Estresari erantzuna

Maniega Dk.

KONTZEPTUA

-Lesio larri baten ondoren, martxan jartzen diren aldaketa metabolikoak

AURREKARIAK

•CLAUDE BERNARD (1830):Barneko ingurugiroaren oreka aztertu .

•CUTHBERSTON (1930):

Nitrogeno galera handiegia gernutik,hausturen ondorioz

“Trauma osteko sukarra” deitu zion erantzun honi.

•LERICHE (1934):

“La maladie postopératoire”

•MOORE (1953):

“The metabolic response to surgery”

MOOREk 1953. SUSPERRALDIAN LAU DENBORALDI

BEREIZTU ZITUEN:

1 FASEA: ERREAKZIO ADRENOKORTIKOIDEOA(1-3 egun)

2 FASEA: KRISIA EDO KORTIKOIDEEN DESAGERKETA

(4. egunetik 2-3 egun)

3 FASEA: FASE ANABOLIKOA(7-10 egun)

4 FASEA: GANTZEN IRABAZTEA

1.-ESTRES ERAGILEAK

• Traumatismoak

• Ebakuntzak

• Odoljarioak

• Erredurak

• Hipobolemia eta mina.

ESTRESARI ERANTZUNAREN OSAGAIAK

• 1.-Estimuluak

• 2.-Erantzun neuro-hormonala

• 3.-Erantzun metabolikoa

• 4.-Erantzun inmunitarioa

ESTRESARI ERANTZUNA ERAGITEKO ESTIMULUAK

• Kausa psikikoak.

• Anestesikoak.

• Ehunetako kausak.

• Hipobolemia.

• Tenperatura aldaketak.

• Medikamenduak.

• Nerbio-sistemaren estimulua.

ESTRESARI ERANTZUNA ERAGITEKO ESTIMULUAK

• Psikikoak:– Beldurrak hipotalamoari eragiten dio.

• Anestesikoak:– Nitrogenozko protoxidoak ACTH-ren jariaketa eragiten

du. Halotanoak GH-rena.

• Ehunen apurketa:– Zelula apurketa dela eta serotonina,bradikinina eta

histamina askatzen dira, erreakzio baskularra sortuz.

ESTRESARI ERANTZUNA ERAGITEKO ESTIMULUAK

• Hipobolemia:– Deshidratazioarengatik.– Oxigeno ezarengatik.

• Tenperatura aldaketak:– Hipotermia batez ere,muskulu-uzkurdurak

sortuz.• Medikamenduak:

– Morfina, transfusioak,etab. Aldaketa metabolikoak eragiten dituzte.

•ESTIMULUEK NERBIO SISTEMA ERABILTZEN DUTE ORGANISMOA OHARTARAZTEKO

•ESTIMULU NAGUSIA LESIOA EDO TRAUMATISMOA JASAN DUEN TOKIAN SORTZEN DA ETA NERBIOEN BIDEZ NERBIO SISTEMA ZENTRALERA BIDERATZEN DA.

•NERBIO SISTEMA MOZTUTA BADAGO (TETRAPLEGIA, LABORATEGIKO ESPERIMENTUAK..) ERANTZUN NEUROENDOKRINORIK EZ DAGO EDO APALA DA.

NERBIO SISTEMA ZENTRALA

• Estimulu aferenteak

• Nerbio sistema zentralean antolatzen da erantzun hormonala eta metabolikoa

• Ardatz neuroendokrinoa– Hipotalamoa– Hipofisia– Guruin endokrinoak

ARDATZ NEUROENDOKRINOA

• Hipotalamoa

• Hipofisia:– Aurrehipofisia (adenohipofisia)– Atzehipofisia (neurohipofisia)

• Giltzurrungaina:– Azala– Muina

Hipotalamoa

Hipofisia

Giltzurrungaina

Hipotalamoa• Gune parabentrikularra:• CRH (ACTH-askapenerako faktorea)

– Estimuluak:• Mina• Beldurra• Antsietatea

• GHRH (GH ekoizpenaren faktore erregulatzaile)– Estimuluak:

• Loa• Hipobolemia• Estresa

Hipofisia• Adenohipofisia edo aurrehipofisia

– ACTH– GH– FSH– TSH– Prolaktina PRL

• Neurohipofisia edo atzehipofisia– ADH– Oxitozina

Hipofisia• ACTH:

– Ekoizpenaren atze-kontrola galtzen da.

– Ekintzak:• Kortisola

• Aldosterona

– Estimuluak:• CRH

• VIP

• Angiotensina II

• Katekolaminak

• Zitozinak

Hipofisia

• GH Hazkuntzaren hormona– Estimuluak:

• GHRH hipotalamikoa

• Nerbio sistema autonomoa

• ACTH

• Glukagoia

– Ekintzak:• Gantz azidoen askapena (lipolisia)

• Metabolismo proteikoan anabolikoa

• Karbohidrato eta lipidoen metabolismoan katabolikoa

• Intsulinaren aurkako efektua

Hipofisia

• ADH (Basopresina):– Atze-kontrola ere galtzen da (hipobolemiak egiten du)

– Estimuluak:• Plasmaren osmolaritatea

• Anestesia

• Angiotensina II

• Mina

• Bolumenaren jaitsiera

– Ekintzak:• Giltzurrunean ura xurgatu

• Basokonstrikzio periferikoa.

Giltzurrungaineko guruina

• Anatomia:– Azala: Gluko eta mineralokortikoideak– Muina: Katekolaminak

• Jariatzen dituen hormonak:– Kortisola– Aldosterona (renina-angiotensinaren menpe)– Adrenalina eta noradrenalina

KortisolaEstres egoeratan oinarrizkoa da:

Glukosaren maila plasmatikoa handitzen du

• Erritmo zirkadianoa galtzen da.• Hipokolesterolemia agertzen da.• Ekintzak:

– Beste hormona batzuen ekintzak handitu:• Katekolaminak

– Lipolisia– Proteolisia– Glukoneogenesia– Intsulinari erresistentzia handitu– Inmunitatearen jaitsiera

Aldosterona

• Estimuluak:– Angiotensina II– ACTH– Hiperkaliemia

• Ekintzak:– Sodioaren xurgapena giltzurrunetan– Potasioaren sekrezioa giltzurrunetan

Katekolaminak• Bi iturburu:

– 1.-Ardatz neuroendokrinoa:hipotalamo-hipofisi-giltzurrungaina (adrenalina)

– 2.-Nerbio sistema autonomoa (noradrenalina).– Katekolaminak erantzunaren integratzaileak

• Estimuluak:– Mina– Anestesia– Deshidratazioa– Odol-galera– Infekzioa– Hipogluzemia

Katekolaminak

• Ekintzak:– Glukogenolisia– Glukoneogenesia– Lipolisia– Zetogenesia– Intsulinaren inhibizioa– Basokonstrikzioa– Miokardioaren susperketa

Are endokrinoa• Intsulina:

– Hormona anaboliko garrantzitsuena.– Estrés egoeratan gutxituta (lehenengo orduetan, katekolaminen

eraginagatik)– Bigarren fase batean,bere ekintzak oztopatuta (hormona

kontraerregulatzaileen eraginagatik)

• Glukagoia:– Ekintzak:

• Glukoneogenesia• Lipolisia• Zetogenesia

– Estimuluak:• Egoera fisiologikoan: Gluzemia, aa…• Estrés egoeratan: katekolaminak,endorfinak,GH,kortisola,gantz-azido

libreak…

Hormona kontraregulatzaileen elkarekintza

• Hormona kontraregulatzaileak:– Kortisola– Glukagoia– Katekolaminak

• Batera banaka baino ekintza handiagoa.• Estresaren erantzuna ulertzeko beste

bitartekari batzuen beharra:– Inflamazioaren bitartekariak

ERANTZUN METABOLIKOA

UR ETA ELEKTROLITOEN METABOLISMOA-URA, SODIOA, KLOROA ETA BIKARBONATOA IRABAZI-POTASIOA ETA HIDROGENIOIAK GALDU

KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA-GLUKOSA KOPURUAK HANDITU-DIABETES TRAUMATIKOA

LIPIDOEN METABOLISMOA-GANTZAK GLUKOSA EKOIZTEKO

ERABILTZEN DIRAPROTEINEN METABOLISMOA

-PROTEINAK GLUKOSA EKOIZTEKO ERABILTZEN DIRA

TRAUMATISMO NAGUSIETAKO METABOLISMOA

• Metabolismoa jasota dago• Energia premia handiagoak:

– Konplikaziorik gabeko ebakuntza programatutan oinarrizko energia > %10-%15

– Sukar gradu bakoitzeko > % 4– Infekzioek > %20- % 75– Sepsiak > % 20- % 40– Erreduretan > %120

ERANTZUN METABOLIKOA

• 1.-PROTEINEN METABOLISMOA

• 2.-LIPIDOEN METABOLISMOA

• 3.-KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA

• 4.-METABOLISMO HIDROELEKTROLITIKOA

1.-PROTEINEN METABOLISMOA

• Proteolisia dela eta, nitrogenoa galtzen da gernuarekin.Balantze nitrogenatu negatiboa.

• Katabolismo proteikoa:– Muskulua

– Larruazala

– Hesteak

• Aminoazidoak gibelera:– Glukosa ekoizteko

– Proteina bereziak ekoizteko:• Proteina C erreaktatzaile

• Fibrinogenoa

1.-PROTEINEN METABOLISMOA

• Kanpotik emandako proteinek ez dute katabolismoa geldiarazten,baina osagai gehiago gehitzen dute.

• Orbaintze prozesua ez da gelditzen, baina ez da egokia.

• Proteinen katabolismoa inflamazio bitarkekariek ere bultzatzen dute

• Gibelak glukosa ekoizteko alanina erabiltzen du

2.- LIPIDOEN METABOLISMOA

• Gantz-azido libreak energia iturri garrantzitsua estres egoeratan

• Lipolisiaren eragileak:– ACTH– Kortisol– Katekolaminak– GH– Nerbio sistema sinpatikoa– Glukagoi

• Gantzen lipolisiak ura ere ematen du• Lipogenesia inhibituta

2.- LIPIDOEN METABOLISMOA

lipolisia

triglizeridoak

Gantz-azido libreakGlizerola

Muskuluan oxidatu

Gibelean neoglukogenesia

Gibelean triglizeridoak

3.-KARBOHIDRATOENMETABOLISMOA

• Gibelean:– Neoglukogenesia

• Periferian:– Hipergluzemia.– Intsulinarenganako erresistentzia

• Gibeleko neoglukogenesia gerta dadin:– Laktatoa– Alanina– Glizerola

3.-KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA

• Fisiologikoki gibeleko glukoneogenesia hipergluzemiak eta intsulinak inhibitzen dute.

• Estres egoeratan gibeleko neoglukogenesia gehituta dago.• Hipergluzemia burmuinako energia iturri ona da.• Honez gain hipergluzemiak zeluletatik at ura kanporatzen

du bolemia berriz betetzeko.• Glukosa hartzeko intsulina behar dute:

– Muskuloak– Ehun adipotsuak

• Glukosa intsulinarik gabe hartzen dute:– Globulu gorriek– Burmuineko zelulek– Zaurietako zelulek.

3.- KARBOHIDRATOEN METABOLISMOA

• Hormona eragileak:

– Katekolaminak

– Kortisola

– Glukagoi/intsulina

4.-METABOLISMO HIDROELEKTROLITIKOA

• Trauma ostean hipobolemia agertzen da.

• Oliguria (ADH, Aldosterona)

• Sodio,kloro eta bikarbonato gutxiago galtzen da

• Potasioaren galera (Aldosterona)

INMUNITATEA

• Inmunitatea jaitsita dago estresaren erantzunean

• Erantzun inflamatorioa handiegia izan ez dadin

• Infekzioari aurre egiteko gaitasuna gutxituta dago

• Inflamazio bitartekariek mikrobioengandik babesten gaituzte.

Estresak eragindako erantzun inmunitarioa

• Inmunozitoek ekoiztuak:– Makrofagoak, monozitoak, zelula basofiloak,…

– Linfozito T-supresoreak ↑

• Bitartekari asko:– Zitozinak

– Eikosanoideak

– Kalikreina-kinina

– Serotonina

– Histamina

ODOLAREN GATZAPENEAN ALDAKETAK

• Gatzapena gehituta dago,erantzun fisiologikoa hemorragiaren kontra.

• Gertakari tronboenbolikoetarako joera

• Antitrombina IIIaren gabezia,hiperkontsumoarengatik.