EKONOMIAEKONOMIA

ZERTZELADA BATZUKZERTZELADA BATZUK

Zer da ekonomia?Zer da ekonomia?

Beraz, ekonomiak…Beraz, ekonomiak…

Gizarteak eskura dituen baliabideekin Gizarteak eskura dituen baliabideekin gizartearen beharrizan indibidual edo gizartearen beharrizan indibidual edo kolektiboak ahalik eta hoberen betetzeko kolektiboak ahalik eta hoberen betetzeko egiten diren hautaketak aztertzen ditu.egiten diren hautaketak aztertzen ditu.

500€:500€: Dena Iphone bat erosten gastatuDena Iphone bat erosten gastatu 200€ beste mugikor bat/300 aurreztu 200€ beste mugikor bat/300 aurreztu 500€ aurreztu500€ aurreztu

Definizioa:Definizioa:

Agente ekonomikoekAgente ekonomikoek (familia, enpresak (familia, enpresak eta estatua) eta estatua) baliabide urriakbaliabide urriak nola nola erabiltzenerabiltzen dituzten, dituzten, ondasun eta ondasun eta zerbitzuak ekoiztekozerbitzuak ekoizteko eta gizarteko eta gizarteko kideen artean kideen artean banatzeko.banatzeko.

Baliabide mugatuak Vs. Baliabide mugatuak Vs. Beharrizan mugagabeakBeharrizan mugagabeak

BeharrizanakBeharrizanak

Pertsona guztiek ez dituzte beharrizan Pertsona guztiek ez dituzte beharrizan berdinak eta geure beharrak guk sortzen berdinak eta geure beharrak guk sortzen ditugu askotan.ditugu askotan.

Maslow-en piramideaMaslow-en piramidea

PobreziaPobrezia

Ekonomiaren arazo nagusia pobrezia da.Ekonomiaren arazo nagusia pobrezia da. Baina zer da pobrea izatea?Baina zer da pobrea izatea?

Urritasuna=Beharrizanak - BaliabideakUrritasuna=Beharrizanak - Baliabideak

EKOIZPEN FAKTOREAKEKOIZPEN FAKTOREAK

Adibidea:Adibidea:

Kapitala:Kapitala:

FisikoaFisikoa

GizaGiza

FinantzaFinantza

Sektore ekonomikoakSektore ekonomikoak

Lehenengo sektorea: nekazaritza, Lehenengo sektorea: nekazaritza, abeltzaintza, arrantza…abeltzaintza, arrantza…

Bigarren sektorea: metalgintza, kimika, Bigarren sektorea: metalgintza, kimika, papergintzapapergintza

Hirugarren sektorea:merkataritza, banka, Hirugarren sektorea:merkataritza, banka, garraioak…garraioak…

ENPRESAENPRESA

Lana Lana kontratatukontratatu

Ondasunak eta Ondasunak eta zerbitzuak zerbitzuak egin egin eta saldueta saldu

Faktoreak Faktoreak erosierosi

JARDUEREN ARABERAKO JARDUEREN ARABERAKO ENPRESAKENPRESAK

IndustriazkoakIndustriazkoak

Merkataritzakoak Merkataritzakoak

ZerbitzuetakoakZerbitzuetakoak

MERKATUAMERKATUA

ZERZER

NOLANOLA EKOIZTU?EKOIZTU?

NORENTZATNORENTZAT

ZER EKOIZTU?ZER EKOIZTU?

Aukera kostua: zerbait ekoiztea Aukera kostua: zerbait ekoiztea aukeratzen denean, beste zerbait aukeratzen denean, beste zerbait ekoizteari uzten diogu.ekoizteari uzten diogu.

NOLA EKOIZTU?NOLA EKOIZTU?

Eskulana vs. Mekanizatua.Eskulana vs. Mekanizatua.

Enpresa publikoak vs. Enpresa pribatuakEnpresa publikoak vs. Enpresa pribatuak

NORENTZAT EKOIZTU?NORENTZAT EKOIZTU?

AberatsentzatAberatsentzat

Klase ertainentzatKlase ertainentzat

DenentzatDenentzat

Erantzunak:Erantzunak:

1.1. Merkatu libreaMerkatu librea

2.2. Plangintza zentralizatua (Estatua)Plangintza zentralizatua (Estatua)

3.3. Ekonomia mistoa (tarteko sistema)Ekonomia mistoa (tarteko sistema)

Merkatu librea: Ezaugarri Merkatu librea: Ezaugarri nagusiaknagusiak

Ondasun, zerbitzu eta ekoizpen Ondasun, zerbitzu eta ekoizpen faktoreen prezioak merkatuaren bidez faktoreen prezioak merkatuaren bidez zehazten dira. (eskaria/eskaintza)zehazten dira. (eskaria/eskaintza)

Ekoizpen faktoreen jabetza pribatua da.Ekoizpen faktoreen jabetza pribatua da. Enpresa askatasuna dago.Enpresa askatasuna dago. Estatuak ez du ekonomian parte hartzen.Estatuak ez du ekonomian parte hartzen. Lehiakortasunak garapena bultzatzen du.Lehiakortasunak garapena bultzatzen du.

Merkatu librea: Merkatu librea: Sistemaren mugakSistemaren mugak

Desberdintasun ekonomikoak Desberdintasun ekonomikoak areagotuko dira biztanleen artean.areagotuko dira biztanleen artean.

Lehiakortasun falta gerta daiteke Lehiakortasun falta gerta daiteke (monopolioa)(monopolioa)

Ingurugiroarekiko errespetu eza Ingurugiroarekiko errespetu eza Baliabide naturalak xahutuBaliabide naturalak xahutu Publizitatea kontsumitzaileak Publizitatea kontsumitzaileak

manipulatzeko erabiltzen da.manipulatzeko erabiltzen da.

Planifikazio zentraleko Planifikazio zentraleko ekonomiaekonomia

Estatuak erabakitzen du zer, nola eta Estatuak erabakitzen du zer, nola eta norentzat ekoiztunorentzat ekoiztu

Ekoizpen faktoreen jabetza Estatuak Ekoizpen faktoreen jabetza Estatuak dauka. Prezioak estatuak ezartzen ditu, dauka. Prezioak estatuak ezartzen ditu, merkatuak ez du garrantzirik.merkatuak ez du garrantzirik.

Ez dago enpresa askatasunikEz dago enpresa askatasunik Estatuak erabaki ekonomiko guztiak Estatuak erabaki ekonomiko guztiak

hartzen ditu.hartzen ditu.

Ekonomia mistoakEkonomia mistoak

Beste bien eraginkortasun eza.Tarteko sistemaBeste bien eraginkortasun eza.Tarteko sistema Zenbait sektoreren jarduera koordinatu.Zenbait sektoreren jarduera koordinatu. Gizarte Segurantza (zerbitzu sozialak)Gizarte Segurantza (zerbitzu sozialak) KeynesianismoaKeynesianismoa Estatuaren esku hartze selektiboaren Estatuaren esku hartze selektiboaren

eraginkortasunaeraginkortasuna Ongizate politikak (zergen bidez): hezkuntza, Ongizate politikak (zergen bidez): hezkuntza,

osasuna…osasuna…

Eskaria eta eskaintzaEskaria eta eskaintza Merkatuaren funtzionamendua ulertzeko Merkatuaren funtzionamendua ulertzeko

beharrezkoa da bi aldagai hauek beharrezkoa da bi aldagai hauek aztertzea. aztertzea.

Merkatua: produkzio faktoreak edota Merkatua: produkzio faktoreak edota ondasun eta zerbitzuak eskaini eta ondasun eta zerbitzuak eskaini eta eskatzen dituztenen arteko topagunea eskatzen dituztenen arteko topagunea da. Gaur ez da toki geografiko batera da. Gaur ez da toki geografiko batera mugatzen, kontzeptu askoz zabalagoa mugatzen, kontzeptu askoz zabalagoa da.da.

Enpresak eta familiakEnpresak eta familiak

EskariaEskaria

Une jakin batean norbanako batek Une jakin batean norbanako batek eskatuko duen ondasun kopurua eskatuko duen ondasun kopurua prezioaren araberakoa izango da.prezioaren araberakoa izango da.

Zenbat eta garestiago, Zenbat eta garestiago, kantitate gutxiago kantitate gutxiago kontsumituko dira eta kontsumituko dira eta alderantziz.alderantziz.

Baina…Baina…

Beste aldagai batzuk ere eragina izango Beste aldagai batzuk ere eragina izango dute:dute:

Modan egoteaModan egotea Ordezko ondasunakOrdezko ondasunak Ondasun osagarriakOndasun osagarriak

Eskari banakakoaren Eskari banakakoaren kurbakurba

Beste faktoreak prezio ez ezik konstante Beste faktoreak prezio ez ezik konstante mantentzen badira (ceteris paribus), mantentzen badira (ceteris paribus), orduan, orduan, eskari banakakoaren kurbaeskari banakakoaren kurba lortuko dugu(kontsumitzaile bakarra): lortuko dugu(kontsumitzaile bakarra):

EskaintzaEskaintza

Eskariarekin gertatzen den moduan, Eskariarekin gertatzen den moduan, prezioaz gain, beste faktore batzuek ere prezioaz gain, beste faktore batzuek ere eragina duten ondasun jakin baten eragina duten ondasun jakin baten eskaintzan: eskaintzan: TeknologiaTeknologia Merkatuaren inguruko igurikapenakMerkatuaren inguruko igurikapenak Zergak Zergak ……

Eskaintza banakakoaren Eskaintza banakakoaren kurbakurba

Prezio ez ezik, beste aldagaiak konstante Prezio ez ezik, beste aldagaiak konstante mantentzen badira, eskaintza mantentzen badira, eskaintza banakakoaren kurba lortuko dugu banakakoaren kurba lortuko dugu (saltzaile bakarra):(saltzaile bakarra):

Eskaintza kurba: Eskaintza kurba:

Prezio bakoitzeko, ekoizle bakoitzak Prezio bakoitzeko, ekoizle bakoitzak eskaini nahiko lukeen disko kopuruak eskaini nahiko lukeen disko kopuruak batzen baditugu, disko merkatuaren batzen baditugu, disko merkatuaren eskaintza kurba lortuko dugu.eskaintza kurba lortuko dugu.

Laburbilduz:Laburbilduz:

Eskariaren kurbak, kontsumitzailearen Eskariaren kurbak, kontsumitzailearen jarrera azalduko du eta eskaintzarenak jarrera azalduko du eta eskaintzarenak aldiz, ekoizleen jarrera.aldiz, ekoizleen jarrera.

Merkatuaren oreka: Merkatuaren oreka: oreka prezioaoreka prezioa

Merkatu ereduakMerkatu ereduak

Lehia hobezinaLehia hobezina

MonopolioaMonopolioa

OligopolioaOligopolioa

Lehia monopolistikoaLehia monopolistikoa

Lehia hobezinaLehia hobezina

Produktuaren homogeneotasunaProduktuaren homogeneotasuna Denek berdina salduDenek berdina saldu

Eskaintzaile eta eskatzaile kantitate handiaEskaintzaile eta eskatzaile kantitate handia Erabakietan eragin gutxiErabakietan eragin gutxi

Merkatuaren ezaguera osoaMerkatuaren ezaguera osoa Parte hartzaileak informazio askoParte hartzaileak informazio asko

Merkatutik irten eta sartzeko askatasun osoaMerkatutik irten eta sartzeko askatasun osoa Ad. Enpresa gehiago lehiatzen hasiAd. Enpresa gehiago lehiatzen hasi

MonopolioaMonopolioa

Ekoizle/Saltzaile bakarra.Ekoizle/Saltzaile bakarra. Erosle ugari.Erosle ugari. Ekoizle horrek gaitasuna dauka ondasun Ekoizle horrek gaitasuna dauka ondasun

edo zerbitzu baten prezioan eta edo zerbitzu baten prezioan eta kopuruan eragiteko.kopuruan eragiteko.

Gehienak estatuarenak dira (zerbitzu Gehienak estatuarenak dira (zerbitzu publikoak eskaintzeko)publikoak eskaintzeko)

Abusuak ekiditekoAbusuak ekiditeko

Monopolio batzuen Monopolio batzuen liberalizazioaliberalizazioa

Monopolio naturalaMonopolio naturala

Enpresa batek bere jarduera Enpresa batek bere jarduera arrakastatsuaren poderioz bere arrakastatsuaren poderioz bere lehiakideak merkatutik ezabatu dituenean lehiakideak merkatutik ezabatu dituenean monopolio naturala dagoela esaten da.monopolio naturala dagoela esaten da.

OligopolioOligopolio

Ekoizle/saltzaile gutxiEkoizle/saltzaile gutxi Erosle askoErosle asko Ekoizle gutxi horiek prezioan eta Ekoizle gutxi horiek prezioan eta

kopuruan eragiteko gaitasuna daukate. kopuruan eragiteko gaitasuna daukate. Elkarrekiko menpekotasuna daukate, Elkarrekiko menpekotasuna daukate,

baten erabakiek besteetan eragina baten erabakiek besteetan eragina dutelako.dutelako.

OligopolioaOligopolioa

Kartel bat eratzen dute, hau da, Kartel bat eratzen dute, hau da, elkarlanean aritu, lehiatu beharrean.elkarlanean aritu, lehiatu beharrean. Prezioak adostu eta kalitatean lehiatuPrezioak adostu eta kalitatean lehiatu Merkatua geografikoki banandu eta nor bere Merkatua geografikoki banandu eta nor bere

eremuan monopolio bezala jarduneremuan monopolio bezala jardun Ekoizpena murriztu prezioak altu Ekoizpena murriztu prezioak altu

mantentzeko. mantentzeko.

Lehia monopolistikoaLehia monopolistikoa

Ekoizle eta kontsumitzaile askoEkoizle eta kontsumitzaile asko Ondasunaren izaera homogeneoa ez da Ondasunaren izaera homogeneoa ez da

betetzen. betetzen. Ekoizleak produktuak bereizten saiatzen Ekoizleak produktuak bereizten saiatzen

dira, lehia prezioarekin bakarrik izan ez dira, lehia prezioarekin bakarrik izan ez dadin.dadin.

Kalitatea, marka, erosi osteko zerbitzuak, Kalitatea, marka, erosi osteko zerbitzuak, osagarriak… erabiltzen dira. osagarriak… erabiltzen dira.

Lehia monopolistikoa: Lehia monopolistikoa: adibideaadibidea

Pentsa dezagun zenbat auto mota Pentsa dezagun zenbat auto mota desberdin dauden, nahiz eta denek desberdin dauden, nahiz eta denek funtzio bera bete: garraioa.funtzio bera bete: garraioa.

Publizitateak produktua bereizten Publizitateak produktua bereizten laguntzen du, besteek ez duten laguntzen du, besteek ez duten ezaugarriren bat nabarmenduz.ezaugarriren bat nabarmenduz.