Ni landarea naiz.

Eta ni zer naiz?

Ni animalia

naiz.

Perretxikoak, betidanik, landare artean kokatu izan dira, nahiz eta animalien zenbait ezaugarri dituzten. Zenbaiten ustez, beste talderen bat sortu beharko litzateke perretxikoak sartzeko, landare eta animalien arteko zerbait.

Ondoren, onddoek animalietatik eta landareetatik bereizten dituzten hainbat esaugarri azalduko dizuet;

•Landareetatik; Batetik, bizitza sedentarioa dute. Baina, perretxikoek landareek ez duten ezaugarri batzuk dituzte ere, esate baterako, perretxikoek hetereotrofoak dira eta landareek berriz autotrofoak(hots, FOTOSINTESIA egiten dute). Beraz ezin ditugu multzo honetan kokatu.

•Animalietatik; Animalien multzoan ere ezin ditugu kokatu hainbat arrazoiengandik. Adibidez, animaliak lekuz mugitzen direlako. Alde batera eta bestera ibiltzen dira janari bila, onddoek berriz ezin dira lekuz mugitu eta inguruan dagoen materia organikoa xurgatuz elikatzen dira. Onddo taldeko bizidunen zelulak ez daude ehunetan bereiztuta eta berriz animalien zelulak ehunetan bereiztuta eta dagokion espezializazioa dute.

Onddoen elikadura:

Perretxikoak hiru eratakoak izan daitezke: parasitoak, saprofitak eta sinbiotikoak.

•Parasitoak: Landarea bera du elikagai. Kalte handia sortzen dio eta azkenean arbola ihartu egiten da. Honelako perretxikoak ikusiz gero arbola baten, hiltzat eman dezakegu zuhaitza.•Saprofitoak: materia organikoa deskonposatuz elikatzen dira, baina ez dio ez kalterik ez mesederik egiten.•Sinbiotikoak: Kasu honetan perretxikoaren eta landareen arteko elkarlana ematen da. Landareak elikagaia ematen dio perretxikoari eta honek nitrogenoa emanez bihurtzen dio mesedea.

Onddoen atalak: Txapelpea esponjosoa du, ez du eraztunik eta ez du bulbarik.

Karforoa edo txapela.

Txapelpea edo himmenioa

Oina

Mizelinoa

Zer dira antibiotikoak?Antibiotikoa (grezierako anti, 'kontra', eta bios, 'bizitza') mikrooganismo kutsatzaileen hazkundea ezabatu edo eragozteko erabiltzen den sustantzia da. Antibiotikoek aukerazko toxikotasuna daukate, hau da, bere ekintza toxikoa handiagoa da organismo erasotzaileentzat egoitza ematen dietenentzat baino. Antibiotiko ezagunenen artean, gaixotasun kutsakor anitzen tratamenduan (adibidez, sifilia, gonokozia, tetanos edo eskarlatina) erabilitako penizilina aipa liteke. Estreptomizina, tuberkulosiaren tratamenduan eta bihotzaren gaizkoaduraren prebentziorako erabiltzen den beste antibiotiko bat da. Antibiotiko ugari, medikuaren errezetarik gabe erabiltzen dira auto-medikazio prozesuetan eta gehienetan, ez dira behar bezalako baldintzetan hartzen. Hau da, ez behar bezalako dosietan, ezta behar adina denboran ere. Horrek, etorkizunean, botikaren eraginkortasuna galtzea dakar.

Zer lotura dute onddoek antibiotikoekin?

Flemingnek, kasualitate hutsez, Penicillium notatum lizuna (onddo mikroskopikoa) hazten zen inguruetan bakterioen hazkuntza ezinezkoa zela ohartu zen. Bakterioak izaki bizidunak direnez, hazten joaten dira baina hauen inguruan penizilina badago, hauen hazkuntza galarazten du eta horren ondorioz bertako bakterioak hil egiten dira.Aurretik esandako guztia laburbilduz,onddo mikroskopikoen eta antibiotikoen lotura, onddoak ekoiztutako sustantzia antibiotikoen osagai dela.

Nork aurkitu zituen lehenengoz? Eta, nola?

Alexander FlemingAlexander Fleming ikerlari eskoziarrak penizilina (lehenengo antibiotikoa) aurkitu zuen 1928.urtean.1921ean, lisozimalisozima izeneko proteina aurkitu zuen. Proteina honek, bakterioak suntsitzeko ahalmena du. Bere mukien kultiboa egiten ari zelarik, hau oso ohizkanpoko organismo batzez kutsatua izan zen. 7 urte geroago, Flemingek penizilina aurkitu zuen. Hau Fleming oporretatik itzuli zenean gertatu zen. Bere mahaian kultibo-platertxo batzuk utziak zituen oporretara joan aurretik. Hauetako batzuk bota egin zituen eta besteak gorde. Azken hauetako bigarrenean, lizun orban baten-ondoan estafilokoko-koloniak suntsiuta zeuden. 1929an, Fleming-ek, Ridley eta Craddock bere laguntzaileek, lizuna aztertu zuten, Penizilina izena jarri zioten, peniciliumpenicilium jenerokoa zelako. Penizilinak, organismo patogeniko askoren hazkuntza eragozten zuen eta gainera zelula bizientzat ez zela toxikoa ikusi zuten. Nobel sariko batzordeak, 1944.urteko Nobel saria Flemingi, Florey eta Chaini eman zioten batera. Fleming bakteriologo ona eta trebea izan zen eta lan handiak egin zituen, baina penizilinaren kontu honetan neurrigabeko ospea jaso zuen. Beraz zientzialari ezagun honen benetako irudia agertzea izan da lerro hauen asmoa.

Birusak bizidunak al dira?

Batetik, materia organikozko osagaiak izan behar ditu; besteak beste, geneak . Bestetik, bere kabuz bizitzeko gai izan behar du bizidunak; hau da, beharrezko energia eskuratzeko eta horrekin hazteko gai izan behar du. Eta, azkenik, ugaltzeko gai izan behar du, eta bere antzekoak diren ondorengoak izan behar ditu.

Zergatik antibiotikoek ez dituzte gripea sendatzen?

Birusak geneak ditu, ugaltzeko gai da baina ezin da bere kabuz bizi. Ostalari bati eraso egiten diotenean, haren zeluletan aldaketak eragiten dituzte, eta zelulak beren mesedetan lanean jartzen dituzte. Nolabait, zelulek ahaztu egiten dute berezko lana zein duten, eta birusen osagaiak ekoizten hasten dira Hori dela eta ez da biziduna. Beraz, bizidunak izateko muga-mugan daude, baina ez, ezin dugu esan birusak bizidunak direnik! Horregatik antibiotikoak birusen kontra ezin dute ezer egin.

Zernolaogiaren osagaiak

• 750 gramo irina

• Baso bat ur epel

• Okindegiko 40 gramo legami

• Gatz pixka bat

                               

KAIXO GU S.V. 2 Tko IKASLEAK GARA ETA

OGIA NOLA EGIN DUGUN IRAKATSIKO

DIZUEGU

Nola egin duguLehenik eta behin eskuak garbitzea oso garrantzitsua da.• Ur epela ontzi sakon batera bota eta ondoren legamia eta gatza

gehituko diogu eta dena ondo nahastu.• Gero irina bota eta eskuekin ondo oratu.• Azkenik masa ia eginda dagoenean mahaian jarri , eta mahaian

irina jartzea garrantzitsua da horrela ez da itsatsiko.• Eskuekin ondo oratu eta listo!! Masa eginda dago. Kontuz!!

Berriz ere, eskuak garbitu, onddoak azakaletan gera ez daitezen.• Ogi orea ezagun baten dendara eraman genuen, han ogiarentzat

labe bat dagoelako, baina zuek etxean, labean berotuz egin dezakezue eta 40 min inguru utziz listo dago.

• Legamidun ogia legamirik gabekoa baino harrotuago eta gozoago dago.

• Legamirik gabekoa, ez da harrotzen eta gogorrago geratzen da.

GUK OGIA EGIN DUGULA JAKITEKO HEMEN DITUZUE ARGAZKIAK

HEMEN DUZUE GURE BIDEOA.

• SEKRETUA OREA ONDO ONDO.............

• NOLA, EZ DAKIZUELA.............................

• BEGIRATU BIDEOA.

•

•

AZKENEAN

• LEGAMIRIK GABEKOA EZ DU BESTEAREN ZAPORE BERDINA, EZ DA HARROTZEN ETA ZAPALDUAGO GERATZEN DA.

• LEGAMIA DUENA,HARROTZEN DA ETA ZAPORE GOZOAGOA DU.

LEGAMIARIK GABE LEGAMIAREKIN

Laguntza GelakoenElkarrizketa

Kaixo denoi:

Gaur laguntza gelako ikasle batzuekin egon gara ogia egiten. Gazte hauek ezin dute guk bezala ikasi eta beste eginkizun batzuetan ibiltzen dira.Hauetako bat ogia egitea da.Astean birritan egiten dute ogia eta bakoitzak bere ogia egiten du, gero saltzeko. Beraien izenak, Ekhi Gonzalez, Jon Lopez , Ane Lizao eta Beñat Barrutia dira. Eta beraien irakasleak Arantza eta Esther dira.

Kaixo Jon Lopez naiz

Kaixo ni Ekhi

Gonzalez naiz

Beñat Barrutia

dut izena

Kaixo Ane Lizao naiz eta ogia nola

eginten dugu erakutsiko dizuegu

1. Irina integrala 500g

2. Legamia edo azkarria (Arrasaten esaten den bezala) naturala bada, pixkat, sobrekoa berriz, sobre osoa

3. Gatza goilarakada 1

4. Ur epela. 350ml irin integralerako. Irin txuriarentzako ur gutxiago.

TRESNAK :

1. Bol bat.

2. Pisua.

3. Ez pegatzeko papela

4. Labana eta Sardeska.

5. Ura neurtzeko edalontzia.

6. Nahasteko tresna.

Legamia edo azkarra

Gatza

Lehenik eta behin eskuak garbitu behar dira. Ondoren, argazkietan ikusten den modura, ahal dutenek amantala jartzen dute, baina korapiloa aurretik egiten dute. Ezin dutenek berriz, dakitenei laguntzen diete. Sukaldean arinago ibiltzeko erlojuak eta pultserak kentzen dituzte.

Eskuak garbitzen

Amantala jartzen

Erlojuak, pultserak…

Orain hasteko prest daude. Lehenengo irina neurtuko dute. Hortarako pisua erabiliko dute.500g pisatu ondoren bol batera botako dute, horrela 4 aldiz 4 bol desberdinetan, beraiek 4 baitira. Irinarekin batera legami apur bat botatzen dute, legani naturala erabili dutelako. Berriz, sobrekoa erabiltzen baduzue, sobre osoa bota beharko duzue. Eta gatza ere botatzen dute, goilarakada 1.

Ogia lantzen

Irina pisatzen

Lau bol lau neska-mutilentzako

Guztia bol- ean eduki ondoren, ura bakarrik falta da. Irin integralerako 350 ml dira, baina irin zurirako pixkat gutxiago. Masa ondo nahastu. Gero eta masa gehiago landu, eta hobea irtengo da ogia.Ondo nahastu eta gero, leku epel batean 2 ordu inguru lotan utzi behar da. Ogi masarekin lenean bukatu ondoren, ondo garbitu behar dira eskuak, batit bat azazkalak.

Ura botatzen

Lotan usten

Erreportariak eta Jon masa nahasten

2 ordu igaro ondoren, labean sartzeko prest gaude. Baina labean sartu baino lehen urrats batzuk jarraitu behar ditudu. Lehenengo masa berriro ere landu behar dugu. Ondo landu eta gero, Ogiari itxura eman behar zaio. Itxura eman eta gero, ogiari sardexkarekin zuloak egin behar zaizkio eta gero labanarekin marra batzuk. Labean sartu aurretik, ontzi batean ura sartu eta listo laberako. Bandejan “papel de cocina” jarri eta labean satu. 55 minutu gutxi gora behera jarri eta listo!!!!!

Lotan utsi eta gero, handi handia ogia masa geratzen da.

Labanareki eta sardexkarekin zuloak egiten

Ogia apaintzen

Treee!! Zer da zarata hori? Hummm zelako usain ona !!! Eta hemen dugu gure ogia.

Legamia (onddo unizelular mikroskopikoak)

• Legamia duen ogi orea harrotuago dago eta zuloz beteta.

• Onddo hauek SACCHAROMYCES CEREVISIAE deitzen dira eta ogi orean fermentazioa eragin dute ,eta badakigu zernolako itxura hartu duten ogi gozo hauek.

Legamiaren microfotografia

I. Legamiarekin ibili eta gero, legamia gordetzen den ontziaren tapa ondo lehortu behar da eta jarraian hozgailuan sartu.

II. Labea berotzen jartzen duzunean, labe barrura ur edalontzi bat sartu.

III. Masarekin ibili eta gero, azazkalak eta eskuak ondo garbitu, bestela onddo mikrospiko batzuk geratzen dira .

Ondo zikatu!!! Azazkalak ondo garbitu

Cantherellus cibarius (SALTSA PERRETXIKO HORIA)

Russula virescens(GIBELURDINA)

Morchella esculenta(KARRASPINA)

Boletus edulis

(ONDDO ZURIA)

Lycoperdon perlatum(ASTAPUTZA)

Craterellus cornucopioides

(SALTSA PERRETXIKO BELTZA)

Clathrus ruber(KAIOLA GORRI)

Amanita muscaria(KULETO FALTSUA)

SALTSA PERRETXIKO HORIA / Cantharellus cibarius

Kaixo, gu saltsa perretxiko horiak gara, edo Cantharellus

cibarius-ak. Jateko OSO ONAK gara. Uda eta udazkena tartean aurki ditzakeguzue planifolio

eta konifera artean.

ONDDO ZURIA / Boletus edulisApa, ni onddo zuri bat naiz, edo

Boletus edulis-a. Jateko OSO ONA naiz. Pagadi, harizti, gaztainadi eta

pinudietan aurki nazakezu udaberritik, udazkenerarte.

KULETO FALTSUA KULETO FALTSUA / Amanita muscaria

Kaixo, ni kuleto faltsu bat naiz, edo amanita muscaria bat.

Kontuz nirekin, POZOINTSUA naiz, eta ezaugarri

aluzinogenoak sor ditzaket. Udatik udazkenerarte, pagadi, harizti, gaztainadi eta pinudi

artean aurki nazakezu.

ASTAPUTZA / Lycoperdum perlatumEpa, ni astaputza naiz, edo

nahiago baduzu Lycoperdum perlatum-a. JANGARRIA naiz gaztea naizenean. Udan eta

udazkenean, talde handietan irteten naiz lur azidoetan batez

ere.

GIBELURDINA / Russula virescens

Kaixo, ni gibelurdina naiz, edo Russula virescens bat. OSOS ONA naiz eta pagadi,

harizti, gaztainadi eta pinudietan aurkitzen naiz,

udatik udazkenera bitartean

KARRASPINA / Morchella esculenta

Kaixo, ni Morchella esculenta bat naiz. JANGARRIA naiz,

baina nire espezieko perretxiko bakoitzak, zenbait

substantzia toxiko ditu beroarekin kentzen direnak. Sierra de Grazaleman aurki

nazakezu.

SALTSA PERRETXIKO BELTZA / Craterellus cornucopioides

Apa, ni craterellus cornucopioides bat naiz.

JANGARRIA naiz eta basoetan, lur umeletan aurkitzen naiz uda

eta udazkena bitartean.

KAIOLA GORRI / Clathrus ruber Apa, ni kaiola gorri edo Clathrus ruber-a naiz.

JANGARRIA naiz, baina ez daukat zaporerik. Udaberritik,

udazkenera irtetzen naiz materia organiko asko

dauden lurretan.