Día das Letras Galegas, 2014

Organizado por: Asociación de Vecinos de Mougás

Colaboradores: Concello de Oia

Comunidad de Montes de Mougás

DÍA DAS LETRAS GALEGAS, 2014

A continuación recóllense os traballos creados polos veciños do

Concello de Oia con motivo da celebración do Día das Letras Galegas.

Estes traballos estiveron expostos na Casa da Cultura de Mougás, onde

tivo lugar a festa o pasado sábado 17 de maio. Aínda que hai algunha

aportación dos máis maiores, o protagonismo recae principalmente nos

pequenos, que se deixaron a pel no colexio para traernos estas xoias.

Noa Álvarez

Xabi Álvarez

Carla Barreiro

Zaira Barros Trigo

David Correa

Laura Couce Giráldez

Eulogio Fernández

Unai Fernández

Brais González

Ainara Loma Míguez

Yurena Martín

Ero de Oliveira

Xiana Aldea González

María Castro Correa

Noa Español Álvarez

Paula González Pérez

(anterior)

Estela Pérez Lomba

Marta Noelia Rayo González

Andrea

Noa Caeiro Souto

Iker Ferreira Rodríguez

Xoán Gómez Vilas

(anterior)

Julio Martín Piñero

Alex Martínez García

(anterior)

Nuria

Raquel

Mauro Rodríguez Miniño

Sabela

Ánxela Vasconcellos Pombal

Aroa Barreiro Blach

Saúl Blanco Pérez

Ismael Cabral Vicente

Borja Cedeira Mariño

Roberto Domínguez Pulido

Anxo Fernández Pérez

Anxo Fernández Pérez

Rubén Fernández Rodríguez

Lucas Losada Crespo

Elora Martínez

Candela Sánchez-Cantón Rodríguez

Gonzalo Varela González

Xago Caleiro Souto

Ian Coello Lomba

(anterior)

Cedric Daumas

Marius Daumas

Manuel de la Fuente Mariño

Jorge Martínez Martínez

Santiago Matos Carabelos

(anterior)

Noelia Pazos Fernández

Lucía Pérez Pilarte

Anxo Teruel González

O POBO DE OIA

A ti que es baluarte,

testemuña do pasado,

a ti quero cantarte,

pobo de Oia, pobo amado.

Foron moitas as batallas

que marcaron teu destino.

Razas, pobos, estamentos,

marcan fieis o camiño.

No teu escudo o báculo abacial,

no teu castro a fortaleza,

a Figueira da vitoriosa cristiandade

e as nove aes da realeza.

Os cimentos da túa historia

en Lourenzá ten comezo,

e baixando ata a costa

alza en Oia o noso mosteiro.

Sublime Burgueira

enxendra no seu ventre

as brétemas que arrastran

o paso do día.

Sucumbe en Pedornes

ó sol de Poñente,

a maxia, a vida,

a eterna harmonía.

Viste a Viladesuso o ceo

coa algarabía de cores,

remanso de ledicia,

descanso da alma,

esperta a beleza cos seus albores.

E as pozas en Mougás

marcan libres o compás

coa súa auga cristalina,

pentagrama de son e de paz.

Por iso a ti, que es baluarte,

testemuña do pasado,

a ti quero cantarte,

pobo de Oia, pobo amado.

Ana María Couce González.

Iago Giráldez Miniño

AS AVES

As aves voan

polo mar azul

con golfiños saltadores

e o seu amigo Saúl.

As aves libres

van ó monte,

os seus niños

na escura noite.

As aves pequenas

escapan voando

do gato lambón

e do amo cantando.

As aves rapaces

van cazar,

as presas matan

para poder zampar.

A GALIZA

Vou contarche Galiza

o que por ti sinto,

lembrando a Rosalía

co que xa está escrito

“terra nai”, dicía ela,

terra nai, eu tamén digo,

criáchesme como filla,

como boa filla admírote.

Foches berce de reis,

das cobizo a peregrinos

atopando Terra Santa

ao bicar a Santiaguiño.

Din de ti que es triste,

que chove, que es gris,

envexa chámolle a iso

cando o escoito dicir.

Din tamén que es meiga,

quizais sexa verdade,

coñecemos ben a herbas

que mitigan os nosos males.

Quixera, miña naiciña,

facerche un vestido verde

pero xa o levas posto,

prados, campos e montes

cobren o teu corpo.

Tecería un manto azul

para os teus ombreiros espidos,

cubertos eles xa están

nas mañanciñas de outono.

Encheríate de ouro

pero xa estás engalanada,

brillas coma unha estrela

que en ti está enredada.

Se eu fose poeta

fermosos versos escribiríate.

Para ti será o derradeiro adeus,

o meu último suspiro,

a última bágoa caída.

Que cando te sinto lonxe

parece que de pena morro

e cando te respiro

volvo vivir de novo.

Ángeles Fernández Trigo

A CATIVA EMILIA

Era un 16 de setembro de 1851, aquela mañá o alba espertou cos

berros dunha meniña que abría os ollos por primeira vez na vida.

Decidiron chamala Emilia.

Aqueles berros que se escoitaban por toda aquela casa da Coruña

presaxiaban que esta cativa chegaba con ganas de cambiar o

mundo, nada doado ao nacer muller naqueles tempos.

Naceu nunha familia acomodada. Vivían na Coruña pero

pasaban tempadas en Madrid. A pequena tiña os mellores

profesores. Sentía verdadeira paixón polos libros, eran a súa

debilidade.

Coa curiosidade a flor de pel, percorría as casas onde vivían. En

Sanxenxo tiñan tamén residencia, non sei se foi nesta casa onde

atopou o seu maior tesouro, unha inmensa biblioteca. E alí estaba

a pequena Emilia cos ollos como pratos, diante daquela multitude

de libros. Foi tal o seu abraio que con tan só nove anos xa estaba

lendo O Quijote, A Ilíada… Incríbel.

Ao mellor foron estes libros os que marcaron o seu camiño de

escritora, tarefa nada fácil ao ser muller. Os seus amigos

escritores eran todos homes e creo que no camiño encontrou máis

de un tropezo.

Chegou a dicir: - Si en mi tarjeta pusiera Emilio en ves de Emilia,

qué distinta hubiera sido mi vida.

Defensora dos dereitos da muller, loitadora por que esta ocupase o

sitio que lle correspondía e non só o que lle impuñan, botou a

metade da vida buscando a bandeira da igualdade.

Non foi casualidade que eu me acordara hoxe de Emilia Pardo

Bazán, non… Hoxe é o 17 de maio, Día das Letras Galegas.

A esta muller nunca se lle puideron dedicar, xa que Emilia non

ten obra en galego. Pero eu quero con estas sinxelas verbas

facerlle una pequena homenaxe. Por ser escritora, difícil tarefa

nos anos que viviu, por ser defensora da muller e por pasarmo tan

ben lendo unha das súas obras, Los pazos de Ulloa.

Dedicar tamén estas verbas no día de hoxe a quen me

recomendou que lera a Emilia Pardo Bazán, alguén moi

importante na miña vida e a quen lembro cada día e boto de

menos.

Sempre encontro o teu sorriso onde da a volta o vento. Se a

sombra da tristura visita as túas noites, os teus días, escribe

verbas aínda que sexan en papel mollado. De seguro que serán

fermosos poemas.

Ángeles Fernández Trigo

Pido perdón por non saber escribir en galego. Escribo como falo, non me

enseñaron máis e agora xa é tarde, o miolo non recolle. Quero colaborar con

este poema o día das letras Galegas, se a xente non ten de que rir agora xa o

farán.

Nesta aldea da miña Galiza,

orgullosos da fala labrega

que por falar galego da terra

moitos foron enterrados nela.

O falar galego

era de mui aldeano

pero si deran premio

fala hasta polo ano.

Amemos a nosa lingua

que non dea vergoña falala

cada aldea ten a sua fala

ninguen pode decir que mala.

Por falar galego

moitos tiveron que emigrar

logo foron ajasallados

polos memos que os quixeron matar.

Moitas medallas deron

puxeronos coma nun altar

por falar galego fora da terra

e na súa non os quixeron escoitar.

Cabeza baixa van os galegos

deprimidos e cansados

para traballar son os mellores

na súa terra 1000 anos enterrados.

De volta na súa terra

encontran outro emigrado

que siguiuo mesmo camiño

contándolle o que el pasou

pois o mundo é moi bonitiño.

As festas de Santa Uxía

son as festas do meu lugar

cantando e falando en galego

ninguén no pode igualar.

Galego colle as vacas e o arado

para mover a terra e os torroños

o final do día cansado reventado

non poderá ni n cos collóns.

Galego é a miña protesta

pois falar galego quero falar

do maltrato que recibe

polos ricos e a sociedad.

Cantos anos celebramos

o día das letras galegas

se con 2000 anos comparamos

hasta Cristo falou galego cos humanos.

Acabo este poema

da mesma forma que comecei

so sei traballar e honrar os galegos que tanto sufriron

na terra que teñen de amor

que tiveron unha recompensa

foi de cerrar os ollos e a Dios.

Paulino Rodríguez

A VACA AMARELA

Só sei que estaba amarrada polos cornos a unha árbore coma

muitas que alí estabamos, fóronse achejando uns homes cun jaban,

un sombreiro e un caxato, que o levantou e deixoume caer no

lombo. Outro colleume do rabo e comezou a tirar pra facerme

tombar, outro meteume a man na ubre e tiroume das tetas. E non

acabou así, que un vexo un home ajarroume polo fouciño, abriume

a boca e dixo: - Esta non a quero que ten dentes de arriba! -. Foi

increpado por outro que lle dixo: - Tes menos sentido, es peor ti ca

vaca. Es unha burra, ti non sabes que as vacas non teñen dentes

de arriba? Lojo vai ser mellor levala. Ten bo ubre?

Despois de camiñar toda a xornada alá chejamos onde estaban

outras vacas. Baixaron todos da casa, rapaces e vellos a ollala. - E

como a vamos chamar? -, dicía un cativo. Despois de moitos nomes

decidiron Amarela. Fun amarrada onde me botaron unha pouca

de palla seca, as outras vacas que estaban a carón dixéronme: -

Qué sorte tiveches, xa estás comendo! - Cando me quixen deitar

despois da camiñada puxen a barrija no chan e erjinme coma un

fojete, era toxo o que tiña no chan pra me deitar.

Pola mañá a dona sentouse ó carón e comezou a muxir tirándome

das tetas coma unha condenada, marchou e sentíase berrar na

parte de arriba: - Pois non deu moito leite! Será pola camiñada

que levou -. Pola mañá saíu un cativo cunha vara e botounos fóra

e no camiño ó moverse comezaron todas, e a Amarela tamén, a

deixar a bosta no camiño e os veciños berraban: - Que vaian cajar

a outro lado e non diante da miña porta!.

No prado estabamos as catro vacas mais as tres en contra min,

metíanme os cornos na barrija e dicían: - Esta ven a comer o

pouco que hai!

Funme habituando, e fame pasei bastante, tirei o carro, coma as

outras dei o leite toda a que puiden, dei calor ós rapaces que

estaban na casa, ollei cómo viñan outras vacas máis novas e as

vellas xa marchaban. Só quedaba eu, pero un día chejou un home

e falou co dono e dixo: - Esta pra O Porriño.

Maldito sexa este mundo que non me deixan morrer cando eu

queira!

Paulino Rodríguez

O CONTO DO GRAN DE MILLO

Cando estaban amarraditos na espija se falaban: - SSe o noso nome

é millo, será porque todos xuntos facemos milleiros! -. Como irmáns

estabamos ben achejadiños, cómo nos mirabamos, e así pasabamos

moitos meses. Alí onde estabamos sopraba moito vento, pasamos

bastante frío. Todo estaba feito de paus e na altura pasaba xente e

sentiamos dicir: - Este canasto está cheo! -. Tamén ollamos uns

bichos cun fouciño longo, uns dentes que daban medo e os ollos

cravados en nós, e ata feriron algún dos meus irmáns.

Pero un día unhas mans quentes agarráronnos con forza, pasaron

por enriba de nós e cunha man facían forza e coa outra

arrincáronnos e separáronnos, e daquela fomos a parar ó fondo

dun caldeiro. E todos nos preguntabamos: - Qué será de nós, onde

nos levarán, qué farán de nós? -. Metéronnos nun carro entre

ferranchos.

Chegamos a fin nesta leira. Sentiamos cómo berraban dicindo: - O

rego boi! -. E pra mover a terra cuns aparellos de ferro arrastrado

por aqueles animais que suaban. E volvían dicir: - Trai o cabazo

que quero beber, e xa falta pouco. Anda o rejo boi! -. E moi

cerquiña tamén se sentía falar e berrar: - Para as vacas, que

queren mexar!

Neste intre dixeron: - Xa está -, colleron o caldeiro e unha man

meteuse dentro, e unha man meteuse dentro, e naquel puñado de

grans ía eu. De golpe lanzáronnos polo aire e fomos a caer na

terra, mirei pra un lado e pro outro e vin a dous que estaban ó

meu carón. Estabamos tremendo de frío naquela terra, e

preguntabamos: - Qué será o que nos farán agora? -. Despois

oiamos: - Prepara a jrade e mételle unha boa pedra -. Cando me

pasou por enriba caeume terra. Aquel aparello chamado jrade era

para romper os terróns que deixaba o arado, lojo déronlle a volta

e deixárona plana. Funme poñendo cómodo e sentín un calor.

Despois de 15 días deille voltas ó miolo e dixen: - Qué pasa se voto

unha galla e ollo o que pasa aí fóra? -. Qué contento quedei cando

vin que os meus irmáns fixeron o mesmo, e así nos mirabamos

todos.

Fomos crecendo, e no mes de calor déronnos de beber cun rejo de

auga polo pé, e cas follas faciamos cochas. E achejándonos todos

estabamos verdes, sacamos o pondón e compartimos o polen.

Tivemos muitos millos na espija. Pero chegou o mes de Santiago,

estabamos cansos e cambiamos ó color seco.

Nese intre volveron cunha fouce afiada e un sombreiro de palla e

dixo: - Xa está! -. Segáronnos e puxéronnos nunha meda amarrada

con silvas e aí sacaron o follato que nos cubría, disque serve pra

metelos nun xerjón onde dormen. E os millos volvemos ó mesmo

canastro. Outros non tiveron esa sorte que os botaron para as

jaliñas. E outros meteron nun saco e ó muíño, e fixeron fariña

para facer pan de broa que cando estaban traballando, arando na

leira foi o que comeron.

Dedicado ó millo que tanta fame sacou, cando no había fariña a xente

cambiaba de color, e o millo serviu de sustento, o canucho para esterco, o

pondón e a folla para o alimento dos animais, o follaco nos colchóns e o

carozo para limpar o cu.

Paulino Rodríguez