eta jarduketa-ildoak.
Uren kalitatea kontserbatzeko eta suspertzeko helburuei lotutako erabileren eta
jardueren arauketak ezarri ondoren, jarduketa-ildoak formulatu eta horiek helburuak
benetan lortzeko moduan garatzen dira.
a) Erreken eta ibai-ertzen kontserbazioa.
EAEko Ibai eta Erreka Ertzen Lurraldearen Arloko Planean jasotako
kontserbazio-proposamenak dira aplikagarriak.
b) Narriaturiko eremu naturalak hobetzea eta suspertzea
- Urbazterrak birlandatzea, horiek lehentasunezko jarduketa-eremutzat
hartuta.
- Suspertu beharra duten ertzak suspertzea eta hobetzea. Obra-
hondakinen, hondakindegien, indusketen, betelanen, bideratze-lanen eta
halakoen eraginez narriatuta dauden lurrak dira, baita dena-delakoagatik
kalitate ekologikoa murriztuta duten eta suspertze aktiboa behar duten
lurrak ere.
- Hiriguneetako ertzak suspertzea eta hobetzea. Hiriaren egituran eta
irudian eragina duten lur narriatuak dira (besteak beste, eraikin berezi
batzuetan nabarmendutako narriadura), eta, oro har, ibilguetatik hurbil
dauden eremuetako lur narriatuak (narriaturik eta hiri-tratamendu barik
dauden espazioak, hormetako pitzadura, zimendatze-arazoak,
iragazpenak); kasu askotan, ibaia dragatzeko lanen eta ibilguetarako
hormak zimendatzearen ondoriozkoak izaten dira; halaber, aipatzekoak
dira hautaturiko materialen ikusmen-eragina eta ertzak berriro haztearen
eraginezko gatazkak.
c) Gutxieneko emari ekologikoak mantentzea eta kutsadurako eremu
nahiz gune nagusiak zehatz identifikatzea eta ebaluatzea.
- Gutxieneko emari ekologikoak, ekosistemen ohiko funtzionamendua
bermatu ahal dutenak; bateragarria da baliabidearen erabilera
iraunkorrarekin, giza hornidura segurtatzeko. Kantauri Ekialdeko
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
16
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Mugape Hidrografikoaren Plan Hidrologikoak gutxieneko emari
ekologikoak ezartzen ditu bere atal arauemailearen 3. kapituluan.
- Isurketen jatorria zehatz identifikatzea, ikerketaren bitartez, isurketa
asko oraindik ere kontrolik gabeak baitira; halaber, egoeraren ebaluazio
objektiboa egitea, jarraibideak eta arauketak formulatu baino lehen.
d) Saneamendu- eta arazketa-azpiegiturak lehentasunez garatzea,
gunerik arazotsuenetan eta isolaturiko baserrietan
Uren kutsadura-arazoak, Eskualde Egiturako ibai-ardatz batzuetan eta
itsasertz-zerrendako sektore jakinetan eragina dutenak, prebentzioaren
bidez konpondu behar dira, uretako elementu kutsagarrien metaketa
handiak arautzeko baliabidearen egoera hobetzen joateko aukera ematen
duten zuzkidurak sortuta. Zuzkidurak eta azpiegiturak egokitzeko
lehentasunezko eremuak, oro har, Akuiferoen Kutsadurarekiko Eremu
Zaurgarriak deritzon gainjarritako baldintzatzailearen eraginpeko eremuetan
dauden hiriguneak nahiz landaguneak eta isolaturiko baserriak izango dira,
baina Eskualde Egiturako lurralde osoan azpiegitura egokiak zuzkitu beharra
hartu behar da kontuan.
Honako jarduketa-ildo hauek sartzen dira:
- Industria eremuetako zuzkidurak. Lehentasuna eman behar zaio
kutsadura-ahalmenik handiena duten industriak arazketa-kolektoreetara
eta araztegietara lotzeari, horietan arazketa-sistema egokiak
instalatzeko behar diren pizgarri ekonomikoak sustatuta eta aurreikusita;
halaber, horien funtzionamendu egokia ere kontrolatu egin behar da
(ingurumen-zaintzako mekanismoen ezarkuntza).
- Hiri-ertzen berrerabilera eta hobekuntza, oinezkoen bideak eta hiri-
fatxadak balioztatzeko lagungarriak diren ekipamenduak ezarrita,
egoitzakoak eta industriakoak; horretarako, lorategiei lotutako hirigintza-
lanak egin, urbazterreko landaredia zaindu eta paisaia-integrazioa
egingo da.
e) Nekazaritza-kutsaduraren mailak murriztea, batez ere nekazaritza-
eta abeltzaintza-jardueran erabilitako konposatu nitrogenatuen eta
lixiben eraginezkoa.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
17
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduerari lotutako ur-kutsadurako arazoak
berariaz konpontzeko balio duen estrategia behar da.
Estrategia horren garapena estu lotuta dago nekazaritza- eta abeltzaintza-
jarduera iraunkorraren helburuaren barruan identifikaturiko jarduketa-ildoekin
eta ekintzekin. Hain zuzen ere, aipagarria da Euskal Autonomia Erkidegoko
Nekazaritza Jardun Onen Kodearen benetako ezarkuntza; halaber,
nekazaritza-ustiapenaren eskalako helburu espezifikotzat, aipatzekoa da
ingurumen-eraginerako arriskurik handienak sortzen dituzten nekazaritza-
eta abeltzaintza-jardueren kontrol zorrotza.
f) Akuiferoak zaintzeko sistema ezartzea, eta, batez ere, nekazaritza-
eta abeltzaintza-ustiapenetako putzu eta erakarpen txikiak
zaintzeko sistema
Putzu eta erakarpen berriak sortzeko, indarrean dagoen legerian
ezarritakoaren arabera, baimen bereziak behar dira. Era berean, maila
piezometrikoen bilakaeraren jarraipena sustatu behar da, gehienbat
erakarpen-dentsitaterik handieneko eremuetan eta Akuiferoen
Kutsadurarekiko Eremu Zaurgarriak deritzon gainjarritako baldintzatzailearen
eraginpeko eremuetan; izan ere, baliabide hidrikoaren murriztapenak eragin
kaltegarria izan dezake elementu kutsagarrien metaketan, hau da, uren
kalitatean.
1.5.3 Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduera mantentzea eta suspertzea, sektore ekonomiko garrantzitsua baita landa-inguruaren bizitasunerako, eta garrantzi handiko funtzioak baititu baliabide naturalen erabileraren, paisaiaren kontserbazioaren eta kudeaketaren eta lurraldearen nortasuna zaintzearen arloan.
Planteamendu orokorra
Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduera mantentzearen aldeko apustua, gehienbat
baserriaren inguruan egituratuta (baserria Eskualde Egiturako oinarrizko ustiapen-
unitatetzat hartuta), ekonomiari eta lanari lotutako zergatien eraginezkoa da; eta, batez
ere, baserriak honako arlo hauetan duen eginkizun protagonistaren eraginezkoa:
lurzoruaren erabileretan, baliabide naturalen kudeaketan, eraikitako ondarean, landa-
paisaiako oinarrizko egituretan (bideak, zedarriak, ustiapenari erantsitako eraikuntzak,
lurzoruaren erabileren mosaikoa) eta lurraldearen nortasunaren zaintzan, batik bat,
Eskualde Egiturakoak bezalako ezaugarri geografikoak dituen espazio batean.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
18
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Nekazaritzako nahiz Abeltzaintzako eta Landazabaleko antolamendu-kategorietako
lurzoruak zehazten dituzten nekazaritza- eta abeltzaintza-funtzioak eta nortasuna
mantentzeko, komenigarria da:
a) Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenari lotutako bizitzeko eraikuntza berriak
beharrezkoak direla eta jarduera jakinari lotuta daudela justifikatzea, nekazaritzaren
arloan eskumena duen edozein foru-administraziok emandako ziurtagiriaren bidez.
b) Paisaian eta ingurumenean eragin kaltegarririk ez sortzeko (lurraldean eraikitako
elementu txikien barreiaduraren ondoriozko eraginak), komenigarria da ustiapenari
lotutako eraikuntzarik txikienak (adibidez, minden biltegiak edo siloak) eraikin nagusia
hartzen duen lursailaren perimetroaren barruan kokatzea.
c) Abeltzaintzako instalazioei dagokienez, euren tamaina ustiapen-aziendaren
dimentsioetara egokitzeaz gain, beharrezkoa izango da honako hauek bizigarritasun-
baldintzen, hondakinen tratamenduaren eta osasunaren arloan ezartzen dutena
betetzea: Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteari buruzko 3/1998 Lege
Orokorra, eta abeltzaintza-ustiapenen arau teknikoak, higieniko-sanitarioak eta
ingurumenekoak ezarri dituen irailaren 22ko 515/2009 Dekretua.
d) Nekazaritza-lurzoruetan, belardietan eta larredietan mindak ongarri naturaltzat
erabiltzeari dagokionez, Eusko Jaurlaritzaren 390/1998 Dekretuak ezarritako irizpideak
bete behar dira; dekretu horren bidez, urak nekazaritza-jardueretako nitratoekin
kutsatzearekiko Zona Zaurgarriak adierazteko arauak eman dira, eta, gainera,
Nekazaritza Jardun Onen Kodea onetsi da.
Eraikuntzek paisaian duten ikusmen-eragina ahalik eta gehien murrizteko, landarezko
hesien edo pantailen ezarkuntza eskatu ahal izango da (gomendio hori hemen eta,
batez ere, paisaiaren defentsaren helburuarekin egin daiteke).
Estrategiak eta jarduketa-ildoak.
Formulaturiko helburua garatzeko, estrategiak eta horiek garatzen dituzten jarduketa-
ildoak ezarri dira. Planifikazio sektorialeko agirietan jasotako ekintzak identifikatzeko
eta integratzeko ahalegina egin da; horien artean, aipatzekoa da Euskal Autonomia
Erkidegoko Landa Garapeneko 2007-2013 Programa.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
19
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
a) Landako biztanleen bizi-kalitatea hobetzea, batez ere azpiegitura-
zuzkidurei eta ekipamenduei lotutako irizpideak aintzat hartuta.
Landa-inguru bizia eta dinamikoa mantentzeko, ezinbestekoa da bertako
biztanleen bizi-kalitatea hobetzea, hori funtsezkoa baita biztanleriaren eta
nekazaritzako nahiz abeltzaintzako jardueren mantenamendua bermatzeko.
Horrenbestez, azpiegituren eta ekipamenduen zuzkidura egokia aztertu behar
da.
Identifikaturiko jarduketa-ildoak zehazteko, diagnostiko-fasean lorturiko
emaitzak eta proposamen-agiri sektorial batzuk hartu dira aintzat, eta, horien
artean, aipagarriak dira Urdaibai Biosfera Erreserbako Jarduera
Sozioekonomikoen Harmonizaziorako eta Garapenerako Programa; izan ere,
babesturiko espazio horrek LZPk antolatu beharreko lurraldearen zati oso
handia betetzen du.
Honako jarduketa-ildo hauek zehaztu dira:
- Landa populazioen zerbitzuak eta ekipamenduak hobetzea. Landa
populazio txikietarako ur hornidura eraikitzea eta hobetzea bezalako
ekintzak, landa eremuak elektrifikatzea, landa eremuetako
saneamendua, landa posta eta nukleo txikien gasifikazioa.
- Baserriaren egoitza-kalitatea hobetzea. Nekazariaren esku zenbait
zerbitzu (albaitaritza, osasun-zerbitzuak, etab.) jartzeko neurriak
sustatuko dira, irisgarritasuna eta garraioak hobetuta; horrela,
nekazaritza- eta baso-azalerak hobetu ustiatu eta baserriak berreraiki
egingo dira, Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeko 30.
artikuluan ezarritakoaren arabera.
- Landa-inguruan informazioa eta gizarte-zerbitzuak sustatzea,
gehienbat emakumearen egoera hobetzeari lotutakoak.
b) Ustiapenen produkzio-egitura hobetzea eta jardueren dibertsifikazioa
sustatzea.
Oraingo esparru ekonomikoan funtsezkoa da, lehiakortasun-helburuak lortu
ahal izateko, ustiapenen produkzio-egitura hobetzeko ekintzak garatzea, batez
ere baserrietan, baita landa-jarduerak dibertsifikatzea ere, nekazaritza- eta
abeltzaintza-jarduera “tradizionalak” osatzeko: turismoa, erabilera publikoa,
etab. Horri dagokionez, aipagarria da formulaturiko jarduketa-ildo askok
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
20
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
natura- eta landa-espazioaren erabilera publikoa sustatzeko helburua garatzen
dutela.
Jardueren dibertsifikazioa sustatzeko, aplikagarria da Landa Garapeneko
2007-2013 Programako III. ardatza, “Landa-zonetako bizi-kalitatea eta landa-
ekonomiaren dibertsifikazioa” deritzona. Horren helburua, izatez ere,
nekazaritza-ustiapenetako errentak dibertsifikatzeko proiektuetan inbertsio-
ekintzak sustatzea da, eta nekazaritza-eremuko eta horri lotutako eremuetako
jarduerak dibertsifikatzeko proiektuak bultzatzea.
Honako jarduketa-ildo hauek zehaztu dira:
- Larre-eremuen ustiapenerako hitzarmen formalak sustatzea, baita
abeltzain-elkarteak ere, larre-espazioak ustiapenean mantentzeko
berme handiagoak ezartzeko, balizko beste erabilera batzuen
(hirigintza ere barne) itxaropenak ahalik eta gehien murriztuz.
- Bertan behera utzita edo uzteko prozesuan dauden lurrak suspertzeko
ikerketak egitea (suspertu egin beharko liratekeen lurrak), batez ere
aintzat hartuta gehieneko gaitasun agrologikoak.
- Nekazaritza-lurrak hobetzea, finkak ustiapen-baldintza espezifikoen
arabera egokitzeko eta egiturazko ezaugarriak hobetzeko; horrela,
handitu egin nahi da ustiapenen errentagarritasuna.
- Naturako turismoari eta landa-turismoari lotutako jarduera osagarriak
abiatzeko diru-laguntzak ematea. Aplikagarria da Landa Garapeneko
Programak turismo-jarduera formulaturiko antolamendu-kategoria
guztietan sustatzeko ezarri duen neurria, kategoria horiek Babesturiko
Espazio Naturaletan eta Natura 2000 Sarerako proposaturiko
espazioetan daudenean.
- Kontserbazio-jarduerak sustatzea, horiek zentzu zabalean ulertuta,
ingurumena suspertzeko eta lehengoratzeko jarduerak aintzat hartuz.
Jarduketa zehatzik gehienak nekazaritza-ustiapenen ingurumen-
konpromisoa sustatzeko estrategiaren barruan sartu dira.
c) Ustiapenen ingurumen-konpromisoa eta nekazaritza- nahiz
abeltzaintza-kudeaketa iraunkorra sustatzea.
Helburua betetzeko, nekazaritza- eta abeltzaintza-teknikak iraunkortasunean
oinarrituz sustatu eta ezarri behar dira, jarduerak ingurumenean sor ditzakeen
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
21
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
eragin kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko eta, zentzu zabalean,
ingurumen-hobariak lortzeko (aniztasun biologikoa, paisaia, etab.). Horrelaxe
justifikatzen da estrategia honen formulazioa, eta hori zenbait jarduketa-ildoren
eta ekintza zehatzen bidez garatzen da.
- Laborantza-lurrak ongarriztatzean konpostaturiko hondakin
organikoak erabiltzea, kutsagarriak izan daitezkeen nekazaritza-
hondakinak ongarriztatze-balio handiko produktu bihurtzeko.
Aplikagarria da Eskualde Egituraren barruan, batik bat belardietan eta
larredietan, hau da, Landazabalen antolamendu-kategorian eta, neurri
txikiagoan, bertako basoetan eta habitetan.
- Nekazaritzako baliabide hidrikoak kudeatzea. Nekazaritzako
baliabide hidrikoak ondo mugatu eta kudeatu behar dira, oraingo
ureztatzeen ingurumen-eragina murriztuta; horixe da jarduketa-ildo
honen helburu nagusia.
- Larredien zonetako ustiapen estentsiboa egitea. Nekazaritza- eta
ingurumen-neurri hau, batez ere aplikagarria nekazaritzako nahiz
abeltzaintzako eta landazabaleko kategorietan, hain zuzen ere,
belardiak eta larreak mantentzeko pizgarria da, horietariko batzuk
bertan behera uzten joan baitira. Jarduketa hau aplikatzearen
eraginezko ingurumen-hobariak anitzak dira; horien artean, aipagarria
da landa-paisaia tradizionala mantentzen laguntzea, baita natura-
ingurunea babestea eta hobetzea ere, batez ere sute- eta higadura-
arriskuei dagokienez; beraz, helburu horiek lortzeko ere lagungarria
da.
- Higadura-arriskuko laborantza-lurretan dauden lurzoruak
babestea. Nekazaritza-teknika batzuen eraginez, handitu egiten dira
higadurari lotutako arriskuak eta arazoak, eta, horren ondorioz,
lurzoruak galdu egin daitezke. Neurri honen helburua halako arazoak
konpontzen laguntzea da, eta hori, gainera, florarako eta faunarako
garrantzitsua den paisaiako elementuak mantentzeko ere lagungarria
da; horrela, Natura 2000 Sarearen koherentzia ekologikoa sustatzen
du. Zenbait jarduketa finantzatu ahal dira; horien artean, aipatzekoa da
natura- eta landa-elementuen kontserbazioa (batez ere, izaera
linealekoak); izan ere, horiek funtsezko eginkizuna dute lurzoruen
egonkortasunean eta prozesu ekologikoen mantenamenduan (hori
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
22
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
zentzu zabalean ulertuta). Aplikagarria da nekazaritzako,
abeltzaintzako eta landazabaleko kategorian, eta lehentasunezko
aplikazioa dauka Eremu Higagarrietan edo Higadura Arriskua
dutenetan.
- Nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenetako elementu eta balio
naturalak mantentzea eta hobetzea, eta, beraz, landa-egitura
mantentzea eta hobetzea. Jarduketa-ildo honen helburua nekazaritza-
eta abeltzaintza-ustiapenetako balio eta funtzio ekologikoak sustatzea
da, batez ere produkzio-unitatearen eskalan, baina baita, eransketaz,
landa-lurralde osoaren eskalan.
Ondoren formulatzen diren ekintzak Euskal Autonomia Erkidegoko
Nekazaritza eta Ingurumen Neurrien Programaren barruan inplementatu ahal
dira. Honako hauek dira:
- · Biodibertsitatea kontserbatzea. Neurri honen helburua
biodibertsitatearen kontserbazioa sustatzea da, nekazaritza- eta
abeltzaintza-ustiapenen eskalan, eta, batez, ere, faunarako eta
florarako garrantzi berezikoak diren paisaia-elementuak mantentzea
(linealak, baina baita beste batzuk ere); horrela, lurraldearen egitura
ekologiko egokia bultzatzen da, bai orokorrean eta bai Natura 2000
Sareari dagokionez. Neurri hau betetzeko garatu behar diren ekintzak
anitzak dira, eta, horien barruan, ur-lekuen eta landare-elementu
linealen edo puntualen kontserbazioa sartzen da, baita nekazaritza-
jarduera batzuk ere; adibidez, finken zedarrietan laboratu gabeko bi
metroko zerrenda uztea, zedarri horiek errespetatzea eta bertan surik
ez erabiltzea. Nekazaritza nahiz Abeltzaintza eta Landazabal Zonen
antolamendu-kategorian, neurri honek lehentasunezko aplikazioa
dauka.
- Fauna babestea. Faunaren babesa sustatu nahi da, habitat naturala
eta erdi naturala hobetzeko laguntzak emanez, halaber, basoko
animalia-populazioen elikadura erraztu nahi da. Honen barruan,
nekazaritza-lurrek fauna jasotzeko dituzten baldintzak hobetzeko
ekintzak sartzen dira, erlaitz kantabriarreko ustiapenetan.
- Galtzeko edo higadura genetikoko arriskuan dauden espezieak
kontserbatzea. Honen barruan, higadura genetikoko edo galtzeko
arriskuan dauden espeziak kontserbatzeko neurriak sartzen dira; era
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
23
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
berean, higadura genetikoko arriskuan edo mehatxupean dauden
landare-espezieen kontserbazioa ere sustatu nahi da. Neurria
egituratzen duten jarduketak Trantsizioko Landa Paisaietan garatu
ahal izango dira, baina beste batzuetan ere bai. Batez ere, Euskal
Autonomia Erkidegoko Mehatxupeko Fauna eta Flora Espezieen
Katalogoan jasotako espezieen banaketa-eremuetan aplikatuko da.
- Nekazaritza-paisaia eta baserri ingurua kontserbatzea. Jarduketa-
ildo honen helburua nekazaritza-ustiapenetako elementu nagusiak
mantentzea da, eta, aldi berean, bertako balio naturalak eta
ekologikoak onartzen ditu. Hain zuzen ere, izen bereko nekazaritza-
eta ingurumen-neurriaren bidez gauzatzen da, baita baserri ingurua
kontserbatzeko neurriaren bidez ere. Bi neurri horiek, praktikan,
helburu bera dute: nekazaritza-paisaia osatzen duten elementuak
kontserbatzea (horien ingurumen-dimentsioa zentzu zabalean kontuan
hartuta). Landaredi-uharteak, zuhaitz-hesiak, hormatxoak, haize-
babesak eta zona hezeak kontserbatzeko jarduketak interes
berezikoak dira, Eskualde Egiturako Trantsizioko Landa Paisaiak eta
Landazabalak antolatzeko kategorietan aplikatzeko, baina aintzat
hartu behar da jarduketen finantziazioa norberak egin behar duela.
Baserriaren ingurua hobetzeko nekazaritza- eta ingurumen-neurria,
praktikan, aurrekoaren oso antzekoa da; neurri horren helburua
nekazaritza-jarduera bertan behera uztearen edo murriztearen
eraginezko arazoei aurre egitea da, eta gehiegizko ustiapenaren
ondore kaltegarriei aurre egitea ere bai; batez ere, ustiapenen eta
baserriaren (ustiapen-unitate nagusitzat) paisaia-dimentsioan dauka
eragina. Jasotako balizko jarduketen barruan, landazabaleko paisaia
egituratzen duten elementuak sartzen dira: harrizko hormak, lursailak
banantzeko hesiak eta basotxoak, besteak beste.
- Ibaiak eta errekak babestea. Helburua ibai- eta erreka-ertzak
babestea da, zona horiek oso ahulak baitira ikuspegi ekologikotik
begiratuta; izan ere, interes handiko zonak dira biodibertsitatearen
erreserbarako eta higaduraren prebentziorako, eta, zeharka, uholde-
episodioen eraginezko ondoreak babesteko ere interes handikoak
dira. Ibaietako eta erreketako ahalezko landaredia osatzen duten
habitatak Habitaten Zuzentarauko I. eranskinean jasota daude, eta,
horrenbestez, esan daiteke neurri honek ondore onak izango dituela
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
24
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Natura 2000 Sarearen ezarkuntzan. Bestalde, neurriak eragin ona
izango du uren kalitatearen helburu orokorra lortzeko.
d) Ustiapenen arduradunen heziketa nahiz trebakuntza teknikoa eta
ingurumenekoa.
Nekazaritza- nahiz abeltzaintza- eta baso-sektorea trebatzeko beharrizanak
handiak dira, nekazaritzako eta ingurumeneko funtzio berrien eta jarduera
berrien esparruan. Detektaturiko beharrizanen barruan, ustiapenaren alderdi
ekonomikoetan eta teknikoetan eragina duten heziketa-ekintzak sartzen dira;
azken horien artean, aipagarriak dira landa-inguru iraunkorrera bideraturikoak,
jardueraren ingurumen-ondoreak ahalik eta gehien handitzeko, eta ondore
kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko. LZPren espirituarekin bat etorriz, eta
kudeaketan ingurumen-alderdiak sartzea funtsezko irizpidetzat hartuta,
ingurumenaren arloko heziketa eta sentsibilizazio-ekintzak garrantzitsuak dira.
Horiek, finantza-ikuspegitik begiratuta, II. ardatzean jasotako neurrietan
euskarritu ahal dira: Euskal Autonomia Erkidegoko Landa Garapeneko
Programako Ingurumenaren eta Natura Ingurunearen Hobekuntza.
1.5.4 Produkzioko baso-jarduera arrazionalizatzea eta hobetzea, landa-inguruko ekonomiaren eta lurzoru-erabileren osagai nagusienetarikoa baita; mendiko baliabideen ustiapen iraunkorra egiteko baso azalera mantenduko da eta haundituko da baita ere; gainera, arreta berezia jarriko zaie higadura handiaren eraginpeko lurzoruei, babesturiko eremu naturalen barruko lurzoruei eta, oro har, espazio horietako biodibertsitatea zaintzeari.
Planteamendu orokorra
EAEko isurialde atlantikoaren zati handian bezala, koniferoen landaketa
monoespezifikoetan (batez ere Pinus radiata, eta, neurri txikiagoan, eukaliptoak eta
beste hostozabal batzuk) oinarrituriko basoko produkzio-ustiapena, gaur egun,
lurzoruaren erabilera nagusia da GMEEn (baso-azaleraren %85); gainera, baserriaren
landa-ekonomiarako errenta-iturri garrantzitsua da, eta zura eraldatzeko sektorearen
oinarrizko baliabidea ere bai, horrek ere presentzia baitauka Eskualde Egituran.
LZPk, mendiei eta babesturiko eremu naturalen administrazioari buruzko ekainaren
2ko 3/94 Foru Arauak bezala, onartu egiten du 3/2007 FAk eta arloari buruzko beste
arau nahiz dekretu batzuek egindako aldaketa, baita EAEko Baso Planak eta
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
25
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Nekazaritzako eta Basoko LAPk egindakoa ere, basoen funtzio-aniztasunari eta baso-
kudeaketa iraunkorra sustatu behar izateari dagokionez. Aldi berean, LZPk badaki,
Bizkaiko baso-administrazioak egindako diagnostikoekin bat etorriz, honako hauek
mugak ezartzen dizkiotela baso landaketen ustiapen iraunkorrari: gehienbat
titulartasun pribatua duen lursail-egitura minifundistak eta kudeaketa-plan teknikoen
ezarkuntza urriak. Izan ere, horiek basoen zur-produkzioa eta halako baso-estaldurari
dagozkion ingurumen-funtzioak bermatu behar dituzte, hain zuzen ere, lurzoruen
kontserbazioa eta uren kalitatearen hobekuntza, eta, kasu batzuetan, basoko floraren
eta faunaren kontserbazioa.
Helburu horiek lortzeko, alde batetik, LZPk “Basoko” deritzon antolamendu-kategoria
ezarri du, horren arauketekin; bestetik, estrategia eta jarduketa-ildo batzuk jaso ditu,
basoko, landako eta natura kontserbatzeko politika sektorialaren arabera, basoko
jardun onak sustatzeko eta bultzatzeko “baso autoktonoak eta habitatak” antolaketa
kategoriari ere lotutakoak.
“Basoko” kategoria ezartzeak, lurralde-antolamenduaren ikuspegitik, bermatu egiten
ditu halako lurzoruari eratxikitako produkzioko, ingurumeneko eta erabilera publikoko
funtzioak eta bokazioa.
Kalifikazio honekin batera, LZPk estrategia eta ekintza batzuk ere jasotzen ditu, horien
helburua, halako mendien produkzio-funtzioa gutxietsi gabe, ingurumen-funtzioa
sustatzea eta bultzatzea da, hain zuzen ere, lurrotan higadura-arazoak kontrolatzea
eta murriztea, eta zuhaitz-masen kudeaketa iraunkorra egitea:
a) Basoak mantentzeko eta ondo garatzeko, eta Bizkaiko Mendien Foru Arauan
ezarritakoaren arabera, basoko larratzea baimentzeko, beharrezkoa izango da horrek
zuhaitzetan kalterik ez egitea eta horien suspertzea arriskuan ez jartzea. Hortaz, zona
horietan ez dira komenigarriak abeltzaintza-ustiapenari lotutako eraikuntza eta
azpiegitura berriak, abeltzaintza estentsibo tradizionalari lotutakoak izan ezik; adibidez,
bordak, hesiak edo uraskak.
b) Oro har, mantendu egingo da oraingo zuhaitz-azalera; gainera, elkartze-formulak
sustatuko dira, baita halako mendien ingurumen-funtzioak segurtatzen eta hobetzen
dituzten erabilerako teknikak eta sistemak ere, batez ere higadura-prozesuen
kontrolari dagokionez.
c) Gainera, zuhaitz-estaldura iraunkorraren mantenamendua sustatuko da, %50etik
gorako maldako lurretan edo higadura-arrisku handia dutenetan. Irizpide hori
lehentasunezkoa da Eremu Higagarriak deritzon gainjarritako baldintzatzailea duten
zonetan.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
26
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
d) Errespetatu egingo da landaredi autoktonoa, batik bat ibarbideetan eta
urbazterretan; halaber, arreta berezia jarriko zaie hostozabal-oinei, baso-landaketen
barruan, horiek baso-soilketetan ustiatuko badira. Soilketa egiteko baimena oso
murriztailea izango da urbazterreko basoen kasuan (makaldietan eta platanondoetan
izan ezik).
e) Basoko lanetan makineria astuna erabiltzeari dagokionez, eta halako makinak
erabiltzearen eraginezko ingurumen-ondare kaltegarriak ahalik eta gehien murrizteko,
kontuan hartuko dira Mendien Baso Araua eta zenbait dekretuk maldaren arabera
ezarritako mugak.
f) Ebaki edo birlandatu beharreko zonen mugetan ekidin egingo dira forma
geometrikoegiak, eta, ahal den neurriak, lerro zuzenak saihestu egingo dira, bai baso-
masen mugetan, bai espezieen erabileran eta bai baso-soilketak nahiz suaren
kontrako ateak egiten direnean. Lerroen jarraitasuna sustatuko da, paisaiaren egituran
oinarrituz eta lurraldearen eragiketa kontuan hartuta. Ez dira komeni mailako kurbekiko
muga perpendikularrak edo paraleloak, batez ere luzera handikoak badira.
g) Errekuntza-gaitasun urriko landare-eraketen ezarkuntzarako laguntza ematea;
halako eraketak sute-arrisku handiko landarediak okupaturiko landaketa-eremu
handietan egoten dira. Neurri honek eragin ona izan behar du sute-arriskuaren
murriztapenean.
Adierazitako irizpideetatik eta gomendioetatik ondorioztatzen denez, azaldutakoaren
arabera garaturiko baso-kudeaketak eragin ona izan behar du higadura-arazoen
konponketan, eta horixe da formulaturiko beste helburu sektorial orokor bat. Halaber,
balizko emaitza onek Babesturiko Lurzoru batzuen kontserbazio-egoera onean ere
izango dute eragina; esate baterako, itsasertzeko hezeguneetan eta eraketetan. Izan
ere, ekarpen solidoen murriztapenak sustatu egiten du galtzeko joera duten
kokalekuen mantenamendua.
Produkzioko baso-jarduera arrazionalizatzearen eta hobetzearen barruan, landa-
inguruko lurzoruaren erabileren eta ekonomiaren arazo nagusienetarikoa baita,
Eskualde Egiturako Mendi Publikoak aipatzen dira hemen; horiek Bizkaiko Babesturiko
Eremu Naturalen Administrazioari eta Mendiei buruzko ekainaren 2ko 3/94 Foru
Arauan ezarritakoaren arabera arautzen dira, baita kasuan kasuko Erabili eta
Kudeatzeari buruzko Egitamu Gidarien arabera ere, eta eta Antolaketa Kategoriei
gainjarritako baldintzatzaile gisa jasota daude.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
27
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Estrategiak eta jarduketa-ildoak.
Estrategia egituratzen eta garatzen duten jarduketa ildoen eta estrategien multzoa,
besteak beste, basoko lurren erabilera iraunkorrerako neurrien bidez finantzatu ahal
da, eta neurri horiek Euskal Autonomia Erkidegoko Landa Garapeneko 2007-2013
Programan ezarrita daude.
Gernika-Markinako LZPk ezarritako ekintzak honako hauek dira:
a) Basoko eta lehenengo eraldaketako lanetan diharduten enpresen
baso-kudeaketa iraunkorreko sistemak hedatzea eta finkatzea.
- Ekintza sektorial nagusia baso-ziurtagiria lortzea da, eta horrek
ondore onak ditu lurralde osorako.
b) Basoko teknika eta jardun onak garatzea eta ezartzea
- Lehentasunezko laguntza ematea helburutzat basoko landaketen
ingurumen- eta gizarte-balioa nabarmen handitzea duten ekintzei,
eta ezarritako arauketak benetan betetzea eragiten dutenei
(hostozabalen landaketei dagokienez, birlandaketetan espezie-
nahasketa sustatzea, etab.). Honako ekintza hauek adierazten dira:
· Basoko landaketetan hostozabal autoktonoen azalerak
sartzea (hariztiak, haltzadiak, etab.) eta masak mantentzea.
Halako ekintzen eraginez, ugaritu egiten dira basoko
landaketen elementu eta balio naturalak (paisaia-dimentsioa
ere barne), eta, gainera, lagungarriak dira lurraldeko
ingurumena mantentzeko eta hobetzeko.
· Basoko ustiapenetan paisaia-tratamenduak bultzatzea,
horri buruz egindako gomendioak eta arauketak betetzeko
aurretiazko baldintza baita.
- Basoko ustiapenetan ingurumenean eragin kaltegarri urria duten
tekniken erabilera sustatzea; halaber, baso-soilketen hondakinen
suntsipen mekanikorako makinen erabilera ere sustatzea.
- Zuhaitz-masen baso- eta larratze-ustiapenaren osagarritasuna
sustatzea, larratze-jardueraren dimentsio ekonomikoa eta ekologikoa
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
28
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
aintzat hartuta. Arauketen atalean, hala eta guztiz ere, debekatuta
dago abereak suspertzeko eta landatzeko zonetan sartzea.
- Toki-erakundeen jabetzako landaketetan, baso-kudeaketa
iraunkorra sustatzea.
1.5.5 Lurraldearen arrisku natural nagusiak minimizatzea, erosio prozesuak gutxitzen eta kontrolatzen bereziki eraginez eta lurzoruen erabilerak zuzen arautuz akuifero zaurgarriak eta potentzialki uholdeak izan ditzaketen eremuetan.
Planteamendu orokorra
Diagnostikoak agerian jarri du Eskualde Egituraren lurraldean ingurumen-arriskuak
daudela, batez ere, higadura-arriskuak eta uholde-arriskuak. Horiei, akuiferoak
kutsatzeko arriskua gehitu behar zaie, eta eremu zaurgarriago batzuk ere identifikatu
dira, baina Lurralderen Antolamendurako Artezpideetan jasotako gainjarritako
baldintzatzaile hau uren kalitate-arazoen soluzioari lotuta dago.
Antolatu beharreko lurraldearen multzoan hain garrantzitsuak izan ez arren, suteen
arriskuak eta arazoak ere aipagarriak dira, erregarritasun handiko koniferoen baso-
landaketek (eta beste espezie batzuk, adibidez, eukaliptoak) lurraldean duten
garrantzia aintzat hartuta. Suteen arazoak, batez ere, beste helburu batzuetan
identifikaturiko jarduketak betearazita konpondu behar dira, batik bat baso-kudeaketa
iraunkorraren helburuan oinarrituta.
Higadura- eta uholde-arriskuak (neurri handian elkarri lotuta) ahalik eta gehien
murrizteko helburua lortzeak justifikatu egiten du, lehenengo eta behin, Lurraldearen
Antolamendurako Artezpideetako gainjarritako bi baldintzatzaileen aplikazioa: Eremu
higagarriak edo higadura-arriskukoak eta Uholde-eremuak:
a) “Eremu Higagarriak edo Higadura Arriskukoak” baldintzatzailearen eraginpeko
lurzoruetan, eta kasu bakoitzean bidezkoa den eskalaren arabera, Mendien foru-
administrazioek arriskuaren intentsitatea ahalik eta gehien murrizteko jarduera eta
kudeaketa-sistema guztiak sustatu beharko ditu. Komenigarria da, horri dagokionez,
suaren erabilera estentsiboa, sastraka-kentze estentsiboak eta lur-mugimenduak
ahalik eta gehien mugatzea; hain zuzen ere, eskuzko landaketa sustatuko da,
mekanizatuari eta mozketa-metodoei dagokienez (esaterako, baso-soilketak,
basotxoetako mozketak edo soilketa jarraituak). Lan horiek egiteko, administrazio
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
29
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
eskudunaren baimena beharko da, eta, horren bidez, jarraibide zehatzak emango dira,
lurzoruaren egituraren mantenamendua eta baliabidearen galera ahalik eta txikienak
bermatzeko.
b) Lehentasuna emango zaio zuhaitzik gabeko zonak birlandatzeari, halako
lurzoruetan, eta abeltzaintza-erabilera helburu hori lortzearen baldintzapean geldituko
da. Zona hauetan, hazkunde ertaineko edo moteleko zuhaitzen landaketa sustatuko
da.
Eremu Higagarrietan baso-soilketa edo zuhaitzik gabeko erabilerarako aldaketa
eragiten duten salbuespenezko erabakiak kontu handiz hartuko ditu administrazio
eskudunak, eta pertsonen nahiz ondasunen babesean, baso-masen mantenamenduan
(izurriak, suteak) edo ondo identifikaturiko beste zergati batzuetan oinarrituz justifikatu
beharko dira.
Diagnostiko-fasean identifikaturiko bigarren arriskua uholdearena da, batez ere Okaren
arroaren kasuan; izan ere, bertako ibai-ertzek okupazio handia dute eta urbazterreko
landaredia modu masiboan suntsitu egin da (jakina da landaredia horrek duen
moteltze-eragin onuragarria, uholdeen ondorioei dagokienez). Hiri-okupazioa
(etxebizitza, industria-lurzorua, azpiegiturak, etab.) itzultze-aldi nahiko laburreko
uholde-lautadako zonetan ere egin da.
Uraren Euskal Agentziaren 10, 100 eta 500 urteko berriz gertatze aldiko hiru tarteak hartzen dituen uholde orbanari dagozkion lurzoruak babestu egiten ditu LPPk, hiri erabileren balizko garapenetatik a priori baztertuz balio ekologiko, ingurumen eta edafologia balioengatik, baita arriskua gutxitzeko ere.
Berriz gertatzeko hiru aldietan (10, 100 eta 500 urte) urpean geratzeko arriskua duten
lurzorutzat jotzen dira Uraren Euskal Agentziaren (URA) webgunean horrela mugatuta
daudenak.
Aurrerantzean muga horien edozein aldaketa agiri honi erantsiko litzaioke, eta egungo
mugak ordeztuko lituzke, eta hirigintzako garapena eragotziko litzateke okupazioaren
mugakide diren lekuetan, leku horiek uholde-eremu berrietan sartuz gero.
Oka, Lea eta Artibai ibaietako uholdeak izateko arrisku esanguratsua duten eremuetan (UAEE), uholdeak izateko arriskua kudeatzeko planak egiteko fasean zehatz-mehatz aztertuko da zer defentsa-jarduketa egin daitezkeen gune finkatuetan uholdeen aurka.
Bestalde, udal plangintzako neurri horiek aplikatzeari dagokionez, Udal Plangintzako garapen eta balizko zuzenketak Uraren Euskal Agentziaren nahitaezko txosten loteslearen mende egongo dira, uholde arriskuei dagokienez.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
30
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Estrategiak eta jarduketa-ildoak.
Higadura- eta uholde-arriskuak ahalik eta gehien murrizteko helburua lortzeko, batik
bat, erabilerei eta jarduerei buruzko jarraibide eta arauketa espezifikoak ezarri behar
dira, gehienbat nekazaritzako eta basoko erabilerei nahiz jarduerei dagokienez.
Jarraibideen, irizpideen eta arauketen garapena LZPk aipaturiko arriskuak ahalik eta
gehien murrizten laguntzeko egiten duen ekarpen nagusia da, nekazaritza- eta baso-
kudeaketa iraunkorreko helburuen ataletan jasotako nekazaritza- eta baso-
jardueretarako. Jarrera horren arabera, ez da estrategia edo jarduketa-ildo berezirik
formulatzen, baina aintzat hartu beharko dira antolamendu sektorialeko agirietan
(Lurraldearen Arloko Planak) edo beste arau sektorial batzuetan identifikatu direnak.
1.5.6 Landa eta natura inguruan publiko eta olgetako erabilera sustatzea eta orientatzea, lurralde-orekako baldintzetan; ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-hobariak maximizatzea, baita horien eraginezkoak ere, eta eragin negatiboak minimizatzea
Planteamendu orokorra
Natura- eta landa-ingurunearen erabilera publikoa eta jolasekoa, izatez ere, Eskualde
Egiturako lurraldeko erabilera nagusienetarikoa da; bertan, kontserbazio-egoera oneko
natura- eta landa-espazioek garrantzi handia dute.
Erabilera publikoa, jolasekoa eta turistikoa Eskualde Egitura osora hedatzearen
eraginez (lurraldearen erabilera barreiatuko modalitatea izena hartu duena), erabilera
horien garapen egokia (ingurumenari dagokionez) bermatzen duten esku hartzeko
lurralde-estrategiak hartu behar dira. Erabilera publikoaren proposamena estu lotuta
egon behar da paisaiaren helburuetara eta, batik bat, paisaia-ibilbideen
proposamenetara.
Estrategiak eta jarduketa-ildoak.
Helburu hori lortzeko jarduketa-ildo nagusiak honako hauek dira:
- Harrerarako behar den azpiegitura sustatzea eta sortzea: ibilbidea,
landa-ostatuak, etab.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
31
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
- Nekazaritza-turismoko eta landaturismoko jarduerak sustatzea,
nekazaritza-ustiapenen errenten jarduera osagarritzat, helburuetan
garaturiko estrategien eta jarduketen arabera
- Itsasertzeko espazioei lotutako aisialdi- eta astialdi-jarduerak
antolatzea eta arautzea, batez ere, azpiegiturak eta zuzkidurak
kokatzea, eta eskariaren zati bat harrera-gaitasuna duten beste
natura- eta landa-espazio batzuetara orientatzea.
2. LURRALDE EGITURA ETA LURZORUAREN ERABILERAK
2.1 Lurzoruaren erabileren espazio antolaketa eta lurralde egituraren ezaugarri nagusiak
Gizakia antzinatik bizi da Eremu Funtzionalean, lurraldearen jabetze nahiz
antolamendu politiko-administratiboak eta baliabideen ustiapenak zenbait fase izan
ditu, eta, horren ondorioz, nekazaritza- nahiz abeltzaintza-ustiapenek eta ezarkuntzen
forma zein funtzio desberdinek dena bete eta ia dena azaltzen dute. Zenbait eremutan
natura nagusi bada ere, lehenago eta orain ere giza aprobetxamendu moduak aplikatu
dira eremu horietan, luzaroan eta bizik.
Itsasertzaren eta barrualdearen arteko dualtasuna berezkoa da. Itsasertzeko
zerrendak, landazabal atlantikoekin eta haranekin osaturiko herri aurrea barne, berori
hegoaldetik mugatzen duten kontrahormen iparraldean, lurzoruaren erabilerak
banaketa modu berezia dauka, eta artzaintzaren presentzia nahiko garrantzitsua dago
oraindik. Gainera, ezarkuntzen banaketaren eta hierarkiaren ezaugarri nagusiak
kontrastea, auzoen arteko harremanak eta landazabaleko baserri-konstelazio trinkoa
dira, baita kostaldeko hiriguneen presentzia ere, adibidez, Bermeo, Lekeitio eta
Ondarroa, Earekin eta Elantxoberekin batera (azken horiek bigarren mailako
lerrunekoak). Itsasertzeko landazabalen eta zapalden gaineko auzoz eta baserriz
beteriko itsasertz hori, hiri-ezarkuntzak ere badituena (labarrez betetako eta irekitako
kostaldeko babeslekurik onenetan), kontrajarri egiten zaio barrualdeko mendien eta
haranen munduari; azken hori Euskal Herriko mendien fisiografia apurtuaren,
malkartsuaren eta, itxuraz, egitura urrikoaren adibide ona da. Baserriak, batez ere,
mendien eta haranen mundu horretan dauka presentzia, eta dentsitaterik handienak,
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
32
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
jakina, maldarik txikieneko eta lurzorurik oneneko eremuetan ikusten dira, batik bat
Okaren erdiko eta beheko haranetan (haraneko jabarietatik landazabal atlantikorako
trantsizio leuneko eremuak), baita Ea eta Artibai ibaien haranetako tarterik irekienetan
ere, gehienbat Aulestitik nahiz Munitibarretik hurbil (lehenengo kasuan), eta Markina-
Xemeineko eta Etxebarriako arroko landazabaletan, Artibairen eta horren ibaiadarra
den Urkoren haranean (azken kasuan).
Eskualde Egiturako lurzoruaren erabilera (iraganekoa eta, batez ere, oraingoa)
azaltzeko lagungarria den hirugarren ezaugarria bere kokaleku geografikoa da, Euskal
Autonomia Erkidegoko azken 125 urteotako hiri- eta industria-garapeneko gune eta
ardatz handien artean, Nerbioi itsasadarra, Gipuzkoako eskualde industrialak eta
Ibaizabalen pasabide industrialaren arteko etenaldi espazio gisa.
Mundaka edo Oka itsasadarraren eta, oro har, aipatutako ibaiaren beheko haraneko
padura espazioa oso bitxia da. Garrantzi horrek estuarioaren muga hertsiak gainditu
eta Urdaibai Biosfera erreserbaren barruko eremura zabaltzen da, eta, neurri batean,
Eskualde Egitura osoan ere bai; hori, izatez ere, Urdaibaiko mundu berezian sartzeko
aldea eta eragin-aldea da.
2.1.1 Baso- eta nekazaritza- nahiz abeltzaintza-erabilerak
Gernika-Markinako Eskualde Egiturako lurzoruaren erabileren ikuspegi panoramiko eta
guztiz laburbildu bat, Euskal Autonomia Erkidegoko isurialde atlantikoko beste hainbat
eremutan bezala, baserriaren ustiapenean egituraturiko nekazaritza-, abeltzaintza-,
baso- eta artzaintza-mosaikoan oinarritzen da, hiriguneek eta industria lurzoruek tokian
tokiko etenak egiten dituzte, baita dimentsio txikiagoko beste erabilera batzuek ere,
esaterako harrobiek eta errepideek. Nekazaritza eta artzaintza jardunen mosaikoaren
eta industria eta hiri lurzoruen arteko eremu populatuaren zati handienean auzoak,
auzune txikiak eta elizate talde zabala eta makina bat baserri sakabanatu daude.
Sakabanaketa maila altuko kokagune sistema hori eta sistema horrek nekazaritza,
abeltzaintza eta baso jarduera tradizionalekin duen lotura estua nolabait jaso egin
beharko lirateke landa lurzoruaren okupazio eta aprobetxamendu ereduen barruan,
xehetasunak aintzat hartuta. Baso-lurzoruen, belardien nahiz larredien eta nekazaritza-
laboreen mosaikoak, gaur egun, banaketa desorekatua dauka, lehenengoen alde;
gainera, horien kokaleku geografikoa oraindik ere lotuta dago Eskualde Egituraren
antolamendu fisiografikoarekin.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
33
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
2.1.2 Industria eta hiri erabilerak
Argazki interpretazioa, landa azterketa, eta informazio demografiko eta
sozioekonomikoaren arabera kokaguneen identifikazioan oinarritutako irizpideei
jarraiki, Eremu Funtzionalaren barruan lau kokagune mota bereizi dira:
Hiriguneak
Kostaldeko eta barrualdeko landagune txikiak
Landa-ezarkuntzak
Sakabanaturiko baserriak
Aintzat hartutako hiriguneak Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio, Ondarroa eta Markina-
Xemein dira, populazioaren tamaina, morfologia egituratua, altueran eraikita egotea
eta eskualde edo azpieskualdeko nolabaiteko zentro maila direla-eta. Kostaldeak eta
portuak esku-hartze erabakigarria dute Bermeoren, Ondarroaren eta Lekeitioren
egitura morfologikoan; lehenengo bietan, gehienbat Bermeon, hiri- eta industria-
garapenak daude, eta Lekeitiok, berriz, egoitza- eta turismo-izaera dauka, batez ere.
Gernika-Lumo eta Markina-Xemein udalerriek landazabal atlantikoko hiribilduen
berezko kokagunea eta paisaia dute, hala ere, Gernika-Lumo barruko haranen eta
itsasertzaren arteko trantsizioko hirigunea da.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
34
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Kostaldeko eta barrualdeko landagune txikietatik, tamaina demografiko txikiko eta
zentralitate baxuko ezarkuntzak hedatzen dira; horiek, hala ere, gunearen berezko
egitura garatu dute, kaleekin eta plazekin, eta altuerako nolabaiteko garapena ere
badute. Talde honen barrukoak dira Mundaka, Elantxobe (bietan portu txikiak) eta Ea
(bere itsasadar txikiaren hondoan kokatuta). Barrualdean ezarkuntzak daude, batez
ere elizate historikoak, gaur egun udalerrietako leku garrantzitsuak direnak; guneak
eratzera bideraturiko bilakaera duten hazkunde berriko formak dituzte. Esate baterako,
Ispaster (itsasertzeko landazabalen zerrendan), Aulesti (Learen harana estutzen den
lekuan, Illuntzar eta Bedartzandi mendien artean) edo Etxebarria (Artibairen arroan).
Gune horietan guztietan industria-garapen nahiko handiak daude, batik bat
Ispasterreko eta Etxebarriako industrialdeetan. Halaber, Ibarrangeluren hazkundean
ere gune bihurtzeko bilakaera ikusten da.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
35
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Gune hauen azpitik landa-ezarkuntzak daude; talde hau Gernika-Markinako Eskualde
Egitura osoan banatuta dago; banaketa horren jarraibideak mapan adierazita daude
bizitegi-lurzoruetatik, bertan Hirigintza Informazioaren dokumentazioa baitago jasota.
Hala eta guztiz ere, lehen esan dugunez, lurzoruaren erabilerari buruzko kapitulu
honetan, gehienbat kuantifikazio eta banaketa geografikoa da interesgarriena, baita
horren eboluzioari buruzko ohar batzuk ere. Ezarkuntza horietariko batzuk jatorrizko
elizateak dira, eta horien eragin-aldeak kasuan kasuko udalerria sortu du. Asko ibai
arte, larre eta zelai altuen gainean daude kokatuta. Oro har, garapen ekonomiko eta
industrialaren hamarkadetan kokagune horietan geldialdi eta atzerapen prozesuak bizi
izan dira. Hala eta guztiz ere, komunikazioak hobetzearen eta landa-inguruko egoitza-
eskari gero eta handiagoa egotearen eraginez, nolabaiteko eraikuntza- eta
birgaikuntza-garapena dago antzinako ezarkuntza horietariko batzuetan. Beste landa
kokagune asko haran sakonetan daude, Urdaibaiko landazabaletan edo itsasertzeko
zerrenda gainean eta, oro har, egoitza hazkunde iraunkorrak edota turistikoak izan
dituzte, eta kasu batzuetan baita industria ezarpenak ere. Ezarkuntza batzuek oraindik
ere nekazaritza- edo abeltzaintza-bizitasun handia dute, egoitza-izaerarekin
konbinatuta. Aipagarria, halako ezarkuntzen artean, bigarren egoitzen hedapena, bai
kostaldetik hurbil daudenetan, bai barnealdean ere.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
36
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Urdaibaiko zonaldean aipagarria da itsasadarraren ezkerreko aldeak duen eraikuntza
jarraituko izaera, batez ere Mundakaren, Sukarrietaren eta Busturiako iparraldearen
artean; bertan, egoitzako eraikinak, ezarkuntzak eta guneak lotzen dira, eta, tarte
horretan, 635 errepidea kale bihurtuta dago. Antzeko prozesua ikusten da, berriagoa
eta beste mota bateko inguru geografiko batekoa izan arren, eskuineko ertzean,
Zelaitaren, Islak-Nabearen eta Kanalaren artean.
2.1.3 Industria erabilerak
Industriaren abiatzea XX. mendeko bigarren erdian iritsi zen eremura, intentsitate
maila txikiagoarekin eta lokalizatuago auzoko Deba, Oria edo Urola haranetan baino
(Gipuzkoa). Transformadore metalikoei eta arrantza eta kontserba sektoreari lotutako
zonaldeak bereizten dira. Gernika-Lumoko industrializazioa, hasieran hirigunearen
ekialdean ezarritakoa, hurbileko haran baxuetatik zabaldu zen (Muxika eta Ajangiz),
eta transformadore metalikoei baso ustiapenari lotutako industriak gehitu zitzaizkien
(zerrategiak, aglomeratua eta altzariak). Duela gutxiago poligono berriak agertu dira
edo ordura artekoak handitu dituzte, industria tradizio gutxiko landa kokagune edo
nukleo txikien alboan, Ispasterren, Gizaburuagan edo Etxebarrian. Azkenik, beste
gune eta ezarkuntza batzuek industria-ezarkuntza txikiak dituzte; esaterako, Lekeitiok,
Aulestik edo Altamirak. Kasu berezi bat, produkzio-zergatiak eta ingurumen-eraginak
aintzat hartuta, Muruetako ontziolena da; Urdaibaiko paduretan eraikita daude.
2.1.4 Erauzketa-jarduerak
Harrobi handietako erauzketa-jarduerak presentzia handia dauka Eskualde Egitura
osoan. Harrobi kopuru handia Ereño-Nabarnizeko kareharrizko mendi-multzoan
kokaturik dago; hain zuzen ere, kareharria Ereñon eta Markina-Xemeinen ustiatzen da,
eta Markinako marmol ospetsua erauzten da, udalerri horretako hiru harrobitan;
laugarren harrobi bat ere badago udalerri horren eta Aulestiren artean. Kareharria
foruan ere erauzten da, Biosfera Erreserbaren barruan, eta Errigoitin ofitak erauzten
dira.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
37
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3. GARRAIO AZPIEGITUREN SAREA
3.1 Mugikortasun eskaeraren analisia
Sarrera atal honen xede nagusia Gernika-Markinako Eremu Funtzionalean gaur egun
dauden mugikortasun jokabideen karakterizazioa da; horretarako, 2011. urtean egin
zen Euskal Autonomia Erkidegoko Mugikortasunaren Azterketa hartuko da
erreferentziatzat, eta horri mugikortasunaren bilakaerari buruzko hausnarketa bat
gaineratuko zaio, 2003. eta 2007. urteetako datuekin alderatuta.
2011. urteko EAEko Mugikortasun Azterketak erakutsi zuen 6 urtetik gorako euskal
herritar ia gehienek (%89,5) gutxienez joan-etorri bat egiten dutela lanegun batean;
hortaz, gainerako populazioak (soilik %10,5) ez du inolako joan-etorririk egiten.
Herritarren erdiek baino gehiagok (%64,3) bi joan-etorri egiten dituzte, eta % 18k,
ostera, 4 bidaia egiten ditu. Eredua ia berdin-berdina da hiru lurralde historikoetan.
EAEn lekualdaketak tipología eta garraio motaren arabera (%)
Motak Uda
l-ar
teko
a
Esk
uald
e-
arte
koa
Gu
ztia
EA
E
Oinez 64,8 8,1 44,8
Bizikleta 2,6 0,8 1,9
Kotxea 18,9 61,8 35,8
Motorra 1,0 1,0 0,9
Autobusa 8,0 10,7 8,4
Trena 4,0 14,7 6,5
Hegazkina 0,0 0,0 0,1
Mota anitzekoa 0,5 2,1 1,2
Beste batzuk 0,3 0,9 0,4
GUZTIA 100,0 100,0 100,0
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
38
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Aipatutako azterketan Gernika-Markina Eremu Funtzionalaren esparrua bi eskualdetan
banatuta ageri da, Gernika-Bermeo eta Markina-Ondarroa; bertan adierazi zenez,
euskal herritarrek mugikortasun premiak asetzeko gehien erabiltzen duten garraio
modua oinez mugitzea da (joan-etorri guztien % 44,8). Aipatutako eredua bi eskualde
horietan ere betetzen da; izan ere, joan-etorri gehienak ez dira motorizatuak, hain
zuzen ere oinez egiten dira, bizikletaren erabilerak ez baitu % 2 gainditzen, aisialdian
betebehar nabarmena duen arren (ia-ia % 20).
EAEn gehien erabiltzen den bigarren garraiobidea autoa da; % 35,8 hartzen du.
Eskualdearen eremua gainditzen duten bidaietan erabilera hori % 80 ingurukoa da;
hala, zalantza izpirik gabe, garraiobide nagusia da.
Garraiobide kolektiboak (autobusa eta trena) bereziki eskualde barruko joan-etorrietan
erabiltzen dira, oro har mugimendu guztien %14,9 hartzen baitute; hala ere, beti
bigarren mailako izaera dute, autoaren atzetik.
Bizkaian tren bidezko zerbitzuen eskaintza ona da, eta, hortaz, garraiobide mota hori
gehien erabiltzen duen probintzia da, datua % 10,5era iristen baita; Araban, berriz,
%2,8koa da, eta Gipuzkoan, ostera %2,4koa. Nabarmendu behar da Bizkaian
bizikletak (%0,5) zein motoak (%0,4) oso penetrazio maila baxua dutela; bestalde,
EAEko beste eremu batzuekin alderatuta intermodalitateak maila altua duela
azpimarratu behar da.
a) Joan-etorriak, guztira, lurralde eremuen arabera
Bizkaian egiten diren joan-etorri guztietatik %59,0 abiapuntu izandako udalerri berean
bukatzen dira, gehienak oinez egiten dira, eta joan-etorrien % 20 eskualde bereko
udalerrien arteko fluxuak dira; %15,2, berriz, Bizkai barruan baina eskualde
desberdinen artean egindako bidaiak dira. Azkenik, %4,2 lurralde historiko
desberdinen artean egiten diren joan-etorriak dira, eta gainerakoak EAEtik kanpora
egiten diren mugimenduak dira. Honako mugimendu hauek jaso dira Gernika-Bermeon
eta Markina-Ondarroan:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
39
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Arr
atia
-Ner
bioi
Dur
ang
ald
ea
Enk
arte
rri
Bilb
ao
Bilb
ao H
aun
dia
Ple
ntzi
a-M
ungi
a
Ger
nik
a-B
erm
eo
Mar
kin
a-O
nd
arro
a
Biz
kaia
(b
atu
ket
a)
Ara
ba
Gip
uzk
oa
Kan
po
koak
GU
ZT
IA
Arratia-Nerbioi 291
Durangaldea 2850 1409
Enkarterri 225
Bilbao 8106 2518
Bilbao Haundia 6827 663
Plentzia-Mungia 2960
Gernika-Bermeo 291 2498 225 8133 5552 2783 92002 983 112465 2704 118 273 115560
Markina-Ondarroa 1187 2180 1074 848 53530 58820 205 3700 375 63100
Bizkaia (batuketa) 114108 59102
Araba 1834 324
Gipuzkoa 118 3809
Kanpokoak 469 375
GUZTIA 116529 63610
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
40
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Mugikortasun azterketa horrek eskainitako datuen arabera, toki mailako loturak dira
garrantzitsuenak Eremu Funtzionalean; bi eskualdetako bakoitzaren barruan egindako
joan-etorriak dira nagusi, bidaia guztietatik ehunekoa %80-85 ingurukoa baita kanpo
loturen aldean.
Gernika-Bermeon, kanpoko eremuekin dituzten loturei dagokienez, Bilbo eta
inguruarekin dituzten joan-etorriak dira nagusi (joan-etorrien % 12 inguru); ondoren
Plentzia-Mungia, Durango eta Arabarekin dituztenak datoz. Markina-Ondarroa
eskualdearekin dituzten mugimenduak ez dira % 1era iristen.
Markina-Ondarroaren kasuan, eskualdeak lotura nagusia Gipuzkoarekin du (ia % 6),
Bilbo eta inguruarekin baino gehiago (% 5, gutxi gorabehera). Gernika-Bermeo
eskualdearekin egiten diren mugimenduak, kasu honetan, eskualdean sortutako
mugimendu guztien %1,5 dira.
b) Joan-etorrien banaketa, arrazoien arabera
Erosketak, ikasketak eta barne kudeaketa pertsonalak bultzatuta Gernika-Bermeo eta
Markina-Ondarroa eskualdeetara eragindako mugimenduak guztira % 90 eta
gehiagokoak dira.
Lan arrazoiek eragindako joan-etorriek ehuneko txikiagoak dituzte: Gernika-Bermeo
eremu barruan % 62,5, eta % 71, berriz, Markina-Ondarroaren kasuan; Bilbo eta
inguruko eremuaren mendekotasuna argi dago, eta are nabarmenagoa da Gernika-
Bermeo eskualdean (bidaien % 22) Markina-Ondarroan baino (% 8 inguru).
c) Joan-etorrien banaketa, garraiobideen arabera
Bizkaiko Lurralde Historiko mailan, gehien erabiltzen den garraio modua oinezkoa da
(mugimendu guztien %47,8), ondoren autoa (%31,1), eta gero, EAE osoko erabilera
maila altuenarekin, trena. Bidaia guztien %18,2 trenak eta autobusak hartzen dute
(linea erregularrak zein lineaz kanpokoak).
Udalerrietako barne joan-etorri gehienak oinez egiten dira, bai Bizkaia mailan, bai
LPPeko eremuan ere.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
41
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Autoa, bestalde, udal eremua gainditzen duten mugimenduetan erabiltzen da batez
ere:
- Gernika-Bermeo. Kasuen %58 eremuko udalerrien arteko mugimenduetan
erabiltzeari dagokio, eta % 22 Bilbo eta inguru horretarantz egindako joan-
etorriei. Araba, Durangaldea eta Plentzia-Mungia dira ondoren datozen
helmugak, maiztasunagatik; ondoren, Markina-Ondarroak bidaia guztien
% 1,8 hartzen du.
- Markina-Ondarroa. Kasuen %65,5 eremuko udalerrien arteko
mugimenduetan erabiltzeari dagokio, eta % 10,5 Bilbo eta inguru horretarantz
egindako joan-etorriei. Debabarrena eta Durangaldea Gernika-Bermeoren
gainetik daude argi eta garbi, bidaien % 2,9ren helburua izanik.
Antzeko zerbait gertatzen da garraio publikoarekin, baina, esan bezala, mugimendu
bolumena argi eta garbi txikiagoa da autoarenarekin alderatuta:
- Gernika-Bermeo. Kasuen %59 eremuko udalerrien arteko mugimenduetan
erabiltzeari dagokio, eta % 31 Bilbo eta inguru horretarantz egindako joan-
etorriei. Durangaldea da hurrengo helmuga, eta Markina-Ondarroak joan-
etorrien % 1,8 besterik ez du hartzen.
- Markina-Ondarroa. Kasuen %54,9 eremuko udalerrien arteko
mugimenduetan erabiltzeari dagokio, eta % 16,2 Bilbo eta inguru horretarantz
egindako joan-etorriei; %13,3, berriz, Debabarrenarantz egindakoei. Gernika-
Bermeo eta Durangaldea dira bidaien %5,9 eta %5,3ren helburua, hurrenez
hurren.
Aztertutako datuetatik, bi eskualdeen arteko harreman eta garraiobideen aldea
nabarmendu behar da. Lea-Artibain, auto bidezko garraioak eta mugakide diren
Gipuzkoako eskualde eta Durangaldearekiko loturak garrantzia handiagoa dute, beste
garraio mota batzuk aukeran izan arren (Urdaibain) eta Bilbo metropoliarekiko lotura
estua bada ere.
Bestalde, bi eskualdeen arteko lotura eskasa ere nabarmendu behar da. Egoera
horren arrazoia ezin zaio soilik leporatu topografiari eta Eremu Funtzionala zeharka
gurutzatzen duten errepideen ezaugarri geometrikoei; izan ere, badirudi faktore
mugatzaile horiek ez dutela eragin bera Lea-Artibai eskualdeak Debabarrena
eskualdearekin duen loturan, esaterako. Hortik ondoriozta daiteke neurri handi
batean harreman mugatu horretako esparru horien berezko izaera dela.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
42
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Garraiobideen bilakaeran, bi eskualdeetan, baita EAE osoan ere, oinezkoei dagokien
arloa ehunekoetan bost puntu inguru areagotu da azken urteetan. Bestalde,
intermodalitateak eta garraio publikoaren erabilerak behera egin dute, baina bi puntu
ingurutan, ez gehiago; horrenbestez, gaur egungo boladari, alegia oro har ekonomia
jardun txikiagoari dagokion koiuntura elementu gisa jo daiteke. Halaber, bi
eskualdeetako errepideetan auto bidezko joan-etorrien intentsitatea ere murriztu egin
da; hala, 2008. urtetik, joan-etorrietan, oro har, inflexioa gertatu da, bai bi eskualdeen
barrualdean, bai eskualde horiek mugakideekin duten harremanean ere.
3.2 Bizikletaz ibiltzeko bide sarea
Erkidego mailan, EAEko Bizikleta Bideen Sektoreko Lurralde Plana idaztea
aurreikusita dago. Bizkaiko Lurralde Historikoan badago Bizikleten Plan Zuzentzaile
bat. Dokumentu horretan egitura handi bat ezarri da, bederatzi ardatz finkatzean
oinarritu dena; ardatz horiek udalerrien arteko loturak dira, sareari koherentzia eta
jarraitutasuna ematen diote, eta udalerrietan toki mailako sareekin osatu beharko dira.
Gernika-Markinako Eremu Funtzionalean badira udalez gaindiko jarraitutasuna duten
zenbait ibilbide.
3.3 Errepide sarea
Errepide sarea.
Bizkaiko Errepide Planean eta Bizkaiko Foru Aldundiko Irisgarritasun Iraunkorreko
Planean Gernika-Markinako Eremu Funtzionaleko errepide sarean aplikatzeko
hobekuntza ekintzak aurreikusi dira; honako korridore hauetan kokatzen dira:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
43
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Gernika-Markina Eremu Funtzionalean eragina duten Bizkaiko Foru Aldundiaren Irisgarritasun Iraunkorreko
Plan barruko obrak
Bilbo-Mungia-Bermeo (BI-631) korridorea, ia-ia Eremu Funtzionaletik kanpo,
iparraldeko tartea izan ezik, Bermeo udalerrian. Gaur egun azpiegitura kalitateari
dagokionez gabezia nabarmenak ditu Mungia eta Bermeo artean, eta epe
laburrean konpontzea aurrez ikusi da, Meñaka eta Sollubeko Mendate Saihesbide
garrantzitsuen bitartez; hala, Bermeora iristeko indar handiko sarbide bihurtuko
da.
Amorebieta-Etxano-Gernika (BI-635) korridorea, Urdaibai haranean zehar
kokatutakoa. Zirkulazioari dagokionez pilaketa larriak izaten dira, eta pisu handiko
ibilgailuak igarotzen dira; geometria ezaugarriak baxuak dira (batez ere
Autzaganako mendatean) eta zeharbideetan zailtasunak daude; gainera,
Urdaibaiko berezitasunek baldintza nabarmenak ezartzen dituzte. Autzaganako
igarobidea konpontzeko bidean egonik, gainerako tartea hobetzeko lanak proiektu
fasean daude.
Artibai korridorea (BI-633), Berriztik Ondarroara. Haran horretan zehar doa;
ezaugarriak egokiak dira, Urbaruaga eta Berriatua arteko tartean izan ezik. Tarte
horretan badago jarduteko proiektu bat; proiektu horrek, gainera, korridorea BI-
2405 errepidearekin lotzea erraztuko du, eta, hala, etorkizunean Lekeitiora
sartzeko bide nagusi bihurtuko da.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
44
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Aurrekoez gain, Ondarroa-Mutriku korridorea, Gipuzkoako lurretan sartzen dena;
kostaldeko turismo ibilbideei jarraipena ematen die, ia-ia landa eremuetatik baino
ez da igarotzen, eta ohiko errepideen pareko ezaugarri geometrikoak ditu. Hala
ere, Ondarroako portua eta A-8 autobidea lotzeko aukera onena da.
Bi korridore horietatik lotzeko maila-sarea ezartzen da, lehenengo nibelekoa, ondoko
bien artean:
Gernika-Bermeoko igarobidea (BI-2235); ibilgailu astunen partaidetza eta trafiko-
itotze larriak ditu; halaber, ezaugarri geometriko urriak ditu, eta zeharbideetako
zailtasunak ere bai; gainera, Urdaibaiko berezitasunek guztiz baldintzatzen dute.
Gernika-Mungia-Plentziako igarobidea (BI-2121); zatirik handienean Eskualde
Egituratik kanpo dago; Morgako gainetik lotura dauka, BI-2713 errepidetik,
Larrabetzuraino eta Txorierriko igarobide metropolitarreraino.
Barruko eskualde korridoreak, kostaldeko Gernika-Lekeitio (BI-2238), barrualdeko
Gernika-Markina (BI-2224) eta Lea ibaiarekiko paralelo doazen errepideek
osatzen dutena (BI-3222, BI-3231 eta BI-3447) , Muniketa eta Lekeitio artean;
horietan aplikatutako hobekuntza geometrikoek, beharrezkoak diruditen arren, ez
dute bideen gaitasuna neurriz kanpo areagotu behar, inguruetako ingurumen
kalitatea zaintze aldera.
Gipuzkoara iristeko loturak, Markina-Etxebarria-Elgoibar (BI-2636), azpiegitura
arloko hobekuntza txikiak behar ditu; hain zuzen ere, inguru hori Deba
haranarekin lotzeko aukera zuzen onena da, haran honetatik erabiltzen diren
osasun eta garraio arloko ekipamendu onenak hortxe baitaude (tren geltokia).
Azkenik, landaguneetara eta lurraldeko beste elementu batzuetara doazen ibilbide
laburrak egiteko aukera ematen duten bide-azpiegiturak edo tarteak aztertu dira eta
hiriguneetarako barne-ibilbideak egiteko aukera ere aintzat hartu da: Muruetagane eta
Elantxobe (BI-2237), San Kristobal eta Parezi (BI-3123), Gernika-Olabarri (BI-3213),
Bermeo-Gaztelugatxe (BI-3101), Gerekiz-Goikogana (BI-2713), Muniketa-Zugastieta
(BI-3332), eta Aulesti-Markina (BI-3448) errepideak, baita garrantzi urriagoko
gainerako foru-errepideak ere.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
45
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Aparkalekua
Aparkalekuak hornitzea beharrezkoa da ibilgailu pribatua ongi erabiltze aldera. Aintzat
hartu behar da aparkatzeko plazek, berez, ibilgailu pribatua erabiltzea errazten dutela;
horrenbestez, horrelako azpiegitura arautu behar da. Horrenbestez, aparkalekuak
kudeatzea eraginkortasun handiko tresna izan daiteke, mugitzeko bestelako bitarteko
alternatiboak sustatze aldera, eta, hala, ibilgailu pribatua erabiltzeari dagokion
interesa galaraziz.
Aparkalekuari dagokionez hartu beharreko neurriek, horrenbestez, eragin
erabakigarria dute bide eta zirkulazioaren antolakuntzan. Aparkatzeko leku batek bi
hartzaile ditu: inguru horretan bizi dena, eta noizbehinka joaten dena. Bi kasuetan,
ibilgailuen sarbidea zuzen uztartu behar da garraio publikoaren eskaintza egoki
batekin, hirigune eta espazio publikoetan (kasu gehienetan ondare balio argia
dutenak) ibilgailuen zirkulazio eragin txikiagoa izatea ekarriko duen eskaintzarekin,
hain justu ere.
3.4 Trenbide sarea
Eremuan dagoen trenbide sarea Amorebieta-Bermeo linea da, Bilbo-Donostia lineatik
datorrena (biek dute bide estua, zabalera metrikoa); Euskotrenek kudeatzen du.
Metropoli erdigunearekin loturak bermatzen ditu, Amorebieta tarteko, baina Urdaibai
eskualdera mugatzen da, eta zerbitzua oso urrun dago Lea-Artibai eskualdetik. Gaur
egun, maiztasunen mugak ahaztu gabe, aktibo potentziala da Bermeoko portuko
salgaien zirkulazio arazoak konpontzeko.
Eremu Funtzionalaren eremuan salgaiak errepide bidez garraiatu dira. Bermeoko
portuaren eta Sestaoko altzairu fabrikaren arteko tren zerbitzuak martxan jartzeari
esker, lehenengo urratsa eman da salgaien mugimendua aldatzeko, errepide
bidezkoa izatetik tren bidezkoa izatera, Urdaibaiko inguruan, esan bezala trenbide
sareak horretarako aukera ematen duen Eremu Funtzional bakarra baita.
Trena erabiltzea sustatzea eta errepide bidezko pisu handiko garraioak gaur egun
duen protagonismoa koordinatu egin beharko lirateke, eta lehenengoak bigarrena
ekarri beharko luke, azken horrek ondorio negatiboak eta zailtasunak eragin
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
46
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
ditzakeelako. ETSren (trenbide azpiegituraren arduraduna) plangintzak etorkizunean
zenbait tarte bitan banatzea aurrez ikusi du.
3.5 Garraio kolektiboa
Trenbidea Urdaibaiko eremuan.
Metropoliko bide ardatzak pixkanaka pilatzen doaz, eta trenbideak eskaintzen dituen
abantailak ikusita, tren bidezko garraioa lehentasunezko garapen modu bihurtu da
Bilboko Eremu Funtzionalarekin lotzeko, are gehiago sektore horretako
administrazioak dagoeneko sarean zenbait hobekuntza egitea aurreikusi eta gero.
Errepide bidezko garraioa.
Gaur egungo bide sarearen ezaugarri geometrikoen hobekuntzak, eta proposatutako
trazadura berriak, garraio modu hori potentziatzea ahalbidetuko dute, betiere Bizkaiko
Foru Aldundiko Irisgarritasun Iraunkorreko Planaren ildo beretik. Horixe da, hain justu
ere, Mungia-Bermeo, Durango-Lekeitio-Ondarroa ardatzen kasua; zonalde horretan
errepide bidezko garraio publikoaren operadorea den Bizkaibusen prestazioak
hobetuko dituzte, kanpo eremuei dagokienez.
Eremu Funtzionalaren estalduraren kasuan, Bizkaibusek udalerri guztietan eskaintzen
ditu zerbitzuak, eta eskaintza horren hedadurari dagokionez, oso zaila da hobetzen.
Ezin da gauza bera esan erabiltzailearen ikuspuntutik eta gaur egungo zerbitzuaren
maiztasunak aintzat hartuta, Eremu Funtzionalaren berezko populazio sakabanaketa
dela-eta. Halere, erabiltzailearen ikuspuntutik, aipatutako estaldura hori baliteke
askotan nahikoa ez izatea ibilgailu pribatua erabiltzeari benetako alternatiba erreala
emateko. Auzi hori agerian gelditzen da herrigune txiki eta horien erreferentziazko
zentroen artean dagoen mugikortasunean. Izan ere, batetik herritarren atalaseak ez
du justifikatzen gaur egun dauden zerbitzuak hobetzea (are gehiago, zalantzan jartzea
ere ekar dezake); bestetik, zerbitzu horiek maiztasun urrikoak izanik, herritarrek ez
dituzte benetako aukera moduan hautematen.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
47
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3.6 Portuak
Eremu Funtzional honetan, eskumenak bertan dituzten EAEko bi portu nagusiak
daude, Bermeo eta Ondarroa, hain justu ere, baita Lekeitio, Mundaka, Elantxobe eta
Eako portu txikiagoak ere.
Bermeo da jardun hirukoitza duen portu bakarra, alegia arrantza, merkataritza eta
kirola egitera bideratutako jardunak. Instalazio onak ditu, eta industria produktuen
zirkulazioa dago; Urdaibai biosfera erreserban kokatuta egotearen arazoari
dagokionez, Bilboko eremu metropolitarreko eremuarekin lotura zuzena bukatzeko
premia du, ingurumen arloan balio handia duten eremuak zeharkatzea saihesteko.
Lehenago esan bezala, errepide bidezko lotura hobetzea aurreikusi da, Sollubeko
mendatearen bitartez, eta portutik salgaiak trenbide bidez garraiatzea ezarriko da.
Ondarroa da Kantauriko arrantza porturik garrantzitsuena; bertako instalazioak
berrantolatzea aurreikusi da, lonja eraikin berri bat eraikiz. Gabezia bat du, A-8
autobidearen lotura zuzena Deban, Gipuzkoako lurraldean zehar.
Portu txikiagoetan, Lekeitio, Elantxobe eta Mundakan, arrantza jarduera tradizionala
atzera egiten ari da, eta kirol erabileretara bideratzeko joera nagusitu da. Ea herriaren
kasuan, azkenik, jarduera erabat aisialdikoa da.
3.7 Diagnostikoa
Bizkaiko gainerako herriekin bide lotura zuzena bermatuta, Bizkaiko Foru Aldundiaren
Irisgarritasun Iraunkorreko Planean aurreikusitako jarduketen bitartez, badirudi
lurralde arte mailako jarduketak aztertu behar direla Artibai eta Deba eskualdeen
arteko loturak hobetzeko. Bestalde, errepide sarean beharrezko hobekuntza
geometrikoak egin behar dira arazoak eragiten dituzten puntuetan, baina bideen
ahalmena gehiegi areagotu gabe, inguru horietako ingurumen kalitatea zaintzeko.
Trena eratu behar da garraiorako baliabide nagusia Amorebieta-Etxano-Gernika-
Bermeo korridoretik, Ibaizabalen ardatz osoan, batez ere Bilbo eta inguru metropolitar
horretarantz.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
48
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Trenbide-erabileraren sustapena errepideko trafiko astunek orain duten
protagonismoa murriztearekin koordinatu behar da, trafiko astun horiek zailtasuanak
eta ondorio kaltegarriak baitituzte.
4. ENERGIA ETA BALIABIDEAK. OINARRIZKO ZERBITZU AZPIEGITUREN
SAREA
4.1. Sarrera
Baliabideak, energia eta sorturiko hondakinak zentzuz ustiatzeko, zenbait faktore
behar dira; adibidez, borondate politikoa, Administrazioaren diruzko inbertsioak eta
enpresa-ekimena, baita biztanleen jabearazpena ere.
Helburua baliabide naturalen kontsumoa murriztea da, teknika murriztaileak ikertuta,
baita zerbitzua eman dutenak berriro erabiltzea ere. Ikuspegi hau garapen iraunkorra
kontzeptuaren barruan sartzen da.
Herri Administrazioek, bai Estatukoek eta bai EAEkoek, baliabideen erabileraren
ikuspegi berria dute, eta gehienbat kontrolekoak diren neurriak ezartzeko legeria sortu
dute, helburu horiek lortzeko.
EAEn aldaketa klimatikoari aurre egin nahi zaio eta berotegi efektuko gasak gutxituz
lortzen ari gara. Horretarako, EAEn gas horien igorpenaren inbentarioa egiten da
urtero. Gainera, ondorengoek ordezkatzen dituzte aldaketa klimatikoaren politika
barne hartzen duten dokumentu nagusiak:
1. Euskadiren 2020ko garapen iraunkorreko estrategia
2. III. Ingurumen Esparru Programa (2011-2014)
3. Klima Aldaketaren aurkako Euskal Plana, 2008-2012
4. Estrategia Energetikoa 3E2020
LPPn antolamenduaren bidez energia berriztagarri gehiago erabiltzeko eskatzen da.
Energiaren Euskal Erakundeak laguntza programak, inbertsioak, plan energetikoak
eta teknologiaren garapena bultzatzen ditu horretarako.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
49
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Gobernuaren beste politika batzuekin integratuta eta koordinatuta, industriaren
garapenari, ingurumenari eta I+G-ri dagozkienak esaterako, Euskadiko Estrategia
Energetikoa 2020-k (3E2020) ondorengo helburuak ditu:
1. 2020an lehen mailako energiaren kontsumo-maila 2008ko gehiengo historikoa
baino handiagoa ez izatea, sektore guztietan energiaren eraginkortasunerako
jarduketan indartuz. Horretarako beharrezkoa izango da urteko 1.050.000 tpb
aurreztera iristea 2020an eta energiak amaieran izan dezakeen intentsitatea
% 22 hobetzea 10 urtetan.
2. 2020an petrolioaren amaierako kontsumoa % 9 jaistea 2010arekin alderatuz
gero, garraioaren sektorearekin duen lotura hautsiz eta merkatuan 37.100
unitate dituen ibilgailu elektrikoaren erabilera bultzatuz eta errepideko
garraioan erabiltzen diren ordezko energiak % 15era heldu daitezen.
3. Energia berriztagarrien aprobetxamendua % 87 haztea, 2020. urtean 905.000
tpb-ra heltzeko. Horrek % 14ko berriztagarrien kuotaren amaierako
kontsumoa suposatuko luke.
4. Kogenerazioaren eta berriztagarrien parte hartzea handitzea belaunaldi
elektrikoa izan dadin. Horrela, 2010eko % 18tik % 38ra pasatuko litzateke
2020an.
5. Lehentasunezko 8 ikerketa-, teknologia- eta industria-eremu bultzatzea
energiaren alorrean, eta sektoreko enpresen fakturazioa % 25 handitzea.
6. Aldaketa klimatikoa arintzen laguntzea, energia politikaren neurriei esker 2,5
Mt CO2 gutxituz.
7. 10 urtetan 10.710 milioi euroko balioa duten inbertsioak mobilizatzea,
konprometitua eta eredu gisa hartzekoa den eta laguntza eta inbertsio
publikoetan % 16,5 eman dezakeen erakunde politika baten bidez.
Ingurumen babesari buruzko 3/1998 Legea garatzeko, EAEko Ingurumen Esparru
Programa (2002-2006) eta Garapen Jasangarriaren Euskal Ingurumen-estrategia
(2002-2020) idatzi ziren. Azken agiri horren helburua EAEko herri-administrazioa
osatzen duten erakunde guztiek garatu eta aplikatu behar duten ingurumen estrategia
planifikatzea da:
1. Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasuntsuak bermatzea.
2. Baliabide naturalak eta hondakinak arduraz kudeatzea.
3. Natura eta Biodibertsitatea Babestea.
4. Lurralde-oreka eta mugikortasuna: ikuspegi komuna.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
50
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
5. Aldaketa klimatikoaren gaineko eragina mugatzea.
Gaur egun, EAEko Ingurumeneko III. Esparru Programa dago indarrean (2011-2014);
programa hori Eusko Legebiltzarreko Lurralde Antolamendu, Garraio eta Ingurumen
Sailak onetsi zuen.
EAEko Lurraldearen Antolamendurako Artezpideek erreferentziako esparrua osatzen
dute lurraldean egiten diren jarduketa sektorial guztietarako; jarraibideok
konpromisozko jarrera etikoa hartzea gomendatzen dute, ingurumenaren
tratamenduaren arloan, ingurune fisikoaren eta natura-ingurunearen arazoekiko
sentikortasun handian oinarrituz, eta hori ez da ingurunean eragin kaltegarriak
ekiditera soilik mugatu behar.
Jarrera berri honek egunero erabiltzen diren materialen bizitza-ziklo osoaren analisi
zientifikoak egitea dakar, horien ekoizpenak, erabilerak eta garbitzeak dituen gastu
guztiak barne, bai barruko kostuak (lehengaiak, energia, manufaktura, garraioa) eta
bai kanpokoak (kutsadura, osasun arazoak, paisaiaren suntsipena).
Ingurumeneko Foru Sailak 2004-2007 aldirako duen ur-politika Urari buruzko
2000/60/EE Esparru Zuzentaraua eta Hiriko Hondakin Uren Saneamenduari buruzko
1991/271/EE Zuzentaraua betetzearen arloan kokatzen da. Ezarritako lege-esparru
horren helburuen artean, honako hauek aipa daitezke:
Ur kontinentalak babestea eta horien kalitatea hobetzea.
Uretako sistemen narriadura gehigarrien prebentzioa egitea.
Uraren erabilera iraunkorra sustatzea.
Ur-hornidura nahikoa bermatzea, kontuan hartuta urari lotutako
zerbitzuen kostua suspertzeko printzipioa, kutsatzen duenak ordaindu
egiten duela dioen printzipioaren arabera.
Lehorteen eta uholdeen ondorioak murriztea.
2.000 biztanletik gorako hiri-metaketa guztiek uren tratamendu egokia
egitea, isurketak Europar Batasunak ezarritako kalitate-helburuak
betetzeko.
Uraren zikloaren barruan, ibilguen eta ertzen ezaugarriei loturiko alderdiak ere sartzen
dira. Horri dagokionez, Lurraldearen Zatiko Planeko kartografian, EAEko Ibai eta
Erreka Ertzak Antolatzeko Lurraldearen Arloko Planeko proposamenak jasotzen dira,
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
51
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Ondo Kontserbaturiko Landaredia duten Ertzei eta Suspertu beharreko Ertzei
buruzkoak.
Urdaibain, uraren ziklo integrala kudeatzeko eskumena, udalerririk gehienetan
(Ajangiz, Arratzu, Bermeo, Busturia, Ea, Elantxobe, Forua, Gautegiz-Arteaga,
Gernika-Lumo, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata, Mundaka, Murueta, Muxika eta
Sukarrieta), Busturialdeko Ur Partzuergoak dauka; Morga eta Ereño Bilbao-Bizkaia Ur
Partzuergoaren barruan daude. Errigoiti (partzuergora sartzea eskatu du) eta
Nabarniz, aldiz, partzuergoan ez dauden udalerri bakarrak dira. Lea-Artibaiko
udalerriei dagokienez, guztiak (Amoroto, Aulesti, Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga,
Ispaster, Lekeitio, Markina-Xemein, Mendexa, Munitibar, Ondarroa eta Ziortza-
Bolibar) daude Bilbao-Bizkaia Ur Partzuergoaren barruan.
Oinarrizko azpiegitura handien kopurua mugatua da, Eremu Funtzionalaren tamaina
geografiko handia eta berezitasun morfologikoak direla-eta, Bilbotik hurbil egon arren.
Gainera, eremuaren biztanleriaren bolumenak (72.000 biztanle inguru 2011n) a priori
ez du oinarrizko makroazpiegiturarik eskatzen. Tentsio handiko linea elektrikoek
lurraldea zeharkatu baino ez dute egiten, eta Gasodia azpiegitura-elementurik
handiena da, Oiz mendiaren hegoaldeko mugan dagoen parke eolikoarekin batera.
4.2. Horniduraren sarea
Urdaibain uraren ziklo integrala kudeatzeko eskumena Busturialdeko Ur Partzuergoak
dauka. Partzuergo horrek Edateko Uren sei Araztegi (EUA) kudeatzen ditu: Ajangizen,
Foruan, Busturian eta Paresin (Busturiako udal-mugartea), Mendatan eta Bermeon.
Bestalde, Bizkaiko Foru Aldundiak hornidura-lan batzuk egin ditu Urdaibain: edateko
ura erregulatzeko biltegi berria eta Ereñoko araztegi berria, hornidura-lanak Ajangizen
eta edateko ura erregulatzeko biltegi berria Errigoitin. Nolanahi ere, eremu honen
ezaugarria ur gutxi biltzen duela da. Horrek ez du lehorte garaietan ura izatea
bermatzen eta sistematikoki ez du betetzen ibai-ibilguek eskatutako gutxiengoa.
Egoera hau larriagotu egin liteke Gernikan dagoen Vega III Zundaketa kutsatuz gero.
Horren ondorio gisa, eta udako beharrizanei dagokienez, aurreikusten den bilakaera
demografikoaren arabera, begibistakoa da eremuan ura biltzeko modu berriak bilatu
behar direla.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
52
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Lea-Artibairen arroak urez hornitzen duen eremuari dagokionez, ur nahikoa biltzen da
baina zerbitzu-mailei dagokienez. Bilbao-Bizkaia Ur Partzuergoak aurreikusi bezala,
azpiegitura-sareak berrantolatu behar dira eremu honetan. Bizkaiko Foru Aldundiko Ur
Zuzendaritza zenbait ekintza ikertzen ari da, eta beste batzuk garatuta ditu; arlo
horretan, lehentasuna eman zaio bertako baliabideen ustiapena optimizatzeari.
4.3. Saneamenduaren sarea
Hustubideen eta araztegien Lurralde Sistemetan gabezia garrantzitsuak daude, batik
bat Urdaibaiko itsasadarreko ezkerreko ertzean. Elantxoben, Lagan, Ereñon, Laidan,
Ibarrangelun eta Gernikan Hondakin Uren Araztegiak (HUA) daude, bestalde Muxikan
eta Bermeo inguruan gatazkak daude. Edozein kasutan, benetan presazkoa da
Okaren arrora egindako isurpenak desagerraraztea, Urdaibaiko Biosferaren
Erreserbaren Saneamendu Osoko Lurralde Ekintza Planak adierazten duen bezala.
Muxika-Bermeo korridoreko efluente guztiak batzea ahalbidetzen du azken horrek.
Okaren eskuineko ertzeko eta sistema horren inguruko ertzetako isuriak aipatutakoak
baino txikiagoak dira baina hauek ere planean bilduta daude, Arteaga-Gernika
biltzailearen bidez.
Lea eta Artibai arroen saneamendua dagozkien Foru Planak errespetatuz egiten da.
Egun gatazkak daude Etxebarrian eta Markinan, eta horien irtenbidea Bilbao-Bizkaia
Ur Partzuergoaren jarduketen aurreikuspenen barruan dator.
Orokorrean, arroen autoarazketarako ezintasunak eta ertzak bainatzeko erabiltzeak
HUAen eraginkortasuna kontrolatzen eta hurbileko hiri-inguruko efluenteen behin eta
berriroko integrazioa lortzen saiatzera behartzen gaituzte.
4.4. Hondakinak
LAAk, hondakin gehiegi sortzen dela ikusita, sorkuntza hori jatorrian murrizteko
politikak sustatzen dituzte; halaber, hondakinak birziklatzea (berriro erabiltzeko) eta
ondo kudeatzea (beharrezko azpiegitura guztiak garatuta) ere sustatzen dute.
Gaur egun, Bizkaiko hiri Hondakinak Kudeatzeko II. Plan Integrala (2005-2016) dago
indarrean, abenduaren 16ko 10/2005 Foru Arauak onetsitakoa (2006-01-13 BAO);
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
53
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
horren helburu nagusia oinarrizko hondakinen zero isurketa lortzea da, eta aukera
estrategiko batzuk ezarri dira hondakin mota desberdinentzako.
Hau da, hondakindegietara heltzen diren hondakin guztiak aurretiaz tratatuta egotea;
era berean, bigarren mailako hondakinak tratatu beharra ere planteatzen du, hau da,
oinarrizko hondakinen tratamenduko plantetan ukapen gisa sortzen direnak tratatzea
(ontziak bereizteko eta sailkatzeko plantak, konposteko plantak, aurretratamendu
mekaniko-biologikoko plantak eta tratamendu termikoko plantak). Horri dagokionez,
Planean hondakinak erraustea ere jasotzen da, energia berreskuratzeko.
Eskualde Egituraren eremuan, Amorotoko hondakindegia (itxita) eta Gernikako nahiz
Berriatuko hondakinen transferentziako plantak daude. Hondakinen erraustegia
Bermeon dagoen planta itxi egin da, zaharkituta baitago halako azpiegituren oraingo
lege-baldintzei dagokienez. Bermeon, hain zuzen ere, Matxitxakon, eraikuntzako
hondakin geldoak jasotzeko baimena duen hondakindegia dago.
Horrez gain, “Garbigune” edo “puntu garbia” izeneko etxeko hondakinen gaikako
bilketarako zentroak daude, estrategikoki erabiltzaileen erkidegotik hurbil kokatuak.
Sare horrek erabilera handia du hiritarrentzat hurbil dagoelako eta irisgarria eta
doakoa delako. Hiritarrek birziklatu edo berrerabili daitezkeen edo balioa eman ahal
zaien materialak uzten dituzte bertan. Eremu Funtzionalean mota honetako
instalazioak daude, Amoroto, Bermeo, Gautegiz Arteaga, Gernika eta Markinan, eta
Eremu Funtzionaleko udalerri guztien eskaerari erantzuten diote.
Bizkaiko Hiri Hondakinen Prebentzio Plana (2010-2016) ere indarrean dago. Bere
helburua Hondakinen Esparru Zuzentarauaren prebentzio-eskakizunei erantzutea da
eta Bizkaiko Hiri Hondakinen Kudeaketarako II. Plan Integrala deritzonarekin osatzen
da.
4.5. Lurzoru kutsatuak
Ustez kutsatuta dauden lurrei dagokienez, lurraren kutsadura prebenitu eta
zuzentzeari buruzko Eusko Jaurlaritzaren 1/2005 Legean eta Euskal Herriko Lur
Kutsatuetarako Planean (2007-2012) xedatutakoa aplikatu behar da. Plan horren
helburu estrategikoak aintzat hartzekoak dira:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
54
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1. Lurraren kalitatea ez aldatzea.
2. Kutsatutako lurren berreskurapen arrazionala bultzatzea.
3. Okupatu gabeko eta aldatutako lurrak berrerabiltzea, erabilera berriak
emanez.
4. Lurrei balioa ematea, kutsatzen ez duten balio erantsi handiko erabilera
berriak emanez.
Oso kutsagarriak direk jarduerak edo instalazioan jasaten dituzten edo jasan dituzten
lurzoruei dagokienez, 165/2008 Dekretuak horien inbentario bat dakar eta eskumena
duen administrazio sektoriala eguneratzen joaten da.
4.6. Energia
Energia-hornidura petrolioan euskarritzen da gehienbat, baina energia berriztagarriek
eginkizun garrantzitsua dute. Horrela, energia horien ustiapena zonako energia-eskari
osoaren %10ekoa da.
Eremu Funtzionaleko energia ekoizpena Oiz mendiko aerosorgailuen parkera
mugatzen da, Urdaibairen eta Ibaizabalen arroaren arteko uren banalerroan.
Oraingo potentziarekin, baterako sorkuntzako instalazioek gaitasun nahikoa dute zona
osoan kontsumo baxuko orduetan behar den elektrizitatearen zati handia sortzeko.
Hala eta guztiz ere, eskari handiko uneetan sistemako beste leku batzuetatik inportatu
behar da elektrizitatea.
Aipatzekoa da zuraren lehenengo eta bigarren transformazioko instalazio batuzk
egotea, eta horiek biomasa erabiltzen dute, euren prozesurako behar duten
energiarako edo elektrizitatea sortzeko. Etorkizunean aukera hori abiaraztea aintzat
hartu beharko liteke, eremuko aprobetxamendu-maila altua ikusita.
4.7 Energia elektrikoaren banaketa-sarea
Zerbitzu-sareak udalerriei eskaintzen dien zerbitzua zuzena dela esan daiteke,
hornitze-urritasunak dauden arren, batez ere onuragarriak ez diren aldi klimatikoetan.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
55
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Eskualde Egiturako eragin kaltegarri nagusiak eskualde hori zeharkatzen duten
tentsio altuko lineak dira, batez ere 400 kV-ko biak, hegoaldetik doazenak; baita hego-
mendebaldetik doan beste bat ere, 132 kV-koa, eta tentsio ertainekoak ere bai.
Paisaia eta ingurumen eraginak dakartzate eta energia garraiatzen dute lurraldeez
gaindiko eremuetan.
Eremuko azpiegitura elektrikoei dagokienez, lineak bertan ezarritako azpiestazioetan
hasten dira eta lurralde osoan zehar banatzen dira, Bermeo, Gernika, Lekeitio,
Markina eta Ondarroako banaketarako azpiestazio eraldatzaileetan (BAE) tentsioak
hierarkikoki gutxituz.
Aireko lineek hiri-eremuetan eta hiri-inguruko eremuetan duten afekzioak arazoak
erakusten ditu, eta baita kogenerazio bidezko ekoizpen elektrikoaren integrazioak ere.
Lurralde txikian erabilera desberdinak emateak Sare Elektrikoen Antolamendurako
Lurralde Programa bat egitea proposatzera bultzatu du Eusko Jaurlaritza. Beste hitz
batzuekin esanda, egungo egoeraren analisia eta diagnostikoa egitea eta gai honetan
esku hartzeko lehen arau batzuk ezartzea. Linea elektrikoen eskala desberdina eta
ikerketak lurralderako duen garrantzia kontuan hartuta, lurraldean izandako eragin
zabala izan duten lineetan zentratuko da eta bereziki 13kW-tik gorako tentsio altuko
lineetan. Ezohikoa denez, programa horretan edo gara dezaketen dokumentuetan sar
litezkeen aspektuak xehatzen dituen atal bat gehitzen da jarraian:
Euskal Autonomia Erkidegoko Tentsio Oso Altuko Sarea hiru hiriburuen edo,
hobeto esateko, horien inguruko azpiestazioen arteko zentzuzko loturari
jarraituz garraiatzen da lurralde osotik. Horiek guztiak 400 kWko lineen bidez
lotuta daude (Penintsulako tentsiorik altuena); gainera, 220 kW-ko lineekin
osatuta daude, eta, lurralde-eremu txikiagoetarako, 132 kW-koekin.
Eraginak murrizteko lehenengo aukera linea batzuk desmuntatzea da, beste
batzuekin erredundanteak direnean; horrela, horiek kenduta, ezabatu egiten
dira horien eraginak.
Ingurumenaren eta, batez ere, paisaiaren ikuspegitik begiratuta, komenigarria
da linea horien (hurbil eta urrun kokaturik daudenak) ikusmen-eraginak ahalik
eta gehien murriztea. Baina horrek, muturreraino eramanez gero, ekidin
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
56
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
egingo lituzke aireko linea elektriko guztiak. Eta Tentsio Oso Altukoak ezin
dira lurpetik joan; beraz, zentzurik gabeko toki batera helduko ginateke.
Linea horien trazatuetan ia ez dira kontuan hartzen paisaiari edo naturari
lotutako alderdiak (orain dela hamarkada gutxi batzuetara arte ia
“ezezagunak”), eta, batik bat, irizpide elektroteknikoak eta desjabetzeko
erraztasunak hartzen dira aintzat.
Linea sendoak direnez, eragin garrantzitsua ez duten oraingo lineak zirkuitu
bikoizak eta/edo hirukoitzak nagusitzen diren korridore bihurtu beharko
lirateke, laguntza-dorre berdinetan.
Etorkizuneko korridoreetan, eragin txikiagoa izateko moduan diseinatu
beharko lirateke eta linea berriak horietatik bakarrik pasatu ahalko lirateke.
Korridorean sartuta ez dauden egungo lineetan beharrezko kontserbazio-
lanak baino ez dira ahalbidetuko. Eragin larriak sortzen dituzten tarteetan,
ordezko trazatuak bilatu beharko dira, eraginok ahalik eta gehien murrizteko,
eta, ekonomikoki bideragarria izanez gero, tarte horietan atzeraemanguneak
edo desbideratzeak egingo dira. Bestela, linea inplementatu arte itxaron
beharko da, apurka-apurka igarobide egokira atxikitzen joateko.
Ikuspegien simulazio-ikerketa zehatzak beharko dira, eta barruko haran ugari
ustiatuko dira (E-M orientazioa, batez ere eremu horietan); gainera, ahalegina
egin behar da gailurretako eta banalerroetako trazatuak ahalik eta gehien
murrizteko, baita biztanlerik eta ingurumen-kalitate gehiegirik ez duten zonak
erabiltzeko ere.
Halako lanak egiteko, sentikortasun handia beharko da, baita enpresa
elektrikoekiko koordinazio handia ere, trazatuaren beharrizan teknikoak
ingurumen- eta paisaia-irizpideekin bateratzeko.
4.7.1. Gasa banatzeko sareak
Gas naturalaren azpiegituren garapenak energia-iturrien beharrezko aniztasuna
bermatzen du, Euskadiko Estrategia Energetikoan (2020) ageri den bezala. Horrez
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
57
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
gain, ingurumen eragina gutxitzen du, ohiko erregai garbiagoa baita. Eremuko mota
honetako azpiegitura nagusia Gasodi Nagusia da. La Gaviotaren kokalekutik abiatuta,
Eremu Funtzionalaren ekialdeko mugatik pasatzen da eta gero Ibaizabalen haranetik.
Lurrazpikoa denez, ez du horrenbesteko kalterik eragiten.
Hornitzen dituen eremuetan (Bermeo-Mundaka, Errigoiti-Gernika eta Gipuzkoarekin
lotzeko Artibai Behea, Etxebarriaraino) zerbitzuaren kalitatea ona denez, sarea
handitu nahi da.
4.7.2. Telekomunikazioak
Oraingo azpiegiturek zerbitzu egokia eskaintzen dute Eremu Funtzionaleko biztanleria
gehien duten udalerrietan. Komunikazioak liberatzeak eskaintzen dituen aukerak ondo
kudeatu beharra dago, beste oinarrizko azpiegitura batzuk berriz urbanizatu, jarri
eta/edo berritzeko.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
58
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
5. EKIPAMENDUAK
EAEko LAAk ekipamendu sistemari buruz egiten duten tratamendua zuzkiduran (biztanleei zerbitzua emateko elementua) eta lurraldean (lurraldea egituratzeko elementua, zehazturiko lurralde-eremu funtzionalen esparruan) oinarritzen da. Hortaz, arazoen eta aukeren diagnostikoa bi ikuspegi horiek kontuan hartuta egin behar da. Hurbiltze sektorialetik hasita, EAEko LAAtan ezarritakoaren arabera, “ekipamendu-sistemaren eraketak aurre egin behar dio azpiegitura nahiko malgua eta dinamikoa lortu behar izateari, gizarte mailan etengabe gertatzen diren aldaketei aurre egin ahal izateko”. Gaur egun, zuzkiduren ikuspegitik begiratuta, GMEEko oinarrizko beharrizanak ondo beteta daude, biztanleei zerbitzua emateko sistemen bitartez (osasuna, hezkuntza, gizarte-ongizatea, kirola eta kultura). Zonan lortzen diren estandarrak mendebaldeko Europako herrietakoekin guztiz homologatzeko modukoak dira.
5.1. Hezkuntza-ekipamendua
Hezkuntza-sistemak Germika-Markinako Eskualde Egituran oraintsu izandako
garapena hiru faktoreren arabera ulertu behar da. Bata orokorra da eta sistema hori
Hezkuntza Sistemaren Antolakuntza Orokorrari (HSAO) buruzko 1/1990 Lege
Organikora egokitzetik sortua da. Aldaketa hori Hezkuntza Sailaren maiatzaren 3ko
2/2006 Lege Organikoan dator, 2006/07 ikasturtetik indarrean dagoen eta adin-tarte
desberdinetarako irakaskuntza erregulatzen duen estatuko egungo lege organikoan.
Lege hori EAEko hainbat Dekretutan garatu da, bertan erregulatutako irakaskuntzen
plana ezartzeko, .besteak bereziak dira: ikasle kopurua murriztea, kopuru horren
zatirik handiena elkarrekin lehiatzen diren bi saretan banatuta egotea (publikoa eta
itunpeko pribatua) eta irakaskuntza elebiduna ezartzea. Tamaina handiena duten
guneetan emandako espazioaren kontzentrazioa ere aipatu beharra dago, lurraldean
sakabanatuta dagoen biztanleria txikiaren berariazkoa delarik.
Ikastegien banaketa geografikoa, titulartasunaren arabera, ez da homogeneoa.
Biztanle gehien dituzten udalerrietan eskaintza publikoa eta pribatua dago. Biztanle
gutxien daudenetan, aldiz, hezkuntza zerbitzua izatekotan publikoa izaten da.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
59
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Hizkuntza-eredu desberdinetan (B eta C ereduak, gehienbat) aurreikusitako
eskariaren segmentazioa, derrigorrezko mailetan ematen ari den
euskalduntze prozesuak eraginda.
Bi hezkuntza-sare daude: publikoa eta pribatu kontzertatuak. Azken horiek
udalerri txikietan daude eta osagarritzat hartzen dira. Sare publikoa ia
esklusiboa da udalerri txikienetan. Izan ere, horietan eskola-adin goiztiarrak
baino ez ditu estaltzen. Eskualdeko hiri garrantzitsuenetan bigarren zikloko
derrigorrezko bigarren hezkuntzan da nagusi.
Eskaintza berriz gaitzeko eta eremu bakoitzean asetu gabeko beharrizanak
asetzeko aukerak mugatzen ditu biztanleria sakabanatua duen lurraldearen
zatiketak.
Haur-hezkuntzako eta lehen hezkuntzako ikastetxe-sare publikoaren eta pribatuaren
udal-ezarkuntza, Gernika-Markinako Eskualde Egituran, halako ikastetxerik gabe utzi
ditu ia udalerrien erdiak: guztira, 15 udalerrik ez dute halako ikastetxerik. Kasu
guztietan ere, udalerri txikiak dira (gehienez 1.000 biztanlekoak); horietan, gainera,
barreiaturiko biztanleria nagusitzen da (Ajangiz, Ereño, Errigoiti, Gizaburuaga,
Kortezubi, Mendata, Mendexa, Morga, Murueta).
Ezarkuntza-eza hori oso nabaria da zona batzuetan: Okaren harana, Gernika-
Lumoren inguruan; kostaldekoa Lekeitioren eta Mundakako itsasadarraren artean.
Learen eta Artibairen haranetan, berriz, udalerririk gehienek beheko hezkuntza
mailetako ikastetxeak dituzte.
Sare publikoak pribatuak baino barreiadura handiagoa dauka, eta, batez ere,
biztanlerik gehieneko udalerrietan biltzen da: Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio,
Ondarroa eta Markina-Xemein.
Hizkuntza-ereduari dagokionez, D eredua nagusitzen da, bai Hezkuntza Sailaren
mendeko ikastetxeetan eta bai itunpekoetan. B eredua herririk handienetan baino ez
da eskaintzen (Bermeo eta Gernika-Lumo), eta ez dago A ereduaren eskaintzarik.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
60
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Haur-hezkuntzako eta lehen hezkuntzako ikastetxe publikoak.
IKASTETXEA HELBIDEA UDALERRIA UNITATE KOP.
Eredua H.H. L.H.
CEP AMOROTO LHI
ELEIZALDE Z/G
AMOROTO 2 D 1 1
CEP BARRUTIA LHI
BARRUTIA Z/G
ARRATZU 12 D 1 1
CEP URREGARAI LHI
GERNIKA 2 AULESTI 4 D 1 1
CEP BERMEO-SAN FRANCISCO LHI
ATALDE Z/G BERMEO 31 B, D (*) 1 1
CEP BERRIATUA LHI
RIBERA Z/G BERRIATUA 4 D 1 1
CEP JOSE M. UCELAY LHI
ALTAMIRA 37 BUSTURIA 6 D 1 1
CEP MANUELA ZUBIZARRETA LHI
ERBERA 25 ETXEBARRIA 5 D 1 1
CEP MONTORRE LHI
MENDIALDUA 1
GAUTEGIZ ARTEAGA 2 D 1 1
CEP ALLENDE SALAZAR LHI
ZEHARRETA 11
GERNIKA-LUMO 33 B, D 1 1
CEP STA. LUCIA LHI
LURGORRI 54
GERNIKA-LUMO 4 B, D 1 1
CEP ISPASTER LHI
ELEJALDE Z/G
ISPASTER 2 D 1 1
CEP LEKEITIO LHI
LARROTEGI Z/G
LEKEITIO 21 D 1 1
CEP BEKOBENTA LHI
BEKOBENTA 3
MARKINA-XEMEIN 11 D 1 1
CEP MUNDAKA LHI LEHENDAKARI AGIRRE 1
MUNDAKA 8 D 1 1
CEP MUNITIBAR LHI HERRIKO PL. 7
MUNITIBAR-ARBATZEGI GERRIKAITZ
4 D 1 1
CEP URRETXINDORRA LHI
KURTZERO 41
MUXIKA 4 D 1 1
CEP ONDARROA LHI ZALDUBIDE 15
ONDARROA 21 D 1 1
(*) B eredua L.H. bakarrik H.H. = HAUR HEZKUNTZA L.H. = LEHEN HEZUNTZA
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
61
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
62
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
DBHko, Batxilergoko eta Lanbide Heziketako eskaintza publikoa lau udalerri
nagusietan baino ez da egiten: Bermeo, Gernika-Lumo, Ondarroa eta Lekeitio. Izan
ere, Markina-Xemeinen, sare publikoan derrigorrezko hezkuntza baino ez da
eskaintzen. Itunpeko ikastetxe pribatuak ere (gehienetan haur-hezkuntza eta lehen
hezkuntza ere bai) lehen aipaturiko udalerrietan daude, eta sare publikoaren
eskaintza Markina-Xemeinen Batxilergoa eskainita baino ez dute handitzen.
Hizkuntza-ereduari dagokionez, A eta B ereduen presentzia handiagoa dago haur-
hezkuntzan eta lehen hezkuntzan baino (batik bat, itunpeko pribatuaren kasuan), hala
ere, EAE osoan ez bezala, D eredua guztiz finkatuta dago.
Bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoak.
IKASTETXEA HELBIDEA UDALERRIA UNITATE KOP.
Eredua DBH BAL MELH
GMLH
IES BARRUTIALDE BHI
BARRUTIA 7 ARRATZU - A, D (*) 1 1 1 1
IES I. AROZENA-BARRUETA/TAR BENITO BHI
MATXITXAKO Z/G
BERMEO - A, B, D (**)
1 1 1 1
IES GERNIKA BHI
CARLOS GANGOITI 23
GERNIKA-LUMO
- A, B, D (***)
1 1 0 1
IES GERNIKA BHI
PZ.FUEROS.B.BARRUTIA
GERNIKA-LUMO
-
IES MARKINA BHI
BEKOBENTA 3
MARKINA-XEMEIN
- D 1 0 0 0
IES ONDARROA-LEKEITIO BHI
ARTIBAI 5 ONDARROA - A, B, D (***)
1 1 1 1
(*)A eredua Batxilergoan eta Goi Mailako Lanbide Heziketan baino ez da eskaintzen
(**)B eredua DBHn baino ez da eskaintzen. D eredua ez da eskaintzen Goi Mailako Lanbide Heziketan
(***)A eredua Batxilergoan bakarrik. B eredua DBHn bakarrik.
DBH = DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA
LBA = LOGSE BATXILERGOA (LOGSE)
FPGM = MAILA ERTAINEKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)
FPGS = GOI MAILAKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
63
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
64
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Bigarren hezkuntzako ikastetxe pribatuak.
IKASTETXEA HELBIDEA UDALERRIA UNITATE
KOP. Eredua DBH LBA MELH GMLH
CPEIPS RESURRECCION M. DE AZKUE IKASTOLA HLBHIP
ATEA Z/G LEKEITIO - D 1 0 0 0
CPES LEA-ARTIBAI BHIP
XEMEIN 19 MARKINA-XEMEIN
- B, D (*) 0 1 0 0
CPEIPS ZUBI-ZAHAR IKASTOLA HLBHIP
IBAIONDO 15
ONDARROA - D 1 0 0 0
CPES NTRA. SRA. DE LA ANTIGUA VIP
IÑAKI DEUNA 19
ONDARROA - A 0 0 1 0
(*)B eredua Lanbide Heziketan baino ez da eskaintzen. D eredua Batxilergoan bakarrik.
DBH = DERRIGORREZKO BIGARREN HEZKUNTZA
LBA = LOGSE BATXILERGOA (LOGSE)
MELH = MAILA ERTAINEKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)
GMLH = GOI MAILAKO LANBIDE HEZIKETA (LOGSE)
Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
65
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
66
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Eskualde Egiturako ingurumen-heziketako zentroen sarea berebiziko plataforma da
EAEko beste zona batzuetako erabiltzaileak lurraldean sartzeko. Instalazio
espezifikoak dira eta, bertan, ondo trebaturiko talde batek hezkuntzako esku-hartze
programak egiten ditu, erabiltzaileak sentsibilizatzeko eta gaitzeko, eta, horrela,
ingurumenaren defentsan partaidetza aktiboa izateko. Honako mota hauek bereizten
dira:
Baserri-eskolak. Helburua ikasleek natura- eta landa-ingurunea ezagutzea da,
nekazaritza, abeltzaintza eta basoko sistemak ondo kudeatu behar izatearekiko
sentikortasun handiagoa lortzeko. Aterpetxea, erabilera didaktikoa duten
abeltzaintza-ustiapenak eta laborantzako lurrak, lantegietarako gelak, etab.
Ingurumen-eskolak. Helburua honako honi lotutako kontzeptuak barneratzea da:
inguruneari eta ingurumen-arazoei, ingurumen-narriadurari buruzko kontzientzia
kritikoko jarrerak garatzeari eta ingurunearen alde esku hartzeko trebetasunak
hartzeari. Liburutegia, erabilera anitzeko gelak eta jolasaldiko zonak (batzuetan,
aterpetxea) izaten dituzte.
Ingurumen-hezkuntzako museoak. Helburua ingurumeneko ezagupen orokorren
zabalkundea egotea da, batez ere gizakiak ingurunean duen esku-hartzeari
buruzkoak. Erakusketa orokorreko gelak, ikus-entzunezko proiekzioak, etab.
Ingurumen-interpretazioko zentroak. Zentrotik hurbileko ingurunearen ulermena
planteatzen dute; batez ere, gizakiak inguruneko ingurumen-baliabideak
narriatzean, kontserbatzean edo suspertzean duen eragina aztertzen da.
Erabilitako baliabideen artean, aipatzekoak dira informazio-panela, dokumentazio
idatzia, ikus-entzunezkoak, inguruneko elementuen azalpena, behaketa-puntuak,
etab.
Ingurumen-hezkuntzako baliabide-zentroak. Helburua beste zentro batzuetako
materialak lortzea, sortzea, sailkatzea eta maileguan uztea da. Liburutegia,
bideoteka, kontsulta-gela eta erabilera-gela dituzte.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
67
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Ingurumen-heziketako zentroak
ZENTROA HELBIDEA UDALERRIA ZENTRO MOTA
LURRASKA MENTXEKA KANPATXU, Z/G
AJANGIZ BASERRI ESKOLA
ITSASOAREN IKASGELA (ARRANTZALEAREN MUSEOA)
126. POSTA-KUTXA
BERMEO INGURUMEN ESKOLA
BARATZE OXINA BASERRIA. MARUETAG.
GAUTEGIZ-ARTEAGA
BASERRI ESKOLA
BIZKAIA 2 (URDAIBAI) UDETXEA JAUREGIA
GERNIKA-LUMO
INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA
UDETXEA JAUREGIA
GERNIKA-LUMOKO ERREP., Z/G
GERNIKA-LUMO
INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA INGURUMEN HEZKUNTZAKO BALIABIDEAK
IDIGA (URDAIBAIKO INTERPRETAZIO ZENTROA) (LASTER INAUGURAZIOA)
- GERNIKA-LUMO
INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA
BASONDO (FAUNA AUTOKTONOAREN PARKEA)
- KORTEZUBI INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA
BASERRIAREN MUSEO ETNOGRAFIKOA (OBRATAN)
- MENDATA INGURUMEN INTERPRETAZIOKO ZENTROA
SUKARRIETAKO ESKOLA ESPERIMENTAZIOKO ZENTROA
ABIÑA AUZOA, Z/G
SUKARRIETA BASERRI ESKOLA
ESKOLA ESPERIMENT. ZENTROA
UDALEKUA Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila – Urdaibai Biosfera Erreserba (kudeaketa-bulegoa).
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
68
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
5.2. Osasun-ekipamenduak
Gernika-Markina Eremu Funtzionaleko osasun sistema Barruko Eskualdea izeneko osasun eskualdean sartu da eta oinarrizko 12 osasun eremutan banatu da.
Eskualde Egiturako udalerriak sei osasun-zonatan banatuta daude.
Horren arabera, Gernika-Markinako Eskualde Egiturako osasun-sistemaren
baliabideak, horren arabera, oinarrizko osasun-zona bakoitzari dagozkion sei osasun-
zentroetan oinarrituz egituratzen dira, eta horiei, gainera, Gernika-Lumoko arreta
bereziko zentroa gehitu behar zaie.
GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA
Oasun-sistemaren lurraldeko zatiketa
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
69
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
OSPITALETIK KANPOKO SARE PUBLIKOA
Oinarrizko osasun-zona: Gernikaldea
Oinarrizko osasun-zona: Markina
Oinarrizko osasun-zona: Ondarroa
Oinarrizko osasun-zona: Lekeitio
Oinarrizko osasun-zona: Bermeo
Ñ Anbulatorioak
Ñ Osasun-zentroak
Ñ Kontsultegiak
Iturria: Osakidetza: barne Eskualdeko Egitura
OSPITALETIK KANPOKO SARE PUBLIKOA
ZENTROA UDALERRI Amorotoko kontsultategia
Amoroto
Aulestiko kontsultategia
Aulesti
Bermeoko osasun-zentroa
Bermeo
Berriatuako kontsultategia
Berriatua
Busturiako kontsultategia
Busturia
Eako kontsultategia
Ea
Elantxobeko kontsultategia
Elantxobe
Ereñoko kontsultategia
Ereño
Errigoitiko kontsultategia
Errigoiti
Foruako kontsultategia
Forua
Gautegiz Arteagako kontsultategia Gautegiz Arteaga
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
70
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Gizaburuagako kontsultategia
Gizaburuaga
Ibarrangeluko kontsultategia
Ibarrangelu
Ispasterreko kontsultategia
Ispaster
Gernikako osasun-zentroa
Gernika-Lumo
Gernikaldeako osasun-zentroa
Gernika-Lumo
Lekeitioko osasun-zentroa
Lekeitio
Markinako osasun-zentroa
Markina-Xemein
Mendatako kontsultategia
Mendata
Mendexako kontsultategia
Mendexa
Morgako kontsultategia
Morga
Mundakako kontsultategia
Mundaka
Munitibarko kontsultategia
Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz
Muruetako kontsultategia
Murueta
Muxikako kontsultategia
Muxika
Gorozikako kontsultategia
Muxika
Ibarruriko kontsultategia
Muxika
Nabarnizko kontsultategia
Nabarniz
Ondarroako osasun-zentroa Ondarroa
Iturria: Osakidetza: Barrualde eskualdeko egitura
Gernikako Ospitale berria 2012 amaieratik dago martxan eta Gernika, Gernikaldea,
Lekeitio eta Bermeoko oinarrizko osasun eremuei eskaintzen die ospitale-zerbitzua.
Ondorengo udalerriek osatzen dituzte eremu horiek:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
71
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
- Bermeoko oinarrizko osasun-zona. Honen barruan, Bermeo eta Mundaka
udalerriak sartzen dira.
- Gernikako oinarrizko osasun-zona. Udalerri horixe baino ez da sartzen barruan.
- Gernikaldeko oinarrizko osasun-zona. Busturia, Ajangiz, Arratzu, Elantxobe,
Ereño, Errigoiti, Forua, Gautegiz-Arteaga, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata,
Morga, Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz, Murueta, Muxika, Nabarniz eta Sukarrieta
udalerriak sartzen dira barruan.
- Lekeitioko oinarrizko osasun-zona. Lekeitio, Amoroto, Aulesti, Ea, Gizaburuaga,
Ispaster eta Mendexa udalerriak sartzen dira barruan.
Betidanik ospitale-zerbitzua eskaintzen izan dieten zentroek hala egiten jarraituko dute
Markina eta Ondarroako oinarrizko osasun eremuentzat, Eremu Funtzionaletik kanpo
egon arren. Mendaroko ospitaleak arreta espezializatua eskaintzen du eta Ondarroako
biztanleak hartzen ditu. Berriatua, Markina-Xemein eta Etxebarriako biztanleak, berriz,
Galdakaoko ospitaleak hartzen ditu. Azken horientzat, Durangoko anbulategia ere dago
eskura. Momentu hauetan etxez etxeko osasun zerbitzua eskaintzea aztertzen ari dira.
Mendaroko ospitaleak edo Durangoko anbulategiak emango luke zerbitzu hori.
Markina eta Ondarroako oinarrizko osasun eremuetatik Gernikako ospitaleraino heltzeko
denbora asko behar denez, logikoa da Barruko Eskualdeari zerbitzua eskaintzen dioten
beste zentro batzuek eskaintzea zerbitzua horiei ere.
Eskualde Egituraren barruan beste ospitale bat ere badago, Bermeoko ospitalea;
psikiatria-laguntzakoa da eta osasun-eskualde osoari ematen dio zerbitzua. Zenbait
unitate ditu: gerontopsikiatriako bi, dementziako bat, autismoko bat, egonaldi luzeko bi
eta errehabilitazioko bi.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
72
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
5.3. Kultura-ekipamendua
Eskualde Egituran toki-oinarriko ekipamenduen eskaintza zabala eta anitza da.
Zuzkidura maila hau, neurri handian, Bizkaiko Foru Aldundiko Gizarte Ekintza Sailak
oraintsu egindako inbertsio-lanaren eraginezkoa da, Hornidura honek asko zor dio
Bizkaiko Foru Aldundiko Gizarte Ekintza Sailak egin duen inbertsioari, Kultura Saila
delarik udalerrietan egiten diren kutur ekintzak babesten dituena.
Tokiko biztanleei zuzendutako kultura-baliabideei dagokienez, honako hauek bereizi
behar dira: alde batetik, instalazioen eta jarduera-programazioaren maila aintzat hartuta,
nahitaez udalerriz gaindiko eskalan planteatu behar direnak, eta, bestetik, eskalarik
egokiena udalerrian dutenak.
Kultura-etxeak
IZENA HELBIDEA UDALERRIA
Bermeoko Kultura-etxea
Lameda, Z/G Bermeo
Gernikako Kultura-etxea
Foruen plaza, 2 Gernika-Lumo
Leketioko Kultura-etxea
Resurrección Maria de Azkue, 5 Lekeitio
Morgako Kultura-etxea
Andra Mari auzoa, Z/G Morga
Ondarroako Kultura-etxea
Artabide, 23 Ondarroa
Sukarrieta Gizartetxea Kultura-etxea Kanala auzoa, 33 Sukarrieta
Iturria: www.euskadi.net/kultura
Eskualde Egituran garrantzi demografikorik handiena duten udalerrien artean, kultura-
etxerik ez duen bakarra Markina-Xemein da; hau da, udalerri horrek ez dauka
erabilera anitzeko espaziorik, bizikidetza era askotako jardueren bitartez sustatzeko:
erakusketa-aretoak, liburutegiak, lantegiak, heziketa-zentroak, proiekzio-gelak,
antzerki-jarduerak, etab.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
73
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Aldiz, Bermeon, Gernika-Lumon, Lekeition eta Ondarroan badago kultura-etxea;
bertako kultura-eskaintzak, gainera, udal-mugartearen eremua gainditzen du, zenbait
kasutan. Aipagarria da bi udalerri txikitan ere halako ekipamendua egotea (Morga eta
Sukarrieta). Ekipamendurik garrantzitsuenen (kultura-etxeak) funtzionamendu
mankomunatua lortu behar da, ekipamenduak kasuan kasuko udal-eremua
gainditzeko.
Euskaren erabilerak eta normalizazioak, helduen euskalduntze eta alfabetatzearen
bidezkoak, zentro-sare bat dauka udalerririk garrantzitsuenetan. Udal-zentro bat dago
Gernika-Lumon, eta homologaturiko beste zenbait zentro pribatu ere badaude
(Bermeo, Forua, Lekeitio,Markina-Xemein, Ondarroa)).
Euskaltegiak IZENA HELBIDEA UDALERRIA MOTA IKASLEAK Gernikako AEK
Atalde, 17 behea Bermeo Homologatua 325*
Gotzon Garitaonaindia
Atalde, 17b 175 Posta Kutxati
Bermeo Homologatua 167
Busturialdeko AEK Elejalde Auzoa, Z/G. Forua Homologatua 325* Aita Villasante U.E.
Artekale, 8
Gernika-Lumo
Publikoa
218
Gernikako AEK
Artekale, 3
Gernika-Lumo
Homologatua
325*
Lea Artibaiko AEK
Atea Kalea Lekeitio Homologatua 293*
Lea Artibaiko AEK
Ubitarte, 9-1 º
Markina Homologatua 293*
Lea Artibaiko AEK Artabide, 13-5 Ondarroa Homologatua 293*
Iturria: www.habe.org *Euskaltegiko ikasle kopuru osoa, lokal guztietan.
Tokiko baliabideei dagokienez, liburutegiak dira erreferentziazko ekipamendua. Eremu
Funtzionalaren baitan gehien ezarri diren kultur zentroen sarea osatzen dute. Udalerri
guztiek, seik izan ezik (Amoroto, Arratzu, Errigoiti, Ispaster, Kortezubi eta Mendexa),
udal-liburutegia dute.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
74
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Liburutegiak IZENA HELBIDEA UDALERRIA Ajangizko U.L. Mendieta z/g Ajangiz Aulestiko U.L. Donibane enparantza, 1 Aulesti Joxemiel Barandiarán U.L. Lamera z/g Bermeo Berriatuko U.L. Ribera,40 Berriatua Busturiako U.L. Altamir, 40 Busturia Arteako U.L. Herriko Plaza (Artea) Ea Zeanuriko U.L. Herriko Plaza z/g (Zeanuri) Ea Elantxobeko U.L. Nagusia,28 Elantxobe Ereñoko U.L. Elejalde, z/g Ereño Etxebarriako U.L. Erbea,14 Etxebarria J.M. Torrealdai U.L. Elejalde auzoa Forua Gauteguiz-Arteagako U.L. Medialdua,2 Gautegiz-Arteaga Gernika-Lumoko U.L. Foruen plaza, z/g Gernika-lumo Gizaburuagako U.L. Eleizaldea,3 Gizaburuaga Kultura-etxea – Liburutegia Ibaeta,4 Ibarrangelu Resurrección Mª Azkue U.L. Resurrección Mª Azkue Lekeitio Markina-Xemeingo U.L. Abesua,12 Markina-Xemein Mendatako U.L. José Antonio Aguisa,1 Mendata Kultura-etxea – Liburutegia Elizondo, 10 Morga J.M. Etxeita U.L. Matadero, z/g Mundaka Munitibarreko U.L. San Pedro Plaza, z/g Munitibar-Arbatzegi
Gerrikaitz Muxikako U.L. Kurtzero,41 Muxika Nabarnizko U.L. Elejalde Auzoa, z/g Nabarniz Txomin Agirre U.L. Iñaki Demia, 35 Ondarroa Sukarrietako U.L. Ander Deunaren Enparantza,5 Sukarrieta
Iturria: www.kulturaondarea.org/libroybibliotecas
Eskaintza bereziari dagokionez, GMEEko udalerri batzuek baino ezin dute euren udal-
mugartearen eremua gainditzen duen kultura-eskaintza eskaini, kanpoalderantz
intentsitate handiagoarekin edo txikiagoarekin proiektatuz. Esate baterako, Gernika-
Lumo, Bermeorekin eta, neurri txikiagoan, Markina-Xemeinekin batera, lurraldean
sartzeko benetako atea da, Eskualde Egituran bizi ez diren herritarrentzat.
Bestalde, Gernika-Lumoren kasuan, udalbatzak interes handia dauka udalerri osoa
kultura-intereseko zentrotzat sustatzeko, bertako erakunde, monumentu eta
ingurumen (Gernikako itsasadarra) mailako ondare enblematikoan oinarrituz. Gernika-
Lumoko kultura-eskaintza oso berezia balio handiko elementua da, herri horrek
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
75
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
eskualdeko erdigunetzat duen eginkizuna indartzeko; horretarako, horren eragin-
aldean dauden demografia urriagoko udalerrietara berariaz sustaturiko eskaintza
eratu behar da.
Museoak
ZENTROAREN IZENA HELBIDEA UDALERRIA
Arrantzalearen Museoa Ercilla Dorrea. Torronteroko
enparantza
Bermeo
Euskadiko Biodibertsitate Zentroa
Euskal Herria Museoa
Madariaga Dorretxea
Alegría jauregia. Allende-Salazar, 5
Busturia
Gernika-Lumo
Gernika Museoa - Bakearen Museoa
ASTRA
Foruen plaza, 1
Goikoibarra, 1
Gernika-Lumo
Gernika-Lumo
Simón Bolibar Museoa Errementarihua baserria. Beko kale, 4 Markina-Xemein
Iturria: www.bizkaia.net, www.gernika-lumo.net
5.4. Kirol-ekipamenduak
Gernika-Markinako Eskualde Egiturako Kirol-instalazioen zuzkidura, gehienbat udal-
titulartasuneko ekipamenduetan euskarritzen dena, oso egokia da; eta ia zonako
biztanle guztiei zuzenduta dago. Zentro horien kudeaketak (batez ere, zentrorik
handienen kasuan) euren erabilera trinkoa bermatzen du.
Eskualde Egiturako kirol-eskaintzaren multzo nagusia, dena den, jolaseko kirol-
jardueretarako instalazioek osatzen dute, eta jolas-erabilera hori asimilagarria da
gizarte- nahiz kultura-arloko beste jarduera batzuekin; halaber, eskola-instalazioak ere
aipagarriak dira, ikastetxeetako hezkuntza-programaren barruan sartzen direnak.
.Erabilera anitzeko polikiroldegien sareak banaketa egokia dauka. Eskualde Egiturako
gune nagusietan kokaturik daudenez (Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio, Markina-
Xemein eta Ondarroa), gune horiek eskualdeko erdiguneak edo erreferentziako
guneak dira, eta udalerriz gaindiko eragin-aldea ezartzeko gaitasuna dute.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
76
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Hala eta guztiz ere, ez dago zerbitzu horien antolamendu mankomunaturik (beste
ekipamendu publiko batzuen kasuan, aldiz, bai), udalerri txikiak zuzkidura-sarean
ondo integratu ahal izateko.
Herri-kiroletarako instalazioek, beste alde batetik, kasu batzuetan oinarri-oinarrizkoak
izan arren, ezarkuntza maila bikaina dute lurraldean osoan. Bestalde, Gernika-Lumo,
Markina-Xemein eta Bermeoko instalazioak aipagarriak dira.
Oraingo baliabideak sailkatzeko, instalazioak zenbait talde handitan banatu ahal dira: a) Polikiroldegiak. b) Estalitako instalazioak. c) Estali gabeko instalazioak. d) Herri-kirolak. (Euskal pilota, boloak, frontoiak eta probalekuak ) Udalerriz gaindiko polikiroldegiak eta instalazio bereziak IZENA HELBIDEA UDALERRIA KUDEAKETA
MOTA INSTALAZIOAK
Areneko polikiroldegia Arene auzoa, z/g Bermeo Udala Gimnasioak Estalitako patinaje-pista Estalitako polikiroldegi-pista Squash-pistak
Arraun-elkartea Artza portua-Hegoaldeko kaia
Bermeo Udala Ikaskuntza teknikorako hobiaGimnasioa Batelak konpontzeko lantegia eta biltegia
Santanape polikiroldegia
Carlos Gangoiti, 25
Gernika-Lumo Udala Estalitako pista balioaniztunaSquasha Harmailadun frontoia Igerileku klimatizatuak Gimnasioak
Urbieta polikiroldegia Erreka Egala, z/g Gernika-Lumo Udala Futbol-zelaia 7 Futbol-zelaia 11 Estalitako frontoiak Tenis-pista Harmailadun rugby-zelaia
Maloste kirol-eremua Aita Luis Villasante
Gernika-Lumo Udala Estalitako pista balioanitza Aire zabaleko pista balioanitzak Tenis-pista
Gernika Jai Alai Frontoia
Carlos Gangoiti, 14
Gernika-Lumo Kiroleko pribatua Frontoia (zesta-punta)
Insuntza kluba Abaroa, 5 Lekeitio Udala Gimnasioak Arrauna
Udal-polikiroldegia Abaroa etorbidea, 47
Lekeitio Udala Frontoia Polikiroldegi-pista Estalitako aretoa
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
77
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Trinkiete Etxea Eusebio María de Azkue, 3
Lekeitio Udala Trinketea Estalitako aretoak Igerilekuak Tenis-pistak
Atxondoko udal-polikiroldegia
Iderraga, 29 Markina-Xemein
Udala Igerilekua Estalitako aretoak Frontoia
Pilotaren unibertsitatea Abesua, 10 Markina-Xemein
Kiroleko pribatua Frontoia (zesta-punta)
Zaldupe udal polikiroldegia
Zaldupe auzoa, z/g
Ondarroa Udala Polikiroldegi-zona Igerilekuak Gimnasioa Frontoi txikia Squash-pistak
Iturria: KIROLAREN GOI KONTSEILUA: Kirol Instalazioen II. Nazio Zentsua, 1997 (2000/02/01ean gaurkotuta); honako web-orri hauetan: http://www.csd.mec.es/infraestr/CensoCSD/home.asp; www.bizkaia.net. http://www.paisvasco.com/ondarroa/indexc.html http://www.gernika-lumo.net/ http://www.bermeo.org/ GERNIKA-MARKINAKO ESKUALDE EGITURA
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
78
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
5.5. Gizarte-zerbitzuetako ekipamenduak
Oinarrizko arretari dagokionez, Gernika-Markinako Eskualde Egituran zerbitzua, batez
ere, gizarte-zerbitzuko bi mankomunitateren bitartez antolaturik dago:
- Busturialdeko Gizarte Zerbitzuen Mankomunitatea, honako udalerri hauek
osatzen dutena: Arratzu, Busturia, Elantxobe, Errigoiti, Forua, Gautegiz-
Arteaga, Gernika-Lumo, Ibarrangelu, Kortezubi, Mendata, Morga,
Mundaka, Murueta, Muxika eta Sukarrieta (guztiak Eskualde Egituraren
barrukoak). Mankomuntiateak zentralizatutako Gizarte Zerbitzu bat
proposatu du, Gernika-Lumon kokatutako zentro bakarrarekin.
- Lea-Artibaiko Mankomunitatea, honako udalerri hauekin osatutakoa:
Amoroto, Aulesti, Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga, Ispaster, Lekeitio,
Markina-Xemein, Mendexa, Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz eta Ondarroa
(guztiak Eskualde Egituraren barrukoak). Oinarrizko unitateak ditu udalerri
bakoitzean.
Gainera, Ajangiz, Bermeo, Ea, Ereño eta Nabarniz udalerrietariko bakoitzak bere
oinarrizko gizarte-zerbitzua dauka.
ERAKUNDEA ZENTROA HELBIDEA UDALERR. KUDEAKETA
Bermeoko Oinarrizko
Gizarte Zerbitzua
Bermeoko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Areilza, 4 Bermeo Udalerriko
publikoa
Ajangizko Oinarrizko
Gizarte Zerbitzua
Ajangizko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Mendieta auzoa,
Z/G
Ajangiz Udalerriko
publikoa
Ereñoko Oinarrizko
Gizarte Zerbitzua
Ereñoko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Elexalde-Zeeta
auzoa, 10
Ereño Udalerriko
publikoa
Eako Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Eako Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Donibane
Enparantza, 2
Ea Udalerriko
publikoa
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
79
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Nabarnizko Oinarrizko
Gizarte Zerbitzua
Nabarnizko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Elejalde Auzoa, 2 Nabarniz Udalerriko
publikoa
Busturialdeko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Busturialdeko Gizarte
Zerbitzuen
Mankomuniateko
Oinarrizko Gizarte
Unitatea
Alondiga, 6
Gernika -
Lumo
Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Aulestiko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Aulesti, 41
Aulesti Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Amorotoko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Eleizalde Auzoa, 1 Amoroto Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Lekeitioko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Gamarra Kalea, 1 Lekeitio Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Ondarroako eta
Berriatuko Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Musika
Enparantza, Z/G
Ondarroa Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Ispasterreko
Oinarrizko Gizarte
Unitatea
Elejalde, Z/G Ispaster Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Gizaburuagako
Oinarrizko Gizarte
Unitatea
Eleizaldea, 1 Gizaburuaga Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Munitibar - Arbatzegi -
Gerrikaitzeko
Oinarrizko Gizarte
Olaurre Etxea,
Z/G
Munitibar -
Arbatzegi
Gerrikaitz
Mankomunit.
publikoa
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
80
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Zerbitzua
Unitatea
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Mendexako
Oinarrizko Gizarte
Unitatea
Barrio Zelaia, Z/G
Mendexa Mankomunit.
publikoa
Lea-Artibaiko
Mankomunitateko
Oinarrizko Gizarte
Zerbitzua
Markina-Xemein –
Etxebarriak Oinarrizko
Gizarte Unitatea
Karmen, 19 Markina -
Xemein
Mankomunit.
publikoa
Iturria: BIZKAIKO FORU ALDUNDIA. Gizartekintza Saila. Gizarte Zerbitzuen Bilduma 2006
Hirugarren adinerako gizarte-zerbitzuek, zalantzarik gabe, sektorerik garatuena eta
halako ekipamenduetan tradiziorik handiena dutena osatzen dute. Izan ere, defentsako
laguntza-sare dibertsifikatua da; elkartegintzaren presentzia handia eta ondo garaturiko
partaidetza publikoa ditu, eta, horrenbestez, adineko pertsonei eskaintza zabala eta
kalitatezkoa eskaintzeko gaitasuna dauka. Honako zentro mota hauek bereizten dira:
- Erretirodunen elkarteak. 1.000 biztanletik beherako udalerri kopuru handiak ez dauka
halako zerbitzurik, eta biztanle kopuru handiagoek, berriz, bai, udal-eskaintza
publikoaren edo pribatuaren bidez. Ez dago IFASeko (Gizarte Urgazpenerako Foru
Erakundea) zentrorik.
- Egoitza-zentroak, egoiliarrei laguntza integrala eta iraunkorra ematen zaie. Hiru
kategoria bereizten dira:
a) Babespeko apartamentuak
b) Etxebizitza komunitarioa
c) Egoitza
Babespeko apartamentuak aintzat hartu barik, Eskualde Egiturak egoitza-zentro asko
ditu, 1.000 biztanletik gorako udalerri guztiek halako zentroren bat baitute:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
81
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
- Bi egoitza publiko, bata Bermeon eta bestea Ondarroan, biak udal-kudeaketakoak
(guztira, 123 leku).
- 12 egoitza pribatu (3 Busturian, 1 Ean, 2 Gernika-Lumon, 1 Lekeition, 1 Markina-
Xemeinen, 2 Mundakan, 1 Muxikan eta 1 Foruan); guztira 515 leku.
- Etxebizitza komunitario 1 Bermeon, kudeaketa publikoa duena.
Hirugarren adinerako zerbitzuak
IZENA HELBIDEA UDALERRIA KUDEAKETA MOTA KIDE KOP.
ELKARTEAK, ETXEAK
ETA KLUBAK
Kurutz Ondo Amoroto
elkartea
Eleizalde auzoa Amoroto Irabazi asmorik
gabeko pribatua
79
'Bai' Arratzu – Belendizko
Nagusiak
Belendiz auzoa, 16 Arratzu Irabazi asmorik
gabeko pribatua
73
San Blas Aulestiko
Hirugarren Adinekoak
Torresalai,1 Aulesti Irabazi asmorik
gabeko pribatua
158
'Itxas Saridunen Etxea'
elkartea
Fraile Leku
1
Bermeo Irabazi asmorik
gabeko pribatua
1412
Bermeoko Erretirodunen
Kluba
Sabino Arana
plaza, z/g behea
Bermeo Pribatua 1424
'Anaitasuna' Hirugarren
Adineko Ekartea
Erribera, 26 Berriatua Udalerriko publikoa 125
Busturiko Hirugarren
Adineko Elkartea
San Cristobal,
26
Busturia Irabazi asmorik
gabeko pribatua
165
'Beletxe Alkartasuna'
Erretirodunen eta
Pentsiodunen Elkartea
Kai Bidea, Z/G Ea Irabazi asmorik
gabeko pribatua
250
Elantxobeko Hirugarren
Adineko Elkartea
Portu, 2 Elantxobe Irabazi asmorik
gabeko pribatua
162
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
82
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Hirugarren Adineko Gizarte
Zentroa
Elexalde-Zeeta
auzoa, Z/G
Ereño Irabazi asmorik
gabeko pribatua
35
Errigoitiko Nagusien
Elkartea
Elizalde auzoa, 8 Errigoiti Udalerriko publikoa -
Etxebarriako Hirugarren
Adineko Kluba
Ribera, 22 Etxebarria Irabazi asmorik
gabeko pribatua
105
Gautegiz-Arteagako
Erretirodunen Kluba
Herriko
Enparantza, 2
Gautegiz-
Arteaga
112
Gernika-Lumoko Hirugarren
Adineko Etxea
PS Pasealekua z/g Gernika - Lumo Udalerriko publikoa 1961
Gernikako Erretirodunen
Kluba
Don Tello, 16
Gernika - Lumo Pribatua 2573
Lea-Artibaiko Elkartea Elexalde, 1 Gizaburuaga Irabazi asmorik
gabeko pribatua
3000
Ibarrangeluko Hirugarren
Adineko Elkartea
Ibaeta auzoa, 4,
behea
Ibarrangelu Irabazi asmorik
gabeko pribatua
149
'Bizi' Ispasterko Nagusiak
Solarte,17 Ispaster Irabazi asmorik
gabeko pribatua
128
Kortezubiko 'Gure Etxea'
Hirugarren Adineko Elkartea
Santa Ana auzoa, 6 Kortezubi Udalerriko publikoa 15
Manuel Endeiza
Erretirodunen Kluba-
Eguneko Zentroa
Abaroa etorbidea,
49 behea
Lekeitio Udalerriko publikoa 1500
Bolibar Interpretazio Zentro
zibikoa
Domingo
Ugarretxe,3
Ziortza-Bolibar Udalerriko publikoa 93
'Beti Jai' Pentsiodunen
Etxea
Abesua, 12 Markina -
Xemein
Irabazi asmorik
gabeko pribatua
462
Goi-Alde Elkartea
Zelaia auzoa
CS.Perla
Mendexa Irabazi asmorik
gabeko pribatua
54
San Vicente Munitibarko
Erretirodunen Elkartea
Errikoplaza, 8,
behea
Munitibar -
Arbatzegi
Gerrikaitz
Irabazi asmorik
gabeko pribatua
110
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
83
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Muruetako 'Lore Etxea'
Hirugarren Adineko Elkartea
Larrabe, 27 Murueta Udalerriko publikoa 50
Olabe Egoitza
Astelarra auzoa Muxika Irabazizko pribatua -
Santakurtz Areatzako
Nagusiak Elkartea
Areatza auzoa, 75 Muxika Irabazi asmorik
gabeko pribatua
140
'Antiguako Ama'
Erretirodunen eta
Pentsiodunen Etxea
Artabide, 20 Ondarroa Irabazi asmorik
gabeko pribatua
1400
Kanalako Gizarte eta Kultura
Zentroa
Kanala auzoa, 22
, 5
Sukarrieta Udalerriko publikoa 32
Sukarrietako Sanicole
Hirugarren Adineko Elkartea
Ander Deuna
Emparantza, 5
Sukarrieta Irabazi asmorik
gabeko pribatua
50
EGOITZAK
Sancti Spiritus Udal
Zaharren Egoitza
Tonpoi Bidea, 1 Bermeo Udalerriko publikoa 69
Nicolas Domingo de
Arrotegui Fundazioa Egoitza
Axpe auzoa, 64 Busturia Irabazi asmorik
gabeko pribatua
55
62
Zelaiondo Egoitza Barrio San
Cristobal, 19
Busturia Irabazizko pribatua 40
Bargo-Etxea Lagundutako
Egoitza
San Bartolome
auzoa, 45
Busturia Irabazizko pribatua 17
Aboitiz 'Lagun Etxea'
Ongintza Fundazioa
Jesusen Kalea, 2 Ea Irabazi asmorik
gabeko pribatua
20
Calabria Egoitza Elexalde auzoa, 34 Forua Irabazizko pribatua 44
Calzada Egoitza
Juan Calzada, 30 Gernika - Lumo Irabazi asmorik
gabeko pribatua
70
Torre Zuri Egoitza
Carlos Gangoiti,22 Gernika - Lumo Irabazi asmorik
gabeko pribatua
27
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
84
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Uribarren Abaroa Egoitza
Iñigo de Arrieta,2 Lekeitio Irabazi asmorik
gabeko pribatua
85
San Roque Egoitza Agustin Deuna, 6 Markina -
Xemein
Irabazi asmorik
gabeko pribatua
40
Geure Etxea Egoitza
Lorategi, 2 Mundaka Irabazi asmorik
gabeko pribatua
35
Bihotz Sakratu Egoitza
Sarrua, 5 Mundaka Pribatua 35
Olabe Egoitza
Astelarra auza Muxika Irabazi asmorik
gabeko pribatua
42
Artibai Egoitza Artibai, 4 Ondarroa Udalerriko publikoa 54
ETXEBIZITZA
KOMUNITARIOAK
Etxebizitza komunitarioa Tonpoi Bidea Bermeo Udalerriko publikoa -
Iturriak: BIZKAIKO FORU ALDUNDIA. Gizartekintza Saila (2000): Adineko pertsonen egoitza-zentroak Bizkaian.
Egoitzak eta etxebizitza komunitarioak (2006ko ekainean gaurkotuta). BIZKAIKO FORU ALDUNDIA.
Gizartekintza Saila. Gizarte Zerbitzuen Bilduma 2006.
Ezinduen arretarako, GMEEn honako zentro hauek daude:
- Eguneko zentroak. Ezindu psikikoentzat; euren garapen integrala sustatzen da,
familia- eta gizarte-inguruarekiko lotura galdu barik. Erakunde pribatuek eta
publikoek kudeatzen dituzte. Berriatuan eta Markina-Xemeinen zentro bana, eta
zentro Gernika-Lumon; azken horrek Busturialdeko Gizarte Zerbitzuen
Mankomunitateari ematen dio zerbitzua.
- Okupazio-zentroak eta enplegu-zentro bereziak. Honi dagokionez, aipatzekoa da
irabazi asmorik gabeko Gorabide erakunde publikoaren lana, Lantegi Batuak
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
85
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACION FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
izenekoetan egiten duena; lantegiok ezindu psikikoentzat dira, eta zuzeneko lotura
dute lehen adierazitako eguneko zentroekin (Gernika-Lumo).
Arreta bereziko zentroetan gizarte-premiako egoeretarako laguntza ematen da. Horri
dagokionez, GMEEk ezaugarri desberdineko zentro-sarea dauka:
a. Drogamendekotasunen prebentziorako zentroak. Zentro bat Ondarroan, Lea-
Artibaiko Mankomunitatearen mendekoa, eta beste bat Gernika-Lumon, udal-
kudeaketakoa.
b. Egoitza terapeutikoak. Kortezubin, Etorkizuna Fundazioak 33 lekuko zentro
terapeutiko bat kudeatzen du, toxikomanoen tratamendurako; irabazizkoa ez den
kudeaketa pribatuko zentroa da.
c. Elkarteak. Toxikomanoen eta horien familien arretarako bi elkarte daude, bata
Ondarroan eta bestea Bermeon. Lehenengo herri horretan, era berean,
seropositiboen eta hiesdunen arretarako zentro bat dago.
Azkenik, GMEEn emakumearen arretarako arduraldi osoa duen zentro publiko bakarra
da, eta, bertan, hain zuzen ere, aholkularitza juridikoa eskaintzen da. Gernika-Lumon
dagoen Busturialdeko Mankomunitateko zerbitzua da. Gainerako zentroak
emakumearen aholkularitzarakoak dira, eta aipagarria da emakume alargunen elkarte
kopuru handia, Markina-Xemeinen eta Gernikan bertan. Horrek agerian jartzen du
EAEko gizarte zibilaren elkartegintza maila altua.
Bertan beherako uzteen, tratu txarren eta abarren eraginezko premiazko beharrizanen
arreta, bestalde, Eskualde Egituratik kanpoko zentro publikoen eta pribatuen sarearen
bidez egiten da. Gernika-Lumok eta Markina-Xemeinek emakumearenganako arreta
zerbitzua eskaintzen dute:
a) Elkarteak. 2 elkarte pribatu Gernika-Lumon eta bat Markina-Xemeinen.
b) Udal zerbitzuak. Gernika-Lumoko Udalak berdintasunerako zerbitzu bat
du. Markina-Xemeinen, berriz, informazio, orientazio eta arreta
psikosozialeko zerbitzu bat dute.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
86
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
II. AZTERKETA SOZIO-EKONOMIKOA
1. DINAMIKA DEMOGRAFIKOA.
Hazkunde-indizeak (1986=100)
1991 1996 2001 2006 2012
EAE 98,5 98,2 97,5 99,87 102,78Bizkaia 98 96,7 95,2 96,69 101,63Eremu Funtzionala 97,4 95,5 94,3 95,26 102,66Ajangiz 102,6 110,2 123,3 125,25 103,63Amoroto 87,3 101 93,2 106,94 102,27Arratzu 97,8 93,7 92,4 82,43 110,54Aulesti 94,5 89,7 90,9 91,88 99,26Bermeo 97 97,7 97,9 96,18 101,39Berriatua 95,8 88,9 77,2 106,99 106,54Busturia 93,6 90,5 85,8 94,64 101,75Ea 91,1 93,6 100,4 97,77 104,98Elantxobe 100 103 104 89,67 90,54Ereño 93,8 97 105,1 93,02 101,18Errigoiti 100,6 98,9 97,8 109,62 107,18Etxebarria 94,6 95,3 98,4 98,2 99,18Forua 98,5 94,6 93,3 94,41 99,38Gauteguiz de Arteaga 92,1 87,8 89,7 99,54 103,17Gernika-Lumo 97,5 108,4 112,4 112,05 105,34Guizaburuaga 99 107,5 111,8 141,49 113,97Ibarrangelua 92,6 93,1 119,4 101,79 111,67Ispaster 92,8 91 84,9 90,13 113,91Kortezubi 105,9 103 93,2 109,72 107,9Lekeitio 97,9 109,8 113,6 107,98 101,53Markina-Xemein 95,4 91,2 91,7 88,53 108,61Mendata 99,1 93,6 92,3 105,44 101,07Mendexa 95,5 91,6 92,4 108,4 109,75Morga 99,2 99,5 100,8 104,14 100,49Mundaka 94,1 100 105,9 105,5 103,25Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz 97,3 98,3 96,5 94,09 115,26Murueta 97,6 98 97,1 146,51 100Muxika 97 93,2 93,1 87,67 110,29Nabarniz 101,5 98,8 99,7 90,3 101,79Ondarroa 91,4 79,7 78,3 72,16 95,27Sukarrieta 94,5 91,7 87,1 103,38 100,85
Gernika-Markina Eremu Funtzionaleko biztanleriak (72.589 biztanle 2011n) joera
progresiboa erakusten duenez, Europako biztanleriaren ezaugarria den urtarokotasun
demografikoaren egoera kontuan hartu liteke. Kasu gehienetan bariazioak txikiak dira
eta bost udalerritan baino ez dira hainbat arrazoiren ondorio izan litezkeen atzeranzko
datu demografikoak eman. Eremu Funtzionala ez da EAE osoaren biztanleriaren
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
87
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
araberako lurralde berezia izatera iristen, azkenaldian joera progresiboa duen
bihurgunea dagoen arren.
Eremu Funtzionaleko, Bizkaiko eta EAEko biztanleriaren bilakaera. Datuak: Eustat/INE
Gernika-Markinako Eskualde Egituraren barruan, 500 biztanletik beherako hamabost
udalerri daude; besteak zazpi mila biztanletik beherakoak dira; baina eskualdeko bi
udalerrik 10.00 biztanle baino gehiago dituzte, eta horrek hiri-izaera ematen die,
Eskualde Egiturako udalerririk gehien-gehienen biztanleria sakabanatuari guztiz
kontrajartzen zaiona.
Eskualde Egitura osoko dentsitatea (140 bizt./km2 inguru) EAEkoa baino baxuagoa da
(300 bizt./km2 inguru), eta ez da Bizkaiko dentsitatearen herenera heltzen (500
bizt./km2 inguru). Lurraldearen erdia baino gehiago 50 bizt./km2-tik beherako
dentsitatean egituratzen da. Barreiaturiko biztanleria Eskualde Egiturako biztanleria
osoaren %13koa baino ez da, eta guneko biztanleriak baino atzerakuntza askoz ere
txikiagoa izan du. Zenbait udalerritan (Ajangiz, Kortezubi, Mendexa eta Murueta) ez
dago guneko biztanleriarik, eta beste askotan, berriz, sakabanaturiko biztanleria
biztanle kopuru osoaren bi herenetik gorakoa da. Tamaina demografiko txikiko
88
90
92
94
96
98
100
102
104
1986 1991 1996 2001 2006 2012
CAPV
Bizkaia
Area Funcional
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
88
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
udalerriak dira, kasu guztietan. Barreiaturiko biztanle kopuru handiena duen udalerria
Muxika da, eta 1.468 biztanle ditu. Populatze-ereduaren ahultasun demografikoaren
ondorioz, beharrezkoa da udalerrien arteko adostasuna baliatzea.
Eremu Funtzional osoaren 2011ko biztanleriaren piramidea, adinaren arabera eta
urtez urte Eustaten datuen arabera egina.
2011ko biztanleriaren piramidearen profilak azken bost urteetan jaiotza-tasa pixka bat
hazi dela erakusten du baina hazkunde hori eten egin da azken hiru urteetan. Era
berean, argi dago biztanleria zahartzen ari dela, biztanleriaren gehiengoa lan egiteko
adinean badago ere. Biztanleriaren proportzio bat haurrak izateko adinean dago eta
horrek posible egin dezake eremuaren birsortze demografikoa. Oraindik 60ko
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
89
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
hamarkadan Bizkairantz izandako migrazio-fluxu handiaren ondorioak antzeman
daitezke.
Adinen eta sexuaren araberako egituraren inertziak lotura garrantzitsuak ditu, eta
eduki behar ditu, egitura sozio-demografikoarekin eta ekonomikoarekin. Azken bost
urteetako urtez urteko datuek haur gutxiago daudela erakusten dute. Horrek eskola
eskaera txikiagotzea ekar dezake, joera nahiko berria bada ere.
Familien batez besteko tamainen balio altuak, udalerri batzuetan erregistratu direnak,
landa-inguruan dauden bizikidetza-forma tradizionalek irautearen ondoriozkoak dira.
Gernika-Markina Eremu Funtzionalaren piramidearen bilakaera, 2006-2012
Iturria: EUSTAT. Auzotik erkidegora. 2006 eta 2012ko biztanleriaren erroldak. Norberak egina
2012an Gernika-Markina Eremu Funtzionalean ugalkortasuna jaitsi dela ikus daiteke.
Dena den, biztanleria gazteak gora egin du 2006ko piramidearen berrikuntzari esker.
Biztanleria aktiboaren balio demografikoek egonkorrak izaten jarraitzen dute.
Orokorrean 50-69 urte bitartekoak gutxiago direla ikus daiteke.
-20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20
0 a 9
10 a 19
20 a 29
30 a 39
40 a 49
50 a 59
60 a 69
70 a 79
80 y más
MUJERES 2012 VARONES 2012 MUJERES 2006 VARONES 2006
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
90
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Egituraren adierazleen bilakaera
Zahartze-indizea Gazteria-indizea
(P65+/Pguztira)*100 (P0-19/Pguztira)*100 1996 2006 2012 1996 2006 2012EAE 14,9 18,43 19,84 21,2 16,59 17,61Gernika-Markina EF 18,75 21,06 21,48 19,49 15,92 17,04Amoroto 21,39 22,73 20,99 17,91 20,45 18,76Munitibar- Arbatzegi Gerrikaitz 26,2 29,21 20,78 12,85 14,74 15,75Bermeo 18,43 20,62 20,67 20,08 16,25 17,22Berriatua 18,1 19,54 17,22 20,25 12,74 17,38Busturia 21,46 22,04 23,61 17,99 12,48 15,59Ea 26,36 26,3 25,28 13,12 12,09 12,3Etxebarria 17,89 18,84 20,25 22,97 19,7 19,13Elantxobe 27,5 29,05 31,59 17,29 9,23 8,95Ereño 25,37 26,85 27,31 16,42 10,89 11,92Gautegiz Arteaga 21,49 19,73 17,91 18,28 17,01 17,69Gernika - Lumo 16,74 19,87 20,73 20,74 16,87 18,28Gizaburuaga 28,68 24,02 17,16 12,5 17,88 21,56Ibarrangelu 28 28,92 24,49 13,71 11,85 13,73Ispaster 28,85 26,21 20,03 14,42 12,62 17,19Lekeitio 18,23 21,97 23 18,77 16,12 17,32Markina- Xemein 19,92 19,76 19,48 20,28 16,68 17,81Mendata 28,01 20,86 22,22 14,46 15,24 17,72Mendexa 24,26 18,5 19,36 12,72 17,25 17,77Morga 27,13 24,75 23,4 15,25 13,37 12,56Muxika 23,43 26,22 22,75 15,43 12,55 17,5Mundaka 21,53 21,71 23,25 19,28 12,99 15,62Aulesti 23,1 26,71 28,4 15,96 15,58 16,14Ondarroa 15,48 20,04 22,91 20,48 16,46 15,66Sukarrieta 20,06 23,73 26,61 16,24 11,02 14,84Errigoiti 29,2 27,74 24,95 11,5 9,38 12,48Forua 16,58 20,62 20,74 20,47 16,1 15,99Kortezubi 26,15 22,19 21,28 18,87 15,31 17,97Murueta 22,28 18,54 14,24 15,84 21,19 19,2Nabarniz 29,1 25,11 20,26 15,16 15,25 12,3Ajangiz 20,36 19,05 20,35 18,3 17,69 17,72Arratzu 23,31 23,36 22,42 18,8 13,68 14,69
Iturria: Biztanleriaren eta Etxebizitzaren Erroldak. 1996, 2006 eta 2012. Geuk landuta
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
91
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Iturria: Biztanleriaren eta Etxebizitzaren Erroldak. 1996, 2006 eta 2012. Geuk landuta
Mendetasun-tasa Zaharren mendetasun-tasa Gazteen mendetasun-tasa ((P0-19+P65+)/P20-64)*100 (P65+/P20-64)*100 (P0-19/P20-64)*100
1996 2006 2012 1996 2006 2012 1996 2006 2012EAE 56,5 53,9 59,88 17,2 28,37 31,72 39,30 25,53 28,16Gernika-Markina EF 61,91 58,68 62,68 30,05 33,41 34,95 31,56 25,27 27,72Amoroto 64,76 76 65,98 35,24 40 34,84 29,52 36 31,15Munitibar- Arbatzegi Gerrikaitz 64,05 78,4 57,55 42,98 52,11 32,73 21,07 26,29 24,82Bermeo 62,64 58,38 61,01 29,98 32,65 33,27 32,66 25,73 27,73Berriatua 62,19 47,68 52,93 29,35 28,86 26,34 32,84 18,82 26,59Busturia 65,16 52,72 64,47 35,45 33,66 38,83 29,71 19,06 25,64Ea 65,24 62,31 60,22 43,56 42,69 40,51 21,68 19,62 19,71Etxebarria 69,1 62,73 64,96 30,26 30,66 33,4 38,84 32,06 31,56Elantxobe 81,14 62,04 68,2 49,82 47,08 53,14 31,32 14,96 15,06Ereño 71,79 60,63 64,56 43,59 43,13 44,94 28,21 17,5 19,62Gautegiz Arteaga 66,03 58,06 55,29 35,68 31,18 27,82 30,34 26,88 27,47Gernika - Lumo 59,96 58,07 63,96 26,78 31,41 33,99 33,17 26,66 29,97Gizaburuaga 70 72,12 63,2 48,75 41,35 28 21,25 30,77 35,2Ibarrangelu 71,57 68,82 61,87 48,04 48,82 39,65 23,53 20 22,22Ispaster 76,27 63,49 59,28 50,85 42,86 31,9 25,42 20,63 27,38Lekeitio 58,72 61,52 67,55 28,93 35,48 38,53 29,79 26,04 29,02Markina- Xemein 67,2 57,32 59,47 33,3 31,09 31,07 33,9 26,24 28,4Mendata 73,82 56,49 66,52 48,69 32,64 37 25,13 23,85 29,52Mendexa 58,69 55,64 59,06 38,5 28,79 30,8 20,19 26,85 28,26Morga 73,54 61,6 56,15 47,09 40 36,54 26,46 21,6 19,62Muxika 63,54 63,31 67,39 38,31 42,82 38,08 25,23 20,49 29,3Mundaka 68,95 53,14 63,58 36,37 33,25 38,03 32,57 19,89 25,55Aulesti 64,09 73,26 80,32 37,91 46,27 51,21 26,18 26,99 29,11Ondarroa 56,16 57,48 62,79 24,17 31,56 37,3 31,99 25,92 25,49Sukarrieta 57 53,25 70,81 31,5 36,36 45,45 25,5 16,88 25,36Errigoiti 68,66 59,05 59,82 49,25 44,13 39,88 19,4 14,92 19,94Forua 58,86 58,02 58,08 26,34 32,58 32,79 32,52 25,45 25,29Kortezubi 81,86 60 64,59 47,55 35,51 35,02 34,31 24,49 29,57Murueta 61,6 65,93 50,25 36 30,77 21,39 25,6 35,16 28,86Nabarniz 79,41 67,67 57,64 52,21 42,11 31,94 27,21 25,56 25,69Ajangiz 63,03 58,06 61,48 33,19 30,11 32,86 29,83 27,96 28,62Arratzu 72,73 58,82 59,02 40,26 37,1 35,66 32,47 21,72 23,36
Egituraren adierazleen bilakaera.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
92
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
2. EGITURA EKONOMIKOA: INGURUMEN KALITATE LEHIAKORTASUN FAKTORETZAT
2.1. Espezializazio ekonomikoaren eredua.
Gernika-Markinako Eskualde Egituraren ekonomiaren ezaugarri nagusia lehen
sektoreko jardueren garrantzi handia da, produkzio-egituraren barruan; halaber,
industria-jarduera batzuk nekazaritza-sektoreari lotuta daude, eta, orain,
disbertsifikazioa dago zerbitzuetarantz, batez ere turismo sektorearekin zuzenean edo
zeharka lotutako jardueretarantz, horrek aukera handiak baititu Eskualde Egituran.
Azken urteotan, lehen sektoreko jardueren eta industria-jardueren atzeranzko joera
ikusi da, enpleguari eta jarduera ekonomikoari dagokionez; gainera, toki-ekonomia
hirugarren sektorerantz bideratzeko prozesuak aurrera egin du, eta, horrela,
nekazaritza- eta arrantza-sektoreetan lanpostuak suntsitu dira; horrek eragin handia
izan du zonan, sektore horiek bertako ekonomian duten garrantziaren ondorioz.
Industriaren kasuan, birmoldaketa-prozesuek zalantza-giro nabaria sortu dute, eta
beste eskualde-egitura mugakide batzuetako industria-jardueren lehiakortasunak eta
erakarpenak nabarmendu egin dute hori. Hala ere, Eremu Funtzionalaren
testuinguruan, Busturialdeako eta Lea-Artibaiko bi azpieremuren ezaugarri
desberdinak bereizi beharra dago, eta azken horren barruan, Markina-Etxebarria-
Berriatua ardatzean kokatutako enpresen dinamismoa.
Eskualde Egituran hirugarren sektorea indartzeko prozesua egon da; prozesu horren
eraginez, zerbitzu-sektoreak nagusitasuna hartu du balio erantsiaren eta lanaren
aldetik, hurrengo taulan erakusten den legez, eta Eustaten datuek erakusten
dutenaren arabera, Gernika-Bermeo estatistika-eskualdean (euskal institutual
Markina-Ondarroarengantik bereizten du) hazkundea gehiago nabaritu da. Sektoreko
enpresak Eskualde Egiturako produkzio-establezimenduen gehien-gehienak dira.
1986 1996 2001 2008 2010
Hirugarren sektoreko enplegua % % 34,5 % 46,2 % 51 - % 62,5
Hirugarren sektorearen BEG % - % 47,5 % 45 % 51 -
Taula: Eremu Funtzionalean sortutako enpleguan eta BEGean izandako hirugarren sektorearen
parte hartzearen bilakaera. Eustaten datuen arabera egina.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
93
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Zerbitzuen proportzioa balio erantsi gordinean eta enpleguan Bizkaiko batez-
bestekoaren azpitik badago ere (% 65,8 eta % 72,5 2010ean), azken urteetan
desberdintasuna gutxitu egin da. Dena den, 2008an per capita BPG Lurralde Historiko
osoaren balioaren % 83 inguru zen.
Arrazoi desberdinengatik, jarduera ekonomikoa jaitsi egin da erreferentziazko hiru
udalerrietan: Bermeo, Gernika-Lumo eta Ondarroa. Eremu Funtzionaleko enpleguaren
erdia baino gehiago sortzen dute (% 56 2008an). Bestalde, Markina-Etxebarria-
Berriatua ardatzean kokatutako enpresek garapena izan dute.
Udal-arloan, bestalde, produkzio-espezializazioko eremu desberdinak bereizten dira;
landa-izaerako barrualdeko udalerririk txikienetan eta arrantzari lotutako
kostaldekoetan, lehen sektoreko espezializazio maila handia da. Hirugarren sektoreko
jarduerak protagonistak dira herri turistikoetan, adibidez, Lekeition eta Mundakan,
baita Eskualde Egiturako jarduera ekonomikoaren gune nagusietan ere: Gernika-
Lumo eta Bermeo.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
94
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Balio erantsi gordinaren banaketa udalerrika 2008an (eskuragarri dagoen azken urtea).
Eustaten datuen arabera egina.
Lurraldean, udalerrietan bereizitako espezializazio-jarraibideak identifikatzen dira, eta
horiek aditzera ematen dute dimentsio handiko enpresen inguruan eraturiko kluster
txikiak daudela. Hain zuzen ere, metalurgia Gernika-Lumon metaturik dago,
autonomozio-industriak Ajangizen eta Foruan, kontserba-klusterra Bermeon eta
Ondarroan, zuraren industria Muxikan (Enplegu bolumenari dagokionez enpresa
nagusia izan zen INAMA ixteak asko eragin badio ere), eta itsas eraikuntza Muruetan.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
95
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
2.2. Eskualde Egitura produkzio-sistematzat.
Gernika-Markinako Eskualde Egiturako industria-jardueraren ezaugarri nagusia izaera
tradizionala edukitzea da; hain zuzen ere, honako honetan oinarritzen da: nekazaritza-
produktuen transformazioan (kontserba-enpresak); eraikuntzarako zuraren
prestakuntzan, eta metalezko zurgintzan nahiz metalezko produktuen sorkuntzan
(mahai-tresneria), eta horrek eduki teknologiko urria dauka, bai produkzio prozesuan
eta bai sorturiko produktuetan. Enpresa txikiak dira, gaitasun dinamiko urrikoak,
biztanlegune nagusietan kokaturiko establezimendu batzuen kasuan izan ezik, eta
Markina-Etxebarria-Berriatua ardatzean kokatutako batzuk.
Horrenbestez, produkzio-sistemak egitura tradizionala dauka, eta horrek
dibertsifikazio handiagorako bilakaera izan behar du: produkzioan, diseinuan eta
merkaturatzean “know-how” garrantzitsua lortu duten espezializazio adarrak, eta
dimentsiorik handieneko enpresak, gainerako enpresa-egitura herrestan eramateko
gaitasuna dutenak, azpikontratazioari dagokionez.
Eskualde Egituraren barruan, industria-jardueretako espezializazio maila handia da.
Izan ere, sektoreak sorturiko produkzioa, 1996an, zona osoko BEGen %34,6koa izan
zen; Bizkaiko Lurralde Historikoan, berriz, %31,5ekoa izan zen, eta EAE osoan
%35,9koa; 2012an Eremu Funtzionalean 5.652 ziren aktibo zeuden jarduera-multzoko
establezimenduak (Eustateko jarduera ekonomikoen direktorioa).
Ostalaritzan, dendetan eta gizarteari eskainitako beste jarduera batzuetan EAEn
baino parte-hartze handiagoa dagoela ikus daiteke, baina Bizkaian baino txikiagoa.
Industrian eta herri administrazioan Bizkaian eta EAEn baino parte-hartze handiagoa
dago. Hala ere, jarduera profesionaletan, higiezinen arloan eta finantza eta aseguru
arloan parte-hartzea txikiagoa da Eremu Funtzionalean, Bizkaian eta Euskadin baino.
Nolabaiteko produkzio-dibertsifikazioa dago, eta honako sektore hauetan
espezializazio handiagoa ikusten da: metalurgia (metalezko produktuak), janari-
produktuen transformatuak, zura, automozioa, eta metalezko produktuen (mahai-
tresneria) nahiz itsas produktuen eraikuntza. Horiek guztiak teknologia-eduki
ertainekoak edo baxukoak dira.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
96
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Establezimenduen ehunekoa 2012an, adar desberdinetan banatuta. Eustateko
establezimenduen direktorioaren arabera egina
Eskualde Egituran, halaber, lehiakortasun maila handiko enpresak ere badaude,
zenbait jarduera-sektoretan; adibidez, kontserba-sektorean, zuraren industrian eta
itsas eraikuntzan nahiz konponketan. Sektore horietan inbertsio eta aldaketa handiak
egin dira. Kontserba-sektore tradizionalaren presentzia, gehienbat Bermeon,
Ondarroan eta Gernika-Lumon, AZTI zentroaren kokalekuak (Sukarrietan) eragindako
garapen-ahalmen garrantzitsuak bermatzen du.
Hala eta guztiz ere, beste jarduera-adar batzuetako enpresak ere badaude, adibidez,
mahai-tresneriaren sektorekoak (gehienak Gernika-Lumon); enpresa horiek ezin izan
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
97
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
dituzte mantendu lehiakortasun mailak eta murriztapen handia izan dute jardueran eta
lanean, eta azken urteotan ixtera ere iritsi dira.
Eskualde Egiturako enpresa-egituraren ezaugarri nagusia gehienbat enpresa txikiekin
eta ertainekin osatuta egotea da; enpresa horiek bitarteko inputen sorkuntzan
espezializaturik daude, eta hori funtsezkoa da zonako enpresa-egitura osatzen duten
enpresa eragileetarako. Hala ere, azken hamarkadan joera dibergenteak ikusi dira
Eskualde Egituraren eta Bizkaiko Lurralde Historikoaren artean; establezimendu
ertainen kopuruan progresio motelagoa dago, eta establezimendu handien kopuruak
behera egin du; hain zuzen ere, 20-49 langile bitarteko 20 establezimendu baino
gehiago desagertu dira, hori lurraldean hazkunderik handieneko segmentua izan
arren, eta 50 langiletik gorako beste lau ere desagertu dira.
Jarduera ekonomikoetarako lurzoru-eskaintzari dagokionez, UDALPLAN 2012
jasotako datuen arabera, Gernika-Markinako Eskualde Egiturak kalifikaturiko
lurzoruko 315,47 ha. ditu, eta azalera horren %38 (122,10 ha) hutsik dago.
Jarduera ekonomikoetarako kalifikaturiko lurzoru-zuzkidurarik handieneko herriak
Bermeo, Gernika-Lumo – Muxika eta Etxebarria – Markina-Xemein dira. Denen
artean, Eskualde Egituran jarduera ekonomikoetarako kalifikaturiko lurzoru osoaren
%67 dute. Gernika-Lumoren kasuan, erabilera horretarako 17,22 ha lurzoru-erreserba
dago; Bermeon, berriz, kalifikaturiko 28,27 hektareatatik 4,99 baino ez daude
okupazio barik.
Gernikako Vegako hiri lurzoru industrialean topo egiten dute erdigunetik eta biztanle
askorengandik hurbil egoteak, irisgarritasunak eta komunikazioak sortutako egoera
onak eta uholde arriskuak, hondakin kutsagarriek, eraikin zaharrek eta hirigintza-
nahasmenak. Baldintzatzaile horiek guztiak ikusita, lur horiek dinamizatzeko Plan
Berezi batean oinarritutako Birsortzeko Jarduketa Estrategiko bat planteatzea
gomendatzen da. Antolatu gabeko azalera osoa hartu beharko luke, irtenbide globalak
hartzera lotzen duten “aukerako” esku-hartzeak ekidin ditzakeen ikuspegi
integralarekin. Arlo horretan esku hartuko duten erakunde desberdinek osatutako
sozietate batek eraman beharko luke birsortzeko estrategia hori.
Hutsik dagoen lurzoru kalifikatuaren azalerarik handiena Muxikako udalerrian dago;
udalerri horrek posizioko balioa dauka, Eskualde Egiturako biztanlegune nagusia den
Gernika-Lumori dagokionez; hala eta guztiz ere, SAPUI I sektoreak garapen-arazo
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
98
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
larriak ditu, errepidearen eta trenbidearen artean sartuta dagoelako eta uholdezko
orbanen eraginpeko zona handiak dituelako.
2.3. Iraunkortasuna bermatu beharra, turismoaren garapenean.
Gernika-Markinako Eskualde Egiturak nazioko eta nazioarteko garrantzia duen
turismo-helmuga izateko gaitasuna dauka. Horri dagokionez, eskariaren aldaketei
erantzuteko, eskaintzan ere aldaketak egin behar dira, eremuko turismo-ahalmena
finkatzeko. Izan ere, zonak turismo-sektorea garatzeko ahalmen handia dauka.
Lurralde honetan, bi turismo-helmuga bereizi elkartzen dira; bakoitzak bere nortasuna
dauka, baina ahultasunak eta etorkizuneko aukerak partekatzen dituzte. Alde batetik,
Urdaibai Biosfera Erreserba espazio-unitate bereizia eta berezigarria da; bestetik,
Lea-Artibaiko eskualdea dago.
Turismoa konparazio-hobarien iturri garrantzitsua da Eskualde Egituran, eta
tratamendu estrategikoa behar du. Turismo-eredua diseinatzeko gaitasuna zuzen
lotuta dago oinarri fisikoaren (orografia, klima, baliabide naturalak) eraginezko
aukerekin, baita turismoko azpiegitura eta establezimendu maila bat
egotearekin ere. Turismo-tipologien jokabidean, establezimenduen eskaintzak
eskari mota zuzenean hautatzea eragiten du; eskari hori norako jakinerantz
erakarri ahal da, eta horrek zuzen-zuzen baldintzatzen du garatu beharreko
eredua. Horrela, dibertsifikazio urriko turismo-eskaintza kategoria ertaineko eta
baxuko establezimenduetan oinarritzen da (harrera-gaitasun urriko
establezimenduak), eta nekazaritza-turismoaren garapenean espezializaturik dago.
Horri dagokionez, dibertsifikazioa beharrezkoa da, zonan modalitate berriak garatu
behar dira, beste merkatu-nitxo batzuk lortu ahal izateko.
Nekazaritza-turismoak funtsezko eginkizuna dauka Eskualde Egituran, landa-inguruko
turismo-jardueraren osagarritasuna (jarduera soila izateari utzita) ahalbidetzen duen
elementu endogenotzat, inguruaren iraunkortasuna bermatzeko neurritzat.
Turismo-eskariaren ezaugarri nagusia turismoa udako hilabeteetan metatzea da
(zonako biztanle kopurua bost aldiz handiagoa, uztailean eta abuztuan); izan ere,
bisitarien iriste masiboa lurraldearen harrera-gaitasunaren mugaraino heltzen da.
Bisitari gehienak eguna pasatzen datozen txangolariak dira eta beraz, gaua pasatzen
datozenak baino gutxiago gastatzen dute.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
99
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Eskaera suspertzeak eta merkatuaren parte berrietara heltzeak kudeaketa, sustapena
eta Gernika-Lumoko ostatu-eskaintza eta gainerako eskaintza egokitzea eskatzen
dute. Beharrezkoa da autobus bateko bidaiariak hartzeko besteko edukiera duten
establezimenduak izatea eta bi azpialorrentzat eskaintza turistiko bereizia (baina
osagarria) definitzea: Busturialdea (Urdaibaiko Biosferaren Erreserban zentratua) eta
Lea-Artibai (bere ezaugarri propioekin).
2.4. Merkataritzaren atomizazio handia.
Eremu Funtzionaleko txikizkako merkataritzaren ezaugarri nagusia establezimendu
asko dituela da (EAEko batez-bestekoa baino gutxiago izan arren). Zatituta dauden
establezimendu txiki asko daude eta handiak diren azalera gutxi. Gernika-Lumo
merkataritza-burua da, 45.600 biztanleko merkataritza-azpieremua duelarik (La
Caixaren 2012ko Urtekari Ekonomikoa). Krisi ekonomikoa merkataritza-sektore horri
eragiten ari da eta sektoreko enplegua jaitsi egin da azken urteotan. Elikadurak pisu
txikiagoa du. Ehungintzak eta etxerako tresneriak, aldiz, pisu handiagoa dute Lurralde
Historikoaren testuinguru orokorrarekin alderatuz gero. Merkataritza-forma berriak ez
daude oso ondo ordezkatuta.
Gernika-Lumoko udal-mugartea Eskualde Egituraren hornitzailea da; bertan,
merkaturatzeko moduko gastu kantitate handia identifikatzen da, bai azalera
handietan eta bai txikizkako merkataritzan bilduta. Gernika-Lumok, merkataritzaren
ikuspegitik begiratuta, lurralde-kokaleku estrategikoa dauka, eta horrek, udalerriak
komunikazio-ardatzekiko lotura ona duenez, Eskualde Egiturako erreferentziako gune
eta leku nagusi bihurtzen du. Horrela, udalerri hori merkataritza-azpieremuko
erreferentziako gunetzat hartzen da. Hala eta guztiz ere, La Caixak 2012an
argitaraturiko Ekonomia Urtekarian adierazitakoaren arabera, Gernika-Lumo Bilboko
merkataritza-eremuan sartutako merkataritza-azpieremua baino ez da; hain zuzen
ere, Busturian, Muxikan, Lekeition eta Ondarroan baino ez du zuzeneko eragina, eta
udalerri horietan ere Donostiarekin partekatzen du eragin hori. Horrenbestez, iturri
horrek adierazi duenez, merkataritza-eragineko azpieremuko biztanle kopurua 45.637
biztanlekoa da.
Gernika-Lumoko denda kopurua, Eremu Funtzionaleko burua den aldetik, 350
ingurukoa da, iturri beraren arabera. Elikadurarekin lotura ez duten jarduerak dira
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
100
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
nagusi (logikoa da, udalerriez gaindiko eskalako merkataritza-zentroa baita), bai
denda kopuruagatik eta bai salmenta-azaleragatik.
Elikadura-sektoreko establezimendu-zuzkidura nekazaritza- eta abeltzaintza-azokekin
osatzen da; horiek nekazaritza-espezializazio nabaria eta turismo gastronomikoari
lotutako kultura-identitatea dute.
2.5. Lan-merkatuaren ezaugarriak.
Eskualde Egituraren barruan bost udalerrik okupazio osoaren hiru laurdenak dituztela,
eta udalerri horiek, jakina, jarduera ekonomikoa egiteko guneekin bat datoz. Beraz,
lan-merkatuaren ezaugarriak, Eskualde Egituran, honako herri hauetako lan-
merkatuaren egituraren eraginpean daude: Bermeo, Gernika-Lumo, Lekeitio, Markina-
Xemein eta Ondarroa.
Langabeziak egituran arazoak daudela erakusten du (ekoizpen-sareko enplegua
sortzeko ahalmenik eza, industrian eta elikaduran espezializazioa, ahultasun
demografikoa eta zahartzea, krisi ekonomikoa orokorrean), eta horrek epe luzean
hazteko gaitasunari eragin dakioke. Eustatek 2010. urterako dituen datuen arabera,
lehen sektoreak ez da enpleguaren % 4 baino gehiago; industria, berriz, % 25 inguru;
eraikuntza % 25 eta zerbitzuak % 62 baino gehiago, hurrengo taulako datuen arabera.
Guztira Nekazaritza Industria. Eraikuntza Zerbitzuak
C.A. EAE 934.802 % 0,91 % 21,10 % 8,47 % 69,52
Bizkaia 485.838 % 0,77 % 17,68 % 9,08 % 72,47 Gernika-Bermeo 18.961 % 2,97 % 21,35 % 8,94 % 66,73 Markina-Ondarroa 10.895 % 6,03 % 31,89 % 6,94 % 55,14 G-M Eremu Funtzionala 29.856 % 4,09 % 25,19 % 8,21 % 62,50
2010ean Eremu Funtzionaleko eta beste eremu geografiko batzuetako langileak, sektoreka. Eustaten
datuen arabera egina.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
101
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Okupazioa jardueraka 2010ean. Eustaten datuen arabera egina.
Langabezian dagoen pertsona erregistratu kopuruaren inguruko azken datuen
arabera (Lanbide, 2013ko maiatza), momentu horretan 5.000 langabetu zeuden
erregistratuta, horietatik 3.216 Gernika-Bermeo estatistika-eskualdean eta 1.578
Markina-Ondarroakoan. Zerbitzuetan (langabetuen % 53) eta industrian (% 22) daude
langabetu gehien. Industriako langabezia gehiago nabaritzen da Markina-Ondarroan
(% 31) Gernika-Bermeon baino (% 18).
2010. urtean, alfabetatu gabeko edo ikasketa gabeko 10 urtetik gorako pertsona
kopurua Bizkaiko eta EAEkoaren antzekoa da (% 4 baino gutxiago). Goi-mailako
titulua dutenen proportzioa, berriz, Bizkaiko eta EAEko batez-bestekoa baino % 2,5
txikiagoa da.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
102
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
2.6. Ekonomian eta lurraldean garrantzi handia duen lehen sektorea.
Lehen sektoreak Gernika-Markinako Eskualde Egituran duen garrantzi ekonomikoa
(BEGren %6 eman eta biztanleria aktiboaren % 4ri ematen dio lana) askoz ere
handiagoa da Bizkaiko Lurralde Historikoan eta Euskal Autonomia Erkidegoan duena
baino: ezaugarri hori arren, beherakada nabarmena izan du (EAEan bezala) arrantza,
nekazaritza eta basogintzaren krisialdiarengatik. Sektore horretan eragiten duten
dinamikek jarraitasun argia erakusten dute denboran, eta, datu erabilgarri batzuk oso
oraintsukoak izan ez arren, joerak mantendu egin dira azken urteotan.
Lehen sektorearen garrantzia nabarmen murriztu da azken hamarkadan, arrantza-
jarduerek izandako krisialdiari eta nekazaritza- nahiz baso-sektoreetako lanak apurka-
apurka urritzearen ondorioz. Lehen sektorearen garrantzia oso handia da
mendialdeetan, eta Okaren eta Artibairen zeharkako haranetan (kostaldea Ibaizabalen
igarobidearekin lotzen duten haranak), berriz, hiri- zein industria-erabilerek eta
zerbitzuen ezarkuntza handiagoak nabarmen murriztu dute lehen sektorearen
garrantzia.
Nekazaritza-adarraren garrantzia, bestalde, lurralde-garrantzi handiarekin osatuta
dago; izan ere, Gernika-Lumoko Eskualde Egitura oraindik ere landa-ingurua da
gehienbat; bertan, haranetako hiri-garapenek eta itsasertzeko gune batzuen hirigintza-
hazkundeak ez dute lurraldeko nekazaritza- nahiz baso-aberastasunaren galerarik
eragin. Espazioa eta nekazaritza-jarduera baserriaren inguruan egituraturik daude;
horrela, lurraldean eta ekonomian elkar osatzen duten nekazaritza-, abeltzaintza- eta
baso-ustiapenak eratu dira. Hala eta guztiz ere, mendialdeetan (adibidez, aztertzen ari
garena) nekazaritza-jardueretan lursail txikiak erabiltzen dira, eta paisaia, batez ere,
basokoa da, belardi natural eta larredi tradizionalen presentzia gero eta urriagoarekin.
Laboraturiko azalera txikia (EEko azalera osoaren %1,3) baratzeek eta fruta-arbolen
labirinto txikiek osatzen dute, eta horiek baserri inguruetan kokaturik daude; halaber,
ereindako azalera txikiak ere badaude, Okaren eta, neurri txikiagoan, Golakoren,
Berrekondoren nahiz Learen alubio-lautadetan.
Landutako zonetan, gehienbat belarrak eta fruta-arbolak daude, eta biek batera,
landutako azalera osoaren %86 betetzen dute. Izatez ere, gehienbat barazkiak eta
frutak dira (landutako eremuaren %60); hain zuzen ere, aipagarriak dira fruta-
arbolekin ustiaturiko lursail txikiak, sagarrondoan, madariondoan eta kiwian
espezializatuak; azken hori sustapeneko politika publikoen ondoriozkoa da.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
103
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Negutegietako laborantzak azalera gutxi hartzen du baina oso emankorra eta
errentagarria da. Txakoliñaren ekoizpena hazi egin da, jatorrizko izendazioa dela eta.
Mahastizaintzarentzat hazkunde potentziala suposatu du, hazi diren lehen sektoreko
jarduera gutxi baitaude. Gainera, balioaren parte handi bat eskualdean geratzen da.
Negutegiko laboreek, labore guztien artean ehuneko txikia izan arren, garrantzi
ekonomiko handia dute, uzten produkzio-bolumen eta balio erantsi handiaren
eraginez. Batez ere, baratzeko ustiapenak dira, baina azken urteotan loreak eta
apaindurazko landareak ere landu dira; erabilera horrek balizko errentagarritasun
handia dauka, baina arriskuak ere handiagoak dira.
Ahalmen ekonomiko handiko beste labore bat txakolina da, eta bilakaera nabarmena
izan du ekoizpenak, bai kopuruan, bai kalitatean. Izan ere, ardo-produkzioak
dinamismo handia dauka, eta azken urteotan asko hazi dira ereindako azalera eta
produkzioa. Txakolinaren produkzioaren hobarietariko bat, izatez ere, balio erantsi
handiaren zati handia landa inguruetan atxikitzea da, uztaren zatirik handiena
Eskualde Egituran eraldatzen eta botilatzen baita; elementu hori, etorkizunean, lehen
sektoreari lotutako jarduera ekonomikoa hazteko faktoretzat erabili beharko da.
Ekonomiaren nekazaritza-adarraren lehiakortasuna baldintzatzen duen beste faktore
bat merkaturatzea da; hala eta guztiz ere, kontuan hartu behar da nekazaritza-
produkzioaren ehuneko garrantzitsu bat autokontsumokoa dela eta, beraz, ez dela
merkaturatzen. Eskualde Egituran, baratzeen eta fruten produkzioaren zati handia
tokiko azoken eta merkatuen bitartez bideratzen da; izan ere, horiek zonan tradizio
nahiz onarpen handia eduki eta erakarpen-gaitasun handia dute. Azokek bermatu
egiten dute tamaina txikikoak izan arren lurralde- zein paisaia-garrantzi handikoak
diren nekazaritza-ustiapenen biziraupena; izan ere, ustiapenok txikiak direnez,
azokarik gabe ezin izango lirateke sartu ohiko merkataritza-zirkuituetan.
Egitura-arazoak izan eta eraldatzen ari diren ustiapenak
EAEko eta, hain zuzen ere, Eskualde Egiturako landa-mundua sakon berregituratzen
ari da, ekonomia- eta gizarte-pizgarri anitzei erantzun egokia emateko; pizgarri horiek
zuzen lotuta daude nekazaritza-jardueren errentagarritasun ekonomikoa
erortzearekin, beste jarduera batzuei dagokienez, aintzat hartuta azken horiek,
gainera, lan-ahalegin eta ahalegin fisiko txikiagoa behar dutela; zeharka, halaber,
nekazaritzako lanek gizartean ospea edo izen ona galtzearekin ere lotuta daude. Ezin
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
104
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
da ahaztu, era berean, Gernika-Lumoko Eskualde Egitura kilometro gutxira dagoela
Bilboko eremu metropolitarretik (ekonomia- eta lan-erakarpen handiko gunea).
Ekoizleek egoera horri aurre egiteko duten estrategia nagusienetariko bat arduraldi
partzialeko nekazaritza-jarduera handitzea da; izan ere, hori gutxietsita ageri da
estatistiketan, Eskualde Egiturako produkzio-errealitatean nagusia izan arren.
Produkzio-unitateen ezaugarrietariko bat, izan ere, kudeaketan sozietaterik ez egotea
da, eta ia oso-osorik pertsona fisikoek kudeatzen dituzte. Kooperatibismoari loturiko
antolamendu mota ez da erabiltzen zonan, eta horrek agerian jartzen du nekazaritza-
sektorearen arazo nagusienetariko bat: ekoizleen elkartegintza maila urria izatea
eta eskalako ekonomiak handitzeko aukera ematen duten lankidetza mekanismorik ez
egotea (administrazioekiko eta gainerako eragile ekonomikoekiko solaskidetza
errazten duten mekanismoak).
Datu horiei, gainera, ekoizleak gero eta zaharragoak izatea gehitu behar zaie, baita
baserrietan nekazaritza- eta abeltzaintza-ustiapenaren txanda hartzen duen
belaunaldi gazterik ez egotea ere; horrenbestez, horixe da nekazaritza-jardueraren
arazo nagusienetarikoa, edo arazo nagusia. Dinamika horien ondorioz, lanbide-
ustiapenak gero eta gehiago murrizten ari dira, eta, halaber, merkatuari lotutako
produkzio-unitateen kopurua ere gero eta txikiagoa da; horren eraginez, lehen
sektorearen garrantzi ekonomikoa urritu egiten da, oro har. Horrek Eskualde Egiturako
baliabide eta ondare nagusienetarikoa den landa-paisaia sinplifikatzeko arriskua
dakar.
Familia ustiapenekin batera, EEn nekazaritza-ustiapena duen ekoizle profesionala
dago oraindik ere, eta horren jarduera ekonomiko nagusia nekazaritza da. Ezin da
halako ekoizleen kopurua zehaztu, baina halako ekoizleak egotea oinarritzat hartu
behar da ustiapen errentagarrien kontserbazioa sustatzen duten politikak zehazteko,
landa-eremuko produkzio-funtzioak iraun egingo duela bermatzeko.
Nekazaritza-jardueraren garrantzi ekonomikoa murrizteak aldatu egin du
baserriaren lurralde-eginkizun tradizionala; horren ondorioz, baseri kopuru handia
bigarren egoitza da, gaur egun. Ohikoena baserriek nekazaritzako produkzio-
unitatearen izaera guztiz ez galtzea da; hala eta guztiz ere, nekazaritza- eta
abeltzaintza-ustiapenek, eta, neurri txikiagoan, baso-ustiapenek ere bai, galdu egin
dute garrantzi ekonomikoa ekoizlearentzat, eta jarduera nagusiaren osagarri bihurtu
dira. horrela, jabe askok diotenez, baserria mantentzeko jarraitzen dute nekazaritza-
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
105
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
jarduerak egiten, “landak garbi mantenduz”. Prozesuok honako ondorio hauek
dituzten lurraldean:
- Gero eta nekazaritza-ustiapen gehiago uztea: Laboreek arduraldi handia behar
dutenez, horietariko asko utzi egin dira; horrela, gaur egun, baratze txikiak baino
ez daude, eta horiek gehienbat autokontsumorako erabiltzen dira.
- Azienda murriztea: Abelburu kopurua murriztu, esnetarako espezieen ordez
okelatarakoak sartu eta abereak erdi ukuiluratuta daude. Dinamika horren
ondorioz, larredi-beharrizanak gogor murriztu dira, eta horrek eragina dauka
ustiapenek baserrian eta Eskualde Egitura osoan duten banaketan.
- Basoko laboreak ugaritzea: Birlandaketek lanesku gutxi behar izatearen
eraginez, antzinako larredien eta baratzeen ordez (fruta-arbolak), apurka-apurka,
intsinis pinuko birlandaketak egin dira. Horrela, paisaia sinplifikatu, horren kalitatea
nahiz aniztasuna urritu eta lehen funtzio anitzekoa izandako landa-eredua
zuhaitzez bete da.
- Nekazaritza- eta abeltzaintza-gaitasun handieneko eremuak beste erabilera
batzuekin okupatzea: Indarra hartzen ari den lurralde-dinamika da, eta, egindako
aurreikuspenaren arabera, joera hori zuzentzeko neurririk hartu ezean, alubioi-
lautadak hirigintza-ustiapenekin beteko dira, gero eta gehiago. Urdaibaiko
Erreserbaren eraginezko araudia eta Lurraldearen Zatiko Plan honetako
xedapenak tresna egokiak izan daiteke prozesuaren indarra murrizteko..
Aztertzen ari garen eremuko ustiapenen beste ezaugarri bat minifundismoa da, eta
hau nekazaritza sektorearen eraginkortasunerako arazo bat da. Izan ere,
minifundismoak mekanizazioa, makinen zentzuzko erabilera eta teknika berrien
aplikazioa zailtzen ditu, batez ere fruta- eta baratze-ustiapenetan.
Hala eta guztiz ere, ustiapen ezaugarrien ondorioz, elementu horiek guztiek garrantzi
txikiagoa dute; izan ere, ustiapenik gehienek autokontsumoko produkzioak dituzte, eta
ehuneko oso txikian soilik saltzen dituzte tokiko merkatuetan; gainera, familiaren
laneskua erabiltzen dute. Kasu honetan, minifundioak halako instalazioen biziraupena
bermatzen du, horiek ezin baitiete aurre egin nekazaritza-azalera handiagoek eta
profesionalizatuagoek behar dituzten inbertsio eta arduraldi handiei.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
106
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Minifundioa eta partzelazioa, aldiz, arazo larriak dira merkatuetara zuzen-zuzen lotuta
dauden produkzio-unitateentzat, merkatu horiek tokikoak izan arren, handitu egiten
baitituzte beste eremu batzuekiko eraginkortasun-gabeziak, eta, horrela, produkzioek
lehiakortasuna galtzen dute.
Abeltzaintza-sektorea berregituratzen eta eraberritzen
Gaur egun, ikertzen ari garen eremuan garrantzitsuena behi-azienda da; behiak erdi
ukuiluratuta daude, eta zonako azaleraren ehuneko handia betetzen duten belardiak
eta larrediak erabiltzen dituzte; horrela, paisaia anitza bezalako lurralde-baliabide oso
garrantzitsuaren mantenamendua ahalbidetzen dute. Abeltzaintza baserriaren barruko
beste jarduera bat izan da beti, baserria ustiapen mistotzat eratuta egon baita orain
arte. Azken urteotako eraberritze-prozesuaren ondorioz, hala ere, abereak ukuiluratu
egin dira, eta, aldi berean, teknifikazio handia sartu da, administrazioek emandako
laguntzak erabiliz, bai eraisteari eta bai arrazen hobekuntza genetikoari dagokionez.
Abeltzaintza-ustiapenak eraberrituta eta teknifikatuta, produktibitatea handitu egin da,
Europar Batasuneko eremu produktiboagoetako mailetara hurbilduz. Hala eta guztiz
ere, probintzia mailan, Gernikako Eskualde Egiturako ustiapenen produktibitatea
baxua dela esan daiteke, Bizkaiko batez bestekotik beherakakoa baita, azken horren
antzeko balioak izan arren.
Eraberritzeak eragin kaltegarriak izan ditu lurraldean; izan ere, eraberritzearekin
batera, produkzioa metatu egin da, ustiapen tradizional txikien kontura, horiek erosi
egin baitzaizkie esne-kuotak. Familia-ustiapenen kopuru txikia desagertzeak ezabatu
egin du landa-espazioaren ehuneko oso handiaren ustiapena; horrela, murriztu egin
du aniztasuna eta paisaiaren kalitatea.
Esne-jarduera bertan behera uztearekin batera, esne-behien ordez okelatarakoak
sartu dira; azken behi horiek arduraldi askoz ere txikiagoa behar dute, eta, beraz,
bateragarriagoak dira eskualdean ohikoak diren arduraldi partzialeko ekoizleekin.
Baso-sektorea
Eskualde Egiturako azaleraren zatirik handiena baso-eremuek betetzen dute; zuhaitz-
azalerak eta jabetza pribatukoak dira nagusiak, mendi publikoen azalera oso txikia
baita. Baso-azalera publikoen garrantzi urria lurralde-arazotzat hartu behar da; izan
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
107
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
ere, estatu- edo autonomia-titulartasunak erraztu egiten ditu administrazioek esku
hartzeko gaitasuna eta botere publikoek adosturiko politiken lurralde-zehaztapena.
Baso-politika publikoa aplikatzeko zailtasunak garrantzi handia hartzen du Gernikako
Eskualde Egituran, bertan kontserbazio-merezimendu handiko eremuak eta ahalezko
higadura-tasa altuak nahiz malden ez-egonkortasun arriskuak baitaude. Halaber,
eremu horretan Urdaibai Biosfera Erreserba dago, eta, horrenbestez,
lehentasunezkoa da baso-ekosistemen kudeaketa iraunkorrerako politika publikoak
aplikatzea, batez ere aintzat hartuta baso autoktonoen presentzia urria dagoela. Baso-
paisaian erretxinadunak nagusitzen dira, hain zuzen ere, birlandaturiko itsinis pinuak;
horiek baso-azalera guztien %60 betetzen dituzte Urdaibain, eta %70 Lea-Artibai
eskualdean.
Pinus radiata espeziearen garrantzi ekonomikoa Estatuko gainerako eskualdeetan
lehia urria duen zuraren eskari handian oinarritzen da, baita errentagarritasun handian
ere (produktibitatearen gutxi gorabeherako balioa 4.000.000 / hektarea dira); izan ere,
espezie hau ondo egokitzen dira ikertzen ari garen eremuko bioklimatologiara.
Pinus radiata espeziearekin egindako birlandaketek hedapen handia izan dute azken
urteotan; hain zuzen ere, lehen baserriko polilaborantza tradizionalarenak ziren
eremuak hartu ditu pinuak, eta, horrela, landa-paisaia goitik behera aldatu du.
Dinamika hori Euskal Autonomia Erkidegoko isurialde atlantikorik gehienetan ere
gertatu da, baina eremu honetan berebiziko garrantzia izan du; horrela, Pinus radiata
espezieak EEko baso-azalera osoaren %71 betetzen du, eta Bizkaiko Lurralde
Historikoan duen okupazioa %62koa da.
Ikertzen ari garen eremuko lurzoru-erabileren banaketak agerian jartzen du mendirik
gehienak baso-ustiapena direla eta zuraren produkziora bideraturik daudela, argi eta
garbi. Izan ere, azken Baso Zentsuak hiru mila baino gehiago ustiapen identifikatu
ditu, eta ia guztiek jabetza-araubidea dute (%97,2); hori faktore positiboa da basoko
azpisektorerako. Horri dagokionez, sektorearen ahultasunetariko bat produkzio-
unitateen tamaina txikia da; izan ere, unitaterik gehienak ez dira 20 hektareetara
heltzen, eta 5 hektarea inguruko batez besteko azalera dute. Ustiapenen egitura-
faktoreak, horrenbestez, eragozpen handiak dira baso-eremuen zentzuzko
ustiapenerako, ez baitute aukerarik ematen baso handien ustiapenaren eskalako
ekonomiak aprobetxatzeko. Esate baterako, basoko bide gehiegi eta egurra
ateratzeko bide gehiegi egin behar dira, malda handiko eremuetan, eta, horrela,
arrisku geomorfologikoak handiagoak dira.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
108
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Baso-ustiapenen garrantzi urriak, halaber, kudeaketa profesionalik ez egotea azaltzen
du; izan ere, produkzio-unitaterik gehienak arduraldi partzialeko basogintza-
teknikariek edo basogintzari buruzko ezagupen handirik gabeko baserrietako jabeek
erabiltzen dituzte. Basoko jarduketak kanpoko laguntza nahikorik gabeko jabeek
egiten dituzte; horrek ustiapenen produktibitatean eragin, baso-jarduerak
ingurumenean sorturiko eragin kaltegarriak handitu eta, azkenik, murriztu egiten du
produkzio-unitateen erabilera onerako ezinbestekoak diren basogintzako
tratamenduak. Beste zenbaitetan, basoko lurren jabeek enpresa espezializatuei
kontratatzen dizkiete mozketa, landaketa edo inausketa, eta horrek, berez, ustiapenen
erabilera egokiagoa bermatu beharko luke. Hala eta guztiz ere, nekazaritza-jarduera
bigarren mailakotzat duen jabe baten kontrolik ezaren ondorioz, kasu askotan
sozietate pribatuek ez dituzte lanak beharrezko kalitatearekin egiten.
Baso-kudeaketan detektaturiko beste arazo bat, izan ere, baso-soilketen bidezko
pinudi-ustiapenek ingurumenean eta paisaian sortzen duten eragin kaltegarria da.
Halako erabilera komenigarriagoa da ikuspegi ekonomikotik begiratuta, ustiapenen
dimentsio txikira egokitzen baita; hala eta guztiz ere, ikuspegi orokorretik begiratuta,
areagotu egiten ditu paisaiaren gaineko eragin kaltegarriak eta higadura-tasak;
gainera, beharrezkoak ez diren arriskuak sartzen ditu isurialdeen egonkortasunean.
Horrek arazoak sor ditzake baso-ustiapenak denboran irauteko, edo, behintzat,
murriztapen gogorra eragin dezake horien produktibitatean.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
109
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3. SEKTORE EKONOMIKOETARAKO ESTRATEGIAK, IRIZPIDEAK ETA JARDUKETA-ILDOAK
3.1. Lehen Sektorea. Ingurumen- eta lurralde-eginkizunaren sustapena.
LZP honetan aintzat hartzen da nekazaritza-produkzioko lurzoruak hiri-erabilerekin
okupatzeko aukera, kasu batzuetan okupazioaren mugako eremuen barruan
daudelako; hala ere, ahalegina egin da gaur egun nekazaritza-produkziorik handiena
dutenak zaintzeko, horien mantenamendua bermatu behar delako eta landa-
paisaiaren mantenamendua segurtatzeko gaitasuna dutelako.
Eskualde Egitura Bilbo metropolitarraren eremutik hurbil egotearen, nekazaritza-
jarduera galtzearen eta eskulan-beharrizan handia edukitzearen eraginez (besteak
beste), ustiapenak (gehienetan mistoak: nekazaritza, basozaintza eta abeltzaintza-
ekoizpenak) antolatzen dituzten baserri askok aldatu egin dute euren orain arteko
lurralde-eginkizuna, eta, zenbait kasutan, bigarren edo lehenengo egoitza bihurtu dira.
Baserri horietan, nekazaritza-eginkizuna guztiz galdu ez bada ere, nekazaritza-, baso-
eta abeltzaintza-ustiapenak titularren jarduera nagusiaren osagarri gero eta
mugatuagoak baino ez dira; titularrek diotenez, hain zuzen ere, nekazaritza-espazioa
eta eraikitako ondarea ez narriatzeko soilik jarraitzen dute halako jarduerak egiten.
LZP honen helburua ustiapenen ekoizpena eta lehiakortasuna sustatzeko neurriak
ezartzea izan ez arren, mugak konpontzeko lagungarriak diren helburuen eta
estrategien ezarkuntza sustatzen da, horiek nekazaritza-jardueraren
mantenamenduak ingurumenean eta lurraldean duen eginkizuna ere sustatzen
baitute; izan ere, ikuspegi ekonomikotik begiratuta, lehen sektoreak halako mugak ditu
nekazaritza ustiapenean soilik diharduten langileen egonkortasuna eta bizi-kalitatea
segurtatzeko:
a) Lehen sektorea funtzio anitzeko sektoretzat hartzea eta garatzea, kontuan
hartuta bertako ekonomia-funtzioen eta lurralde-, ingurumen-, gizarte- nahiz
paisaia-funtzioen bikoiztasunaren berezko konplexutasuna.
b) Landa-sektoreak Europan, Estatuan eta Erkidegoan dituen estrategiekin
koherentzian, nekazaritza-jardueren garapen iraunkorreko eredua sustatzea,
horiek ingurumenean integratzeko eta ingurunearen gaineko zuzeneko nahiz
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
110
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
zeharkako eraginak murrizteko, nekazaritza-jardun onak bultzatuta; jardun
horiek bermatu egin behar dute ustiapenen erabilerak harrera-gaitasuna
jasotzen duela, kudeaketa-irizpidetzat; gainera, aldatu egin behar dira
laborantza-sistemei, substantzia kimikoak erabiltzeari eta lurzoruei nahiz urei
ekarpen organikoak egiteari lotutako parametro guztiak. Horretarako:
Biodibertsitatea eta paisaien aniztasuna, nortasuna nahiz kalitatea
kontserbatzeko irizpideetan oinarrituz, lurzoru-erabileren kudeaketa
nekazaritza-, abeltzaintza- eta baso-erabileren antolamenduaren
iraunkortasunean integratu behar da.
Geldiarazi egin behar dira nekazaritza-ustiapenak bertan behera
uzteko prozesuak eta landa paisaia sinplifikatzeko nahiz zuhaitzez
betetzeko prozesuak, EAEko nekazaritza-espazioetan garatzen ari
direnak.
c) Nekazaritza-jarduerak sustatzea, landa-eremuetako egitura sozio-
ekonomikoaren zatitzat; bi norabide hauetan suspertu behar dira:
Ustiapen profesionalizatuen lehiakortasuna hobetu egin behar da,
merkatuaren eskarietarako egokitzapena hobetuz, kalitatea hobetu
eta produktuak bereizten dituzten neurrien bidez; horretarako, i)
zonako produktuen jatorria nahiz izaera identifikatzeko aukera
ematen duten tresnak eta ii) nekazaritza ekologikoa eta integratua
erabili behar dira; halaber, lehentasuna eman behar zaie gazteak
nekazaritza-ustiapenetan sartzeko politikei, ustiapenen nahitaezko
belaunaldi-txanda bermatzeko; beraz, nekazarien trebakuntza
hobetzeko eta horiek merkatuen abaguneko aldaketetara prestatzeko
ekintzak garatuko dira; gainera, negutegiko ekoizpen batzuk
garatzeko aukera ere sustatuko da, horiek errentagarritasun eta
ahalmen handiagoa izango baitute etorkizunean.
Arreta berezia eta lehentasunezkoa jarriko zaie arduraldi partzialeko
nekazariek kudeaturiko baserriei, nekazaritza jarduera
kontserbatzeko; hain zuzen ere, honako hau sustatuko da: i)
nekazaritza-ekoizpenen eta merkatuen arteko lotura; ii) azienda
txikien kontserbazioa, landa-paisaia eta landa-ustiapenetako
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
111
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
jardueren nolabaiteko aniztasuna segurtatzeko; iii) arduraldi
partzialeko ekoizleen arteko lankidetza, arduraldia murrizteko eta
gutxieneko irabaziak bermatzeko, eta iv) tokiko merkatuak eta
azokak, profesionalizatuta ez dauden baserrietako ekoizpen txikiak
merkaturatzeko.
d) Baso-sektorean lankidetza sustatzea, baso-ustiapenaren ingurumen- eta ikus-
eraginak arintzeko, honako honen bidez: i) baso-jarduera iraunkorrak eta
lurraldearen ingurumeneko aniztasuna nahiz kalitatea hobetzen dituzten
hostozabal-landaketak sustatu; eta ii) basoko lanak elkarrekin egin, bai
inausketak eta basozaintzako gainerako tratamenduak, bai mozketak.
e) Kanpoko enpresen eta teknikarien sarrera sustatzea, landaketen
produktibitatea handitzeko eta horien erabilera ona bultzatzeko.
Helburu horiek lortzeko, bidezkoak eta hautaturiko lurralde-eredura egokituak dira
honako irizpide eta jarraibide hauen araberako jarduerak:
1. Nekazaritza-produktuen kalitatea hobetzeko politikak sustatu.
2. Nekazaritza ekologikoa bultzatu.
3. Nekazaritza-ustiapenetan gazteak sartzea sustatu.
4. Tokiko merkatuak eta azokak bultzatu, baserriko produktuak
merkaturatzeko.
5. Nekazaritzako elkartegintza eta kooperatibismoa sustatu.
6. Hostozabalen bidezko baso-berritzeak bultzatu.
7. Baso-ustiapenak erabiltzeko kudeaketa-mekanismo iraunkorrak
sustatu.
8. Baso-ustiapenen titularren arteko lankidetza bultzatu, kanpoko
zerbitzu teknikoak kontratatzeko.
9. Ustiapenetan basozaintzako jardun eraginkorrak eta baso-lanak
bultzatu.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
112
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3.2. Bigarren Sektorea, Merkataritza eta Hirugarren Sektorea.
Lehia-hobariak dituzten sektoreak sustatzean oinarrituriko hazkunde iraunkorra.
Baliabide naturalen protagonismoa.
Gernika-Markinako Eskualde Egituran, baliabide naturalei lotutako sektoreak horien
garapenerako oinarriak izan behar dira. Beraz, ekintzak euren erabilera eraginkorrean
euskarritu behar dira, baita nekazaritza- eta baso-baliabideei lotutako jarduerak
sustatzean eta modernatzean ere. Kasu honetan, ez da produkzio-egitura
dibertsifikatzeko eredurik proposatzen, Eskualde Egiturak lehia-hobariak dituen
jarduerak sustatzea baizik; horri dagokionez, ez da ahaztu behar landa-ingurunearen
bilakaera, batez ere Urdaibain, estu lotuta joan behar dela natura-ingurunearen eta
paisaiaren babesarekin.
Eskualde Egituraren ekonomia- eta gizarte-garapena lortzeko, bost bide ezarri dira:
1. Industria-lurzoru erabilgarria aprobetxatzea eta eraberritzea
lehentasunez, lurzoru berriak erabilpenari dagokionez.
2. Zuraren sektorea sustatzea, Muxikan eta Lekeitiorekin mugakideak diren
udalerrietan.
3. Bigarren sektorea sustatzeko beste estrategia batzuk.
4. Gernika-Lumoko nekazaritza- eta abeltzaintza-sektorean merkataritza-
jarduera gehiago sustatzea.
5. Turismo-sektorea eta horri loturiko zerbitzu-jarduerak dinamizatzea.
3.2.1. Industria-lurzoru erabilgarriaren ustiapena.
Urdaibaiko PADASek dioenez, beharrezkoa da Eskualde Egiturako industria-
lurzoruaren eskaintza hobetzea, eta, horretarako, oraingo kokalekuen eta kokaleku
berrien multzoaren barne-berrantolamendua egin behar da.
Hau garrantzi handikoa da Gernika-Markinako Eskualde Egiturarako; izan ere, oraingo
joeren helburua lurzorua industrialdeak instalatzeko kalifikatzea da, kanpoko
inbertsioak eta enpresak erakartzeko; baita tokiko ekonomiak suspertzea ere, garapen
ekonomiko handiagoa eduki ahal izateko. Era berean, industria-lurzorua sortzeaz
gain, hirugarren sektoreko erabilerak sustatzea ere ezinbestekoa da, eta azken horiek
egoitza-erabilerekin integratzen saiatu behar da. Horrenbestez, jarduera ekonomikoen
eremuak ondo garatzeak hauxe egiteko aukera eman behar du:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
113
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Hiri-ingurua hobetzea, garapena oztopatzen duten eragozpenak ezabatuz;
esaterako, azpiegitura akastunak, ekipamenduen urritasuna, espazio
publikoak eta ingurumen-kalitatea.
Ahalezko hazkundea duten sektoreak garatzea, esaterako, toki-oinarriko
ekimenak eta enpresa txikia, ekoizpen-espazio egokiagoak nahiz
integratuagoak sustatuz eta horietarako sarbidea erraztuz, euren garapena
sustatzeko.
Eskualde Egituran enpresak instalatzeko beste oztopo handi batzuk irisgarritasun- eta
lotura-baldintzak dira, komunikazio-bide nagusiekin. Bide-sareen hobekuntza-
planifikazioa eta Bilborako bide nahiko erraza (Sollubetik) aintzat hartuta, aukera dago
Urdaibaiko ezkerreko aldea Bermeoko portuko merkantzia-trafiko astunik gabe uzteko
eta Eremu Funtzionalaren parte honetako industria lurzoruei balioa emateko. Era
berean, Lea-Artibai eskualdeko industria-eremuak indartzeak eta Gipuzkoako
haranekin duen loturak lurzoru horiei balioa ematea eta inguruko industria-eremuen
osagarri izatea ekarriko du, Eremu Funtzional honetatik kanpo.
3.2.2. Zuraren industriaren eta bere deribatuen sustapena.
Baso-ustiapenean oinarrituriko industriak gero eta garrantzi handiagoa dauka
Eskualde Egituran, bai industrian integraturiko jardueren ekoizpen agregatuaren
aldetik, bai enpleguaren aldetik. Presio hori hainbat zergatiren eraginezkoa da, eta,
horien artean, aipatzekoa da, industriarako edo energiarako zur kantitate handiagoa
behar izatea.
Oro har, zuraren industriaren barruan, zura erauzten denetik kontsumoko produktu
bihurtu arteko prozesu guztiak sartzen dira. Sailkapen erraza eginez, lehenengo
transformazioko industria, produktu erdi landuak sortzen dituena (taula-enpresak eta
zura zerratzeko nahiz prestatzeko industriak), eta bigarren transformaziokoa (ontzien
nahiz enbalajeen enpresak, altzarikoak, zurgintzakoak,…) bereizten dira. Sektoreak,
hortaz, jarduera anitzak ditu, eta horietarako enpresa kopuru handia dago.
Gernika-Lumo, Lekeitio eta, bereziki, Muxikako udalerrietan metatzen da industria
honen jarduerarik handiena. Hala ere, Muxikako INAMAk (enpresa handiena zena
bolumena eta langileen kopurua kontuan hartuz) aktibitatea gelditu egin zuen. Sektore
horrek Eskualde Egituraren barruko panorama ekonomikoari aldatzen lagundu ahal
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
114
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
dio, dinamizatu egin baititu biztanlerik gabe eta atzerakuntza ekonomikoan gelditzeko
arriskuan egon zitezkeen zonak.
Merkataritza-establezimenduak jarduera-adarraren arabera
INDUSTRIA ENPRESA NAGUSIAK
GERNIKA-LUMOKO ESKUALDE
EGITURAN
JARDUERA ADARRA JARDUERA SEKTOREA KOKALEKUA LANGILERIA
Zurgintza eta tapizeria
orokorrean
Zura zerratzea eta
transformatzea
Baso –ustiapenak. Zura
zerratzea
Zura zerratzea
Zura zerratzea
Zura zerratzea
Zurezko taula aglomeratuen
fabrikazioa
Zura zerratzea
Kartoi uhinduaren manipulazioa.
Kartoi uhinduaren manipulazioa.
Kutxen eta enbalajeen
fabrikazioa
Kartoi uhinduaren manipulazioa.
Iturria:
Industriarik garatuenak zerratokiak dira (zura zerratzen, arrabotatzen, lehortzen eta
bustitzen duten enpresak), eta, bertan, enpresa ertainak eta handiak daude. Hala eta
guztiz ere, transformazioen oraingo egoeran, zerratoki handiak gero eta garrantzi
handiagoa hartzen ari dira. Zerratoki ertainek produkzio garrantzitsua dute, 10-20
langileko batez besteko langileriarekin, eta mekanizazio maila gero eta modernoagoa
dute. Azken urteotako krisiaren ondorioz, enpresa gutxiago daude eta daudenen
batez-besteko tamaina txikiagotu da azken hamarkadarekin alderatuz gero. Hala ere,
zuraren industria tradizionala garatzea ekarri du, zerrautsa bezalako eratorriak
aprobetxatzen hasi direlako.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
115
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Urdaibaiko Muxika udalerrian eta Lekeitioko udalerri mugakideetan zuraren
industria sustatzeko ekintzak:
a) Sektoreak inbertsioak behar ditu. Eskualde Egituran zuraren industria
sustatzeko, horretarako azpiegitura egokiak sortu behar dira. Besteak beste,
hauxe egin behar da:
- Baso-bideak egokitu.
- Bideak eta errepideak gaitu, zurekin kargaturiko tona kopuru
handiko kamioiak igaro ahal izateko.
- Baso-zonetan zurezko parkeak daudela egiaztatu.
- Industria-azpiegitura ezartzeko jarduketak garatu, bertako natura-
ingurunearen balioa errespetatuz, instalazioak optimizatuz eta
lurzoru gehiegiren kontsumoa ekidinez.
b) Ikerketa aplikatua eta produktu nahiz prozesu berrien garapena
ezinbestekoak dira. Hori enpresa pribaturen batean garatu ahal da, baina
Eskualde Egitura honetan ez dago arlo horretan diharduen ikerketa-zentrorik
edo ikerketa-instituturik.
c) Basoaren hobari ekonomikoa guztiz bateragarria da hori
kontserbatzearekin eta garatzearekin. Turismo-industriak etorkizunean izan
dezakeen ahalmena garatzeko, garapen iraunkorrerako kontserbazio-
estrategia landu behar da; horren helburu nagusiak honako hauek izango
dira:
- Baso-industria eraginkorraren garapena sustatzea.
- Baso-eremua eta industria-zuraren nahiz energiaren sorkuntza
handitzea, baso naturalak erabilita eta baso-landaketak ezarriz.
- Baso-baliabide artifizialek energiaren sorkuntzan duten ekarpena
handitzea eta egurraren erabilera eraginkorrago bihurtzea.
d) Ezinbestekoa da zuraren transformazio-industrian neurri zuzentzaileak
sartzea, horren presentzia ingurumen-kalitatearekin bateragarria izateko,
batik bat Urdaibai Biosfera Erreserbakoa bezalako ingurune oso berezi
batean.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
116
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3.2.3. Bigarren sektorea sustatzeko beste estrategia osagarri batzuk.
Lurraldea garatzeko ildo estrategiko hauek zonan garatzeko ahalmen handia duten
jardueren sustapenean eragin behar izatean oinarritzen dira, eta, halaber, baliabide-
zuzkidura berria behar da, ekoizpen-inbertsio berriak erakartzeko.
a) Estrategiak
Industrialdeak birgaitu eta finkatu egin behar dira, zerbitzuak eta
azpiegiturak hobetuta.
Produktuak sustatzeko politika: sustatzen den ekoizpen-sisteman
lehentasuna izango dute kalitateak, espezializazioak, neurrirako edo
serie laburreko fabrikazioak eta diseinuak; sistema hori, gainera,
kontsumo-ohitura berrietara egokitu beharko da.
Elkartegintza: sektore bereko enpresen arteko lankidetza sustatu behar
da, Herri Administrazioekiko kontsultarako eta solaskidetzarako
baliozkoak diren erakundeak eta elkarteak sortzeko; horiek laguntza-
politiken sortzaileak, elkartuentzako negozio-zentro sustatzaileak eta
informazioko nahiz zerbitzuko zentroak izango dira.
b) Jarduketa-ildoak
Berrikuntzan garapen urria duten enpresak daudela aintzat hartuta,
komenigarria da balio erantsia handitu eta fabrikazio-zikloa fase
aurreratuagoetara luzatzen duten neurriak hartzea, ekoizpen-sektore
batzuen lehiakortasuna hobetzeko.
Arrantza- eta zur-industriarekin estu lotutako portu-jarduera indartu
behar da, obrak zein instalazioak kudeatzeko prozesuak
arrazionalizatzeko eta portuko zerbitzuen ustiapen-teknikak
optimizatzeko lagungarriak diren ekimenen bitartez.
Enpresa berriak erakartzeko, zuzkidura ekonomiak behar dira, lurzoruari
nahiz industria-pabilioiei, ingurumen-kalitateari eta baliabide naturalak
zein hondakinak kudeatzeko teknologiei dagokienez.
Hori garrantzi handikoa da Gernika-Lumoko udalerrian, bertan
kontserbazio-egoera txarreko industrialde batzuk hirugarren
sektoreko jardueretarako erabili beharra baitago.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
117
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Bermeon, hirigunean dauden industrialdeak (kontserbazio-
egoera txarrekoak eta egoitza-erabilerekin bateraezinak) beste
leku batean kokatu eta ekipamenduetarako, jarduera
ekonomikoko beste erabilera bateragarri batzuetarako edo
erabilera mistoetarako (hirugarren sektorea/etxebizitza)
erabiltzea proposatzen da.
Beste industrialde batzuetan, adibidez, Ispasterrekoan,
irisgarritasunak ez dio mesederik egiten enpresen instalazioari.
3.2.4. Gernika-Lumon nekazaritza- eta abeltzaintza-sektoreko merkataritza-
jarduera indartzeko estrategiak eta jarduketa-ildoak.
Gernika-Lumok, merkataritzaren ikuspegitik, lurralde-kokaleku estrategikoa dauka,
eta, horren eraginez, komunikazio-ardatzekiko lotura egokiari esker, Eskualde
Egiturako erreferentziako gunea da. Horrela, udalerri hori merkataritza-erreferentziako
azpieremua da. Erakarpen-eremuetan, Gernika-Lumoko biztanleak barne, Eskualde
Egiturako 70.700 biztanle daude, azken zentsuaren arabera.
Elikadurako establezimenduek (%23) EAEko batez besteko ehunekoei dagokienez
duten garrantzi urria, horrela, merkatuen eta azoken bidez konpentsatzen da, horiek
ere nekazaritzako eta abeltzaintzako produktuak merkaturatzeko erabiltzen baitira.
Nekazaritza-espezializazio nabaria eta turismo gastronomikoari lotutako kultura-
nortasuna lagungarriak dira kanpoko hobariak sortzeko gaitasunerako. Eremu horiek
lurralde-espazio honetan duten integrazioaren eta elkarrekiko loturaren eraginez,
garaturiko merkataritza jardueraren erakarpenak Eskualde Egitura gainditzen du, eta,
horrela, lehia-gaitasun handiagoa ematen dio, produktuaren dibertsitateari eta
kalitateari lotuta. Era berean, azoken kultura- edo turismo-garrantziak ez du ezkutatu
behar garrantzi handiko faktore ekonomikoak direla; izan ere, azokak nekazaritza-
ustiapenen biziraupenerako berme nagusienetarikoak dira, ustiapen horiek txikiak
direnez nekez integratu ahal baitira merkataritza-zirkuitu klasikoetan.
Merkataritza-jarduera indartzeko ekintzak.
a) Elkartegintza.
Gernika-Markinako Eskualde Egiturako txikizkako merkataritza-sektorearen egitura-
arazoekin batera, aipatzekoa da eskalako arazoak gainditzeko lankidetza-joera urria.
Tamainak hornitzaileekiko negoziazioan prezio lehiakorrak lortzeko duen garrantzia,
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
118
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
bezeroen lehialtasuna lortzeko gaitasuna duen markaren irudia (hobari-txartelak gero
eta gehiago erabiltzen dira), zerbitzu laguntzaileak (telefonoaren bidezko salmenta,
etxerik etxerako garraioa) edo merkataritza txikiak zuzenean lortu ezin dituen
publizitate kanpainen diseinua, beste lurralde batzuetan, elkartegintza-sistemen bidez
gauzatzen ari dira. Horrenbestez, merkatarien kooperatibek erosketa-zentralak
sortzea proposatzen da, edo baterako sustapen-kanpainak abiatzea, merkataritza-
kate handien indarrari aurre egin ahal izateko eta tamainak ezarritako arazoak
gainditu ahal izateko. Ekimen horien egoera ez da ona Eskualde Egituran, eta horrek
eragina dauka merkataritza-azalera handiek ekarritako lehia-jarraibideetara
egokitzeko gaitasunean.
Dagoen gauza bakarra Garaia kooperatiba da, eta hori ekoizleek euren nekazaritza-
uztak merkaturatzeko duten aukeretariko bat da. Kooperatiba horrek Eskualde
Egiturako ekoizpenaren ehuneko handia xurgatzen du, baina fruta-arboletan eta
babesturiko laboreetan lortutakoaz baino ez da arduratzen. Azkenik, ekoizle-ehuneko
txikiak zuzen-zuzen merkaturatzen ditu produktuak, Bilboko merkatu nagusiaren bidez
(Merkabilbao); dena den, produkzio-bolumen handiko labore edo ondasun jakinean
espezializaturiko ekoizleek baino ez dute hori egiten.
b) Zentro logistiko baten presentzia.
Merkataritza-harremanak egituratzeko gaitasuna, horri dagokionez, mugatuta
dago, gaitasun altuko zentro logistikoen presentzia urriaren eraginez; izan ere,
hori etorkizunerako funtsezkoa da, bai merkaturatzeko moduko produktuak iristeko
zein kudeatzeko, bai merkataritza elektronikoaren garapena hedatzeko euskarria
izateko. Ez da ahaztu behar merkataritza elektronikoaren funtsezko euskarria,
enpresen arteko eta horien eta kontsumitzaleen arteko lotura-arazo informatikoak
gainditu ondoren, zentro logistikoen eta garraioko zentroen sarea edukitzea dela,
produktua epeetan eta kalitate egokiarekin helduko dela bermatzeko. Kokapen
egokiena Gernikako Industrialdea litzateke, hutsik eta zaharkituta dauden lurzoru
guztiak birsortzeko plan berezi baten bidez.
c) Merkataritzaren eta turismoaren arteko loturaren sustapena.
Turismoaren oraingo egoera eta produktu anitzeko sistema batean oinarrituz hazteko
dituen aukerak aintzat hartuta, irekita gelditzen da eskualdeko produktuetan
espezializaturiko merkataritza garatzeko atea, turismo-bidaia osatzeko baliozkoa
izango dena; hori, halaber, diru-sarreren iturria izango da artisautzako formuletan eta
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
119
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
sistemetan oinarrituz sorturiko produktu autoktonoak mantentzeko. Merkataritza mota
hau inertziaz garatu da, salmenta-metodo tradizionalak erabilita; hala ere,
produktuaren kalitate-jaraibideak gero eta handiagoak dira, “Eusko Label” markaren
irudia eta Eskualde Egiturako produktuen jatorrizko deiturak erabilita. Turismo-ostatu
espezializatuak ere ildo horretan erabili beharko dira, batez ere errenta mailarik
handieneko produktuen kasuan, merkaturaturiko produktuak sartzeko eta sustatzeko
bidetzat.
d) Nekazaritza ekologikoaren sustapena Urdaibain.
Urdaibai nekazaritza ekologikoa garatzeko leku pribilegiatua da, erakundeen
laguntzarik edukiz gero. Ez da ahaztu behar Biosfera Erreserba “zigilua” elementu
erakargarria dela, halako produktuen ezaugarriak jakinarazteko eta produktuok
merkatuan bereizteko.
e) Azoka-barrutiaren aprobetxamendua, banatzeko bideak behar dituzten
Eskualde Egiturako artisautzako beste produktu batzuk eta espezializazioari
lotutako beste manufaktura batzuk merkaturatzeko; halaber, horretarako
espazio bereziaren sorkuntza.
Zurezko produktuetarako eta altzarietarako azokak sustatu behar dira, landa-turismoa
eta horren aisialdi-segmentuak bultzatzeko, edo nekazaritza-makineria eta
eraikuntzako materiala merkaturatzeko. Hau da, Eskualde Egituran konparazio-
hobaria duten produktu eta sektore guztiak sustatzeko.
3.2.5. Turismo-sektorearen eta horri loturiko zerbitzu-jardueren dinamizazioa.
Turismoaren oraingo garapenaren estrategia hiru bektoretan oinarritu behar da:
ondare naturala eta historiko-artistikoa babestea eta ustiatzea, turistaren ongizatea
hobetzea eta enpresen hazkundea eta lehiakortasuna sustatzea, turismoa urtaro
jakinetara ez mugatzeko (itsasertzaz hilabeterik beroenetan eta eguzkitsuenetan
gozatzeari lotutakoa), hori kaltegarria baita.
Irizpide orokorrak
Turismo- eta lurralde-ereduaren tratamendu integratua proposatzen da, kalitatearen
sustapenean eta eskaintzaren dibertsifikazioan euskarrituz, turismoa urtaro jakinetara
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
120
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
ez mugatzeko eta lurralde-eragina kontrolatzeko; horrela, handitu egingo dira bisitari
bakoitzak egindako batez besteko gastua eta horrek eraginpeko lurraldeen ekonomian
duen eragina. Horrela, ostalaritza-zerbitzu gehiago sortuko lirateke, iraunkortasunaren
aldeko irizpideak errespetatuz.
Gernika-Markinako Eskualde Egiturak turismo-sektorea garatzeko ahalmen
handia dauka, baina baldintzatzaile hauei ere aurre egin behar zaie:
1. Eredu zehazturiko eta integralik ez egotea, baliabide erabilgarriak
maximizatzeko gauza dena, lurraldearen turismo-ahalmena hobetu
ustiatzeko, Eskualde Egiturako natura- eta historia-aberastasunean eragin
berezia izanez.
2. Eskualde Egiturako ingurumen- eta kultura-baliabideak balioztatzea eta
turismo-ustiapen iraunkorra egitea.
3. Finkaturiko eskaria betetzearen sorgin-gurpila haustea (txangozaleak eta
udako hilabeteetako turistak), horrek baldintzatu egiten baitu eskaintza
lehiakorraren garapena.
4. Bisitarien merkatua handitzea, turistaren profila aldatzeko eta, horrela,
turistak luzaroago gelditzeko eta gehiago gastatzeko.
5. Ostatu-eskaintza sortzea, ingurumena babesteko eta balizko eskaria
xurgatzeko helburuak betetzen dituena.
6. Eskaintza osagarria garatzea, turistak urtaro jakinetan soilik ez etortzeko.
7. Eskualde Egiturako komunitateak sustapen eta merkaturatze turistikoko
bideetan integratzea, bai Estatuan eta bai nazioartean.
Turismo-eredua ingurura egokitzea, modernitzatzeko.
Baliabide turistikoak garatzeko eredu iraunkorrak lurraldearen harrera-ahalmena
ezagutu eta paisaia kontuan izan behar du. Posible den tokietan gutxieneko
dentsitatea ahalbidetu behar du. Horretarako, inguruneari eraikin mota eta kopurua
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
121
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
inguruneari egokitu behar zaizkio eta ingurumen eta paisaia eraginak gutxitu behar
dira.
Hotelen garapena sustatzea proposatzen da, apartamentuen eta etxebizitzen egoitza-
eraikinei dagokienez, horiek turismoko bigarren egoitza bihurtzeko aukera handia
baitute; izan ere, urtaroari lotutako turismoa hausteko gaitasun handiagoa dute, eta,
gainera, epe ertainean efektu biderkatzaileak dituzte, inguruan jarduera ekonomikoak
kokatzeko pizgarriak sortzearen ondorioz. Helburua bisitariak lurraldean atxikitzeko
behar den ostatu-azpiegitura sortzea da. Eskualde Egituran ostatuko turismo-
enpresak zuzkiduran, kategoria ertainekoak eta, batez ere, baxukoak dira nagusi.
Arlo honetan, PADAS egin zenean, aterperako estali gabeko eskaria egoteko aukera
detektatu zen (50-100 plaza ingurukoa, taldeei nahiz banakoei ostatua emateko eta
programaturiko jarduera-eskaintza sortzeko gaitasuna zuena), baita tamaina ertaineko
(50 plaza inguru) hotel baten beharrizana ere; establezimendu horrek aukera emango
zuen zirkuituen eta udatik kanpoko egonaldien bidez mugitzen den merkatu-
segmentua hautatzeko; merkatu horrek garrantzi handia dauka jubilatuen taldean, eta,
talde horretan, asteburuko turismoa finkatzen ari da, gero eta gehiago. Gernikan edo
Bermeon egon behar da.
Eskaintza osagarria.
Arlo honetan, paisaia-integrazio handiko, ingurumen-eragin urriko eta zeharkako
ondore handiko elementu osagarri berriak kokatzea sustatzen duten antolamendu-
elementuak sartzea proposatzen da. Hain zuzen ere, honako hauek proposatzen dira:
Orokorrak:
- Itsas jarduerak eta amarratzeko guneak Bermeon eta Elantxoben. Bi
portu horien antolamendua egin beharko litzateke, erabilera berriak
kontuan hartzeko; Bermeon dagoeneko egiten ari dira. Mundakan ere
halako jarduerak sustatu ahal dira.
- Arau orokor gisa, egungo portuen amarralekuak eta erabilera berrantolatu
behar dira, tradiziozko arrantza-jarduerekin bateragarriak diren itsas
jarduerak egiteko espazioak gaitzeko.
- Urdaibaiko itsasadarreko itsas jarduerak antolatzea, ibai osoarentzat balio
duen eta ainguratzeak eremu egokienera mugatu eta amarralekuak eta
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
122
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
inguruko portu txikiak antolatuko dituen plan berezi baten bidez. Horrez
gain, ur-laminarako sarrera publikoak ikuskatu eta bermatuko ditu.
- Zikloturismoa eta mendi-ibilia, balio natural eta kulturala duten espazioez
gehiago gozatzeko.
- Udalen arteko lankidetza, aisialdiko eskaria betetzen duten instalazioak
zuzkitzeko, toki-programak eta zerbitzuak koordinatuz, eskaintza
homogeneoa eta bateragarria izateko.
- Merkataritza-ekintza gehiago egitea eta eskaria urtaro jakinarekin lotzen
ez duten turismo-paketeak eratzea.
Hoteletan:
- Neguko ekipamenduak (berokuntza, igerileku klimatizatua,
talasoterapiako ekipamenduak eta osasun-zentroak).
- Osasun- eta edertasun-zentroak (bainuetxeak eta talasoterapia-zentroak).
Bi kasuotan, sor daitezkeen ekimen pribatuak sustatu behar dira, horien
helburua, eraikuntza baino gehiago, eraikinen birgaikuntza izanez gero.
Mundakan, Elantxoben, Kortezubin eta Sukarrietan dagoeneko abiatuta
daude azpiegiturak birgaitzeko eta sortzeko ekimenak, turismo-jardueraren
harrera gaitasuna handitzeko.
Eskualde Egiturako paisaia-aniztasunak berak eskaintza osagarriko tipologiak
bereizteko aukera ematen du, eta turismo-eskariko segmentu guztiak
betetzeko behar diren ekipamendu-zuzkidurak ere ahalbidetzen ditu. Horrela,
Eskualde Egiturako itsasertzean esperientzia handia dago, aktibo hau
aprobetxatzen duten turismo-zerbitzuen emakidan. Lekeitio, Sukarrieta eta
Mundaka segmentu horretan sustatu beharreko udalerriak izan diatezke.
Eskaintza hori, halaber, balio erantsi handiagoko beste ekipamendu batzuekin
osatu behar da, esaterako, kirol-portuekin, horrek ondore biderkatzaileak
baititu.
Turismo-zerbitzuen emakida landa-ingurunean
Nekazaritza-jarduerek funtsezko eginkizuna dute Gernika-Markinako lurralde- eta
ekonomia-sisteman, eta hori ondo zaindu bahar da. Errenta sortzeko eginkizunari,
biodibertsitatea eta paisaia mantentzeko gaitasuna gehitu behar zaio; horiek
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
123
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
nortasunaren adierazle historikak dira, eta turismo-erabileran adierazitako balio
ekonomiko garrantzitsua jasotzeko gaitasuna dute.
Azken urteotan, landa-inguruan garaturiko nekazaritza-jarduerak errentagarritasun-
arazoaren eraginpean egon dira, eta, horren ondorioz, ustiapenen jarduera galdu egin
da; horrek eragina izan du ustiapenek lurralde-, paisaia- eta ingurumen-balioak
zaintzeko duten eginkizunean. Joera hori gainditzeko, nekazaritza-jarduerarekiko
turismo-zerbitzu osagarriak eman dira, eta horiek, epe ertainean, ordeztu egiten dute
jatorrizko nekazaritza-jarduera.
Nekazaritza-inguruaren hauskortasunak eta ekonomia-, lurralde eta kultura-sisteman
duen funtsezko eginkizunak antolamendu-tratamendu berezia behar dute, turismo-
ustiapenen monopolioarekiko mimetizazioa ekiditeko, landa-turismoko ekimenak
dituzten lursailetan. Baldintza horretan oinarrituz, antolamendu-irizpideak landa-
inguruko turismo-jarduerak errazago garatzera bideratu behar dira, eta hori, gainera,
bateragarria izan behar da nekazaritza-jardueren mantenamenduarekin. Landa-
inguruan turismo-zerbitzuak emateko zehaztu diren antolamendu-tresnen helburu
nagusiak, hain zuzen ere, honako hauek dira:
- Nekazaritza-jardueren mantenamendua bermatzea (nekazaritzakoak,
abeltzaintzakoak eta basokoak), Gernika-Markinako lurralde-ereduaren
euskarritzat.
- Turismo-produktua natura gozatzeko formuletarantz dibertsifikatzea;
osagarriak behar dira eta baserriarekiko esparruan bizi izan behar dira.
LZPak turismoaren arloan duen ekintza-proposamena.
I. ESKUALDE EGITURAKO LURRALDEA KUALIFIKATZEARI LOTUTAKO
EKINTZAK.
a. Errespetuzko sarbide publikoa handitzea, babes bereziko
lurzoruetara: babesturiko elementu bereziak eta natura-espazioak,
natura-intereseko eremuak, hidrologia- edo itsasertz-intereseko
eremuak, baso-eremuak, nekazaritza- nahiz abeltzaintza-eremuak eta
landazabalak:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
124
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1. Zidor-sareak osatzea.
2. Lurraldea eta itsasertza interpretatzeko zentroak
ahalbidetzea.
3. Harrerako instalazioak: eraikitako ondarea suspertzea,
interpretazio-zentroei lotutako harrera-zentroak sortuta.
4. Natura-ingurunerako sarbide publikoko proposamenak
osatzea.
b. Natura-inguruneaz gozatzeko behar diren ekipamenduak eta
instalazioak ugaritzea eta hobetzea:
1. Eremuen eta espazioen seinaleztapena hobetzea, ibilgailuen
sarbiderako bideei eta zirkulazio-bide nagusiei dagokienez.
2. Errepide- eta bide-ertzetako atsedenlekuak egokitzea, eta
horretarako leku berriak sortzea, bide-erabileratik kanpo
dauden (bide-sarearen ezaugarri geometrikoak zuzentzearen
eraginez) eremuetan.
3. Planoetan islaturiko behatokiak egokitzea eta prestatzea.
c. Erabilera publikoa duten ekipamenduak garatzea, babesturik ez
dauden edo babes maila urriagoa duten espazio naturaletan:
1. Erabilera publikoa duten Zidorren eta Bideen Plana egitea,
bide-sarearekiko lotura eta ibilbideak sortuta, hirigunean hasi
eta bertan amaitzen diren ibilbideen sorkuntza ere kontuan
hartuta.
2. Urbazterrak Egokitzeko Plana; erabiltzaileen irisgarritasuna
hobetzea (uretara) eta urbazterreko parkeak suspertzea zein
sortzea.
3. Behatokiak instalatzea: aparkamendua eta ikuspena, piknika
ahalbidetzen dutenak, artisautzako produktuak saltzea eta
jatetxeak eraikitzea ahalbidetzen duten zonetan.
d. Hiriguneetan turismoa sustatzea:
1. Hiri-espazioak egokitzea: turistak hiriguneetan sartzeko obrak
eta jarduketak egitea, trafikoa antolatuz eta barruko
aparkalekuak antolatuz, gomendatuzko aparkalekuak eta
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
125
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
autobus-geltokiak gaituz, baliabideak seinaleztatuz eta
hirietako sarbideak egokituz (batik bat, hiriguneetan).
2. Paisaiaren kalitatea hobetzea, fatxadak, linea elektrikoak,
kartelak, zoladurak, hiri-altzariak, lorategiak, argiztapena eta
halakoak egokituta. Arreta berezia jarriko zaie turista gehien
jasotzen duten guneei, eta, batez ere, multzo historiko-
artistikotzat hartuta daudenei.
3. Interes historiko-artistikoa duten eraikinak hobetzea: interes
historiko-artistikoa duten eraikinen hobekuntza osatzen duten
jarduketak, landa-inguruan, eta horiek bisitatzeko aukera.
Lehentasuna emango zaio horietan hirugarren sektoreko eta
zerbitzuko erabilerak egiteari; adibidez, hotelak eta
ostalaritza, guneen mantenamendua eta jarduera sustatzeko.
4. Merkataritza-sustatzeko ereduak ezartzea, hiriguneetan,
irekitako merkataritza-zentroetan, Eskualde Egitura osoko
merkatari-elkarteetan, etab.
5. Hiri-inguruan ondare-elementu bereziak gaitzea: hiriguneetan
ikusten diren ondare elementuak suspertzea eta gaitzea
(nitxoetan, iturrietan, ateetan, horma-ataletan, etab.), eta toki-
ibilbideetan integratzea, seinaleetan eta publizitatean
presentzia handiagoa izateko.
e. Landaguneak hobetzea:
1. Landaguneak egokitzea.
2. Landaguneetako paisaia kontserbatzea eta integratzea; esku-
hartzeak: fatxadak egokitu, linea elektrikoak lurperatu, hiri
altzariak, zoladura, seinaleztapena, kartelak, lorategiak,
argiztapena, argiak, etab. Halako esku-hartzeak paisaia-
hobekuntzako plan espezifikoetan ezarritakoaren
araberakoak izango dira, eta lehentasuna emango zaie
paisaia-interes handiko landa-multzoetako jarduketei.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
126
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3. Historia-, kultura- eta etnografia-elementuak gaitzea eta
egokitzea, jarduketak behar dituzten landa-multzoetan:
baselizak eta horien inguruak, uraskak, etab.
f. Baliabide etnografikoak kualifikatzea eta sustatzea.
1. Artisautza- eta gastronomia-eskaintza tipifikatzea, produktuek
lurraldean antzeko ezaugarriak mantentzeko, bakoitzaren
bereizgarritasuna mantenduz.
2. Salmentako eta informazioko guneen presentzia sustatzea,
turistak erakartzen dituzten zonetako ikuskizunei eta jarduerei
dagokienez.
II. TURISMO ESKAINTZAREN KUALIFIKAZIOARI LOTUTAKO EKINTZAK.
a. Ostatu-instalazioen kalitatea berregituratzea eta hobetzea.
1. Ostatuen kalitatea bermatzea.
2. Ostalaritzako establezimenduak berregituratzen laguntzea.
3. Landa-eskaintza hobetzea, landa-hotelak sustatuz:
dimentsioa eta zerbitzuak aintzat hartuta landa-ostatuei
buruzko araudian ezarritako baldintzak betetzen dituzten
etxeak landa-hotel bihurtzea.
4. Kanpinen eta instalazio berrien kalitatea hobetzea.
5. Eskaintzaren elkartegintza sustatzea.
6. Tamaina erdiko (50 plaza) hotel berrial egitea Eremu
Funtzionalaren hiriburuan.
7. Gazteentzako aterpetxeak egitea landa-eremuan, garraio
publikoa eskura dutenak.
8. Eremu Funtzionaleko landa-ondarearen balioa agerian
jartzen duten eta baserriaren irudi tradizionala mantentzen
duten hotelak eta landa-ostatuak egitea.
b. Jatetxe-establezimenduak berregituratzea eta horien kalitatea hobetzea.
1. Jatetxe-establezimenduak berregituratzen laguntzea.
2. Jatetxe-establezimenduen eskaintza antolatzea.
3. Jarduera osagarriko enpresak sustatzea.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
127
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
4. Landa-eremuan baserriaren ondarea aprobetxatzen duten
ekipamenduak eta zerbitzuak sortzea.
c. Eskaintza osagarria hobetzea.
1. Babesturiko espazioetarako sarbide publikoa, mendi-ibilia eta
zaldiz egindako ibilbideak, kirol-jarduerak, osasuna, etab.
2. Museo-instalazioak, interpretazio-instalazioak eta erakusketa-
programak modernatzeko eta egokitzeko laguntzak.
III. TURISMO PRODUKTUAK HOBETO EGITURATZEKO ETA MERKATURATZEKO
EKINTZAK.
a. Iraupen ertaineko eta luzeko egonaldiak ahalbidetzen dituzten
produktuak sustatzea.
1. Estazio termalak modernatzea eta berriak sortzea: lehendik
dauden ekipamenduak hobetzea eta handitzea, osasun-
zerbitzu berriak garatzea, etab.
2. Bilkuren eta pizgarrien turismoa garatzea: instalazioak eta
ekipamenduak egokitzea, pizgarrien eta bilkuren turismoari
lotutako ikuskizunak edukitzeko (aretoak, ikus-entzunezkoak,
komunikazioak, altzariak, etab.). Ekintza hau turista kopururik
handieneko hiriguneetan dauden hiru eta lau izarreko
hoteletara bideratuta dago.
3. Txangolarien turismoa bisitatzen dituzten instalazioak
egokitzea: turismo horretarako eskaintza berezia indartzea,
hoteletan eta jatetxeetan oinarrituz egituratuta (gela bereziak,
osasun-zerbitzuak, freskagarriak, artisautzaren eta
eskualdeko baliabideen erakusketak). Txangolarien turismoa
geratzeko lekuen bidez egituratuko da; gainera, arreta
berezia jarriko zaie bide nagusietan bisitaririk gehien jasotzen
duten establezimenduei.
IV. TURISMO-SEKTOREAREN ERAKUNDE-BABESERA ZUZENDURAKO
JARDUERA ZEHATZAK
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
128
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
a. Eremu Funtzionaleko turismoa sustatzeko estrategia integrala: marketinga,
sustapena eta kalitatea.
b. Aldaketa bultzatzea, ordezko jarduerak planifikatuz eta inbertsio publiko eta
pribatudun proiektuak babestuz.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
129
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
III. HIRIGINTZA AZTERKETA
1. INDARREAN DAGOEN UDAL PLANEAMENDUA
1. 1 Sarrera.
Indarreko plangintzaren analisiak erabilera bakoitzerako dagoen lurzorua zehaztea
ahalbidetzen du, indarreko lege araudiaren arabera. Analisi honetan erabili den iturria
Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren datuak, 2013ko
martxoan eguneratu direnak, izan dira.
1.2 Eremua.
Gernika-Markinako Eskualde Egituraren barruan hogeita hamabi udalerri sartzen dira.
LZPren garapenean Ziortza-Bolibar desanexionatu egin da Markina-Xemeineko
udalerritik.
Udalerri horietariko batzuk baserrien inguruko auzo edo ezarkuntza isolatutzat sortu
ziren, eta, azkenean, udalerri independenteak dira. Horrenbestez, heterogeneitate
handia dago guztien artean, ez bakarrik euren udal-mugarteen dimentsioen aldetik,
baita udalerri bakoitzak Eskualde Egituran duen garrantziari eta eginkizunari
dagokionez ere.
1.3. Udal-planeamenduaren eraketa Gernika-Markinako Eskualde Egituran.
Gernika-Markinako Eskualde Egitura garapen anitzeko eremua da, eta hiri-
garapeneko joera desberdinak ditu jasota:
Eskualde Egitura mugakideetako industria-garapenari lotutako hirigintza-
prozesuak; adibidez, Durango (Durangoko EE) edo Ermua (Ermuako EE),
Ingurumen-babeseko eremuak, hiri-garapen txikikoak eta eutsikoak,
Urdaibai Biosfera Erreserbako udalerriei dagozkienak,
Turismoari eta bigarren egoitzari lotutako hirigintza-prozesuak kostaldean.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
130
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Halako erabilera anitzek sorturiko arazoak ondo islatuta daude azterturiko
planeamendu-irudietan.
1.4 Indarrean dagoen planeamendua.
Gernika-Markinako Eskualde Egiturako 32 udalerriek hiru planeamendu-figura
desberdinen bitartez arautzen dute bertako lurralde-garapena: A motako Arau
Subsidiarioak, B motako Arau Subsidiarioak eta Hiri Antolamenduko Plan Orokorra.
Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko
2/2006 Legeak Hiri Antolamendurako Plan Orokorra ezartzen du udaleko egitura
antolamenduko figura bakar gisa, baita udal plangintza guztiak horretara egokitzeko
epea eta izenen eta edukien egokitzapena ere. Hirigintza plangintzaren zailtasunak
eta horri lotutako denborazkotasunak egokitzapen hori bideraezin egin dezakete epe
horren barnean.
Eskualdea osatzen duten hogeita hamabi udalerrietarako ez dago udalerriz gaindiko
planeamendu-irudirik. Planeamenduaren bateragarritasunari dagokionez, EAEko
Lurraldearen Antolamendurako Artezpideetan ezarritakoaren arabera, planeamendu
integratua behar da eremua osatzen duten hiru udalerri taldetarako. Udalerriok
honako hauek dira: Ispaster, Mendexa eta Lekeitio kostaldean, Etxebarria eta
Markina-Xemein ekialdean, eta Busturia eta Sukarrieta Urdaibai Biosfera Erreserban.
Halaber, Gernika-Lumoko Antolamendu Plan Orokorrean ezartzen denez, batera
ikertu behar dira Arratzuko, Ajangizeko eta Gernika-Lumoko planeamenduak, hiru
udalerriotako egoitza-lurzoruak mugakideak direlako.
Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko ekainaren 30eko
2/2006 Lege berrian, planeamendu orokorraren bateragarritasun Planaren figura dago
jasota; hori garatzeko, beharrezkoa izango da, zenbait udal-mugartetako zona
mugakideetako hiri-garapeneko ezaugarriak eta beharrizanak aintzat hartuta,
eraginpeko plan orokorretako egitura-antolamendua koordinatzea, baldin eta hori
egiten duten lurralde-antolamenduko tresnarik ez badago.
Eskualde Egiturako udalerri gehienek B motako Arau Subsidiarioak dituzte; hala ere,
zortzi udalerrik A motako Arauak dituzte. Hiri Antolamendurako Plan Orokorra
Gernika-Lumok (1999an onetsitakoa, baina 2/2006 Legera egokitu gabea), Bermeok
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
131
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
(2011n onetsitakoa) eta Elantxobek (2009an onetsitakoa) baino ez daukate.
Plangintza berriena daukaten udalerriak honako hauek dira: Ajangiz, Arratzu, Bermeo,
Elantxobe, Ereño, Gautegiz-Arteaga eta Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz.
Z. Udalerria Planeamenduko irudia Urtea Egoera Oharrak
1 Ajangiz b AASS 2001 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2003ko BAOn argitaratuta
2 Amoroto b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta
3 Arratzu a AASS 2004 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2004ko BAOn argitaratuta
4 Aulesti b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta
5 Bermeo HAPO 2011 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2012ko BAOn argitaratuta
6 Berriatua b AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1994ko BAOn argitaratuta
7 Busturia b AASS 1992 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1997ko BAOn argitaratuta
8 Ea b AASS 1994 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1997ko BAOn argitaratuta
9 Elantxobe HAPO 2009 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2009ko BAOn argitaratuta
10 Ereño b AASS 2001 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2002ko BAOn argitaratuta
11 Errigoiti b AASS 1988 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1990eko BAOn argitaratuta
12 Etxebarria b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta
13 Forua a AASS 1992 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1992ko BAOn argitaratuta
14 Gautegiz-Arteaga a AASS 2002 B.-b. onesp. eta etetea
Hirigintza Araudia 2003ko BAOn argitaratuta
15 Gernika-Lumo HAPO 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2000ko BAOn argitaratuta
16 Gizaburuaga a AASS 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta
17 Ibarrangelu b AASS 1998 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2002ko BAOn argitaratuta
18 Ispaster b AASS 1993 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta
19 Kortezubi b AASS 1998 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta
20 Lekeitio b AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1996ko BAOn argitaratuta
21 Markina Xemein b AASS 1998 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1999ko BAOn argitaratuta
22 Mendata a AASS 1995 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta
23 Mendexa b AASS 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta
24 Morga a AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1992ko BAOn argitaratuta
25 Mundaka b AASS 1990 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1993ko BAOn argitaratuta
26 Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz
a AASS 2000 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta
27 Murueta b AASS 1997 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1998ko BAOn argitaratuta
28 Muxika b AASS 1991 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1994ko BAOn argitaratuta
29 Nabarniz a AASS 1999 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 2001eko BAOn argitaratuta
30 Ondarroa b AASS 1993 B. betiko onesp. Hirigintza Araudia 1997ko BAOn argitaratuta
31 Sukarrieta b AASS 1993 B.-b. onesp. eta etetea
Hirigintza Araudia 2001eko eta 2005eko BAOn argitaratuta
32 Ziortza-Bolibar (Markina-X.eko AASS)
b AASS 2008 B.-betiko onesp.
Hirigintza Araudia 2009ko BAOn argitaratuta
Planeamenduko figurak udalerrietan. Iturria: Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren datuak, 2013ko martxoan eguneratu direnak, oinarri
hartuta.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
132
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1.5 Lurzoruaren sailkapena indarrean dagoen planeamenduan.
Lurzoruaren sailkapenak okupazio sakabanatua agertzen du Arlo Funtzional osotik.
Oro har, hiri lurzorua lurraldearen zati txikia da udalerri bakoitzean. Gernika-Lumok,
Bermeok eta Lekeitiok baino ez dauzkate hiri lurzoruko azalera handiak. Gernika-
Lumoko HAPO onetsita, aurreko Arau Subsidiarioetan aipatutako lurzoru
urbanizagarriko sektore handiak udaleko hiri lurzoruaren zati bihurtu dira.
Udal plangintzako lurzoruaren sailkapena. Hiri lurzorua beltzez eta lurzoru urbanizagarria
laranjaz. Norberak egindakoa, Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren
datuak, 2013ko martxoan eguneratu direnak, oinarri hartuta.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
133
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1.6 Egoitza-lurzorua.
Egoitza lurzoruak (laranja) eta jarduera ekonomikoko lurzoruak (morea). Norberak egindakoa,
Bizkaiko Foru Aldundiaren Informazio Geografikoko Sistemaren datuak, 2013ko martxoan
eguneratu direnak, oinarri hartuta.
Arlo Funtzionaleko egoitza eremu gehienak hiri lurzoru finkatua dira, eta bereziki
Gernika-Bermeo ardatzaren inguruan eta herri nagusietan pilatzen dira.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
134
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Egoitza-hazkundearen aurreikuspenak.
Arlo Funtzional osoan 39.519 familia etxebizitza daude (EINren Biztanleen eta
Etxebizitzen 2011ko Errolda); horietatik 29.318 nagusiak dira, eta gehienak hiri
lurzoruan daude. Etxebizitza hutsen eta jabegabeen batura osoa 10.201
etxebizitzakoa zen urte horertan, guztira. Erroldak bigarren mailako etxebizitzen
(2.339) eta etxebizitza hutsen (2.393) banakapena aipatzen du 2.000 biztanle baino
gehiago dituzten 4 udalerrietarako (Bermeo, Lekeitio, Markina-Xemein eta Ondarroa).
Gaur egun lurzoru urbanizagarrietan eta finkatu gabeko hiri lurzoruetan 3.400
etxebizitza baino pixka bat gehiago daude hutsik (UDALPLAN 2012ko datuak), eta
horietatik ia erdia lurzoru urbanizagarrian daude. Lurzoru urbanizaezinean 5.061
etxebizitza daude, guztira. Udalerri gehienak antzeko erritmoan handitzen dira, haien
plangintzetan ezarritako aurreikuspenen arabera.
1.7 Jarduera ekonomikoetarako lurzorua.
Gernika-Markinako Eskualde Egiturak ez dauka industria-garapen garrantzitsurik.
Industriaren presentzia Eskualdeko hirigune nagusiei lotuta dago, eta bertan daude
zonako industrialde ia guztiak. Garapen hori Bermeok eta Gernika-Lumok polarizatzen
dute, Bermeoko portuari eta BI-635 errepideari lotuta. Bi udalerriok Jarduera
Ekonomikoetarako lurzoru-azalerak dituzte, hiri-lurzoru sailkapenarekin, eta hori ia
osorik okupatuta dago (%90 inguru). Halaber, Muxikak eta Mundakak azalera handiak
dauzkate jarduera ekonomikoetarako.
Hazkunde-aurreikuspenak.
UDALPLAN 2012ko datuen arabera, eremuan hiri lurzoru finkatuko 168 hektarea
daude erabilera horretarako, okupazioa % 85ekoa dela; jarduera ekonomikoetarako
finkatu gabeko hiri lurzorua 10,98 hektareakoa da, horietatik 4,06 baino ez daudela
okupatuta; eta erabilera horretarako lurzoru urbanizagarriak 136,46 hektarea ditu,
horietatik % 34 baino ez daudela okupatuta.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
135
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
D IPUTACIÓN FORAL DE B IZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
1.8 Lurzoru urbanizaezina.
Indarreko udal plangintza osoak premiazko eskari askoren eta horiei erantzuteko
baliabide mugatuen egoerari erantzuten dio bere zehaztapenetan. Planeamendurik
gehienetan, lurzoru urbanizaezinean dagoen bereizketa bakarra, izatez ere, landa-
lurzoru arrunta babesturiko lurzorutik banantzen duena da. Plan hauetan, inguru
fisikoa eta landa-egiturak lurzoru urbanizaezineko osagai pasibo hutsak balira bezala
ageri dira.
Ikuspegi hori aldatu egin da Lurraldearen Antolamendurako Artezpideak onetsi
direnetik. Jarraibide horietan Lurzoru Urbanizaezinaren barruko kategoriak ezarri dira.
Lurzoru urbanizaezinean ere badaude landa guneak. Hauen definizioa eta garapena
arautzen ditu Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko
ekainaren 30eko 2/2006 Legeak.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
136
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA Departamento de Presidencia
2. KULTURA ONDAREA
Gernika-Markinako Eskualde Egiturak Arkitektura eta Arkeologia Ondarearen lagin
garrantzitsua dauka, eta LZPk bere xedapenetan jaso du hori, EAEko Kultura
Ondarearen Lurraldearen Arloko Planean eta EAEko Kultura Ondareari buruzko
uztailaren 3ko 7/1990 Legean ezarritako irizpideen arabera.
Kultura ondarearen LAPk bi talde nagusi ezartzen ditu Euskal Herriko Kultura Ondare
Higiezinaren barruan:
a) Arkitektura Ondarea: historiaren, artearen, antropologiaren, hirigintzaren,
tipologiaren edo teknikaren aldetik balio handikoak diren eraikin, eremu nahiz
obra arkitektonikoak eta eraikuntzak.
b) Arkeologia Ondarea: arkeologia-diziplinako metodologian oinarrituriko babesa
behar duten ondasunak. Honen barruan, ustezkotasun-eremuak eta ondasun
sorberriak sartzen dira.
Ondasun batek bi taldeetako (arkitektura eta arkeologia) balioak dituenean,
bateragarritasun-irizpidea aplikatuko da, ahalik eta zorrotzen.
EAEko Kultura Ondarearen LAPn, ondasun higiezinak ondoren adierazitakoaren
arabera identifikatzen dira:
a) Eraikinak eta Monumentu Eremuak: Arkitektura Ondareko ondasun higiezinak
eta banakako kultura-interesa duten eremuak, hirikoak izan edo ez.
b) Eraikitako Monumentu Multzoak: Arkitektura Ondareko ondasun higiezinak,
kultura-unitatea osatzen dutenak.
c) Arkeologia Ustezkotasuneko Zonak: arkeologia aztarnak izan ditzaketen
eremuak, orubeak edo erakinak, horiek halakotzat hartzen badira, dekretu
edo ebazpen egokien bidez.
d) Arkeologia Zonak: arkeologia-metodologia aplikatuz ikertu beharreko ondasun
higiezinak dituzten eremuak edo lekuak; horien barruan, honako talde hauek
sartzen dira:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
137
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA Departamento de Presidencia
a) Kobazuloetako historiaurreko santutegiak
b) Hiribilduak
c) Beste aztarnategi edo leku batzuk, tipologia-irizpideen arabera
bereizgarriak direnak; adibidez, zibilak, militarrak, erlijiosoak, etab.
e) 7/1990 Legeko kultura-eremuak, euren hirigintza- eta lurralde-antolamendua
egiteko, arkitektura-ondarearen kategoria horietarikoren baten barruan
sartuko dira, aplikatu ahal zaien sektore- edo diziplina-arauketaren kalterik
gabe.
Azkenik, “Kultura Intereseko Ondasunen Zerrenda” deritzonaren barruko
elementuen balizko eraikuntza esku-hartzeak identifikatu behar dira, “Birgaitze
Esku Hartzeak” izeneko I. eranskinean zehazturiko irizpide eta jarduketa
hauen arabera (Urbanizaturiko Ondarea birgaitzeko jarduketa babestuei
buruzko 308/2000 Dekretuan ezarritakoak):
Gaur egun Euskadiko monumentu izendatzeko proposatu diren
ondasunetan (kalifikaturiko edo inbentarioan jasotako ondasunak) egin
beharreko obrak zientzia- edo kontserbazio-berrikuntzako eraikuntza esku-
hartzeetara egokituko dira.
Toki-babeserako proposaturiko elementuetan, berrikuntza motako
eraikuntza esku-hartzeak egin daitezke.
138
ONDASUN HIGIEZINAK
Udalerria Kalifikaturiko Ondasuna Monumentu Multzoa
Monumentu Multzoa. Oinarrizko babesa /
morfologikoa Monumentu Multzoa.
Kalifikatua.Babes Ertaina. Monumentu Multzoa. Kalifikatua.Babes
Berezia. Inbentarioko Ondasuna
1 Ajangiz
2 Amoroto
3 Arratzu
4 Aulesti
5 Bermeo
Kikumbera etxea San Fantziskoren klaustro zaharra Gaztelugatxeko San Joan Baseliza San Joanen atea
Bermeoko Hirigune Historikoa Gainerakoa
Udaletxeko iturria Kasinoa Udal Musika Eskola Intxausti etxea Kioskoa
Udaletxea Andre Maria eliza Ertzilla dorrea Portuzarrako iturria Santa Eufemia eliza San Joanen atea eta Harresia
6 Berriatua Etxepintxoa etxea
7 Busturia Andre Maria Eliza Kristo Santua baseliza
8 Ea
9 Elantxobe
10 Ereño
11 Errigoiti
12 Etxebarria
13 Forua
14 Gauztegiz-Arteaga Ozollo-Errota Arteagako gaztelua
15 Gernika-Lumo Batzar Etxea
16 Gizaburuaga
17 Ibarrangelu
18 Ispaster Adan de Yarza jauregia
19 Kortezubi
20 Lekeitio Lekeitioko Hirigune Historikoa Gainerakoa
Beasko 34 etxea Turpin etxea Bikarioarne etxea Santo Domingo komentua Salinas etxea Etxebal etxea Arostegi jauregia Udaletxea Jauregia Uribarren etxea Harresia Gamarra Enparantza etxea Nautika eskola Eusebio Erkiaga Kultura Etxea Oxangoiti jauregia Oxinagako Kapilau etxea Arrantzale Kofradiaren eraikina Maguri dorrea Arteita dorrea Uribarria jauregia Kioskoa Usotegi parkea (sarbidea Burdinazko Atea lorategia) Izotz lantegia
Uriarte jauregia Andre Maria eliza San Jose eliza Harresia (Dendaria-Hilerria tartea)
Egiguren eta Atxurra artillaria
139
(1) Kultura, Gazteria eta Kiroletako sailburuordeak 2010eko maiatzaren 17an emandako ebazpen bidez hasitako espedientea, Euskal Kultur Ondarearen Inbentario Orokorrean sartzeko Monumentu Multzoaren kategoriarekin
ONDASUN HIGIEZINAK
Udalerria Kalifikaturiko Ondasuna Monumentu Multzoa
Monumentu Multzoa. Oinarrizko babesa /
morfologikoa Monumentu Multzoa.
Kalifikatua.Babes Ertaina. Monumentu Multzoa. Kalifikatua.Babes
Berezia. Inbentarioko Ondasuna
21 Markina-Xemein Markinako hilerria Andre Maria eliza
Markinako Hirigune Historikoa Gainerakoa
Pintada etxea Erdikokale etxea Guen kale 8 etxea Batzokia Erlojuaren dorrea Okerra etxea Antzia dorrera itsatsitako horma Karmen komentua Udaletxea eta erlojuaren dorrea Goikoportalako iturria Arraindegia San Jose komentua Arkupe etxea Ubilla etxea Pintada txea, Zeharkale 7 Kristo Santua santutxoa Zeharkale 13 etxea Zeharkale 21 etxea Iturrialdekoa etxea Garakate etxea
Antzia dorrea Ansotegi dorrea Solartekua jauregia Karmen eliza San Jose eliza Mesedetakoa eliza Bidarte jauregia Ansotegi jauregia
22 Mendata
23 Mendexa 24 Morga 25 Mundaka
26 Munitibar-A-G 27 Murueta 28 Muxika Okako dorrea (hasita)
29 Nabarniz
30 Ondarroa Andre Maria eliza (hasita) Likona (hasita) dorrea
Ondarroako Hirigune Historikoa (hasita)
31 Sukarrieta Begoñako Andra Mari Haur Udalekua (1)
140
DONE JAKUE BIDEKO MONUMENTU MULTZOKO ONDASUN HIGIEZIN IZENDATUAK, GERNIKAKO ESKUALDE EGITURAN
Udalerria
Monumentu Multzoa. Kalifikatua. Oinarrizko
Babesa Monumentu Multzoa.
Kalifikatua.Babes Ertaina. Monumentu Multzoa. Kalifikatua.Babes
Berezia. Inbentarioko Ondasuna
Ajangiz Jainkoaren Igokundea baseliza
Gernika-Lumo Santa Luzia baseliza Errenteriako gurutzeak Andre Maria baseliza
Markina-Xemein
Aretxinaga zubia Iñuzubieta zubia Abatetxea Magdalena baseliza Kareaga dorrea Erdotzako Andre Mariaren santutxoa
Aretxinagako San Migel baseliza Ziortzako kolegiata
Morga San Esteban baseliza
Munitibar
Santiago de Aldaka baseliza Salbatzailea baseliza Ospitalea (aurriak)
Muxika
San Migel baseliza San Roman baseliza San Joan Bataiatzailea baseliza
Muxikako dorrea San Pedro Ibarra baseliza
141
ARKEOLOGIA ONDAREA
Udalerria Kalifikaturiko Ondasuna Inbentarioko Ondasuna
1 Ajangiz
2 Amoroto
3 Arratzu
4 Aulesti
5 Bermeo Bermeoko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona
6 Berriatua Goikolau kobazuloa
7 Busturia
8 Ea
9 Elantxobe
10 Ereño
11 Errigoiti Errigoitiko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona Etxezarreta jauregia
12 Etxebarria
13 Forua
14 Gauztegiz Arteaga
15 Gernika-Lumo Gernika-Lumoko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona
16 Gizaburuaga
17 Ibarrangelu
18 Ispaster
19 Kortezubi Santimamiñeko kobazuloa
20 Lekeitio
Lekeitioko hiribilduko Arkeologia Zona Arteita dorretxea Yarza dorretxea Likona dorretxea Leniz dorretxea Portu zaharra Arranegiko errabala
21 Markina Xemein Markina-Xemeineko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona 22 Mendata
23 Mendexa 24 Morga 25 Mundaka
26 Munitibar-A-G Gerrikaitzeko Erdi Aroko Hiribilduko Arkeologia Zona 27 Murueta
28 Muxika 29 Nabarniz
30 Ondarroa Ondarroako Erdi Aroko Hiribildua
31 Sukarrieta
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
142
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
3. ETXEBIZITZA ETA HIGIEZIN MERKATUA
Idatz-zati honetan EINren Biztanleen eta Etxebizitzen 2001eko Erroldako datuekin eta
EUSTATen lurralde eremuen araberako etxebizitzei buruzko datuekin (2013ko
ekainean argitaratutakoak) lan egin da nagusiki 2011ko azaroaren 1ean. Denboraren
aldetik, hori bat dator EINren 2011ko erroldarekin, nahiz eta zehaztasun maila
handiagoa daukan udalerri txikietan, bigarren mailako etxebizitzen eta etxebizitza
hutsen arteko bereizketari dagokionez. Halaber, Sustapen Ministerioaren eta
EUSTATen beste iturri batzuk erabili dira.
Aldi horretan Bizkaiak bere etxebizitzen multzoa gehitu du 469.769 etxebizitzatatik
530.355 etxebizitzatara: % 13 inguruko gehikuntza; etxebizitza nagusiak % 14tik gora
gehitu dira, eta bigarren mailakoak, aldiz, ia % 5 murriztu dira. Amaitzeko, etxebizitza
hutsak ia % 13 gehitu dira. Aldi horretan Arlo Funtzionaleko udalerriek beren
etxebizitzen multzoa ia % 16 gehitu dute, 39.000 etxebizitza baino gehiago izanda;
etxebizitza nagusiak ia % 16 gehitu dira, 28.500 etxebizitza baino gehiago izanda, eta
bigarren mailakoak, aldiz, ia % 9 murriztu dira. Amaitzeko, etxebizitza hutsak ia % 37
gehitu dira, 6.000 etxebizitza baino gehiago izanda. Horrek honako hau dakar:
- Lurralde Historikoaren mailan zein Arlo Funtzionalaren mailan jaitsiera egon
da bigarren mailako etxebizitzen kopuruan, baita gehikuntza ere etxebizitza
hutsen kopuruan. Hala ere, lehenengoen jaitsierak ez du erabat azaltzen
bigarrenen gehikuntza. Datuen bidez, oraindik ez dago jakiterik hori
merkatuak egoitza ekoizpen berria irensteko dituen zailtasunengatik gertatu
den edo horietatik zenbat diren etxebizitza zaharkituak, etxebizitza berri baten
truke aldatu direnak. Dena den, baliteke, estatu osoan gertatu denarekin bat
etorrita, lehenengo kasua garrantzitsuagoa izatea.
- Arlo Funtzionalaren mailan, etxebizitza nagusiak etxebizitza guztien % 71tik
% 72ra pasatu dira, eta bigarren mailakoek, 2001ean bigarren kategoria
osatzen zutenek, berriz, orain hirugarren kategoria osatzen dute, etxebizitza
hutsek bigarren kategoria osatzen baitute gaur egun.
Udalerrien araberako analisiak honako hau adierazi du:
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
143
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
- Etxebizitza guztien kopuru absolutuaren gehikuntza handienak bi herri
nagusietakoak dira: Gernika-Lumo eta Bermeo. Izan ere, gehikuntza osoaren
% 50 barne hartzen dute. Dena den, proportzioan gehikuntza handienak
Munitibar-Arbatzegi Gerrikaitzen (% 50,9), Berriatuan (% 38,54) eta Amoroton
(% 36,57) egon dira.
- Etxebizitza nagusien kopuruaren bilakaera eredua etxebizitzen kopuru
osoaren antzekoa da kopuru absolutuetan. Hala eta guztiz ere, datu erlatiboei
jarraiki, hazkunde handiena izan duen udalerria Gizaburuaga izan da
(% 72,09; koefiziente handienak errazago agertzen dira parke txikiagoetan),
eta, horren atzetik, Berriatua eta Amoroto.
- Balio absolutuan bigarren mailako etxebizitzen gehikuntza handienak
Lekeition (281) eta Markina-Xemeinen (71) egon dira; murrizketa handienak,
berriz, Bermeon (224 etxebizitza galdu ditu) eta Mundakan (158 etxebizitza
galdu ditu). Datu erlatiboei jarraiki, Etxebarriak bigarren mailako etxebizitzak
ditu gaur egun, eta Berriatuak oso neurri handian gehitu ditu proportzioan,
nahiz eta oro har kopurua murritza den (beste behin ere, udalerri horietako
parke osoaren tamaina txikiaren ondorioz). Udalerri askok, 17k, hain zuzen,
bigarren mailako etxebizitzak galdu dituzte, eta horrek Arlo Funtzionaleko
atzerapen orokorra azaltzen du. Errigoitik bigarren mailako etxebizitzen % 50
baino gehiago galdu ditu, eta Morga atalase horretatik gertu dago.
- Balio absolutuan etxebizitza hutsak 7 udalerritan murriztu dira. Horien artean,
Lekeitiok (253 etxebizitza huts gutxiago) eta Markina-Xemeinek (115
etxebizitza huts gutxiago) balio handienak agertu dituzte; etxebizitza hutsen
kopuruaren gehikuntza handiena Bermeon (654), Gernika-Lumon (322) eta
Mundakan (187) egon da. Portzentaje balioetan, gehikuntza handienak
Errigoitin, Elantxoben eta Sukarrietan egon dira. Udalerri horietan 2001ean
etxebizitza hutsen kopurua nulua edo testigantzakoa baino ez zen, eta
gehikuntza txikiak izan dituzte, baina garrantzitsuak dira esparru horretan.
- Udalerri guztietan, nahiz eta neurri txikian izan, bai etxebizitzen kopuru osoa
bai etxebizitza nagusiena gehitu egin dira. Hala ere, 16 udalerritan bigarren
mailako etxebizitzak murriztu dira eta etxebizitza hutsak gehitu dira aldi
berean. Zenbait kasutan (Sukarrieta, Mendexa, Morga, Elantxobe…)
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
144
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
fenomeno horiek nahiko orekatuta daude, baina, Bermeori dagokionez,
etxebizitza hutsen kopuruaren gehikuntza bigarren mailako etxebizitzen
galera baino ia hiru aldiz handiagoa izan da.
Etxebizitza nagusien eta erroldatutako biztanleen datuen analisi erkatuak agertu du
etxebizitzaren batez besteko tamaina 2,95etik 2,55era murriztu dela oso azkar,
etxebizitza nagusien kopuruaren hedapena dela eta. Elantxoberi dagokionez, 2,01
biztanleko balioa egon da etxebizitzako.
Euskadiko familia etxebizitzei buruzko 2010eko inkestak honako hau adierazi du:
- Gernika-Bermeo eskualdean etxebizitzen batez besteko antzinatasuna 44,7
urtekoa zen, eta hiru eta hogei etxebizitza artean dituzten eraikinak gehienak
ziren (bi biztanleria-gune handien agerpenagatik, zalantzarik gabe).
Etxebizitzako batez besteko azalera erabilgarria 99,5 m2-koa zen.
- Markina-Ondarroan batez besteko antzinatasuna 41,5 urtekoa zen, eta hor
ere 20 etxebizitza baino gutxiago dituzten eraikinetako etxebizitza kolektiboa
nagusia zen. Etxebizitzako batez besteko azalera erabilgarria txikiagoa zen:
90,3 m2.
Udalerri askotan, bost etxebizitzatik bat baino gehiago orain dela mende bat baino
gehiago eraiki ziren. Udalerri talde handi batean, etxebizitza-parkeen batez besteko
antzinatasuna berrogeita hamar urtetik gorakoa da.
Etxebizitzen eraikuntzan dinamismorik handienak 1960ko eta 1970eko hamarkadetan
izan ziren. Aldiari dagokionez, Euskal Autonomia Erkidego osoarekiko nolabaiteko
desfasea dago, eta hori bat dator Bilboko fenomeno metropolitarra hedatzeko
prozesuarekin.
Ez da ondorioztatzen dinamismo bereziko aldi sustatzailerik, bigarren etxebizitzari
dagokionez.
Modu osagarrian, eta populatze-sistemarekin koherentzian, tipologia nagusia (ia
tipologia bakarra) etxebizitzarako soilik diren eraikinek osatzen dute, Eskualde
Egiturako landa-udalerri askotan.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
145
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Higiezinen salerosketen kopuruaren hiru hilez behingo bilakaera (2004ko 1. hiruhilekoko balioa:
% 100) Bizkaian, Arlo Funtzionalean eta udalerri aktiboenetako hirutan. Norberak egindakoa,
Sustapen Ministerioaren estatistikak (2013ko lehenengo hiruhilekorako behin-behineko datuak)
oinarri hartuta.
Etxebizitzen salerosketen bilakaera berriak agertu du Arlo Funtzionaleko merkatua
Lurralde Historiko osokoa baino askoz ezegonkorragoa dela. Salerosketen hiru gune
nagusiak (udalerri txiki askotan hiruhileko gehienetan ez da egon inolako
salerosketarik) kontuan hartuta, aldakuntza hori askoz handiagoa dela antzeman da,
batez ere merkatu oso txikiak baitira.
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
146
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Etxebizitza babestuen salerosketek etxebizitzen salerosketa guztien gainean duten proportzioa
hiruhilekoko, Bizkaian eta Arlo Funtzionalean. Norberak egindakoa, Sustapen Ministerioaren
estatistikak (2013rako behin-behineko datuak) oinarri hartuta.
Etxebizitza babestuen salerosketen analisiak agertu du merkatu horrek garrantzi
berezia hartu duela azken urteotan, batez ere 2010 eta 2012 bitartean. 2004ko
lehenengo hiruhilekotik 2013ko lehenengo hiruhilekora bitartean, Arlo Funtzionaleko
higiezinen salerosketa guztien % 12,5 etxebizitza babestuei zegokien; azken hiru
urteetako 12 hiruhilekoetan, aldiz, etxebizitza babestuen salerosketek salerosketa
guztien gainean izan duten ehunekoa % 19,5ekoa izan da (hala ere, Bizkaia osoan
% 9,7koa zen).
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
147
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
Gernika-Markinako Eskualde Egituran, etxebizitza berriaren prezioak eta horiek azken
urteotan izandako bilakaera bitarteko egoeran daude, inguruko eremuetakoei
dagokienez; Bilbo metropolitarrekoak baino askoz ere baxuagoak dira.
Hala ere, erabilitako etxebizitzaren prezioek Bilbo metropolitarreko prezioei
dagokienez duten distantzia gero eta handiagoa da, eta, horrenbestez, hori biztanleria
eta jarduerak kokatzeko faktore positiboa izango da, kontuan hartuta etorkizunean
distantzia funtzionalak gero eta urriagoak izango direla, garraioen eta komunikazioen
hobekuntzari esker.
Etxebidek bigarren hiruhilekoko etxebizitza eskabideei buruz dituen datuek agertu
dute erroldatutako eskatzaileen ratioa 27,2 dela 1.000 biztanleko Arlo
Funtzionalerako, eta zenbaki hori EAE osoko 47 baino askoz txikiagoa da. Data
horretan 1.981 eskabide zeuden, eta Busturia zen 1.000 biztanleko (40,5)
erroldatutako eskatzaile gehien zituen udalerria, horren atzetik Bermeo zegoela
(29,9). Kortezubi, Ereño eta Gautegiz-Arteaga, alokairu eskabideen aldean, Bizkaia
osoko erosketa eskabideen ratio handiena zeukaten hiru udalerriak ziren (1,5 baino
gehiago); Gernika-Lumon, Bermeon eta Ondarroan ratio hori 0,6 eta 0,9 artekoa zen
(alokairu eskabideen nagusitasuna).
Merkatuak epe ertainean edo luzean izango duen joera ezarri nahi izatea ez da
zentzuzkoa, Eskualde Egituraren dimentsioak dituen eremu baterako; izan ere, alderdi
ekonomiko orokorrek ez ezik, udalerrien garapen endogenoek ere eragina izango dute
horretan. Batez ere, etorkizunean Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde-egiturarekin
duen funtzioaren araberakoa izango da.
Dinamika demografiko endogenoak ez du aukerarik ematen etxebizitza-eskariaren
hazkunde handiagoak aurreikusteko (egituraren berezko bilakaeraren ondoriozko
hazkundeak); hala eta guztiz ere, etxebizitza-eskari handiagoa aurreikusten da, batik
bat bizikidetza moduetan gertatzen ari diren aldaketen eraginez. Familien batez
besteko tamaina gero eta txikiagoa izango dira, eta, aldi berean, tamaina txikiko
tipologia batzuk agertu edo ugarituko dira.
Horrela, biztanleria gero eta zaharragoa izatearen eta gizarte-jokabide berrien
eraginez, pertsona bakarreko etxebizitza kopuruak gorakada handia izango du.
Horrek, azken batean, programa berriko etxebizitza-eskariak sortuko ditu, eta, aldi
G er n i k a - Ma rk i n ak o Es k ua ld e Eg i t u ra re n L u r r a l de a r e n Za t i k o P la n a
P l an Te r r i t o r i a l P a rc i a l Á r ea F unc io na l de Ge rn i ka - Ma rk i n a
148
B IZKAIKO FORU ALDUNDIA L e h e n d a k a r i t z a S a i l a
DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA D e p a r t a m e n t o d e P r e s i d e n c i a
berean, beharrezkoa izan daiteke batez bestekotik gorako azalera eta gela kopurua
duen etxebizitza-parkea berregokitzea.
Eskualde Egitura bezalako eremuetan, telekomunikazioen aurrerakuntzaren balorazio
oso positiboa egin behar da, aurrerakuntza horrek benetako gizarte- eta ekonomia-
iraultza ekarriko baitu hurrengo urteotan; izan ere, populatze-sistemak, sarritan, ez
ditu betetzen demografia-eskariaren gutxieneko mugak, zerbitzu asko edo jarduera
ekonomikorako aukerak agertzeko behar direnak. Komunikazio-sarearekiko lotura ona
edukitzeak bidea irekitzen die berriak eta nekez neurtzeko modukoak diren
itxaropenei, biztanleak ingurumen erakargarriko eremuetan finkatzeko (lehengo
garapen ekonomikoetatik kanpo gelditu diren eremuak); hori ere goranzko balioa da,
egoitza kokatzeari dagokionez.
Detektaturiko beharrizanak ikusita, pentsa daiteke eskari endogenoak gora egingo
duela. Babeseko etxebizitzen sustapenean esku-hartze urria dago, eta hori oraingo
beharrizan handiagoetan nabaritzen da.
Recommended