GIPUZKOAKOHITZA

JAGOBA MANTEROLA / FOKU

55 urtetik gorakoen %5,5ek aitortu dute bakarrik sentitzen direla, baina kopuru hori askoz handiagoa dela uste du aldundiak bCOVID-19ari aurre egiteko neurriek egoera oker dezakete b 2-3

Bakardadea

handitzeko kezka

Politika Giza eskubideenurraketen testigantzak jaso ditu

Hernaniko Udalak, webgune batean

8Elkarrizketa Agin Laburubertsolaria eta sagardogilea:«Bertsoa, oinarri-oinarrian, jolasa da»

4Ostirala

2020ko irailaren 25aXI. urtea460. zenbakiaPREZIOA: 0,50 €

www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus

2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aAstekoa

Adineko bat, bakarrik, Donostiako pasealeku batean eserita eta maskara jantzita. JON URBE / FOKU

Miren Garate

Gipuzkoako Foru

Aldundiaren Ba-

kardadea-K. Gi-

puzkoan pertso-

nak konektatzen

estrategiaren barruan, azterketa

kuantitatibo bat egin dute, he-

rrialdean dauden bakardade pro-

filak aztertzeko asmoz. 55 urtetik

gorako 2.050 pertsonako lagin bat

hartu dute, eta ateratako emaitze-

tako bat hau izan da: %5,5ek esan

dute bakarrik sentitzen direla

—15.000 lagun lirateke—. Inkesta

berean, zeharkako bakardadea

edo bakardade pribatua ere neur-

tu dute Jong Giervelden eskalaren

bidez —hau da, bakarrik hitza

agertzen ez den eskala baten bi-

dez, zeharka galdetuz—, eta kal-

kulatu dute nahi gabeko bakarda-

dea sentitzen dutela %29,5ek

—80.000 pertsonak baino gehia-

gok—. Generoa kontuan hartuz

gero, bakarrik sentitzen direla

esan duten emakumeen ehune-

koa %7koa da; gizonena, berriz,

%3,7koa. Adinean aurrera egin

ahala bakardade sentimendua

areagotu egiten dela ere ondo-

rioztatu du azterlanak; izan ere,

55-64 urte dituztenen %4k eran-

tzun dute bakarrik sentitzen dire-

la, eta 80 urtetik gorakoen

%8,5ek.

COVID-19ari dagokionez,

bereziki zaurgarriak dira adine-

koak, eta etxetik ateratzeko bel-

dur dira zenbait. Beldurrik ez

dutenei ere nabarmen aldatu zaie

eguneroko bizitza; esate batera-

ko, haientzako antolatutako jar-

duerak murriztu egin direlako —

Imsersoren bidaiak, kultur

ekitaldiak eta abar—, agintariek

harreman sozialak murrizteko

agindu dutelako kutsatzeko

arriskuagatik, seme-alabek bilo-

ben zaintza lanak ez egiteko

eskatu dietelako nahiz beste

hainbat arrazoirengatik. Ez gai-

xotzea garrantzitsua izanik ere,

adituek ohartarazi

dute norbere ongizatean eragiten

duten bestelako alderdiak ere

zaindu egin behar direla.

Bakardadean dauden adineko-

ei laguntzea da Nagusilan elkarte-

aren helburuetako bat. Asun

Ugarte hango boluntarioetako

bat da, Legazpiko taldearen koor-

dinatzailea. «Egoera honetan,

adineko pertsona asko bakarda-

dean harrapatuta geratzen dira»,

esan du. Pandemia iritsi aurretik,

elkarteko kideek egunero egiten

zituzten bisitak eguneko zentrora

eta zahar egoitzara, eta aldiro an-

tolatzen zituzten jarduerak, hala

nola bingoa eta bideo emanal-

diak.

Otsailaren amaieran, inaute-

riak ospatu zituzten egoitzan, eta

hura izan zen orain arteko azken

ekitaldia, urte erdia igaro den

arren oraindik ez baitute lehengo

martxa berreskuratzerik izan.

«Badakigu pertsona askok suma-

tzen dutela guk ematen diegun

horren falta, ordubete horretan

egiten genituen ekintzekin oso

pozik egoten baitziren». Ulertzen

dute egoitzetan neurri zorrotzak

jarri izana egoiliarrak babesteko.

«Baina aztertu nahi dugu zer egin

dezakegun berriz ere gauza txiki

batzuk antolatzen hasteko, inor

ez dutenekin paseotxo batzuk

eman eta horrelako gauzak».

Ugarteren esanetan, adinekoen-

tzat ere izugarri garrantzitsuak

dira harreman sozialak. «Behar

ditugu, eta egunerokotasun edo

normaltasun bat ere bai. Neurriak

hartzen jarraitu behar dugu, bai-

na ahalik eta normaltasun han-

dienari eutsiz».

Orekaren beharraBat dator Maria Zunzunegi psiko-

logoa. Gaur egun psikologia kabi-

nete bat du Azpeitian, eta aurrez

zahar egoitzetan aritu izan da psi-

kologo lanetan, egoiliarrekin

nahiz senideekin. «Lehenik eta

behin, ez dezagun ahaztu osasun

fisikoaz gain buru osasuna ere be-

harrezkoa dugula gure ongizate-

rako, bien arteko oreka bat behar

dugula osasuntsu mantentze-

ko». Esate baterako, gogoratu du

zenbait ikerketak ondorioztatu

dutela bakardade sentimenduak

eragin zuzena duela hilkortasun

55 urtetik gorakoen %5,5ek aitortu dute bakarriksentitzen direla; kopuru hori, ordea, dezente handiagoadela ondorioztatu dute beste galdera batzuei emandakoerantzunetatik. COVID-19ari aurre egiteko hartutakoneurriek are gehiago oker dezakete egoera.

Bakardadea ereosasunaren etsai

Egoera honetan,adineko pertsona asko bakardadeanharrapatuta geratzen dira»

«Neurriak hartzenjarraitu behar dugu,baina ahalik etanormaltasun handienari eutsiz»Asun UgarteNagusilaneko boluntarioa

«Ez dezagun ahaztuosasun fisikoaz gainburu osasuna erebeharrezko dugula gure ongizaterako»

«Bizitzaren zentzuamantentzea ez da errazaizaten gure bizitzanesanguratsuak izandiren rolak galtzean»Maria ZunzunegiPsikologoa

‘‘

3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Astekoa

tasetan; hau da, bakarrik senti-tzen diren nagusiek behar bainolehenago hiltzeko arrisku han-diagoa dutela. Diputazioak bakardadeari bu-

ruz emandako datuak ez zaizkioharrigarriak egin. Alde batetik,azaldu du pertsonak behartutadaudela une oro egokitzapen pro-zesu batean bizitzera, eta adin na-gusikoek oso aldaketa handietaraegokitu behar izaten dutela, halanola erretirora, alarguntzeranahiz gurasoen edo lagunen he-riotzari aurre egitera. «Bizitzarenzentzua mantentzea maiz ez daerraza izaten gure bizitzan esan-guratsuak izan diren rolak galtze-an: langile, guraso, senar-emaz-te…». Bestetik, egungo indibidua-lismoa aipatu du. «Indibidualis-moak eta zahartzearen ingurukoaurreiritzi negatiboek adin tartehorretan daudenak baztertzekojoera bultzatzen dute, bakardadesentimendua areagotuz».Bakardade aitortuaren (%5,5)

eta zeharka ondorioztatu denaren(%29,5) artean halako aldea egote-ari ere ikusten dizkio zenbait arra-zoi posible. «Buru osasuneko bes-te hainbat kasutan bezala, bakardadearen eta haren ingu-ruan sortzen diren emozioen in-guruan tabu bat dago: esan ezina,lotsa eta beldurra. Kontuan izanbehar da, gainera, adin tarte ho-rretatik gorakoek hezkuntzaemozionalik ez zutela jaso ez etxe-an, ez ikastetxean; beraz, barnekosentimendu eta emozioen kudea-ketan zailtasunak izaten dituzte». Familia egituretan, zaintza ohi-

turetan eta jendearen bizimo-duan aldaketa handiak izan direnarren, eraldaketa horretan nagu-siek dituzten ezagutzak, balioaketa abar txertatzea eta estimatzea«ahaztu» egin zaigula uste duZunzunegik. Horren harira, CO-VID-19a iritsi zenetik adinekoenbakardadea handitzen ari deladio, bai sentimendu gisa, bai erre-alitate gisa. «Gertutasun fisikoariezarritako mugak kontuan iza-nik, teknologiak eskura jartzendizkigun tresnez baliatu beharkogenuke gure nagusiekin ditugunharremanak mantentzeko edosendotzeko». Bideo deiak, betikodeiak nahiz iraganean ohikoago-ak ziren idatzizko gutunak go-mendatu ditu.

‘Zilarrezko haria’Hain zuzen, eguneroko bisitakegiteko aukerarik gabe geratu zi-renean, Zilarrezko haria izenekozerbitzua indartzea izan zen Na-gusilanek hartu zuen erabakieta-ko bat. «Izugarrizko arrakastaizan du», kontatu du Ugartek.Telefono linea bat da, eta zerbi-

tzuaren bidez, jendeari norbaite-kin hitz egiteko aukera ematenzaio, adostutako egun eta orduan.Nagusilaneko boluntarioak deituohi dio, baina zerbitzua eskatuduenak esaten du zeri buruz hitzegin. «Hasieran jendeari errepa-ro pixka bat ematen dio: zer gal-detuko ote dit, igual nire bizitzariburuzko zerbait jakin nahikodu... Baina ez da horrelakorik ger-tatzen; pertsonak nahi duenariburuz hitz egiten da». Kanpainabat egiteko asmoa du elkarteak,zerbitzua hobeto ezagutarazteko.«Poliki-poliki harremanak sor-tuz joaten dira, eta jendea osogustura egoten da, pozik norbai-tek deitu behar diolako ordu jakinbatean».

Hilabeteotan, saiatu dira egoi-tzetako arduradunekin telefonobidezko harremanari behintzateusten, eta bideoak eta abar ereegin dituzte egoiliarrentzat, kon-taktua mantentzeko. Boluntario-en arteko harremanari eustekoahalegina ere egin dute, Wha-tsapp bidez eta halakorik ez dute-nei zuzenean deituz, talde giroa ezhozteko.Boluntario lan horietan ari di-

renean bakardade asko ikusten alduten galdetuta, Ugartek zehaztudu era askotakoa izan daitekeelabakardadea. «Baten batek eraba-ki dezake bakarrik egotea: bada,primeran, baina izan dadila berakerabaki duelako». Nagusilanenhelburuetako bat da «antena mo-

duko bat» izatea, nahi gabeko ba-kardadea bizi duten horien ka-suak detektatzeko. Etengabekoharremana dute gizarte zerbi-tzuekin eta lehen mailako arreta-rekin, eta elkarrengana bidera-tzen dute jendea. «Baina argi du-gu arau bat: gu ez gara sartzen lan-gile profesional baten lanean. Gu-re egitekoak beste batzuk dira». Nagusilaneko boluntarioen ar-

tean, emakumeak gehiago diragizonak baino. Alabaina, datuekdiote emakumeen artean handia-goa izan ohi dela bakardade senti-mendua. Bi arrazoi nagusi ikustenditu Zunzunegik: «Emakume na-gusiak, beraien bizitzan zehar, in-guru sozialaz baino gehiago ardu-ratu izan dira etxeko lanez eta

zaintza lanez; beraz, urteetan jo-rratu gabeko erlazio sozialen hu-tsunea handiagoa izan ohi da bes-telako rolak galdutakoan». Biziitxaropen luzeagoa izateak erebadu zerikusia. «Alarguntze pro-zesuak oso sarri gertatu ohi dira,baita ingurukoen heriotzen doluprozesuak bizi behar izatea ere».

Nola aurre egin? Bakarrik senti zitezkeela pentsa-tuta, Nagusilaneko kideek behinbaino gehiagotan gonbidatu izandute jendea elkartera, eta propo-samena onartu izan dutenek askoeskertu izan diete emandako au-kera. Izan ere, bakardadeari aurreegiteko gomendio bat eskatuta,Ugartek argi du talderen batekokide izateak asko laguntzen duela.«Aukera asko daude bakardadeapixka bat alde batera uzteko: bo-luntario lanak, zerbait ikasi, dan-tza, paseoak eman... Taldetxorenbatean egonez gero, jendea ezagu-tzen da, eta akaso bizpahiru lagu-nekin kafea hartzeko geratuko za-ra egunen batean, eta gero haienbidez beste jende bat ezagutukoduzu...». Haren esanetan, ordea,bakoitzari dagokio bere egoeranoiz eta nola bideratu erabakitzea,eta barrutik indar pixka bat atera-tzea. «Nik jendeari aholkatukonioke ez geratzeko etxean. Ga-rrantzitsua da aktibo mantentzeaeta leihoak pixka bat irekitzea». Antzeko aholkuak eman ditu

Zunzunegik ere. Haren esanetan,bakardade sentimenduari aurreegiteko beharrezkoa da norberesentimenduak onartzea eta adie-raztea —idatziz, margotuz, musi-karen bidez—; gure barnean ba-kartu beharrean, besteekiko ger-tutasuna bilatzea; bizitzarekikojokaera aktiboago bat bultzatzea—ariketa fisikoa egitea, telefonodeiak egitea…—; gustuko ditugunjarduerak egitea —irakurri, arike-ta fisikoa egin, kozinatu…— eta la-gunarteko edo familiako kidee-kin elkartzea. «Boluntariotza egi-tea ere baliabide bikaina dabakardadeari aurre egiteko eta,bide batez, besteen bakardadeauxatzen laguntzeko».Kontatu du bakardadea aipa-

tzen denean hutsune fisiko batiegiten zaiola erreferentzia ba-tzuetan, baina beste batzuetan,geure buruarekin egoteak sortzen digun egonezinari, hutsune emo-zionalari. «Askotan esaten da,adibidez, jendez inguratuta ego-nik ere, bakarrik senti gaitezkee-la». Horri lotuta, trabak jartzeazgain, pandemiak aukera batzukere sortu dituela uste du. «Gure buruarekin egoten ikasteko etadisfrutatzeko aukera ematen arizaigu».

Taldetan batzeko, paseatzeko eta abar gomendatzen dute adituek bakardadeari aurre egiteko. GORKA RUBIO / FOKU

4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aElkarrizketa

Julen Aperribai

Etenaldirik ez dute izan bertsola-ritzak eta sagardogintzak udan,baina egoerak behartutako mote-laldian eta testuinguru berriramoldatu beharrean ikusten ditubiak Agin Laburuk (Astigarraga,1985). Etxean jaso ditu bata zeinbestea. Ofizio du sagardoa, etaIpintza familiako sagardotegianematen ditu lan orduak, arreba-rekin batera. Bertsora, berriz,«jolasean» iritsi zen. Egun erebanaezin ikusten du bertsolaritzabere aspektu ludikotik, bainaegun bere bizitzan duen lekuahortik nabarmen harago doa,hark hala baimenduta.Neguan izaten da sagardotegi

garaia, baina aurten uda negutu

egin zaizue, nolabait.

Lehendik ere urte osoan zabalikizaten genuen, eta, alde horreta-tik, guretzat ez da aldaketa handi-rik izan. Bertako jendearekin lanegiten saiatzen gara, turismoare-kin baino gehiago, eta lan egitekomoduan ez digu plana asko alda-tu. Egia da guretzat diru sarreraoso garrantzitsuak direla txotxgaraikoak, eta horrek asko eragi-ten digula. Dena den, nik uste dutudan lan egiten ez duten sagardo-tegiei min gehiago egingo diela. Neguko galera ekonomikoak

orekatzerik izan duzue?

Ahalik eta gutxien galtzeko etairauteko urtea da aurtengoa. Uz-tailean herriko festak puntu ga-rrantzitsu bat izaten ziren, esatebaterako, eta hori ez da aurtenegin. Behobia-Donostiarik ere ezdago, eta horrek ekartzen zuenjende saldo bat. Turismotik erediru gutxi bilduko dugu. Denbo-

raldia irabaziak ateratzeko garaiaizaten da, eta halakorik ez da egonaurten. Orduan, ez galtzea etairautea da helburua.Eta aurtengotik harago, nola

molda daiteke sagardogintza

egoera arraro honetara?

Berrasmatu egin beharko du,orain arteko formulek ez baitutebalioko. Dena ez dago gure gaita-sunaren menpe; autobusak ere ezdira lehen bezala etorriko, etamasifikazio hori, guk ezer egingabe ere, ez da sortuko. Arazo na-gusia txotxarekin egongo da, horpilatzen baita jende gehien. Sa-gardotegioi eragingo digu, bainabaita tabernariei ere. Astigarra-gan eta inguruan asko nabaritukoda. Guk, azkenean, larunbat

batean 120 eman beharrean 70otordu eman baditzakegu, mol-datuko gara edo iraungo dugu,baina beste askok alde handiagoanabarituko dute. Autobusetatik-eta bizi direnek gorriak pasatukodituzte. Etxetik datorkizu ofizioa: sagar-

dogintza. Kazetari ere arituta-

koa zara. Etxeko sokari eutsi ala

horrekin apurtu; ataka horretan

ikusi al duzu inoiz zure burua?

Kazetaritza gustatzen zitzaidaneta gustatzen zait, eta noizbait badut itzultzeko asmoa. Familia-ko egoera medio sartu behar izandut sagardotegi mundura, etaataka batean geundelako. Nirihorri heltzea tokatu zait, eta,behin ataka hori pasata, agianbeste bidegurutze batean aurki-tuko naiz laster. Orduan ikusikodugu ezkerrera edo eskuinera,nora hartuko dudan. Etxean jaso duzu bertsoa ere.

Horri heldu edo ez, zalantza gu-

txiago izan duzu?

Hor ez dago zalantzarik; pasio batda. Betidanik gustatu izan zaithizkuntzarekin jolas egitea, etabertsoak horretarako aukeraematen dit. Asko disfrutatzen dut

bertsoarekin. Momentuhonetan, nire bizitzakozati garrantzitsu bat erehartzen du, nik hala nahidudalako eta hala izandadin utzi dudalako. Ber-tsoa kenduko balidate —eta ez plaza, urte ba-tzuetako kontua izan ohibaita plazako jarduna—,nire bizitzaren zati handibat faltako litzaidake. Laguntasunak, harre-manak, jolasak eta gauza

horiek denek, sozializazio horrekguztiak, zati handi bat okupatzendute.Bertsoa zuretzat jolasa dela

esan izan duzu; jolasean iritsi

zinela plazetara?

Orain horrela da, eta gerora erehala izango da. Bertsoa, oinarri-oinarrian jolasa da. Espresio bidebat ere bada, barruko kezkak aza-leratzeko modu bat da, transmi-sioari eta euskarari ere laguntzen

dio... Hori guztia ere bai, noski,baina, oinarri-oinarrian, jolasadago. Esentzia hori ez luke inoizgaldu behar.Nola aurkitu duzu plaza konfina-

mendu ostean?

Izan den hori albait hobekienaprobetxatzen saiatu gara, bainadistantziak, maskarek eta hala-koek hoztu egin dute publikoare-kin harremana. Bertsolariareneta publikoaren arteko harremanzuzena da bertsoaren ezaugarrie-tako bat, eta, harreman hori hoz-ten bada, bertsolaria ere hoztenda, eta horrek eragiten du. Horiaintzat hartuta, iruditzen zait osozaila zela konfinamendu osteansaio oso on bat ateratzea. Gauregun daukagun markoan, bal-dintza onenak jarrita ere, zailairuditzen zait. Baldintza duinakbadaude, noski, baina zaila da

baldintza guztiak betetzea, bertsosaio on batek dituen osagai guz-tiak izateko. Entzuteko gogoz etabertso gosez dagoen publikoa topatu dut, baina, antolatzaileekoso baldintza duinak jarriagatikere, oso baldintza ez-naturalakdira, eta zaila da baldintza horie-tan bertso saio on edo oso on batateratzea.Publikoaren feedback-a edo

erreakzioa falta dutela nabar-

mendu dute zenbait bertsolarik.

Bertso bat bota eta jendeak esker-tzen dizunean, keinu bidez-edoantzematen baduzu, apustu horibikoiztu egingo duzu, eta hurren-goan igerilekura salto egitera au-sartuko zara, urik dagoen edo ezjakin gabe. Feedbackhori ez ba-duzu, kontserbadoreagoa bihur-tuko zara, nolabait. Saioa ona izandadin ahaleginduko zara, baina

«Sarritan, mezuaribaino garrantzihandiagoa ematendiogu formari»Agin Laburu b Bertsolaria eta sagardogilea

Zirtoa eta umorea ezinbestekoak ditu Agin Laburuk, baina rolhorretatik harago doa haren bertsokera. Egun den horretatik etadagokion garaitik abiatuta kantatzeko gogoa du, udaberrikobalaztadaren aurretik nabari zuen sasoi onera itzultzekoa.

Baldintza ez-naturalak dira, eta zaila da baldintza horietanbertso saio on bat edo oso on bat ateratzea»

«Umorearen arazoa da sarritanmugara eramaten dugula, eta batzuetan muga horiek pasatu ere egiten ditugula»

‘‘

5GIPUZKOAKO HITZA

Ostirala, 2020ko irailaren 25a Elkarrizketa

ez zara sekulako jauzia egitera au-

sartuko. Saio txukunak ateratzea

posible da, baina baldintza haue-

tan oso saio on bat egitea zaila iru-

ditzen zait, ez dagoelako harre-

man esturik publikoarekin. Zaila

da saioa berotzea.

Zure esaldi bat da: «Gustatuko

zaizu ala ez, baina Aginek horre-

la egiten du bertsotan». Nola da

«horrela»?

Uste dut oso garrantzitsua dela

norberak nahi duena egitea. Bes-

teek nahi dutena egitera makur-

tzen bazara etengabe segur aski

zu zeu ere ez zara gustura sentitu-

ko, batetik, eta besteek nahi du-

ten hori egiten ere ez duzu asma-

tuko, bestetik. Zuk egiten duzun

horretan sinestea garrantzitsua

dela uste dut; botatako bertso

guztiak sinatzea, nahiz eta hanka

sartzeren bat egin. Beldurrak gal-

tzea eta norbere buruarekin fidela

izatea, finean. Iraganean izan di-

ren bertsolari batzuek agian plaza

gehiago egingo zituzketen euren

bertsokera moldatu izan balute,

baina ez zuketen euren bertsoke-

ra jarraituko. Horri leial jarraitu

zietelako jarraitu zuten zituzten

plaza horietan. Beste batzuk,

aldiz, saiatu izan dira bertsokera

aldatzen, eta erdibidean geratu

dira; zirena ukatu diote euren bu-

ruei, eta izan nahi zutena izatera

ez dira iristen. Uste dut garrantzi-

tsua dela estiloari fidel manten-

tzea. Estilo aldetik oso abaniko

zabala dago gaur egun bertsola-

rien artean. Bertsolaritzaren abe-

rastasuna horretan oinarritzen

dela uste dut, eta estilo jakin bat

gustatzen ez bazaizu, bestelako

bertso saio batera joateko aukera

duzu.

Zure bertsokeran umoreak leku

handia du. Ezinbestekoa da ber-

tsolaritza zure moduan ulertze-

ko?

Bai, jolasean oinarritzen baita

nire bertsokera. Horrek ez du

esan nahi serio kantatzeari uko

egiten diodanik. Bere momen-

tuan, gainera, apustu egin nuen

esateko nik ere badakidala serio

kantatzen, eta bereziki hori landu

nuen. Ez dut uste umorean baka-

rrik sailka naitekeenik. Nire esti-

loaren oinarrietako bat umorea

da, noski, baina ez bakarra.

Umoretik kanpo ere moldatzen

zarela erakutsi beharraren zama

izan duzu inoiz?

Bai, noski. Umoretik heltzeko

moduko gai bat jarri, eta nik pro-

pio serio heldu; halakoak ere egin

izan ditut. Ulertzen dut badirela

ni baino bertsolari hobeak gai

batzuetan tonu jakin batean kan-

tatzeko. Nire rola onartzen dut

kasu batzuetan, baina ez bestea

menperatzen ez dudalako. Eta,

gainera, gustura ere sentitzen

naiz tonu horretan, hala egitea

dagokidanean.

Umorea ez da gauza lau eta ob-

jektibo bat, ordea. Publikoan

nabaritu duzu zure umoreari

erresistentziarik?

Nire umorea gustatzen ez zaionak

erraza dauka; Agin ez entzutea

oso erraza da... Ulertzen dut jende

bati nire bertsokera ez gustatzea

edo beste bertsokera bat nahiago

izatea. Natural bizi dut hori guz-

tia. Nire bertso guztiak nireak

dira, eta nire hanka-sartze guz-

tiak ere bai; ez daukat konplexu-

rik, alde horretatik. Eduki dut

meditazio fase bat, eta kezka ba-

tzuk ere bai, baina momentu ho-

netan seguru nago nire buruaz,

eta ez daukat arazorik plazara la-

saitasun osoz ateratzeko, jakitun

izanda gauza batzuk ez ditudala

ongi egingo eta jende bati agian ez

zaiola gustatuko egiten dudana.

Mezua teknikaren zerbitzura jar-

tzen duen bertso modu bat ez

ote den gailentzen ari; kezka

hori azaleratu zenuen Txapelke-

ta Nagusian.

Txapelketa garaiari dagokion go-

goeta bat da hori. Arriskutsua iru-

ditzen zait kontatu nahi duzuna

kontatzeari uko egitea, jakinda

horrek puntuak emango dizkizu-

la. Formari mezuari baino ga-

rrantzi handiagoa ematen diogu

sarritan, eta ez diogu behar beste

begiratzen esandako horri. Ez da

zuria edo beltza, noski; prosaz

esango zenukeen hori bera ezin

duzu bertsoz esan, eta hori ere jo-

koaren parte da: hitz gutxirekin

gauza asko esatea. Askotan ez

diogu galdetzen geure buruari,

ordea, bertsolaria zer ari zaigun

kontatzen. Arriskua ikusten diot

mezuari behar bezala ez errepa-

ratzeari. Txapelketa garaiko go-

goeta bat da, iruditzen zitzaidala-

ko ari ginela gauza batzuk balora-

tzen, garrantzitsuagoak iruditzen

zaizkidan beste gauza batzuk

ahaztuta.

Nolakoa izaten da zuretzat txa-

pelketa garaia?

Asko gustatzen zait, egia esan; en-

trenamenduak edo prestatze fase

hori, batez ere. Beti igarotzen dut

gau txarren bat edo beste, nire ur-

duritasunagatik nahiz inguruko-

enagatik. Badaude kenduko ni-

tuzkeen aspektu batzuk, baina

sortzen den giroa gustatzen zait,

eta biltzea, saioez hitz egitea...

Hobetzeko aukera ona izaten da,

gainera. Urtean zehar progresio

bat izaten saiatzen gara, baina

txapelketak progresio hori biz-

kortu eta koxka bat gora egiten

laguntzen digu. Fruituak agian ez

ditugu txapelketa garaian jasoko.

Ni orain ari naiz nabaritzen Gi-

puzkoako Txapelketarako landu-

tako gauza batzuk, adibidez. Egia

da, bestalde, txapelketa oso era

transzendentalean bizitzeko joe-

ra dugula, ahaztuta oinarrian da-

goen jokoa.

Dena biderkatzen da txapelke-

taren bueltan. Fokupean eroso

sentitzen al zara?

Kontua da fokua zuk aukeratu

duzun edo gainean jarri dizuten;

hor dago desberdintasuna. Espo-

sizio publikoa asko igotzen da

txapelketetan, baina, kasu ba-

tzuetan, eztabaida publikoan

dauden gai batzuen erdian egoten

gara guk hala nahi izaten dugula-

ko, eta, beste batzuetan, aldiz,

guk hala nahi izan gabe. Hori ger-

tatu zitzaidan niri azkeneko txa-

pelketa nagusian, adibidez: ezta-

baida batean erdigune bilakatu

nintzen. Garai zehatz horretan

oso gaizki pasatu nuen, baina,

gainontzean, ez dut arazorik fo-

kuekin. Umorearen arazoa da sa-

rritan mugara eramaten dugula,

eta batzuetan muga horiek pasa-

tu ere egiten ditugula. Arrisku ho-

riek hartzea da umorea. Hartuko

ez bagenitu, joko aspergarri bate-

an eroriko ginateke.

Buruz burukora heldu zinen iaz

Gipuzkoako Txapelketan. Le-

hen aipatu duzun progresio ho-

rretan koxka bat gora egitea

izan al zen?

Emaitzei erreparatuta ematen du

koxka bat gora egin dudala, baina

ez nuke horren arabera neurtu

nahi. Koxka bat gora egin dudala

esango nuke, baina ez emaitzei

dagokienez, heldutasun aldetik

baizik; gaien trataeraren aldetik

eta ni neu oholtzan jartzeko

moduagatik. Lehen aipatu dudan

kontu horrengatik, azkeneko

txapelketa nagusia nahikoa be-

hean amaitu nuen, bai animoz eta

bai indarrez, eta bertsotan ere

nahikoa behean nengoela uste

dut. Orduan, lan handia egin dut

lehengo mailara itzultzeko, eta,

bide horretan, gauza berriak ikasi

ditut. Alde horretatik ikusten dut,

batez ere, nire garapena.

Eta garapen horretan, bat-bate-

an, behartutako geldialdia.

Balaztada handi samarra izan da,

bai. Baina gogoz nago, eta, kurtso

berriarekin batera, garapen

horrekin jarraitu nahi nuke. Per-

tsonarekin batera garatzen da

bertsoa. Horrela bizi dut nik,

behintzat. Ez ditut 25 urte, ezin da

beti gazte izan edo beti rol beretik

kantatu. Gaur egun nagoen toki-

tik eta dagokidan garaitik kantatu

nahi dut.

ANDONI CANELLADA / FOKU

Kartzela ondoan

Ez didak sinistuko! —esan zidan, tabernakoterrazan garagardobanaren aurrean eseri

ginenean—. Ba al dakik zein agur-tu dudan oraintxe?—Aztarrenik ere ez.—Preso bat! Ziegako leihoan

zegoan, barroteen atzean, pelikuletan bezala, eta begira ge-ratu natzaiok, ezin izan diat besteinora begiratu. Eta nola berak ereni ikusi nauela konturatu naizen,besoa altxatu diat agur moduan, eta berak gauza beraegin dik.—Niri ere gauza bera gertatu zi-

tzaidanan orain hurrengoan. Le-hen estalita zegonan kartzelareneraikin osoa, baina auzoa berritueta etxe berriak egin dituztenetikkaletik ikusten ditun ziegetakoleihoak beren barroteekin, eta ba-

tzuetan presoak ere bai leiho horietan.—Artegagarria izan duk. Bate-

tik, damu moduko bat sentitudiat, muturra sartu behar eznuen lekuan sartu banu bezala,baina, bestetik, preso horrekinegoteko eta hitz egiteko gogoasartu zaidak... —Ohitu egiten haiz horretara

ere. Kartzela ondoan eraiki dituz-ten etxe berrietako leihoetatik etaetxe horiek goian duten terraza-tik presoak patioan ikusten ditiz-ten. Eta bitxia dun: etxeak eraiki-tzen zituzten bitartean ertzainekez zinaten uzten kartzela alderahurreratzen, hain zuzen ere, kar-tzela barrua ikustea eragozteko.Orain, aldiz, nahi ez duenak erekartzela ikustea beste erremedio-rik ez zeukan.—Kasualitatea! Frederic Beig-

bederren Un roman français ira-kurtzen ari nauk egunotan, etajustu etxetik irten aurretik iraku-rri dudan pasartean kontatzen diknolako tratu txar laidogarriak jasozituen Dépôt deritzon espetxean,Parisen erdi-erdian, Justizia Jau-regiko sotoetan, Sena ibaiaren ba-rruko Île de la Cité uhartean, Notre-Dametik gertu, BateauxMouches turistikoen joan-etorripausatu eta lasaigarriaren ondo-ondoan. Eta ez pentsa delitu ika-ragarri bat egin zuenik hara iriste-ko. Kalean kokaina kontsumitzenharrapatu omen ziaten.—Hemen, zeldako leihoan pre-

so bat ikusten dudanean, betipentsatzen dinat zer egin oteduen horra iristeko. Ezin jakinbenetan hortxe usteltzen uztea

merezi duen norbait den, inorkhalakorik merezi baldin badu,edo semaiko baten kulparik gabezigortutakoa, horrelakoak erebazeuden eta, ez gutxi gainera.Hil honetan bi lagun hil ditunEuskal Herriko kartzeletan, ho-rietako bat hemengoan, bere buruaz beste eginda biak, antzadenez. Ez ditun kasu isolatuak, ez ditun kasualitate hutsak, horibegien bistakoa dun.

—Begira zer dioen Beigbede-rrek —esan zidan, eta Un romanfrançaisnobelako pasarte batirakurri zidan, eskuko telefonoanbilatu eta gero—: «Frantzian, per-tsonak torturatzeko erabaki arra-zionala hartu zuen norbaitek.Frantzia I. barrutian torturapraktikatzen duen herrialdea da,justu Samaritaineren parean. Etani neu zorigaitz horren konplizeizango nintzateke hemen horideskribatuko ez banu. Nola biziahal izan naiz berrogeita bi urteznire hirian bertan gertatzen denizugarrikeria honekiko interesiktxikiena ere sentitu gabe? Nolaizan dezakegu Txinari, Irani edoLibiari lezioak emateko ausardia,Frantziak bere burua ere errespe-tatzen ez badu? (...) Irakurle fran-tses maiteok: egunero, ustezerrugabeak diren pertsonak gil-tzaperatzen dituzte estolda izoztueta ustel horretan, Gizakiaren Eskubideen Aldeko Herrialde-an».—Hortik atera kontuak!

Hil honetan bi lagunhil ditun Euskal

Herriko kartzeletan,horietako bat

hemengoan, bereburuaz beste egindabiak, antza denez.

Ez ditun kasuisolatuak, ez ditunkasualitate hutsak

GIPUZKOAKO HITZAk irakurle-

en eskutitzak plazaratzen ditu. Ez

dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak bar-

ne, eta HITZAk mozteko eskubi-

dea du. Helbide honetara bidali

behar dira, izen-abizenak eta he-

rria adierazita:Gipuzkoako Hitza,

Martin Ugalde kultur parkea z/g,

20140 Andoain. Eskutitzak Inter-

net bidez bidaltzeko: gipuz-

koa@berria.eus

%

Irudia b Donostia

Zinemira saria, Sara Bilbatua casting zuzendariariZineman argien itzalpean lan egitera ohituta dago, baina fokuak hari begira izan zituen astearte gauean Sara Bilbatua Eibarko casting zuzendariak

—argazkian, orduan—, Donostiako Zinemaldiko Euskal Zinemaren Galan. Urteetan egindako lana aitortu zion Donostiako Zinemaldiak, Zinemira

saria emanez. Aizpea Goenaga aktorearen eskutik jaso zuen oroigarria, hunkituta. Eskertzen ostean, emakumeak «filmak ekoitzi, zuzendu eta, batez

ere, idaztera» animatu zituen, haren esanetan «gizarte moduan hobetzeko oso garrantzitsua» baita. DONOSTIAKO ZINEMALDIA

Zestoako Udalakneurriak laxatu ditu,egoera bideratuta

ZESTOA bKoronabirusaren age-rraldia egonkortu egin da, etapositibo berrien kopurua nabar-men jaitsi da Zestoan; aste hasie-ran egoera kontrolatzeko berekabuz hartutako neurriak arin-du ditu udalak. Asteazkenean,esaterako, ostalariek establezi-menduak zabaldu zituztenberriz, positibo kasu berririk ez baitzuten atzeman.

6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aIritzia

RIRITZIAJuan Luis Zabala

Zahar egoitzetakolangileek greba hasiko dute

DONOSTIA bPandemiari aurreegiteko eten egin zuten greba za-har egoitzetako langileek, mar-txoan. Orain, ordea, berriz greba-ra jotzea erabaki duela jakinarazidu ELA sindikatuak, «Foru Al-dundiak eta enpresek egungoegoera oso larriaren aurrean du-ten borondate ezak behartuta».Urriaren 6an ekingo diote.

Aitziber Arzallus

Bidasoa eta Oria ibaie-

tan badira izokinak;

Urola ibaian, ez. «Hori

esaten dute, baina ez

da guztiz egia», dio Aitor Leiza

Naturkon Gipuzkoako natur tal-

de eta talde ekologisten elkarteko

kideak. «Urola ibaira ere sartzen

dira izokinak; neure begiekin iku-

sia naiz», baieztatu du. Arrantza-

le batek erakutsi zion izokin bat

Leizari, Zumaian, Urola ibaia itsa-

soratzen den lekuan. «Arrantzan

ari zela harrapatu zuen, eta atzera

berriz uretara bota zuen», konta-

tu du. Baina, orduan, zergatik ez

doaz ibaian gora? Argi du eran-

tzuna: «Ezin dutelako, bidean

oztopoak besterik topatzen ez du-

telako». Aurrerantzean, oztopo

bat gutxiago izango dute bidean,

Zestoako Osinbeltzeko presa erai-

tsi berri baitute. Uraren Euskal

Agentziak gidatu ditu eraisketa

lanak, Zestoako Udalaren baime-

narekin.

Osinbeltzeko presa Zestoako

harrobiaren parean zegoen, eta

garai batean, izen bereko zentral

hidroelektrikoari ura emateko

erabiltzen zuten. 1983an izandako

uholdeek, baina, kalte larriak era-

gin zituzten zentralaren azpiegi-

turetan, eta ez ziren erabiltzeko

moduan gelditu. Orduz geroztik,

utzita zegoen zentrala, eta alferrik

zegoen presa. Horregatik, hura

eraistea erabaki du Uraren Agen-

tziak. Hala, erakundeak uste du

hesi fisiko hori kentzeak Urola

ibaiko arrain faunaren iragazkor-

tasunari mesede egingo diola;

hain zuzen, «arrainen zirkulazio

naturalagoa eta dibertsifikatua-

goa» ahalbidetuko duela, «ibaiko

baldintzak presa eraiki aurrekoak

bezalakoak» izango direlako.

Hilaren hasieran hasi zituzten

presa eraisteko lanak, eta dagoe-

neko bukatu dituzte, baina kontu

handiz gauzatu behar izan dituz-

te, presa zegoen ibai zatia GI-631

errepidearen albo-alboan baita-

go. Horregatik, errepidearen eus-

te hormaren egonkortasunari ez

kalte egiteko, presa guztiz ez

eraistea hobetsi du Uraren Agen-

tziak. Errepidearen aldeko alder-

dian, hiru metroko zati bat zegoen

bezala utzi dute, eta baita beste

aldeko arintze konporta ere, dau-

kan ondare balioagatik aztarna

gisa kontserbatzeko .

Eraisketa lanek inguruko lan-

daredian ere eragina izan dute;

izan ere, presarainoko sarbidea

egiteko, zuhaitzak moztu eta sas-

trakak kendu behar izan dituzte.

Lanak amaitutakoan, ordea, sar-

bidea sortzeko erabilitako mate-

rialak kentzeko eta bertako lan-

daredi potentziala, haltzadi kan-

tabriarra, landatzeko konpromi-

soa hartu zuen Uraren Agentziak.

Plangintza baten beharra Osinbeltzeko presa eraitsi izana

berri ontzat jo du Leizak, «ibaie-

tan artifizialki eraikitako oztopo-

ak kentzea beti delako berri ona»,

baina ez du uste nahikoa denik:

«Jai dute uste badute horrekin

bakarrik Urola ibaiko arrainen

zirkulazioa hobetu eta dibertsifi-

katuko dela». Naturkon taldeko

kideek urteak daramatzate ibaie-

tako oztopoak identifikatzen eta

administrazioei horiek kentzeko

eskatzen, eta naturazale zumaia-

rrak ezinbestekotzat jo du horiek

guztiak kontuan hartuko dituen

plangintza oso bat egitea. «Zestoa

pareko oztopoa kenduta ere,

oraindik hor daude Zumaiaren

eta Zestoaren artean daudenak,

eta horiek kentzen ez dituzten bi-

tartean ezinezkoa izango da arrai-

nen zirkulazioa bermatzea».

Leizaren esanetan, Zumaiatik

abiatu eta Urola ibaian gora, le-

hendabiziko «oztopo handia»

Zubiaurreko paper lantegiaren

parean dute, «hiruzpalau metro-

ko presa», eta goraxea-

go, Aizarnazabal parean,

badituzte beste bi. «Ho-

riek kentzen ez badituz-

te, alferrik ari dira». Na-

barmendu du «zentzuz-

koena» litzatekeela au-

rrena beheren dauden

oztopoak kentzea eta ge-

ro ekitea goragokoei.

«Arrainek Altzolarats

errekara arteko bidea li-

bre izango balute, beste

biodibertsitate bat izan-

go luke Urola ibaiak».

Naturkoneko kideak

ez du ulertzen administrazioen

«aldebiko jokabidea», eta gogor

kritikatu du: «Tartean behin

ibaiertzen batean lau zuhaitz lan-

datzen dituzte eta oztoporen bat

kentzen dute, eta saltzen dizkigu-

te egundokoak egin izan balituzte

bezala, baina bitartean, ibaiertze-

tan sekulako azpiegiturak eraiki-

tzeko baimenak ematen ari dira».

Besteak beste, olatu artifizialak

sortzen dituen Aizarnazabalgo

Wavegarden enpresari eta handik

oso hurbil dagoen Forjas Iraeta

enpresari emandako baimenak

aipatu ditu. «Wavegardenek

Urola ibaitik hartzen du olatuak

sortzeko azpiegituretan behar

duen ur guztia, eta Forjas Iraetak,

azpiegiturak handitzeko lanak

egin zituenetik, ibaiaren alboan

uzten du hainbat material. Hori

guztia administrazioen baimena-

rekin egiten dute, eta ezin dut

ulertu nolatan eman zizkieten ho-

rretarako baimenak». Politika-

riek antolatzen dituzten «ibai

garbiketak» ere hizpide izan ditu

zumaiarrak: «Ibai garbiketa dei-

tzen diote ibaietako landaredia

naturala kentzeari. Zergatik ken-

du behar da ibaitik hara naturalki

erori den zuhaitz -adar bat? Gau-

za horiek ez daukate zentzurik».

Irizpideez kritikaZergatiaz galdetuta, argi mintzo da

Leiza: «Gauza horiek egiten dituz-

te erabakiak hartzen dituztenek ez

dutelako beharrezko prestakun-

tzarik eta irizpide egokirik». Na-

turkoneko kideek argi dute zerk

izan beharko lukeen lehentasuna:

«Guk esaten dugu lurraldea bioa-

niztasunaren ikuspuntutik kudea-

tu behar dela; hain zuzen, horixe

eskatzen diegu erakunde publiko-

ei, eta gaur egun ez dute egiten».

Haren irudiko, gauza askotan ari

dira «hanka sartzen». Azken urte-

etan eukalipto basoek izan duten

hazkundea horren adibide garbia

dela dio. «Basoetan eukaliptoa lan-

datzeak izugarrizko kaltea egin dio

ibaietako biodibertsitateari, natu-

ran dena elkar lotuta baitago». Lei-

zaren esanetan, frogatuta dago ba-

so mistoak dauden inguruetako

ibaietan askoz fauna aberatsagoa

dagoela. «Erraza da azaltzen: xo-

morro jakin batzuek jaten dituzte

eukalipto hostoak, eta eukalipto

hostoak erortzen diren ibaietan era

horretako xomorroak izango dira.

Baso mistoen inguruetako ibaieta-

ra, berriz, mota askotako hostoak

eroriko dira, eta haiek jaten dituz-

ten mota askotako xomorroak

izango dira».

Oraindik, baina, gauza bat esan

eta bestea egiten duten politikariek

agintzen dutela iritzi dio, eta Natur-

koneko kideei ez zaiela beste erre-

mediorik geratzen: «Beharrezkoa

bezain nekagarria den borrokan

jarraitu beharko dugu».

Zestoako Osinbeltzeko presa eraitsi du UrarenEuskal Agentziak, «arrainen zirkulazionaturala» berreskuratzeko. Aitor LeizaNaturkoneko kideak ez du uste nahikoa denik.

Izokinik ez doaUrolan gora

Urola ibaia, Zestoako herrigunearen bukaeratik Osinbeltzera arteko zatian. AITZIBER ARZALLUS

7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Gaiak

Jai dute uste badute horrekinbakarrik Urola ibaiko arrainenzirkulazioa hobetu etadibertsifikatuko dela»

«Arrainek Altzolarats errekaraarteko bidea libre izangobalute, beste biodibertsitatebat izango luke Urola ibaiak»Aitor LeizaNaturkon elkarteko kidea

‘‘

Karmele Uribesalgo

Aranzadi elkartea 36ko

gerraren hasieratik

gaur egunera arte

izandako giza eskubi-

deen urraketak jasotzen eta iker-

tzen ari da, eta, Hernaniko Udala-

rekin batera, testigantzak biltzen

dituen Hernani Oroimenaweb-

gunea aurkeztu berri du. Herri

horretan izan diren urraketak

edo hernaniarrek beste leku ba-

tzuetan jasan dituztenak jaso di-

tuzte. Bildutako informazioa igo-

tzen ari dira jada www.herna-

nioroimena.eus atarira, eta

asmoa da etengabe eguneratzen

joatea. Informazio horrekin, ger-

tatu zenaren inguruko egia eza-

gutarazi nahi dute, baita biktimei

aitortza egin eta erreparazioaren

bidean pausoak eman ere. Gipuz-

koako beste dozena bat herritan

ere ari dira ikerketak egiten.

Hernaniko alkate Xabier Ler-

txundiren iritziz, beharrezkoa da

horrelako proiektu baten aldeko

apustua egitea, besteak beste,

gertatu denaren inguruko ezagu-

tza «objektibo eta erreal» bat lor-

tzeko aukera ematen duelako.

«Bizi izan den sufrimendua lan-

tzen ez bada, oso zaila da normal-

tasuna edo bizikidetza lortzea».

dauden webgunean. Memoria

historikoaren kasuan, berriz,

hamabost elkarrizketa egin

dituzte, eta bakarra dago sarean.

Jasotako informazioa lantzen

doazen neurrian eskegiko dute

webgunean. Izan ere, etengabe

eguneratzeko aukera izatea inte-

resgarria iruditzen zaie egitasmo-

aren bultzatzaileei. «Liburu bat

ezin da editatu, baina webgunea

bizirik dago», adierazi du Javier

Bucesek.

Proiektuak 2015ean du abia-

puntua. Herrian ordezkaritza du-

ten talde politiko guztiek —EH Bil-

duk, EAJk, Elkarrekin Podemo-

sek eta PSE-EEk— adostu zuten

Memoriaren harriaoroitarria jar-

tzea Hernaniko Ave Maria parke-

an. Horren ondotik iritsi zen

Aranzadik egindako ikerketa;

2019 hasieran argitaratu zuten

1960tik gaur egun arte motibazio

politikoarekin egindako giza es-

kubideen urraketen txostena.

Behin hori eginda, 36ko gerran

eta frankismoaren lehen urteetan

izan zirenak ere bildu dituzte.

Izan ere, Javier Buces Aranzadiko

ikertzaileak azaldu duenez, bi tal-

detan banatu dituzte urraketak:

«Oroimen historikoan bildu di-

tugu 36ko gerraren hasieratik

1959ra arte gertatutakoak, eta

gertuko oroimenean jaso ditugu,

berriz, 1960tik gaur egunera arte

izan diren urraketak».

Hernaniko alkateak aitortu du

ez direla «gai errazak» proiek-

tuan lantzen direnak; testigantza

«gogorrak» jaso dituzte. «Bere-

ziki gertuko oroimenaren ka-

suan, oso berriak dira gertaerak,

eta oraindik ere mina dago», az-

pimarratu du. Hori dela eta, Ler-

txundiren hitzetan, biktimen

sentsibilitatea zainduz ari dira la-

nean, inor mindua senti ez dadin.

Besteak beste, testigantzak ema-

ten dituenak anonimotasuna

mantendu nahi badu, errespetatu

egiten dute erabaki hori. «Argi

utzi nahi dugu pertsona horrek

baimena ematen digun lekuraino

goazela», azaldu du alkateak.

Tresna dinamikoaAranzadiko zortzi ikerlari ari dira

elkarrizketak egiten eta jasotako

informazioa lantzen. Gaur-gaur-

koz, gertuko oroimenaren atale-

an sailkatutako hogei pertsona

inguru elkarrizketatu dituzte,

nahiz eta momentuz lau bakarrik

Gauza bera azpimarratu du Ler-

txundik, eta esan du «tresna dina-

mikoa» dela. Hala ere, badute as-

moa aurrerago bildutako infor-

mazioa liburu batean argitaratze-

ko. Horrez gain, gonbita egin diete

hernaniarrei testigantza gehiago

ezagutarazteko. Bai Aranzaditik,

bai udaletik, animatu egin dituzte

herritarrak parte hartzera, eta

ekarpenak egiteko atal bat presta-

tu dute webgunean bertan.

Lertxundik azaldu duenez, na-

zioarteko irizpideen arabera dau-

de sailkatuta urraketak, modu

objektibo batean: «Sailkapena ez

da erasotzaileen araberakoa, eta

hori da segur aski ikerketa honek

dauzkan berezitasunetako bat».

Bucesek nabarmendu du liburu

edo ikus-entzunezko ugari egin

direla giza eskubideen urraketen

inguruan, baina sarri horrelakoe-

tan kontaketa «partzialak» egi-

ten direla. «Gurea ikerketa zien-

tifiko bat da; gertatu dena bildu

dugu, biktima guztien testigan-

tzak daude, eta, hortik abiatuta,

bakoitzak egin dezala bere ira-

kurketa».

Hernaniko proiektuaren bul-

tzatzaileek uste dute lehenbaile-

hen egin beharreko lana dela tes-

tigantza bilketarena. Bucesek

azaldu duenez, garrantzitsua da

istorio horiek orain jasotzea, bes-

tela galdu egingo baitira. «36ko

gerraren kasuan, ikusi dugu

jende asko hilda dagoela jada»,

zehaztu du. Motibo hori dela

medio, oroimen historikoaren

atalean sailkatu dituzten elka-

rrizketatu asko ez dira biktima

zuzenak; urraketak jasan zituzte-

nen senitartekoenak izan ohi

dira, kasu askotan, testigantzak.

«Horrelakoetan seme-alabek

kontatzen digute zer gertatu zen

haien etxean gurasoekin edo

familiakoekin», esan du Buce-

sek.

Gertukoa, «sentiberagoa»Gertuko oroimena «sentibera-

goa» dela nabari du Aranzadi el-

karteko ikertzaileak, gertaerak

duela denbora gutxiago jazotako-

ak baitira. «Elkarrizketatuen

artean oso profil ezberdinak dau-

de; gaia oso konplexua da, eta

oreka hori mantendu egin behar

da», azaldu du. Orain arte jasota-

ko testigantzen artean daude,

adibidez, PSE-EEko zinegotzi ba-

tena, EAJko beste batena, HBko

alkate ohi batena eta ETAko mili-

tante baten senitarteko batena.

Aranzadi elkartea Gipuzkoako

hainbat herritan ari dira giza

eskubideen urraketen inguruko

memoria berreskuratzen. Herna-

nin bezala, Azpeitian ere jarri

dute dagoeneko martxan webgu-

nea. Gauza bera egin nahi dute

beste udalerri batzuetan: Orion,

Tolosan eta Villabonan, esate

baterako. Olaberrian eta Zestoan

ere ari dira lanean. «Helburua da

biktima guztien testigantzak

jasotzea, inor ahaztu gabe», azpi-

marratu du Bucesek. Gauzak

horrela, gertatutakoa herritarrei

helarazteko asmoz jarraituko

dute lanean.

Hernaniko Udalak eta Aranzadik webgunebatean jaso dituzte 1936tik gaur egunera arteherri horretan izandako giza eskubideenurraketen testigantzak. Gertatutakoaezagutarazi nahi dute, eta biktimei aitortza egin.

Testigantzakbiltzen, gal ez daitezen

Emakumeak bozkatzeko itxaroten, Hernaniko Biteri eskolaren aurrean, 1933an. HERNANI OROIMENA

GALek hildako Rafael Goikoetxearen hileta,1984an. HERNANI OROIMENA

8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aGaiak

Bereziki gertukooroimenaren kasuan,oso berriak diragertaerak, eta oraindik mina dago»Xabier LertxundiHernaniko alkatea

«Gurea ikerketazientifiko bat da: gertatu dena bildu dugu; biktima guztientestigantzak daude»Javier BucesAranzadi elkarteko ikertzailea

‘‘

Urko Etxebeste Errenteria

Sailka dute antolatua el-

kartearen egoitza. Txu-

kun. Sarreran, tailerra;

ondoko aretoan, erabil-

garri dauden bizikletak —bidaieta-

rako, hobeak; bestelakoak, ondo-

an—; horren ezkerreko gelan, iritsi

diren bizikletak sailkatzeko gunea

dago, eta, harago, sormenerako la-

borategia, proiektuen txokoa. Bos-

garren aretoa balioaniztuna da: bu-

legotxoa eta ikastaroak emateko

eremuak daude. Lokalak badu me-

tro koadro mordoska, baina bazki-

deak ezin dituzte onartu oraingoz,

ez dituelako elkarteen legediari bu-

ruzko arau guzti-guztiak betetzen.

Berri bat izango dute aurki. Horiek

guztiak Errenteriako Gurpil Artea

elkartearen gune sozialaren ezau-

garriak dira. Bizikletan ibiltzera eta

gailuei bigarren aukera bat emate-

ra bideratu dute dena, ikuspegi

sozial batetik, betiere. Elkartean

boluntario lana egiten dutenek eu-

ren jarduna ez dute ulertzen gizarte

onurarako ez bada.

Bizikletazaleen elkartea da Gur-

pil Artea, bizikletazale hitzak onar

dezakeen zentzurik zabalenean.

Garraiobidea erabiltzeak dituen

askotariko onurak zabaldu nahi

dituzte. «Zenbait lagun batu gi-

nen, dozena bat inguru, nor bere

ikuskerarekin, eta ideien bidez el-

kar kutsatzen hasi ginen. Bizikleta

garraiobide alternatibo oso on eta

zuzena da, edozeinek erabil deza-

keena», zehaztu du Oihan Lopez

elkartearen arduradunak. Or-

duan, egindako ideia zaparrada-

ren artean, bizikletak errekupera-

tzearena sortu zen. Abiatu zituzten

proiektuetako bat da bizikletak

berreskuratzeko tailerra, beraz.

Gipuzkoan gisa horretako lehen

tailerra da; ez dago horrelakorik

herrialdean. Horregatik, Gipuzko-

ako Foru Aldundiaren Bir-Ziklatu

proiektuaren erdigune da Errente-

riako elkartea. Herrialdera zabal-

du nahi dute.

Autogarapenerako gailutzat

dute bi gurpilekoa, arrazoi baten-

gatik edo besteagatik ohiko ga-

rraiobideak —trena, autobusa, au-

toa...— erabili ezin dituztenentzat

alternatiba. Baina denek ezin dute

eduki bizikletarik. «Beraz, bizi-

kletak errekuperatzeari ekin ge-

nion», dio Lopezek. Euren filoso-

fia edo jarduteko eraren ondorio

logikotzat du hori: «Jendeak bizi-

kletak behar ditu, bada bilatu

ditzagun alternatibak».

Orduan, erabiltzen ez ziren ibil-

gailuak jasotzeari ekin zioten; za-

bortegietatik, dohaintza bidez, eta

Errenteriako Udalak emandako-

ak biltzen dituzte. «Dena ondo.

Bagenituen bizikletak buruan ge-

nuena aurrera eramateko. Baina

pentsatu genuen: jendeak ba al

daki segurtasunez ibiltzen?».

Erantzuna ezezkoa izan zen; or-

duan hasi ziren bizikletan era se-

guruan ibiltzeko ikastaroak ema-

ten, betiere, eurek tailerrean be-

rreskuratutako flotarekin.

Bizikleta izan eta segurtasunez

ibiltzea beharrezkoa da. Baina

mantendu beharra dago. Eta eu-

ren ikuskera sozialetik diruaren

dependentziarekin hausteko bide

horretan beste harritxo batekin

topo egin zuten. «Mekanika eta

mantentze ikastaroak ematen ha-

si ginen horregatik», azaldu du

Lopezek.

Egiten dituzten ekintza eta eki-

taldiak era kolektiboan lantzen

dituztela adierazi du, elkartearen

izaerarekin lan egiten dutela lan

mota edozein dela ere. Horrez

gain, nabarmendu du boluntario-

ak direla.

Egoitza barruan bakarrik ez;

kalera ere ateratzen dira bizikleta-

ren erabilerarako sentsibilizazio

kanpainak egitera, eurek duten

sorkuntza laborategian egindako

bizikleta-sound systemeta guzti

—eguzki plakekin ematen diete

autonomia—. Eta inguruko beste

bizikleta elkarteekin harreman

sendoa dute.

FuntzionamenduaGurpil Artearen jardunean aten-

tzioa gehien deitzen duen eremua

bizikleten berreskuratze lanena

da. Prozesu zehatza darabilte zere-

gin horretarako. Hasteko: bizikle-

tak jasotzen dituztenean, erabaki-

tzen dute zein izan daitekeen be-

rrerabilgarri eta zein ez. Azken

horien kasuan, aprobetxa daitez-

keen piezak kentzen dizkiete, ba-

lizko eraberritzeetarako. Izan di-

tuzte pieza asko pilatu dituzten

boladak. Kasu horretan, horiei

hainbat irtenbide eman dizkiete,

tartean, Errenteriako Don Bosco-

ko Lanbide Heziketako zentroare-

kin dute harremanari esker, han-

go soldadurako ikasleek hainbat

erabilera ematen dizkiete soberan

zituzten piezei.

Biziberritu dituzten gailuek hiru

irtenbide dituzte: lehena da Gurpil

Arteak ematen dituen ikastaroeta-

rako erabiltzen dituztela; bigarre-

na, nahi duenak eska ditzakeela

erabiltzeko —bidaiak egiteko, edo,

ikastetxeren baten kasuan bezala,

haien ikastaroetarako—; hiruga-

rrena, salmentan edo dohaintzan

nahiz trukean ematea da.

Lopezek aitortu du satisfazio

pertsonaletik asko duela egiten

dutenak, eta, aldi berean, bizikle-

taren gaineko euren ikuspuntua

garatzeko aukera eman diela el-

karteak, bizikletaren erabilera soi-

letik harago doana. «Elkartekide

bakoitzak bere harrikada du bu-

ruan, eta saiatzen gara norberak

dituen ideiek eragina izan dezaten

besteen artean ere», azaldu du.

Erabiltzen ez dena errekupera-

tu, berrerabili, eta herritarrak egin

horren onuradun. Era komunita-

rio eta boluntarioan, gainera. Gur-

pil Arteak garbi du norantz eman

pedalkadak.

Inork nahi ez dituen bizikletak jaso eta berrizere erabiltzeko moduan uzten ditu ErrenteriakoGurpil Artea elkarteak. Tailerrean egiten dutenlana, haien jardunaren zati bat baino ez da.

Bi gurpilen arte berria

Oihan Lopez Gurpil Artea elkarteko kidea bizikleta bat konpontzen, elkartearen tailerrean. URKO ETXEBESTE

Bir-Ziklatuegitasmoarenbihotza

RGipuzkoako Foru Aldun-

diak Bir-Ziklatu proiektua

abiatu du, Gurpil Artea elkartea-

ren partaidetzarekin. Horren bi-

tartez, bota diren edo erabiltzen

ez diren bizikletak berreskuratu

eta berrerabili nahi dituzte, sis-

tema publiko-sozial baten bi-

dez.

Errenteriako elkartearen jar-

duna eredutzat hartu dute. Izan

ere, Gipuzkoan zerbitzu hori

eskaintzen duen tailer bakarra

da Gurpil Artea, oraingoz, eta.

herrialdean tailerren sare bat

osatzea da aldundiaren

asmoa, ekintza esparru adostu

eta koordinatu batean jardute-

ko. Ez dute irabazi asmorik

izang, eta boluntarioekin lan

egingo dute. Bizikletak berres-

kuratzeko taldeak nahiz

bakarkako lana sustatu nahi

dituzte.

Joan den astean bisita egin

zuten aldundiko Ingurumen

eta Mugikortasun diputatuek

Errenteriako tailerrera. Gustura

atera ziren bertan ikusitakoa-

rekin.

Bizikleta garraiobidealternatibo oso on eta zuzena da;edozeinek erabildezake»Oihan LopezGurpil Artea elkartearen arduraduna

‘‘

9GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Gaiak

Beñat Alberdi Arrasate

Integrazioa hitzak berakbadauzka hainbat erpin.Ezezaguna denak ez du,hasieran behintzat, gertu-ratzeko panorama ederrik

eskaintzen; kasuak kasu, noski.Integrazioa lortzeko, azken bate-an, beharrezkoa da bestea ezagu-tzea. Egoerari buelta ematekourrats bat egin du Euskal Gizarte-an Emakume Musulmanen Inte-graziorako (IMME, gazteleraz) El-karteak. Arrasateko Biteri plazanzabalduko duten Krepost kafete-gia izango da bi kulturen artekozubia; batetik, benetako elkarbi-zitza sortzeko, bizitzako eremuakelkarbanatuta, eta, bestetik, el-karteko emakumeei ahalduntze-ko aukera eskaintzeko.Integrazioak dakarren lanaren

zama bizkar gainean darama Dja-mila Zereiby elkartearen sortzaileeta proiektuaren sustatzaileak. Al-jeriarra da jaiotzez, eta arabiera,frantsesa eta ingelesa zekizkienEuskal Herrira iritsi zenean, duela16 urte. Gaztelera ikasteko ez zeu-kan zailtasunik, belarriz hizkun-tzak aise menderatzen dituela na-barmendu baitu. Iritsitako lekuan

erabiltzen ziren aukeretako batbehintzat kontrolpean izanda lor-tu zuen integratzea.Gerora, beste emakume etorkin

musulmanekin harremanetan ja-rri zen. Helduen eskolara bideratunahi zituen, hezkuntza jaso zeza-ten. «Beldur ziren, gizonezkoakzeudelako ikasgelan», azaldu duZereibyk: «Zu eta ni bezalako per-tsonak badira, zergatik ez zareteikasgela berean egongo?».Ataka horretatik irteteko sortu

zuen, hasieran, IMME, bere bide-ak hortik aurrera jarraitu duenarren. Era berean, nabarmendudu migratzaileek sortutako anto-lakundeak falta zirela, egoerabertatik bertara bizi behar izandutenen taldeak. Hizkuntzakikasten laguntzeko ere bideratuditu ariketa eta programak. Besteera batera esanda, zubiak eraikinahi ditu kulturen artean.

Euskal errealitaterantzEgun, euskara ikasten dabil Ze-reiby, hizkuntza eta kultura horrigarrantzia ematen diolako. Gai-nera, euskaldunen historia eresartu du ikasgaien artean. Enpa-tiari, besteen lekuan jartzeari, ga-rrantzi nabarmena eman dio,

dioenez, bestearen lekuan jarritabakarrik ulertu dezakezulakohark daukan posizioa. «Euskal-dunek asko sufritu dute, eta eu-ren identitatea berreskuratunahian dabiltza», gaineratu du.

«Egoera horretan, iruditzen zaitbeldurra ematen diela kanpoko-engana zabaltzeak, eurena galdu-ko balute bezala delako». Beldu-rra kokatu du zubiak eraikitzekozuzeneko zailtasun modura: bes-tearekiko ezjakintasuna.2014an sortu zuen elkartea,

eta, bitarte honetan, hainbat egi-tasmo jarri dituzte abian. Bereziki

gordeta dauka Bideak gurutza-tzen dokumentalaren oroitzape-na; amaierako produktuarenabaino gehiago, grabatzeko proze-suarena, zehazki. «Mahai batenbueltan eseri ziren kultur jatorriezberdinetako pertsonak. Hain-bat gairi buruz hitz egin zuten»,adierazi du Zereibyk. «Urratsikaragarria izan zen elkar ezagu-tzeko». Azken batean, elkar eza-gutze horrek lausotuko duelakohasierako beldurra.Egun, emakumeak ahaldun-

tzeko lanetan dabil. Hortik jaioda Krepost kafetegiaren proiek-tua. «Lana norbaitek emangodigula pentsatzen dugu, baina,ez badigute ematen, geuk sortubeharko dugu», zehaztu duZereibyk. Ekintzaile izan daite-zen bultzatu nahi ditu elkarteanparte hartzen duten emakume-ak. Berez, hainbat gaitasundituztela nabarmendu du, bainahorietako bat ostalaritzarakoabilezia dela. Nolabait, taldeakdauzkan trebeziak aztertutaikusi du zertara bideratu zitzake-en; kafetegi batera, alegia.Arrasateko Biteri plazan prest

daukate lokala; prest daude kafeeta zukuen makinak, erakus-

leihoa eta hozkailua. Egun edoaste batzuetako kontua da ateakzabaltzea.Zer eskainiko dute bertan?

Edateko aukerekin beste kafete-gien pareko jardungo dira: kafe-ak, infusioak, zuku naturalak etaalkoholik gabeko freskagarriak,esaterako. Infusioen barruan,dena den, tea izango dute berezi-tasun nagusia. Jateko orduanegongo da alderik nabarmenena.Arabiar gozogintza eskainikodute, ekialdekoarekin batera;hots, egiptoarrarekin, turkiarra-rekin eta siriarrarekin batera. Bezeroentzat eskuragarri egongodira briwat-ak eta baklava-k.Euskal gozogintzak ere izango dubere tokia menuan.Horrez gaindi, gozozaleak ez

direnei ere izango dute zer eskai-nia; batbut enpanadak, kasura-ko, baina baita pizzak eta sand-wichak ere. Zapore berriakprobatu nahi dituztenek izangodute esperimentaziorako beta,eta, aldiz, horren seguru ez dau-denentzako eskaintza ere eduki-ko dute.

Proiektuaren lehen urratsakHasieran pare bat eserleku izangoditu, baina jana eta edana erama-tekoa izango dira, gehienbat.Momentuz ez da azkar bateanterraza jarriko, baina elkartearensortzaileak buruan dauka aukerahori, batez ere, eman ditzakenaukerengatik. «Emakumeek teaeuren jatorrian prestatzen dutenmodura eskaini dezakete. Besteesperientzia bat da», zehaztu du.Hala ere, garbi dauka kafetegiaaitzakiatzat hartuta hamaikakultur ekitaldi prestatuko dituz-tela; dantza ekitaldiak, besteakbeste. Kulturak erakustekomodu bat izatea nahi du, azkenbatean.Hasieran, Zereiby bera jardun-

go da zerbitzari. Ezer baino lehen,negozioa aurrera doala ikusi nahidu, nahiz eta koronabirusak bal-dintzatutako egoera ez duen la-gun. Proiektua garatu ahala, el-karteko emakumeak kontrata-tzea du asmoa.Gozoak, berriz, Basauriko El

Palestino gozogintza lantegiakprestatuko ditu. Proiektuarenhurrengo urratsa izango da, denaden, prozesua hasieratik amaie-raraino eramatea. «Nire ametsada emakume musulmanek bide-ratutako gozogintza lantegi batizatea», argitu du Zereibyk.«Ikus dezatela eurek egindakolanak zer balio duen, nola gozobat, eurek euren abileziaz presta-tutakoa, jendeak jaten duen, etanola gizarteari zerbait eskaintzendioten».

Emakume Musulmanen Integraziorako Elkarteak arabiar eta euskal gastronomiaeskainiko dituen kafetegi bat irekiko du Arrasaten. Proiektuaren hari bat soilik da hori.

Kulturartekotasuna, kafean

Djamila Zereiby, Arrasateko Biteri plazan aurki zabalduko duen Krepost kafetegiaren atarian. GIPUZKOAKO HITZA

10 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aGaiak

Lana norbaitek emangodigula pentsatzen dugu,baina, ez badiguteematen, geuk sortubeharko dugu»

«Nire ametsa daemakume musulmanekbideratutakogozogintza tailerbat izatea»Djamila ZereibyKrepost kafetegiaren sustatzailea

‘‘

Eneritz Maiz Etxarri

Urteak dira Gazta-

ren Ibilbidea sor-

tuta dagoela Goie-

rrin. Baina, aurten,

egoerak horrela

behartuta, lantoki bilakatu dute

Nairobitarra elkarteko Josu Iztue-

ta tolosarrak eta Iker Iriarte ale-

giarrak. Udan haurren eta hel-

duen taldeekin egin dute behin

baino gehiagotan ibilaldia, eta,

eskaerei erantzunez, urrian beste

bi egingo dituzte; bata, euskaraz,

eta bestea, gaztelaniaz.

«Ez dugu ezer originalik edo

ezer berezirik asmatu: dagoeneko

markatuta dagoen ibilbide bat

da», argitu du Iriartek. Gipuzko-

ako bi parke natural elkartuko zi-

tuen ibilbide bat asmatzea izan

zuten helburu, eta Araitz-Aizko-

rri eta Enirio-Aralarko parke na-

turalak lotu zituzten. «Logika

zuen ibilbide bat izan behar zuen,

eta hori guztia lotuko zuena gazta

izan zitekeela pentsatu zuten»,

kontatu du. «Hortik izena, eta

baita ibilbidearen arrazoia ere».

Ibilbide zirkularra da, eta hasi

eta bukatu toki berean egiten da,

baina sei etapako ibilbidea da, eta

nahi den tokian has daiteke. Iz-

tuetak eta Iriartek Ordizia auke-

ratu dute irteera eta helmuga

punturako. Sei etapa eta bost gau.

«Nahiz eta Gaztaren Ibilbidea

izena eduki, eta gazta eta artzain-

tza oso presente izan, askoz ere

gauza gehiagorekin jantzi nahi

izan dugu gure bide hau», azpi-

marratu du Iriartek. Ordizia eta

Idiazabal gazta tradizioa duten bi

herri dira. Toki esanguratsuak

dira gaztarentzat, baina, hark

dioenez, Goierriko industriaren

berri ere ematen diete lehenengo

bi egunetan parte hartzaileei:

«Europako eskualderik indus-

trialenetako bat da, eta ekonomi-

koki ere eskualde indartsueneta-

ko bat. Zeri esker den eta horren

guztiaren historia ere azaltzen

diegu».

Zerain eta Mutiloako meatzeak

ere erakusten dizkiete, ingurue-

tatik pasatuta. Mirandaola ere

bisitatzen dute. «Nahiz eta Ordi-

ziatik eta Idiazabaldik pasatu,

gure herri honen, Euskal Herria-

ren beste historia bat ere azaltzen

saiatzen gara. Askoz ere indus-

trialagoa, eta ziurrenik hona abe-

rastasun gehiena ekarri duena

zehazteko».

Hirugarren egunean, Arantza-

zura joaten dira, han dagoen Go-

miztegiko artzain eskolara. Berta-

ra bisita egin, eta gaztaren eta ar-

tzainen mundua hobeto ezagutze-

ko baliatzen dute eguna. Nola ez,

gazta dastaketa ere egiten dute.

Baina, Arantzazun egonda, Aran-

tzazu bera ere bisitatzen dute, eta

euskaldunen historian arakatzen

dute. «Euskara batuaren histo-

rian eta sinbolo moduan Arantza-

zuk euskaldunontzat zer garrantzi

izan duen nabarmendu nahi iza-

ten dugu», azaldu du Iriartek.

Laugarren egunetik aurrera, Ur-

biara iristean, artzaintzaren eta

gaztaren munduan are gehiago

murgiltzen dira.

Interpretazio ZentroraOrdiziatik abiatu, eta Idiazabalen,

lehenik eta behin, Gaztaren Inter-

pretazio Zentroa bisitatzen dute.

Iriarte: «Bertan, oinarrizkoena

erakusten digute: non eta noiz

duen jatorria euskal artzaintzak,

nolako garrantzia eduki duen,

noiz hasi ziren gazta egiten... Hori

guztia azaltzen digute bertako la-

gunek». Teoria barneratuta ate-

ratzen dira Idiazabaldik, eta

Arantzazuko eskolan gauza prak-

tikoago bat ikasten dute: «Noiz

sortu zen eskola, zenbat ikasle

dauden, gaztak nola egiten dituz-

ten ikusten dute, bertako instala-

zioak nola aldatu diren...».

Sei egunean itzulia eginda, Or-

diziako turismo bulegoko

D’elikatuz gunean amaitzen

dute. Hasieratik bukaerara, ar-

tzaintza eta gazta presente izaten

saiatzen dira bi gidariak: «Oso

ondo antolatuta daukate, eta,

nahiz eta ibilbide osoa ez egin,

merezi du gune horiek bisita-

tzea».

Aralar eta Aizkorriko paisaia da

artzaintzaren erakusleihoa. Ber-

tako zelaietan ganaduak duen

eragina bistakoa da. Oraindik ere,

ganadua mendiko zelaietan dabil

negua iritsi bitarteko egunak

aprobetxatzen. Horiek horrela,

artzainekin hitz egiteko aukera

izaten dute, eta baita ardiak eta

ganadua bertatik bertara ikuste-

koa ere.

Etxera begira jarri beharraCOVID-19aren arrastorik ez ba-

litz izan, Iztueta eta Iriarte ez ziren

etxe inguruan ibiliko, segur aski.

«Zein politak diren gure bazte-

rrak, eta zein polita den Euskal

Herria» diskurtsoarekin gogaitu

samar agertu da Iriarte, baina

«gu ere horren parte gara, eta iaz

ere Gaztaren Ibilbidea hemen ze-

goen», aitortu du: «Gu ere ibilbi-

de hau egiten ari gara kanpora jo-

ateko aukerarik ez dugulako izan.

Gure lana hemengo jendea kan-

pora eramatea izaten da». Mun-

dura atera eta bizimodu eta kul-

tura ezberdinak ezagutzea dute

gustuko. Hori aitortuta, etxera

begira jarri eta hasieratik garbi

ikusi zuten zerbait «interesgarria

eta polita» egin zezaketela, eta,

batik bat, beraiek motibatuko zi-

tuena: «Lehenik eta behin, Josu

eta bioi interesgarria egingo zi-

tzaiguna behar zuen izan, eta,

noski, horrekin batera, jendea ere

motibatuko zuena».

Kritiko ere agertu da Iriarte, tu-

rismoari begirada botatzean:

«Azkeneko urteetan oso turismo

jakin bat bultzatu da agintarien

aldetik. Euskalduna zarela esan

eta ‘zeinen ondo jaten den’ esaten

dizute, eta ez, esaterako, ‘zein hiz-

kuntza edota kultura dauka-

zuen’». Hiru izarreko jatetxeez

edota film eta telesailetan ager-

tzen diren tokiez gain, beste hain-

bat gauza badirela erakusteko dio

Iriartek: «Izan paisaiari dagokio-

nez, izan gure historiari dagokio-

nez, edo izan gure hizkuntzaren

normalizazioan ari diren erakun-

deen bidez, egin daiteke beste tu-

rismo mota bat, eta badago zer

erakutsia bai Tolosaldean, bai Gi-

puzkoan eta baita Euskal Herrian

ere». Horren aldeko apustua egi-

ten ari direla azaldu du: «Etorki-

zunean ere mundura joatea gus-

tatuko litzaiguke, baina badauka-

gu orain hartu dugun bide

honetan arakatzen jarraitzeko as-

moa».

Nairobitarra, gertu aurtenNairobitarrak udazkenean ere

kanpora begira bidaiatu izan du,

baina aurten etxetik gertu gera-

tuko da. Opor gosez edo mendi

gosez denak aukera du oraindik

mendiaz, artzaintzaz eta gaztaz

gozatzeko: urriaren 2tik 7ra, edo-

ta urriaren 9tik 14ra. Kasu horie-

tan, otorduak eta loa bidean diren

aterpetxe edota ostatuetan egin-

go dituzte. Harremanetan jarri

nahi duenak nairobitarrabidea-

amets@gmail.comhelbidera ida-

tzi dezake, edo 685-709 287 tele-

fono zenbakira deitu.

Kanpora lanera joan ezin, eta, udan, sei etapako Gaztaren Ibilbidea ogibide bilakatudute Josu Iztueta eta Iker Iriarte gidariek; urrirako, bi irteera dauzkate antolatuta.

Gazta baino askoz ere gehiago

Udan ibilaldia egin zuten taldeetako bat, Idizabalen, artzainei eskainitako oroigarri baten aurrean. TOLOSALDEKO ATARIA

Nahiz eta Ordiziatik eta Idiazabaldik pasatu,gure herri honen beste historia bat ere azaltzen saiatzen gara»Iker IriarteGidaria

‘‘

11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Gaiak

harreko igande gastrokulturala

antolatu dute, eguerdian. Aldapa,

Goiko Kale, Ezkurra eta Navarro

tabernek XIX. mendeko itxura

hartuko dute. Iparragirreren

abestiekin girotuko dute ingurua,

eta garai hartako irudiak ikusgai

egongo dira. Iparragirrepintxoa

ere sortu dute, eta edariarekin

opari emango dute. Urriaren

25ean berriz errepikatuko dute.

Urriaren 4an ere Iparragirreri

buruzko bisita gidatua egingo

dute alde zaharreko kaleetan. Ar-

tistaren bizitza gogoratuko dute

alde zaharreko eraikin esangura-

tsuenen bitartez, eta XIX. mende-

ko testuingurua ere jorratuko

dute: gerrak, erbestea, migra-

zioa... Jende asko ez pilatzeko,

izena eman behar da aldez aurre-

tik, urriaren 2a baino lehen. Eus-

karaz nahiz gaztelaniaz egingo

dira bisitak.

Urriaren 25ean beste txango

bat izango da; QR kodeen atzetik,

oraingoan. Urretxun hainbat QR

kode jarri dituzte. Lehendabizi-

koa Iparragirre kalean egongo da,

eta, hori eskaneatzean, Iparragi-

rreri buruzko informazioaren zati

bat emango du. Hark bidaliko zai-

tu bigarren puntura, eta formula

behin eta berriz errepikatuta,

amaieran historia osatu egingo da.

Edonoiz egiteko modukoa da ibil-

bide hau, sakelako bat besterik ez

baita behar, baina urriko azkene-

ko igandean taldean egingo dute.

Antzezlan berriaIparragirre 200 urteantzerkia ere

urriaren 25ean estreinatuko dute,

Labeaga aretoan, 19:00etan. Ha-

ren zortzi abestiren bidez, ikuslea

artistaren nortasunari, ibilbideari

eta garaiari begira jarriko da;

«epikarik gabe, Iparragirre giza-

seme modura ikusita», nabar-

mendu dute antolatzaileek.

Urte amaierako ekintzak pan-

demiaren bilakaerak baldintza-

tuko ditu. Ekitaldiak egiteko au-

kera baldin badago, segurtasun

neurriak betez egingo dituzte.

Kerman Garralda Zubimendi

Urretxu

Urretxuko Udala herriguneko

alde zaharra berritzen ari da. Na-

gusiki, udaletxe aurreko plaza eta

garai bateko kale nagusia; Iparra-

girre plaza eta kalea, hain justu.

Izan ere, Urretxuko semerik eza-

gunenetako bat jaio zela 200 urte

bete dira aurtengoan, eta haren

izena daramaten lekuak atondu

dituzte.

Udalak alde zaharra biziberri-

tzeko plana aurkeztu zuen urte

hasieran, eta aldaketak iragarri

zituzten: Iparragirre plaza eta

Jauregi kalea bereizten dituen

hormaren erdian estalitako har-

maila bat egingo zutela aurreratu

zuten, plaza zabaldu eta egonean

egoteko atseginagoa izan zedin.

Iparragirre kalea eta bertako ar-

kupeak ere apainduko zituztela

esan zuten, eta emaitza ikusgai

dago aurreko astetik.

Iparragirre kaleko arkupeek 65

metro inguru dituzte luzeran, eta

alderik alde oihal zuri batek guru-

tzatzen ditu orain. Oihalak, albo-

etan, detaile grisak, gorriak eta

urdinak ditu; eta, erdian, eskuz

idatzita baleude bezalaxe, Iparra-

girreren kantu-hitz ezagunenak

daude: Gernikako Arbola, Gazte-

gaztetatikan, Gitarra zahartxo

bat, Zibilak esan naute... Gaue-

tan argiztatu egiten da. Sabaitek

enpresa arduratu da sabaia aton-

tzeaz. Paulo Elkoro bertako ardu-

radunaren arabera, «hilik zeu-

den arkupe batzuetara argia eta

artea» eraman dute. «Oso gustu-

ra gelditu gara lanarekin. Xabier

Arruabarrena arkitektoak oso lan

egokia egin du. Inguruko denda-

rien eta bizilagunen erantzuna

ere ona izan da», borobildu du.

Iparragirrek kantatu zuen tra-

pu zaharrak erosten zituela:

«praka zahar urratuak/gona

gorri zaharrak eta/atorra-

txuak». Gore-Tex-ezko jakarik,

ez. «Oihala poliesterrezkoa da,

jantzita eramaten ditugun arro-

pak bezalakoa. Ia-ia Gore-Tex

moduko bat da, baina eraikuntza-

rako pentsatua», zehaztu du El-

korok. «Poliesterrari gero hain-

bat tratamendu ematen dizkiogu

erresistenteagoa izan dadin: tra-

tamendu akustikoa, bakterioen

kontrakoa, suaren kontrakoa...».

Pladurra ordezka dezake, hala,

Elkororen esanetan: «Sistema be-

rria da, eta askok oraindik ez dute

ezagutzen, baina datozen urtee-

tan toki askotan ikusiko dugu».

Urria, ekintzaz betetaUrretxun kalean egon arren,

oihalezko sabaiak eta hormak ez

daude kalean egoteko pentsa-

tuak. «Arkupearen azpian ba-

bestuta dago oihala, baina euriak

eta eguzkiak luzera kalte egingo

liokete oihalari. Barne diseinura-

ko dago egina», dio Sabaitek

konpainiako arduradunak. En-

presa Bergaran dago, oihalekin

lotura estua duen herrian. «Ber-

garan 500 urte daramatzagu

oihalak lantzen. Oso propietate

interesgarriak ditu oihalak, baita

eraikuntzarako ere. Esaterako,

zaratak xurgatu egiten ditu, eta

konfort akustikoa lortzeko gaita-

suna du. Zeharrargia ere bada,

eta, tratamenduei esker, mikro-

bioak eta bakterioak ez dira ber-

tan hazten. Gainera, hondakin

gutxiago sortzen du, eraikuntza-

rena zabor asko sortzen duen in-

dustria baita». Eskoletarako, ki-

roldegietarako eta antzokietara-

ko ezin aproposagoa dela

baieztatu du Elkorok.

Urretxuko Udalak urte osoko

egitaraua antolatu zuen, Iparragi-

rren jaiotzaren urteurren borobi-

laren harira. COVID-19ak plan

guztiak hankaz gora jarri zituen,

baina ahal den neurrian egiten ari

dira ekintzak. Urrian ere izango

dira askotariko ekitaldiak.

Hilaren 4an, esaterako, alde za-

Iparragirreren hitzak,haren arkupeanIparragirre kaleko arkupeari oihalezko sabaia jarri diote: Urretxukomusikariaren hitz ezagunenekin dago apaindua, eta gauetan argiztatuegiten da b Iparragirre jaio zela 200 urte dira, eta programazioa berrizere abian da etenaldiaren ondoren bUrriaren 25ean antzerkia izango da

Urretxun Iparragirre kaleko arkupean ezarri duten oihalezko sabaia. KERMAN GARRALDA ZUBIMENDI

12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aGaiak

Oso gustura gelditu gara lanarekin; Xabier Arruabarrenaarkitektoak osolan ona egin du»

«Bergaran 500 urtedaramatzagu ohialaklantzen; oso propietateinteresgarriak ditu, baitaeraikuntzarako ere»Paulo ElkoroSabaitek enpresako arduraduna

‘‘

Julen Aperribai

Maiatzean egin ohi

dute ohiko jaialdia,

baina, pandemia

tarteko, bertan be-

hera utzi, eta udazkenak lortu du

Zarauzko Literaturia berriz har-

tzea. Gaur hasi eta igandera arte

Zarauzko erdigunea hartuko du

letren jaialdiak. Aforoak murriz-

tuta eta segurtasun neurri zorro-

tzak aplikatu beharrak baldintza-

tutako aldia izango dute aurten-

goa, baina jaialdiak eutsi dio bere

ohiko egiturari. Atea: hitza da gil-

tza goiburupean egingo dute, ate-

ak zabaltzeko hitzak duen poten-

tzialitatean indarra jarrita.

Apirila hasieran, konfinamen-

du betean, jaialdia bertan behera

uztea erabaki zuten antolatzaile-

ek. Egitaraua itxita zuten ordura-

ko. Lehen kolpe hura leundu

zuen bigarren iragarpenak: udaz-

kenera atzeratuko zuten jaialdia.

Moldez aldatuta izan arren, jaial-

dia egitea bera poztekoa da Ima-

nol Manterola antolakuntza tal-

deko kidearentzat: «Garbi ge-

neukan egin egin behar genuela.

Aurrekontu bat bageneukan, eta,

krisi egoera honetan galtzaile

handienetarikoak sortzaileak

direnez, beraien lana publiko au-

rrean aurkezteko aukera eman

nahi genien». Gerora ezarri be-

har izan dituzten protokoloetatik

harago, hori izan dute jaialdiaren

baldintzatzaile nagusia, onartu

duenez: egin ala ez erabakitzea.

Kultur ekitaldiak berrabiaratu

ahala, ordea, argiago ikusi dute

egiteko aukera, «udako martxa

ikusita, eta kontuan hartuta

Zarauzko Modelon eta beste leku

batzuetan ari zirela ekitaldiak an-

tolatzen».

Liburu aurkezpenak, literatu-

raren bueltako emanaldiak eta li-

buru azoka. Horiek dira Literatu-

riaren zutabeak, eta aurten ere

hala mantenduko dituzte progra-

mazioan. Bi espaziok egingo dute

bateko eta besteko ekitaldien ar-

teko banaketa. Modelo aretoan

plazaratuko dituzte modu batera

letraz bustitako emanaldiak:

mahai inguruak, kontzertuak,

antzezlanak eta bestelakoak.

Lege Zaharren enparantzan eza-

rritako karpak hartuko ditu,

berriz, liburu azoka eta liburu

aurkezpenak. Ahotseneako kide-

en laguntza izango dute azken

horietarako. «Liburuen aurkez-

penekin-eta Durangoko Azokan

zaila izango zutela ikusi zuten, eta

jaialdian parte hartzea eskaini zi-

guten», azaldu du Manterolak.

Hori du aurtengoak berrikuntza

nabarmenetako bat, haren ara-

bera, liburu azoka lekuz aldatzea-

rekin batera. Musika plazan egin

dute aurreko aldietan, eta Lege

Zaharren enparantzan izango da

aurten. Horrek azokari «ikusga-

rritasuna» emango diola uste du

Manterolak.

Udaberrikoak, udazkeneanBi uztatan banatu ohi da urteko

literatur ekoizpena. Lan asko

udaberrian aurkezten dituzte,

baina udazkenean pilatzen dira

gehientsuenak, Durangoko Azo-

karen aurretik. Joera hori hankaz

gora jarri du pandemiak, eta

ekoizpen berriei nahiz aurrez

aurkezterik izan ez duten beste

zenbaiti emango die plaza jaial-

diak. «Aurkezpenak udaberrian

egiteko aukera ematen zuen Lite-

raturiak. Aurten, ordea, denak

tropelean etorri dira», adierazi du

Manterolak.

Guztiei jaialdian lekua egiten

ahalegindu badira ere, egitaraua-

ren oinarria aspalditik finkatuta

zutela dio Manterolak, eta egoera

ziurgabeak behartutako eraba-

kiak gorabehera, lortu dutela hila-

bete hauetan guztietan horri eus-

tea. Pozik eta eskertuta dago, par-

te hartu behar dutenek uneoro

«erantzun ona» eman dietelako.

Eskertzak eta omenaldiak

izango dira egitarauan bertan ere.

Itzulpengintzari aitortza egingo

diote bihar, eta EIZIE Euskal

Itzultzaile, Zuzentzaile eta Inter-

preteen Elkartea omenduko

dute. «Azkeneko urteetan, hain-

bat idazle itzulpengintzak euskal

literaturari egindako ekarpena

nabarmentzen ari dira, eta, guk

ere ildo horrekin bat egiten dugu-

nez, omenaldi hau egiteko

momentu egokia zela iruditzen

zitzaigun», arrazoitu du Mante-

rolak. Ekitaldi horren ostean ere

itzulpengintzari begira jarraituko

dute, Itzulpengintza: mundura

zabaltzeko eta mundua ekartze-

ko izenburuko mahai inguruan

parte hartuko baitute Idoia San-

tamariak, Beñat Sarasolak eta

Isabel Etxeberriak.

Igandean, berriz, Leire Bilbao

idazlea omenduko dute, haur

literaturari egindako ekarpena-

gatik, 12:00etan. Horren aurretik,

Bilbao bera ipuin kontalari ariko

da Modelo aretoan.

Udaberrian atzeratutakoa berriz hartuta, Literaturiajaialdia egingo dute gaurtik igandera Zarautzen.Literaturaren bueltako emanaldiak, liburuenaurkezpenak eta liburu azoka egingo dituzte.

Letren atari konpartitu bat

Patxi Santamaria aktorea, iazko jaialdian egindako kale ikuskizun batean, Zarauzko Musika plazan. ANDONI CANELLADA / FOKU

EGITARAUA

Gaur

Modelo aretoan:

20:00.Manifestua. Garazi Arrula.

20:15. Metrokoadroka konpai-

niaren: Modelo baten bizitza

sekretua antzerki performancea.

Bihar

Lege Zaharren enparantzan.

12:00.Azokaren irekiera, EIZIEri

Literaturiako oroigarria emanez.

12:00-13:30.Liburu azoka.

16:30-19:30.Liburu azoka.

Egun osoan:Liburu aurkezpenak,

Ahotsenearen eskutik.

Modelo aretoan:

11:00.Ezberdin bezain eder ipuin

kontaketa: Mariano Hurtado eta

Nerea Ariznabarreta.

12:30. Itzulpengiltza: mundura

zabaltzeko eta mundua ekartzeko.

Idoia Santamaria, Beñat Sarasola

eta Isabel Etxeberria

18:00.Kax-kax-kax! ikuskizuna.

Katixa Agirre eta Maite Larburu.

22:00.Petti: Manipulazio estrate-

giak diskoaren aurre estreinaldia.

Igandea

Lege Zaharren enparantzan:

11:00.Liburu azoka.

Modelo aretoan:

11:00.Ateko zirrikitutik ipuin

kontaketa. Leire Bilbao.

12:00. Leire Bilbaori omenaldia.

12:30.Literateak mahai ingurua:

Miren Amuriza, Antton Olariaga

eta Aitor Arregi. Mikel Soto

moderatzaile.

17:00.Letragintza: hitza musikaren

giltza? Anari eta Ruper Ordorika.

Jon Eskisabel moderatzaile.

Aurkezpenak udaberrianegiteko aukera ematenzuen Literaturiak; aurten,ordea, denak tropeleanetorri dira»Imanol ManterolaLiteraturiako antolakuntzako kidea

‘‘

13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Proposamena

MUSIKA

AZPEITIAConvoi eta Siete C.

bGaur, 19:00etan,

Sanagustin kulturgunean.

AZPEITIAGrises eta Unclose.

bBihar, 22:30ean,

Sanagustin kulturgunean.

BEASAINMaider Zabalegi.

bGaur, 22:00etan,

Igartza jauregian.

BERGARAKea ahots taldea.

bGaur, 20:00etan,

Santa Maria elizan.

BERGARAAritzeta abesbatza,

Bergarako Orfeoia eta

Orfeoi Gaztea.

bBihar, 19:00etan,

San Martin plazan.

BERGARAEuskal

Barrokensemble: Hego koloreak.

b Igandean, 19:00etan,

Santa Maria elizan.

ELGOIBARUdal Musika Banda.

b Igandean, 12:30ean, antzokian.

ERRENTERIAAtlantikaldia:

Guilem Roma eta Afrika Bibang.

bGaur, 19:00etan,

Fanderiako tenis pistan.

ERRENTERIAAtlantikaldia:

Arta Kilo & Mamari Keita

eta Mad Mausel.

bGaur, 21:00etan,

Fanderiako tenis pistan.

ERRENTERIAAtlantikaldia:

Pedro Pastor y los locos descalzos

eta Izaro.

bBihar, 12:00etan,

Fanderiako tenis pistan.

ERRENTERIAAtlantikaldia:

Garbacho Maroc, Ainara Ortega.

bBihar, 19:00etan,

Fanderiako tenis pistan.

ERRENTERIAAtlantikaldia:

Che Sudaka, Josune Arakistain,

Uxue Amonarriz eta Aitor

Huizirekin (Huntza).

bBihar, 21:30ean,

Fanderiako tenis pistan.

IRUNDantz Point.

bGaur, 19:30ean,

Etorbidearen zubian.

IRUNLuis Marianoren omenezko

orkestra.

bBihar, 20:00etan,

Amaia lultur zentroan.

LEZOOlatz Salvador.

bBihar, 22:00etan,

Herri Eskolako

jolastokian.

ZARAUTZLiteraturia:

Petti.

bBihar, 22:00etan,

Modelo aretoan.

ZUMAIAAinhoa Barredo,

Nuria Orbea, Vicente Olmos.

Nazioarteko Flysch organo

zikloa.

bBihar, 20:00etan,

San Pedro parrokian.

ZUMARRAGA Juan Mari Beltran.

bGaur, 22:30ean,

Zelai Arizti aretoan.

ANTZERKIA

ANDOAINHika: Tonbola. raz.

bAstelehenean, 19:30ean,

Ondarreta eskolako patikoan.

DONOSTIAErradikalak ginen.

Ane Labaka Mayoz eta Beatriz

Egizabal.

bGaur, 20:00etan,

Tomasene kultur elkartean.

DONOSTIAZoaz pake santuan.

Mikel Laskurain eta Ane Gabarain

aktoreak.

b Igandean, 19:30ean,

Imanol Larzabal aretoan.

LEZOMarie de Jongh:

Ikimilikiliklik.

bGaur, 20:00etan,

Herri Eskolako jolastokian.

LEZOChe y Moche: El funeral.

b Igandean, 20:00etan,

Herri Eskolako jolastokian.

OIARTZUNKillirikuperen 30.

urteurreneko antzerki emanaldia.

bBihar, 18:00etan,

Udaletxeko pleno aretoan.

OIARTZUNKamikaz eta Ttak

teatroa: Matriuska.

b Igandean, 19:00etan,

udal aretoan.

TOLOSATxalo produkzioak:

Losers (Galtzaileak).

bGaur, 20:30ean, Leidor aretoan.

ZARAUTZLiteraturia. Modelo

baten bizitza sekretua. Metrokoa-

droka Sormen Laborategia.

bGaur, 20:15ean, Modelo aretoan.

BERTSOLARITZA

AIZARNAZABALBertso saioa:

Maialen Lujanbio, Aitor

Mendizule, Julio Soto eta

Iker Zubeldia.

bAsteartean, 19:00etan,

frontoi zaharrean.

DONOSTIABertso jasa,

bat-bateko jolasa. Amaia Agirre

eta Haritz Mujika.

bBihar, 18:00etan,

Larratxoko kultur etxean.

DONOSTIAAitor Sarriegi,

Maider Arregi, Nerea Elustondo

eta Unai Iturriaga.

b Igandean, 18:00etan,

Altzagainan (Plaza Gorria).

IRURAndoni Egaña, Oihana

Iguaran, Maialen Lujanbio

eta Aitor Mendiluze.

b Igandean, 18:30ean, plazan.

LAZKAO Iker Zubeldia, Iban

Urdangarin, Maialen Lujanbio

eta Oihana Iguaran.

Gai-jartzailea: Aizpea Garmendia.

bGaur, 20:30ean, Areria aretoan.

USURBILBertso-magia.

bBihar, 18:30ean, Ema plazan.

ZUMAIABertso-trama: Post.

Maider Arregi Markuleta, Jokin

Bergara, Eli Pagola. Gai-jartzailea:

Amaia Iturriotz Etxaniz.

bGaur, 22:00etan, Gaztetxean.

DANTZA

ARRASATE#56 (Thirty, hombre

masa, walls).

bBihar, 19:30ean, Amaia

antzokian.

DEBAFestamentua.

bBihar, 13:30ean,

Aldats frontoian.

HERNANIErrimak bi oinetan.

Haatik konpainia.

bOstegunean, 20:00etan,

Biteri kultur etxean.

HONDARRIBIADantza Hirian

jaialdia.

b Igandean, 18:30ean,

Kasino Zaharrean.

HONDARRIBIADantza Hirian:

Julia Godino eta Alex Moyarekin,

nahiz Zum Zum Teatre taldearekin.

b Igandean, 18:30ean,

Kasino Zaharrean.

PASAIAPool + Sardina freskue!.

Amaia Elizaranen eta Organik

konpainia.

bOstegunean, 19:00etan,

Ibaiondo frontoi estalian.

Antzerkia b Oiartzun

Hezur-haragizko errusiar panpinakBata bestearen barruan sartutako panpinek osatzen dituzte matriuskak, eta ideia horri tiraka ondu zuten Iraia

Eliasen eta Amancay Gaztañaga aktoreek –argazkian– izen bereko antzezlana. Ikerkuntza garrantzitsu batean

murgilduko diren bi zientzialariren azalean jarriko dira Elias eta Gaztañaga. Oiartzunen izango da ikusgai obra,

igandean, 19:00etan, udal aretoan. Poltsiko Sorkuntza Lehiaketa irabazi du obrak aurten. EIDER ITURRIAGA

14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aAgenda

VILLABONA Aukeran:

Maurizia naz.

b Igandean, 13:00etan,

Errebote plazan.

ERAKUSKETAK

DONOSTIA Postigo, garai baten

kronika. Argazkiak.

bAzaroaren 1era arte,

San Telmo museoan.

DONOSTIA Lucio Urtubia:

una vida en lucha, en viñetas.

bUrriaren 7ra arte,

Intxaurrondo kultur elkartean.

DONOSTIA Emakumea palestinar

kooperatibetan. Imanol

Manterola.

bHlaren 30era arte,

Egia kultur elkartean.

EIBAR ALFA 1920-2020.

bUrriaren 25era arte, Portalean.

ORMAIZTEGI Igala.

Iñaki Galabide.

bAstelehenera arte,

Gizarte etxeko tabernan.

ZUMAIA Zuloaga eta Zumaia.

bUrriaren 5era arte,

Oxford aretoan.

HITZALDIAK

DONOSTIA Mindfulnees Tailerra

eta Beldurra prozesuen

ingurukoa.

bAsteartean, 17:00etan,

General Etxague kalea, 4n.

DONOSTIA Testuingurua eta

estetika Nestor Basterretxearen

begirada fotografikoan.

Peio Agirre.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Tabakalera. Kutxa kultur plazan.

ELGETA Debagoieneko haur

erbesteratuak hitzaldia.

Juan Ramon Garai.

bOstegunean, 18:30ean,

Espaloia kafe antzokian.

GETARIA Cristobal Balenziagari

buruzko nazioarteko I. biltzarra.

bOstegunean, Cristobal

Balenciaga museoan.

IRUN Graffiti II hitzaldia. Blek

Le Rat artista frantziarraren

obraz ariko dira Xabier Arribas

eta Rakel Salinas.

bGaur, 19:00etan,

Amaia kultur zentroan.

IRUN Mugikorreko argazkilaritzan

trebatzeko hitzaldia, gazteleraz.

Online egingo dute .

bAsteartean, 18:00etan,

Online bidez.

ZARAUTZ Manifiestua.

Garazi Arrula.

bGaur, 20:00etan, Modelon.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

BERGARA Laburbira.

Euskarako film laburren zirkuitoa.

bAsteazkenean, 20:00etan,

Seminarixoan.

ELGETA Goazen gabiriar danok

dokumentala. Memoria Astea.

bAsteartean,