Batxiler - geografiamungia.files.wordpress.com · Web view- Terra fusca, mendi inguruetan basogintzarako.-Laburrak eta . emaritsuak. - Erregimen erregularra prezipitazioak ondo

ESPAINIAKO

KLIMA

1

Egin gaiaren kontzeptu eskema

2

3

KLIMARI BURUZKO TALDE LANA

Klasea 3 taldetan banatuta izango da. Talde bakoitzak lan bat prestatu beharko du gero, klasearen aurrean, aurkezteko: gogoratu koadernoaren sarreran zehazten dena. Horretarako segidan zehazten den gidoia jarrai daiteke.

1. Taldea:

Klima ozeanikoa eta mendiko klima. Klima hauetako ibaien ezaugarriak

- Klimaren ezaugarriak: Nondik, tenperaturak, bitarte tenperatura, prezipitazioak, prezipitazioen erregimena, gainerako ezaugarriak.

- Klima horri dagozkio ibai motak.- Klimogramen azalpena (osagaiak eta sortzen dituzten faktoreak)

o Vigo (blogean) eta Gijon (testu liburuko 70. orrialdean)o Candanchú (testu liburuko 75. Orrialdean) eta Sierra Nevada (16. Klimograma

Koadernoarena)

2. Taldea:

Klima mediterranear itsasokoa eta kanarietako klima. Klima hauetako ibien ezaugarriaketa kontrasteak (Ebro-Segura)



o Castelló de la Plana eta Cadiz (liburuko 73. orrialdea)

3. Taldea:

Klima mediterranear kontinentalizatua. Klima honen ibaien arteko aldeak eta zergatiak (Duero-Guadiana)



o Cuenca eta Extremadura (blogean)

Eginda emateko data: Urriaren 28a

KLIMA GAIA HASI BAINO LEHEN, AURRETIKO KONTZEPTUAK

1- Zer dakizu klima eta eguraldiaz? Azal itzazu

2- Badakizu atmosferak zirkulazio mota batzuk dituela? Zeintzuk? Zer dela eta sortzen da hori?

3- Zein aire motak izango du pisu gehiago beroa ala hotza? Zergatik? Zer gerta daiteke mota ezberdineko aire masak elkartzen direnean?

4- Zergatik eratzen dira Borraskak? Zer da borraska bat?

5- Zein eragin egin dezake itsasoak leku baten kliman? Nola eragin dezake? Azaldu.

6- Erliebea zein eragin egin dezake kliman? Azal itzazu ikus ditzakezu ondorio guztiak

4

HIZTEGIA

KLIMA. Atmosferaren batez besteko egoera da, leku bateko tenperaturari, prezipitazioei, presio atmosferikoari dagokienez, eta gutxienez. hogeita hamar urteko denboraldi batetan neurtua(Atlantikoa, mendikoa...)- Beste aldetik leku bateko eta une zehatz bateko egoera atmosferikoa eguraldia da, eta Meteorologiak aztertzen du.

MIKROKLIMA. Lur azaleko eskualde zehatz batean gauzatzen diren baldintza meteorologikoek sortzen duten klima berezi bat, aldameneko beste klima raotatik bereiztuta (Hirietan, adibidez, tenperatura beroagoa izaten da eta honek klima mota berezi bat eragiten du. Iruñean mikroklima bat bereiz daiteke Iruñerriko klimatik bereiztuta)

EGURALDI.- Lur azaleko leku zehatz bateko eta une bateko (egun batekoa) atmosleraren batezbesteko egoera da. (tenperatura, hezetasuna, presioa, haizea, eguzkitzapena, hodeiak...)

EKLIPTIKA: Lurrak eguzkiaren inguruko benetako mugimenduan egiten duen zeru-esferaren zirkulu maximoa. Zirkulu honek zehazten duen planoa. Ekliptikak ekuadorekin eratzen duen angeluak 23º26¨ ditu eta lurraren ardatzaren inklinazioak ekliptikarekiko perpendikularrarekin egiten duen angeluada.

ANTIZIKLOI. (goi presioa). Presio txikiko guneek inguratuta dagoen presio handiko gunea da. Normalean 1.013 milibaretik gora jotzen duen presio gunea eta haizea erlojuaren orratza balitz legez biraka dabil inguruan Atmosieraren beheko geruzetarantz jotzen. Giro egonkorra ekarri ohi du, eguzkitsua, lehorra, berotsua udan eta hotza neguan. (Azores-eko Antizikloia)

BORRASKA .(behe presioa). Depresión edo zikloia presio handiko guneek inguratuta dagoen presio txikiko gunea da. Normalean 1.013 milibaretik beberá jotzen duen presio gunea da eta haizea beroren inguruan biraka dabil, erlojuaren orratzen kontrako norantzan. Atmosferaren goiko geruzetarantz jotzen. Giro ezegonkorra ekarri ohi du, hodeitsua eta euritsua sarri askotan. Fronte Polarrarekin datozenak

ISOBARAK. Lur azalean edo Goiko Atmosferan presio berdina duten puntuak lotzen dituzten marrak dirá. Normalean 4 milibaretik 4 milibaretara marrazten dirá eta Eguraldi mapak egiteko erabiltzen dirá goi presioak eta behe presioak mugatzen baitituzte.

ISOTERMAK. Lur azaleko tenperatura berdina duten tokiak lotzen dituzten marrak dirá. Eguraldi mapak eta mapa klimatikoak egiteko erabiltzen dirá eskualde hotzak eta beroak mugatzen baitituzte.

ISOHIETAK. Lur azalean prezipitazio berdinak (euri kantitatea) jasotzen dituztcn tokiak lotzen dituztcn marrak dirá. Eguraldi mapak eta klimatikoak egiteko erabiltzen dirá eskualde hezeak (euritsuak) eta lehorrak mugatzen baitituzte.

FRONTE (Meteorología). Ezaugarri desberdineko bi aire-masa banatzen dituen planoa da. Beraz, fronte bateko alde bietan airearen ezaugarriak erabat aldatzen dirá (presioa, hezetasuna eta tenperatura). Penintsulan Fronte Polarra da garrantzitsuena, aire masa tropikala eta polarra bereizten dituena. (adibideak beti definizioa egin ostean sar daitezke, baina ez definizoaren lekua hartu)

TANTA HOTZ. Depresio txikia, eskualde txiki bati mugatuta, Atmosferako goiko geruzetan osatuta (5000 metro inguruan) eta batzutan lurrazaleraino heltzen dena, eta beheko geruzetako aire masa beroa bat batean gora bidaltzean gertatzen den depresioa da. Adibide politak Penintsulako Ekialdean eta Hegoaldean udazkenetan gertatzen diren depresioak dirá (korronte hotza horrek Mediterranioko aire masa beroa gora bidaltzen du). Sortutako eurite gogorrek hondamendiak ekartzen dituzte uholdeak izaten baitira.

TENPERATURA BITARTEA: Leku bateko klimaren hilabeterik hotzeneko eta beroeneko tenperaturetan dagoen aldea. Baita eguneko anplitude termikoa neur daiteke tenperatura altuena eta baxuenaren arteko dagoen aldeari dagokionez.

ADBEKZIOA: Neguan, lehenago aire hotzen masek hoztutako kontinentean ozeanoko haizea sartzen denean, esaten da itsas-aire epelen adbekzioa dagoela. Itsas-aireaeta kontinentearenarteko kontrasteak lainoak edo sirimiria sortzen ditu.

FOEHN ERAGINA: Masa aire batek akzidente orografikoa zeharkatzerakoan prezipitazioak haizaldean (barlovento) botatzen ditu eta haizea haizebera-ra (sotaventora) pasatzsen denean sikua joaten da.

IDORTASUNA: Lautesanch-en arabera hilabete sikua da hilabetean 30 mm euri baino gutxiago denean. Irizpide horren arabera, Ipar penintsulan (klima ozeanikoa) ez dago hilabete idorrik, Ipar Mesetan, Ebroko haranean eta Katalunian 1 edo 2; hego mesetaa eta levantean 3 edo 4 eta Andaluzian eta hego-ekialdeko Murtzia eta Alicanteren kostaldean 5-6.Badago idortasuna neurtzeko metodo asko, baino lurruntze neurtzearen zailtasunak hainbat direnez, guztiek oinarritzen dira tenperaturetan eta prezipitazioetan.

PRESIO ATMOSFERIKOA Aireak lurazalaren gainean egiten duen presioa. Lurraren gaineko presio atmosferikoa bertako gainazal-unitatearen gainean den aire-zutabearen pisua da. Presio hori zilarbizi-milimetrotan neur daiteke. Batez besteko presioa, itsas mailan 1013 mm zilarbizikoa da. Eguraldi mapetan isobaren bitartez adierazten da.Atmosferan, zutabearen pisua gero eta txikiagoa baita, altueran gora egin ahala presio atmosférico lokala gutxituz joaten da.

Ikasleek egingo dituzten definizioak

-Faktoreak, Fronte Polarra, Meteorologia, Jet Stream ,

5

Gaia lantzen: ARIKETAK

1- Kliman faktoreek eta osagaiek parte hartzen dute. Osa ezazu taula dagokiona gurutz batekin seinalatuz.

FAKTOREAK/OSAGAIAK F OLatitudea

Tenperatura

Hodeiak

Altitudea

Antizikloa

Itsasoaren hurbiltasuna

KontinentaltasunA

Intsolazioa

Orientazioa

Prezipitazioa

Lurrunketa

Txorrotada korrontea

Presioa

Aire masak

Hezetasun

Idortasun

Itsas korronteak

2- Azal ezazu zergatik Espainiak duen hainbeste klima barietatea.

3- Azal ezazu itsasoaren eraginak duen garrantzia Espainiako kliman, nondik eta zergatik.

6

4- Zergatik Ebroko sakonunean gutxiago euria egiten du Guadalquivirrekoan baino?

5- Negu hotzak eta uda beroak, Espainiako zein eskualdetan izango dira? Zergatik? Azal ezazu

6- Zer dira prezipitazio orografikoak? Nola sortzen dira?

7- Zeintzuk dira klimaren faktore termodinamikoak? Izenda itzazu

8- Zer da zorrotada-korrontea? Zein ezaugarri ditu eta zein da bere eragina zirkulazio atmosferikoan eta kliman?

9- Lurra udan asko berotzen denean, zer sortzen da gainazaleko atmosferan?

10- Nola eratzen dira ekintza gune dinamikoak?

11- Neguan zein ekintza gune eratzen dira Europa eta penintsularen erdian? Nola edo zergatik eratzen dira?

7

12- Zer dira aire masak?

13- Itsasoko artikoa-aire masak (Ia) zein ezaugarri ditu eta zein eragin duen penintsulako eguraldian?

14- Bero-boladak zein aire masak eta nongoak sortzen ditu?

15- Zein aire-masak sortzen du eguraldi eguskitsua eta hotza?

16- Udan ekaitz handiak eragiten dituen aire-masak

17- Siberiar aireak zein eguraldi mota dakar?

18- Itsasoko aire tropikala non sortzen da? Zein ezaugarri ditu? Zein eguraldi mota sortzen du?

19- Zer da Fronte bat?

20- Begiratu 59. orrialdean datorren Fronte Polarraren perturbazio baten eraketari buruzko irudiak (frontogenesia) eta esan zergatik fronte hotza beroa baina arinago mugitzen da?

21- Zein faktore geografikoek eragin duten Euskadiko kostaldean eta Gasteizko lautadan? Aipa itzazu bat baino gehiago.

8

22- Laburtu eta azaldu Espainiako klima

9

INDARTZE ARIKETAK

1- Define itzazu hurrengo kontzeptuak - Borraska

- Antizikloia- Frontea- Isobara

2- Hurrengo diagraman koka itzazu dagokien lekuan:a. Aire Hotzab. Aire Beroac. Fronte Hotzad. Fronte Beroae. Zer adierazten dute marra hauek?

3- Zer adierazten du hurrengo isobara-mapek? Azal ezazu

10

4- Azal ezazu zein erlazio dagoen bi hurrengo eskemen artean. Jar ietzaiezu izenak.

5- Ordena itzazu hurrengo diagramak: Goikoei beheko dagokionarekin erlazionatu eta azaldu

A B

EUSKAL HERRIKO KLIMA

Jarduera

Egin gaiari buruzko giltzetako eskema:

11

KLIMOGRAMAK

1- Klima datuen interpretazioa

URT OTS MARTX AP M EK UZ ABU IR URRIA AZA ABEN

TºC 9,4 9,7 11,1 12,2 14,2 17 19, 4 19,5 18,1 15,2 11,9 10

Pmm 110,4 89,4 77,1 80,3 86,4 56,3 39,1 58,7 77,3 101,3 112 117,7

12

a) Marraztu klimograma (egin paper milimitratuan eta gero itsatsi hemen)

b) Kalkulatu:

Urteko bataz besteko tenperatura

Urteko bataz besteko prezipitazioak

Gaussen indizea

Tenperatura bitartea

c) Klimograma komentatu eta sailkatu hurrengo koadroa betez

Adierazleak Azalpena, justifikazioa, komentaketaTenperatura erregimena

Zergatiak

Prezipitazioen erregimena

Zergatiak

Klima sailkapena arrazoitua

Dagokion landaretza mota

Ibai erregimen mota

Hedapen geografikoa

13

Klimograma hemen

14

KLIMA MOTA EZBERDINEI DAGOZKIEN LANDAREDIA, LURZORUAK ETA IBAIAK

KLIMA LANDAREDIA LURZORUAK IBAIAK

Atlantiarra edo ozeanikoa

Landaredi eurosiberiarra. Baso hosto erorkorra: pagoak, haritza, gaztaionondo, lizarra, ezkia, astigarra, urkia .Otalurra: sastrakadiz osatua, besteak beste: txilarra, otea, isatsa.Belardi ugari

- Harri silizeoetan: lurzoru arrea, lurzoru garatua humus ugarirekin eta azidotasun apur batekin. Ranker ez da oso garatua. Basoak eta larreak izateko egokia.- Kareharrian: Kareharrizko lurzoru arrea: lekak, artoa eta larreak- Terra fusca, mendi inguruetan basogintzarako.

- Laburrak eta emaritsuak.- Erregimen erregularra prezipitazioak ondo banatzen direlako urte osoan zehar.- Oso aldapatsua direnez aprobetxamendu ona elektrizitatea produzitzeko.

Mediterranear kontinentalizatua

Baso hosto iraunkorra: artea, artelatza..Makia: lurzoru silizeotan: sastrakadi trinko eta garaia: estrepa eta legeltxorra.

- Harri silizeoetan: hegoaldeko lurzoru arrea: txiroa, bazkalekurako soilik.

- Kareharrizkoan: lurzoru gorriak,Terra rossa,

- Bustinaren eta margaren gainean, vertisolak: oso emankorrak laborantza mota guztietarako.

Ibai luze eta emaritsuak, nahiz eta zenbat eta hegoalderago hainbat eta emari eskasagoa izan (Duero 675 m³/sg; Guadiana 100 m³/sg ) . Erregimen irregularrekoak, euren irregulartasun indize 7 baino altuagoa da eta.

Mediterranear kostadekoa

Baso hosto iraunkorra eta esklerofiloa : artea, artelatza, pinu mediterranearra.Garriga: kareharrizko lurzoruetan: sastrakadi irekiak eta txikiak: ezkaia, erromeroa

Ibaia laburrak, aldapatsuak eta emari gutxikoak. Euren emaria zenbat eta hegoalderago hainbat eta emari eskasagoa dute. Ramblak, rierak. Agorraldi eta ur goraldi oso markatuak..

Mediterranear esteparioa

Estepa: landaredi etenarekin; sasi xerofitoa zuhaixka arantzatsuak (palmondo nanoa, espartzua)

- Lurzoru gris subdesertikoa: kareharri ugari eta humus gutxi. Lehorreko laborantzan ezinda aprobetxatu, eta, ureztatuz gero, erraz gazitzen da.

Emari eskaseko ibaiak, hobe izango zen esatea uharrak direla. Urtean hilabete askotan lehorrik mantentzen dira eta. Wadi motatakoak.

Mendikoa Pririnioetan: Pagoa, haritza, artea subalpetarra: koniferoak, pinu beltza, izeia.Alpetarra: otalurra.Elurrarena: landare harkaiztarrak, likenak, edo harri biluzia

Gutxi garatuta, malden eraginez, higadura oso handia da eta.Ranker hegoaldeko lurzoru arrea (harri silizeoetan)Rendzinak eta kareharrizko arreak (kareharrien gainean)

Emari handiko ibaiak, aldapatsuak eta erregimen anitzekoak. Euren iturburuaren altitudearen arabera elur erregimena, elur-euri, euri-elu, edo euri erregimena izango dute. Lehenengo kasuetan ur goraldia udaren hasieran edo udaberriaren amaieran (elurtearekin) izango da.

Kanariar - Bolkanikoak, askotan “malpaisak” eratuz. Lurzoru gutxi garatuta daude eta asko ez dira emankorrak.

- Ez du ibairik uharrak baizik euria egiten duenean eratzen direnak.

KLIMOGRAMA AZTERTZEKO15

Prezipitazioak

Totala

Oso ugariak

Banaketa

Erregularrak

UgariakNahiko

Erregularrak

Urria

IrregularrakOso urriak

Lehortasuna

Hilabeteko lehortasuna(Gaussen-en indizea)

Lehortasun orokorra

(Lautensach-Meyer-en

indizea)

Hezea

Erdi hezea

Erdi-Lehorra

Muturreko erdi-lehorra

TenperaturakBataz bestekoa

Tenperatura bitartea

Baxua

ErtainaAltua

Oso altua

Neguko tenperatura

LeunaModeratua

Hotza

Udako tenperatura BeroaFreskoa

Klima sailkapena eta kokapen geografikoa

FaktoreGeografikoak

ErliebeaAltitudeaKontinentaltasuna

FaktoreAtmosferikoak

HaizeakBorraskakAntizikloiakFronteak

ESPAINIAKO KLIMOGRAMAK

16

1

Klima mota/tipo de clima:

Barietatea/subtipo

Kokapena/localización

Prezipitazio guztira / total precipitaciones:

Prezipitazioen banaketa / reparto precipitaciones

Tenperatura Bitartea/ Amplitud térmica

Tenperaturak máx/minimoa

Zergatiak:


Barietatea/subtipo



Prezipitazioen banaketa / reparto precipitaciones_



Zergatiak:


Brietatea/subtipo






Zergatiak:


Brietatea/subtipo






Zergatiak:

17

2

3

4


Barietatea/subtipo






Zergatiak:


Barietatea/subtipo






Zergatiak:


Brietatea/subtipo






Zergatiak:

8


Brietatea/subtipo






Zergatiak:


18

6

5

7

9

Barietatea/subtipo






Zergatiak:

10


Barietatea/subtipo






Zergatiak:

11


Brietatea/subtipo






Zergatiak:

12


Brietatea/subtipo






Zergatiak:

19

13


Barietatea/subtipo






Zergatiak:

14


Barietatea/subtipo






Zergatiak:

15


Brietatea/subtipo






Zergatiak:

16


Brietatea/subtipo






Zergatiak:

20

KLIMOGRAMA IRUZKINA EGITEKO GIDOIA

1- KLIMOGRAMAREN ANALISIAa. Prezipitazioen analisia

i. Guztira (nolakoak dira?)ii. Banaketa (maximoa-ak, minimoa-k eta noiz)

iii. Lehortea. Badago hilabeteren bat lehorrik? Zenbat? (argudiatu Gaussen –hileko lehortasuna- eta Lautensach Meyer-en indizeen arabera –lehortasun orokorra-)

iv. Zergatiak. Faktoreak antzematu eta egiten duten eragina azaldu: kokapena, erliebea, kontinentalidadea, altitudea, faktor termodinamikoak (Fronte Polarra, Azoreetako antizikloia, borraska edo antizikloi termikoak,...)

b. Tenperaturen analisiai. Minimoa (nolakoa, horretarako indizeak daude)

ii. Maximoa (nolakoa)iii. Temperatura bitartea (nolakoa). Hemen kontinentalidadea

ikusten da.iv. Bataz besteko tenperaturak ere laguntzen du.v. Zergatiak.

c. Klimaren sailkapenai. Prezipitazioak, tenperaturak eta lehortasuna aztertu ondoren,

klima mota zehaztu (ozeanikoa; mediterranearra eta bere modalitateak; mendikoa eta abar.) ahal izango dugu eta argudiatu zergatiak.

ii. Klima mota zehaztu ostean, geografikoki kokatu behar dugu. Horretarako tenperatura-bitartea (kostaldekoa ala barrualdekoa den adierazten du) eta udako eta neguko tenperaturak hartu behar dira kontuan.

d. Klimak inguru naturaleko beste osagai batzuekin duen lotura. Ondorioak

i. Landaredia, Lurzoru eta ibai motak esan behar dira.

21

JARDUERAK

1- Testu liburuko 73. Orrialdean agertzen diren datuekin egin dagokion klimograma eta gero iruzkindu.

22

2- Aldera itzazu 72. Orrialdean agertzen diren klimogramak eta azaldu prezipitazioetan agertzen diren ezberdintasunen zergatiak..

3- Liburuko 73. Orrialdean agertzen den Burgosen klimograma eta Zaragorena (74. Orr) konpara itzazu eta azaldu haien klimen ezberdintasunen zergatiak (faktoreak) .

23

24

Documents

Batxiler - geografiamungia.files.wordpress.com · Web view- Terra fusca, mendi inguruetan basogintzarako.-Laburrak eta . emaritsuak. - Erregimen erregularra prezipitazioak ondo