LURRALURRA Eguzki-sistemako hirugarren planeta daEguzkirainoko distantziaren arabera eta bostgarren handie-na. Artizarra eta Martitz artean kokatuta dago eta, ustez,izaki bizidunak dituen Eguzki-sistemako planeta bakarra da.Satelite bakar bat du, Ilargia, Lurraren inguruan biraka aridena. Lurra ia esferikoa da, baina errotazio-higidurarenindar zentrifugoak poloen aldean esfera “zapaldu” egiten du—erradioa ekuatorean handiagoa da poloetan baino—. Bihigidura-mota ditu. Batetik, bere grabitate-zentrutik pasa-tzen den ardatz irudikariaren inguruan biratzen da (errota-zioa) abidura angeluar ia uniformeaz; 23 ordu, 56 minutu eta4 segundoko errotazio-periodoa du (egun astronomikoa).Aldi berean, Eguzkiaren inguruan orbita eliptikoz biratzenda (translazioa); 365,26 eguneko translazio-periodoa du (urteastronomikoa). Nolanahi ere, errotazio zein translazioa ezdira uniformeak; aitzitik, oso higidura konplexuak dira(Lurra esfera perfektoa ez delako, orbita eliptikoa duelako,Ilargiaren orbitagatik, etab.engatik).Bi higidurok ez dira plano berean ger-tatzen: translazio-higiduraren plano-ak (ekliptika) eta Lurraren ekuatore-planoak 230 26’-ko angelua eratzendute (ekliptikaren inklinazioa). Etaerrotazio-ardatzak errotazio-noran-tzaren aurkako prezesio geldoa du(26.000 urteko periodoa), ekliptikareninklinazioa urtez urte aldaraztenduena.

Lurraren sorrerari buruz hainbatteoria dago; onartuenaren arabera,Lurra gas-masa baten baitan sortu

zen, erreakzio nuklearren eta grabitatearen eraginez, materiauzkurtu zenean. Beroaren eta presioaren eraginez, elementu-rik astunenek gune bat osatu zuten zentroan eta arinenak kan-poaldean gelditu ziren, atmosfera eratuz. Erradioelementuendesintegrazioan oinarritutako datazio-sistemak erabiliz,Lurrak 4.600 milioi urte dituela kalkulatu da.

Lurraren egituran hainbat eskualde bereiz daitezke.Fisikoki hiru zati daude: kanpoaldean atmosfera, gasez osa-tua; lurrazalaren gainean hidrosfera, izotzez eta ur likidozosatua (%98 itsasoko ura da eta %2 ibai, laku eta glaziareeta-ko ur geza); eta zati solido eta astuna. Azken honetan hirueskualde zentrukide bereizi ahal izan dira uhin sismiko des-berdinen hedapenaren abiadura aztertuta. Hauexek dira, bar-nekoenetik kanpokoenera:

• Nukleoa. Erdi-erdian eta metalez osatua (burdina nagu-siki; nikela eta silizioa ere badu). Bi zonatan banatu ohi da:barne-nukleoa (1.250 km-ko erradiokoa), dentsitate handikoaeta, presio ikaragarriaren eraginez, solidoa; eta kanpo-nukleoa(1.250 km-tik 3.470 km-ra bitarteko erradioko eskualdean), ezhain dentsoa eta likidoa. Hemengo burdina likidoa higitzeankorronte elektrikoak agertzen dira, Lurraren eremu magneti-

koaren sortarazleak.• Mantua. Nukleoa inguratuz, eta

honetatik Gutenberg-en ezjarraitasunakbereizita: 2.900 km-ko sakoneraino iristenda eta magnesio silikatoz osatuta dagonagusiki.

• Lurrazala (edo litosfera).

Mantuaren gainean, Mohorovicic-enezjarraitasunak bereizita, azken geruzasolidoa da. Lurrazala lodiagoa da konti-nenteen azpian (35-40 km) eta, nagusiki,arroka magmatikoz (basaltoak eta grani-toak) eta haien gaineko geruza sedimen-tarioz osatuta dago.

udazkenekoekinozioa

udakosolstizioa

negukosolstizioa

ekuatorea

Lurrarenardatza

udaberrikoekinozioa

ekliptikarenardatza

H

I

ekliptikaren angeluaketa ekuatorearenakeratzen duten angelua

6

udaberri

a

udaudazkena

negua

URTEAUrtea zehazteko Lurrak Eguzkiaren

inguruko biran behar duendenbora erabiltzen da oinarri

bezala. Hartzen direnerreferentzi puntuen

arabera modu desberdinezmuga daieke:• urte astronomikoa,Eguzkiaren batezbesteko longitudea2800-koa denean hastenda eta batez bestekourte tropikala

baliokidea da• urte siderala,

Eguzkiak bere itxurazkoorbitatik bi aldiz pasatzeko

behar duen denbora da (365egun, 6 ordu eta 9 minutu)

• urte tropikala edo eguzki-urtea,Eguzkiak udaberriko ekinoziotik bi

aldiz pasatzeko behar duen denbora da(365 egun, 5 ordu eta 9 minutu)