__________________________

• Kontuz etxean elikagai“arriskutsuekin”

• Kontrolpean mantendubeharreko 14 alergenoak

• Umeen pribatutasunaarriskuan Interneten

• Internet eta adin txikikoak:datu kezkagarriak Espainian

• ‘Hoax’. Kontuz, norbaitekizorratu nahi gaitu!

• Arrisku anitzeko etxe etaibilgailu aseguruenoinarrizko kontuak

• Aseguruekinzelan erreklamatuEK

AEU

SK

AL

HER

RIK

O K

ON

TSU

MIT

ZAIL

EEN

AN

TOLA

KU

ND

EA. P

LAZA

BA

RR

IA, 1

2, 1

. ezk

err

a -

48

00

5 -

BIL

BO

2013 negua 2014 / 50

GGuurree eettxxeeeettaann aarrmmaatteeggiikkiimmiikkoo bbaatt dduugguu bbiizziikkiiddee

Euskal Herriko Kontsumitzaileen Antolakundearen argitalpena / Lege Gordailua: BI-770/01Plaza Barria, 12, 1. ezkerra - 48500 - Bilbo / 944 150 050 • ekainfo@eka.org • www.eka.orgEEKKAA 5500

EEuusskkaa lldduunnoo nnKKoonnttssuumm ooAAllddiizzkkaa rriiaaZUZENDARIA

Berta García

ERREDAKZIOABerta García José Luis SeguraKoldo Nabaskues

MAKETAZIOA ETA DISEINUAJosé Luis Segura

ARGAZKIAKKoldo Nabaskues / José LuisSegura

KABINETE JURIDIKOAIñaki VelascoMikel MuñozArantxa López

ItzulpenaGermán Uriarte

2013-14 negua

EEDDIITTOORRIIAALLAA• “Menpeko finantza ekarpenak” trukatzeko Eroskireneskaintrza ez da onargarria 33

OOSSAASSUUNNAA--GGAARRBBIITTAASSUUNNAA• Gure etxeetan armategi kimiko bat dugu bizikide 44• Greenpeacen “Toxikorik gabe erosteko gida” 66• Vivo Sano Fundazioak: “Zure etxeak gaixotu ez zaitzan” 77

OOSSAASSUUNNAA--GGAARRBBIITTAASSUUNNAA• Kontuz etxean elikagai “arriskutsuekin” 88• Arretak ere behar dituzten “kontuzko” elikagai batzuk 99• Kontrolpean mantendu behar diren 14 alergenoak 1100

IINNTTEERRNNEETT--UUMMEEEENN PPRRIIBBAATTUUTTAASSUUNNAA• Ikertzaileak kezkaturik daude zortzi urtetik beherakoumeen pribatutasun digitala dela eta 1111• EU Kids Online txosteneko gomendiorikgarrantzitsuenak 1122• Espainiar Estatuan Internet eta adin txikikoei buruzkodatu kezkagarriak 1133

IINNTTEERRNNEETT--IIRRUUZZUURRRRAAKK• ‘Hoax’ edo Internet-email bidezko iruzurrak Kontuz: norbaitek izorratu nahi gaitu 1144

AASSEEGGUURRUUAAKK• Arrisku anitzeko etxe eta ibilgailu aseguruenoinarrizko kontuak 1166• Aseguruekin zelan erreklamatu 1188

“Mepenko finantza ekarpenak” trukatzeko Eroskiren eskaintza ez da onargarriaUrtarrilaren 16an prentsak Eroski eta haren “menpeko finantza ekarpenak” merkaturatu zituzten lau finantza erakundeen (BBVA, Laboral Kutxa, Kutxabank eta La Caixa) arteko akordio batzegoela argitaratu zuen. Horren helburua finantza ekarpenen jabeei borondatezko trukea eskaintzea zen, honako baldintzekin: adostutako balio nominalaren %15aren berehalako berreskura-keta esku-diruan, menpeko bono betierekoaren izaera aldaketa 12 urteko epemuga duen bono berri batetara eta Euriborra gehi 3 puntutako ordainketa urteko adostutako balio nominalaren%55arentzat eta haren %30reko kita. Gainera, ez zen kobratutako interesen itzultzea eskatzen (ekarpenak erosi zirenetik).

Honen harira, Kontsumobidek prentsa oharra zabaldu zuen, zeinetan hurrengo esaldia nabarmentzen zen: “Kontsumobidek burututako bitartekaritzak erraztu du Eroski eta finantza erakundeekakordioa lortu izana, zeinek Eroskiren AFSen jabeei balio horien truke eskaintzea ahalbidetzen duen”. EKAk Eroski eta Fagorren AFSen arazoari irtenbide baten bilakaeran Kontsumobidek egin-dako lana balioztatzen du. Baina ezin dugu onartu Eroski eta bankuen arteko akordioa (gatazkaren alde bat direnak) bitartekaritza baten ondorio bezala aurkeztea, akordio horretan beste aldeafalta delako: AFSen jabeak. Eta hauek (edo behintzat publikoki azaldu direnak), Kaltetuak elkartean batutakoek eta kontsumo elkarte ezberdinek ordezkatutakoek, EKA horien artean, onartezi-natzat jo dute eskaintza.

Urtarrilaren 17an, EKA, EKE eta UCE kontsumitzaile elkarteek ohar bat zabaldu genuen. Hurrengoa zioen:

EKA, EKE eta UCE kontsumitzaile elkarteek onartezinatzat jotzen dute Eroskik eskainitako AFSen trukeaKontsumo elkarte hauek lanean jarraituko dute irtenbide hobeagoa lortzeko asmoarekin

EKA, EKE eta UCE kontsumitzaile elkarteek onartezinatzat jotzen dute, nahikoa ez delako, Eroskik bere “menpeko finantza ekarpenentzat” aurkeztutako truke eskaintza, zeinek hauen balionominalaren %30reko kita azaltzen duen eta hau onartuko luketen bezeroentzat galera ekonomiko larria suposatuko lukeena.

Kontsumitzaile elkarte hauek, arazoaren hiru aldeekin (Eroski, AFSak merkaturatu zituzten finantza erakundeak eta erosleak) urte batez elkartzen daramatzagunok guztiontzat onuragarriaden irtenbide onenaren bila, eta bereziki kontsumitzaileentzat, bide honi ekingo diogu eskaintza hobeagoa lortzeko asmoarekin, gure ustez posiblea delako.

EKA, EKE eta UCEk balioa ematen diogu Eroskik egindako esfortsuari, bere finantza produktuak, nahiz eta konplexua izan, betekizun legal guztiak bete zituelako igorri zenean, eta bere mer-katuratzean izan zelako AFSak saldu zituzten finantza erakundeen erantzukizuna, irregulartasunak azaldu zirenean. Baina ahalegin hori ez da nahikoa, eta eskainitako trukea ez da minimoonargarrira iristen.

Eroskik epe laburrean irtenbide hobeagorik proposatzen ez badu, auziak ezartzeari ekingo diogu finantza erakundeen aurka produktuaren merkaturatze okerra zela eta.

“Onartezina nahikoa ez zelako”, esaten genuen prentsa-oharrean Eroski eta finantza erakundeen eskaintzaren inguruan. Kontua da kokoteraino gaudela beti pertsona berberak kaltetzen dituz-ten murrizketa eta kitetaz: kontsumitzaileak, herritarrak, herria. Badakigu eroski egoera zailan dagoela, finantza erakunde askorekin bere zor ikaragarria berfinantzatzen saiatzen ari dela etabere AFSen truke eskaintza esfortsu handia dela berarentzat. Baina are eta handiagoa da (proportzioan) berearengan eta inoiz saldu behar izan ez zen finantza produktu hartan euren konfidant-za jarri zuten milaka herritarrei eskatzen zaien ahalegina: %30rreko kita (eta hau burutu zuten banku eta kutxak kalterik gabe ateratzen dira). Zergatik izan behar dira azkenak eta ahulenak(AFSen jabeak) ordaindu behar dutenak, inor baino gehiago, euren konfidantza kooperatibarengan? Zergatik ez al die Eroskik %30 kita bat proposatzen bere bazkide kooperatibistei? Zergatikez die Eroskik bankuei bere zorraren %30raren kita egin dezatela? Zergatik ez die Eroskik bere hornitzaile-zordunei %30reko kita bat proposatzen? Ziur, horrekin edo gutxiagorekin, Eroskik bereetorkizuna argi eta garbi ikusiko lukeela. Eta, are seguruago, Eroski egoera hobeagoan aurkituko balitz (eta hala nahi du EKAk), birritan edo gehiagotan pentsatuko luke bere kapitala handitzeafinantza produktu konplexu eta arriskutsuen bitartez, behar ez duten tokietan amaitzen direnak eta tamaina handiko hondamendi ekonomiko eta soziala eragiten dutenak, bistan denez.

Aipatutako prentsa oharrean esaten genuen bezala, EKAk Eroskiren eskaintza berri zein nabarmen hobeagoa espero du. Eta laster. Bestela, auziak jartzeari ekingo dio Eroskiren AFSekin kont-sumitzaileak engainatu zuten finantza erakundeen aurka, horrek kooperatibarentzat suposatuko lukeen irudi, sinesgarritasun eta konfidantza galerarekin.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Editoriala 3

EKA/OCUV

Joan den urteko urriaren 16an,mundu osoko komunikabide askokEstatu Batuetako IngurunearenBabeserako Agentziak burututakotxosten baten emaitzak argitaratuzituzten, izenburu batetan (deigarriabezain kezkagarria) laburbilduta:“Gure etxeen aireak kalekoak baino

hamar aldiz gai kutsakor gehiagoizan ditzake”.

Berria deigarria da eta sinesgaiz-tasuna sor diezaioke, behintzat kale-ko airea etengabe mugitzen dela,baina etxe askorenetakoa askoz gut-xiago berriztatzen dela eta, gainera,ia etxe guztietan dagoen armategikimikoaren hatsez gainezka dagoelapentsatzen ez duen irakurleari.

Etxea garbitzeko erabiltzen ditu-gun garbiketa produktu gehienek,norbanakoen garbiketarako direnek,margoek, elikagaien konserbaga-rriek, material sintetikoek... gai kimi-

koak dituzte (usaina, egitura, suarenaurkako erresistentzia, xaflakortasu-na edo orbanen edo uraren aurkakoezaugarriak ematen dizkietenak...)osasunerako kaltegarriak direnak eta

gure gorputzetan arnasbidetik edoazalaren bidez sartzen direnak, ftala-toak bezalakoak (PVCak askatzendituenak), bisfenol A edo fluor duteneta oso kaltegarriak diren konposatu

Gero eta gehiago dira berezitasun ezberdineko medikuzein zientzialariak jaiotzean gaixotasun larriak (alergia,asma, diabetea, akatz fisikoak...) dituzten umeen kopu-ruaz ohartarazten digutenak, iturburutzat aldaketa gene-tikoak edo belaunaldikoak izan ezin dituztenak eta gureeguneroko bizitzan eta bereziki gure etxebizitzetan geroeta maizago pairatzen ditugun osagai toxiko artifizialenondorioak izan litezkeenak ziurtatzen dituztenak. Erre-portaje honetan bi ikerketa berrik eman dituzten datuesanguratsuak aipatzen ditugu, hain argigarri zein kezka-garriak, eta zenbait aholku eta hatz eskaintzen ditugugure etxeetan ia guztiok dugun armategi kimikoa ahalden gehien gutxitzen saiatzeko.

Gure etxeetan armategikimiko bat dugu bizikide

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Garbitasuna 4

asko. Eta hori kexkagarria da oso.Ikerketaren erantzule diren zient-

zialariek ohartarazten dute horiek etaegunero erabiltzen ditugun bestesubstantzia batzuk organismoarenoreka aldatzen dutela eta osasunera-ko oso kaltegarriak izan daitezkeela,bereziki ernaldian aurkitzen direnumekientzat, ume txikientzat etanerabeentzat.

Zientzialari hauek aipatzen dituz-te, adibidez, disruptor hormonalak,produktu kosmetiko eta higiene pert-sonalerako produktu anitzetan aurkiditzakegunak, gure berezko hormo-nak antzeratzen edo blokeatzendituztenak, gure gorputzaren atalnagusietara informazioa eramatekoarduradunak direnak, eta hazkundeaedo ugalketa bezalako funtziogarrantzitsuak kontrolpean mantent-zeko arduradunak direnak.

Ildo berean, 2013ko otsaileanOsasunerako Mundu Erakundeak

eta NBEen Ingurunerako Programak(PNUMA) txosten bat argitaratuzuten zeinetan arrisku hauek ez dire-la behar bezala kontutan hartzen ariohartarazten duen eta disruptorendokrinoak “ekidin beharreko era-bateko mehatxuak” direla ziurtatzenduen.

Kosmetika arriskutsuaAipatutako ikerketa baino arinagobeste bat plazaratu zen, europarrahau, BEUC-en (Bureau européendes unions de consommateurs) batu-tako kontsumitzaile elkarte ezberdi-nek burututa eta kosmetika eta nor-banakoen higienerako produktu sorta

batetan arreta ipinita, ia etxe guztie-tan aurkitu ahal ditugunak.

Ikerketa hau, “Endocrine disrup-ting chemicals - analysis of 66 every-day cosmetic and personal care pro-ducts” izenburua zutena, markaanitzeko 66 produktu ezberdin azter-tu zituen, zeinen artean, batez ere,

gorputzerako lozioak, ezpain-barrak,aurpegirako kremak eta xanpuakaurkitzen ziren. Jakin nahi zen subs-tantzia kimikoz zer nolako kopuruazuten konserbagarri, ultramore ira-gazki, emultsionatzaile eta bakteriaeragile bezala erabiltzen diren aipa-tutako produktuek eta Europar Bata-sunean (euren mugekin) onartzendiren substantziak baina inguruneakutsatzeko eta gizakion osasunakaltzetzeko mediku eta zientzialariensusmoarenpean aurkitzen direnak.

Ikerketak 20 molekula ezagun etadisruptor endokrinoak izateko sus-magarri batzuk aurkitu zituen, baitaproduktu kimiko kezkagarri batzukere, phenoxyethanol bezalakoa, zei-nek beste gauza batzuren arteankosmetikoetan kontserbagarri bezalaerabiltzen den. Substantzia hauekaztertutako produktu bakoitzeanmuga legalen azpitik aurkitzen dira.Hau da, produktu horietariko bat era-

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Garbitasuna 5

_______________________

Garbitasun pertsonalekoproduktu gehienek giza

gorputzarentzat pozoitsuakdiren substantziak dituzte

neurri txikitan _______________________

Zientzialarien oharra:egunero erabiltzen ditugun

gai batzuk gorputzarenoreka aldatzen dute eta osokaltegarriak izan daitezke

_______________________

_______________________

BEUCen ikerketak 66produktu aztertu zituen:

gorputzerako lozioak,ezpain-barrak, aurpegirako

kremak, xanpuak... _______________________

Ustez disruptor endokrinodiren hogei molekula

nahiko ezagun aurkitu zireneta gai kimiko kezkagarri

batzuk ere bai_______________________

biltzeak ez digu kalterik egingo.

Probatu gabeko eta ondorioezezagunak dituztensubstantzien pilaketaKontua da pertsona gehienok (gehia-go emakumeek gizonek baino) egu-nero era honetako produktu batzukerabiltzen ditugula: gorputzerakolozioa, aurpegirako krema, errimela,makilajea, usain-kengarriak, hortze-tako pasta... Era honetan, gizakionsoinean inoiz ez egiaztatutako gaitoxikoen nahasketa oso garrantzitsubat jasotzen dugu edo jaso dezake-gu. Era horretako produktuak, mer-katuratuak izan baino lehen, bakoitzabere aldetik frogatzen dira.

BEUC-en ikerketan parte hartuduten endokrinoak kezkatuta azalduziren emaitzengatik. Ikerketan aurki-tutako eta gehien kezkatzen zutenpartikulen artean UV ethylhexylmethoxyciunnamate iragazkia eta

propilparabenoa nabarmentzen dira,zeinek aztertutako 66 produktuetatik28tan aurkitu ziren. Gizakion gorput-zak zenbait produktu naturaletanazaltzen diren parabenoak, ahabie-

tan adibidez, erraz asimilatzen ditu,baina ez da gauza bera gertatzenkosmetikan erabilitako parabenoe-kin, artifizialak direnak eta petroleoa-ren deribatuak direnak.

Triklosana ere aipatzen dute,estrogeno ondorioak dituen bakterienaurkako eragilea, tiroidesaren ingu-runean ondorioak izan ditzakeenaeta zenbait hortzetako pastetan aur-

kitu zena. Ikerketaren egileek “Endo-crine disrupting chemicals - analysisof 66 everyday cosmetic and perso-nal care products” balizko arriskuezberdina dela eta, produktuen ingu-

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Garbitasuna 6

Informazio zehatza Greenpeacen“Toxikorik gabe erosteko gida”nGreenpeace Españaren web orrian, “Toxikorik gabe erosteko gida”aurki daiteke, 2004ean lehenengo aldiz argitaratua, garbiketa, kosmeti-ka eta higiene produktu anitz zehatzen (marka anitzekoak, gehienakoso ezagunak) eta ia etxe guztietan aurki daitezkeen gailuen (ezpain-barra, lurrin, xanpu, krema hidratatzaileak, bizarra mozteko aparra,zapatilak, umeentzako produktuak (jostailuak), plater-ikuzgailuak, garbi-garriak, margoak, telebistak, bideoak eta mugikorrak) toxikotasun edoharen gabeziari buruzkodatuak eskaintzen dituena.Sail bakoitzean marka bat-zuk daude eta bakoitzarenondoan txartel berde, anbaredo gorri bat dago. Berdeakekoizleak Greenpeaceri pro-duktuak kimiko arriskutsurikez duela ziurtatuz erantzundiola adierazi nahi du. Anba-rrak, ekoizleak produktuakkimiko kaltegarriak dituelaonartzen duela baina epezehatz batetan kendukodituela adierazi nahi du.Gorriak, ekoizleak ez duelaerantzun edo bere produk-tuak kimiko arriskutsuakdituela eta ez duela aurreiku-sita kimiko horiek kentzeaadierazi nahi du.

_______________________

Gure gorputzak ez dituondo asimilatzen

kosmetikan erabiltzen direnparabenoak, artifizialak eta

petroliotik sortuak _______________________

Hortzetako pastetanTriklosana dago, estrogenoondorioak dituen bakterien

aurkako eragilea,tiroidesarentzat arriskutsua _______________________

ruan bi sail eratzen dituzte: denboraanitz azalean mantentzen direnak,aurpegirako kremak, usain-kenga-rriak, edo gorputzerako lozioakbezalakoak; eta behin erabilita ure-tan eragiten diren produktuak,xaboia, xanpua eta hortzetako pastabezalakoak. Lehenak bigarrenakbaino arriskutsuagoak dira.

Kezkak eta alternatibakGaiak kezkatzen bagaitu, egin beha-rreko lehena informazioa lortzea da.Arreta handiz irakurri behar dugukosmetiko eta norbanakoen higiene-rako produktuen etiketa. Ikerketarenegileek, adibidez, disruptor endokri-noak (inguruneko estrogenoak,xenoestrogenoak, modulatzaileendokrinoak, ekoestrogenoak, ingu-runearen hormonak...), fenoxietanol,tilexil methoxidinamate (octinoxatezezagutzen dena), propilparabeno (E-216) edo triklosan (batzutan CH-3565 edo CH 3635 bezala azaltzenda) dituzten produktuak ekiditeagomendatzen dute. BEUCen ikerke-tak haurdunei, batez ere haurdunal-

diaren lehen hiru hilabeteetan, kos-metikoen erabilera ahalik eta gehiengutxitzea eta lurrinak dituztenak guz-tiz ekiditea. Umeek haientzat berezikiekoiztutako produktuak erabili beharizango lituzkete, osagai toxiko gut-xiago dutelako; eta inork ez luke era-bili beharko egun berean ondoriobera duten bi produktu edo kopuruhandiagorik: gorputzerako krema etagero eguzkirako krema adibidez.

Aholku gehiago: bilatu (badirela-ko) “parabeno gabekoak”, “kolorat-zailerik gabe”, “sulfatorik gabe”...esaldiak azaltzen dituzten higieneeta kosmetika produktuak. Hobeoraindik: egiaztatutako kosmetikoorganikoak erabiltzea, naturalak,osagai toxikorik erabat ez dituztenakedo maila minimoetan dituztenak.BEUCk berak ez du inolako proble-marik marka zehatz batzuk gomen-datzeko: Bdih, Ecocert, Natrue, Cos-mebio...

Ikerketa osoa www.beuc.orgweborrialdearen “Safety &sustainability” atalean dago.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Garbitasuna 7

Vivo Sano Fundazioa: “Zure etxeak gaixotu ez zaitzan!”“Gure etxeek duten eduki kimikoak parekotasun gutxi du gure arbasoenetxeek zutenarekin. Haien barruan substantzia koktel oso korapilatsuaaurki dezakegu, haietariko asko gure gorputzetara igaro daitezkeenak.Non aurkitzen dira substantzia hauek? Nola heltzen dira gure etxeetara?Zeintzuk dira ditugun alternatibak?”. Horrela dio Carlos de Prada-ren,“Hogar sin tóxicos” liburuaren aipamenak, Vivo Sano (www.vivosano.org)Fundazioaren weborrian iragarria. “Liburu honek era argi, praktiko etaerrazean aholkuak, gomendioak eta alternatibak batzen ditu, zeinek ira-kurleei euren etxeen karga toxikoa gutxitzea, etxe osasuntsuagoa lortzeaeta ahulenak direnak, umeak eta haurdunak bezalakoak, babestea ahalbi-detuko dieten”.

Vivo Sano Fundazioa erakunde independientetzat definitzen da, eki-men pribatukoa eta irabazasmorik gabekoa, osasunera zuzendua, eta“gizarte osasuntsuagoa sortzeko, non pertsonak euren bizitzen zentzuguztietan ondo egon daitezen, osasun fisiko zein mental ona gozatuz,erlazio konstruktiboak eratuz, ingurua osasuntsuan bizi gaitezen lan egi-ten duena”. Eta guzti hau “gorputz, buru eta inguratzen gaituen ingurune-rako ohitura osasuntsuak sustatuz, medinkuntza osagarrian oinarritutakoosasun arreta eredu berri bat bultzatuz, eta instituzioek eta legegileek,beste edozeren aurrean, hiritarren osasuna aurretik jar dezatela zainduz”egiten du.

Bere weborrian informazio zabala dago orrialde hauetan jorratzen arigaren gaiari buruz. Badira aholku on asko gure etxeetan dugun armategikimikoa eta haren ondorioak gure osasunarengan gutxitzen saiatzeko.Hurrengoak haietariko batzuk dira:

-Etxean ahalik eta garbiketa produktu gutxien edukitzea.-Girotzaile sintetikoak ez erabiltzea.-Ahalik eta gutxien erabiltzea spray eran azaltzen diren garbiketa pro-duktuak.-Garbiketa produktu ekologikoak erabiltzea, egon badira.-Etxea egunero aireztatu. Gela bat 10 minututan erraz aireztatzen da.-Ez erabili PVC gehiegi. Hobeagoak dira osagai naturalekin (egurra)egindako altzariak. -Margo ekologikoak erabiltzea.

EKA/OCUV

Elikagaien Segurtasunerako Euro-pako Agentziak maneiatzen dituendatuen arabera, etxeetan era ohi-koetan prestatzen eta jaten ditu-gun elikagaietatik “arriskutsue-nak” (elikagai infekzio larria eragindezaketen balizkoenak) hauexekdira: entsaladak, etxean egindakomaionesa, esne-gaina eta arraut-zopilak.

ENTSALADAK.Osagai gordin guztiak urarekin ondobaino hobeto garbitu behar dira beti.Gomendagarria da baita ere minutubatzuz elikagaientzako desinfektat-zailea duen uretan urperatzea. Ent-saladak sukaltzeko era seguruenagarraztasun maila txikiko osagaiekinegiten dena da: adibidez, ozpinare-kin, jogurtarekin edo limoiarekin. Ezbadira guztiz kontsumitu, hozkailuangorde ahal dira entsaladak, nahiz etaez denbora epe luzez. Gorde ezindirenak, ez hozkailuan ez inon,esnez edo arraultzez egindako saltsadaramatenak dira. Horiek berehalakontsumitu behar dira.

ETXEKO MAIONESA.Etxean egindako maionesa gehienezbi egunez gorde daiteke eta 8 gradu-tako gehienezko tenperaturara (hoz-kailuen ohiko tenperatura 5 graduta-koa da). Hala ere, lehenbailehenkontsumitzea gomendagarria da beti.Era berean, gomendagarria da maio-nesa jasotzen duten elikagaiak hotzegotea, bero badaude maionesaberotzen dutelako eta horrek kalte-garriak izan daitezkeen mikroorga-nismoak eragin ditzakeelako.

ESNE-GAINAK.Esne-gainak, bai industrialak direnakbai etxean egindakoak, hozkailuangorde behar dira beti. Ez dugu inoizontzi ezberdinetako edo egun ezber-dinetako esne-gainak nahastu behar.Esne-gaina etxean prestatzen bada,

Kontuz etxean elikagai“arriskutsuekin”

Animalien eta pertsonen artean kutsatzen diren infekzioei (zuzenean edo zeharka) “zoo-nosis” izena ipini diegu. Zoonosis kasu gehienak kutsatuta dauden elikagaien kontsumo-ak eragiten ditu. Hiru patogeno garrantzitsuenak (Europar Batasunean gertatzen direnelikagaien infekzioetan gehien nahastuta daudenak) Campylobacter, E. coli eta Salmone-lla bakteriak ditugu. Orrialde hauetan elikagai “arriskutsuenak” zeintzuk diren eta haiekinhartu behar ditugun arretak azaltzen ditugu. Baita gizakiongan erreakzio alergiko larriakeragiteko gai diren 14 alergenorik arriskutsuenak ere, horiexek daramatzaten elikagaienetiketetan azaldu behar direnak legez.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Elikagaiak 8

gutxienez bi orduz hoztu behar daeta ontzi tixikietan eta itxiera hermeti-koa dutenetan jarri behar ditugu.

ARRAUTZOPILA.Arraultzak freskoak izan behar dirabeti eta oskolan inolako hausturarikez dutela egiaztatu behar dugu. Suagutxienez 70 gradutara jarri behar daeta gutxienez bi minutuz. Arriskutsuada arrautzopila gutxi sukalduta kont-sumitzea eta beti kontsumitu behardugu ahalik eta lasterren. Hondaki-nak hozkailuan gorde behar dira beti,egun pare bat iraun dezaketela.

Arraina. Arrain freskoa era berekokolorea eduki behar du, azala tente,ezkatak atxikituta, ukimen lehuna,usain ez oso indartsua eta begi dis-tiratsuak. Horrelako itxura ez badu,hobe ez erostea. Arrainari erraiaklehenbailehen kendu behar zaizkio,patogenoen sorburua direlako.

Barazkiak. Gordinik jaten direnbarazki guztiak garbitu behar dira urtxorrtan. Gomendagarria da minutubatzuz elikagaientzako desinfektat-zailea duen uretan urperatzea.

Esnea eta haren eratorriak.Esnea eta esnearen eratorri guztiakhozkailuan gorde behar dira derri-gor behin ontzia ireki delarik.

Fruta. Azalarekin edo azalik gabekontsumitzekoa bada, fruta garbitubehar da beti. Nahikoa da eskuare-kin ur txorrotarenpean igurtzeare-kin; ez denbora luzez, ordea, uretandisolbagarriak diren bitamina bat-zuk gal daitezkeelako. Fruta natura-laren zukuak berehala kontsumitubehar dira.

Irina. Irina ez da erraz kutsatzenera egokian gordetzen bada. Nola-koa? Leku lehor eta freskoetan ipi-nitako ondo itxitako ontzietan.

Izotza. Izotza edateko urarekinekoiztu behar da (ur potablea, jaki-na) eta zatitzen edo txikitzen badaez da eskuekin ikutu behar zikindu(kutsatu) ez dadin.

Ogia eta pastelak. Bai ogia baipastelak eskuak ondo garbitutamanipulatu behar dira, gero ez dire-

lako gehiago garbitzen edo sukalt-zen. Ez dugu erabilitako paperaedo tintatutakoa erabili behar ogiabiltzeko.

Olioa. Olioa hobeto ondo itxitakobeira ontzietan gordetzen bada.Sukaltzerakoan ez dira jatorriezberdinetako olioak nahastu behareta horietariko bakar bat ere ez daerabili behar hiru edo lau alditikaurrera. Erabilitako olioa pote edoantzeko ontzi batetan batu beharda, ondo itxita, eta dagokion edu-kiontzian utzi behar da.

Okela. Hobe da gordinik edo gutxisukalduta ez jatea eta beti hozkai-luan gorde behar da. Txikitutakookela oso delikatua da eta txikitzenden egun berean kontsumitu beharda arazoak ekiditeko.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Elikagaiak 9

Arretak ere behar dituzten “kontuzko”beste eligakai batzukLehen aipatutako elikagaiez gain, badira beste batzuk hain “arriskutsuak” ez direnakbaina bai “kontuzkoak”. Horiekin ere oinarrizko arretak hartu behar dira.

Elikagai alergenoak esaten diegu pertsonengan erreakzio alergikoak eragiteko gaitasunhandiagoa dutenei. Alergenoen inguruko Europar legediak haietariko 14, "arriskutsue-netzat" jotzen ditu eta alergeno hauek dituen edozein elikagai produkturik beren etikete-tan argi eta garbi azaldu behar ditu. 14 elikagai alergeno horiek etiketetan derrigorrezaitortu behar dira, ekoizleak produktuan daudela zinez dakienean edo egoteko aukeraanitz dagoenean. Hurrengoak dira.

• Eskuzuriak eta haietan oinarritutako produktuak.• Apioa eta haren eratorriak.• Kakahueteak.• Glutena duten zerealak (oloa, garagarra, zekalea eta garia, besteak beste).• Krustazeoak eta haietan oinarritutako produktuak. • Sufre dioxidoa eta sulfitoak, 10 mg/kg edo 10 mg/litro baino gehiagoko konzentra-zioetan, SO2 bezala adierazita.• Oskolak dituzten fruituak (amanda eta hurrak bezalakoak).• Arraultzak eta arraultzetan oinarritutako produktuak. • Esnea eta haren eratorriak.• Moluskuak eta moluskuetan oinarritutako produktuak.• Ziapea eta haren eratorriak.• Arraina. • Sesamo eta sesamo aleetan oinarritutako produktuak.• Soja eta sojan oinarritutako produktuak.

Etiketek ez dute zergatik zehaztu behar produktuak duen alergenoaren kantitate zehatza Erreakzio alergikoa eragin dezakeen alergenoaren kantitatea nahiko aldakorra izan daitekepertsona batetik beste batetara. Horregatik zaila eta ausarta da elikagai batetan alergenobaten gehienezko kantitatea unibertsala zehaztea. Eta hori da arrazoia alergenoak dituztenproduktuen etiketak haren kantitate zehatza aitortzera behartuta egon ez daitezen. Bainaharen agerpenaz ohartarazi behar dute, nahiz eta elikagaian alergenoaren kantitatea oso txikia

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Osasuna-Elikagaiak 10

Kontrolpean mantendubehar diren 14 alergenoak

Ikerketak frogatzen duoso ume txikien artean(eskolaurrekoak, edo aregazteagoak ere) gero etajoera handiagoa dagoelaInternetera konektatutakogailuak erabiltzeko, batezere ukitzeko pantailaduten tabletak eta smart-phoneak. Ohitura horrenondorioz, asko dira Inter-neten sartzen diren umetxiki-txikiak, eta, ziur aski,ugaldu egiten dira sarea-ren erabilerari lotutakoarriskuen pean egotekoaukerak.

UPV/EHU

Txosten berri honetan azken ikerke-tak aztertu dira, zortzi urtetik behera-ko umeek Internet nola darabiltenulertzeko eta horren inguruan lehen-tasunezko neurriak zeintzuk izanbehar diren zehazteko. Ikertzaileekantzeman dute ume txiki-txikien arte-an nabarmen handitu dela Internetenerabilera.

Maialen Garmendiak, ikerketarenarduraduna Espainian, honela azal-du du: “EU Kids Onlinek zazpi urtebaino gehiago daramatza ikertzen

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Internet-Umeen pribatutasuna 11

• Kids Online proiektuak datu berriak bildu ditu eskolaurreko umeek ukitzekopantailen eta smartphoneen bidez Internet nola erabiltzen duten ezagutzeko

Ikertzaileak kezkaturik daude zortziurtetik beherako umeenpribatutasun digitala dela eta

nola erabiltzen duten Internet 9 eta16 urte bitarteko gazteek, berezikierreparatuz erabilera horren onureieta arriskuei. Hala ere, orain zortziurtetik beherako umeen portaerariburuzko datuak biltzea da funtsez-koa. EU Kids Online ikerketak age-rian jarri du umeak gero eta lehenagohasten direla Internet erabiltzen, etaume txikienak, behar diren trebeta-sun tekniko, kritiko eta sozialak ezdauzkatenez, are ahulagoak direla.

Gurasoak kontuz ibili behar dirazer argitaratzen duten InternetenKezka nagusietako batek zerikusiadu umeen argazkiak Interneten argi-taratzearekin eta gero argazkiokumeen aztarna digitalean izan deza-keten eraginarekin. Ikertzaileek ohar-tarazi dute oso garrantzitsua delahonetaz neurriak hartzea. “Zehazki,Interneteko zerbitzuen hornitzaileenkonpromisoa behar da, erabiltzaileenbaimen politikak berrazter ditzaten,

1. Guraso eta zaintzaileentzat jarraibideerrealistak eta datuetan oinarrituak egitea etazabaltzea, ume txikienek teknologia digitalaketa Internet erabiltzearen inguruan. Guraso-en prestakuntza umeen adinaren araberakotaldeetan antolatu beharko litzateke (0-2, 3-4,5-8), umeek Interneten erabilerari ahalik etaonura handiena ateratzeko, ahalik eta arriskugutxienekin.

2. Segurtasunerako hezkuntza garatu etasustatzea adin talde guztientzat, haurtxo txi-kiak edo haurtzaindegietako umeak barne.

3. Gailuen diseinatzaileekin etengabe harre-manetan egotea smartphone, tableta etabestelako gailu mugikorren diseinuan priba-tutasuna babesteko mekanismoak defektuztxerta ditzaten.

4. Programen diseinatzaileekin etengabeharremanetan egotea, ahalik eta gardenta-sun handiena berma dezaten umeentzakoaplikazioen bitartez biltzen eta partekatzendiren datuen inguruan eta aplikazio hauetanaukera zuzena egon dadin umeek nahizgurasoek datuak emateari eta partekatzeariuko egiteko.

5. Interneteko zerbitzuen hornitzaileekinharremanetan egotea erabiltzaileen baime-nen politika berrazter dezaten, eta zenbaitegoeratan erabiltzaileen informazioa ezabat-zeko erantzukizuna har dezaten, adibidez

informazio hori konfidentziala, arriskutsuaedo okerrekoa denean, umeek emandakoanahiz gurasoek eurek emandakoa izan.

6. Gurasoak heztea beren umeen argazkieta bideoak zabaltzearen inguruan, eta bidal-

keta horiek seme-alaben aztarna digitaleanizan dezakeen eraginaren inguruan.

7. Ikerketa metodo egokiak garatzea umeoso txikien esperientziak eta iritziak ezagutuahal izateko.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Internet-Umeen pribatutasuna 12

EU Kids Online-en txosteneko gomendiorik garrantzitsuenak

_______________________

Segurtasunerako hezkuntzagaratu eta sustatu egin

behar da talde guztientzat,haurtxo txikiak barne

_______________________

_______________________

Ikerketa metodo egokiakgaratu behar dira ume osotxikien esperientziak eta

iritziak egagutzeko_______________________

eta erantzukizuna har dezaten egoe-ra jakin batzuetan erregistratutakoinformazioari dagokionez. Informaziohori konfidentziala izan daiteke, nola-baiteko arriskua dakarrena, edo oke-rreko informazioa, umeek edo gura-soek nahi barik bidalitakoa”, dioMaialen Garmendiak.

Datuek ez dute erakutsi bederatziurtetik beherako umeak gai direnikInternet beti modu seguruan eta onu-ragarrian erabiltzeko, batez ere sare-ko sozializazioari dagokionez, delaberen adinerako egokiak diren uni-bertso birtualetan edo nerabe etahelduentzako inguruneetan (Facebo-ok, Youtube eta abar).

Txosten osoahttp://www.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/EU%20Kids%20III/PDFs/Zero_to_eight_Report.pdf

Proiektuari eta inkestari buruzko informazioaEU Kids Online proiektuaren helburua da hobeto ezagutzeazeintzuk arrisku dauzkan Europako umeentzat eta haien gura-soentzat Internet eta teknologia berriak erabiltzeak, eta zeinizan daitekeen tresna horiek erabiltzeko modu segurua; eraberean, xede du umeentzako ingurune seguruago bat sortzeaInterneten eta teknologia berrietan. Proiektua Europako Elkar-teko Safer Internet Programme delakoaren bidez (SI-2010-TN-4201001) finantzatzen da.

• EU Kids Online programan aurrez aurreko inkesta egin zit-zaien etxean 9 eta 16 urte bitarteko 25000 Internet erabiltzaileribaino gehiagori 25 herrialdetan, ausazko lagin estratifikatu bathartuta eta galdera delikatuentzako autobetetze metodoak era-biliz.• Landa lanean aztertutako herrialdeak: Alemania, Austria, Bul-garia, Danimarka, Erresuma Batua, Errumania, Eslovenia,Espainia, Estonia, Finlandia, Frantzia, Grezia, Herbehereak,Hungaria, Irlanda, Italia, Lituania, Norvegia, Polonia, Portugal,Suedia, Turkia, Txekiar Errepublika, Zipre. Gainera, proiektuanparte hartzen dute Errusia, Eslovakia, Islandia, Kroazia, Leto-nia, Luxenburgo, Malta eta Suitzako ikertaldeek.• Ondorio gehiago jakiteko, ikus Livingstone, S., Haddon, L.,

Görzig, A., and Ólafsson, K. (2011). Risks and safety on theinternet: The perspective of European children. Full findings.LSE, London: EU Kids Online.• Beste txosten batzuk eta inkestaren xehetasun teknikoakikusteko: www.eukidsonline.net

“Zero to Eight – Young Children and Their Internet Use” txoste-nak azken aldiko ikerketen azterketa kritikoa egin du, zortziurtetik beherako umeek Internet nola erabiltzen duten jakiteko,eta horri buruzko lehentasunezko neurriak zeintzuk izan behardiren zehazteko. Gainera, datu enpirikoetan oinarritutakogomendioak ematen ditu ume txikiak Interneteko arriskuetatikbabesteko.

Espainiar Estatuan Internet eta adin txikikoei buruzko datu kezkagarriak-Nerabeen %39k bi ordu baino gehiago ematen du egunero giza-sareetan; Europako batazbestekoa %23koa da.

-14 eta 17 urte arteko gazetxoen %1,5 “internetadiktoa” da jada.

-Sarerako menpekotasunaren atarian dago nerabeen %21,3.

-Interneterako mendekotasuna dela eta gazte eta umeen %27,8ketxez kanpoko jarduerak utzi ditu: kirola egitea, lagunekin egotea...

-Mendekotasunaren adierazle ohikoenak dira: isolatzea, haserre-kortasuna eta giza jarduerak uztea “giza sareetan” egoteagatik.

-14 eta 17 urte arteko gaztetxoen %59,6k Interneten bidez jendeezezagunarekin harremanak izan dituela onartzen du.

-9 eta 14 urte artekoen %60k sakeleko telefonoa dauka eta batezere “txateatzeo” erabiltzen du. Ehuneko hori %84,2ra igotzen da 13eta 14 urteko gaztetxoen artean.

-9 eta 10 urteko umeen erdia baino gehiagok gutxienez kontu batdu “giza sare” batean; 13-14 urtekoen artean, %90.

-9 eta 14 urte arteko adin txikikoen %27,5k egunero erabiltzen duInternet, ordenagailuaren, mugikorrarekin edo tabletarekin.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Internet-Umeen pribatutasuna 13

EKA/OCUV

‘Hoax’ hitz ingelesa bat da txiste,inozentada, txantxa, hasiberri-saria, iruzurra, irusakoa... esannahi duena. Polisemia bat zein,ikusten dugunez, badoa txiste batbezalako zertxobait garrantzirikgabekotik iruzurra bezalako zert-xobait hain seriora.

Internet eta emailez dabiltzan mezuhoriek definitzeko hitz hori aukeratuzuenak asmatu zuela onartu beharda. Hauen hartzailea edo beste pert-sona batzuk kaltetzeko helburuadute. Kontua da gezur edo mezu-tranpa hauen tipologia anitza bezainlarria dela. Horregatik ‘hoax’, txantxakaltegabekotik, iruzur larritara joandaiteke, baita pertsonen bizitzakarriskuan jarri ere.

Gai anitzak “jorratzen” dituzte‘Hoax’en gaiak anitzak dira. Badiramezuak zeinek birus informatikoberriei buruz informazioa eskaintzen

dituzten; kate magikoak edo supers-tiziosoak (pesetarena bezalakoa,garai hartan postaz egiten zena);katastrofe edo egoera larriak eragin-dako laguntza solidarioaren eskariak;argaltzeko bide miragarrien iragar-kiak; minbizia, ihesa, edo beste gai-xotasun larriak sendatzeko bermat-zen duten iruzurrezko bideei buruzkoberri faltsuak; kontsumo masibokozenbait produktuen kalterik ez egiteedo arriskuari buruzko alarma falt-suak (bereziki janariak eta botikak);lapurketa sistema berriei buruzkooharrak...

Gezur horretan oinarrituta, gezurhorrekin, “amu” horrekin, mezuakmezua bera irekitzera bultzatzengaitu, norbanakoen datuak eskaint-zera, zerbait erostera, norbait salbat-

zeko dirua ematera, zenbait markaedo produkturi boikota egitera, kurtsoedo terapia batetan izena ematera,poltsikoan zulo bat egingo digutenaeta osasunerako garestiak izan dit-zaketenak.

Nola ezberdindu ‘hoax’ izenekoakNola ezberdindu ditzakegu mezuhoriek? Zeintzuk dira haien ezauga-rriak? Zeintzuk dira erabiltzen dituentrikimailuak gure arreta erakartzeko?

-‘Hoax’ asko “larria”, “garrantzit-sua zure osasunerako” motako mezudeigarriekin hasten dira.

-Unibertsitate, pertsonai publiko,ikerlari, osasunaren profesionalak,ikerketa zientifikoei aipamen egitendiete... sinesgarritasuna lortunahiean.

-Zenbait produktuen erosketare-kin erlazionatutako balizko egoeralarrien berri ematen dute.

-“Gaur” hitza erabiltzen dute arre-ta deitzeko igortzen duten informa-zioaren balizko berritasunari buruz.

-Laburdurak, formula kimikoak,

‘Hoax’ edo Internet-email bidezko iruzurrak

Kontuz: norbaitekizorratu nahi gaitu

‘Hoax’ Internet edo emailez sarri ibiltzen diren gezur

edo mezu maleziatsuei eta igorlearentzat hein batetan

edo bestetan edo ekonomikoki onuragarriak izango

direnak eta hauen hartzaileari kaltetuko dion zerbait

egin dezala bilatzen dutenei esaten zaie. Horiek ekidi-

ten eta ziria sar ez diezagutela saiatu behar gara.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Internet-Arriskuak 14

_______________________

Mezuak gure kalterakoizango den zerbait egitera

bultzatzen gaitu, guredatuak ematera, adibidez

_______________________

osagai kimikoen izenak eta abar...erabiltzen dituzte, mezuari seriota-sun eta fidagarritasuna emateko.

-Askotan oso era nahasian etaloturarik gabekoan idatzita daude.

-Testuinguru kanpoko datu esta-distikoak erabiltzen dituzte konfiant-za emateko eta esaten dutena erasinesgarrian eusteko.

-Irudiak eta musika erabiltzendituzte gure zirrarak suspertzeko.

-Gure kontaktuei informazioarenberbidalpena eskatzen dute.

-Zenbait elikagaien edo produk-tuen kontsumoa bultzatzen dezaketeedo kontrakoa, zientifikoki ez egiaz-tatutako eta arrazoi partzialetan oina-rrituta (zenbait gaixotasunen aurkakoondorio sendagarriak edo haien osa-gai bati egotzitako arrisku kaltega-rriak).

Ezinezkoa da %100ean,baina erraza da iruzurra ekiditeaNahiz eta gaur egun merkatuangezur hauek geldi ditzakeen tresnainformatikorik ez egon (Internetetiknabigatzen garen bitartean edoposta elektronikoa erabiltzen dugunbitartean), badira programa eta ira-gazki batzuk hain arriskutsua izandaitekeen zabor posta bolumen hori

nabarmen gutxitzeko gai direnak.Horregatik berebiziko garrantzia dueguneratutako birus informatikoenaurkako tresna on bat jarrita izateak.%100ean ekiditea lortzen ez badugu,bai saia gaitezkeeela presta diezagu-keten tranpan ez erortzen. Ez genu-ke inoiz susmagarria suerta dakigu-ken mezurik ireki behar (gaia,erabiltzen duen mintzaira, tonoaga-tik,...), ezta eskatu ez dugun mezurik,edo ezagutzen ez dugun norbaitekbidalitakoa, berdin dio ezagutzen ezdugun horrek pertsona bat, enpresabat edo instituzio bat izatea. Eginbeharrekoa mezu horiek ez irekitzeada eta berehala ezabatzea.

Mezu hauetarikoren bat proposat-zen duen gaia gure interesekoa bada(interes horren arrazoia edozeinizanda), saia gaitezen gai hori besteiturburuekin egiaztatzen. Adibidez:mezuak emateak eskatzen ditu zori-gaitz bateko kaltetuentzat. Gaiakhunkitzen bagaitu eta ekonomikokilagundu nahi badugu, hobe GurutzGorriarekin eta era horretako erakun-deekin harremanetan jartzen bagara;erakunde serio eta fidagarriak.

Arreta berezia eduki behar da nor-banakoen datuak, izena eta abizena,NANa, kontu korronte baten zenba-

kia...eskatzen duten mezuekin. Haie-tariko askok (zure bankuaren mezubat dela itxurak eginez) zuzeneanzure dirua lapurtzea dute helburu.

Ez genituzke inoiz mezu horiekireki behar ezta gure kontaktueibidaltzea ere. Baina, egiten badugu,mota honetako mezuren bat berbi-

daltzen badugu, behintzat har ditza-gun beharrezkoak diren neurriak,adibidez, sarritan mezuaren gorput-zan azaltzen diren helbideak ezaba-tu. Hartzaile ezberdinei mezuakbidaltzeko, hartzaileen helbideak jart-zen diren posta elektronikoaren pro-graman, CCO edo BCC (Kopia Izku-

tuarekin esan nahi duena) izenekoalorrak aukeratu behar ditugu. Horre-la, hartzaileek ez dituzte mezua bida-li zaien besteen helbideak ikusiko.Horrela kontaktuen pribatutasunababesten dugu eta beste pertsonabatzuk, asmo txarrekin erabil dezate-la ekiditen dugu.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Internet-Arriskuak 15

_______________________

Askotan era nahasian etaloturarik gabekoan

idatzita daude, eta irudiazeta musikaz balitzen dira

_______________________

_______________________

Dei eta mezu horiekin eginbehar dena da ez ireki etaberehala paperontzira bota

eta bera hustu_______________________

CECU

Egia esan, kontratuak, baldintza oro-kor eta partikularrak, ordainagiriak,estalduren, bermeak, arriskuen etaabarren idazketa, hiritar arruntarent-zat erraz ulertzen ez diren testuaketa kontzeptuak dira, zeinek berekonpainiak estaldura eta kalte-ordai-na ukatzen diola ikusten duen kasue-tan, orokorrean ez dituen beharrez-koak diren ezagutza teknikoak berepoliza ulertzeko ezta bere erreklama-zioa bideratzeko ere. Gainera, ase-guru konpainiaren aurrean desaban-taila egoeran argian aurkitzen da,honek era guztietako baliabide tekni-ko eta ekonomikoak dituelako beredefentsari eusteko. Baina nahiz etazailtasun hauek egon, badira beharbezala informatutako kontsumitzailebatek har ditzaken arretak asegurukonpainien ez betetze batzuk ekidite-ko, eta era berean informazio hori

baliogarri suertatuko zaio erreklama-zio bati aurre egiteko, eman beharre-ko pausoak eta nora jo behar duenezagutuz.

Poliza aukeratzeko eskubideaZenbait derrigorrezko aseguruakeskatutako estaldura minimoak izanezik (erantzukizun zibila ibilgailuarenkasuan bezala), arrisku anitzeko poli-zetan, bai etxe zein ibilgailuenetan,aseguruduna da zeinek askatasunosoz erabakitzen duen zer aseguratunahi duen eta zein zenbatekoarekin.Borondatezko aseguruak, kontsumit-zaileak behar dituen estaldurakbakarrik batu behar dituztenak dira.Etxe aseguruen kasuetan, asegura-tuak hartu beharreko hautaketanagusia, edukia (etxe barruan dau-den ondasunak) aseguratu nahiduen, edukitzailea (eraikina bera),edo biak, aseguratu nahi duen alaez, eta ezbeharra gertatzekotan

kalte-ordainaren diru kopurua. Dirukopuru hau ezin izango da inoizobjektuaren balioa baino handiagoaizan. Era berean, asegurudunakbeste estaldura batzuk nahi dituenala ez erabaki beharko du (urak era-gindako kalteak, lapurketa, sutea,konponbide estetikoak, erantzukizunzibila eta abar bezalakoak). Merka-tuan badira gainera, aseguru-etxeanitz eta eskaintza zabala zeinekkontsumitzaileari gehien komenizaion asegurua eskuratzeko aukeraeskaintzen dion. Honek salneurriareninguruan dagoen lehia garrantzitsuaaprobetxatzea ahalbidetzen du.

Autoak: gehigarrizko estaldurakKotxeen aseguruen kasuan, derrigo-rrezko erantzukizun zibilaz gain, ase-guratuak estaldura minimo horri bereinteresekoak diren beste estalduragehigarri batzuk gehi ditzake:• Bidaian eskainitako laguntza. Gara-bi zerbitzua eskaintzen du, eta berekasuan, garraioa bidaiarientzat istri-pu do matxurarik pairatzekotan.• Kalteen erreklamazioa. Kotxe istri-pua dela eta eragindako balizko kal-teak hirugarrengo bati erreklamatze-ko babes juridiko estalduraeskaintzen du.• Berezko kalteak. Aseguratutakogidariaren erruz eragindako kalteakestaltzen dituen kalteen aseguruada.• Sutea. Ibilgailu batek ustekabekosute batetan pairatutako kalteakestaltzen ditu.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Aseguruak 16

Arrisku anitzeko etxe eta ibilgailuaseguruen oinarrizko kontuakAseguru kontratuak, estaldurapean dagoen arriskua gertatzekotan kalte-ordaina jasotzeko edo pairatutakokaltea arintzeko aukera eskaintzen digu, prima izeneko diru kopuru baten ordainetan. Sektore bat da zeine-tan, kontsumitzailearen babes eta defentsaren eremuan, ez dago erreklamazio kopuru handia, baina kualita-tiboki, badira liskar konplexuak eta profesionalen ikerketa eta aholkularitza teknikoa behar dituztenak.

• Lapurketa. Lapurketa saiakeran,ibilgailuaren osagai baten lapurke-tan, edo ibilgailuaren lapurketan pai-ratutako kalteak estaltzen ditu.

Badira bete estaldura anitz (isu-nen defentsa, gidatzeko baimenagaltzeagatik eskutatutako diru-ordai-nak, eta abar), eta frankiziak, auziminimoak....bezalako kontutan hartubeharreko elementuak. Kasu guztie-

tan, asegurudunak bere beharrakargi eta garbi izan beharko ditu etadagoen eskaintza anitzaren arteanpoliza kontratatzea.

Aurretiko informazioa jasotzekoeta poliza aztertzeko eskubidea Kontsumitzaileak merkatuan daudenedozein aseguru-etxek eskainitakopoliza desberdinen eta hauen estal-

durei buruzko informazio guztiajasotzeko eskubidea du. Aipatutakoinformazioa gutxienez, aseguru-etxe-aren identifikazio datuak eta harenhelbidea, primaren zenbateko osoazergak eta gainordainak barne, kon-tratuaren iraupena, amaitze era, etajakina, aseguratutako objektuarenestalduren xehetasun nahikoa izan-go da.

Kontratazioa urrutikoa izango balitz(telefono, internet edo antzekoarenbitartez), informazioaren xehetasunberberak izango dira aseguratutakokonpainiaren nortasunaren inguruan,aseguruaren ezaugarrien inguruan,amore emateko eskubidea, edo erre-klamazio bideak, besteak beste. Ase-gurudunak, gainera, 15 egunetakoepea izango du aseguru proposame-na aztertzeko, berarekin konformebadago, poliza gauzatzeko.

Idatzizko kontratuaedukitzeko eskubideaAseguruaren kontratua idatzizkoaizan behar da. Beraz, sinatu ondorenasegurudunak poliza berarekin era-man beharko du, edo gutxienez, kon-tratoaren existentzia frogatzen duenbehin-behineko agiria.

Aseguru kontratua osatzen dutenagiriak:• Baldintza orokorrak. Aseguru-etxebatek mota berberako kontratueiezarritako arauak dira.• Baldintza partikularrak. Baldintza

orokorren indibidualizazioa da, etahartzailearen eta asegurudunarendatuak zehazten dituzte, asegurua-ren objektua, aseguratutako kapita-lak, kontratatutako estaldurak, etaabar.• Baldintza bereziak. Aldeek adostuahal dituzten klausula gehigarriakdira, adibidez zenbait bitxi edo artela-nen sartze.• Gehigarriak. Polizari egiten zaizkionedonolako aldaketak dira, adibidez,asegurudunaren ibilgailuaren aldake-ta, kapitalen eraldaketa, eta abar.

Aseguru kontratua deuseztatzekoeskubidea urrutiko bitartekoenbitartez burutu badaKontratua bakarrik urrutiko komuni-katzeko tekniken bitartez burutubada, baita kontratuaren sinaketaere, (internet, telefono,... kontrataziobitartekoak izanda), asegurudunak14 egun naturaleko epea izango dukontratua indargabetzeko. Hori bai,itzuli behar zaion primatik aseguratu-ta egon den bitarteko zati proportzio-nala deskontatu ahal izango zaio.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Aseguruak 17

_______________________

Kotxeen aseguruetan,derrigorrezko erantzukizun

zibilaz gain, estalduraminimo horri bere

interesekoak diren besteestaldura gehigarri batzuk

gehi dakizkioke _______________________

_______________________

Asegurudunak, gainera,hamabost egunetako epea

izango du luzatu diotenaseguru proposamenaaztertzeko eta harekin

konforme badago polizagauzatzeko

_______________________

Aseguruekin zelan erreklamatuAseguru kontuetan erreklamazio prozesua hasiko da, orokorre-an, asegurudunak konpainiaren aseguratuaren babeslearen edobezeroarentzako arreta zerbitzuaren aurrean aurkezten duenidatzizko erreklamazioaren bitartez. Erreklamazioaren zergatiaanitza izan daiteke: arazoak primarekin, kontratoaren iraupena,polizaren termino baten aldaketa, eta ohikoenak, estaldurekinerlazioa dituztenak: ez estalitako ezbeharrak, kalte-ordain part-zialak, errefusaketak, eta abar. Ezbeharrekin erlazionatutakoerreklamazio kasu hauetan, ohikoena aseguru-etxearen komu-nikazioa itxoitea izango da errefusaketa (edo kalte-ordain part-ziala) horren berri emanez, aseguratuak emandako partearen,(ezbeharraren existentzia emanez) azterketaren analisiarenondoren.

Baliteke aseguru-etxeak berak euren erreklamazioak biderat-zeko zerbitzurik, prozesua errazten duena, izatea, adibidez tele-fonoaren bidez, emailez, Internet edo antzekorik. Berarenganajo daiteke baina epe laburrean, bi edo hiru aste gehienez, aldekoerantzunik lortzen ez bada, idatzizko ohiko erreklamazio proze-dura hasi behar da, bitarteko frogagarri bat erabiliz (ziurtatutakopostaren bitartez jaso izanaren adierazpenarekin, baina erreklamazioa diru kopuru handikoa bada burofaxatestu egiaztapenarekin eta jaso izanaren adierazpena gomendatzen da).

Aseguru-etxeak kexa jaso ondoren bi hilabeteko epea du erantzuteko, nahiz eta jaso eta berehala auzijartzai-leari kexa jaso duela jakinarazi behar. Jaso izanaren adierazpen honek balio izango du bi hilabeteko epe horinoiz amaitzen den jakiteko. Aseguru-etxearen erantzuna aldekoa ez bada, kexa asegurudunaren babeslerabidal daiteke, beti ere aseguru konpainiak, babesleren bat izendatu badu eta aldez aurretiko kexa bezeroarent-zako arreta zerbitzuaren aurrean aurkeztu bada. Bezeroarentzako Arreta Zerbitzuaren edo AsegurudunarenBabeslearen ezezko erantzunarekin, orain bai, kexa Pentsio Funtsen eta Aseguruen Zuzendaritza Orokorrarenaurrean aurkez daiteke, zeinen zerbitzua dohakoa den eta ez da beharrezkoa abokatu edo prokuradorearen zer-bitzurik. Erakunde honen ebazpena, behin aseguru-etxearen argudioak entzun ondoren hartzen dena, motibatu-ta egongo da, nahiz eta lotesle ez izan bi aldeentzat: auzijartzaileari arrazoia ematen badio aseguru-etxea ez dabetetzera derrigortuta egongo; baina asegurudunak arrazoirik ez badu, honek justizia epaitegietara jo ahal izan-go du. Azken kasu honetan, preskripzio epea bi urtetakoa da eta eskudunak dituzten epaimahaiak aseguratua-ren bizilekuarenak dira. Ez da beharrezkoa auzia abokatuarekin edo prokuradorearekin aurkeztea auzian dago-en diru kopurua 2.000 € baino gutxiagokoa bada, eta badira igarobidea errazten dituzten formulario errazak.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Aseguruak 18

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • EKA-ren ekimenak 20

KONTSUMO ARDURATSUAN JARDUERA HEZIGARRIAK eskaintzen dizkio EKAk euskal gizarteari

TAILERRAK IKASTETXEETANJasotzailea: Lehen eta Bigarren Hezkuntzako ikasleak

Segurtasuna etxean • Elikadura • Poluzio akustikoa •Jokoak eta jostailuak • Bideojokoak • Merkataritza justua •Telefono mugikorrak • Informatika eta Internet •Merkataritza online • Motorrak eta kaskoa • Piercing etatatuajeak • Kosmetikoak • Bigorexia • Kirurgia estetikoa •Publizitatea eta mirari produktuak • Kontsumoko Arbitrajea

TAILERRAK JAIETANJasotzailea: Parte hartu nahi duten pertsonak

Polita oparitu • Berdintasuna oparitu • Naturala / Artifiziala

HITZALDIAK

Jasotzailea: Gazteak, nagusiak, jubilatuak, taldeak...

Etxebizitza • Aseguruak • Bidaiak • Zerbitzu teknikoak •Bermeak • Telefonia • Banketxeak eta finantzak • Erostenikasten • Elikagaien etiketak

EKA/OCUV

ArabaVitoria-GasteizFrantzia, 21, 1. eskuma. 3. bulegoa945 283 194urkoagasteiz@eka.org

GipuzkoaDonostiaBoulevard, 25, behea, 8. bulegoa943 423 993urkoadonostia@eka.org

IrunFueros, 2. eskuma943 632 194

HondarribiaKasino Zaharra943 640 488

BizkaiaBilbaoPlaza Barria, 12, 1. ezkerra944 168 506 / 944 150 050urkoabilbao@eka.org

GetxoAmesti, 6, 1. 8. bulegoa944 912 233urkoa@eka.org

LeioaJ.L.Aketxe plaza, z/g944 639 633

______________________________

Komunikazioa944 150 050ekainfo@eka.org