4. Ikasgaia - Herrien Libre Determinazio Eskubidea

7/28/2019 4. Ikasgaia - Herrien Libre Determinazio Eskubidea

1/10

Herrien Libre Determinazio Eskubidea

2012-2013

Nazioarteko Zuzenbide Publikoa II

29

Laugarren Ikasgaia

Laugarren ikasgai

honetan, herrien libre

determinazio eskubidea

izango dugu aztergai.

Ikasgai honen bitartez,

menerapen kolonialeandauden herrien libre

determinazioa

aztertuko dugu.


2/10

4. Ikasgaia

Zuzenbide Fakultatea, Donostia

azioarteko Zuzenbide Publikoa II

30


3/10


2012-2013


31

4. Ikasgaia: Herrien Libre determinaziorakoeskubidea

Ikasgai honetan herrien libre determinaziorako printzipio edo eskubidea azaldu eta aztertuko

dugu.

Lehenik eta behin, esan beharra dago gaur egun arte, eskubide hau kolonizatutako lurraldetara

zabaltzen zela soilik, baina orain, beste zenbait gauzetara ere zabaldu izan da.

4.1 Garapen historikoaKolonialismoaren hasiera historikoa Estatu europarren aurkikuntza geografikoen garaiarekin

dago lotuta, zeinak XV. Mendean hasten den bi aldetara zabaldu zelarik. Alde batetik, Afrikatik

Indiara zabaltzen zena, eta bestetik, Ameriketara zabaltzen zena.

Lehenik eta behin, kolonialismoa nola gauzatzen zen ikusi beharko dugu historian zehar bi fase

bereiz ditzakegularik. Hala nola:

1648ko Westfaliako baketik XIX. Mendera bitartean: kolonialismoaren helburuakomertzioa zen batez ere, lurrak eskuratu eta jabegoren ideiaren gainetik. Lehen fase

honetan, Amerika eta ozeanoak kolonizatu ziren. Fase honetan ere, Res Nulius (inorengauza) kontzeptua eratu zen, Kolonialismoaren atzetik zegoen ideia. Kontzeptu horen

sorketaren arrazoia, kolonietako gizarteak zibilizatu gabeak zirela zen eta beraz,

jabegoaren kontzepturik ez zeukaten. Horretaz gain, erlijio katolikoa onartu zuen

kontzeptu hori. Kontzeptu hori izango da kolonialismoaren oinarria, kontzeptu horren

inguruan kolonizatuak izan direnak izango baitira libre determinazio eskubidearen

titularrak.

XIX. Mendetik, Nazioen Elkartearen eraketara arte: fase honetan, inperioaren ideiazabaltzen da, Kapitalismoa, eta industria iraultza, baliabideak bereganatzea eskatzen

zuen eta horretarako jabegoa beharrezkoa da. Horregatik, kolonialismoaren helburua

lur eremu handiak lortzea izango da. Lau faktore topatzen ditugu:

o Geografikoa: garapen berria Afrikara zuzentzen da.o Ekonomikoa: merkantilismotik kapitalismorako pausua.o Politikoa: estatuen ideia inperialistao Hitzarmenak.

Nazioen Elkartea.

XX. Mendeko lehen urteetan egoera koloniala berdin mantenduko da. Lehen jarrera

autodeterminatzailea, 1918ko Wilson lehendakariaren 14 puntuak izango da. Hamalau puntu

horietan, Lehen Mundu Gerra sortu zuten arrazoiak aurkeztu eta gomendio batzuk eman


4/10

4. Ikasgaia



32

1.2 art.

Los propsitos de las Naciones Unidas son:

2. Fomentar entre las naciones relaciones de amistad basadas en el

respeto al principio de la igualdad de derechos y al de la libre

determinacin de los pueblos, y tomar otras medidas adecuadas para

fortalecer la paz universal

zituen. Diskurtso horren atzean, estatu bat nazio bakoitzekoren ideia zegoen.

Lehen deskolonizazioa, Ameriketakoa izango da. Jada egitatezko bidetik deskolonizazioa hasita

zegoen, zuzenbidea arautu baino lehen eta autodeterminazioaren ideia jaso baino lehen.

Hurrengo pausua, Nazioen Elkarteak egitate koloniala onartzea izango da, bere paktuko 22.Artikuluan. Bertan, kolonialismoaren justifikazio etiko eta politikoa emango da, horretarako

zibilizatzeko misio sakratua eta herrien gaitasun eza argudiatuz. Beraz, kolonialismoa

justifikatu egiten da eta ez da aurreikusten autodeterminazio eskubiderik, are gehiago, ez du

kolonia guztiez ari, baizik eta estatuei gerraren ondorioz kendutako koloniez. Baina ondorengo

arauketan, mandatuak egiten ditu :

a) Inperio otomandarren menpe egondako lurraldeak oso garatuak daudeb) c) Besterik gabe, bereganatzea, Frantzia eta Erresuma Batuaren kasuak egin izan duten

moduan.

Nazioen Elkarteak, beraz, ez zuen aurrerapauso bat ekarri, baizik eta kolonialismoaren

justifikazio bat eman zuen. Mandatu sistema II. MGrekin amaitzen da.

Gerora, Nazio Batuen Erakundea sortzean, Nazio Batuen Kartaren bi artikulutan egiten zaio

erreferentzia eskubide honi: lehen artikuluko bigarren paragrafoan (1.2) aipatzen da

determinazio librea helburu gisara. Baina tranpa modura dago, Nazio=Estatu gisara

aurkezten baitu.

55. Artikuluan berriz aipatzen da, baina berriz ere, helburua ez da herriei aipamena egitea,

baizik eta estatuei.

Azkenik, XI, XII eta XIII atalen arauketan, lurralde ez autonomoen eraentza adierazten da, eta

administrazio fiduziarioko eraentza. Beraz, Kartak egiten duen arauketa oso anbiguoa da.

Bien arteko desberdintasuna, bigarrenak prozedura azkarrago baten bidez lortu behar dute

independentzia.


5/10


2012-2013


33

Beraz, hau ere ez da aurrerapauso bat kolonialismoaren amaierarako, baizik eta justifikazioa

egiten du. Beraz, deskolonizazioa ez da eman, Batzar Nagusiaren ebazpenak hala esan zuten

arte.

Izan ere, Nazio Batuen Karta 51 estatuk sinatu zuten eta gaur egun, independentziaren

ondorioz estatu berri ugari sartuz joan dira, eta boto gehiago egoten joan dira Batzar

Nagusiaren barne.

Batzar Nagusia erakusten den jarrera, ez da Kartan agertzen dena, izan ere, 1.2 eta 55.

artikuluak garatu gabe eta isolaturik utzi zituen, deskolonizazioaren ondorioz estatu berri ugari

sartu baitira Nazio Batuen Erakundean. Aipagarri dira Bandug, Belgradi eta El Kairoko

hitzarmenak. Beraz, Batzar Nagusiak hartuko du deskolonizazioaren garapenaren ardura.

Ebazpen ugari badaude ere, aipagarri dira :

1514 (XV) ebazpena jarrera berri baten jatorria. Misio sakratua izatetik, Kartarenaurkakoa izatera pasa zen, interpretazio berri bat emanez, baina eraginkortasunaren

aldetik arazo bat zegoen, ez baita loteslea, baina praktikaren bidez efektibo bilakatu

da. Horretaz gain, herriak aipatzen dira, eskubidearen titularra herria da eta ez estatua

eta herria izango da independentziaren titularra. Independenteak ez diren lurraldeak,

independentziarako bidea bilatu behar dira lehen bai lehen. Kartak esandako bertan

behera uzten du, ezberdintzerik ez egiterakoan.

Horretaz gain, koloniak bere osotasunean izan behar dira independente. Uti posspdetis

iuris.

Guzti honekin batera, deskolonizazioa, metropoliak ezarritako administrazioarekin egin

zen, gerrak eta arazoak ekiditeko xedez. Amaitzeko, kartak esandako guztia, banan-

banan deuseztatzen dela aipatu beharra dago. Beraz, ebazpen hau oso iraultzailea izan

zen.

1541 (XV) ebazpena 1514 ebazpenaren hurrengo egunean emandakoa. Bertan,herri hitza, Kolonia hitzera zuzentzen da, argi utzi nahian kolonietara egiten zaiela

erreferentzia. Horrekin batera, Kolonia zehazteko bi irizpide ematen ditu: geografikoki

banatuta egotea (itsasoa egon behar du tartean) eta etnikoki eta kulturalki diferenteak

izan behar dira.

Honekin, Estatuen potentzien barruan zeuden herriak kanporatzea bilatzen zen. Baina

kontutan izan behar da, irizpide hauek ez direla erabilgarri kasu guztietarako, baina bai%90ren kasuetarako.

Beste elementu batzuk ere kontutan hartu daitezke. Lurraldearen harremana

metropoliarekin horietako bat izango litzateke. Lehen edota bigarren mailako

hiritarrak izatea, adibidez. Ebazpen honen zatirik garrantzitsuena, seigarren printzipioa

da: Kolonia bat deskolonizatu dela ulertuko da,

o Estatu independente eta subiranoa izatea lortzen denean.o Beste estatu independente batekin asoziazioaren ondorioz lortzen duenean.o Beste estatu independente batean barneratzean.

2526 (XXV) ebazpena ebazpen hau eman zenerako, ia afrika osoa deskolonizatutazegoen, 1970eko ebazpen bat delarik eta aurreko biak 1960koak. Beraz, Afrika 10


6/10

4. Ikasgaia



34

urtetan ikaragarri aldatu zen.

Ebazpen hau, juridikoki deskolonizazioa aurrera eraman zuen. Ebazpen honen bitartez,

herrien autodeterminazioaren askatasuna bermatu egiten da, eta gainontzeko

estatuen laguntza beharrezkoa dela adierazten da.

Ebazpen honen zatirik eztabaidagarriena da, paragrafo konkretu bat zeinean

debekatzen da estatuen lurralde banaketa aldatzea betiere bere nazionalen

adostasunez egiten bada.

Barne autodeterminazioa suposatuko luke, estatu independente batean, marjinatua

dagoen gizarte talde bat balego, barne autodeterminazioa erabiliz independentzia

lortuko luke.

Deskolonizatzeko moduei dagokionez, goazen ikustera nola gauzatzen diren deskolonizatzeko

bide desberdinak. Honako hauek izango lirateke supostuak desberdina izango delarik

kolonizatutako lurraldearen arabera:

Lehenik eta behin, independentzia bidezko deskolonizazioa daukagu. Supostu hau, kolonizazio

aurretik inorenak ez ziren lurren kasua izango litzateke, Sahara, adibidez. Beraz, 1514 (XV) eta

2625 (XXV) ebazpenen aplikazioaren bidez deskolonizatuko lirateke, hau da, biztanleei

kontsulta eginez eta bide demokratikoen bidez. Honen helburua desberdina izan daiteke:

independentzia, beste estatu batekin elkartzea, beste estatu batean integratzea edota

bestelako formulak.

Terra nulius ez diren lurraldeen kasuetan, kolonia bere jatorrizko estatuari bueltatuko zaio,

beraz, lurraldearen atzera-egitearen bidezko deskolonizazioaz hitz egingo dugu. Honen

adibide, Gibraltar izango genuke. Hau aurrera eramateko bidea ez du suposatzen 1514 eta2526 ebazpenen aplikazioa, beraz potentzia kolonialak bere kabuz egingo du, inolako

kontsultarik beharrezkoa ez delarik.

4.2 Izaera juridikoaHerrien autodeterminazioaren printzipioaren izaera juridikoa, bikoitza da 2625 (XXV)

ebazpenari erreparatzen badiogu. Izan ere, alde batetik eskubide bat izango litzateke, eta

bestetik, obligazio bat. Eskubide bat izango litzateke menerapen kolonialpean dauden

herrientzat, eta obligazioa potentzia kolonialentzat. Eskubidetzat hartuta, titular bat edukitzea

esan nahi du, eta horrek, menerapen kolonialpean dauden herriak Nazioarteko Zuzenbidearen

subjektu bilakatzen ditu.

Eduki ekonomikoari dagokionez, autodeterminazio eskubideaz hitz egiterakoan, herri

bakoitzak bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea izango duela uler dezakegu. Hau da, herrien

aberastasun eta baliabideen ukiezintasuna izango genezake. Beraz, kolonia batetik ateratzen

den guztia, kolonia horretarako onurarako erabili beharrekoa da. Independentzia lortu bitarte

horretan, ondasun horiek koloniarenak dira, beraz ezin dituzte galdu.

Printzipio ekonomiko hori, bere ondorioak eman ditu. Izan ere, deskolonizazioa gauzatu

ondoren ateratako baliabideak eta aberastasunak bueltatu behar dira (Egiptoko adibidea).


7/10


2012-2013


35

Jurisprudentziak mahai gainean jarritako beste adibide bat, Nauru eta Ekialdeko Timor kasuak

dauzkagu. Izan ere, Nauru fosfatozko iturri izugarria da eta bere garaian, kolonialismoaren

bitartez ia lurralde osoa kendu egin zen. Ekialdeko Timorren berriz, petrolio-iturri ikaragarria

da. Lurralde hori, Indonesiak eta Australiak negozioen bitartez ustiatu zuten petrolio-iturri hori,

eta Portugalek, printzipio hau aplikatuz, salatu egin zituen beste bi lurraldeak.

Giza eskubideen deklarazioak irakurrita, konturatuko gara eskubideak indibidualak direla,

gizakiaren ikuspuntutik eginda daude. Baina eskubide ekonomiko eta politikoak zaila da

topatzea giza eskubideen deklarazio desberdinetan. Guzti hori esanda, herrien libre

determinaziorako eskubidea da giza eskubideen deklarazioetan agertzen den eskubide

kolektibo bakarra da. Beraz, esan daiteke lehen mailako eskubide izaera jaso duela nazioarteko

ordenamenduan. Hau ez da oso ohikoa, eskubide kolektiboak arazo ugari sortzen baitituzte.

Aipatu berri dugunaren isla, 1948ko eta 1966ko deklarazioetan egiten diren aipamenak eta

1993ko Giza Eskubideei buruzko mundu mailako hitzarmena dauzkagu.

NAZIOARTEKO ORDENAMENDUAN DUEN LEKUA

Printzipio honek, arazoak ekar ditzake beste egiturazko printzipio batzuekin, hala nola:

Autodeterminazioa eta barne eskuduntzaren edukiaren arteko harremana.Askapen mugimendu nazionalen oinarria aipatu beharra dago. Izan ere, herrien libre

determinazio eskubidea onartzean, menpeko herrien talde armatuen onespen orokorra sortu

zen.

Aldi berean, eskubide honek bi alde ditu:

Alde negatiboa potentzia kolonialek ezin dute erabili libre determinazioa eskubidea

egikaritu nahi duen herriaren kontra.

Alde positiboa menerapen kolonialpean dauden herriei laguntza emateko obligazio

positiboa: politikoa, ekonomikoa, armatua etab.

Autodeterminazioa Nazioarteko Ordenamenduan duen maila juridikoa.XX. mendean zehar, zenbait zalantza sortu ohi dira printzipio honen maila juridikoaren

aurrean. Izan ere, garrantzia eman nahi izan nazio printzipio honi beste zenbait tratatuen

aurrean. Hau da, zalantzan jarri zen zenbait tratatuen eta zenbait arauren baliogarritasuna,

printzipio honen aurkakoak izateagatik eta beraz, kartaren aurkakoak izateagatik.

Beraz, printzipio honek denborarekin ius cogens izaera lortu du eta bere aurka doazen edozein

akordio, hau da, lurralde baten edo nazio baten gaineko indarra ezartzen duten akordioak

baliogabekoak izango dira.

Herrien libre determinaziorako eskubideak nazioarteko santzioak ekar ditzake.


8/10

4. Ikasgaia



36

Besterik gabe, printzipio honen bortxaketaren ondorio zuzena Nazioarteko santzioak

aplikatzea izango litzake.

Libre determinazioaren eta Estatu lurralde osotasunaren arteko harremana.Honi dagokionez, Nazioarteko Ordenamenduak jada lehentasuna eman dio Estatuen lurraldeosotasunari eta, ondorioz, printzipio honen egikaritza ezin izango du Estatuen lurralde

osotasuna bortxatu. Ideia hau Batzar nagusiaren 1514 (XV) ebazpenean ageri da eta 2625

(XXV) ebazpenean indartu eta finkatzen da.

Libre determinazioa eta indarraren erabileraren debekuaren artean dagoenharremana.

4.3 Askapeneko mugimendu nazionalaNazio Batuen Kartako 2.4 artikuluak, gogora dezagun indarraren erabileraren debekua

ezartzen du, baina zenbait matizazio egiten dira. alde batetik, indarraren erabileraren

debekua estatuei ezartzen zaie soilik, eta bestetik, prezeptu berdinean adierazten den

moduan, erabileraren debekua Nazio Batuen helburuen aurka doanean aplikatzen da. Hori

kontutan hartuta, uler dezakegu herri kolonialak bere independentzia lortzeko legitimatuta

daudela indarra erabiltzeko, eta gainera, herri hauek ez dira estatuak.

Askapen mugimendu nazionalen kontzeptua eta estatutuari dagokionez, esan beharra dago

Nazioarteko Zuzenbidearen baitan ez dagoela definiziorik. Praktikak berriz, honelako definizio

eman digu: menerapen kolonialpean bizi den herri baten osotasuna edo zati baten adierazpen

antolatua, zeinak helburu bezala lurraldearen gaineko libre determinazioa edo independentzia

duen.

Printzipio honek, alde negatiboa zein positiboa izango du. Hala nola:

Alde negatiboa Estatu kolonialek, ezin dute indarra erabili libre determinazioaren eskubidea

egikaritu nahi duten herrien kontra.

Positiboa menerapen kolonialean dauden herriei laguntza emateko obligazio positiboa:

ekonomikoa, politikoa, armatua

Bi aspektu hauen ondorioa honako hau izango litzateke beraz: libre determinazioa eta

independentzia eskubideak egikaritzeko herriek borroka armatua mantentzeko duten

zilegitasuna. 2189 (XXI) ebazpena.

Estatutu berezia dute herri kolonialek. Izan ere, lehenik eta behin, eskualde mailako

eskualdetan lortu behar izan dute estatus hori. Ondoren, Nazio Batuen barruan onartu behar

zaie estatusa.

Onurei dagokionez, lehenik eta behin, Nazioarteko erakundeen parte begirale izatea

suposatuko du. Bestalde, 1949ko Ginebrako Hitzarmena aplikagarri zaie eta beraz gatazka


9/10


2012-2013


37

kolonialak nazioarteko izaera izango du.


10/10

4. Ikasgaia



38

Documents

4. Ikasgaia - Herrien Libre Determinazio Eskubidea