EKoaderno

sindikalakEkonomikoa

Euskal Herriko 2007ko

AurrekontuOrokorra

2007

Formazioa

Euskal Herriko 2007koAurrekontu Orokorra

2 0 0 7

JUSTIZIA, LAN ETAGIZARTE SEGURANTZA SAILA

GOBIERNO VASCODEPARTAMENTO DE JUSTICIA, EMPLEO Y SEGURIDAD SOCIAL

EUSKO JAURLARITZA

lagundu du prestakuntza sindikalerakotxosten hau finantziatzen.

Aurkibidea1. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 2007ko aurrekontuak ...............................................5

1.1. Aurrekontu politika sistema fiskalatzerakoian oinarritzenda ................................................................5

1.2. EAEko Jaurlaritzaren gastu lehentasunak .....................................................................................................6

1.3. Gastu sozial ez-nahikoa eta Europarekiko bateratasun eza...................................................................8

2. 2007ko Nafarroako aurrekontuak .....................................................................................11

2.1. Hauteskundeei begirako aurrekontuak..........................................................................................................11

2.2. Behar larrienei erantzun eta gastu sozialen Europarekin bat egiteko

aukera galdu da ..............................................................................................................................................................12

2.3. Legealdi negargarria euskararentzako...........................................................................................................13

2.4. Estatu espainiarrarekiko mendekotasun ekonomikoa ..........................................................................14

2.5. Sarreren aurrekontuko datuen manipulazioa............................................................................................15

4

1.1. Aurrekontu politika sistema fiskal atzerakoian oinarritzen da.

EAEko Administrazioaren1 Gastuen 2007ko aurrekontua 8.487 milioi eurokoa da. Jakina,

bertan ez ditugu Gipuzkoako “Euskal Y” eraikitzeko estatuaren transferentziaren 253,2

milioi euroak sartu, EAEko jaurlaritzak lan hauek egiteko ardura hartzen badu ere,

Estatuari eman beharreko Kupotik kenduko baitu gero.

Ondorioz, 2007ko Aurrekontuak 2006koarekiko gastuaren %11,3ko hazkuntza izan du,

zikloaren aldeko hazkuntza da, Aldundien zerga-bilketetan eta EAEko aurrekontuak finan-

tzatzeko hauek egiten dituzten ekarpenetan oinarritua.

Zentzu honetan garrantzitsua da esatea Aldundien zerga-bilketa sistema fiskal atzerakoian

oinarritua dagoela, zeharkako zergek lortu duten nagusitasuna dela-eta, Zerga Itunduen %

53 baitira.

Zeharkako zergek eragin fiskal maltzurra dute pertsona guztientzat zama fiskal bera ezar-

tzen baitute (bere errenta maila kontuan izan gabe), hots, diru-sarrera gutxiago dutenen-

gan presio fiskal handiagoa eragiten baitute.

Euskal ogasunek garatutako politika fiskala zerga zuzenek eragindako presio fiskala gutxi-

tu eta bilketa galera hori zeharkako zergen zama handituta orekatu nahi dute. Honela egi-

tura inposatzailea gero eta atzerakoiagoa eta errenta berbanaketaren aurkakoagoa eratzen

ari dira.

BEZa da zeharkako zergarik nagusiena eta biltzeko gaitasun handiena duena (guztiaren

%36,6). Helburua kontsumoa zergapetzea da, eta horrela zergadun askotako oinarri zabal

batek tratamentu bera jasotzen du, nahiz eta haien erosteko ahalmena oso ezberdina izan.

Eta zuzeneko zergen artean PFEZ da garrantzitsuena, zergetan jasotako guztiaren %31 da

PFEZ. PFEZ aberastasuna berbanatzeko tresna izan zedin diseinatu zen, baina jasandako

moldaketa guztien ondorioz hasierako izaera aurreratzailea galdu du.

PFEZren zergapetze eskala “linealagoa” eta atzerakoiagoa da orain, errenta maila gutxia-

go bereizten baitira. Errenta altuenei ezarritako gehiengo interes tasa marjinala ere gutxi-

tu da. Eta kapitalaren errentek tratamendu pribilegiatua dute, ez daudelako zergapetzeko

tarifa mailakatuen menpe, baizik eta zergak interes mota tinko eta murriztuan ordaintzen

dituztelako.

1 . A ra b a , B i z kaia eta Gipuzko a ko 2 0 0 7 ko aurrekontuak

5

1 Ikerketa honek helburu dauka EAEko Administrazio Orokorraren Aurrekontua aztertzea, beraz, ez da sartu

Erakunde Autonomoen, zuzenbide pribatuko Ente Publikoen eta Baltzu Publikoen aurrekontuei buruzko informa-

zioa. EAEko Sektore Publikoaren Aurrekontu Bateratua 9.114 milioi eurokoa da (“Euskal Y” -rako Estatutuak

emandako finantziazioaren eragina kenduta).

6

Jarduera ekonomikoak aitortzean dagoen iruzur maila altua kontuan hartzen

badugu, laneko errentak PFEZren gehikortasunaren menpe dauden bakarrak

direla ondoriozta dezakegu. Eta lan errentak errenten %80 baino gehiago dire-

nez, nahiko egokia da PFEZ lanaren gaineko zerga dela esatea.

Azken batean, EAEko aurrekontuen gastuak aberastasuna berbanatzeko gai ez

den sistema fiskalaren menpe daude, eta ez du berdintasuna, elkartasuna eta jus-

tizia soziala eraikitzeko eredu sozial onargarririk azaltzen.

1.2. EAEko Jaurlaritzaren gastu lehentasunak.

Aurrekontuaren banaketa funtzionala aztertzen badugu, jakin dezakegu zeintzuk

diren 2007. urterako Eusko Jaurlaritzak dituen lehentasunak. Horretarako nahikoa

da begiratzea non ematen diren igoerarik handienak aurreko urtearen aldean.

Izaera orokorreko zerbitzuak: Egungo egitura politiko-administratiboak duen

funtzionamenduari eusteko gastuak %33,7 igo dira. Igoera honen zati handi bat

zenbait Saili eskainitako zenbatekoek hartzen dute. Zuzkidura orokor honek infor-

mazio opakutasun handia du, gastu honen azken xedea ezagutzen ez baita.

Babes Zibila eta Herritar Segurtasuna: Honakoa Barne Sailak eta Ertzantzak

egiten duten funtzioa izendatzeko erabiltzen da. Honen aurrekontuaren zenbate-

koa %12,5 handituko da, aurten eta igoeraren helburua oraingo egoera juridiko-

politikoaren izaera poliziala eta gaitasun errepresiogilea indartzea da.

Izaera Ekonomikoko Ondasun Publikoen Ekoizpena: Gastu mota hau

azpiegiturak sortzeko eta produkzio eta teknologia oinarriak garatzeko erabiliko

da, enpresek euren produktibitatea eta konpetibitatea handi dezaten. Gastu

hauek %11,6 handituko dira egun indarrean dagoen eredu ekonomikoa indartzen

jarraitzeko; baliabide naturalak agortuz eta lan baldintzak prekarizatuz (behin-

behinekotasunari dagokionez Europar Batasunaren buruan gaude), urtetik urtera

errekor mailakoak diren onura enpresarialak sortzen dituen garapen eredua.

A u rrekontuen igoera hau azaltzen duen zati oso garrantzitsu bat Eusko

Jaurlaritzak “Euskal Y” -ari emango diona da (28,6 milioi euro). Honekin EAJ eta

PSOE alderdien interesak gailentzen zaizkio herritarren borondateari, herrita-

rren parte-hartzeari eta trenbide eredu alternatibo baten inguruko adostasun

sozialari.

Zor publikoa: 2007rako aurrikusitako finantza-zama %21,9 handituko da aurre-

ko urtekoaren aldean. Bilakaera hau gertatuko da amortizatutako zorra %20 (oro-

tara 188,2 milioi euro) eta ordaindutako interesak %26 (orotara 85,1 milioi) han-

ditzeagatik.

7

FUNTZIOAk (mila eurotan) 2007 % 2006 % Ald.

0. Zor Publikoa 279.171,1 %3,3 229.096,6 %3,0 %21,9

Zor publikoa 279.171,1 %3,3 229.096,6 %3,0 %21,9

1. Izaera orokorreko zerbitzuak 503.507,9 %5,9 376.464,1 %4,9 %33,7

Komunitate Autonomoaren eta Gobernuaren

goi zuzendaritza 59.871,6 %0,7 55.632,5 %0,7 %7,6

Administrazio orokorra 257.269,9 %3,0 149.218,5 %2,0 %72,4

Kanpo harremanak 50.155,5 %0,6 44.864,9 %0,6 %11,8

Justizia 136.210,8 %1,6 126.748,2 %1,7 %7,5

2. Babes zibila eta herritarren segurtasuna 581.550,6 %6,9 516.914,6 %6,8 %12,5

Segurtasuna eta babes zibila 581.550,6 %6,9 516.914,6 %6,8 %12,5

3. Segurtasun, Babes eta Sustapen Soziala 422.485,9 %5,0 403.725,0 %5,3 %4,6

Segurtasun eta Babes Soziala 349.736,5 %4,1 332.778,8 %4,4 %5,1

Sustapen Soziala 72.749,4 %0,9 70.946,2 %0,9 %2,5

4. Izaera Sozialeko Ondasun Publikoen Ekoizpena 5.593.836,3 %65,9 5.085.837,3 %66,7 %10,0

Osasuna 2.829.315,4 %33,3 2.513.300,4 %33,0 %12,6

Hezkuntza 2.175.507,8 %25,6 1.993.222,2 %26,1 %9,1

Etxebizitza eta hirigintza 196.314,5 %2,3 189.184,2 %2,5 %3,8

Komunitate-ongizatea 87.795,2 %1,0 85.941,9 %1,1 %2,2

Kultura 191.975,1 %2,3 189.767,0 %2,5 %1,2

Beste komunitate eta gizarte-zerbitzu batzuk 1.999,5 %0,0 7.463,1 %0,1 %-73,2

Euskararen sustapena 110.928,8 %1,3 106.958,5 %1,4 %3,7

5.Izaera Ekonomikoko Ondasun Publikoen Ekoizpena 601.494,5 %7,1 538.952,3 %7,1 %11,6

Oinarrizko azpiegiturak eta garraioak 381.207,8 %4,5 341.740,6 %4,5 %11,5

Komunikazioak 68.521,5 %0,8 56.383,4 %0,7 %21,5

Ikerkuntza zientifikoa, teknikoa eta aplikatua 134.228,8 %1,6 126.114,4 %1,7 %6,4

Oinarrizko ikerkuntza eta estatistika 17.536,5 %0,2 14.713,8 %0,2 %19,2

6. Izaera Orokorreko Erregulazio Ekonomikoa 24.563,5 %0,3 21.760,4 %0,3 %12,9

Erregulazio ekonomikoa 15.714,7 %0,2 15.557,8 %0,2 %1,0

Finantza erregulazioa 8.848,8 %0,1 6.202,6 %0,1 %42,7

7. Sektore Produktiboen Erregulazio Ekonomikoa 375.936,6 %4,4 353.403,4 %4,6 %6,4

Nekazaritza, abeltzaintza eta arrantza 140.184,6 %1,7 136.402,7 %1,8 %2,8

Industria 130.896,4 %1,5 120.775,6 %1,6 %8,4

Energia 36.242,2 %0,4 34.903,0 %0,5 %3,8

Turismoa 22.794,3 %0,3 20.087,1 %0,3 %13,5

Merkataritza 45.819,1 %0,5 41.235,0 %0,5 %11,1

8. Beste Administrazio Publikoekiko Finantza Harremanak 104.394,6 %1,2 96.980,5 %1,3 %7,6

Euskal sektore publikoarekiko finantza harremanak 104.394,6 %1,2 96.980,5 %1,3 %7,6

GASTU OROKORRAREN AURREKONTUA 8.486.941,0 %100 7.623.134,2 %100 %11,3

GASTU SOZIALA (3+4) 6.016.322,2 70,9% 5.489.562,3 72,0% 9,6%

EAEko Administrazio Orokorraren Aurrekontua 2007rako. Funtziokako sailkapena.

8

1.3. Gastu sozial ez-nahikoa eta Europarekikobateratasun eza.

Funtziokako sailkapenarekin jarraituta, ikusten da helburu sozialetako gastua

%9,6 haziko dela, hots, Aurrekontu Orokorraren %11,3ko hazkundearen azpitik

dagoela. Horren ondorioz Gastu Sozialaren pisu erlatiboa gutxitu egingo da, eta

2006ko Aurrekontu Orokorrean % 72 bazen ere, 2007koan % 70,9 izango da.

Beraz, argi dago 2007rako aurrekontuan jasotako gastuak ez duela edukiko gastu

publikoaren funtzio guztiekiko indar berbera, ezta konpromezu maila berbera

ere. Aitzitik, frogatuta dago EAEko Jaurlaritzak Gastu Sozialaren gainetik beste

helburu batzuk lehenetsi dituela, adibidez honakook: egitura politiko-administra-

tiboaren funtzionamendua, gastu polizialaren igoera, zor publikoaren amortiza-

zioa, “Euskal Y” -ren inposizio antidemokratikoa edota enpresentzat ingurune

lehiakor bat sortzea. Kasu hauetan guztietan aurrekontuen esleipenaren portzen-

taiaren igoera Gastu Orokorraren igoera (%11,3) zein Gastu Sozialarena (%9,6)

baino handiagoa da.

Dena dela, gastu publikoaren aurrekontuen egituran aldaketa esanguratsu bat

eragiteko konpromezu eza, ez da 2007ko aurrekontuen berritasun bat. EAEko

jaurlaritzak urte luzetan jorratutako aurrekontuei buruzko politikaren ezaugarri

nagusia izan da bere politika sozialaren hutsune larriei aurre egiteko gogo eska-

sa; eta horren erakusle ederra da gastu sozialaren pisua KPIrekin (sortutako abe-

rastasunarekin) alderatuta orain dela hamar urteko berbera dela.

EAEko jaurlaritzak burututako2 Gastu Soziala (KPIrekiko portzentaia).

2 2006 eta 2007 urt e e t a ko ratioa kalkulatu da kontuan hartuta hasieran aurre kontuan ze goen gastu soziala

( o raindik bu ru t ze ke ) , baita Basko n ga d e t a ko exekutiboak era b i l i t a ko hazkunde eko n o m i ko a ren aurreikuspenak ere.

9

Gastu Soziala KPIrekin parekatzea adierazle onena da biztanleriaren bizi baldintzak eta

ongizate soziala hobetzera eta egoera txarrenean dauden taldeen txirotasun eta bazterke-

ria egoerak murriztera bideratutako esfortzua neurtzeko. Grafikoan ikusten da gure eko-

nomian sortutako baliabide erabilgarrien (KPI) zein kopuru bideratzen duen Eusko

Jaurlaritzak politika soziala finantzatzeko eta zein izan den ratio horren bilakaera azken

urteotan.

EAEko jaurlaritzak burututako Gastu Soziala Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako KPIren %9

inguru da; eta urte desberdinetan izandako gorabehera txikien gainetik, begi-bistakoa da

politika sozialen alde aurrekontuetan egindako esfortzuak (KPIren mailetan neurtua) ez

duela gora egiteko joerarik.

Askotan salatu dugu babes sozialaren arloan Europako herrialde aurreratuenetatik alden

tzen gaituen distantzia ikaragarria; hain handia da gure atzerapena ezen babes sozialari

diru gutxien eskaintzen dioten herrialdeen artean baikaude.

Prestazio sozial guztien kudeaketa ez dago EAEko jaurlaritzaren erantzukizunen artean.

Kontuan hartu behar dugu Gizarte Segurantzaren prestazioek daukaten pisu handia, baita

hauen kudeaketa oraindik ere EAEko instituzioei eskualdatu ez zaiela eta Estatuaren

Administrazioaren esku jarraitzen duela ere. Gainera, bestelako prestazio sozialen kudea-

ketan Tokian Tokiko Administrazioen (Foru Aldundiak eta udalak) zeregina ere badago,

baita izaera pribatuko beste erakunde batzuena (enpresak, aseguru-etxe pribatuak,

BGAEak,…) ere.

Hala ere, begi-bistakoa da EAJk, EAk eta EBk osatzen duten hiruko gobernuaren kudea-

ketak ez duela inolaz ere laguntzen babes sozialaren gure mailak parametro europarrago-

etara hurbiltzen.

Babes sozialaren arloan Europar Batasunarekiko bateratasun eza iraunkorrak, murriztu

beharrean, maila lotsagarrietan irauten du. Izan ere, EUSTATen arabera EAEko babes

sozialean gastatutakoa 2003an KPIren %19,2 izan zen, Hamabosten Europar Batasunean

(hots, gure inguruneko herrialde hurbilenetan) urte berean babes sozialaren gastuak

KPIren %28,3 izan bazen ere.

* Nafarroaren datua 2001ekoa da eta Ziprerena 2002koa.

Babes sozialaren gastua, KPIren port zentaiaren arabera (SEEPROS metodologia).

10

Babes sozialaren gastua, KPIren portzentaiaren arabera

(SEEPROS metodologia).

Beraz, EAEn 15eko EBrekiko gertatzen diren defizit sozialen tamaina KPIren 9

portzentai - puntu baino handiagoa da; hots, gaur eguneko 5.670 milioi euro

ingurukoa. Bestalde, 1995. urtean desberdintasuna KPIren 8,4 portzentai - puntu-

koa zen.

Honetatik eratortzen den ondorioa eztabaidaezina da: Ibarretxe buru duen hiru-

ko gobernuak bere egin ditu politika ekonomiko neoliberalaren helburuak gastu

soziala egungo mugetan uzteko. Horrela, Baskongadetako gobernuak egungo

garapen ekonomikoaren ereduarekin eta politika sozial kontserbadoreekin hartu-

tako konpromisoak gero eta gehiago urruntzen dute gehiengo sozialaren aldarri-

kapenetatik.

Egia esan, egungo eskuduntzen markoaren barruan, zaila da EAEko jaurlaritzak

Europar Batasunarekin maila sozialean bat egiteko, hots, antzeko babes soziala

lortzeko esfortzua egiteko erantzukizun osoa bere gain hartzea. Hala ere, egungo

kudeaketa autonomikoaren mailatik ere asko dira kohesio sozialerako bere poli-

tikak erakusten dituen hutsuneak, gainera oso arlo zabal eta desberdinetan: osa-

suna, hezkuntza, etxebizitza, mendekotasun egoeretan daudenentzako zaintza

sistema baten gara p e n a , t x i ro t a s u n a ren kontrako borro k a , g i z a rt e ra t ze a ,

Berdintasun Legearen garapena, baita euskararen sustapena eta hizkuntza nor-

malizazioa ere.

Ildo honetatik, herritarren ongizate mailak hobetzeko eta gastu sozialera bidera-

tutako aurrekontuak handitzeko apustu ausarta eskatzen dugu, gastu sozialetara

bideratutako KPIren portzentaia urtero % 1 haz dadin.

2.1. Hauteskundeei begirako aurrekontuak.

UPN eta CDN-k osaturiko koalizio Gobernuak legealdi honetako azkeneko

Nafarroako Aurrekontu Orokorrak aurkeztu ditu hauteskundeak ospatzeko hila-

bete gutxiren faltan, eta gertaera horrek eragin nabarmena izan du Aurrekontuen

prestakuntzan ondoren ikusiko dugun moduan:

Aurreproiektuan aurkezturiko gastu bolumen osoa 3.519,58 miloi eurotakoa da

(gastu fiskalak kontutan hartu gabe), 2006. urterako onarturiko gastu aurrikuspe-

na baino %12,28 altuagoa, eta %15,42 altuagoa gastu fiskalak kontutan hartuz

gero. Gizarte mailako beste behar batzuen aldean aurrekontu-oreka eta zero

defizitak jarraitzen dute helburu nagusi izaten.

Gastuak izan duen %12,28ko hazkunde hau ez da nahikoa Nafarroak dituen

beharrei aurre egiteko, baina 2004, 2005 eta 2006ko %3,9, %4,4 eta %7,4ko haz-

kundeak baino dezente altuagoa da. Badirudi etxeko-lan guztiak azken urterako

utzi dituztela eta 2007ko Aurrekontuez baliatu direla hauteskunde kanpainari

hasiera emateko.

Lehendakariorde eta Ekonomia sailburu den Francisco Iribarrenek onartu du

gastuaren gehikuntza “aurrekontuen hauteskunde ziklo” delakoaren ondorioa

dela. Ikusteke dago hala ere guztiz exekutatzeko gai izango diren edo dena

asmoen aitortze huts batean geratuko den.

Beste hainbeste gertatzen da BPG eta Aurrekontuko gastuaren arteko harremana

aztertzen badugu; 4 urtetan beheranzko joera izan ondoren, 2007. urtean igo egi-

ten da, baina oraindik 2002. urteko %21,2tik urrun. Beraz, legealdi honetan, gastu

publikoaren hazkundea BPG-ren hazkundea baino txikiagoa izan da.

Exekutatutako gastuak BPG-rekiko duen pisuaren bilakaera.

Aurrekontuak oso tresna garrantzitsua dira ekonomiaren plangintza eta interben-

tzio publikorako, gastu publikoa eta zerga bilketaren bidez ekoizpen sektoreen

berrantolaketan eragin daitekeelako, gizarte sektore behartsuenen alde errenta

berbanatu daitekeelako eta erabilera publikoko zerbitzu eta ondasunez gizartea

horni daitekeelako.

Baina politika neoliberalen indartzeak, gastu publikoak ekonomian duen pisua

murriztea dakar, interes orokorrean oinarrituz parte hartzeko ahalmena gutxituz,

eta kapital pribatuaren interes partikularrak gailenduz.

11

2 . 2 0 0 7 ko Nafa r ro a ko aurre ko nt u a k

2002 2003 2004 2005 2006* 2007*

Exekutatutako Gastu A. 2.565.800 2.688.500 2.789.233 2.917.559 3.134.714 3.519.579

BPG 12.099.950 12.881.210 13.841.220 14.804.830 15.900.387 16.981.614

GASTUA / BPG %21,2 %20,9 %20,2 %19,7 %19,7 %20,7

* 2006ko BPG gobernuaren aurrikuspenen arabera neurtzen da: BPG-ren %3,6ko hazkundea eta %3,8ko inflazioa.

* 2007ko BPG gobernuaren aurrikuspenen arabera neurtzen da: BPG-ren %3,4ko hazkundea eta %3,4ko inflazioa.

12

2.2. Behar larrienei erantzun eta gastu sozialenEuroparekin bat egiteko aukera galdu da.

Azpimarratu beharra dago gastu partida desberdinen artean, aurrekontu hazkunde han-

diena Presidentzia, Justizia eta Barne Sailera eta Ekonomia eta Ogasun Sailera zuzendurik

dagoela, bi departamendu hauen artean gastuek osotasunean jasandako gehikuntzaren

%40,8 xurgatzen baitute.

Baina izaera soziala duten Hezkuntza eta Osasunaren moduko gastu partidak bataz beste-

koaren (%12,28) azpitik hazi dira, Gastuen Aurrekontu Orokorrarekiko pisua galduz.

Gainera, bi sail hauek BPG-rekiko duten pisuak azken urteetan izan duen bilakaera azter-

tzen badugu, garbi ikus daiteke urtez urte txikitzen ari dela, Europarekiko urrunduz.

E u ropar Batasunean politika sozial mailan aurre ratuak diren herrialdeetan helbu ru moduan

osasuneko gastua BPG-ren %7koa eta hezkuntzakoa %5ekoa izatea ezart zen dute; b a i n a

N a f a rro a n , osasuneko gastua %4,75ekoa da eta hezkuntzakoa ez da %3,3ra iri s t e n .

Adibide bat jartzearren, 2003. urtean hezkuntzan egindako gastuak BPG-ren %3,65 supo-

satzen zuen eta 2007. urtean bere pisua %3,29koa izango da, hau da, 0,36 puntu txikiagoa.

Denbora epe horretan hezkuntzara zuzenduriko gastua ekonomiaren erritmo berean igo

izan balitz, 61 milioi eurotako kreditu gehigarri bat izango genuen.

Sailak (gastu fiskalik gabe) 2007 2006* 2006-07 Diferentziak %

Presidentzia, Justizia eta Barne 236.155,1 198.219,5 %19,1 37.935,6 %9,9

Ekonomia eta Ogasuna 721.423,1 602.749,4 %19,7 118.673,7 %30,8

Herri Administrazioa 263.696,6 241.815,3 %9,0 21.881,3 %5,7

Ingurumen, Lurralde Antolamendua 132.551,1 113.025,0 %17,3 19.526,1 %5,1

Hezkuntza 559.432,3 512.270,2 %9,2 47.162,1 %12,3

Osasuna 806.270,5 731.763,0 %10,2 74.507,5 %19,4

Obra Publiko, Garraio eta Komunikazioa 142.099,3 130.213,7 %9,1 11.885,6 %3,1

Nekazaritza, abeltzantza eta Elikadura 135.370,6 125.888,6 %7,5 9.482,0 %2,5

Industria eta Teknologia, Merkataritza 187.975,6 176.457,7 %6,5 11.517,9 %3,0

Gizarte Ongizate, Kirol eta Gazteria 236.113,3 206.011,0 %14,6 30.102,3 %7,8

Kultura eta Turismo-Instituzio 82.022,1 80.359,3 %2,1 1.662,8 %0,4

Nafarroako Kontseilua 589,4 589,4 %0,0 0,0 %0,0

Ikus-Entzunezko Nafarroako Kontseilua 610,6 710,2 %-14,0 -99,6 %0,0

Nafarroako Parlementua 15.269,9 14.642,0 %4,3 627,9 %0,2

GUZTIRA 3.519.579,5 3.134.714,3 %12,3 384.865,2 %100

* 2006. urterako onarturiko Aurrekontuarekin egina dago konparaketa.

PGastu Aurrekontuaren Aurreproiektua (milaka eurotan).

Hazkunde esanguratsua jasan duen beste sail bat Inguru m e n , L u rra l d e

Antolamendu eta Etxebizitzarena da, bere zenbatekoa %17,3 igo baita; hala ere

oraindik ez da nahikoa, gobernuak etxebizitzan 79 milioi euro soilik gastatzen

baititu, hau da, BPG-ren %0,46.

Kontutan hartu behar da gastu fiskalek izugarrizko eragina dutela partida hone-

tan, izan ere gobernuak Aurrekontuetan aurkezturiko 271 milioi eurotatik 138

milioi etxearen erosketa eta alokairuagatiko kenkariak baitira, benetako aurre-

kontua 132 milioi eurotakoa soilik izanik.

Beste batzutan garbi adierazi dugun moduan, gure ustez, gastu fiskalen ondorioz

jaso gabe geratzen diren sarrerek (138 milioi euro 2007. urtean) erabilera hobea

izango lukete benetan beharra duten biztanleek etxea lortzera zuzenduko balira.

Beste hainbeste gert a t zen da Industri a , Te k n o l o g i a , M e rk a t a ritza eta Lan

Sailarekin; gobernuak aurkezturiko Aurrekontuetan agertzen diren 369 milioi

eurotatik 181 milioi euro hainbat arrazoiengandik gastu fiskalak dira, eta beneta-

ko aurrekontua 188 milioi eurotara murrizturik dago.

Eta beste urte batez, partida honen zati garrantzitsuena hainbat kontzepturenga-

tik (inbertsio, teknologia berrikuntza eta enplegua) enpresarien poltsikoetara

joango diren subentzioek osatzen dute. 2007. urtean 74 milioi euro baino gehia-

go izango dira eta honi gobernuak datozen hiru urtetarako iragarri duen 90 milioi

euroko ez ohizko subentzio plana gehitu behar zaio.

2.3. Legealdi negargarria euskararentzako.

Hasieran esan badugu Aurrekontuak erabat hauteskundeei begirakoak direla,

euskararekin loturiko partidak dira adibide hoberena; bi urtetan jaitsiera eskan-

dalugarriak jasan ondoren, 2007. urtean %20,75 igoko dira, gastu osoa 4.747.513

eurotakoa delarik.

Hala ere balorazioa desberdina da legealdi guztia aztertzen badugu: 2004. urte-

an euskararekin loturiko gastu partiden batura 5.332.579 eurotakoa zen; 2005 eta

2006ko urte beltzen ondoren 3.931.528 eurotara jaitsi zen eta 2007. urterako ez

dira 2004. urteko zenbakietara iristeko gai izan. Hau da, legealdi honetan aurre-

kontua ia %11 gutxitu da.

Horren ondorioz, 2000. urtean Nafarroako Gobernuak euskarari gastu osoaren

%0,34 zuzentzen bazion, 2007. urterako aurrikusitakoaren arabera portzentaia

hori %135era jaitsiko da.

Partidak banan-banan aztertzen baditugu, adierazgarria da 2006. urtearekin

alderatuz Gau-Eskolak-i emandako diru-laguntzak (%114) eta komunikabidetako

euskarari buruzko programak (%20,76) jasan duten hazkundea; baina konpara-

keta 2004. urtearekin egiten bada, bi partidak %5,47 eta %3,68 gutxitu dira hurre-

nez hurren.

Bestalde, nahiz eta euskarazko heziketa materialen ekoizpena eta udaletxe eta

kontzejuei euskararen inguruan emandako diru-laguntzak iaztik zerbait igo diren

(%4 eta %2,5), legealdian %50 inguru jaitsi dira (%55,59 eta %48,58).

13

14

Beraz, nahiz eta Nafarroako Gobernuak 2007. urtean euskararen alde esfortzu handia

egingo duela esan, datuek kontrakoa diote, eta 2004. urteko gastu mailara iristeko gai ez

da izango.

2 .4. Es t atu espainiarra re k i ko mendekotasun eko n o m i ko a .

2007. urterako Aurrekontu proiektuan jasotakoaren arabera, Estatuari egindako Aportazio

Likidoa 580,9 milioi eurotakoa izango da, Nafarroak bere gain hartu gabeko eskuduntzen-

gatik Estatuak dituen gastuen ondorioz, hau da, partida honek %19,11ko hazkundea jasan-

go du 2006. urtearekin alderatuz gero.

Baina kopuru hau iceberg-aren punta besterik ez da, eta ez du jasotzen Nafarroak

Estatuaren gastu orokorrak finantzatzeko burutzen duen ekarpen osoa (Aportazio Osoa).

Gastu hauek, Estatuak, bere kabuz, berarentzat gordetzen dituen eskuduntzen ondorioz

buruturikoak dira, Foru Erkidegoko Gobernuak “bere gain hartu gabeko gastu” moduan

ere ezagutzen direnak.

Nafarroan ez dugu gastu partida hauen helburua edo kopurua erabakitzeko ahalmenik,

baina Ekonomia Hitzarmenak hauen kostuaren %1,6 finantzatzera behartzen gaitu.

Euskararekin loturiko gastu partidak 2007 2006 Ald. 07-06 2004 Ald. 07-04

Funtzionarioen ordainsari fijoak guztira 518.191 511.907 %1,23 1.445.092 %-64,14

Langilegoaren ordainsariak 0 0 - 30.665 -

Gizarte Segurantza 78.436 57.615 %36,14 224.610 %-65,08

Irakaslegoaren euskararen perfekzionamendua 55.764 53.619 %4,00 54.545 %2,23

Euskararen erabilerarako programak 181.582 136.137 %33,38 129.740 %39,96

Euskarazko heziketa materialaren ekoizpena 37.485 36.043 %4,00 84.409 %-55,59

EGAko azterketak, tituluak eta funtzionamendu g. 43.230 31.952 %35,30 26.043 %65,99

Euskararen promozio iharduerak 174.755 139.187 %25,55 186.222 %-6,16

Euskararen promoziorako bekak eta laguntzak 171.027 166.856 %2,50 195.024 %-12,30

Gau-Eskolak-i diru-laguntza 500.000 233.600 %114,04 528.957 %-5,47

Historia eta geografiako liburuen edizioa euskaraz 144.000 0 - 100.000 %44,00

Euskaltzaindiarekin akordioa 140.752 137.319 %2,50 134.627 %4,55

Euskararen Kontseilu Nafarra 3.051 2.934 %3,99 3.000 %1,70

Udaletxe eta kontzejuei euskararen inguruan emana 429.366 418.894 %2,50 835.000 %-48,58

Euskarari buruzko programak komunikabideetan 298.250 246.975 %20,76 309.642 %-3,68

Zona ez euskalduneko ikastolei diru-laguntza berezi 344.382 1.758.489 %-80,42 1.045.003 %-67,04

Zona ez euskalduneko ikastolak. Irakaskuntza pribat 1.521.242 0 - 0 -

Paz de Ziganda ikastolari diru-laguntza 100.000 0 - 0 -

Euskararen Liburutegia Nafarroan 6.000 1 - 0 -

GUZTIRA 4.747.513 3.931.528 %20,75 5.332.579 %-10,97

2000. urteko Aportazio Osoa kalkulatzerakoan, Estatuko Gastuen Aurrekontuaren

%46,4 foru gobernuak “bere gain hartu gabeko gastuetara” zuzendua egongo

zela erabaki zen. Kalkulu metodo hau 2007. urtera eramanez gero, ikus daiteke

gobernu espainiarrak 87.407 milioi euro inguru erabiliko dituela Estatuaren gastu

orokorrei erantzuteko; eta Nafarroak finantza esfortzu honen %1,63 ordaindu

beharko du, 1.300 milioi euro inguru.

2007. urteko Nafarroaren Aportazio Osora hurbilketa (milaka eurotan).

Kopuru garrantzitsu honek 2007. urteko Aurrekontu Gastu Osoen %42 suposa-

tzen du, eta politika, ekonomia, fiskalitate eta aurrekontu mailako burujabetza

ezaren ondorioa da.

Hala ere, Aportazio Oso honi ajuste batzuk egiten zaizkio, Estatuak Nafarroarekin

hitzartu gabeko zergen bidez jasotzen dituen sarrerak eta zerga izaera ez duten

beste sarrera batzuk (aktibo finantzarioen interesak, ondare sarrerak, tasak, trans-

f e rentziak eta diru-laguntzak,...) kenduz. Konpentsazio hauek egin ondore n

Nafarroako Aurrekontuetan agertzen den kopurua, Aportazio Likidoa, lortuko

genuke.

Nafarroak eta bere hiritargoak jasaten duten gastuen bolumen garrantzitsu bat ez

du Foru Parlamentuak kontrolatzen. Noski, gastu hauen artean daude abentura

militarrak finantzatzera zuzendurikoak, Errege Etxea, Erreinuaren batasuna inda-

rraren bidez ziurtatzen duten aparatu juridiko polizialak,...

Adibide bat jartzearren, 2007. urterako Errege Etxearen aurrekontua 8.289.970

eurotakoa da, hau da, ia aintzinako 1.380 milioi pezetatakoa, eta Nafarroak kopu-

ru horren %1,6 ordaindu beharko du, 132.640 euro.

2.5. Sarreren aurrekontuko datuen manipulazioa.

Duela pare bat urtez gero, N a f a rroako Gobernua onu ra fiskalen zati bat

Aurrekontuan sartzen hasi da. Onura fiskalak, kenkari, salbuespen, hobari,...-en

ondorioz gertatzen diren sarrera gutxikuntzak dira.

Lehen ez ziren sekula kontutan hartzen Aurrekontuan, sarrera murrizketa soil bat

baitira, ez administrazioak buruturiko gastu edo inbertsioa.

Gainera zerga zuzenetan nahiz zeharkakotan egon daitezke; 2007. urterako 1.443

milioi eurotako onura fiskalak aurrikusi dira, 692 milioi euro zerga zuzenetan eta

751 milioi euro zeharkako zergetan.

15

3 Ekonomia Hitzarmenean ezarritako Egozte Indizea.

2007 %

2007. urterako Estatuko Gastuen Aurrekontua 188.417.350 %100

Nafarroak bere gain hartu gabeko gastuak 87.407.490 %46,4

Bere gain hartu gabeko gastuen Aportazio Osoa 1.398.520 %1,6

16

Hala ere Nafarroako Gobernuak ez ditu sartzen onura fiskal guztiak Aurrekontuan, hauen

zati bat soilik. Eta nahiko susmagarria den prozedura honen ondorioz erabat aldatzen dira

azken emaitzak:

2007. urteko Aurrekontuan 382 milioi euro sartzea erabaki dute, baina kasualitatez denak

zerga zuzenetako onura fiskalak dira, PFEZ-ko 216 milioi eta Sozietateen gaineko Zergako

166 milioi.

Modu honetan zerga zuzenak artifizialki puzten dituzte, zerga zuzenen bidezko diru bilke-

ta benetan aurrikusitakoa baino askoz altuagoa izango denaren itxura emanaz.

Itundutako zergen sarrera Aurrekontua (milaka eurotan)

Nafarroako Gobernuaren arabera.

2007 % 2006 % 2007-06

Zerga Zuzenak 1.870.963 %51,3 1.669.080 %52,0 %12,1

PFEZ 1.187.500 %32,6 1.032.535 %32,2 %15,0

Sozietateak 604.157 %16,6 487.262 %15,2 %24,0

Ondarea 53.614 %1,5 45.776 %1,4 %17,1

Oinordetzak 25.692 %0,7 23.150 %0,7 %11,0

Zeharkako Zergak 1.775.500 %48,7 1.540.113 %48,0 %15,3

BEZ 1.162.723 %31,9 965.730 %30,1 %20,4

Zerga Bereziak 454.280 %12,5 440.910 %13,7 %3,0

Ondar. Eskual. eta Ekin.Jur. 158.497 %4,3 133.473 %4,2 %18,7

GUZTIRA 3.646.463,0 %100,0 3.209.193,0 %100,0 %13,63

2007 % 2006 % 2007-06

Zerga Zuzenak 1.489.208 %45,6 1.343.265 %46,6 %10,9

IRPF 986.520 %30,2 901.077 %31,3 %9,5

Sozietateak 423.382 %13,0 373.262 %12,9 %13,4

Ondarea 53.614 %1,6 45.776 %1,6 %17,1

Oinordetzak 25.692 %0,8 23.150 %0,8 %11,0

Zeharkako Zergak 1.775.500 %54,4 1.540.113 %53,4 %15,3

BEZ 1.162.723 %35,6 965.730 %33,5 %20,4

Zerga Bereziak 454.280 %13,9 440.910 %15,3 %3,0

Ondar. Eskual. eta Ekin.Jur. 158.497 %4,9 133.473 %4,6 %18,7

GUZTIRA 3.264.708,0 %100,0 2.883.378,0 %100,0 %13,23

Itundutako zergen sarrera Aurrekontua (milaka eurotan)

Onura fiskalik gabe.

2 laukietan ikus daitekeen moduan azken datuak erabat aldatzen dira:

Nafarroako Gobernuaren arabera, zerga zuzenek sarrera guztien %51,3 ordez-

katzen dute eta zeharkako zergek gainerantzeko %48,7. Baina errealitatean, zerga

zuzenen bidez sarrera fiskalen %45,6 soilik lortuko da eta zerga zuzenen bidez

beste %54,4.

B e s t a l d e, 2 0 0 7 . u rteko hitzartutako ze rgen sarre ra aurrekontua 2006. u rt e k o a re k i n

a l d e ratuz gero, ikus daiteke ze h a rkako ze rgetatik datozen sarre rak %15,3 hazten

d i ren bitartean ze rga zuzenen bidez jasotakoa errealitatean %10,9 haziko da, b a i n a

%12,1 Nafarroako Gobernu a ren ara b e ra . B e ra z , ze h a rkako ze rgek duten pisua han-

ditu egingo da eta ze rga sistemaren izaera erre gresiboa indartu egingo da.

Zerga zuzenen barne, diru bilketarako ahalmenaren arabera zerga mota garran-

tzitsuena PFEZ da, baina zerga honek errenta birbanatzeko duen ahalmena modu

egokian erabiltzeko zerga ekitate printzipioa bete beharko litzateke, hau da,

errenta guztiek tratamendu bera jaso beharko lukete, beraien jatorria kontutan

hartu gabe.

Baina kapital errentak eta ondare hazkundeak PFEZ-ren eskala erabili gabe zerga

tasa finko batez zergapetzen direnez, fiskalitate mailako oinarrizko justizia arau

hau ez da betetzen. Horren ondorioz, besteren kontura lana egiten dutenen erren-

tek jasaten dute zerga honen progresibitatea.

Zeharkako zergen artean BEZ-a eta Zerga Bereziak dira garrantzitsuenak. Hauek

ondasun eta zerbitzuen kontsumoa zergapetzen dute progresibitate elementurik

barneratu gabe; hau da, errenta mailaren araberakoa ez den zerga tasa finko

baten bidez. Errenta baxuenak zati handienean kontsumora zuzentzen direnez,

presio fiskal handiagoa jasaten dute zeharkako zergen pisua areagotzean.

Orokorrean zerga sistema batek progresibitate fiskalaren printzipioa betetzen

duela esaten da zerga zuzenen bidez jasotako dirua zeharkako zergen bidez

jasotakoaren bikoitza denean. Baina Nafarroan, zeharkako zergen diru bilketa

zerga zuzenena baino handiagoa da 1998. urteaz geroztik.

17

18