ERREAKZIO KIMIKOAK

Irati Kortabitarte EgigurenNatur Zientzien Didaktika Bigarren Hezkuntzan

CED 2003/2004 Ikasturtea

Aurkibidea

GAIAREN SINTESIAEDUKIEN SEKUENTZIAZIOA

DBHko Lehenengo ZikloaDBHko Bigarren ZikloaBatxilergoa

JARDUERAKBIBLIOGRAFIA

GAIAREN SINTESIA

Erreakzio kimikoak laborategiko gertaera bitxiak baino zerbait gehiago dira.

Erreakzioetan lorturiko produktu askok garrantzia handia dute eguneroko bizitzan.

Erreakzio kimikoetan, aldaketa fisikoetan ez bezala, substantzien izaera aldatu egiten da bestelako substantzia berri bat bihurtuz.

Beraz, erreakzio kimikoa hasierako substantziak beste substantzia bihurtzen direneko prozesua da.

Erreaktiboak ProduktuakErreakzio mota ezberdinak daude

sintesi-erreakzioak, deskonposizio-erreakzioak, desplazamendu-erreakzioak, desplazamendu bikoitzeko erreakzioak, neutralizazio-erreakzioak eta errekuntza, besteak beste.

EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA

DBHko LEHENENGO ZIKLOA

DBHko BIGARREN ZIKLOA

BATXILERGOA

DBHko LEHENENGO ZIKLOA

Materia eta materiaren propietateak (masa, bolumena eta dentsitatea)

Materiaren funtsezko osagaiak AtomoakElementuakKonposatuak

Konposatu Organikoak Konposatu Ezorganikoak

Materiaren egoerak (s, l, g)Materia nola transformatzen da?

Aldaketa fisikoakAldaketa kimikoak

Materia eta industria

DBHko BIGARREN ZIKLOA

ZER DA ERREAKZIO KIMIKOA?ERREAKZIO KIMIKO MOTAKEKUAZIO KIMIKOAKEKUAZIO KIMIKOETAN

OINARRITURIKO KALKULUAKERREAKZIO KIMIKOEK GAUR

EGUNGO GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

ZER DA ERREKZIO KIMIKOA?

Aldaketa fisikoen eta kimikoen bereizketa.Aldaketa kimikoaren edo erreakzio

kimikoaren ezaugarriak.Erreakzio kimikoaren osagaiak

(erreaktiboak eta produktuak).

ERREAKZIO KIMIKO MOTAK

Sintesi-erreakzioak.Deskonposizio-erreakzioak.Desplazamendu-erreakzioak.Desplazamendu bikoitzeko erreakzioak.Neutralizazio-erreakzioak.Errekuntza.

EKUAZIO KIMIKOAK

Zer da ekuazio kimikoa?Ekuazio kimikoak zuzen idazteko kontuan

eduki beharreko puntuakEkuazio kimikoen doiketa

Koefiziente estekiometrikoakKoefiziente estekiometrikoen determinazioa

BegizEkuazio-sistemen bidez

EKUAZIO KIMIKOETAN OINARRITURIKO KALKULUAK

Masekin eginiko kalkuluakBaldintza normaletan neurturiko gasen

bolumenekin eginiko kalkuluakBaldintza ez-normaletan neurturiko

gasen bolumenekin eginiko kalkuluak

ERREAKZIO KIMIKOEK GAUR EGUNGO

GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

Erreakzio kimikoen garrantzia Industria kimikoa

Ingurumenean dakartzan ondorioak

ERREAKZIO KIMIKOAK

Substantziak

Hasierakosubstantziak

Bukaerakosubstantziak

Erreaktiboak Produktuak

Ingurumenean duten eragina

Industria kimikoarengarrantzia

Proportziodefinituen legea Masaren

kontserbazioarenlegea

Ekuazio kimikoa

Ekuazio kimikoaren doiketa

Ekuazio kimikoetan oinarrituriko kalkuluak

Masekin eginikokalkuluak

Baldintza normaletanneurturiko gasen

bolumenekin eginikokalkuluak

Baldintza ez-normaletanneurturiko gasen

bolumenekin eginikokalkuluak

Sintesi-erreakzioak

Desplazamendu bikoitzeko erreakzioak

Desplazamendu-erreakzioak

Deskonposizio-erreakzioak

Neutralizazio-erreakzioak

Errekuntza

Erreakziomotak

Osagaiak

Ezaugarritzen dirabetetzen delako

Aplikazioak

Adierazpen idatzieta laburtua

BATXILERGOA

Erreakzio kimiko motakEkuazio kimikoak eta horietan oinarrituriko

kalkuluakZinetika kimikoa

Erreakzio kimikoei buruzko teoriakTalken teoriaTrantsizio egoeraren teoria

Erreakzio abiaduran eragina duten faktoreak

Erreakzio kimikoen aplikazio garrantzitsuenak eta industria kimikoa

JARDUERAK

ZER DA ERREAKZIO KIMIKOA?ERREAKZIO KIMIKO MOTAKEKUAZIO KIMIKOAKEKUAZIO KIMIKOETAN

OINARRITURIKO KALKULUAKERREAKZIO KIMIKOEK GAUR

EGUNGO GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

ZER DA ERREAKZIO KIMIKOA?

Unibertsoan edozein aldetan gertatzen ari diren aldaketak erraz sumatzekoak dira: gauzak erori egiten dira, elurra urtu egiten da, metalak herdoildu egiten dira...Aldaketa fisikoak ala kimikoak dira?

Informazio iturri bezala internet erabiliz, aldaketa fisikoen eta kimikoen ezaugarriak aurkitu.

Aldaketa fisikoak substantzien izaera aldatu gabe gertatzen diren materiaren aldaketak dira.

Aldaketa kimikoetan, ordea, substantzien izaera aldatu egiten da bestelako substantzia berri bat eratuz.

Erreakzio kimikoa: Erreaktiboak Produktuak

Ariketa

Ondoko fenomenoen deskripzioa irakurri eta sailkatu aldaketa fisikoak edo kimikoak diren:

Ur likidoa irakitean lurrun bihurtzen da. Lurruna hoztean, berriro ere lortzen dugu ur likidoa, hasierakoaren propietate berberekin.

Hidrogeno eta nitrogeno gasak elkarrekin konbinatzen dira, propietate desberdinak dituen gas berria eratuz, amoniakoa, hain zuzen ere.

Egurra erretzean, gasak sortzen dira eta errautsak geratzen dira hondakin modura. Gasak eta errautsak ez dira hasierako egurraren antzekoak.

Beraz, zer gertatzen da bi substantzia desberdin nahasten ditugunean?Baliteke ezer ez gertatzea eta substantziak

bere horretan gelditzea.Baina baliteke nahasi ditugun substantziak

aldatzea eta beste substantzia batzuk bihurtzea.

Esperimentua

MATERIALA Ozpina Bikarbonatoa Botila Puxika bat Onila

Hartu botila txiki bat eta bete ozpin pixka batez.

Bota puxikaren barrura bi koilarakada bikarbonato. Erabili onil bat bikarbonatoa sartzeko.

Puxika beherantz duzula, jarri bere ahoa botilaren ahoan elkarri itsatsita gera daitezen.

Jaso puxika eta utzi bikarbonatoari ozpinaren gainera erortzen.

Bikarbonatoa ozpinarekin nahasten denean erreakzio kimiko bat gertatuko da eta sortzen den produktuetako bat gasa izango da, CO2. Argi ikusi ahal izango duzu puxika puzten joango baita apurka-apurka.

ERREAKZIO KIMIKO MOTAK

Nola azaltzen du zientziak ondorengo esperimentua?

ESPERIMENTUA: “Egin zure su-itzalgailua”Materiala: Edalontzi luze samarra, kandela,

ozpina, bikarbonatoa eta pospoloak.

Itsatsi kandela edalontziaren hondoan kandelaren beraren argizari berotuaz baliatuta.

Kandelaren metxa edalontziaren ertza baino apur bat beherago gera dadila.

Bota edalontziaren hondora hiru koilarakada ozpin eta piztu kandela.

Orain gehitu koilarakada bat bikarbonato ozpinaren gainera.

Burbuilak sortzen direla ikusiko duzu.

Segundo batzuen ondoren, sugarra ahultzen hasi eta itzali egingo da.

GALDERA: Zergatik itzaltzen da sua?

Esperimentua eginErreakzio-mota ezberdinak:

Sintesi-erreakzioakDeskonposizio-erreakzioakDesplazamendu-erreakzioakDesplazamendu bikoitzeko erreakzioakNeutralizazio-erreakzioakErrekuntza

Errekuntza

Erregaia den substantziak oxigenoarekin erreakzionatzen du.

Errekuntza gertatzeko, hiru elementu behar dira:Erreko den zerbaitOxigenoa edo aireaBeroa

Zergatik itzaltzen da sua?Argizaria edo beste edozer erre dadin

aireko oxigenoa (O2) behar da nahi eta nahi ez.

Ozpinari bikarbonatoa gehitzean CO2 gasa eratzen da. Gas hori airea baino pisutsuagoa denez, edalontziaren hondoan geratzen da eta ez da goitik ateratzen.

Gas kopurua gehitu ahala edalontziko airea kanporatu egiten du eta azkenean CO2 sugarrera iristen da.

Zergatik “Egin zure su-itzalgailua” izenburua?Su itzalgailu askok barruan dutena CO2

delako eta eduki hori sugarretara botatzean sua itzali egiten da oxigenorik ez duelako.

Ariketa : Hitz-jokoa.

Hitz-jokoa

_ _ _ _ _ _ E _ _ _

_ _ R _ _ _ _

_ _ R _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ E _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ A _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ K _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ Z _ _ _ _ _

_ I _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

O _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ A _ _ _ _ _

_ K _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

EKUAZIO KIMIKOAK

Nola adieraziko dugu modu labur eta argiz erreakzio kimikoan gertaturikoa?

Ekuazio kimikoa erreakzio kimikoaren adierazpen idatzi eta laburtua da. Adibideak lortu eta koadernoan idatzi.

Ekuazio kimikoa eta hori zuzen idazteko kontuan izan beharreko puntuak.

aA ( ) + bB ( ) cC ( ) + dD ( )

Ekuazio kimikoen doiketaMasaren Kontserbazioaren Legea

(Lavoisier)Proportzio Definituen Legea (Proust)

Koefiziente estekiometrikoak eta horien determinazioa:BegizEkuazio-sistemen bidez

Ariketa

Doi itzazu ondoko ekuazio kimikoak:FeS2 + O2 Fe2O3 + SO2

C4H10 + O2 CO2 + H2O

H2O2 H2O + O2

Zn + HCl ZnCl2 + H2

EKUAZIO KIMIKOETAN OINARRITURIKO KALKULUAK

Dilista kilo batean dagoen dilista kantitatea eta patata kilo batean dagoen patata kantitatea berdina al da?

Ekuazio kimikoetan ageri diren koefizienteek, erreaktiboen eta produktuen molekulen edo molen arteko erlazioa adierazten dute.

Ekuazio kimiko doituetan oinarriturik bertan parte hartzen duten substantzien masen eta bolumenen kalkulu koantitatiboak egin daitezke:Masekin eginiko kalkuluakBaldintza normaletan neurturiko gasen

bolumenekin eginiko kalkuluakBaldintza ez-normaletan neurturiko gasen

bolumenekin eginiko kalkuluak

Ariketa

Azido klorhidrikoak aluminioarekin erreakzionatzen du, aluminio kloruroa eta hidrogeno gasa sortuz. 20ºC-tan eta 740mm-ko presiopean neurtutako 150L hidrogeno lortu nahi baditugu, honako hauek kalkulatu:Behar dugun aluminioaren masaLortuko dugun aluminio kloruroaren masa

ERREAKZIO KIMIKOEK GAUR EGUNGO

GIZARTEAN DUTEN GARRANTZIA ETA ERAGINA

Ozono-zuloa, negutegi-efektua, ongarriak...

Interes handiko zenbait erreakzio kimiko industriali buruzko bibliografia (amoniakoaren sintesia, azido sulfurikoaren sintesia...) bilatu.

Ikasgelan prozesu industrial horiei eta beste gai batzuei buruzko informazio osagarria emango da.

Lorturiko ondorio nagusiak ikasgelan ahoz azaldu, prozesu horiek ekarri duten hobekuntza eta industria horiek ingurugiroan duten eragina (kutsadura eta beste) nabarmenduz.

BIBLIOGRAFIA

Testu-liburuakOinarrizko Currriculum Diseinua Interneteko web orrialdeak

www.zernola.netwww.zientzia.netwww.zarautz.com/rafamunoa/...