Espainiako Erliebea I

BATXILERGOA

2. GEOGRAFIA

IES MUNGIA BHI

Irakaslea: Marije AGUILLO

ESPAINIAKO ERLIEBEA

KOKAPENA

ALDE HOTZSA

ALDE EPELA

ALDE BEROA

ITSAS ERAGINA

LURRA ERAGINA

1.1- EREMU GEOGRAFIKOA1.1.1 Azalera: 504.750 km2. (%97,55 penintsulan, %0,1 Afrikan, gainerakoa

artxipielagoetan)

1.1.2 Konstrasteen herria Harriak, baliabideak, lurrak, klimak, urak,

1.1.3 Kokapen geografikoa Alde epelean: 36º eta 44º arteko ipar latitudean

1.1.4 Bidegurutze natural eta geopolitikoa Haizeak

Zibilizazioen elkargunea: Afrikatik, Atlantikotik, mediterraneotik, Europatik

Aniztasun kultural eta antropologikoa

1.2- PENINTSULAKO ERLIEBEA

EZAUGARRIAK:

Itxura sendoa

Altitude nahiko handia (660 m)

Mendilerroak periferian• itsasoaren eragina nekez sartzen da.

Mendebalderantzako aldapa

Corte esquemático de la península / Penintsulako ebaketa eskematikoa

Hegoa

1. UNITATE MORFOESTRUKTURALAK

Zokalo edo ezkutuak, • Aro Paleozoikoan

Mendigune zaharrak • Aro Tertziarioan (Material paleozoikoak)

Toleste mendikateak• Bitarteko mendikateak

• Mendikate alpetarrak

Jalkitze arroak, sakonuneak• Zokalo baten blokea hondoratzeagatik sortuak

• Sakonune aurrealpetarrak

Zer da Unitate morfoestruktural bat?

• Erliebea barrukaldean hartzen dituen formak eta eraketak.

• Estruktura horrek badu zer ikusirik materialen ezaugarriekin eta eratu den aro geologikoarekin.

*

*

*

* Cordilleras intermedias

1. Zokalo

(Antiguo macizo Hespérico)

1. Macizo aintzinak

2. Toleste mendikateak

• M.Alpetarrak

• Bitarteko m.

4. Jalkitze sakonuneak

ERLIEBEko UNITATE MORFOESTRUKTURALAK

ZOKALOAK• Paleozoikoan sortuak

• Lautadak edo goi-lautadak

dira

• Aintzinako mendiguneetatik

higadura dela eta sortu dira.

• Penintsularen mendebaldean

aurkitzen dira. • Penilautadak

AINTZINAKO MENDIGUNEAK

• Tertziarioan sortutako mendiak dira.– Zokalo bateko blokeak altxatzean

• Materialak paleozoikoak dira.

• Gaur egun forma biribilduak

eta leunak dituzte.• Galiziako mendigunea

• Sistema Zentrala

• Toledoko mendiak

Gredos mendizerra

TOLESTURA MENDIKATEAK

• Bitarteko mendikateak• Zokalo ertzean • Jalkitako materialak tolestean

egitura failatuaren gainean

• Mendikate alpetarrak• Geosinklinaletan jalkitako

materialak tolestean• Material Sekundarioak• Pirinioak eta Mendikate Betikoak

Sierra Nevada

ARRO SEDIMENTARIOAK EDO SAKONUNEAK

• Zokalo baten bloke bat hondoratzeagatik sortuak

• Duero, Tajo eta Guadiana ibaien sakonuneak

• Sakonune aurrealpetarrak

• Ebro eta Guadalquivir ibaien sakonuneak

IBERIAR ERLIEBEAREN ERAKUNTZAREN SEKUENTZIA

Milioi urte AroGeologikoa

Harri nagusiakOrogeniak eta jalkitze

prozesuak

4000 - 600 Aurrekambriara Arbelak neisak

600 - 225

Lehen Aroaedo

Paelozoikoa

Itsas jatorrizkoak:KuartzitakArbelak,Granitoak• Mineralak: Zink, beruna, petrolioa, harrikatza

Hertziniarra: hertziniar mendikateak

225 – 68Bigarren Aroa

edoMesozoikoa

Itsas kareharri argiaHareharri gorriak eta zuriak(Kretazikoan)MargakBuztinakIgeltsuakMarmolak

Ibai-higaduraItsas mailen aldaketak (aurrerakadak eta atzerakadak)Sedimentazioa

68 - 1,7 Hirugarren Aroa edo

Zenozoikoa

HareharriakKonglomeratuakBuztinakMargak KonglomeratuakKareharriak

Orogenia Alpetarra Jalkitze-arroen betetzea

1,7 milioitik gaur arte

LaugarrenAroa edoAntropozoikoa

Legarrak, igeltsuak, buztinak Glaziazio-higaduraSumendiakIbai eta itsas jalkitzea eta pilaketa

PENINTSULAKO ERLIEBEKO UNITATE MORFOESTRUKTURALEN EBOLUZIOA

• Aro Arkaikoan edo Aurrekanbriarra (4000-600 milioi)

– Lur banda makurtuta gaur egungo mendebaldeko penintsulan

Aro Primarioa edo Paleozoikoa (600-225 milioi urte)

– Orogenia Hertziniarra– Mendebaldean mendigune Hesperikoa:

• Granito eta Gneis

– Higadura – Zokalo Mediterraneorantz inklinatutako goi lautada– Mendigune batzuk itsasotik aterata:

• Akitaniakoa• Katalunia-Balearretakoa• Ebrokoa• Betiko-Riftarra

Bigarren Aroa, Mesozoikoa, (225 – 68 milioi urte)

Hiagadura eta

Sedimentazioa: Mendigune

Hesperiarraren inguruan

zegoen itsasoan hondoratuz

eta sedimentatuz kare-

harriz, harearriz, margaz

Jalkitze arroak:

Gaur egungo Pirinioak eta

Betikan zeuden itsasoko

fosetan

**

**

**

MESOZOIKOA

- Itsaroaren atzerakadak Mazizo Hesperikoaren gaineko sedimentoen estalkia uzten du.

PENINTSULAKO ERLIEBEKO UNITATE MORFOESTRUKTURALEN EBOLUZIOA - 2

Mendigune zaharrak: Lehen Aroko

mendigune hondarrak, tontor leun eta

biribilak– Galiziako mendigunea

– Sistema Zentrala

– Toledoko Mendiak

– Kantabriar mendikatearen

mendebaldeko zatia.

Gredos mendizerra

ARO TERTZIARIOAN-1(68 – 1,7 milioi urte)

Orogenia Alpetarra Pirinioetako eta

Betikako fosetan jalkitako materialen tolestura

kANTABRIA

ANDALUZIA

10. Diapositiba ikusi

CENOZOIKOA

Antepais

CENOZOIKOA: Orogenia Alpetarra

CENOZOIKOAREN AMAIERAN

Orogenia Alpetarreko Erliebe Unitateak

Mendikate alpetarrak: Pirinioak, Mendikate Betikoak

Sakonune aurrealpetarrak: Ebrokoa Guadalquivirrekoa

Picos de Europa

ARO TERTZIARIOko ALDAKETAK

• Orogenia Alpetarra – Meseta Atlantikorantz inklinatu zen

– Ertz menditsuak• Kantabriar mendikatea• Iberiar Sistema • Sierra Morena

– Barrualdeko sakonuneak:• Ipar meseta• Hego meseta

– Kanpoaldeko sakonuneak• Ebrokoa• Guadalquivirrekoa

Albarracin mendizerra eta Moncayo mendia

KANTABRIAR MENDIKATEA ETA IPAR MESETAREN

EBAKETA ESKEMATIKOA

Mesetaren ertz Ipar meseta hondoratuta Sistema Zentrala gaztetuta eta

Tolestua eta failatuta sakonune bihurtuta failaz eratuta

ARO TERTZIARIOA - 3

• Mesetako zokalonan: material paleozoiko zurrunetan failak eta hausturak

• Fosa tektonikoak

• Egitura germaniarrak:

Altxatutako blokeak

» Galiziako mendigunea

» Leongo mendiak

» Sistema Zentrala

» Toledoko mendiak

• Barrukaldeko sakonuneak: arro sedimentarioak

• Sumendiak (Campo de Calatrava, Olot-Empordan)

Toledoko mendiak

Laugarren Aroa (duela 1,7 milioi urtetik hona)

• Glaziarismoak– Zirkulu glaziarrak goi ibarretan– Haraneko glaziarrak

- U itxurazko haranak

- Pirinioetan

• Ibaietako terrazak– Aro kuaternarioko klimen

gorabehereen emaitza dira.

Ordesa

Terraza fluvial Rio Cinca

Terraza de más de 50 m.

CARES arroila: ibai-igarobidean

Playa de las CUEVAS (Asturias)

Ibai Terrazak

ZIRKUA

PIRINIOAK (Glaziar Zirku)

Lago de Plan

Glaziar higadura harrietan

Glaziar Morrenaren hondarrak Pirinioetan