Ibon Muñoa Arizmendiarrieta1958.05.18Eibar

Hamaika desio utopiarako Ibon Muñoaren bosgarren liburua dugu. Aurretik argitaratuak ditu: Ametsen txokoan bizi naiz (2011), Ainarak herrira itzuliko dira (2014), Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekin (2016) eta Udaberrian biziko gara (2017). Haien ildoari eta orden kronologikoari jarraitzen diete liburu honetako bertsoek ere.

Hartara. lehen bertsoak 581. zenbakia darama; azkenak, 721.a. Guztira, 141 bertso berri, 2017ko urtarrilaren 15etik 2018ko martxoaren 25era artean Kordobako espetxean idatziak.

www.literaturakoadernoak.org

Hamaika desio utopiarako

IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA

Ham

aika

des

io u

topi

arak

oIBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA

www.literaturakoadernoak.org

E U S K A L E R R E P R E S A L I A T U P O L I T I K O E NL I T E R A T U R A K O A D E R N O A K

COPYLEFTPublikazio hau copyleft erakoa da. Beraz, bere edukiak zabaldu, aipatu eta hitzez hitz kopiatu daitezke, osorik zein zatika, edozein medio erabiliz eta edozein helburu lortzeko, ohar hau man-tentzen eta jatorria aipatzen den bitartean.

www.literaturakoadernoak.org

ISBN: 978-84-942 777-4-0 LEGE GORDAILUA. DEPÓSITO LEGAL. DÉPOT LÉGAL: SS-1304-2018

EGILEA:Ibon Muñoa ArizmendiarrietaCentro Penitenciario Córdoba14014 Córdoba

Ibon Muñoa 2000ko urrian atxilotu zuten. Harrez gero preso daukate: Valdermoro, Kordoba, Burgos, Langraitz, Puerto I eta, 2014ko martxotik hona, Kordoban.

AZALEKO IRUDIA:Mikel Zarrabe Elkoroiribe

Hamaika desio utopiarako

www.literaturakoadernoak.org

E U S K A L E R R E P R E S A L I A T U P O L I T I K O E NL I T E R A T U R A K O A D E R N O A K

AZALEKO IRUDIA:Mikel Zarrabe Elkoroiribe

Nora, Ugaitz, Jon eta Iraiari.

Mirentxineko kide miresgarriei.

6

Hitzaurrea

Hitzaurrea

8

Desio bakarra biharko

Lagun artean, txantxetan, esaten dugu kartzelan euskal preso guztiak artista bihurtzen direla. Egia da sortzea denbora eta burua betetzeko modu bat dela, eta gomendio hori ematen zaiela kar-tzelatutakoei, gutxienez, gorputz atal batek as-katasunez jardun dezan, libre ibil dadin ziegako hormetatik at.

Lagun handiak izan barik, Ibon kaletik ezagutzen genuenoi harrigarria egin zitzaigun artista bi-hurtu, eta poesia idazten zuena jakitea. Kultura ekitaldi guztietan publikoan egoten bazen ere, bere karakter erreserbatuak ez zigun halako pis-tarik ematen. Ez genion poeta itxurarik ikusten, poetek itxura jakin bat edukiko balute lez!

Dena dela, begitazio hori erabat apurtu zitzaidan bere gutun konkretu bat ailegatu zitzaidanean, gure aita hil eta idatzi zidana doluminak emate-ko. Eder-ederra izan zen, delikatua, goxoa eta karinoz betea. Hor ikusi nuen Ibonen alde sentsi-ble eta poetiko hori. Oraindik ez diot behar den

9

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

bezala eskerrak eman idatzitakoagatik. Izan bedi aitzin-solas hau eskertzeko modu txiki bat.

Ibon kalean balego, blogaria litzateke. Blogari be-rezia, halere, bertsoz eta poesiaz ematen duelako egunekoak eragiten dion hausnarketa, norma-lean, hitz lauz jarduten dugulako bloga dugunok. Era berean, ezin dugu ahaztu, unean uneko gaien gainean hausnartzen da webgune batzuetan. Mu-ñoak gauza bera egiten du, ezagutu duen albis-te batek, adibidez, zer senti edo pentsarazi dion azaleratzen du. Eguneroko moduko bat dela esan genezake, beti ere hitz neurtuan idatzita.

Askotako gaiak darabiltza, baina hiru nabarmen- tzen dira: aktualitate sozio-politikoa, natura eta Eibar. Hiru gai, sarri gurutzatu egiten direnak, beti aurrera begira jartzen da Ibon, kritiko, baina es-perantzaz blai agertzen dira paperean idatziok, harrigarria hori ere jakinda kartzelan idatzita dau-dela.

Liburua irakurtzen nenbilela, beste idazle euskal-dun bi etorri zaizkit gogora etengabe. Ez estilo

10

aldetik, bai jorratutako gaiengatik. Biak ala biak espetxean egondakoak, baita zein bestea erbes-tean bizi izandakoak. Baina sasoi bitakoak. Idazle oso desberdinak: Joseba Sarrionandia eta Toribio Etxebarria.

Sarrionandiak kartzelan idatzitako Ni ez naiz hemengoa liburu sailkaezina gogorarazi dit Mu-ñoarenak. Besteak beste, aktualitateak sorrara-zitako hausnarketak zurian beltz egiten duelako Sarrionandiak. Gainera, egunerokoa da, eta poesiak ere tartekatzen ditu. Espetxeaz ere badi-hardu Iurretakoak liburu horretan.

Bestetik, Toribio Etxebarria eibartarraren Ibilta-rixanak etorri zait akordura. Erbestean idatzitako liburuaren tematika askotakoa bada ere, garran-tzia berezia dute Eibarrek eta naturak. Ahaztu barik, poemak errimatuak direla, Ibonen asko lez. Biak eibartar prestuak, gure herria beti gogoan, atzerrian egon arren.

Sarrionandia eta Toribio (barkatuko didazue ge-hiegizko konfiantza, baina ia etxekoa dugu askok)

11

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

ez dira bidelagun makalak edozein irakurketa-rako. Bietatik edango zuen, seguruenera Muñoak, eta inspirazio iturri bikainak dira edonorendako.

Amaitzeko esan nahi dut izenburua eder-ederra jarri diola Ibonek liburuari: Hamaika desio utopia-rako. Hamaika asko direnez, eta utopia inoiz ez delako gauzatzen, nik desio bakarra dut biharko: Muñoak liburua sinatzea aurrez aurre, Eibarko edozein kale-kantoitan. Bihar bertan.

On dagizuela irakurketak!

Leire Narbaiza

12

Hamaika desio utopiarako Ibon Muñoaren bosgarren liburua dugu. Aurretik argitaratuak ditu: Ametsen txokoan bizi naiz (2011), Ainarak herrira itzuliko dira (2014), Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekin (2016) eta Udaberrian biziko gara (2017). Haien ildoari eta orden kro-nologikoari jarraitzen diete liburu honetako bertsoek ere.

Hartara. lehen bertsoak 581. zenbakia darama; azkenak, 721.a. Guztira, 141 bertso berri, 2017ko urtarrilaren 15etik 2018ko martxoaren 25era artean Kordobako espetxean idatziak.

Kordoba

Kordoba

14

581Berta Caceres borrokalariari

1Multinazionalak hil dutiroka indigena,Berta Caceresek zeukanAma-lurraren sena,ekologismoa ei daHondurasen hobena,halaber, feminismoaerdeinuz deus ez dena.

2Berta hil dute zoruazuelako maitatzen,herriarentzat onurabiziki desiratzen,ideal horiek jardun zenetengabe jorratzen,zuzentza estatuarenaurrean zut eskatzen.

15

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3“Geureak dira” zioen“errekak eta lurrak”,kendu nahi zizkielakoegitasmo makurrak,berarekin bildu zirennekazari zuhurrak,soilik darabiltzatenaksoroetan aitzurrak.

4Nahiz demokraziaz zirenkinka gaintzen saiatu,Tegucigalpa sekulaez zen alde paratu,multinazionalak zuenbortxa bizkor sustatu,faxistek nekazariakzituzten ikaratu.

16

5Indiarrak dakuskigulehen lez baztertuta,kolonoen handinahiakdauzka lar pobretuta,hamaika malintze dagoankerrekin batuta,herriaren kontra diraoldartzen harrotuta.

6Bertaren borroka duinakizango du segida,herria zola zaintzekoantolatzen ari da,bere ereduak dezanegoismoa brida,oroimenak kontzientziakzuzen ditzala gida.

17

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Seme-alabentzat ondugura zuen bizitza,inoiz ez zezaten jasanpobreziaren sitsa,horregatik erabiltzenhasi zen zentzuz hitza,inork ez dezan bilakaoasia sasitza.

8Berta orain egongo dabihotzak ferekatzen,nekazarien tristuraatseginez gozatzen,“Pachamama”ren altzoanbaitut irudikatzen,lurrak naro eman dezanhazia barreiatzen.

2017ko urtarrilaren 15ean

18

582Bizitza da handiena. (2016.10.25) Elhadji Ndiaye-ri

1Komisaldegian Elhadji zendu daosasunez ondo zegoen goizean,xaloki zihoan, motor bat gidatuzpresa barik aise giroa gozatuz,poliziek zuten zanpatu, ordea,ustez aurre zakar egin zielako,lekukoek, berriz, garbiro diotemotiboa larru beltza izan zela.Geuri berdin zaigu zein den koloreagarrantzitsuena gizatasuna da,baina zuriok ez dugu arazorikkalean egunez libre ibiltzeko,lasai zegoena xaxatu zutenezgertatu zen xextra jipoi hilgarria,eta ez zioten Chinchillan topatuezer ilegalik bere arropetan.

19

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Iruñean daude senegaldar denaktinko batu dira arrazisten kontra,jende zuri gutxi dakusatelakohipokrita hutsak garela diote,zinez uste zuten lagunak ginelaeuren arrangurak gureak zirela,konfiantza zaie gaurkoan murriztugurekin batera zoru hau ontzeko.Elkartasunean aterpe ditzagunteoria dadin praktika bilaka,konpartitu dezagun euren min sakonajakin dezatela gu eurak garela,esango, diegu eurekin dugulabortxarik gabeko herria zertuko,bizitza delako zinez handienaberdintasunean eratzen denean.

2017ko urtarrilaren 22an

20

583Xederik behinena

1Haize firfira dabilmurruen lerroan,pilpira sumatzen dutbaitaren erroan,irudikatzen zaitutEibarko arroan,ilusioak biltzendesiren txarroan.

2Maizko naramatzatebertsoek zugana,sorkuntzekin niganadator iragana,biziko dugulakoberriro izana,zurekin bihurtzen zaitporlana oihana.

21

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Ez direlako inoizametsak haizatu,egunero legez naizzurekin esnatu,zorionez ez zaigubihotza hormatu,oro gintuelakoxarmak kitzikatu.

4Geuretzat izan baitzenlatza gertaera,neguan sartu ginenpagoen antzera,biluzik geratu zengeure biziera,kartzelak ostu zigungarai alegera.

22

5Zu berriz ikusteaxederik behinena,ariman behingoz dadinisildu auhena,nire metafora daizango gardena,“zu zara mahastiaeta ni aihena”.

6Gaur pentsatzen ari naizhormari begira,joateko gozo geroidazten herrira,pozarren gareneanheldu izadira,txoriek ohi zuten lezkantuz hasi dira.

23

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Itxaropenak diost“elkartuko zara”“ibiliko zaretebarreka tralara”,hegan bueltatuko naizzure habiara,txor-txor gaindi dezagundramaren ikara.

8Ama-lurrek dizkigupenak alaituko,gatazkaren ajeakarras urrituko,askamena Arratendugu ospatuko,izarren distirekinmaitez gozatuko.

2017ko urtarrilaren 22an

24

584Espeen eta txirtxilen zaraten menpe

1Espe batzuen triskak eta hitz hutsalakozenki dantzuzkit ziega barrenetik,eragotzi didate kurloien kantua,zakarki birrindu une magikoa,balentriak dabiltza harro aireratzenbizitza nolabait justifikatzeko,kalapitak hor nonbait ergelki piztutaisolamenduan zigortuta daude.Burua zaielako drogekin tenteltzenespe batzuk dira espeen etsaiak,kartzelak halakoen beharra ohi daukanegozio gaitzak luze iraun dezan,izarrak direnean ortzian esnatzenmaizko isiltzeko esan behar zaie,hola saiatzen gara atsedena zaintzenez gaitezen eurak bezala erotu.

25

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Espeen berriketa atertzen denean,txirtxilek gaituzte kri-kri aztoratzen,zoko triste honetan aterpetzen dira,barrua naturan jaso zutelako,loguratuta gaude uda bukaeranhegoak igurzten ari direlako,soinu monokordeak lar kaltetzen gaituezin dugulako ganoraz lo egin.Zoritxarrez gauero gogaitzen gaituzte,espe batzuek lez arras estresatzen,zuekin amets egin ahal izatekoohean tapoiak ipintzen ditugu,entzun gura nituzke hemendik urrutilehen bezainbeste askatasunean,euren kantua nuen maite zelaietaniluntze oskorri zoragarrietan.

2017ko urtarrilaren 29an

26

5852015eko urrian, Bavarian neskato iheslari baten irribarrea

1Siria zutelakobidegabe sutu,kinka zietelakobortizki estutu,etxean zirelakobonbekin izutu,Alemanian dirabeharrez lekutu,animoa, ordea,ez zaie antzutu.

27

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Haurraren irria zaitmusuan loratu,argazkiaz bihotzagozo pilpiratu,burbuilak bere amakditu aireratu,Wegscheid-en ondoezazaie oneratu,herri horretan dirapozik ainguratu.

28

3Ninietan suspertubaitzaio distira,xaboizko burbuileiari da begira,gerrari egiteahanka zen desira,itzultzeko geroraasaben herrira,ikusteko bakeanametsen Palmira.

4Ederra da neskarenkeinu naturala,islatzen duelakoatsegin totala,soatik egotzi duBalberen itzala,kemenak eman dionaroro ahala,gaur iruditzen zaiobizitza jabala.

29

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

5Neskaren arima dalurraren buztina,faxistarena, berriz,ilunki osina,elkartasuna ohi duitzaltzen iraina,gizatasuna dabilbanatzen okina,xaloki esan dio“zu zara sorgina”-

6Nahiz erabat gogorraizan den bidaia,estatuen hesienerruz alderraia,orain oro sentitzenduzu bizinahia,zure hegada izandadila garaia,zintzotasunez dizutopatzen elaia.

2017ko urtarrilaren 29an

30

586Utopian sinesten dutenei

1Deika ari natzaio sentimentalariutopian sinesten duen gazteari,ametsak gauzatzeko sasoia delako,eskuak luzatzeko samurtasun osoz,elkartasunak izan dezan ahalmenakontzientzia sorgorrak oro suspertzeko.“Suntsi ditzagun” diot “Europako mugakihesik datozenak aterpe daitezen,laborria maltzurki eragin dutenekarmen ordez onura produzi dezaten,gerra isildu dadin, Sirian, Iraken…jazarria bueltatu berriz sorlekura.

31

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Bidegabekeria noiz gainduko dugu?Zergatik ez da inoiz historian jazo?Utopia ezin da bortxarekin jaio,kontsumismoarekin bakea pausatu,feminismoa naro ongarri dezagunuzta moreak haiza dezan lazeria.Giza eskubideak eta justiziagizatasuna nonahi abian jar dadin,kapitalismo gaitza galtzen has gaitezenitsasoak ez ditzan haurrak urperatu,besteak beste ziegan hauxe dut oldoztenilargiaren printzek blaitzen nautenean.

2017ko otsailaren 5ean

32

587Catalunyari

1Espainia, Frantzia leznahita da berekoia,geure ondasunak jatendituen bizkarroia,guk konpartitu nahi dugududa barik saroia,onartezina delakopobreziaren lohia.

2Madril (e)ta Paris ez jardunherriak zikiratzen,amets txit askatzaileakkrudelki deuseztatzen,ez gara inoiz hasikozuen kontra lehiatzenauzolana klarki duguEuropan proposatzen.

33

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Gaztelak hasi zuenaAustriek zuten zertu,Espainia beti dagolurrak hartzeko gertu,nahiz inperioa iazitzaion desagertu,oraindik badu zerekinarmarria edertu.

4Kataluniarekin daoldartu estatua,Generalitat-i diozuzendu oinaztua,nahiz ataka orain bertandirudien estua,elkartasunarekin dumantenduko itua.

34

5Catalunyak hurbil dantzudanborren oihartzuna,Espainiak darakutsabere alde iluna,konstituzioa baitaezpataren ituna,inposaketa delakoustezko batasuna.

6Rajoy eta enparauakdaude amorratuta,katalanen ausardiazarras artegatuta,demokrazia daukateankerki giltzatuta,ahozko mehatxuekindardaraz izututa.

35

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Kataluniak zinez dumerezi askamena,erakutsi duelakohorretarako kemena,ezin delako nahitaezeragotzi nahimena,opa diogu xedealortzeko ahalmena.

8Katalunia orain daedonon aierua,esteladak argitzen dudistirekin zerua,aurki dezagun moduaekoizteko gorua,Gure Esku Dagok trebeehun dezan zorua.

2017ko otsailaren 5ean

36

588Tarajalen migratzaileak hil zituzten

1Hamabost gizaki Tarajalen zeutzanhondartzatik hurbil itota hil ziren,Guardia Zibilek errukirik gabegomazko pilotak jaurti zizkieten,sokorritu ordez izutu zituztenigerian estu zebiltzan lagunak.Europan sartzea euren xedea zenbizitza eskasa erabat ontzea,estatu gehienak zekenak direneztxiroen patua maizko krudela da,Ceutan aterpetu beharrez zituztenhamabost hobitan izen barik dautza.

37

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Eskubideak brast ito zizkietenEuropan pausatu gura zutenei,“Errua izan zen migratzaileena”esan du bihotzik ez duen jujeakgiza izaera zakar lurpetutabat dator estatu espainolarekin.Igerian ia ez zekiteneidemokratek bortxa opatu zieten,etxekoek noizbait jakingo balutezelan zendu ziren esango lukete,“kapitalismoa ez da oasi batbaizik lapur eta makurren zorua”.

2017ko otsailaren 12an

38

589Hamaseigarrenean ortzadarra etor dadila

1Hamasei urte dira joan dagoenekolotuta eraman ninduten datatik,iraganean ziren larrosak zimelduzigorrean zorrotz arantzak hozitu,zoko hauetan dago gizatasun gutxieuren izaera bengantza delako.Egun argiak aise igarotzen ditut,ilunak poliki kideekin gaintzen,nahiz umorea ziplo haizatu zitzaidanmaitasunarekin alai bueltatu zait,letretan sentieraz hori idazten dutneure esker ona jator eskaintzeko.

39

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2“Ortzadarra herrian azaldu dadila”diot zoriona sustraitu dakidan,ametsetan dakusat bakea dilindanaskatasuna lez geure udaletan,elkarbizitza zuzen ehunduta dagohari berde, gorri, zuri ederrekin.Zeurekin zinez nahi dut kate barik bizibizinahia senti dezagun berriro,batera ginelako izan atseginamaitaleak gara naturan izango,ihintzak diezaiogun suspertu irrikabegiak daitezen lehen lez sorgindu.

2017ko otsailaren 12an

40

590Ehunzangoa lez gu goaz aurrera

1“Chilopada” klaseada karniboroa,halaber, terrikolaet(a) artropodoa,noiz edo noiz zertukozen ehunzangoa,oparo bizitzekomaite du basoa,egur ustelen etaorbelen giroa.

41

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Herrian hasi garakemenez abian,egunero gabiltzaharat-honat lehian,Ehunzango zu aldizzaude hariztian,elikatzeko janaharrapatu nahian,xedea hola duzulortzen izadian.

42

3Herriak irautekobehar du arnasa,zuzenki gainditzekoestatuen basa,Ehunzangok higitzendiosku “demasa!”“tamalez daukazueataka eskasa,ezin zaretelakobizi zuen kasa”.

4Estatuek mugekingintuzten banatu,herri gisa maltzurkioro baldintzatu,nahiz legeak zituztenzorrotz inposatu,Ehunzango ez garasekula geratu,euskal bidea dugubatzeko hautatu.

43

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

5Ehunzango aditu,gu goaz aurrera,milaka zangorekinaskatasunera,Amaiurrera garahelduko batera,ez jasateko berrizhainbeste galera,izan dezagun behingozizateko era.

6Ehunzango zu zaragu lez izakia,baina bakoitzak dakinon daukan tokia,etorkizuna izandadin egokia,geurea orain bertanda erabakia,libre egin dezagunnahi dugun saskia.

2017ko otsailaren 12an

44

591(Urtarrilak 14-15) Sara eta Izarri

1Sarek esan digu klarki esateko“salatzen dut!” kide minen egoera,bereziki gaixo dauden presoenalurraldera libre bueltatu daitezen,Bilbon mendekua deitoratu dugugatazkaren ordez bakea hobetsikonponbide ona erdiets dezagunhitza eta giza eskubideena.Manifatik ginen pozarren itzulibatasuna gure indarra delako,tamalez berriak kolpatu gintuenSararen tristura, Izarren zauriak,aska ditzatela eskatzen gabiltzagain dezaten oro matxistaren bortxa,aurki gertaera zuzen konponduta,Donostian elkar ikusiko dugu.

2Bilbon urtarrilak hamalau zituen,egin zenioten aurre neguari,ziegetan zuekin adoretu ginentelebistak piztu genituenean,poza zuei lez iraungi zitzaigunizua zelako gero baitan sartu,Izarrekin gara lur jota geratugeurea da ere Sararen samina.Gaur ospitalean memento samurrapilpira laztanka goritu denean,elkartasunak du gela zipriztinduama ferekatu haurra oneratu,kartzelan diegu bizinahia opagogoan mamua aiena dakien,“zuekin biziko gara” diotsegu“zuen askamenak askatuko gaitu”.

2017ko otsailaren 19an

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

45

46

592Ez inbertitu burtsan

1Burtsaren egoitzan naizeguerdian zurtu,amets eroak zaizkitizotza lez urtu,egurra jasota zaiturdaila uzkurtu,musu leun mardulanegarrez zimurtu.

2Aurrezkiak joan dirazuzen errekara,hurbildu nintzelakoburtsaren saltsara,apustu berekoiairten zait kontrara,etxean sentitzen dutetsita ikara.

47

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Ohean goiztiriantriste naiz esnatu,oraina dudalakodorpeki pitzatu,langile bat ezin dahorrela portatu,kapitalismoarenzokoan pausatu.

4Handikien munduasuertatu zait basa,bizitza erosoaorain da eskasa,marrazo horiek egindidate demasa,txanponen ordez daukattxin-txin zorren kaxa.

48

5“Errua nirea da”diot tabernetan,aritu nintzelakojardun zikinetan,dirua sartu nuenbanku handietantrabatzeko ergelkiakzioen zetan.

6Senak diost “herrianjator inbertitu”,“arren ez zaitez burtsanberriro gaizkitu”“elkartasuna beharzenuke goritu,auzolan atseginamusu-truk bizitu”

49

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Kontsumismo gaitza duttinko baztertuko,joera txar zekenaerrefusatuko,libre bizi gaitezennaiz borrokatuko,jendartea ontzekozuekin batuko.

8Burtsak pobrezia duazkar menderatzen,enpresek diruekinnet espekulatzen,gu plaza ari garalihoaz bilbatzen,maitez AlternatibenHerria prestatzen.

2017ko otsailaren 19an

50

593Zurekin eta zuekin Arrate oparoan

1Azitaindik oinez gorantz hasi naizArraten dago zoriona,Altzubarren, Orbe, Biriñao… diranire urratsen lekukoak,aldapa gogorra aise gaindu dutarnasak ez dit kale egin,pagoak ederki jantzita daudeudaberriko pizkundean,Ikusgarria da ikuspegiaGurutzearen talaiatik,ihintzak zelaia dotoretu dueguzkiaren izpiekin,“laket dut goizeko bakardadeabeltza argitzen didalako”zurekin maitea esan nahi nukelibre biziko naizenean.

51

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Halabeharrezko herritik kanpohamasei urte daramatzat,Arratera ohi naiz barrutik joatenamesten hasi bezain azkar,Eibarren delako arnasgunea,bizinahiaren abaroa,desio xaloak gaztetan legezzuzen narama altxorrera.Gaur irailak zortzi egutegianbihotza dabil pilpiraka,kide minak ditut irudikatzentxosnan musu-truk atseginez,hiru urte barru batuko garalehen lez pozik jai giroan,txoriekin kantuz esango dugu“Arrate zara oparoa”.

2017ko otsailaren 26an

52

594Giza eskubideak lortu arte

1Eguna iritsi da,abenduak hamar,giza eskubideakohi lez gaizki samar,nahiz dabiltzan NazioBatuetan zakar,herrien auzolanakesperantza dakar.

2Eskubideak erroditzagun munduan,herri txiroek duteneskatzen moduan,ez dezagun amestuzekenki diruan,euren zoruan bizidaitezen zeruan.

53

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Kongon gizatasunadelako murritza,gizakiei zaiezornatu bizitza,eskubiderik gabegaldu dute hitza,askatasunak beharduen gidaritza.

4Armak ari direnakSirian banatzen,eskubideak nahitadituzte urratzen,samurtasuna dutealdiro sastatzen,ez garelako eurenkontra borrokatzen.

54

5Eskubideek ixtendituzte zauriak,dakartzate bakeajosteko hariak,eurekin haizatukodira lazeriak,edonon piztu direngerren larderiak.

6Migratzaileak daudemugetan galduta,egoismoak uztenditu makalduta,eskubideak izanditzaten onduta,elkartasuna duguereingo bilduta.

55

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TA

7Giza eskubideakdira hedatzeko,bidegabekeriendramak sendatzeko,has gaitezen eurekinbortxa sikatzeko,berdintasuna behingozsakon finkatzeko.

8Giza eskubideanhasten da bidea,osatzeko gizakizintzoen oldea,zuzen heziko duguankerren aldea,laztana izan dadinbortxaren ordea.

2017ko otsailaren 26an

HA

MA

IKA

DES

IO U

TOPI

AR

AKO

56

595Urteberriko kontzertua

1Strausstarrak Vienan urtarrileanmusikak luzaro iraun dezala,eguerdian ditut pilpiraz entzunurteroko doinu zoragarriak,jarrai dezatela musikariekzoria opatzen herritarrei,ez dadila berriz goibeldu pozaorain arte legez bihar gerrekin,“Ez dadila inoiz buka une hau”esan dut baltsea hasi denean,bizipenak ditut oroitu geroirudikatzeko udaberria,zu erdigunean barreka zaudeamets atseginen iturburua,noizbait egongelan Radetzki martxalagunduko dugu esku-zartekin.

2Nahiz aretoa den ahaltsuentzatkontzertuak laket zait ikustea,horregatik diot “gora orkestra!”“Pikutara klase diferentziak!”maiteak gogoan urteberrianpresoen taupadak bizitzen dira,musika delako sentimenduabalio dezala bortxa lurtzeko.Biolak lez notak hedatzen ditutdesio behinenak jaioterrira,ikusi nahi nuke herria libremunduan agintzen elkartasuna,barrutik irtengo garen urteanaterpe gaitzala samurtasunak,zurekin nahi ditut oro sentitugaurko xarma eta kili-kiliak.

2017ko martxoaren 5ean

57

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

58

596Metalak onerako izan daitezela

1Oletan eraldatzen dituzte metalakmilaka onerako eta txarrerako,armadarentzat dira izaten gaitzenakjendea traba dadin bortxaren zingiran.Botereak dagitza zurrun agintzekoestatu handinahiak tinko iraun dezan,jendartea ontzeko egingo balituez zatekeen inoiz gangrena izango,utopia zaleok hori maiz diogu,ekaitza behin betiko ezereztu dadin.

59

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Tailerretan kurrikak egin ditzatelatxantxarrak zein hesiak mugetan mozteko,baliaraz dezagun zentzuz altzairuaospitaletarako, eskoletarako…Guk ez ditugu gura tankeak, granadak…elkartasuna soilik delako urrea,gerretarako diren balak ur ditzagungizatasunak dezan zer ongizatea,samurtasunak golda ditzan lurraldeakbakea ereiteko irria sortzeko.

2017ko martxoiaren 5ean

60

597(1999.03.19) Joselu Gerestari maitez

1“Ttotto” egun hartatikzaude bihotzean,orain presondegiangaude leotzean,konpartitzen ditugukezkak ohatzean,ideal atseginakmurruen atzean,libre biziko garageure baratzean.

61

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Gau ilunean herrazenuen pairatu,nork zizun arma jarrieta desarratu?Gaur ez dut nahi lagun minhorretaz mintzatu,samina lurraldeansakon zen finkatu,Zizurkilen izarrakziren amatatu.

62

3Gogoratzen naiz gorpuagertu zinela,udaberri ederrabertan zegoela,egun hartan Baztanenlasai nengoela“Gara”n argazki beltzaikusi nuela,nire arima ziploikaratu zela.

4Kontzientzia onberanahi dut laudatzeazeure nahia zelakodrama osatzea,erabaki zenuenborrokan batzea,konponketa delakohitza obratzea,deserriko kideenkinka zentzatzea.

63

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

5Zeure desiretan naizgozo kulunkatzen,eurekin orain legeznintzen elikatzen,mendian ibiltzeazitzaizun gustatzen,zeure herri txikiazenuen aitatzen,beharrez lagatakolaztana maitatzen.

6“Oker” oro zuzenadarraigu batera,ez goaz esperantzasutan erraustera,arratsetan diotsutgoazen pizkundera,goizean hasiko denprintzaren aldera,Ernion laket egonzaitezen ostera.

2017ko martxoaren 5ean

64

598Igoumenitsa. Mikel Zuluaga eta Begoña Huarteri

1Asiatik ziren beharrez irtenkinka latzetik urruntzeko,sentitzeko berriz ongizateaizu sarkorra uxatzeko,Europan nahi dute etxe txukun batbonbarik gabe bizitzeko,eskuak eskaini lan egitekoelkartasuna eskertzeko.Ez zelako inor bidaian itoKios irlara heldu ziren,zortzi asiarrak helmugan pozikzoria izan zutelako,hortik eramango zituzten geropenintsulara, Greziara.Orain kanpaleku batean daudeIgoumenitsa kaitik hur,agian euskaraz entzungo duteOngi etorri! esaera.

65

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Mikel eta Bego hausnartzen zeudeniheslarien lazeriaz,Europa zekenak ez duelakokonpromisoa zuzen bete,estatuek mugak itxi dituztebabesa eman beharrean,“Kaixo!” esatetik igaro dira“ez ditugu nahi” esatera.Autokarabanan bihotzak pil-pilIritsi dira hitzordura,City hotelean berba egitenzintzotasunez gazteekin,esango diete “AtenasetikEuskal Herrira joango gara”.Kaian atxilotu dituzten arrenoro gaituzte kitzikatu,desobedientzia zinez delakoutopiaren hasiera.

2017ko martxoaren 12an

66

599Hamaika ohetan

1Urtetan lotan egon naizmakina bat ohetan,jaiotetxe zaharra zaitagertzen ametsetan,maizko irudikatzen dutlurraldea loretan,maiteñoaz nagoelaizadian jostetan.

2Kartzelan leotz askotanegon naiz giltzatuta,hainbat ohetan izan dutbihotza pitzatuta,esperantzak laga dizkittaupadak eztituta,pareta zuri margulakkolorez beztituta.

67

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Aspalditik preso nagoherria desiratzen,setimendu atseginakgutunetan islatzen,gatazkaren konponketazohean dut pentsatzen,maitasuna biziguradela naiz akordatzen.

4Ohean pozarren nagoirria ezpainetan,sartzen ari garelakogarai oparoetan,laster elkar ikusikodugulako plazetan,guda zaleen bengantzagainduta kaleetan.

68

5Ohetik abiatutagauerdian hegatzen,zure ondoan izarrenprintzekin naiz pausatzen,biharko bizitzaz garailusioz mintzatzen,zurekin ondoeza zaitberehala sendatzen.

6Nahiz ez den inoiz izangoohe hauxe neurea,etzanda arnasten ohi dutkemenaren airea,musek opatzen didatehari sendo morea,ehun dezadan dotorebertsoaren sarea.

69

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Sarek ohe hauetatikgaitu liberatuko,gorrotoaren kateakdizkigu zartatuko,ziegako sorkuntzak diranirekin bueltatuko,izarak eta koltxoiaditut zokoratuko.

8Atzean geratu dirazigorraren oheak,gogotik uxatu dituArrateko haizeak,orain loaldiak dizkitzaintzen zure bakeak,diostazuzen eleakdirelako loreak.

2017ko martxoaren 12an

70

600Trikitriari

1Txosnen eremuan trikiti saio batgazteek zaharrek beste maite dute,baserritar askok egin zuten legezlanda ingurutik kalera jaitsi zen,nortasuna bikain eguneratutageurean lortu du aise irautea.Hamaika saltsatan nahastu delakoTrikitilarien sonak mardul darrai,Piamontetik zen trikitria heldutrenbidea zertzen hasi zirenean,berehala zuen arrakasta jasoeskusoinu mina etxekotu baitzen.

71

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Tresna infernuko hauspoa omen zenhala ziotsoten atzerakoi hitsek,baserritarrekin kulunkan hasitadebeku eroak gainditu zituen,erromerietan alaiki ari dakalejiretan zein hainbat rock taldetan.Trikiti bidean jarraitu ezazuhigitzen ez dena itzaltzen delako,gizaldi berriek txit senti dezatengaur sentitzen dugun zorion handia,plazan izan dezan euskarak ahalasorgintzeko zeure notekin herria.

2017ko martxoaren 19an

72

601(2016.12.27) Sare, ikuslegoa, Mikel Gorosabel, Josu Gil, Joseba Arrillaga, Zaloa Urain, Xabi Bastida, Aitor Gorosabel, Maite Arrroitajauregi, Miren Oteiza, Mikel Arrieta, Arrate Gisasola eta Asier Serranori.

1Gaur abenduak hogeita zazpi,kartzelan nago lorian,elkartasuna kantuz hasi daColiseo antzokian,Sarek eratu du kontzertuamaite dudan sorterrian,gatazka zuzen konpon dezagunEuskal Herriko habian,elkarbizitza marduldu dadinhirustak lez belardian.

73

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Izarren eran jarrita daudeherritarrak aretoan,ingumak ari dira hegatzenkantari duinen kolkoan,presoak gura dituztelakokaterik gabe behingoan,etor daitezen bizinahiaz blaigereziaren aroan,bengantza eta herra gaindutaeskubideen arloan.

74

3Sarek adorez salatzen darraimakurra den egoera,onera dadin iheslarieneta presoen afera,betiro gure alde ari dadelako txit sentibera,kantariei eskatu zien“etorri saio xumera”ziplo zioten baietz erantzunaltruistek alegera.

75

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Kantatu duten artistek oroeman digute onena,musikariek, berriz, dotoreerakutsi ahalmena,norbaitek esan du jaialdiaizan dela gozamena,iturri aratz onekoa daeibartar hauen sormena,doinuekin ta hitzekin dutesorgindu areto dena.

76

5Zuekin egon ez naizen arrenez dut inoiz ahaztuko,kontzertuaren oihartzunak naugeroan kilikatuko,ziur zutela nire bihotzajoan zirenak sentituko,Iñaki Saez zena ni bestezela ere hunkituko,Sarek “Kalera Kalera”rekinkartzelak ditu hustuko.

77

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

6Eskerrik asko maitez diotsotkantuz aritu denari,bere artea musikarekinopa egin duenari,Coliseora hurreratu denikuslego xaloari,losintxa egin diote nirearima zigortuari,zuk Sarek, berriz, egin diozudenon askatasunari.

2017ko martxoaren 19an

78

602“Eta kitto!” mila ale eta gehiago

1“Eta kitto!” jaso dut milagarren aleaaspaldiko laguna euskararen hauspoa,Eibar dir-dir delako orrietan agertzenespetxean naro dit atsegina eskaintzen,ziegan sartzen denean Txantxa Zelain jartzen naizsentiera Arratera hegazka heltzen da.Daramatza hiru bat hamarkada gurekinhiriaren taupadak berrietan islatzen,horri esker hobeto dezagugu zer garenzehatz nondik gatozen eta norantz goazen,kirolean, kulturan, politikan, lanean…herritarren egintzak irakurtzen ditugu.

79

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Guk ikusi genuen “Eta kitto!” jaiotzennola joan zen poliki pausoz pauso koskortzen,aldizkari kuttuna auzolanak ondu dukazetari asko da bere kantxan trebatu,euskaraz blai bizitzen garelako beregazeibartarrok jatorki “geurea da” diogu.Nik herenak etxean eskuratu nituenezinbestez besteak preso hartu ohi ditut,sorlekua sekula ez zait ziegan ilunduametsetan dakusat etengabe dilindan,“Eta kitto!” eguna hurreratzen ari daeibatarren erara mintza nadin zurekin.

2017ko martxoaren 26an

80

603(2017.03.21) Aritz Portu Iraizoz jaioberriari

1Artazkotzen sustraitu daederkiro haritza,maitasunaren haziazlerden sortu bizitza,Aritz, jaio zarelakoeztitu zaigu hitza,zu zara Ilargi etaIgorrentzat garaitza.

2Arretaz jarraitu duguzuen haurdunaldia,topa eginez diogu“heldu da zohardia!”,Ilbeheran jantzi zaigudotore ilargia,Aritz, laztanduko dizuprintzekin haragia.

81

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Aitari esan diogu“Aritz zara saria”,naro ekarri diguzuespetxera zoria,gurasoentzat dakiguizan zarela nahia,udaberrian txit zaiegoritu bizinahia.

4Aritz edoski luzaroamatxoren bularrak,izan ditzazun haritzenbezalako adarrak,zurekin bizitu dirabihotzetan txingarrak,aitxa zoriondu dugugoratuz lesakarrak.

82

5Aritz, aita joango zaizualai ezagutzera,sentiera zarelakogozo besarkatzera,bihar edo etzi duteeramango etxera,eguzkia irtengo dagiroa berotzera.

6Zeure ametsetan gaudeez zaitez larritu,irribarrea dakizunaurpegian lilitu,aitatxok adur-zapiaktrebe apaindu ditu,Aritz, zeuri esker zaiguatsegina goititu.

83

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Aritz zure argazkiakditugu ikuskatu,bertso hauek hunkitutadizkizugu kantatu,nahiz preso Kordoban gaudengaituzu kitzikatu,hemendik sehaska duguleunki kulunkatu.

8Artazkotzen goiztiriahasiko da esnatzen,Aritz, amatxo ipuin batari zaizu kontatzen,plazetan hasi zireneztximeletak pausatzen,kometa jarriko duguaitarekin hegatzen.

2017ko martxoaren 26an

84

604Otxandio-Iruñea: XX. Korrikari

1Otxandiok esan du lekukoa jasota“Iruñera joango naiz mezua hedatzen”,Bat Zuk eta Batzuk,tink abian has zaiteztenzazpi euskal herriak euskaldun daitezen,AEK hor ari da, ongarritzen gogoak,ikasleak sorgintzen euskaltegietan,Korrikaren emaitzak dantzuzkigu plazetaneuskaltzale ugari mintzatzen euskaraz,zuhaitzetan gerezi mamitsuak dilindanudaberri biziak opatu dizkigu,bertan bizi garenok dastatuko ditugumaitez osa dezagun jendarte anitza.

85

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Hogeigarren Korrika bizinahia ereitenaurrekoak moduan umeen laguna,ilusio horrekin esperantzaz mukurumingainetan altxorra kantatzen dantzugu,arbasoen elea gogoz babes dezagunBatzuk eta Bat, Zuk, Ni, gu izan gaitezen.Sentierak hitzekin adierazten ditugulelo labur bitxiak kitzikatu gaitu,nortasuna tai gabe sustraitzen hasi da,lurraldea loratzen magia horrekin,“BatZuk” eta besteak oinetako pareazKorrikan txit ohi gara herria sentitzen.

2017ko apirilaren 2an

86

605Gure alargunei

1Belearen hegadakarranka ozena,sukaldean ziplo dabelztu sentimena,ezustean entzundaberririk txarrena,bizipoza bihurtuzaizu etsipena,istripu bat delakoariman eztena,maitasunak opakodizu atsedena.

87

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Maitez diotsut eutsigoiari larrosa,bihotzean dakizunondoeza osa,naro senti dezazunumeekin poza,bizipenak oroituzhutsunea goza,bizitza izan dadinberriro airosa,bere irria etxeaurreko mimosa.

88

3Nahiz laztana zendu zenbizi da zurekin,halaber, pilpirakaaldiro gurekin,gu edonon ohi garabatzen berarekin,bizigura ehuntzendugu elkarrekin,Arraten hitz dagiguxarmaz izarrekin,bere hobi aratzaden Ama-Lurrekin.

89

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Zorionez zuk duzuhaizatu tristura,joan direnak zin-zinezhori dute gura,gauaz mintzatzea daaspaldi ohitura,aipatzeko kulturalehen lez natura,joan zara maiteminduzineten lekura,pagadian zenuteneskertzen freskura.

2017ko apirilaren 2an

90

606Ibon Iparragirreri

1Kide gaixoa kolpatu dutetamalez ez du kiderik hurbil,espetxezainak ez direneanpreso arruntak izaten dira,aldiro dago mehatxupeanbarru eskasa basa delako,kinka txar hau maiz gertatzen denezbere zigorra bikoitza baita,harraparien harrapakinaoihan beltzean ahulena da.Ezlekuetan legea dagoherraren menpe hondoratuta,dispertsioak bakartzen gaitubiluzik uzten babesik gabe,giharren zolan hitzak jai daukasenak ezin du bortxa ekidin,oi, Ibon mina sentitzen duguariman zure bakardadea,guda zaleen injustiziakkartzelan gogor kaltetzen zaitu.

91

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Logelan zeunden zu aitxarekinzurekin bertan ertzainak zeuden,nahiz aitxa zure aurrean hil zenAlcala Mecon zaude berriro,etxean egon behar zenukeMadril oldartu zaizu, ordea,gizatasunak ez du lekurikbihozgabeen zoko hitsean,ankerkeriak gupida bariksentimendua mindu baitizu.Samurtasuna astero datorgoiari hola eusten diozu,maitez kemena opatzen dizuOndarroako kresal usaina,ferekak eta laztan gozoakgau eta egun gogoan daude,elkartasuna gure marka daIbon, ditugu xede berberak,zeure desirak eta geureakeuskal ortzian piztuko dira.

2017ko apirilaren 9an

92

607Udaberria sumatzen dudalako

1Udaberria datorenarak zeruan,natura sumatzen dutpizten inguruan,nahiz urtetan nagoenkartzelen munduan,maiteñoa nirekinzaude akorduan.

2Udaberriak dizkitbegiak argitzen,atsekabea etatristura eztitzen,bizinahia zinez zaitborborka bizitzen,zigorraren kateaariman txikitzen.

93

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Sinesten dudalakojendarte justuan,udaberrian dantzutbihotza kantuan,hori diot gaur gorabegira barruan,sentitzen dudalakohaizea larruan.

4Txolarreak txiokaenarak hegatzen,gure gogoak hasidira kilikatzen,udaberria ez dainoiz ezkutatzen,ea politikoazuzen den gauzatzen.

94

5Udaberriaren zaindaude kaleetan,gereziak dilindanñir-ñir adarretan,goiztiria hasikobaita mendietan,lurraldea on dadineguzki printzetan.

6Udaberrian dirazelaiak loratzen,ihintzari esker maizoro distiratzen,herria dakusaguideiak freskatzen,bakea gero sendohas dadin finkatzen.

95

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Udaberrian garaberriro hunkitu,Euskal Herri zintzoadelako zutitu,aldiro dugulakohainbeste sufritu,itxaropena zaigukartzelan loditu.

8Udaberriak dakarnaroro lurrina,laztana txor-txor zurehitzen atsegina,konponketaz desagerdakigu samina,irrikaz lant dezagundesiren buztina.

2017ko apirilaren 9an

96

608Gure txori Pitxintxori

1Etxera irrikaz deitzen dudaneankantuz ari zara txori pitxina,nahiz kaiolan zauden zut bizi baitzaraeguzkiak beltza urdintzen dizu,nire buruari horixe diotsotbihotzak, ordea, ezetz diosta,ziegako leihoan dakuskidalakobarroteak eta burdin sarea.Preso zarela ametsik onenaetxean zarela esnatu baita,antzerako zerbait amestuko duzudakusazunean baso hurbila,hunkituta luze entzungo nituzkezure txortxor horiek Ama-Lurrean,jaio zinelako libre hegatzekohaizetxoarekin zerutik gertu.

97

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Txori denda hartan maizko ikusitaerosi zintuen errukituta,etxeko giroan bizkortu zintezenzure bila joan zen neska laguna,zuk gura zenuke habia zertzeanik aldiz beregaz berriz batzea,ea helburuak irits ditzakegunnaturaren xarma senti dezagun.Zu eta ni gaude gaur egun histutaesperantzak behintzat, kementzen gaitu,zeure jabeari maitez esan diot“opa iezaiozu askatasuna”,horrela zugana joango ginatekeArrateko zelai miresgarrira,bertako pagoen abaro freskuantxiruli askeak dasta ditzagun.

2017ko apirilaren 16an

98

609Zergak onerako izan daitezen

1Zergak fama eskasadauka jendartean,batik bat aberatsakdirenen artean,iruzurra delakonornahiren kaltean,ordaindu dezatelaepaitu ostean.

2Nik arbuiatzen nuenzergen ezarpena,sarritan direlakobortxen sustapena,eskuratu dezaguntinko ahalmena,bete dadin herritarzintzoen nahimena.

99

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Zerga izan daitekeona edo txarra,erabilerak ohi duzehatz jartzen marra,gastu soziala baitaherrian beharra,tamalez lehenestendute militarra.

4Dirua ez dezagunxahutu bankuan,baizik utopiaradaraman pausuan,zergak gizatasunahaz dadin munduan,herriak has daitezenhelduta kantuan.

100

5Zergak erabilikoditugu ontzeko,pobreziaren dramazuzen konpontzeko,ongizatea behingozsakon errotzeko,bizinahia geureannon-nahi hauspotzeko.

6Ez ditzagun erabilgerrak hedatzeko,goikoen handinahiakgogor pagatzeko,baizik ekologiazLurra ondratzeko,bakearen haziaknaro banatzeko.

101

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Zerga izan dadilasolidarioa,gatibuentzat den lezkurloien txioa,gal dadin egoismomaltzur arraioa,bera delako kaltegehienen zioa.

8Zergekin dezakeguhobe ontasuna,auzolan atsegina,gure nortasuna,gaur batzuek sentizenduten hoztasuna,bihar bilaka dadinbero poztasuna.

2017ko apirilaren 16an

102

610Bakearen artisauei

1Bakearen artisau taldeak esan du“helburua orain da armagabetzea”,Paris eta Madrilen kontra daudelakolan eskerga zertzeko erne ari dira,ekintza zail hau dute ausarki prestatugero itzul daitezen, deserriko minak,eurekin bat egin du arima xaloakauzolana delako herri honen arma.Erakunde zaharrak oinez tinko darraiAieteko bidea zintzoki urratzen,erabaki senduna berriz berretsi dusentieraz baitugu Baionan txalotu,nahiz estatu zitalek maiz jazarri dutenbere hitza lehen lez jator bete baitu,herriaren asmoa berea delakohunkituta dio “agur apirilak zortzi”.

103

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Nazkatuta gaudenez gerra zaleekin,mendekua sustatzen ari direnekin,ez dugu nahi bortxa den garaile-galtzaileguk hobetzat daukagu garaile-garaile,artisauek garbiki horixe diotebakea ez delako porrotekin lortzen,harremanak kalean onduko dituguhaiek eta guk giza eskubideekin.Arren, ager dadila zeru oskarbia,ortzadarra dirdaitsu ekaitzaren ordez,egokitu dezagun txit elkarbizitzabare pausa daitezen usoak plazetan,Luhusoko bihoztun eredugarriakzuekin gu Baionan artisauak gara,naro erein duzue atsegintasunalibre bizi gaitezen euskal herritarrak.

2017ko apirilaren 23an

104

611(1937.04.26) Gernika oroitza eta bakearen lurra

1Gernikako arbolaez zuten txikitu,karlistek zutelakotinko defenditu,ez zen ere bonbekinbelztuta gelditu,herritarrak osterazituzten kalitu,azoka eta etxeakerabat suntsitu.

105

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Gernika alemanekzuten bonbardatu,Franco ankerrak ziengorrotoz eskatu,triskantza latzak harrozituzten ospatu,larogei urte diraordutik pasatu,Madrilek ez du zorraoraindik kitatu.

106

3“Guernica” obra zuenPicassok pintatu,munduaren aurreanizua salatu,sinboloa genuengeurean laudatu,tamalez noizbait zutenMadrilen paratu,“Guernica” Gernikaraziguten ukatu.

4Gerra soilik delakobidegabe zurra,betidanik izan dabizitzen lapurra,elkartasuna denezfereka samurra,Gernika, berriz, orobakearen lurra,bihur ditzagun armafabrikak simaurra.

107

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

5Geure Gernikan gerradute arbuiatzen,Hiroshiman, Sirian…gogoa pausatzen,jende gizatiarrakdituzte maitatzen,bertara noiznahi dirajator hurreratzen,gizatasuna aridirenak obratzen.

6Durango, Eibar, Bilbo,Gernika… oroitza,historia ez dezaninork utz murritza,buelta ez dadin berrizgerraren sasitza,bake zuzena izandadila garaitza,libre ondra dezagunasaben haritza.

2017ko apirilaren 23an

108

612Zazpiak bat muga barik

1Irudiak ETBn ikusi nituenBerlingo hormaren eraispenarenak,utopia zertuko zela zirudienherriaren aroa gertu zegoela.Behobian hesia kendu zutenean“bat izango gara!” gogoz esan nuen,tamalez maiz diogu estatuen aldelapurtar xaloa frantses hutsa dela,helburua horrela ez dugu lortukolurralde lehorra ez da hezetuko.

109

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Noizbait geure fotoa ikus genezakeZazpiak pozarren eskutik helduta,sendotuta euskara, halaber, kulturaongizatea zut sustraituta zolan.Horregatik gabiltza arkatzak hartutaaberrian zuzen marrazten geroa,ikurrina dilindan gura dugulakoelkartasunaren herrien agoran,auzolanak mundua oneratu dezanharresi, txarrantxa eta muga barik.

2017ko apirilaren 30ean

110

613Eibarko altxorrei

1Akondia dakusat Urko aurrean dagoAnbotori diote biek begiratzen,guk Eibarren diogu eskulturak direlaGaragoitxi, Aizketa, Galdaramiño… lez.Arbasoek horrela izendatu zituztenesateko euskaraz sentitzen zutena,eibartarrak garenez tontorretan sorgintzenmendiei lotsa zor diegula diot.

111

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Kalamuan zut nago ikusmiraz gozatzengaur mendiak hegoaz hurbilago daude,une bikain ugari pasatu dut eurekinbizinahia horrela errotu zitzaidan.Altxorrekin amesten maiz esnatzen naizenezgoiz-argiak arraiak iruditzen zaizkit,desioak ozenki berehala diostaArratera joateko prestatzen has zaitez.

2017ko apirilaren 30ean

112

614(1984.03.23) Ibon Zubizarreta eta Juan Cruz Urigueni

1Eguerdian kartelak jartzen hasi ginenlau autonomoak hil zituztelako (1*)

antikapitalistak ei ziren K.A.A.k (2*)

“Egin”en berria irakurri nuen.Pasaiako badian kalitu zituztenpoliziek zuten segada prestatu,bokalean kide bat atxilo zeukatenhitzordua jartzen behartu baitzuten.Batzarrera deitzeko ados jarri ginengazteen hilketak tinko salatzeko.garai hartan sarritan jasan genituenestatuen legez kanpoko krimenak.Txokoan (3*) geunden ertzeko beiraren aurreanjazo zena zuzen jakinarazteko,egindako kartela itsasten geundelaizua, gainera, etorri zitzaigun.

(1*) Rafael Delas, Jose Mari Izura, Dioni Aizpuru eta Pedro Mari Isart.(2*) Komando Autonomo Antikapitalistak.(3*) Eibarren Untzagan dagoen taberna.

113

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Ibon gauza izan zen ospa egitekoJuan Cruz eta biok ez genuen lortu,hankak eta besoak zabal-zabaldutapareta batean ezarri gintuzten.Polizien kotxea agertzen ez zenez“sekreten” (4*) bihotzak punpaka zebiltzan,hurko batzuk ausarki hurbildu zirenezkalte barik ginen etxera bueltatu.Iruñean dolua Azpeitian legezEraildako minak bertakoak ziren,dena baitzen zilegi “ilegalen” (5*) kontrakrimena ez dute sekula epaitu.Sentiera zitzaigun geuri ere belztuUntzagan jendea jatorki batu zen,gaur ondratu zaituztet lau duin horiek besteIbon eta Juan Cruz zuekin bizi naiz.

2017ko apirilaren 30ean

(4*) Uniformerik gabeko poliziak.(5*) Sasian borrokan ari zirenak, klandestinitatean.

114

615Ezkor ez bizitzeko

1Gaurko eguna kuttunaizan baita gogorra,ziegan mirailak esan dit“dirudizu ezkorra”,bizitza iruditzen zaitzu gabe lar idorra,zeure xarmak blai dezalaneure arima sorra.

2Espetxean hondatutasartu nindutenean,ezin zintudan ikusinire oroimenean,oraintxe geure maiatzairazeki denean,loratuko gara diotlibre zorionean.

115

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Egunak eratzen ditutkrisiak eztitzeko,zurekin desirak geroederki mamitzeko,nahiz ziega ez den toki batnonora higitzeko,zugana heltzen naiz zeuretaupadak aditzeko.

4Neguko egun motzetangogoa zait tristatzen,horma grisaxkek didatesentiera zartatzen,zutaz pentsatzen, ordea,arin naiz oneratzen,bizinahiak goiztiriangozo nau inguratzen.

116

5Nik azken urteak ezinizan ditut dastatu,zigorrak hainbat gauza ditnahitaez deuseztatu,eskerrak nauzula orohitz eginez sustatu,adorea didazulabihotzean ziztatu.

6Telefonora joaten naizzurekin mintzatzeko,ametsak ta esperantzakondo elikatzeko,tarte hori izaten daajeak gozatzeko,biharko bizimoduaegoki prestatzeko.

117

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Nirekin zaudenez zaramusarik xaloena,sorkuntzara iristekobiderik errazena,argazkiaren aurreanmaiz dagit hasperena,baitan ziplo esnatzen zaitsortzeko ahalmena.

8Irtengo naizenean dahasiko atsegina,zurekin elkartuko naizgaindituta osina,sasitza izango denezberriz zelai apaina,laztan, usainduko dugubioleten lurrina.

2017ko maiatzaren 7an

118

616Ama-Lurri deika herriaren alde

1Ama-Lurri ari naiz ozen deiadarkakemena naroki opatu diezadan,asmatzeko zer egin euskal jendarteanizurrite latza zuzenki gaintzeko.Aberria dabiltza estatuak galtzen,geure nortasuna maltzurki xurgatzen,debekatu digute oraina josteamugak ezarrita banatu gaituzte.Ez daudenez bakea errotzeko gertu,gure baratzetik armadak kentzeko,gorrotoa ereiten ari diren horiekpikutara ditut sarritan bidaltzen.Penaz diot “gu gaude askatasun barik”euren polizien jardunak sufritzen,ez diegu lagako geroa gidatzenborrokan gaudela senti dezatela.

119

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Kontsumismo gaitzean ez naiz ni gordekolurraldea libreki gura dudalako,garbi diet esango porlan zaleeiguk elkartasuna hobeste dugula.Gobernuek mezua entzun dezatelaez delako gaurko egoera ona,ez direla eurenak denon ondasunakauzolana dela aberastasuna.Ama-Lurrek esan dit kemena hauspotuz“herriaren alde gu izan zaitezte,bengantzari atea behin betiko itxibertan bizi diren jende xaloekin”.“Eskubide guztiak lora itzazueaberriak gero mardul iraun dezan,teoria praktikak zer dezakeenezkartzelak husteko urratsak bizitu”.

2017ko maiatzaren 7an

120

617Gertatu zaidalako

1Hormatxoriak hizketanetxarteko gainetan,udaberrian dabiltzaugaltzeko jostetan,espea oinez ari dasartuta gogoetan,bizitza zaila delakobarruen zokoetan.

2“Mindu zait” penaz esan du“esparruan giroa”,ez direlako konpontzenbera eta eroa,botikak txarto hartutada bihurtzen harroa,hola berba egin ordezsoilik dagi orroa.

121

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Espea urduri dagosentitzen du beldurra,aisian beraren kontradaukalako makurra,espe horren erruz gertadakioke malurra,jaso dezake zein emanbabesteko egurra.

4Helbururik behinena dabueltatzea herrira,ohi legez hori esan dutxoriei begira,hauek espe bortitzetikurrun egoten dira,edatera joan dadilasenaren iturrira.

122

5“Ni gizon bat naiz” diotsomatxista basatiak,euskal espeak zintzoki“garela gizakiak”,etengabe aritzen dakontatzen balentriak,sarritan emandako zeinjasotako jipoiak.

6Gaur, behintzat, lasaiki dagoeguzkia gozatzen,arima kezkatuariadorea opatzen,kinka eskasa jarraitubeharko du pairatzen,xarma naro hedatutaegoki kudeatzen.

123

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Berriro atera diraetxartera batera,hitz zuzenekin zerbait duondu bere joera,“izan zaitez” esan dio“xalo eta onbera”“hola itzuliko zaralehenago etxera”.

8Ezleku beltzean espebatzuk dira zakarrak,adimena galtzen diedrogaren zarakarrak,gu jator saiatzen garaekiditen liskarrak,jakintzak diezazkielasenda buru kaskarrak.

2017ko maiatzaren 14an

124

618Zazpika aldizkariari esker

1Bart ziegan “Zazpika”k arras hunkitu nauKorrika oroituz negarrez hasi naiz,artikulua dut arretaz leituhainbat bizipen dit ekarri gogora.Nire bizitza da agertu atalka,haurra, nerabea, gaztea, heldua,etxea, maitea, joan ziren kuttunak…egindako hutsak eta obra onak.Iraganetik naiz orainera heldu,sehaska gozotik barru garratzera,tarte luzean dut tantaka sentitu,zoria, tristura, maitasuna, bortxa…Sentimenduak dit bidean lagundukontzientziak dizkit urratsak zuzendu,ideologia euskara izan dazapalkuntza zer den erakutsi zidan.

125

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Korrika zinez da hausporik onenahegatzen naraman haizetxo leuna,beregaz herria batuta dakusatkantuan pozarren euskararen alde.Eibarren gaztetan lilura izan zenoraintxe den beste ataka honetan,hamaika pilpira gertu dastatutageroa nekusan itxaropenez blai.Historia gaude gaur izkiriatzenapirilak zortzi armagabetzea,orduan genuen hori bera eginAskatasunaren Ibilaldian zut.Euskal prentsarekin elikatzen garairitziak bikain ehuntzen ditugu,Korrikan jarraika mezularieiEuskal Herriaren mapa dazagugu.

2017ko maiatzaren 14an

126

619Joan ziren Amnistiaren Aldeko Batzordeetako kideei

1Amnistiaren aldebainintzen aritu,hazia zenidatenariman sustraitu,ohi legez naizelakozuekin oroitu,askatasuna bardagertu dut sentitu.

2Barrutik zintuztedannahitaez agurtu,gogoan ez zareteahanzturan urtu,zinostenez “kateakditzagun apurtu”kemena ziegan ez zaitsekula uzkurtu.

127

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Zuekin maiz nioen“presoak askatu”,“iheslariak zaindueta elikatu”ataka behar dugudemokratizatu,amnistia dezagunzuzenki gauzatu.

4Kartzelan egoten naizzuekin berbetan,gauaz elkartzen garanire ametsetan,arreta jartzen dugukontu baikorretan,plazetan gaudelakoeuskal herrietan.

128

5Txosnan lan genegienherriko jaietan,elkartasuna batuotarren zozketan,preso-iheslariakzeuden bihotzetan,senideak gurekinzutik kaleetan.

6Zenbat borroka etamanifestazio,zenbat asmo, desiraeta ilusio,horretarako geneukanhainbat argudio,herri honek goiarihola eutsi dio.

129

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Euskal bidean gaudemotxilak hartuta,horixe diotsuetbertsotan poztuta,giza eskubideakdenontzat lortuta,zuekin biziko naizoro eztituta.

8Joan zineten oinatzaksakonki utzita,geurean amnistiahitza itsatsita,bengantzaren zutoinakziplo eraitsita,ondratuko zaituztetnonahi goretsita.

2017ko maiatzaren 21ean

130

620Horma sugandilari

1Horma sugandila zulotik irten daharrietan dago eguzkitara,intsektuak trebe ehizatuko dituatseden hartzeko gero berriro,bere betazalak mugikorrak diraeremua ondo begiratzeko,isats luzea du, mihi bifidoakolore arrea kamuflatzeko.Bere familian txikiena baitaizaki eder bat nolanahi ere,nahiz ez duen musker baten tamainarikarriskuak erraz saihesten ditu,narrastia denez odol hotza baitubaina ospa dagi bizkor hankekin,maiatzean zaio laket usaintzeanatura delako oro lurrintzen.

131

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2“Geure generoa ez baita narrasa”ahalmenik balu esango luke,geurea, berriz, da erabat lardatsaherrestan gabiltza denon kaltean,sorlekua bortxaz txikitzen dioguzakar gauzatzeko anbizioak,porlana edonon ezartzen dugunezlazertido asko hiltzen ditugu.sugandilak muga jarriko ligukeez diezaiogun lar bizitza txartu,ase dagoenez geure joranekinpresaka otu zait izkiriatzea:“gu geu sortu baino askoz lehenagonoizbait itsasotik heldu zirenez,saurioen zola eurek bezainbestezainduko dugula sina dezagun”.

2017ko maiatzaren 20an

132

621Drogek amei egin dietena

1Alkoholak lez drogak erraz dusuntsitzen gure sendia,biak batera aritzen diraizorratzen gaztedia,ama bihoztun bati ziotengogor astindu habia,geroztik dar-dar bihurtu zaiobizialdia hobia.

2Pattarren eta drogen kalteaama honek du sufritu,senarra eta ia haurridebarik bera da gelditu,aspaldi ziren lehengo ametszoragarriak amaitu,jada zaizkio desirak etailusioak urritu.

133

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Bere bizitza orain soilik daumetxo haien hileta,urte haietan egongela zenseme-alaben olgeta,etxean zintzo emango zienganorazko heziketa,baina ezingo zuen ekidingero drogen zikin meta.

4Ama batentzat okerrena dagaltzea bere fruituak,etxea zuzen jo zuelakohauts zurien oinaztuak,laster lehertu ziren suareneraginez istiluak,banaka danba hilko zizkioninpernu horren mailuak.

134

5Amak borrokan hasiko zirengainditzeko arazoa,drogak ez zezan ardoak bestegaizkitu euren auzoa,lehentasunik behinena baitzenzaintzea maitez gaixoa,bestalde tinko salatu zutentrafikari temosoa.

6Tamalez keri guztiek duteerakartzen zoritxarra,zaila delako kanporatzeamendekotasunaren harra,etxean trostan sartzen deneanpozoi hutsa barra-barra,aulki hutsekin sukaldean dahasten amaren negarra.

135

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Edozein amak eskaintzen ohi dumusu-truk samurtasuna,etxeko minen ohitura txarreklagatzen dute iluna.zelaian mozten saiatuko zenmitxoleta errudunamaitasunak ken ziezaion zama,bueltatu giro kutuna.

8Heroinak ta edanak zutenjarri etxean itua,krudelki oro joango zitzaionamari belzten patua,udaberrian leihotik gertudantzu hontzaren ulua,izartegira nare begiraeztitzen zaio dolua.

2017ko maiatzaren 28an

136

622Gizon tunantea zintzo dadin

1Hainbat gizon tunante ez da ondo portatzen,txortan egin ostean xarmanta zen liliaz,nahiz ez duten ohean gutxiesten zein mintzen,egindako jolasak hedatzen ohi dituzte,atzo arte zituzten lizunkiro kontatzenlagunekin edaten lurpetuta etika,orain laket baitzaie filmatzea uneabidegabe neskaren izen ona zikinduz.Irudiak whatsappen sartzen ari direnakgaitzespena baitute ezbai barik merezi,matxismoa ez dadin inoiz izan ohoreezin dugu onartu horrelako irainik,ukendua biktimak gozo senti dezala,elkartasun osoa atseginez kalean,harroxkoa hobenaz oro lotsa dadilabehin betiko gal dezan tente daukan gandorra.

137

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Ospetsua bazara dena ei da zilegigertaera askotan, behintzat, hori dirudi,futbolari batzuek zori hori baitutetifosoek diete arrazoia ematen,neska, berriz, sarri da hala-hola galtzaile jendartea oraindik lar matxista delako,iruzkinen zoruan igarotzen ohi baitaizatetik biktima izatera errudun.Iraultzarik ez dago jokaera hauekinutopia ez dugu ekarriko gurera,zuzen susper dakigun kontzientzia sorgorragizon horien praktikak salatzen has gaitezen,feminismo eleak arrakasta lor dezanama beste dezagun maita nornahi andrazko,zinez hartu emanak duinak izan daitezensexuaren plazerak sano goza ditzagun.

2017ko maiatzaren 28an

138

623Futbola soilik delako espe batzuen hitza

1Cristiano, Messi taGriezmann idoloak,espe batzuk dirudidirela leloak,ziegatik dantzuzkiguzaleen orroak,lehortuta dauzkatesenaren erroak,horrelaxe ahanztendituzte hurkoak,sukaldean euren zaindaudenen malkoak.

139

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Bere grina horienalegez da futbola,edozein droga besteedo “Coca-Cola”,muturka ibiltzeaostera kirola,isurtzeko sastakazorura odola,beste edozer gauzaez zaio axola,maitasunak kaskoakonpon diezaiola.

140

3Arren, futbola izandadila jolasa,kartzelan ez gaitezensorgor bihur masa,ondo dago hartzeanoizik behin arnasa,ez dezagun, ordea,inoiz marra pasa,irrika diezaiogunsutsuari laxa,ez dadin patioanizan hain narrasa.

141

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Futbola da garunajaten dizun sitsa,sarri zikintzen zaizuhorregatik hitza,golek dakarten ditxadelako murritza,golen ordez aukeraezazu bizitza,ez dadin izan zeuregeroa sasitza,ureztatzen has zaitezjakintzen zuhaitza.

2017ko ekainaren 4an

142

624Enaren itzulera ikus dezagun

1“Presoak kalean egon baino lehenez nadila zendu”, kezkatuta diot,gau izartuetan nire desira damaizko agertzen den ametsetako bat,Franco hil aurretik horixe zioten,zahartu garenok gaur hori diogu.“Errefuxiatuak itzul daitezela”gogoak diosku egunsentietan,berrogei urtetan borrokatu garaamnistiak dezan zipriztin herria,ehundu dezagun dotore bakea,bizikidetzaren soineko ederra.Bidean hamaika kide geratu dageure bihotzetan nare bizi dira,eurekin eskuak batu genituen,ilusio asko zintzo konpartitu,euren ahalegin eskergari esker“Kalera, kalera” hur sentitzen dugu.

143

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Eguna biziko dugula uste dutauzolanak bikain lagunduko digu,urratsak zuzenki ematen darraiguarmagabetzera hola heldu gara,herrian giroak hobera egin dukalean garbiro sumatu daiteke.Geurean dira ja joan lau hamarkada“amnistia orain!” esan genuela,kartzelak husteko gogoz jaiki ginenloreen maiatza odolez busti zen,plazetan bortxa zut salatu genuen,erail zizkiguten minak ondratzeko.Atzo lez gaur diot gerturik gaudelaemateko dena zauriak ixteko,aizue xedea orduko bera dadenok kate barik ondo bizitzea,gurekin ditzaten senti joan zirenakenaren pilpirak libre aberrian.

2017ko ekainaren 4an

144

625Iheslarien bizitza garratza

1Ziztatzeko hartu duthaserre orratza,idazteko pentsatzendudana arkatza,“iheslarien kinkadelako garratza,Europa izan zaitezeurekin maratza.

2Nahiz jendeak datozengerratik ihesi,nonahi nahita dietejarri mila hesi,eurei jaurti ordehorrenbeste gezi,hobe genuke gurekontzientzia hezi.

145

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Geure elkartasunaorain denez motza,negutean jasatenari dira hotza,nork hautsi die ditxa?nork deitu arrotza?Europak ez dezalasenti berriz lotsa.

4Orain karpa batetikbestera dabiltza,Sirian zutelakobortxaz galdu giltza,gu eurekin oro harzekenki gabiltza,ez ditzagun gaixoakgabezian iltza.

146

5Migratzaileak izanzein iheslariak,txarto portatzen diragaur agintariak,ea behingoz izatengaren gizakiak,zintzo diezazkiegunestal lubakiak.

6Euren bizitza denezaspaldian latza,ez diezaiegun botazaurietan gatza,eskainiz sagarra taez maltzurki patsa,geure sentiera daizango aratza.

147

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Denaren beharreanestu familiak,hala daude zaharrak,etxeko txikiak,Europan sartzen diraherenak eriak,oro susper ditzalaarimen zirriak.

8Oraingo malezia,dezagun atertu,sututako garretankonponketa zertu,horretarako egongaitezen zut gertu,haurren gorputz makalakdaitezen edertu.

2017ko ekainaren 11n

148

626Arrate nire azken borondatea

1Hil aurretik hau da borondateaHerio gertu zain daukadalako,Arraten zirrara sentitu nahi dutlagun iezadazu maite kuttuna,nire azken hatsa bota aurretikgu izan garena ospa dezagun.Nahiz taupadak hasi diren apaltzenbihotza nekatu egin delako,bikain egongo naiz gurpil-aulkiantxorien kantuak berriz dastatzen,eguna garbia izan dadilaprintzekin gaitezen indarberritu.

149

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Gaur nirekin zaude ospitaleandir-dir ohearen aldamenean,“zu bihar Arraten egongo zara”joateko unean esan didazu,laztanduko gaitu udaberriakgeure zoriaren zelai jorian.Olgetan dabiltza umetxo batzukeuskaraz mintzatzen zoragarriro,“lasai joango zara” esan didazualtxorra delako gero biziko,pagoen hostoek baietz diotehaizetxo leunak kulunkatuta.

2017ko ekainaren 11n

150

627(2016.07.31) Urkullu kideen haurrak babes itzazu

1Apalekin gara zurrunak izaten,malguak, berriz, ahaltsuekin,politikoek maiz horixe dagitebortitza dena hobesten dute,beldur izatea naturala denezhalako gauzak gertatzen dira.Urkullu Loiolan atzo jazo zenagarbiro diot, “ez da zilegi”,ausarta ez denak presoen aferanbere ardurak laga ditzala,aizu ez delako inor nahitaezkoez bazara gai, arren, joan zaitez.Ezin duzulako herrian agindusufrimenduak sendatu barik,entzun Etxerati, txostena leitu,bengantzak haurrak kaltetzen ditu,espetxeak arras urrun daudelakobidaiak dira arriskutsuak.

151

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Polizia duzu atseginez hartu,espe ohi duina, berriz, baztertu,ez diozu nahita arreta eskainihaurren kinkari muzin eginda,aldaketa hola ez dago zertzerik,demokrazia barreiatzerik.Gaur Urkullu zeuri haserre diotsut,“Loiolan txarto aritu zinen”,espainolak legez gobernatuz gerozelai hau ez da loreztatuko,gu beste has zaitez urratsak ematenhaiza dezagun dispertsioa.Aizu esperantza ez dakigun histukideen haurrak babes itzazu,Zaballan ditzaten ikus gurasoak,beste haurrekin jolas daitezen,motxila gerora soilik izan dadintxango eztia gurasoekin.

2017ko ekainaren 11an

152

628Independentziarako bidea

1Macron, Le Pen, Rajoy, Sanchezgu aginteko lehian,euren estatuek menpegauzkate aspaldian,demokrazian hasikogara libre abian,berdin euskara, kulturaeta ekonomian.

2Arren, utz diezagutelahoriek erabakitzen,hartu-emana has dadinberehala eztitzen,herrien Europa bor-borhasiko da loditzen,aniztasunean bikaingarelako kabitzen.

153

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Europa duina dezagunmuga barik gauzatu,zentzuak behar liekexede hau proposatu,Madril ta Paris bakeaarduratsu hautatu,herri txikiek hartukogenuke hor ostatu.

4Danga bazter dezatelagaurko inposaketa,monarkek armekin zutenbehartu eraketa,Europan kemenez prestadezagun galdeketa,boza izan dadin holagatazken konponketa.

154

5Demokrazia izangobaita ongizatea,jator irekiko duguetxearen atea,bertan biziko da sortzenari den jendartea,hamaika kolore politduen lagunartea.

6Demokraziak eraikidiezagula zubia,ez dadin sekula izanlurraldea hobia,kultura izan dadilaarimentzat habiaeuskara gozo gaituenelkartuko ibia.

155

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Ez dezala inork sentihau dela deserria,edonork esan dezalahau da denon herria,loreztatu gura duguherri xume berria,elkartasunak on dezanederki aberria.

8Kulturaz ekonomiadezakegu bazkatu,auzolanak horixe dubetidanik islatu,lehenbailehen dezagunlan arloa gidatu,independentziak ditzangogoak kitzikatu.

2017ko ekainaren 18an

156

629Etxauzia 8. Herrialdearen egoitza

1“Euskal diaspora” sentieraz diot“gure zortzigarren herrialdea da”,Euskal Etxeetan sustatzen dituzteasaben ohiturak eta historia,halaber, kultura barreiatzen duteeuskara ikasten eta erabiltzen,batzuk folklorea lantzen ari dira,beste batzuk, berriz, independentzia.Gugandik joan ziren bizitza ontzeko,jatorria zinez dute goraipatzen,gurekin dabiltza hartu-emanetanprezatzen gaituzte batzen garenean,eurekin ditugu mardul loratukourtetako amets eta desioak,“iheslari eta presoak etxeraaberria zuzen eraiki dezagun”.

157

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Gaztelu zaharrak Baigorrin zut dirau,Etxauzian ei da geroa hasiko,asmoa esaldi batekin sortu zen,“euskaldun bat euro bat” auzolanean,euskal herrientzat erosiko dutediasporak hor izango du egoitza,kultura bertatik hegatzen has dadinhistoria edo ekonomia lez.Ameriketara aspaldi joan ginen,orain joaten gara mila tokitara,haien ordez jende asko etorri zen,gaur egun horixe gertatzen ari da,bihotzez diogu eurak gu direlanonahi bizi diren euskaldunak beste,harmonia zintzo eratu dezagunzortziak bat zoru solidarioa.

2017ko ekainaren 18an

158

630Palma olioaz

1Palmondoaz ari dirabizitza lurperatzen,oihanak eta soroakberekoiak hondatzen,indigenak sorlekutikdituzte kanporatzen,halaber orangutanakjanik gabe lagatzen.

2Eguratsa txartzen digupalmaren olioak,erregai bilakatzen dukapital arraioak,elikagai batzuetandaude gaitzen zioak,zera janda ditzakegujasan ondorioak.

159

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Palmarekin batzuk diraerrazki aberasten,tamalez injustiziaberarekin da hazten,nekazariei zaiebizinahia eskasten,dietelako asabenondarea ebasten.

4Palmaren alde dituzteekologistak hiltzen,herrien ekonomiakpobrezian amiltzen,multinazionalak dirapistolekin ibiltzen,ez direlako sendunenaldarriak isiltzen.

160

5Arren, ez itzazu erospalmaren ekoizkinak,ez saritu naturarenjale aseezinak,kapitalismoak ditueragiten suminak,ez diezagula odolazurrupatu izainak.

6Indonesian, Papuan,izakiak akitzen,Thailandian, Nigerian,ondasunak txikitzen,Kolonbian, Hondurasen,Ama-lurra okitzen,gizatasuna du palmaolioak gaizkitzen.

161

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Europak tinko esan du“ez dut eskuratuko”,“palma olio zikinageurean onartuko”,baina ez ditu oihanakarduraz suspertuko,mindu dituen izakiahulak babestuko.

8Dirua munduan denezgabezien murdea,elkartasunak ongarridiezagula oldea,zentzua izan dadilakraka horren ordea,munduak bilatu dezanirauteko moldea.

2017ko ekainaren 25ean

162

631Elkarbizitza eta askatasunerako

1Harmonia pitz dezagun elkarbizitzarako,udaberri sanoa askatasunerako,memoria bakoitzak du idatziko bereamindutako arimak ondo senda daitezen,maitasunak gidaritza herrari ken diezaionjendartean egia mintzatzen has dadila.Aspaldiko ika-mikak zuzen konpon ditzagunlubakiak lagata plazan bildu gaitezen,hauspotzeko atseginez bizinahia geurean,eskaintzeko elkarri sentieraz eskua.eskubide printzipalak zipriztindu osteansendo lora dakigun lurraldean bakea.

163

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Auzi minkor asko dago argitzeko herrian,ekarpenak zertzeko biktimak prest ei daude,ze eskatzen ari diren adi entzun dezagunsaminduen larruan txerak pausa daitezen,zergatik ez dugu jartzen hitzordua Gernikansuspertzeko bihotzak ehunduta oraina?Harremanak nahi ditugu zubiekin sendotuaberrian has dadin goiztiria oskarbi,gerratetik ja laurogei urte gogor joan diraauzolana dezagun enpatiaz apaila,bortxa eta mendekua ziplo isil daitezen,ez daudenak etxera onik ekar ditzagun.

2017ko ekainaren 25ean

164

632Bortxak hil dituen haurrei

1Zergatik jazoko zendrama Manchesterren? (*)

Zergatik aginteanbeti dago Txerren?Haurren eskubideadagoenez herren,indarkeriak ditutratatzen okerren.

2Manchesterren biktimakia denak haurrak,injustizian diraegosten malurrak,bengantzak nonahi dituematen egurrak,halaber, gerrak piztenlargura makurrak.

(*)2017.05.22an Manchester Arenan atentatua gertatu zen

165

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Su arma ekoizleaohi da egoista,burugabe armatzenei du jihadista,anker horien fedeadelako faxista,galarazten dietehaurrei txirrista.

4Europan ez dakiguataka zentzatzen,ezta zergatik eregaituzten kolpatzen,jihadistak dioskugorputza zartatzen,Sirian ditugulahaurrak akabatzen.

166

5Haurrak jasaten dituhelduen liskarrak,bortxarekin dituguitzaltzen izarrak,osten dizkiegunezdesiren otarrak,euren ametsak dirabilakatzen txarrak.

6Manchesterren, Alepon…hurkoak galduta,begiradak beharrezdaude goibelduta,ikusi ditugunezhaurrak triskatuta,bakeari diogudeitzen izututa.

167

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Gerrekin ezin duguonura dastatu,haurren ongizateabikainki bermatu,elkartasuna gogozdezagun aupatu,edozein aitzakiatinko borrokatu.

8Manchester izan dadinazken oinaztua,ortzadarrak dezalamarraztu zerua,eztitu eta gerozirrika dolua,lorez bezti dezagunhaurrentzat mundua.

2017ko uztailaren 2an

168

633Sadikoak kide gaixoak mindu ditu

1Sadikoa irten da bere estoldatikesateko demasak kide gaixoei,lotsa barik esan du ezin dena esan:“espetxean hil arte biziko zarete”,herrarekin legea ankerki darabilkaio maltzur faxistak ez du etikarik.Gobernuak muga bi hiletan jarri duhil hurrena nolabait libre gera dadin,hola soilik lezake azken hatsa botaziega ziztrin batean isolamenduan,kide batzuk jadanik urrun zendu diraetxekoen epela ezin sentituta.

169

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Espainiak bengantza elikatzen darraisasidian sartuta bakearen kontra,Frantzia gaur ei dago bidegurutzeanmantendu zein itzali txingarrak ezbaian,senduna den herriak aldiz garbi dio:“ez dezala bortitzak konponketa histu”.Deserrian aspaldi hainbat kide dagoegoera larrian osasunik gabe,Etxegarai, Urkullu eta Barkos, arren,Oierrekin (*) adina bat egin eurekin,esperantza ez dadin bilaka ekaitza,aberrira zutunik bueltatu daitezen.

2017ko uztailaren 2an

(*) Oier Gomez, Gasteizko preso ohia, Frantziako gobernuak libre laga zuen, bere gaixotasuna sendaezina delako

170

634Akebai baietz izango da

1“Akebai” mosaikoa (*)

dezagun gauzatu”,plataformak zertzekogaitu gonbidatu,euskarak bikain ditzaneibartarrak batu,hiriak Guinness-eanhar dezan ostatu.

2Nahiz erdarakada batden klarki akebai,asmoari diotsotdudarik gabe bai,euskara umeekinoro dadin arrai,gazteekin taupakaaise dezan jarrai.

(*) 2017.06.22an mosaikoa burutu zen

171

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Gaztedia ohi denezedonon geroa,euskarak eskertukodu bere beroa,hartu-emana izandadila sanoa,geure hizkuntza izanez dadin nanoa.

4Mihian busti barikzitzaidan sikatzen,zokoratuta, berriz,elbarri geratzen,etxean nintzelakosakonki tristatzen,gaztetan hasi nintzenkalean mintzatzen.

172

5“Akebai” berda dadinbelardi larua,euskarak altxa dezangurekin burua,geure umeek ikusdezaten keinua,iluna ñirñirtukoduen errainua.

6Auzoetan bizkor dasustraitu ideia,zoragarriro eginduzulako deia,“Akebai”, irten denezondo zeure lehia,baietz izan Eibarren“abeto” izeia.

173

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7“Eta Kitto!” zabiltza“Akebai” sustatzen,euskara hogeita bosturte ferekatzen,kultura guztieimusuak banatzen,ametsak dizkiguzumusu-truk loratzen,

8Mosaiko erraldoiaUntzagan ikusgai,gaur “Akebai” zurekingu izan gara gai,bihar esango duguez dabil alderrai,euskarak gazteekinzinez mardul darrai.

2017ko uztailaren 9an

174

635Zure umetokian bizi izan nintzen

1Zuk umetokian artatu ninduzunasmorik onenaz aritu ei zinen,hogeita hamabost aste gozo-gozotxoko samurrean bizi izan nintzen,nik zure taupadak sentitzen nituenlaguntzen zidaten lasai egon nendin.Zu nitaz erditu zinen momentuanhartu-emana zen tamalez amaitu,zilbor-heste ona moztu bezain azkargertatuko zela ondorioztatu dut,negarrez orroka hasi nintzeneannigandik deblauki urrundu zintuzten.

175

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Hemezortzi urte geroztik joan dira,ez dut inoiz jakin zu nongoa zaren,amak behar zuen sabel emankor batarazorik gabe mardulki sor nendin,beharrez zenion subrogatu eginduintasunez bizi ahal izateko.Ohean zurekin sarri amets dagitez duzu, ordea, izen zein musurik,ezin izan dugu elkar ezagutunire desioa egun horixe da,zeure lurraldean eman diezadazunlapurtu ziguten laztan maitekorra.

2017ko uztailaren 9an

176

636(2017.06.03) Iruñean ez demokraten manifa

1Nafar bandera versuseuskal ikurrina,eskuindarrak dabiltzaxaxatzen sumina,manifaz lortu dutehelburu zikina,hedatzea herrianherraren zirina.

2Esparza ikurrinazoro arbuiatzen,aurrerakoiek biekdituzte maitatzen,aizu konponketa dahelduko mintzatzen,eta ez sentierakbortxaz debekatzen.

177

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3UPN beti leznafarrak banatzen,lurraldeko ekanduminak mespretxatzen,Espainia du ezbaibarik goraipatzen,PPk ta PSNkdute sostengatzen.

4Manifa horiek dutemaltzurki eratu,nafarren sinboloatxarto baliatu,nahiz dioten ozenki“geurea sustatu!”,Francorekin ez zuteninoiz defendatu.

178

5“Euskal Herria ziplodezagun txikitu!”,aspaldian gintuztenhoriek erdibitu,diktadurak adinagaituzte etsitu,aldaketaz ditzagunajeak eztitu.

6Ikurrina edukidute giltzatuta,euskara legez hesi,batean sartuta,boteretik at daudeoro pipertuta,dirua kudeatubarik izoztuta.

179

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Gobernua ez dagoegun ustelduta,pikaroen kiratsaarduraz kenduta,zauri ugari daudezuzen orbainduta,nafarrak lehen bainohobeto zainduta.

8Aurki udalek dutelibre bozkatuko,ikurrina eskegizein ez hautatuko,Nafarroakoak duzinez ospatuko,berriro direlakodilindan batuko.

2017ko uztailaren 16an

180

637Errekaleorri

1Gorka Urtarani esan diote,“ez ezazu lehor Errekaleor”,“taupaka nahi dugu alkate jaunaez itzazu ito amets ederrak”,“arren, ez asmatu gezur merkerikauzotarren nahia deuseztatzeko”.Auzoak erein du alternatibajendarte hobea zoritu dadin,kapitalak, berriz, ez du onartzenbere asmoen at dagoen ezer,alkateak dauka jarrera bera,tamalez garbiro sumatu dugu.Udalak iraultza mehatxatu du,Iberdrolak laga argindar barik,esperantza ziplo desager dadin,bankuek agintzen jarrai dezaten,ez dezagun ahaz geure arduralagun diezaiogun utopiari.

181

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Hil hurren zegoen Errekaleorheldu zirenean gazte ausartak,horko antzinako egoiliarrekatsegintasunez bat egin zuten,ongizatea da ordutik hazi,zurbil zegoena suspertu dute.Kukutza eraitsi, Itoitz urpetu…ez dadila eror Errekaleor,ohiko lapur banden grisaren ordezGasteiz berdea hobesten dugu,ekinez ezina lor dezakegu,auzolanaz gaindu horien afana.Bortxa ez delako demokraziabakean uzteko eskatzen dugu,ez dezan diruak ankerki hautsihunkitzen gaituen iparrorratza,jaietan pozarren esan dezagunErrekaleorrek bizirik dirau.

2017ko uztailaren 16an

182

638Osasuna bueltatu dakizun

1“Bizkarra lehen bezaintxarto da geratu,ebakuntza honekinez dute asmatu”“Izan zaitez baikorra”dizut aholkatu,min sarkorra dakizunzerbait oneratu.

2Sendagileak gurealde ari dira,garamatzate gogozbeltzetik argira,tamalez noiz edo noizna(ha)siko balira,ez diezaiegun murritzzor diegun mira.

183

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Galenok diezazulaosasuna zaindu,ondoeza maisukierabat arindu,maitasuna ez dadinsaminaz erkindu,desioak dakizunaldapa berdindu.

4Hipokrates Galenobezainbat aiduru,zu artatzeko dagozientziaz gonburu,zalantza ez dadilaizan estakuru,behingoz, isil ditzagunhainbeste zizpuru.

184

5Aizu ospitaleraarreta eske joan,utz itzazu ustezkoeskasak kanpoan,denetik omen dagoosasun arloan,baina gehienak daudegaixoen alboan,

6Arren, sendagile batmina sendatzeko,bizitzaren magiaoro dastatzeko,kalera deablauki naizirten eskatzeko,lehengo sasoi onaberriz gozatzeko.

185

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Irriñoa bueltatudadila zugana,zirujauak dezalagauzatu esana,bertsotan opa dizutonura laztana,bihar zu ta ni izangaitezen izana.

8Lehen bezain xaloanahi zaitudalako,min horrek laster zaitubakean lagako,atsegina ereingodugu guretako,bizinahia haz dadinbion zorirako.

2017ko uztailaren 23an

186

639Jose Antonio Alberdi Zabaletari

1Zu, zeu, Porrotx, Pirritx eta Marimototsekin,“Goma” laket zaude Amañan eurekin,nahiz betiro zabiltzan jaietan presakaatsedena ondo etorriko zaizu,arnasa har ezazu beraz kezka barikegitarau dena martxan dago eta.Jada jaiak eratzen lau bat hamarkadaurtero auzoan magia zertzeko,hamabi hil lanean saltsa osatzekoaurrekontuari buru egiteko,haurrak alai daitezen helduak adina,uztailean leher dadin txapligua.

187

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Kaltetzeko SGAEk zerga ezarri dubaina zu ez zara enpresaburu bat,izerdia isuri da zuk dagizunaeredugarriak diren kide jatorrekinizain horiek odola xurgatzen ohi dute,eskerrak Eibarrek lagundu dizula.Kulturako jendea bat dator zurekinelkartasunean batuko zarete,lagun minek horixe egingo baitutepilpiren gunea ez dadin itzali,auzolana delako Amañan indarrapailazoak dira oholtzara igo.

2017ko uztailaren 23an

188

640Barraskiloak ez du gatazka gaindituko

1Barraskilo txepela maskor barreneaneuria atertu arte egongo da,hori dagi molusku gasteropodoakekiaren printzak irten bitartean,ohitura da zinetan erabat eskasabere zera zaio horrela moteldu.Herrestan da higitzen lorratza marraztenpresa barik doa Herioren bila,azkarrago naturan arituko balitzbizirik gehiago iraungo luke,zozoa ez denean gizakiak garajasotzen duguna gerora jateko.

189

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Prozesua ez dabil nahi genukeen lez,gatazka ez dugu oraindik gainditu,estatuek galgari sakatzen dioteeusteko horrela status gaitzari,arinago batuta joango ginateke,geure baloreak landuz sendoago.Barraskiloarena luzaro egindakazola batean amai genezake,lanabesak gogotsu eskura ditzagunlurrak eman ditzan oparo fruituak,dastatuta pikuak euskal maratoianhelmugara trostan libre hel gaitezen.

2017ko uztailaren 23an

190

641Biktimok elkarbizitza hitzar dezagun

1Estatuak biktimakditu erabiltzen,politika gaitzetanzakarki hariltzen,bereak ez direnakbaititu isiltzen,joan ziren minak holaberriro erailtzen,memoria basatzanari da murgiltzen.

191

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Zeure sufrimenduanahi nuke sentitu,jakin dezazun zenbatdudan nik sufritu,tamalez bortxak noizbaitgintuen etsaitu,Francorekin hasi zengatazkak zauritu,konponketak gozorogaitzala ongitu.

192

3Bengantzak dizulakobihotza hormatu,zentzua nahi nizukemusu-truk opatu,gorrotoa dezagunbehingoz, zokoratu,atseginez gaitezenbiok laster batu,giza eskubideakditzagun goratu.

4Garari berrira garatinko abiatu,herriak zuzen dezanbakea eratu,ez ezazu zorokibidea puskatu,zuretzat ona denezere gerizatu,hil zutena dezagungogoan ondratu.

193

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

5Biktimak plazan garazirraraz elkartu,elkarbizitza dugukemenez hitzartu,herritarrek gurekindute parte hartu,hurbiltzera garenezzintzoki ausartu,Gernikan ñirñirka daortzia izartu.

6Biktimok bikain dugugeroa marraztu,inoiz ez ditzagun joanzirenak kakaztu,pairatu eta gerohainbeste oinaztu,ika-mikak dituguhitzekin araztu,gizaki gisa garaoro aberastu.

2017ko uztailaren 30ean

194

642Gaur Beatriz Artolazabali esan diozu...

1DBSEa (*) da zuretzat arnasadiru horri esker ez zara hondatu,ematen dizuten kopuruarekinataka lakarrak leuna dirudi.Artolazabalek aztoratu zaituerreforma hitza esan duenean,hori lasai dio bikain bizi denak,sari oparo bat jasotzen duenak.Eusko Jaurlaritzak iragarri ditulaguntza horrentzat aldaketa batzuk,ez duzu arrazoi zekena ulertuzu lakoen kontra izango delako,nahiz behar gorrian jende asko egonnahitaez teilatu bera konpartitzen,sailburuak ditu kenketak egingo,“etxe bakoitzean soilik errenta bat”.

(*) Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta.

195

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Etxe zaharreko txirrina jo duzu,berriro joan zara gurasoengana,eskerrak aldiro musu-truk duzulaeuren atsegina naro sentituko.Errauskailu gaitzak eta AHTkpobreen txanponak lapurtzen dituzte,Eusko Jaurlaritza tamalez ari daohi legez itsuski aberatsen alde.Gaur esan diozu politiko horri“zuzen ari zaitez, etikoki jardun”,“behekoak zaindu goikoen zergekin,karriketan poza trostan ibil dadin,hobe ei delako sosa banatzeabankuan gordeta edukitzea baino,horrenbeste krisi eta musu goibelkontsumo hurbilaz hobetu daitezen”.

2017ko uztailaren 30ean

196

643Hiru urte barru irria eta irrika

1Zeru motzari behaarrats ubelean,zeurekin oroitzen naizziega goibelean,nirekin zaudelakozigor itzelean,tximeletak sentitzenditut sabelean.

2Gatazkak gogor zizunbihotza zauritu,baina inoiz ez garaaldapan gelditu,esperantzak gogoadigu ongarritu,bizinahia barneandakigun hozitu.

197

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Ia hamazazpi urtetristatu ginela,bidean zigutelaezarri kartzela,nahiz iruditzen zaigunbizitza txepela,zingira izango dabihar urmaela.

4Urriak hamazazpiiristen denean,izpiak dakuskiguetorkizunean,nahiz arras urrun zaudenetxe barrenean,aldiro batzen garadesiren gunean.

198

5Enarak legez hegannoa zuregana,maitez dugu bateraospatzen izana,alai kontatzen dizutkideek esana,“noizbait eroriko daherraren porlana”.

6Urriaren hamaikandizut xuxurlatu,ia direla kateugerrak zartatu,gerezien aroadadin hurreratu,tinko beharko dugubengantza bezatu.

199

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Urrira danga heltzengaren bakoitzean,txolarreak pausatzendira erlaitzean,arima gal ez dadinetsipen hitsean,gu gara Egoarbitzanelkartzen haitzean.

8Kostata dugulakogaindu izurria,zain dago hiru urtebarruko urria,irria izango dageure hazkurria,irrika agortukoez den iturria.

2017ko abuztuaren 6an

200

644Joan zaigun Kepa Del Hoyo Hernandezi

1Ezlekuan gauzkate barruaren barruan,ordu asko nahitaez leotzetan sartuta,horma garai grisaxkak dakarrenez itzalaekiaren izpiek gutxi dute irauten,ez ditugu leihotik ederresten izarrakzeru soila delako laukizuzen mehe bat.Astean behin zokotik garenean irtetenaldapatik zorira azkar gara iristen,zeruaren adina xarma zaigu handitzenbegiei uneak dakarkie distira,lorategietatik mintzalekuetaradena ohi da irria eta txantxa sanoa.Berehala ditugu hitz xamurrak aditubarroteen artetik geuri deika dabiltza,gu etorri garela Mirentxinen dirudi,eurak, berriz, direla bertan preso daudenak,hurrengoan berriro aitortuko digute:“zuek gabe ez gara inoiz libre biziko”.

201

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Ametsetan hurkoak besarkatzen ditugu,bakardade honetan desiraz blai maitatzen,telefonoz pozarren garenean mintzatzenbihozñoak zin-zinez hasten dira punpaka,modu asko dauzkagu sentitzeko zirriakhorregatik ez gara deserrian ihartu.Elkartasun joriak duelako ahalasentiera bizian esperantza hazten da,zoritxarrez estresak segada prest duenezzigorraren zoruan minki gaitu kaltetzengaur Keparen ametsak deklamatu ditugu,Maite, Peru… bisitan hola dugu omendu.Kepa, Euskal Herriak ihintza du isuri,Galdakao maitean datza zure gorpua,zenuenez oparo ongarritu baratzauztak oro dizkigu asetuko xedeak,mardul zara laztana gure baitan esnatuGorbeiara zurekin laket gara igoko.

2017ko abuztuaren 6an

202

645(1-0) Geure desira urriak 1 ospatzea

1Erresiñola birgaitzendabil bere habia,goitik “Els Segadors” dantzu,himno hunkigarria,“Casteller” bat sortu duteadierazteko nahiakatalanen esperantzada independentzia.

2Diadan elkartu dirabihotz oro xaloak,Bartzelonara dituguzuzendu gure soak,gu noizbait izan gaitezeneurak bezain iaioak,kemenez buru ditzagunaspaldiko asmoak.

203

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Legebiltzarrean esandituzte hitz sendunak,jakobinoek, ordea,diotez akastunak,arren, ez dezala manaegoismo zurrunak,baizik denontzat onuraohi den gizatasunak.

4Rajoy mendekari latzaari da mehatxuka,katalanei arnasaez diezaiela uka,“Askatasuna” ontziaez dadin gal zabuka,iltzez josten hasi diraahalmenak mailuka.

204

5Biziki pipertu diraustezko demokratak,maginetatik ateranahi dituzte ezpatak,Euskal Herrian ditzagunjator bete estratak,ez dakizkien ken hurkomaiteei ezkatak.

6Urrian entzungo dugukatalanen danbada,ospakizuna gabiltzaprestatzen gogoz jada,elkartasuna delakoherrien besarkada,har dezatela gurekinbehar duten aupada.

205

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Katalanak omen diraebatziko dutenak,alde egon zein ez egonbertan bizi direnak“estelada”k babestukoditu biztanle denakgiza eskubideekinherriko eskumenak.

8Erresiñola hasikozara libre hegatzen,zeure eredu ausartahemen dugu laudatzen,lurraldetik joango garabidean aurreratzen,herrien Europa tinkozeurekin gerizatzen.

2017ko abuztuaren 13an

206

646(2015.11.30) Zuekin mintzatu nintzen

1Untzagan lurruna sanandresetanelkartasuna usaindu dut,Etxeratek dauzka postuan salgaitxistorrak maitez frijituta,trikitisarekin begiak dir-dirgogoan gaude ez gaudenak.Musu gorrietan islatzen baitaeibartarrek gaur nahi dutena,gatazka gaintzeko konpromisoazlora dadila amnistia,ordua delako trabak kentzekoelkarbizitza sustrai dadin.

207

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Alai mintzatu naiz lagun minekin,bihotza pil-pil dutenekin,gurekin batu da behe-lainoasamurtasuna ukitzeko,eskatuko dio eguzkiariager dadila izpiekin.Elaiak zain gaude deserrietanEuskal Herrira hegatzeko,ametsak zuekin konpartitutaudaberrian mamitzeko,sagardoarekin topa eginezospa ditzagun sanandresak.

2017ko abuztuaren 13a

208

647Akulturazioak ez dezan jan txantxangorria

1Akulturazioak irentsiko gaituez bagara gauza baratza zaintzeko,“nork aukera dezake zer izan nahi duen”hori esateko ez daukat ezbairik,zoritxarrez oro har hobesten ditugumultinazionalen argi dirdaitsuak.Euskaldunak garela erdaraz diogu,hegemonikoak lez aritzen gara,gu geu izan gaitezke txit unibertsalakaniztasunaren partaide bagara,ez dezagun amaitu kolonizatutaeuskal sorkuntzari lagun diezaiogun.

209

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Ezin gara gu izan euskararik gabe,ez dago gerorik sustraiak galduta,ekoizpena geurean agortuko balitzsoilik ginateke izango ezdeusanortasuna naroki ongarri dezagun,uztak truka ditzagun beste kulturekin.Guk ez dugu izan nahi besteen morroiakbaizik atseginez herrien hurkoak,zentzu barik jardunda amilduko gara,kultura ereinda ostera biziko,lurraldeko bitxiak plazara ditzaguntxantxangorriari entzun diezaiogun.

2017ko abuztuaren 13an

210

6481936… Kartzelak hiltegiak izan ziren

1San Kristobal, Ondarreta,Saturraran… ospelak,falangistak izan zirenpresoekin krudelak,leotz nazkagarri haiekzirelako umelak,birikak jango zituenhetika gaitz ustelak.

2Barruetan gatibuakzituzten izorratu,libre ustez laga etaankerki fusilatu,Francoren agindua zen“gorriak” akabatu,Euskal Herria ez zedininoiz egituratu.

211

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Kartzelak gerretan izanohi dira hiltegiak,esparruak zerabiltzanhola Hitler naziak,arbaso asko hil zigunFrancoren sarraskiak,geroa ia lurpetuondorengo luiziak.

4Bilbon senak zirelakobonbekin aztoratu,herritar batzuk ez zirenetikoki portatu,preso faxistak zituztenbidegabe kolpatu,hiraz jazarrita hainbaterrugabe pitzatu.

212

5Saturrarango hobenanoizbait zuten eraitsi,bertan zituzten andrazkoeta umeak itxi,gosez, hotzez...handik onikirtengo ziren gitxi,mojak ziren deabruakizatera iritsi.

6Ondarretako orbanaizango zen sorgorra,preso zeuden arimentzatsufrimendu gogorra,bizitza hor zekusatenizututa ezkorra,zintzilik zeukatelakoheriotza zigorra.

213

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Ezkaban gotorlekuazen madarikatua,San Kristobal gaur egun daharri multzo mutua,ihes egitea izanzenez euren hautua,larrutik ordaindu zutenpresoek apustua.

8Ezkaban zut daude erailzituztenen sendiak,botilen hilerrian duberba egin herriak,“hor nonbait darraitenentzatpilpiraz irrintziak,topatu arte ditzalababes izartegiak”.

2017ko abuztuaren 20an

214

649Biktimak ondratzeko euskal memoria

1Txingorra luzaro jasan dugulakoostadarrak haiza dezala ekaitza,herrian dezagun arnasa baretuariman dakigun lili atsegina,zintzo hasi gara lantzen enpatiabesteen samina ondo ulertzeko.Abia gaitezen bidean baterasasidia bihur dadin belardia,hemen kaltetuak denok garen arreniraka garitik bereiziko dugu,uzta ez dezaten gal pozoia hedatuzbengantza sustatzen diharduten horiek.Francok zuenean lehertu bizitzaterrorearekin zanpatu gintuen,eusteko goiari herra geratzekomendira joatea ebatzi genuen,bortxan herriaren alde sartu ginenegun irten gara xede berarekin.

215

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Jada bete dira zortzi hamarkadazerrenda goibela hazten hasi zela,bakoitzak bereak gogoratzen dituargitara ñir-ñir atera ditzagun,ondratuta giza eskubideekinlurraldean dute atseden hartuko.Bizikidetzaren plazak apaindutaospatuko dugu garai oparoa,inortxok ez ditzan biktimak bakartubihotzetan sakon sustraitu ditzagun,ekiaren printzek argizta dezatenilundu ziguten herri dirdaitsua.Biktimak ditugu oro asetuko,testigantza latzak arretaz jasoko,historia zuzen idatz dezakeguegiak landatuz gezurrak erauziz,matazak bilduta hariak harilduzehunduko dugu euskal memoria.

2017ko abuztuaren 20an

216

650Camilleri. Hartzei

1Hartzak, otsoak, baleak…joan ziren pikutara,guk eraginda sentituzutelako ikara,arren, itzul daitezelaberriro naturara,Kantauri itsasalderaeta mendietara.

2Hartzak eta gizakiakomen gara etsaiak,geurea dela hobenagoitik dio elaiak,nahiz arbasoenak zirenharanak ta ibaiak,kendu genizkien kobaketa baso garaiak.

217

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Mañarian azken hartzadanba zuten kalitu,aziendak bazkatzen, ustezezin ziren aritu,Marik galera sakonkizuelako sufritu,Euskal Herria negarrezerabat zuen blaitu.

4“Hau bizimodu petrala”esango zuen hartzak,seko laga zueneanhandinahiaren martxak,Basajaun jeinu onberaguregana ekartzak,oro aberats ditzatenbasoak ta belartzak.

218

5Tamalez hartz asko daudeitxita kaioletan,horrela dauzkate batzukmunduko zooetan,egon izan zareneanurtetan leotzetan,zuk dakizu euren senadagoela penetan.

6Hartza hobe basatiahezur-haragizkoasoilik ondo moldatzen dadelako halakoa,lozorroan igarotaegun motzen aroa,irrikaz usainduko dubedatse oparoa.

219

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7“Piztitzar arreak” deitzenohi die ezjakinak,guk genizkien, ordea,murriztu atseginak,janik gabe joango zirengeratzen hartz bikainak,mendetan jasan dituztehorrelako irainak.

8Hartzik gabe izadiairizten zait herrena,Erronkarin noizbehinka zenibiltzen Camille zena,hauxe da neure gogoakdesiraz dioena,“basoan entzun dadilaorrorik ozenena”.

2017ko abuztuaren 27an

220

651No Future bai izan dadin

1Punk mugimenduak No Future zioen“azkar bizi zaitez gazte hiltzeko”,britaniarrek ei zuten abiatugurean ospea lortuko zuen,musikak hor darrai, kulturak, berriz, ez,hainbat kantari lez, desagertu zen.Menderakaitz haien berbak bat zetozenhobesten genuen bizitzarekin,hautsi behar zela oraina ziotengazteok gerorik izan genezan,Ingalaterra ez zen gu baino gehiago,Gaztetxeak ziren paradisua.

221

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Norbaitek, uste dut, grinaz zioela“geroa gure zain hil arte dago!”,gaztediarena izan ohi delakooldozmen baikor bat iruditzen zait,baina sinistea lar kostatu arren,dena zurrupatzen ari baikara.Nahitaez behin bakarrik bizitzen garenezgeroa gabiltza gaur baldintzatzen,mundua basatza bihur daitekejarraitzen badugu kontsumismoan,punken errepika ez dadin gauzatuez dezagun ahaz The Clash taldea.

2017ko abuztuaren 27an

222

652Espetxetik Durangoko euskal azokari

1Berrogeita hamar urte bete eta mardulki,zazpi Euskal Herriak sorkuntzak aurkezten,argi printza diktaduran, kulturaren egoitza,pizkundea has zedin gune aproposa.Hasieran txikia zen, orain, berriz, handia,arima du lehen lez apala, ordea,esperantzak bertan dagi abenduro habiahorri esker ez gara bizi gaur mortuan.

223

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Euskaldunak zinez dauka iturririk onenaura edan naroki dezakeelako,usainduta liburuak dastatuta doinuaksentimenduz gainezka etxera heltzen da.Nahiz bost egun gutxi diren urte baten barruanez da inoiz agortu emari gardena,zeure baitan desioak oro zertzen direnezespetxean zurekin elikatzen gara.

2017ko abuztuaren 27an

224

653Alkoholak mendekatzen gaituenen

1Geure sena erotzenduen malezia,gibela zorrotz digunzulatzen gezia,hankak zakar dizkiguntrabatzen hesia,harremanak etetendituen luizia,nahiz neurriz edandaohi den delizia,alkohola da herrihonen minbizia.

225

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Istripu bat izan dutautoa gidatzen,gerta zitekeenikez nuen pentsatzen,ardoa egon nintzentabernan tragatzen,konturatu ordukonenbilen pairatzen,errepidetik kanpokostuak zenbatzen,ertzainen tutuariarnasa botatzen.

226

3Isun potolo bat dutsaminez pagatu,gidabaimenik gabenaute izorratu,etxean gero diranirekin tristatu,bizipoza bateanbaitzait beheratu,alkoholak bizitzabaitit baldintzatu,ongizate naroanahitaez kraskatu.

227

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Alkoholak ta drogekgaituzte kaltetzen,euren menpe hartutabizkorki pobretzen,ez dute herriarenataka hobetzen,baizik askamenarenbidea lurpetzen,ea ditugun grinaeskasa baretzen,xedea has gaitezenganoraz asetzen.

2017ko irailaren 3an

228

654Biharko Aberri Eguna

1Aberri Eguna bihar izango daaskatuko garen egunaren data,kolore bizien ostadar itzela,bake zuzenaren lurrin atsegina,amnistia eta oroimen zintzoa,joan ziren mamien une dirdaitsua,euskara, kultura eta ikurrinaaniztasunaren irrintzi alaia.

229

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Data hori izan dadila gorria,elurra bezala erabat zuria,berdintasunaren auzolan berdea,munduari beha aterpe morea,lehengo ametsen loraldi naroa,elkartasunaren baratz emankorra,elkarbizitzaren eredu gardena,askatasunaren egun eternala.

2017ko irailaren 3a

230

655Maitasuna zaretelako

1Ziegan aise dabil samurtasuna,gogoan zaudete sorlekua lez,joan zinenetik mintzatzen gara,kulunkatzen gogoz sentimenduan,oroitzen ditugu bizipen onak,oraingo desirak grinaz aletzen.Egun zuek eta ni bizi garaatseginez beste modu batean,txit laguntzen digu irudimenakharreman berria senti dezagun,geroa ehundu nahi dugulakoaukeratu ditut hari lodiak.

231

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Barruan batera bizi garelaletretan aldiro idazten baitut,noiznahi diotsuet behar dudalazuen presentzia hunkigarria,maitasuna izan zinetelakogauero zaituztet kantuz omentzen.Aitxa eta ama ez zaitezte hitsEibar gero eta hurrago dago,Arratera gara sarri igokobihotzean gozo egon zaitezten,Gurutzetik libre hegaldatzekogure izadia ohoratzeko.

2017ko irailaren 3an

232

656Kurloiei esker

1Kurloiek digute poza eskaintzenpapurrak jatera datozenean,hormatzar grisaxka berdatzen dute,hurbiltzen gaituzte Euskal Herrira.Nahiz belatzak urrun hegatzen direnmaiz alde dagite ikaratuta,gero, berriz dira urduri jingogosea delako atzaparkada,habian goizero kantatzen dute,sinfoniarekin jaikitzen gara.

233

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Leihoen aurrean pausatzen diraegunean zehar otorduetan,eurek ikuskizun eder hauekinsoei distira dakarkiete.Papurren peskizan saltoka datozirensten dituzte bizkor mokoka,nahiz ezleku hitsak krudelak dirennoizbehinka heltzen da samurtasuna,ohetik txioak entzun ahalamaite zaitudala baieztatzen dut.

2017ko irailaren 3an

234

657(2017.08.17) Catalunyaren mina geurea da ereHabanera

1Catalunya kolpatu duEstatu Islamikoak,izuak armatzat zeuzkansinesdun makur eroak,Rambletan eta Cambrilsenjazo ziren erasoak,iman faltsuek dituztesutzen gazte kokoloak,Alak inoiz ez zitueneskatu txikizioak,Koranean transkribatuziren soilik hitz lañoak,izugarriak ei diragaizkile horien asmoak,bat baita munduan agindezala kalifatoak.

235

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Rambletan ozen entzun zenmendekuaren motorrainguru zoragarriabihurtu zuen mingorra,Bartzelonak ordaindu dubrast berea ez den zorra,gizatasuna bortxaz dageratu arras idorra,Siria, Irak… direnezbidegabeki Gomorra,elkartasunak dezalaongarri denon alorra,yihadistak burmuineanzokora dezan zaborra,konpartituz ondasunakizan dadin maitekorra.

236

3“Ez dugu beldurrik” zutikdiote Katalunian,ezin da gaur jarri oihuhorren zentzua ezbaian,baina “neri bost” dioskumartiriak estasian,ustez biziko delakoparadisuan zorian,gorrotoa gera dadinhistuta amildegian,giza eskubideekintink has gaitezen abian,yihadistek ez dezatenizan euren sen urrian,motiborik jarraitzekoeromenaren gurdian.

237

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Zendu dira yihadistak,turistak, egoiliarrak…etxe guztietan hautsieuren hurkoen bularrak,atakak laga dizkigubaitan sentimendu txarrak,ziztatu gaituelakoamorruaren laharrak,egun botatzen dituzteankerki bonba baldarrak,Europan erruz dituguekoizten arma lakarrak,bakea zertu dezagunerauziz gerren zuztarrak,Catalunya blai dezalaherri libreen langarrak.

2017ko irailaren 10ean

238

658Turismoa senduna izan dadila

1Turismoa gora eta behera,askatasun horrek sorgintzen gaitu,zoragarria da bidaiatzea,paradisuaren bila joatea,motxilan sartzea turista hitza,uda oroitzea argazkietan.Uholdea brasta heltzen deneanplazera, zoria eta estresa,bidaia enpresek asetzen duteguretzat grina den kontsumismoa,bizipoz honek du iraupen motza,udako hileak bezain laburra.Nahiz diogun dela eskubideapribilegio bat da turismoa,pobrezia dakar basa denean,kanporatzen ditu egoiliarrak,lainoetan daude alokairuak,lan baldintzak zolan ostalaritzan,

239

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Donostian gauak ez du mugarik,haserretu dira Alde Zaharran,alkoholak dakar burrundadia,ordu txikietan katuak gara,atsedenik gabe kinka pairatuzturista sendunak aztoratuta.Turismoarena konpon dezagungeurea ez dadin bihur Las Vegas,erakar ditzagun jende xaloakzertzeko jatorki hartu-emanak,ezagut ditzaten jai herritarrak,ametsak, kultura eta euskara.Gu bisitatzera jingo direnakizan daitezela gure lagunak,sinergiak bikain lora daitezen,hobe dadin gaurko mundu petrala,turistek gaur beste migratzaileekaberats dezaten Euskal Herria.

2017ko irailaren 10ean

240

659Jubilatu den Sumendixako Pantxikari

1Pantxika deitzen diogugeure astemeari,inoiz ez dio muzinikegiten arbiari,behar batzuk degizkioEibarko udalari,baserrian, berriz, dagobegira naturari.

2Pantxika belarri-luzesetatsu, larru-latza…mandeuliak haizatzekoastintzen du isatsa,ez badiozu lagatzenhartzen patxadaz hatsa,tak estanpatuko dizumuturrean apatxa.

241

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Pantxikari ezjakinadiotso abadeak,baina ondo dazaguzkiArrateko bideak,guk baino hobe dakizkibizitzaren kodeak,jakingo dituen bestelaster bere ordeak.

4Nahiz alfer ospea daukanez dago egonean,Pantxikak otzarak zuzendaramatza gainean,Eibarrera doa jaiakospatzen direnan,atseginez dabil basosarrien barrenean.

242

5Olentzerorekin dakarmakina bat opari,Gabon Gauaren magiazerraz dautso goiari,Eibarko umeek duteferekatzen kantari,arrantzaka erantzutendie euren xarmari.

6Aratusteetan joatenda Kaldereroekin,erotuta klinki-klankamailuen kolpeekin,pilpiraka dabil betimotzaile jatorrekin,sorginduta dakuskienjantzi dirdaitsuekin.

243

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Danborradan gustura dairteten sanjuanetan,daborren hotsekin oinezEibarko kaleetan,ajea izaten ohi dugero halakoetan,kortan sartzen dutelakoezohizko orduetan.

8Pantxika jubilatutaederki bizi zara,Eibarren zure zaleaklehen lez pila gara,gatazkak noizbait nindueneraman kartzelara,agurtu gura zintuzketasteme ilunkara.

2017ko irailaren 17an

244

660(Laukiz, 1905 – Gasteiz, 1937) Estepan Urkiaga “Lauaxeta”ri

1Lauaxeta gertu sentitzen zaitutMungian, Gasteizen.... olerkietan,Otaegi eta Txiki adina,Francoren enparau biktimak beste.Udako iluntze neketsu hartanidatzi zenuen “Azken oyua”,axota hartuta beldurrik gabeaskatasunari dena emanda.Zu ez zara galdu ezerezeanegun ondareak mardulki darrai,obrak dizkizute doinuz apainduzirrara noranahi ailega dadin.Antton Valverderi esker jazo zenEstepan zintudan noizbait agurtu,geroztik sarritan elkartu garaetzateko zeure hitzen zelaian.

245

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Gernikan zintuzten atxilo hartu,Gasteizen faxistek epaitu gero,hilerriko horman goiz-argian hil,historiak zaitu piztu, ordea.Gerra salatzea gura zenuen,sinbolo kutuna hautsi zuena,kazetari frantsez batekin zeundenmunduak egia ezagut zezan.Ekainak hogeita bost ei zituenordutik joan dira larogei urte,nahiz hatsa tiroka kendu zizutenbizirik dirauzu sentimenduan.Euskara maitatu zenuelakomihiak sorkuntzak laztantzen ditu,Lauaxeta mina jator diotsutzeureak direla geure taupadak.

2017ko irailaren 17an

246

661Nerabe jazarriei

1Nork ez du jazarpenikumetan sufritu?Galdetu dut ez denezgaitz hori finitu,jendartean dezagunafera ongitu,ez dakigun gerorabihotza txikitu.

2Nerabezaroa daune kritikoa,komunikazioakgaltzen du ildoa,hoztasunez tratatzenduzu gurasoa,bizitza bilakatzenzaizu oztopoa.

247

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Nerabea mintzen dujazarpen ergelak,eragiten dizkioondoez itzelak,ahularekin garaizaten krudelak,behingoz, bazter ditzagunpraktika ustelak.

4Tamalez dramak darraibidea sasitzen,nerabeen irriadar-dar iraungitzen,beharbada ez duguzuzen transmititzen,haurreriaren senaegoki hornitzen.

248

5Zergatik bizinahiaziplo da bukatzen?zergatik dira makurnirekin portatzen?Aizue has gaitezenatseginez batzen,lehen genegien lezzoria sustatzen.

6Zuek sarri nauzueoro ikaratzen,hasten zareteneanharro akuilatzen,zintzoki has gaitezensasoia gozatzen,adiskidetasunajator elikatzen.

249

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Gaur buruaz beste duegin nerabeak,hurkoak beste daudelur jota kideak,doluak behar ditutaxuzko eleak,elkartasunak ditzanfereka nekeak.

8Zendu den nerabeakgaitu deitoratu,inortxok ez ditzalahitzak ezabatu,bihurriak beharkoditugu bezatu,jazarriak pozarrendaitezen esnatu.

2017ko irailaren 24an

250

662(1936ko abuztua) Juana Josefa Goñi eta sei seme-alabei

1Izu beltzera jaitsita distira dute ikusi,ahanzturan gal ez dadin uste zena topatu,leizetik hezur hautsiak kontuz jasotzen dabiltza,ezin zuenak sinetsi negarrez da urrundu,ama eta sei haurride herrak amildu zituen,norbaitek dar-dar esan du “ziur aski bizirik”.Ezberdinak ei zirenez estu jazarri zieten,Franco oldartu zelako bortxa deslai zebilen,doktrina oro ankerrak eragin zuen triskantza,atzerakoien gezurrak ehizaldia eratu,holokaustoa zertu zen gurutzadaren aroaneromen hura zelako zoru hartan sustraitu.

251

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Hil zituztenen hurkoek egia jakin nahi dute,sentitzeko lur emanda baitan bizi direla,“barkamenik ez” diote, “baizik harreman xaloak”,ez dutelako hobenik makur haien ordeek,leizea izan dadila oihartzun eta zirraraberriz jasan ez dezagun halakorik geurean.Legarreako gunean begirunez bil gaitezensendiak eta herriak atseden har dezaten,zauri sakonak betiko zuzen orbaindu daitezensamurtasunak bihotzak ferekatu ditzala,gertakizunak sorraraz digun ondoez mingotsaGaztelun ezti dezala sentimendu sanoak.

2017ko irailaren 24an

252

663(2017.07.10) Ermuan egon gara

1Ilunsentian sentimenduz blaiidatzi dut iritzia,denok genuen lurpetu BlancoErmuko zinegotzia,estatuak ez zuen nahi ñir-ñirargi zedila ortzia,agintariek estali zutenona zen exigentzia.

2Aznar zekenak gizatasunaestu zeukan jazarria,egun haietan espetxeetankinka zen oso larria,ase genezan plazetan, behingoz,urtetako egarria,“Euskal presoak Euskal Herrira!”baitzen gure aldarria.

253

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Ia hogei urte piztu zutelaErmuko espiritua,Mayor Orejak maltzurki zuenakuilatu mendekua,ez dadin jazo garai hartakotestuinguru sutsua,“gatazka zuzen konpon dezagun”da gure ohiko mezua.

4Eraso asko jasan genuenondorengo egunetan,faxistek traba barik zituztenegin herri batzuetan,eskerrak udak moztu zuelaehiza hura oporretan,baina kideen ataka ez zenhobetu espetxeetan.

254

5Zergatik giza eskubideaksorgor ditugu zanpatzen?Zergatik hasi ziren monarkakherriñoak konkistatzen?Rajoy zergatik darraizu Macron,Trump... lez bakea pitzatzen?Barruan itaun hauek ari naizgoibeldurik ahoskatzen.

6Bortxak gaur egun adina zuenmintzen arimen alorra,esperantzari egin zitzaionhorri eustea gogorra,abagunea txarra zelako,herriarentzat elkorragerora martxan jarri genuen (1*)

drama gaintzeko motorra.

(1*) Lizarra Garazi.

255

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7PPren hitza dirudi delaGarbi Falangearena,zurea ez da izan ErmuanTotorika (2*) Ghandirena,aizu heldu da zauri zaharrakixten hasteko orena,joan ziren minek senti dezatenarantza barik garena.

8Ermuan egon gara pilpirazgertaera oroitzeko,PPkoa zen ermutar harentragediaz hunkitzeko,gure herriak elkarbizitzanahi duela sentitzeko,mugarik gabe erabiltzeaboza libre bizitzeko.

2017ko urriaren 1ean

(2*) Ermuko alkate ohia.

256

664Kartzelan ez dago zerurik

1Preso batzuk zigor esparruetanohatzean luze daude etzanda,uste dute Zeus beste direla,ez dago zerurik ziegan, ordea,euren telebisten zarata dantzut,iruzkin lizunak ozen diotez,nahiz kartzelan garen protagonistak“Anaia Handia” gustatzen zaie.Leihotik harroki aritzen diraekintza eskasak txor-txor kontatzen,zatarki goratuz burdin saretiklapurretak eta liskar ergelak,barrua delako oilarren zolabizitza kaskar hau hobesten dute,zoritxarrez hemen bakarrik diragandorrik gabeko izar lausoak.

257

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Txantxaz dioskute, “zirtzilak gara”,batzen garenean aisialdian,drogen mende eta hezkuntza barikisolamenduak usteltzen ditu,gazteak direnez pentsatzen duteez direla inoiz aguretuko,ohartuko dira noizbait nahitaezhormen erresuma lupetza dela.“Buruak zentzatu”, gure mantra daetxekoen alde jardun daitezen,jarrai ez dezaten kraka izaten,grina egoisten jopu gaixoak,bigarren graduko moduluekinamesten dutela sarri diote,elkartasunean dago, ordea,egun behar duten ongizatea.

2017ko urriaren 1ean

258

665Egoskorrei

1Herrian deitzen didatePipermin Egoskorra,besteen iritziekinizaten naiz lar gorra,garaipenak lortzen ditutnaizelako gotorra,nirea soilik delakoegiaren alorra.

2Piperminek dio, “ni naizxextra barik aspertzen”,hitz egitea ez delaguda ez du ulertzen,tronpatzen bada gaineragurekin da pipertzen,gero kexatuko zaigudugulako baztertzen.

259

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Egoskorra zarelakoerraz nauzu nekatzen,gogotik ziplo didazuumorea uxatzen,Pipermin utz iezadazujatorki kontseilatzen,ikas ezazu hurkoazintzo errespetatzen.

4Ez duzu nahita adituarrazoi borobila,eztabaida galdu bainohobe da nahaspila,ea bilakatzen zarenhiztun ordez isila,zeren orain dirudizuiluntzeko txirtxila.

260

5Zu noiz portatuko zaralagun minak bezala?Zeuri hori eskatzeaez da gauza makala,egoskorra izan arrenizan zaitez jabala,harroxkoa izan barikatseginez apala.

6Zeuretzat zaila delakoamore ematea,horrek eragiten dizumakurra izatea,otoi, zabal iezaiozuirriari atea,burmuinetik ken dezazunastuna den katea.

261

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Izan edo ez izan daegun zeure auzia,gaintzeko laster ganorazjarrera itsusia,ez dezazun sarri entzungure aharrausia,ez zaitez berriro izanhitz-mizti nagusia.

8Egoskorra izan zaitezburua zentzatzeko,hartu-emanen arauakzakar ez urratzeko,seta hori erabiliherria askatzeko,injustizia kemeneznon-nahi deuseztatzeko.

2017ko urriaren 8an

262

666Hau da gure sagardo berria

1Sagastian sagarrak jakintzaz hautatukizkiaz jasota otarrean batu,dolarean zanpatu patsa bereizteko,muztioa upan hartzitzeko gero,sagardoa kultura eta jai giroaedari gozoak bizigura dakar,osasuna zen euskal marinelentzat,egun harremanak aberasten ditu,gazta, intxaur, txuleta... bakailo tortilazirria isurtzen duen iturria.

263

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Sagardo txotx eginez bustitzen gaituzu,osoro sorgintzen zure txinpartekin,nahiz aspaldi zu zinen galzorian egonherriak kantari suspertu zintuen.Egarritu garenez ondo asetzekosagardotegian gogoz sartu gara,bertsolari zaharren eskola izan zen,orain euskararen aterpe kutuna,“hau da geure sagardo berria” esanezsagardogileek agurtu gaituzte.

2017ko urriaren 8an

264

667(1871ko martxoaren 18tik 27ra) Pariseko komunari

1Noizko gerezien sasoi gorria?Noiz itzuliko da pilpira hura?Gereziondoan elkartu garazentzuz zaintzen dugu ez dadin ihar.Bere abaroan eserita gaudeutopiaz luze hitz egiteko,esperantzak oro geriza gaitzan,munduan ametsak gauza ditzagun.Bedatsean mardul loratu dirazelai hau delako txit emankorra,adarretan ditu haize leunakdantzatzen ipini ale gorrixkak.Saskiak mukuru daramatzaguherriak xedeak elika ditzan,laket zaigulako konpartitzeamamiak ditugu plazan dastatu.

265

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Hemeretzigarren mendean zutenParisen komuna kemenez sortu,nahiz denbora gutxi iraungo zuenbizirik diraute taupada haiek.Gerezien sasoi osasuntsuaustelduko zuen bortizkeriak,Parisen ez zedin hozi haziaklase mailak sendo manten zitezen.Oinez hasi gara Euskal Herrianaskatasuna da gure helmuga,berdintasunaz ta feminismoazbermatuko dugu ongizatea.Kapitalismoa gaindu dezaguniraultzaile haiek ohoratzeko,gerezi gorrien sasoia datorelkartasunaren xarma dario.

2017ko urriaren 8an

266

668Joxean Lasa eta Joxi Zabala zirenei

1Joxi eta Joxeangogoan zaudete,zuekin sentierakbor-bor ziren bete,Ekik eta Ilargikzaintzen zaituztete,beste minak lez gurebizitza zarete.

2Tolosan zuen aldetink ziren altxatu,Karnabak urri hartan (1*)

isilik geratu,bihotzak zitzaizkigunberriaz urratu,geroztik zaituztegubaitan ferekatu.

(1*) 1983. urtean.

267

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Zuen adina nuenzenean gertatu,bahiketak gintuengogor asaldatu,gorpuzkinekin geroginen ikaratu,gertaera genuennegarrez salatu.

4Gobernuak makurra (2*)

zeukan izaera,mendekuaz etorrizen zuen galera,kartelekin genuenazaldu afera,poliziak zebiltzanGALekin batera.

(2*) Felipe Gonzalezen gobernua.

268

5La Cumbre egoitza zenizuen gailurra,bertan jasan zenutentorturaren zurra,Rodriguez Galindo daankerren ikurra,amorruz diot zuenirrien lapurra.

6Ertzainek zintuztetenzakar hobiratu,“X” jaun terroristakbeste mespretxatu,eskerrak zenigutenkemena ziztatu,horrela dugu gaurkobidea obratu.

269

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Tolosatik zaretehegan abiatzen,Uzturren zein Erniongustura pausatzen,dakusazue herriduina oneratzen,mailaka ari delakateak puskatzen.

8Goiz-argian ziegan naizzuekin esnatu,akorduan zareteatzo lez loratu,itxi nindutenetiksarri gara batu,gaur bertsotan ditugudesirak kantatu.

2017ko urriaren 15ean

(1*) 1983. urtean.(2*) Felipe Gonzalezen gobernua.

270

669(Rosario, 1928 - Higeras, 1967.10.09) Ernesto Che Guevara zenari

1Gizaki berria jaio dadilajendarte berria gauzatu dadin,barruan ametsik gorriena da,xede bikain eta utopikoa.Chek, Morek... horretaz maiz hitz zegiten,Platonen Grezian filosofatzen,tamalez munduak gaixorik darraiagintean jauna bortxa delako.Gizakiak gara txarrak ta onak,eraikitzaileak, suntsitzaileak...net gaiztotzen gaitu egoismoak,zintzotzen, ostera, elkartasunak.Estatuak beti oreka hausten,edozein ondasun zeken xahutzen,kapitalismoak gidatzen dituuste dute dena dela eurena.

271

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Gizaki libreak izan gaitezenmenpekotasunak haiza ditzagun,izadiak dezan iraun oparo,jendartean dadin lora onura.Jentilen asmoa hori omen zen,geure helburua izan dadila,pobrezia non-nahi gaindi dezagunherriak bakean bizi daitezen.Utopia ez da ilusio batbaizik kontzientzia eta praktika,zentzuz murriztea kontsumismoa,auzolan jatorra barreiatzea.Berrogeita hamar urte joan diraChek egun agian esango luke:“iraultza morea ehun dezagun,herrien arteko anaitasuna”.

2017ko urriaren 15ean

272

670Hainbat burutazio

1Ekaitza galdu denez, ekiazeru itzelaren jabe,zoru latzean espea dagooldozten hesirik gabe,ametsetan da trebe hegatzenenarak bezain lokabe,Euskal Herria pil-pil delakohamaika taupotsen labe.

2Tamalez zeru garbi argiailuntzen den egunetan,abagunea txarto dakusajositako hausnarketan,ohean lortzen du garaitzeatristura goiztirietan,joan zirenekin berba egitenduelako arratsetan.

273

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Hormen gainean jarri zituztengorrotoaren txarrantxak,ziega barrutik ozen dantzuzkiespetxezainen azantzak,noizbait zituen hustu, ordea,okerrak ziren zalantzak,ariman sakon dituelakoerrotuta esperantzak.

4Herritik urrun zapirehun hildaramatza ezlekuan,euskara mina ez zaio itodiglosiaren putzuan,laztana beti diz-diz dakusadesioen eremuan,bertsoa kantuz eskaintzen dioegin eta segituan.

274

5Kartzelan dago muga zelakokonponketa obratzea,benetan horren alde merezizuelako saiatzea,bere bizitza izan delakoaberria maitatzea,estatu horiek ezarritakoatakatik askatzea.

6Ezagutzen du gertatzen denaanitza den jendartean,herritarrek ez dute kemenalaga sasien artean,“bedatsea da piztuko” dio,“idealak ereitean”,“liliak mardul haziko diraurte gogorren ostean”.

275

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7“Egun handia badator” dio,“herriaren pizkundea”,“poliki bada ere gainditzenari gara uholdea”,betidanik du sendoki izanhurkoekiko fedea,gaur iraultzeko gatazka dutebatera hartu goldea.

8Kideak ari dira edononbizinahiaz ekinean,Sare, Etxerat, Bagoaz... bestemusu-truk aldamenean,“kartzelaldia maratoi bat da”,dio bisiten gunean,“zorionez ez nago bakarriktraineruan arraunean”.

2017ko urriaren 22an

276

671Jaiki Hadiri esker onez

1“Sekula ez zarete ibiliko bakarrik”,gorriei Anfield.en abesten diete,zuk, ostera, aldiro adoretu gaitezendiñoskuzu, “alboan egongo naiz beti”,Jaiki Hadi nahiz ezin zaren egon gurekindantzuzkigu hur zure ele atseginak.Espetxean ez dago bizitzerik luzarozaudenean gaixorik edo etsiturik,psikologo, mediku, psikiatra... xaloakosasuna zarete zoko zornatsuan.

277

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Esperantza maiz zaigu ezlekuan itzaltzen,bizinahia murrizten bengantzaren zolan,horregatik diogu egunsenti garbian,“bidegabekeria gaindituko dugu”,sentieran taupaka zaudelako gurekinmaitasunak larrua ferekatzen digu.Jaiki Hadi iluna argitzen diguzuzeuri esker ez gaude bakarrik bidean,geure alde musu-truk zarelako jardutenninietan zoria isladatzen zaigu.

2017ko urriaren 22an

278

672Ustez nazionalistak ez diren nazionalistei

1“Espainia hautsita baino hobe gorria”,aspaldian eskuindar harek esan zuen,“Nazioa batuta beste ezer gainetik”,dio orain ustezko sozialista batek,Horixe ohi diote mundutarrak direnakarbuiatzen dutenek nazionalismoa,frantziarrak lez dira espainolak bakarrik,herriñoen hizkuntzak itotzen dituzte.

279

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Nazionalismoari, “Ez”, diote faltsueksutsuenak ohi dira jai nazionaletan,Parisekin daukate hartu-eman estuaukatzeko bortizki herrien desirak.Bretainia, Korsika, Catalunya... eta gu,Europako herriak eurak beste gara,izateko ditugu eskumenak eskatzen,izarrak pitz daitezen, inperioak hil.

2017ko urriaren 22an

280

673Miltantzia, bilerak, sendia...

1Batzordean sarritangara lar nekatzen,denbora kudeatzenez dugu asmatzen,jarduna has gaitezenegoki eratzen,batzarra ez dadin joanalferrik luzatzen.

2Kide xaloak hobedezagun batzarra,oro eskura dezanlehengo indarra,erabakiek izandezaten giharra,onura izan dadinhelburu bakarra.

281

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Dena ematen arizara herriari,lagata soilik hondarbatzuk etxeari,arreta nahi diozueskaini haurrari,zeure beharra duenlaztan maiteari.

4Egun guztia duzueman bileretan,hola ezer gutxi zerdaiteke plazetan,arimekin has zaitezhartu-emanetan,bedatsea pitz dadingaurko lupetzetan.

282

5Borrokaren arloanoreka bilatu,gaur arrazoirik gabezara ernegatu,batzarretan beharkogenuke gozatu,zuk eta guk dezagunherria libratu.

6Kide minentzat izanzaitez eredua,herriari dakionailega ordua,auzolanean ipinezazu itua,batera gain dezagungatazka estua.

283

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Militatu pertsonabezala ontzeko,jendeen arazoakzuzen konpontzekogoiztirian oheanlasai agontzeko,eguneroko martxazehatz atontzeko.

8Herkide izan zaitezbileretan duina,etxekoekin etalagunekin fina,politikan ezazulora krabelina,zabaldu dadin zeureideien lurrina.

2017ko urriaren 29an

284

674Erresiñola lez libre biziko gara

1Catalunya gogorki mintzen ari dirabere desioak ihartu daitezen,tamalez guk horretaz gehiegi dakigugiltzak eman ordez jo gaituztelako.Espainiak ez du nahi erein konponketabaizik etsai-lege krudela ezarri,sekula ez dezagun ezagut bakeaproposamen onak txikitzen dizkigu.Estatuak maizko du isiotzen sutautsa,gaizkileak kiskal gaitezen darabil,trokan ginen aspaldi zintzilik geratuerabakizuna kendu zigulako.Katalanak adina nazkatuta gaudemonarken hizkuntza darabilelako,mendekua delako herraren pozoiaadorearekin drama gain dezagun.

285

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Lurraldea sakonki maite dugulakoez gara zekenen segadan jausiko,lubakiak tapatzen jarraitu ditzagun,katalanen eran borroka gaitezen.Geurean ez dugu nahi hesi zein murrurikherrien arteko harremana baino,nahiz jasoko ditugun muturreko askogeure bedatsean loratuko gara.Paris eta Madrilgo gobernu horieiekinez zentzua sustrai diezaiegun,ezpatari herriak garaitu diezaion,irriak maltzurren musu muzinari.Hiru gehi bat gehi hiru denez berdin zazpiguk Euskal Bidean aurrera darraigu,batasuna zelako Monzonen ametsaerresiñola lez esnatuko gara.

2017ko urriaren 27an

286

675Beñat Arrue Gurrutxaga zenaren gurasoei eta Suku Mayari

1Suku, Beñatekin zaraagertzen argazkian,Thamon edozein ume lezbizi zinen lorian,Pumori mendira gogozjoan zen gero abian,lau lagunekin hil baitzenausa baten azpian.

2Suku jazo zitzaizunasaminez dut leitu,zure giltzurrunak zirenzoritxarrez eritu,Arantxa ta Pellok zutazzirelako hunkitu,Aizarnan itxaropenaoro zaizu lilitu.

287

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Lur jota denbora askoegon zara laztana,beharrez laga zenuenetxekoen harana,zure adorea izanez delako afana,oraina bihurtu zaizulehen lez baba jana.

4Beñaten gurasoekinederto bizi zara,amets eztiak, ordea,doaz Himalayara,Thamora zu joango zarendatan poztuko gara,beti jingo zarelakoekiaz Aizarnara.

288

5Sentitzen duzu Beñatengurasoen epela,euren elkartasuna daErnio lez itzela,horri esker ziur zaudeosatuko zarela,noizbait onik iritsikohegatzen Nepalera.

6Beñat zena orain baitaortuko astigarra,beha zaudenean duzusumatzen bere garra,nahiz Namche Bazarkoa denfamilia bakarra,Aizarnakoa zuretzatdir-dir da ostadarra.

289

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Zeuretzat Beñat zenareneuskara da irria,bere guraso jatorrengoizeroko zirria,“gure Nepal adina dutmaite Euskal Herria”,esan duzu laztandutazuhaitzari gerria.

8Suku, ezagutu duzuZumaian itsasoa,gaur diozu dastatutakresalaren gozoa,“Beñat bizitza oraintxederizt txit oparoa,horrelakoa da zurehostoen abaroa”.

2017ko azaroaren 5ean

290

676Urriak 1 bizi izan nuelako: Jose Antonio eta Lluisi

1Lluis Llachen gitarra berriro dantzugu“L’estaca” kantatzen grinaz ari gara,artistak faxistak salatu nahi ditu,estatu makurren inposizioak.Gudarostea da inperioarenaherriñoen arma elkartasun ona,euskaldunok maitez erabil dezagunkatalanek senti ditzaten ferekak.Helmuga zuzena demokrazia da,erreferenduna zoru egokia,estelada dabil bihotzak hunkitzenRajoyk ikus ditzan botoen distirak.Errepublikaren hazia ereindaerauzi gogoan monarkia berba,erresiñola has dadila hegatzenmezua txioka xaloki hedatzen.

291

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Companys, Agirrek zioen bezalagu beti zuekin, Catalunyarekin,Jose Antonio eta Lluis zintzoakindependentzia zuen xedea zenKatalanek dute goratu burua,kaleak mukuru oinez hasi dira,“Els segadors”-ekin eguzkia dir-dirhautestontziei izpiak eskainiz.Poliziak datoz harrapariak lezherriaren nahiak irensteko asmozbertako jendea tematsua denezaurre egin die Krabelin gorriaz.Companys, Agirre... gaur batu zarete,geure sentieran adorez esnatu,katalanez eta euskaraz diogu“zuekin Eus ta Cat zelaiak loretan”.

2017ko azaroaren 5an

292

677Henry David Thaurauri. Desobeditzaileei

1Thauraurekin, Ghandi, King...ziren engaiatu,Rosa Parksek adorezzuen praktikatu,ez obedituz bortxazuten baldintzatu,molde horiekin garagu kontzientziatu.

2Lukia lez izangogara matxinoak,gaintzeko estatueninposizioak,hori zegien atzogaztedi xaloakhori egin dezalaplazetan gaurkoak.

293

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Lukia txakurrarenkontrara ari da,inoiz ez dio eginmen gizakiari,nahiz maiz kalte degionbaserritarrari,ez egotzi erruabere naturari.

4Baserritarrak jasodezala ordaina,piztiak egindakogaitzaren adina,men ez dagienarieman krabelina,lurrun dakion holazigorren samina.

294

5Boterea delakozurrun endrokatzen,herriak dira berekontra borrokatzen,desobedientziak dugaizkia geratzen,ausardiaz jardundaongia loratzen.

6Ekintzaileak izangaitezen geurean,xedera iristekomanera barean,elkartasunak gaitzanhar bere sarean,ez-demokratak botaditzagun airean.

295

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Desobedientziak takgaitu hobetuko,desioak dituguoro asetuko,bakea zuzen duguhola obratuko,aberri zatituatxukun osatuko.

8Etxegabetzeak maizditugu trabatupresoen alde tinkogara kateatu,gazteek soldadutzazuten deuseztatu,horrela gura duguherria libratu.

2017ko azaroaren 12an

296

678Musekin zatoztenean

1Gaur iratzarri naiz irribarretsuegunsentia ospatzeko,bertsoak kantatzen hasi ordukopentsamendua bizitu zait,nik zuentzat ditut maiz izkiriatzentaupadek pil-pil diostena.Hormari begira ari natzaioburdin saretik ohi dudan lezhori dagit musak datozeneankitzika nadin muga barik,eskertzeko zuen elkartasunamahaian grinaz jarriko naiz.Nire lagun minak zaretelakozuen epela dastatzen dut,akorduan zinez zaudetelakohizkiak zehatz josten ditut,naro jariatuta sendimendua,“maite zaituztet” diotsuet.

297

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Eguna oskarbi piztu delakogertu dantuzkit txolarreak,txantxarretan ohi lez urduri daudepapurren zain ta geuri beha,hau da ikuskizun eder bakarrairudimena bazkatzeko.Desira osoro zoratzen nauzudakarkidazu etorria,musekin batera etortzen zaraolerkietan pausatzeko,zeureak direnez nire ametsaketzaten gara Parnasoan.Zurekin laztana horma lurtzen dasoilik dakusat zoriona,lurraldean gara libre bizikosorkuntzetan lez sorginduta,asetuko dugu gaurko goseapoeten uztak deklamatuz.

2017ko azaroaren 12an

298

679Araba Garoñarik Gabe taldekoei

1Zentral nuklearren planakgenituen hondatu,Ispaster, Deba, Tutera...borrokatuz salbatu,Lemoizkoak bestaldekostata oztopatu,tamalez luzaro gaituGaroñak mehatxatu.

2Garoñako lurrak daudeEuskal Herritik gertu,Francoren zentralak zueningurua ugertu,harrezkero esan duguez dadila lehertu,zorionez ziplo zaigudardara desagertu.

299

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Araban ongi duzuebizitza defendatu,Ebro zuei buruz daesker onez mintzatu,Burebak ostera zuenGaroña goraipatutronpatuta ona zelabertan zuten pentsatu.

4“Nuklearrik? Ez, eskerrikasko”, zen aldarria,Lemoizko bien kontragure txapa larria,bandera gisa da eretxit erakargarria,beregaz itxi duzuemamu beldurgarria.

300

5.Arabak irailean dugaraipena ospatu,zentral gaitza dutelakoGaroñan amatatu,kemenez zinetelakoaspaldi engaiatu,herritarrek zaituzteteGasteizen besarkatu.

6Gladys Del Estal zena dutñir-ñir irudikatu,ziur duela zuekintopa klik partekatu,energia nuklearrazuzen zuen ukatu,erail zuten arte grinazAma-Lur ferekatu.

301

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Herri honek du arriskunuklearra gaindituea orain kutsaduradezakegun garbitu,izadia ez dezagunbehin betiko txikitukontsumismoa beharkodugu zentzuz urritu.

8Lemoiz zure birekingenuen lar sufritu,Garoña zuk maiz diguzubihotza erdibitu,horien erruz hil zirenakgaur ditugu oroitu,ihintzak basitu ditueguzkiak eztitu.

2017ko azaroaren 19an

302

680Gladys-Enean bizi den Gladys del Estal zenari

1Donostian dir-dir oasi txukun batEgia auzoak bere baitan dauka,esparru ederra Gladys Enea da,beste batzuentzat Kristina-Enea.Gladys erail zuten ekologista zen,Maria Cristina, berriz, erregina,hiriak izena bozkatu dezalaez dadila tronpa errepublikarra.Baratze apaina txorien habiabarrenean zara egongo zorian,kulturak duenez sarri baliatzenarimak gozoro pilpiratzen dira.Gladysek txokoa zuen bisitatzenbizitzaren xarma naroro dastatzen,zentral nuklearren kontra mugitu zenLemoizkoak ez zitzaten jar martxan.

303

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Ebro ekainean ez dator gainezkaTuteran ekiak luze-luze dirau,garai bikainean bizinahiz beterikGladys lagunekin bertara joan baitzen.“Natori ez!”, esan zuen Erriberan,berdin “Nuklearrik? Ez, eskerrik asko”,zubian jarrita lasaiki zegoenGuardia Zibila oldartu zenean,Egia maitera gorpu itzuli zenankerrak buruan tiro egin zion,sentiera ziplo goibeldu zitzaigunmaiteki omenduz agurtu genuen.Lemoiz itxita ez ikusi arrengeure ametsetan ospatu zenuen,parkean zurekin batzen gareneanzeure irriñoa Ama-Lurrena da.

2017ko azaroaren 19an

304

681Eibarren behar barik daudenei

1Eibarren lehen betizegoen beharra,orain dirudi delasikatu zuztarra,industriak galdu duatzoko indarra,ez dakigula bihuraltxorra legarra.

2Armeria Eskolanzenuen ikasi,hola zu erraz zinenbeharrean hasi,krisiaz dena zaizuiruditzen sasi...,xede asko dizkizuzapla gerarazi.

305

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Beste batzuk dauden lezzu zaude langabe,udan geratu zinenaterperik gabe,orain sentitzen duzuburua herabe,zure errua ez denlotsaren mirabe.

4INEM eta Lanbidenzenbaki bat zara,“zaharra” zarelakoorbelen dardara,hilero kezkaz duzuosatzen ilara,etsipenarena dazuk daukazun kara.

306

5.Zuk maiz pentsatzen duzu,“ni naiz hobenduna”,“beharrik gabe gauabezainbat iluna”,hola erkintzen arizaizu osasuna,ohar zaitez zurekingaudela laguna.

6Langabeen taldeazzara engaiatu,“kapitala”, diozu“dezagun sakatu”,jende jatorrarekinzarelako batuzuk duintasuna duzuberriro dastatu.

307

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Elkartasuna bikainduzue zeratu,zuen eragina dahola oneratu,pertsona gisa zaraederki garatu,joan zitzaizun irriazaizu bistaratu.

8Langabezia denezgoikoen miztoaez dadila isildubehargin zintzoaorainean ongarridezagun geroa,ongizatea loradakigun trinkoa,

2017ko azaroaren 26an

308

682Gure euskal preso politiko gaixoei

1Aizue barruan gaixorik daudenakari dira zigor bikoitza pagatzen,gorrotoak dauzka estresaren mende,eskubide barik sumina pairatzen,“damutu zaitezte”, maizko diotsetemendekuak ditu txanpon truk tratatzen.“Galtzaile-garaile”, mantra hobetsitazuzentza diete erabat ukatzen,etsai-legearen zolan daudelakoosasuna zaie gehiago hondatzen,atzo legez orain jarrraitu dezagunplazetan laztandu arte borrokatzen.

309

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Aizue Rajoy ta Macronek dietebare biziteko desira zanpatzen,preso gaixo minek aldiro dituztegizatasunaren fruituak eskatzen,espetxeak die bizigura histenitxaropenaren garra amatatzen.Elkartasunean kulunkatzen dira,samurtasunean naro elikatzen,estatuen bortxa non-nahi salatutakemena xaloki diegu opatzen,eurak askatzea lortuko bagenudenok ginateke hasiko askatzen.

2017ko azaroaren 26an

310

683Olinpoan sartu arte herrien jokoak

1Ator gorri, berde, zuriaz lehiatzengure lurraldea munduan ordezten,tamalez bati lez gu gutxietsitabi inperioek ezetz dioskute,gazteek nahitaez horien koloreaksoinean edonon beztitzen dituzte.Sasoirik onena baliatzen duteParis ta Madrilgo fama hauspotzeko,hobena ez baita eurena, ordea,baizik politiko belaxka horiena,sekula ez dute adorerik izanabian jartzeko desira zuzenak.

311

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Komitearentzat ez garenez ezerOlinpoan borta itxita daukagu,hortik at gaudenok eratu ditzagunbihar edo etzi herrien jokoak,hartu-emana jos dezagun trebekikirolak bat gaitzan grina txarrik gabe.Munduari ozen esango dioguherrienak direla ere olinpiadak,ez diezagutela arima goibeldu,izateko dugun eskubidea motz,bitartean gazte duinak lehiaketaneuskaldun moduan porta daitezela.

2017ko azaroaren 26an

312

684Azken txanpan orain lez zurekin

1Udaberri beteaamets gardenean,enarak hegaldatzensabai urdinean,ekiaren printzekinlibre porlanean,sentiera bizirogomuten unean.

2Urte asko daramatpreso erbestean,Ama-Lur geratu zenmurruen ostean,ilbeteek sorgindunaute bitartean,laztanak ta zirriakzain dauzkat atean.

313

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Hogeigarren maiatzabengantzan onena,helduko da desirakzertzeko orena,kartzela kide barikuztea lehena,maiteaz bizitzeagozo bigarrena.

4Udaberrian daudebegiak loretan,marrubizko kilikakzeure ezpainetan,horri esker barruanetxarte grisetan,esperantza narokidarabilt hizketan.

314

5Azken txanpan sartu naizerabat lasaiki,kalean zurekin naizbatuko alaiki,demokrazia iadugunez eraiki,geroa barru barikizango da baiki.

6Udaberrian daudemardulik liliak,urrez janzten dituztegure belardiak,barruan ohoratzenditut goiztiriakigaro genituenmomentu eztiak.

315

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Nahiz barruan nagoenpuzten zait bularra,bizinahiak baitan ditsuspertzen txingarra,zu ñir-ñir zara nireortziko izarra,zoriona opatzendidan ostadarra.

8Udaberria zieganezin dut dastatu,zurekin gura nukeberriro maitatu,nire pilpira dizutbertsotan kantatu,“maite zaitu”, nektarrazirraraz ziztatu.

2017ko abenduaren 2an

316

685(2016.01.19) Aterpe gabeak luzaro bizi daitezen

1Donostian danbor burrunbak entzutenaterpe gabeko andre bat hil da,banku boteretsu baten bebarruangoiztirian gorpu topatu dute,neguan kalean nahitaez hotz dagiezin duzunean behar beste jan,piltzarrez bakarrik janzten zarenean,osasunak laga zaituenean.Errua nork dauka? Galde dezakegu,ez itxoin alferrik ihardespena,egoismoak du hobena, ordea,ez ditugulako kontuan hartzen,gu axolagabe portatzen garenezsorgor dizkiegu osten taupadak,gure pobrezia gaindu bezain azkarjorituko zaigu ongizatea.

317

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Kalean hor nonbait lotan dagoenakjendartea klarki seinalatzen du,ez gara gai kinka zuzen konpontzeko,hobetzeko lagun horien patua,gure enpatia ereingo bagenuganoraz biziko ziratekeen,sasidi sarrian uzkur dakuskigu,itxaropen barik Herioren zain.Gu legez negarrez jaio zirelakoamaren zirriak leun jasota,eskain diezaiegun alternatiba batsumatu dezaten samurtasuna,elkartasunean adore daitezkeardurak gogotsu konpartitzeko,auzolanak oro askatuko ditu,atsegina die ihinztatuko.

2017ko abenduaren 2an

318

686Prostitutak erabaki dezala ze izan nahi duen

1Karriketako prostitutak lar zaurgarriak ei diramigratzaileak, txiroak, ezjakinak... gehienak,eskubiderik gabe daude hainbat mafien mendean,horrela nekez sumatu dezakete bizitza.Matxismo horri ez diogu ganoraz gogor egiten,guk degiogu dramari ezikusiarena,nahiz diotenez lanbidea zaharrena den munduanez da zilegi inortxo behartzea hortara.

319

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Besteen sexu gabeziak asetu behar dituzte,holaxe arras diete gaztaroa lapurtzen,hor nonbait jaio zirelako patriarkatu batean,gorputza zaie bihurtu bezeroen jolasa.Feminismoak atakatik onik atera ditzake,euren buruen jabeak, behingoz, izan daitezen,libre aukera dezatela bihar ze izan nahi duten,andrazko hauek orduan laket dira biziko.

2017ko abenduaren 2an

320

687Afrikako umeak

1Afrikan sortu nintzennekez bizitzeko,neska izatearenzama sentitzeko,hainbat jaun berekoienbortxa nozitzeko,pobreziaren mendesarri larritzeko.

2Erraz jaiotzen garagero mendratzeko,medizinaz lar urrilaster sikatzeko,laguntza galdegitendugu salbatzeko,heziketari eskernahiak gauzatzeko.

321

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Amak diost, “Afrikadago zanpatuta”,kanpoko kapitalakgauzka hertsatuta,lur onenak lagatzenditu agortuta,meak eta basoakzekenki hustuta.

4Hiltzen direla dantzutni lako umeak,hemen ez duelakolekurik bakeak,errua dioskuteduela goseak,gaixotasun arruntaedo gerrateak.

322

5Amak diost “ez garaberegaz bilduko”.“aitxa minak ez zaituberriz laztanduko”,“agian itsasoakzuen ostenduko,Europako txarrantxekzioten helduko”.

6Europara joateadugu desiratzen,kinka larriak gaituerabat nekatzen,baina egoten garazirraraz pentsatzen,Afrika garelakodugula maitatzen.

323

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Amatxok babesten nauetxe zaurituan,lan dagi urrun etaaitxaren ortuan,hemen ez gaudelakomatxisten ituan,atseginez dagigugauero kantuan.

8Kongo, Mali, Ruanda...ditzagun eztitu,auzolanean soroemankorrak blaitu,Afrikak eman ditzanbehar beste fruitu,ni moduko umeakdaitezen loditu.

2017ko abenduaren 10ean

324

688Enpatia estresa uxatzeko

1Igeldon dagoen “Mendi suitzarra” leznerbioak dauzkat gora eta behera,nahiz ez dudan hartzen anfetaminarikmaiz dirudi euren mende nagoela.Sumendia baitan lehertzen deneanburmuinean zaizkit neuronak zoratzen,hurkoen esanak entzun beharreangarrasika ziplo aztoratzen ditut.

325

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Antsietateak dit sosegua kentzen,estresak zin-zinez burua kaltetzen,lasaiki arnasten ikasiko banukideen bizitza hobetuko nuke.Kartzelan giroa ez dezadan zatarnortasun basa naiz bezatzen hasiko,sutsuak iraultza mintzen duelako,enpatia oro delako gorria.

2017ko abenduaren 10ean

326

689Sexualitateaz

1Aspaldian amesten kontzientziak diosta“sexualitatea libratu ezazu”,“hartu-eman sexualak dotore jos itzazuberdintasunean oinarri daitezen”.Aniztasun sexuala tinko babes dezagunmendetasunezko praktikak haizatuz,bikoteek plazera hobesten dutenezaurreiritziak lurpera ditzagun.

327

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Munduaren motorra diote ei direlasexualitatea ta ekonomia,ez dadila sexua bortxa izan, ordea,baizik grinen gune demokratikoa.Matxistak gal ditzala abantaila makurrak,heterosexualak fobia faxistak,feminismo moreaz patriarkak bezatuzmaitasunak gaitu osoki aseko.

2017ko abenduaren 10ean

328

690Martxoaren 8a bihar jai eguna izango da

1Martxoaren zortzia pilpiren eguna,berdintasun morea sakon sustrai dadin,andrazkoen borroka versus patriarkak,feministen kemena ondratzeko dataHelburua matxistak birziklatzea da,eraistea betiko euren egiturak,emakume moratzak hegalda daitezensekula ez ditzaten gutxiets lanean.

329

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Emakume ta gizon solidarioakbizitzeko zorian Ama-Lur jorian,atseginez gozatuz sexualitateanork nahi duen maneran mendetasun barik.Boteretik joan dadin matxismo antzua,jaunen bortxa munduan, behingoz, erauzteko,feminismo zintzoak senak blai ditzala,martxoaren zortziak gidatu gaitzala.

2017ko abenduaren 10ean

330

691(2016.07.07) Samaldak lorea belaxkatu zuen

1Bost kriminal harroputzakjoan ziren Iruñera,euren irrits zikinaribidea ematera,samalda non-nahi zirenezbasaki ehizatzera,sanferminak lapurrak lezjator ez ospatzera.

2Irten aurretik zer eginbostek zuten pentsatu,zakilak gura zituztenbortizki kitzikatu,gaztetxoa zutelakobidegabe zanpatu,jendetza zen Gaztelukoplazan haserre batu.

331

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Samaldak neskatxa zuengauminean bortxatu,balentria hedatzekoatartean filmatu,bostek errukirik gabebaitzuten belaxkatu,bizigura lorearizioten lurperatu.

4Bilaukeria dieteorain zorrotz epaitu,Iruñeko udalak duzigorra exigitu,gazteak berriro digutragedia oroitu,bihotzak orduan bestedar-dar ditu hunkitu.

332

5Matxistaren botereaohi da bortizkeria,bortxaketa biihozgabehutsen ankerkeria,jendarteak hola darraiatzo legez eria,feminismoaz dezagunhustu idorreria.

6Matxismo latza dezagunbota zakarretara,ez dadila samaldarikjin sanferminetara,beldurrik gabe gaitezenirten karriketara,jende xaloak erakarditzagun jaietara.

333

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Alkoholak batzuk ditusamalda bilakatzen,eskua sartzen gaupasakdituzte hondoratzen,ea ebazpenak dienarima eraldatzen,ikas dezatela andrakbortxa barik tratatzen.

8Ar batzuek andrazkoakminduz dute gozatzen,sentituz nola dituztenindarrez menderatzen,ustezko gizaki horiekgaituztenez sakatzen,hasi gara bat egindasamaldak deuseztatzen.

2017ko abenduaren 17an

334

692(Lazkao, 1957.12.23 - Donostia, 2017.11.16) Belen Gonzalez Peñalva zenari

1Ingumen maitale, andrazko morea,militante fina hamaika urtetan,Ama-Lurren baitan aterpetu zaraeredu zuzena naroro ereinda,une mingarrian triste gauden arrenzurekin bizitzen alaituko gara.Alternatiba bat amesten zenuenzinezko bakeaz bortxa gainditzeko,engaiatu zinen hitza lora zedingeurean genezan dena erabaki,oraintxe negarra eskaintzen dizugu,bihar zertutako xedeen lurrina.Borroka larrutik ordaindu zenuen,errepresioak zigortu zintuen,ohi legez zu zinen adorez hegatudeportazioan, kartzelan, erian...,habian zuretzat josten ari garaeskegiko dugun ikurri askea.

335

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Belentxu joan zara berriz itzultzekosuspertu gaituzu zure pilpirekin,sentieretan ta bihotzetan zaudejendartea ontzen jarraitu dezagun,gogoan zaitugu noiznahi oroitukosekula ez dadin gal zure izana.Sorlekutik printzak bidaltzen dituzukontzientziak dir-dir argizta daitezen,munduan onura ta ongizateasolidaritatez sendotu ditzagun,mihiek euskara fereka dezaten,askatasunera kantuz hel gaitezen.Mendien artean zu Txindoki zinen,lilien artean krabelin gorria,zuhaitzen artean jentilen haritza,erreken artean laminen gardena,orain zara ere Lazkao maitea,Euskal Herriaren alaba zintzoa.

2017ko abenduaren 17an

336

693Eulia mintzatzen denean

1Euliak dakuskiguegun luzeetan,ez ikusteko geroegun laburretan,nahiz sakatuz dituztenhiltzen batzuetan,atseden hartzen duteziegen zokoetan.

2Hego gardenak etatoraxa iluna,sei hanka ditu etaitxura txukuna,nahiz uste dugun delaeulia ilauna,begi gorriz dakusaespetxe aizuna.

337

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Eguraldi beroakdatoz euliekin,garai horretan diraastunak denekin,kilika degigutelarruan tronpekin,tematzen direlakoizerdiarekin.

4Euliaren firrindaez da gogokoa,gauaz ez du, ordea,galarazten loa,egun-argiz izatenbaita aktiboa,asetzeko hegatzenziegaz-ziega doa.

338

5Euliak xurgatzen duzigorraren kraka,hola gozatzen diguhemengo ataka,geure alde aritzenohi denez kalaka,ederki hazten zaigudesiren aldaka.

6Euli beltza etorrizait adierazteko,udan sartu garelalasai arnasteko,goitik esan dit eregoiari eusteko,gutxi gelditzen delamotxila husteko.

339

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Eskerrak eman behardizkizut eulia,zeure mezua izandelako arraia,arren, saihets ezazuamaraun sarria,ez diezazun marasmakziztatu pozoia,

8Zeure hegoak beharditut goratzeko,herriko enparantzanleun pausatzeko,hurkoen esperantzapil-pil sumatzeko,laztan xaloarekinzorian batzeko.

2017ko abenduaren 24an

340

694EAJ Aberri izan zaitez

1Arren, EAJ zintzo diotsutataka delako lehen lez txarra,“Comunion” sastraka laga ezazu“Aberri” zelaia lilitu dakizun.Espainian ustez bare zaudenezxedeak zaizkizu arras lausotu,alderdia naro bazkatzen duzuahaztuta zer den Euskal Herria.Auzolanari “Ez”, dioskuzunezarima belztuta maiz diotsugu,“zu gabe zaila da ezer lortzerik,zurekin dirudi ezinezkoa”.Gurekin bidea egin ezazuherriko desirak gauza ditzagun,zer izan nahi dugun hauta dezagunirriak negarra isildu dezan.

341

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Maite dugulako denon herriazorrotz egin dugu autokritika,horregatik jazo zen aldaketa,Aieten urratsa eman genuen.Zuk, berriz, darraizu axolagabesostengatzen PP eta bankuak,diruari galga jar iezaiozu,zeure irritsa den zementuari.Poliki-poliki zure mantra dainoiz ez gaitezen irits inoraez dugu gatazka hola gaindukozingira horretan itoko gara.Gurekin has zaitez kartzelak husten,ongizateari dena ematen,eskubideekin jendea janzten,euskaraz geroa trebe ehuntzen.

2017ko abenduaren 24an

342

695Aizu aldizkari kutunari

1“Aizu” aldizkariaeuskara goresten,“nor-nori-nork” alaiaedonon abesten,gogoak aritzen damaitez aberasten,alfabeta gaitezenbidea errazten.

2“Aizu” atzo lez zaudexaloen habian,AEK-rekin jaiozinen aspaldian,zurekin lehen nintzenelkartzen aisian,orain tamalez gaudeespetxe larrian.

343

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3“Aizu” gure hizkuntzagogoz leitzeko,diglosiaren minagozo gainditzeko,mihietan liluranaro ereiteko,non-nahi den naturalkiberba egiteko.

4AEK-k lez uxatuzenigun tristura,euskara izan zedinarimen ohitura,ura diozulakoeskaintzen gustura,atseginez bizi dazurekin kultura.

344

5“Aizu” entzunda ziplodiogu, “euskara”beregaz bor-bor dagodesiren galdara,idazlanekin zaiguargitzen ganbara,fotoekin musuanislatzen zirrara.

6Ohi lez “Korrika”n zaraAEKz atera,ederkiro zareteibili bateraikusiko zaituztetkorrika ostera,Euskal Herrian aldebatetik bestera.

345

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Euskal espeok leundugu ferekatzen,“Aizu”k zigorra digubizkor beheratzen,amesten une onakditugu pasatzen,euskaraz garamatzaetxera hegatzen.

8“Aizu” lagun zintzoagurekin jarraitu,euskara, behingoz, dadinplazetan lilitu,zutaz gaur zinez duguzoria sentitu,orriak irekitaherria kausitu.

2017ko abenduaren 31an

346

696Papogorriak izango gara

1Nire sentiera taupaka dantzut,“loraldia mardul dator” diosta,“negarrik gabeko udaberriagerezien tantaz urrindatuta”.Desio xaloen zola ereindagarai oparoan sartuko gara,bizitza erabat ondu dakigun,samurtasunean batu gaitezen.Berriro ditugu guk hauspotukokiliken txingarrak harremanean,arrats oskorria heldu delako,Mariren ametsen hego-haizea.Belardi agorrak berdatu diraihintzak laztantzen dituelako,eremuan dugu izotza urtu,sasidi sarrien bortxa zimeldu.

347

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Abiatu gara mendialderatxorien kantuen bazter lasaira,ekiak dizkigu printzak opatzenAma-Lurra sakon goza dezagun.Pago tantaiaren aurrean gaudeakordura datoz orduko grinak,hostoek adarrak jantzi dituztekerizpean gogoz etzan gaitezen.“Zorion ederrak iraun dezala”,unea dastatuz barrez diogu,gu iraganetik etorri gara,ilunabarretik egunsentira.Izan zirelako askatu ginenmundu hobearen papogorriak,eskertuz bihotzez bake zuzenamaitaleak gara Euskal Herrian.

2017ko abenduaren 31n

348

697Zu eta zuek nire indarra zarete

1Hemezortzigarreneandandaka naiz pausatu,azken txanpa luzerakoburua dut prestatu,nahiz kartzelaldian naizennoizean behin nardatu,ziur nago ez zaidalaarima belaxkatu.

2Txabi, Txikia, Ixabel,Txomin, Belen, Argala,Bakartxo, Jokin... eskaintzendidazue ahala,zuek izan zinetenezharitzaren ezpala,ni saiatzen naiz izatenizaeraz mazala.

349

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Ideal zuzenen funtsaizan zinetelako,orain pentsakeraz garagu edonon halako,zigorra gaintzen ari naizhangoa naizelako,atzo lez zuen ametsaknireak direlako.

4Aizue gure xedeaklehengoak baitira,ilunpetik ia garairitsi zohardira,bi milatik etorri naizoinez hemezortzira,gero zuekin joatekotrostan Euskal Herrira.

350

5Nahiz zahartzen ari naizendarrait biziguraz blai,horri esker eguneroiratzartzen naiz alai,hasierako aldapabihurtu denez zelai,laster zugana noalazinez diotsut Elai.

6Urriaren hamaikan dutegingo aitormena,zurekin bizitzea dadesirarik behinena,izango delako arratshori oskorriena,etxean zirrika duguhartuko atsedena.

351

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TA

7Laztan, erauzten ari naizkartzelako hesiakikus ditzagun sasoianloretan gereziak,larruak bikain dizkigugarbituko euriak,erabat susper daitezengure bihotz eriak.

8Urteak daramatzat horegon barik zuekin,akorduan batzen garaUntzagan pilpirekin,ziegan hunkitzen naiz zuenmihien xuxurlekin,zoriona dastatukodugu krabelinekin.

2017ko urtarrilaren 7an

HA

MA

IKA

DES

IO U

TOPI

AR

AKO

352

698Sofrologia espetxea gainditzeko

1Isolamenduan luzaz egondalarrosa mardulak zimel daitezke,ni barruan nago estresatutahamaika motibo dela medio.Arin hasten dira zainak taupakazigorrak estutzen zaituenean,eztarria zaizu korapilatzenitoko zarela pentsatzen duzu.Ezin dut ekidin antsietateaespetxezain latza datorrenen,erotzen denean preso soziala,mintzen nauenean berri goibelak.Kide bat hil dela dantzuzuneanesparruan zara arranguratzen,emendatzen zaizu ezinegonabaretu ezinik atsekabea.

2Hitza leitu dut: sofrologia,esanahi zehatza gaur ezagutu,psikoterapia bikaina ei daestresa baitatik lurrun dakigun.Egun darabilte bertsolariekoholtzan daitezen gal kirioak,betazalak bare biltzen dituztesentimendu onak barneratzeko.Herria gogora ekar ezazu,maitasuna ohi den hurkoen aldra,laztana barrezka imajinatuaisian lehen lez Ama-Lurrean.Sudurretik sakon hartu arnasagero hatsa bota leun ahotik,sofrologiari kasu eginezzoriak estresa ordeztuko du.

2018ko urtarrilaren 7an

353

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

354

699Bizkaiko eta gainerako zahar etxeen beharginei

1Zahar-etxeetan jatorzaindu ongizatea,asaben pozak pitz dezangaurko giro tristea,makurra delako sosakeurekin aurreztea,eta porlanari, aldiz,harrika ematea.

2Aintzat har ditzagun gurebiharko zaintzaileak,etxe zein egoitzetan landagiten ongileak,eurak zorionez diraadinduen zaleak,jakintza eman zigutenhurkoen maitaleak.

355

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Zaintzaileetatik diragehienak andrazkoak,gizonentzat direlakolan horiek potoloak,horrela eratzen digubizitza matxismoakgutxietsiz denon aldeari diren xaloak.

4“Bakarrik dituzte barrengarbitzen ipurdiak!”matxista babuak dio,halaber handikiak,baina eurak beharreanoro dira eztiak,aitxitxei sorraraztendizkiete irriak.

356

5Arren, ez gaitezen izanmazalekin zekenak,euren lan baldintzak izandaitezela zuzenak,amamek goza ditzatenfereka leunenak,merezi dituztelakoaterpe sanoenak.

6Agian noizbait izangogarenez adinduak,gaixotasun baten delamedio ezinduak,izan gaitezen egoitzenarazoaz helduak,dirdaitsu jarraitu dezangeroan ereduak.

357

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Guritu ditzala ForuAldundiak zimurrak,soldatak gaur direlakoegoitzetan laburrak,ez direlako beharginhauen zerak apurrak,izan gaitezen eurekinmaiteaz lez xamurrak.

8Jendartea on dezagunetika bizituta,nagusien zein umeenbeharrak asetuta,egoitzetako liliaknaroro hauspotuta,izarretako hautsekinarimak xarmatuta.

2018ko urtarrilaren 14an

358

700Motxila 21 musika taldeari

1Zinez zara Motxila Hogeita Bat itzela,arimaren musika, terapia sanoa,nahiz zu zaren xumea goian duzu ospea,atseginez zaitugu uneoro txalotzen,gu zurekin diotsut bihoztiak garela,elkarrekin herria aberasten dugula.Enpatia landuta maitasuna hazten da,oneratzen sentsorial aniztasun anitza,musika ohi delako sentiera izatenezgai diren hurkoak pil-pil gaitzen baitira,egoismo hitz gaitza eletik gal dakigun,ahizpatasun xaloaz mugak erauz ditzagun.

359

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Zuek ñir-ñir zaudete oholtzaren zoruan,sorginduta musika naturala delako,ahaldunak zarete trebe jotzen danborrakmotxilaren pisua ez duzue sentitzen,bizigura naroro duzuenez ereitenjaialdian eskertu dizuegu artea.Musikari kutunak benetako lagunakeredua zarete, karnabaren txioa,jendartea zuekin loratuta dakusatpoza diren notekin naizenean dantzatzen,miretsita jarduna izendatzen zaituztetIruñeko mirailak, Txantreako ikurrak.

2018ko urtarrilaren 14an

360

701Udaberrian biziko gara

1Udaberria baitapizkunde totalazeharo loratzen dudesiren atala,pilpiraka hasten damaitale mazala,txonta jaioberriahabian bezala.

2Udaberriak beztidezala herria,noizbait bilaka dadindenon aberria,behingoz, osa dezagunzentzuz armarria,asebete joan zirenminen egarria.

361

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Euskal udaberriabehar du bihotzak,ziplo isil daitezenekaitzaren hotsak,artez moztu ditzagunarantza zorrotzak,ez dezan euskara hildiglosia motzak.

4Udaberriak berdadezala haritza,landu dezagun bereabaroan hitza,gure urratsa izanez dadin murritza,elkartasunaz hobedakigun bizitza.

362

5Negutea delakolaster bukatuko,eguzkiak dizkiguprintzak opatuko,udaberrian garalasai esnatuko,ajea sendatutazaigu geratuko.

6Udaberria jatordihardugu zertzen,auzolanean gogozbazterrak edertzen,sentimendua bor-borari da suspertzen,izotz beltza tantakaurtuz desagertzen.

363

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Urteak eman etagero gabezian,udaberrian garabizilo lorian,arrastian elaiakprezatuz ortzian,gereziak dastatuzjentilen zelaian.

8Udaberri dituzuhamaika kolore,zinez zor dizkizugumilaka ohore,kontzientzia gorrizgaitzazu adore,bikain dezagun gurejendartea more.

2018ko urtarrilaren 21ean

364

702(2017.12.09) Eiffel dorrearen aurrean batu gara

1Abendua heldu da bederatziraParisen hamaika elkartu gara,Montmatretik gogoz Eiffelera goazozen esateko, “Orain Presoak!”,gaur besteak beste horixe dioskujosten ari garen bake zuzenak,bihotzen pilpirek berdin dioskuteFerminen kantuak entzun ahala.Hotz dagien arren adoretsu gaudekinkak duelako grina eskatzen,Luhusotik gatoz joateko zoriragauzatuko dugun garai jorira,erantzunkizuna geurea delakoostadarra txukun marraz dezagun,gizatasunaren artisauak garamardulki haz dadin elkarbizitza.

365

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Sentierak dira manifan anitzakgozo batzen gaitu elkartasunak,eskutik hartuta gu zinez bat gatozhitzak mendekua ordezkatu dezan,amnistian noizbait pausatuko garagoiztiriak poza izan daitezen,xedearen alde zirraraz diogu,“gatazka batera gaindu dezagun”.Orain joango gara Paristik Bilboralor ditzagun giza eskubideak,preso min gaixoak bueltatu daitezen,erbesteetatik iheslariak,hunkituta pil-pil senti dezatelagertu dagoela udaberria,hegatxabalaren txortxorrak harreraegin diezaiela opa diegu.

2018ko urtarrilaren 21ean

366

703Ukhiyan babestu zen rohingya haurrari

1Neskatxaren malkoeknaute gaztigatu,zoritik oinazeraziplo zen pasatu,budista “baketsuen”bortxa du pairatu,musulman jaio zenezdute mehatxatu,Rangunek rohingyakditu izorratu.

367

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Budistek urtu duteBudaren oroitza,Nirvanaren bideagaltzen dabil sitsa,liliari diotezimeldu bizitza,Myanmarren zelaiaegin da sasitza,zer dadila lehengojendarte anitza.

368

3Aung San Suu Kyi (*)

agindu menia,aterpetu lehen lezedozein etnia,Myanmar ez dadilaizan Birmania,rohingyak xurgatzenari den tenia,alaiki koskor dadinpoza zen ninia.

(*) Myanmarreko presidentea (Bakearen nobel saria jaso zuen).

369

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Sorlekua daukazubeti akorduan,liskarrik gabe zeundenederki orduan,orain Ukhiyan zaudezu kanpamenduan,zurekin garelakoahaztu munduan,budistak ari dirafaxisten moduan.

370

5Oi, beltzaran gaixoazaituzte tristatu,bidegabe dizuteoraina zartatu,dutelako Budarenhitza ezeztatu,bakeak har dezalaRajinen ostatu,haurtzarora zaitezengozoro bueltatu.

371

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

6Nahiz budistak ez zirenustez basatiak,“sinesle batzuk” zinezgaur dira piztiak,Bangladeshen dakuskitpil-pil arrastiakMyanmar noizko zuregoiz-argi eztiak?Haurrak izango garabarrez jolastiak.

2018ko urtarrilaren 28an

372

704Nabi Saleh-eko Ahed Tamimi nerabeari

1Ahed Tamimik garbiki diosku,“sionisten bortxak odolusten gaitu”,nahiz hamasei urte bakarrik dituenoro daki zer den errepresioa,jaio zenetik du gerra ezagutu,Palestina duen zaititu murrua,sendia gogorki kolpatu dioteimperio harro baten izenean.Zisjordania da haserre itzarriTrumpek duelako sutautsa izeki,Israelen asmo gaitza sustatu du:“Jerusalem gure hiriburua da”,Palestina dute berriro iraindu,hautsi sinesmen arteko oreka,zolak harriz eta balaz bete diraez ditzala herrak esperantzak ito.

373

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Ahed lurraldea gerizatu duzuzure amak eta lehengusinak lez,polizien kontra herritarren aldeankerrak tiroka ari zirelako,zuen etxearen atarian zeudengorrotoz estutzen manifestariak,ostikoka hasi zineten ausarkiez zelako euren jarduna zilegi.Ikono bat omen zarela diote,jende zintzoentzat eredugarria,zu guretzat zara izarrak lakoa,hurkoak oroituz, ekinez ondratuz,Ahed ederra da zure izaera,Makurra, ostera, polizien kara,maitez opa dizut urrezko neskatxaPalestinan libre bizi zaiteztela.

2018ko urtarrilaren 28an

374

705(2018.01.13) Bilbon “prest gaude” esan dugu

1Urtarrilak hamahirupoza dadin lora,bake zuzena ekardezagun txokora,aterkiak ditugujarri beha gora,prest gaude iristekodesiren gerora,Paristik gogoz garaetorri Bilbora,joateko motxiladunlaztanen ondora.

375

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO2Zerua berriz zaiguerori gainera,baina oihartzuna daheldu erbestera,euriari dioguesan alegera,“blai eginda kantuangoaz udalera”,haurrek pil-pil diote,“kalera-kalera”,“iheslariak etap̀resoak etxera”.

376

3Prest gaude osatzekoindar metaketa,giza eskubideaketa konponketa,gerta dadin bidekotraben erauzketa,estatu ilegalentrintxeren husketa,auzolanean egindezagun josketa,Euskal Herriak beharduen eraketa.

377

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

4Denok mezua dugugarbiki aditu,kontzientzian dirudizaigula sustraitu,bortxan ezin dugunezbizitza eztitu,gu prest gaude xedeakdaitezen mamitu,beraz, enaren aldehesiak txikitu,eurak bueltatu artebihotzak goritu.

2018ko otsailaren 4an

378

706Bilboko portuak ez du etikarik

1Portu erraldoia Santurtzin dago,Serantes zaharra penaz begira,Portsmouthekin gaitu ferryak batzen,eskura daukagu London hiria,merkantzia franko irteten dirabeste horrenbeste heltzeko gero.Transatlantikotan turistak datozBilboko altxorrak ezagutzeko,baina ez da dena bertan distira,etikoki dauzka hamaika kraka,armen trafikoa lohiena baitaazken urtetan gainezka egin du.Zamatuta dira ontziak joatenSaudi Arabia boteretsura,garraiatutako bonben mendeanYemenen kalteak itzelak dira,Europak maiz ditu holan eraginhalabeharrezko migratzaileak.

379

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Kaia partitzeko gunea deneziheslari batzuk peskizan daude,Calaisen zeukaten kanpalekuaIngalaterrara noizbait joateko,zakar hondoratu zietelakoZierbenara dira hainbat etorri.Hesi bat diete ziplo eraikidesiren ferryan ez daitezen sar,latza da goikoen hipokresia,euren nortasuna net berekoia,bortxa dutelako non-nahi sustatzen,ihes datorrena zeken hertsatzen.Feministak horman kateatutaausardiaz ozen aldarrikatzen:“mundua delako denon habiamindu dituztenak babes ditzagun,gerra matxistak amai daitezen,ahizpatasunean bizi gaitezen”.

2018ko otsailaren 4an

380

707Zuberoa ez da postal bat

1Pastolara Pagolannuen begiztatu,maskarada bezainbatederki dastatu,herritarrek bihotzazidaten txeratu,Zuberoa zen nireariman loratu.

2Zuberoan antzeztendute pastorala,oro susper gaitezenberak du ahala,arizaleak igodira oholtzara,musikarekin baitalehertu zirrara.

381

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Pastoralak jakintzaohi digu opatzen,asaben historiaoholtzan pausatzen,kontzientzietan denezsugarra hedatzen,herri bera garelagara konturatzen.

4Errejenta saioaari da gidatzen,satanak dakuskigujauzika dantzatzen,sujetak hasi diragozoro kantatzen,gorriak ta urdinakgero “borrokatzen”.

382

5Pastoralak bikain duaupatzen kultura,euskara sustatzeada bere jaidura,maitez garamatzanezdesiren zerura“Zuberoak” diogu,“baitu bizigura”.

6Zuberoa diogudirela bortuak,horrenbeste gustatzenzaizkigun kantuak,horixe dira erebehargin prestuak,laborariak etaartzain saiatuak.

383

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Ez delako postal batgure Zuberoa,elkartasuna izandadila beroa,herritarren kemenadenez oparoa,guk lez biziko dutelilien aroa.

8Zuberoa zu zaraarte ta beharra,auzolana da zeurebesoen indarra,Matalazek zuenezegin deiadarra,geroztik mardul duzumantendu zuztarra.

2018ko otsailaren 11an

384

708Bizitza ilundu zaien lagunei

1Antzinako lagun zorigabeakzuen eguzkia amatatu dagarai oparoak noizbait joan zirenlausotuta daude oroimenean,oraina dirudi amildegia,lehengo bidea sasien zola,orduko bizinahi mugagabeaegin zitzaizuen atsekabea.Jakin dudanean zuen atakabaitan negargura estekatu zait,zimeldu zaizue mardultasunaedandako gauak ajeak dira,nahiz zuen ametsak abaildu dirensenti ezazue nire epela,zuekin nioen atseginez blai“O, ortzia dago izarratuta”.

385

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Lagun minak ginen iraganean,gaztetan dena da zoragarria,tabernaz taberna tximeletak lezaisian batera bikain genbiltzan,bizitzak gintuen gero bananduezberdinak ziren gurari batzuk,politikan nintzen adorez sartu,maitasunak zidan taupaka deitu.Ordutik urteak igaro dira,ni aspaldidanik kartzelan nago,ez da ona izan hartu-emananire egoerak galarazi du,atzo lez gogoan dir-dir zaudetezinez diotsuet ziega barrutik,patuari gogoz eskatu diotgeroan Eibarren batu gaitzala.

2018ko otsailaren 11an

386

709(2018.01.13) Ume motxiladunekin jolastuko gara

1Ume motxiladunakoinez arrastian,manifaren aurreanbegiak ortzian,sakabanaketarenzama hustu nahian,mirentxinak lez daudeBilboren erdian.

2Umeek maiz diote,“itzul daitezela”,gozo jaso dezatenetxeko epela,estatuen bengantzadelako itzela,ustezko zuzentza daeurentzat krudela.

387

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Umeak ez daitezenorain lez ahitu,bortizkeria zuzendezagun gainditu,gaur, agindutakoadiete konplitu,Porrotxek animoadie oparitu.

4Umeentzat euriakdirudi ttunttuna,nahiz busti diren ez daizan hain astuna,Bilbon dastatu dutetxit elkartasunaSareren lana izandelako txukuna.

388

5“Jin daitezela aitxaket(a) amak herrira”horixe da xaloentxaloen desira,Bilbon ernatu diramilaka pilpira,ikusita umeenninien distira.

6Ume hauen ametsakditzagun mamitu,bidaldi neketsuakdaitezen amaitu,etxean bizipozadakien lilitu,motxila bihur dadinaurki txilibitu.

389

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Umeek dioskute“ez dugu botako”,“motxila izango dabihar mendirako”,“ez ditugu maiteakzokoan lagako,euren askatasunageurea delako”.

8Espetxera heldu daBilboko zirrara,ziegan aditu duguumeen algara,prest gaude hegatzekohamaika enara,eurekin jolastekoeuskal habiara.

2018ko otsailaren 18an

390

710Kale hezitzaileak krimena uxatzeko

1Gizarte langile finak diosku,“gogoz daude kale hezitzaileak”,“hedatzen hasteko berdintasunajendartean libre bizi gaitezen”“nerabe gaiztoak beza ditzagunputzu zikinetik irten daitezen,horrela geroa zer genezakepobrezia eta espetxe barik”.Inberti dezagun gizartegintzangaizkiari galga zuzen jartzeko,aldiriak ongi ongarritzekokulturaz, kirolez, samurtasunez….bertan bizi diren sendi hitseizintzo diezaiegun opa laguntzaez daitezen eror haur zaurgarriakkrimenaren sare likin sarrian.

391

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Geurean hilketak jasan dituguustez lapurtzeko egin zituzten,bihotzak zaizkigu dar-dar uzkurtuezin ulertuta gertatu dena,ahoskatzen dugu mendeku hitzagertakizunekin aztoratuta,baina konponketa izan dadilaehuntzea giza eskubideak.Auzolanez eta elkartasunezataka gordina gain dezakegu,biktimen hurkoak laztan ditzagunatseginak mina goza diezaien,kale hezitzaile jarrai itzazukaleak ereinda arimak ontzen,nerabe bortitzek senti dezatenjendartea dela euren etxea.

2018ko otsailaren 18an

392

711Ozeanoak garbitu ditzagun

1Ozeanoak bururik gabeari gara izorratzen,plastiko poltsak ditugulakoganora barik botatzen,haizeaz sarri dira ibaienerriberetan pausatzen,ondoren urak garraiatutaitsasoan barneratzen.

2Aizu, plastiko horiek dituztebost irla zuri osatu,ur korronteek sendo zituztenozeanoetan batu,urtetan euren azalera daezarian emendatu,geure joera zatarren erruzKantauri dugu tristatu.

393

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Gure artean sei hamarkadadaramatza plastikoak,ekologistak sentitzen ditubihotzean zimikoak,kontsumismoan daude oraingokutsaduraren gakoak,zentzuz kontsumi dezagun gertaez daitezen halakoak.

4Itsas natura ez dadin gerabizitza barik hustuta,plastiko mota batzuk ditzagunbaztertu ez ekoiztuta,gogoz lan egin beharko dugugizakiok elkartuta,herri batzuen zabortegiakmusu-truk kudeatuta.

394

5Izaki askok dute tamalezohitura basa pairatzen,munduan ia ez dugulakoplastikorik birziklatzen,itsasoari diogulakouzten gai hori flotatzen,ergelki ari gara gerran lezheriotza barreiatzen.

6Itsas hegazti franko ei diraplastikoekin pozoitzen,dordokak, mortsak, itsas txakurrak…sareetan iraungitzen,itsasertzetan baleak hildasarri dituzte aurkitzen,arraina jaten gu has gaitezkezera horrekin eritzen.

395

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Mundu bakarra dugunez, arren,zintzo dezagun artatu,gu bizitzaren alde gaitezenjendartean borrokatu,ozeanoak gura ditugukemenez izarniatu,ur azalaren plastiko gaitzakzamatuta porturatu.

8Izurde bat da Debara heldugurekin dibertitzeko,burututako planaren jaiahaurrekin konpartitzeko,jaso genuen zabor guztiaitsasoa garbitzeko,izarbel urdin zoragarriaferekaz ongarritzeko.

2018ko otsailaren 25ean

396

712Irria alkoholik gabe hobea delako

1Ez dut behar drogarik irri egiteko,ezta kantuz hasteko alkoholik ere,gaztaroan ez nuen horrela pentsatzentabernetan irrikaz sartzen nintzenean,gaur dakidan adina jakin izan banuez nituzke orduko ajeak jasango,ez nukeen aisia ergelki errekobaizik zinez egoki aprobetxatuko.Espetxean horretaz maiz konturatzen naizkideekin txantxetan hasten naizenean,gure barre algarak aireratzen diraetxartetik tristura ziplo egozteko,horrelako umore sanoa gura dutgainditzeko minak ta aurpegi muzinak,atseginez zertzeko helburu zuzenakpatxadaz bizitzeko askatasunean.

397

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2“Izadian ibili eta irri egin”,esaldia laztana magikoa baitzen,oparitu zenidan bizitza hobe batalkoholak ez zeukan bertan aginterik,harremana genuen grinaz elikatuelkarrekin ez ginen sekula aspertzen,maitasunak ez dauka ronaren beharrikbitarteko ugari hunkitzeko ditu.Nahiz zigorrak aspaldi urrundu gintuenzorionak astero kulunkatzen gaitu,irribarre natural ohi dagigulakolehen legez bidean batera darraigu,ederkiro bizi naiz mozkorturik gabebizipozez diotsut kideek dakite,bihar dizut esango beste horrenbesteihinztatuz kilimak goiztiri arraian.

2018ko otsailaren 25ean

398

713Amets zoragarri baten kontakizuna

1Arratera igo garaarnasteko lurrina,ziplo lurrundu zaizkigukezkak eta samina,Akondiara joan bainolehen une sorgina,zelaian kantuz ari dakardantxilo pittina.

2Tximista ikusi dugutrumoia entzun geroAkondian halakorikez genuen espero,behorra eta moxalalauhazkan doaz ero,dardaraz sentitu dugubor-bor odola bero.

399

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Akondiatik urruntzendakusagu ekaitza,lainoek estali duteAizkorriko erlaitza,nahiz zoritxarrez sarritanizaten den murritzaikuskizunak diosku“itzela da bizitza”.

4Belarrak eta garoakeuriaz dira blaitu,kolore berdea zaietantanekin bizitu,zeruan ostarteekiniluna da argitu,eguzkiak printzekin duKalamua beztitu.

400

5Goazen mendi xarmantaragorputza epeltzera,bide batez iturriranaroro edatera,trintxeren lurretan zaiguhunkitu sentiera,ez ahazteko Francorengerra zital minbera.

6Kalamuan haizetxoakhobetu du giroa,Kantarui aldera duguzuzendu miraz soa,largabistaz hurreratuzaigu urrutikoa,bikain asebete dirabihotza ta gogoa.

401

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Usartzara heldu garajaisteko Eibarrera,atseginez joko duguUrkotik Legarrera,onik bueltatu garenez,alegera etxera,bainua hartuta goazhor nonbait afaltzera.

8Espetxean esnatu naizametsa da bukatu,baina gaua zin-zinez dutzoriontsu pasatu,istorio dena diotlaztanari kontatu,Euskal Herriak gaitzalaAma-Lurrean batu.

2018ko martxoaren 4an

402

714Eskola, euskaldunen kuma izan dadila

1Heziketan ele mina ez dugu txit suspertumakina bat herritan eri darrai oraindik,ahalmena kentzen dio ereduen legeakhortik at da tamalez abar edo ezdeusa,haur batzuek ezin dute nahita ere ikasi,ez delako apropos irakasten eskolan.Horrelako berriekin sentitzen dut tristuramintzatzea edonon ez delako erraza,jendartean hola dugu segituko zokoanFrancorekin lez gara ikusgaitzak izango.

403

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Aberatsa teorian behartsua praktikaneuskara maiz ohi dago zimeldurik geurean,gaztelera ta frantsesa mardul daude, ordea,estatuen babesa dutelako dastatzen,ez delako irakasten orain non-nahi altxorrasentiera digute bidegabe sestatzen.Geroan ez dadin bihur urmaela basatzaeuskarari eralda diezaiogun habia,arren, behar dugun kuma zertzen jarrai dezagunzin-zinetan eskolak euskaldunak sor ditzan.

2018ko martxoaren 4an

404

715(2018.03.08) Emakumeen egun internazionalean

1Matxismoaren indarraversus feminismoa,zer dezala MartxoarenZortziak desioa,sentierak zehatz zuentaxutu sinboloa,patriarkatzak gal dezanaginteko erroa.

2Matxistak apropos diraizaten jazarleak,era berean maitasunhitzaren hiltzaileak,irmoki beza ditzagungaizkiaren aleak,izan daitezen direnaerlauntzetan erleak.

405

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Gutariko batzuk dirabenetan berekoiak,etxeko lanen aurreandirudite lehoiak,ea matxistak geureanbihurtzen diren ohiak,neska lagunekin izandaitezen lagunkoiak.

4Lanaren arloan daudebi aldiz zanpatuta,andre eta langile lezarras mespretxatuta,ustezko lankideekindaudenez nazkatuta,“zuen besteko soldata!”diotsete batuta.

406

5Feministen muga denezjendartea ontzea,halaber matxismoariatea zarratzea,emendatzen ari dirazentzudunen oldea,gizon duina izan dadingaurkoaren ordea.

6Feminismoak zuzen duirauliko mundua,ideiak ereiten dabilegokitzen modua,patriarkei nahi dieagortu sorburua,lehor dadin, behingoz, gerreneta bortxen zorua.

407

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Gizonak izan gaitezenfeminista bikainak,andreekin lur ditzagunmendetako irainak,zintzoki izango garakideko jostakinak,eraikiko dugun herrimorearen harginak.

8Emakumeen egunada internazionala,“matxismorik ez!” oihuakdu irismen zabala,berdintasuna jostekolor dezagun ahala,mundu ederra denontzatizan dadin magala.

2018ko martxoaren 11an

408

716Momorro otiari

1Intsektu arrea bart pausatu daleiho goibelaren burdin sarean,Afrikatik ei zen ailegatukoderitzote oti migratzailea,nahiz dirudien ez dela mugitzennoizean behin lekuz aldatzen baita,jatunak ohi dira ortopteroakbaina honek ez du jan jin denetik.Maiz nire arreta erakartzen duederra delako bere itxura,nirekin oraingoz ez da beldurtulagunak garela esan daiteke,ez dakielako zer den kartzelapatxadaz hormari begira dago,zomorro jauzkari hegaldariairatzar dadila udaberrian.

409

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Otiak bakarka lasaiak dira,Samaldaka, berriz, izugarriak,jaten direlako aseezinaklandak suntsituta uzten dituzte,ugaltzen direnez neurri barikgosetea dute erraz hedatzen,sarri gertatzen da hondamendiaAfrikako toki txiroenetan.Otiak hor darrai nire aurreanekiaren printzek bizitu dute,ez dadila zendu opa degiotbarrutik joan dadin libre kanpora,“hemendik at bikain biziko zara”leun esan diot egunsentian,ulertu didanez abiatu daMomorro geldoa ziztu bizian.

2018ko martxoaren 11an

410

717Senide zaharrak diosku “sakabanaketa lurtu ezazue”

1Etxeko kuttuna dagozigorraren munduan,sakabanaketak zuenhautatu ezlekuan,amari tristura zaionabaritzen musuan,jada ezin duelakobisitatu barruan.

2“Noiz arte iraun dezakemakurren mendekuak?”.Etsipenez galdetzen dusenide adinduak,ez direnez zilegiakestatuen arauakesperantza ia dioagortu amarruak.

411

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

3Bidaia latza delakoetxetik espetxera,batzuk nekez joan diatezkehurkoak ikustera,ezinduak ari dirapairatzen egoera,beharrez diote, “ekarditzatela geurera”.

4Gorrotoak duelakoboterean agintzen,gure senide zaharrenkemena da erkintzen,guk espetxetik diegumaitasuna eskaintzen,gutun eztien bitartezarima zipriztintzen.

412

5Senide horien mina daorain azaleratu,noizbait zieten, ordea,ataka inposatu,sakabanaketa zutenankerrek antolatu,hartu-emanak zeharozekizkien hormatu.

6Bizigurak bihotzetangal ez ditzan erroak,elkartasunak dizkieematen animoak,adinduek nahi dituztelaztandu etxekoak,halaber zendu aurretikgainerako xaloak.

413

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

7Bidaiek dietelakoaurpegia zimurtu,zer egin eurak poztekosakon dugu mamurtu,denon artean ditzagunestatuak uzkurtu,behingoz, daitezen sendiennahietara makurtu.

8Arren, sakabanaketanet dezagun ahitu,gaur egun zorrotz darraienbortxa sorra gainditu,taupadak diezazkiegungaixoei bizitu,desioak dakizkiensukaldean mamitu.

2018ko martxoaren 18an

414

718(2018.02.15) Ekai zenari. Chrysallis eta LGTBIri

1Nahiz ni Angel nintzen Angela egin naizgorputza bat dator orain senarekin,bizigura, behingoz, pil-pil sentizen dutnik dakidalako garbiro zein naizen,urratsa izan zen emateko zailaetxean ez zeuden prestatuta eta.Maitasunak zuen koska latza gaindugurasoak ziren hunkitu nirekin,Chrysallis taldera batera joan ginenbizitza ontzeko gidatu gintuzten,“ez gaitzala inork mindu”, genioen,irria oro zen geurean sustraitu.

415

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO2Jendea oro har ezjakina denezgerora gogorki hertsatu ninduten,ezberdina omen delako bitxiamatxistentzat nintzen arbuiagarria,lagunak bikainki portatu zirenezeurekin dastatu nuen atsegina.LGTBI-k oro babestu naubere epela dut bihotzez eskertzen,homofobo horien ekaitza gal dadinostadarra dabil kontzientziak janzten,horregatik noiznahi alegera diot,“transexuala naiz eta harro nago”.

2018ko martxoaren 18an

416

719Iraultza berdea glisofatoa da

1Glisofatoak du hondatzen ortua,laborantza duina zaborra bihurtzen,iraultza berdea iruzurra denez,goseteak darrai umeak erkintzen.Mosanto ta Bayer puzten ari dira,transgenikoekin zekenki dirutzen,haziekin dute mundua kutsatzen,aniztasuna den natura pobretzen.

417

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Paraguain Herio glisofatoa da ihinztatuz dute soja bizkor hazten,guaraniak nahita gaixotzen dituzte,euren esparruan horrela pozoitzen.Multinazionalen kontra bat gaitezenez dezagun eros transgenikorik,nekazari erein ezazu ohi legezosasuna izan daitezen fruituak.

2018ko martxoaren 18an

418

720Alfako behargin duinei

1On Toribio EtxebarriakAlfa maitez zuen sortu,behargin finek beregaz zutenkrisia gaintzea lortu,tailer bikaina auzolanaz zengero ederki gotortu,nahiz arras zuen Francoren bortxakEibar bonbekin zigortu,asaba zintzo haien eskuektrebe baitzuten bizkortu.

419

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Eibar kutuna Alfarik gabeezin dut irudikatu,gerente txarrek gura dioteetorkizuna kraskatu,txanponen truke ziplo nahi duteberekoi horiek urkatu,“Alfa ez itxi” txapa dezagunbularrean estekatu,xede onaren alde gaitezeneibartarrak borrokatu.

420

3Alfa izan da hamarkadetangure hiriko ikurra,tamalez laster egin daitekeharribitxia papurra,goikoek soilik nahi dutelakotailerrari eman lurra,lotsarik gabe gauzatzen aridirelako iruzurra,behargin duinek jasoko dutesoldaten ordez simaurra.

4Untzagan karpan daude beharginkementsuak esateko,greba egiten dihardutelahondamena saihesteko,Alfak bizirik jarraitu dezan,lanpostuei eusteko,ondasunak ez direla kakagardenki erakusteko,gertatzen ari den lapurretaitzela gerarazteko.

421

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

5Harro xurgatzen ari delakoeuren odola zorria,behargin hauek tinko dioteatera txartel gorria,behingoz, izenpe dezan geroabaieztatzeko orria,udaberrian uxa dezatenaspaldiko laborria,Alfa gaineko zeru griseanheda dadin oskorria.

6Senak diosku, “Eibar ontzekoKooperatiba hartu”,“argudioak zuzenki josi,Konpromisoa indartu”bihozgabeek oro dezatenerabakia onartu,ez dadin inoiz txirotasunagure bizitzan uztartu,Arrate eta Urko arteansoak daitezen izartu.

2018ko martxoaren 25ean

422

721Duintasuna elkarteari. Pentsionistei

1Untzagan pankartak kulunkan diosku,“PENTSIOAK DUINAK IZAN DAITEZELA”,kinkak duelako eskatzen ahala“Duintasuna” dabil pentsionistak biltzen,behargin zaharrak haserretu diraeros-ahalmena jan dietelako,pobrezia laster antzeman dezakemerkatuak, dendak, tabernak, kulturak…Bizitza mailari egoki eustekogure nagusiak zutik jarri dira,ez diezazkieten arimak ilundu,prekaritateak ez ditzan hondora,beharrean gogor aritu zirenezongizatea zen eurekin sendotu,ez dutenez adar jotze hau merezilagun diezaiegun dema irabazten.

423

IBO

N M

UÑ

OA

ARIZ

MEN

DIA

RRIE

TAH

AM

AIK

A D

ESIO

UTO

PIA

RA

KO

2Madrilek zekenki eskuratu nahi dubankuei eman zien oparia,pentsio eskasak arras izoztutapentsionistek dute zorra kitatuko,ekonomiaren zola mugatutahainbat arlo ezin dugu kudeatu,independentzia lortuko bagenubikain genituzke beharrak aseko.Pentsionistak dira gurekin hunkitueurekin kalean batu garelako,gure adorea eskaini dieguatseginez zintzo eskertu digute,asabak babesten dituen herriakmorrontzarik gabe libre biziko da,iraultza lilitu daitekeelakobihotzen taupadak naroro ereinda.

2018ko martxoaren 25ean

Ametsen txokoan bizi naiz[1-162]AtArAmiñe. 2011.

Ainarak herrira itzuliko dira [163-308]AtArAmiñe. 2014.

Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekin[309-450]AtArAmiñe. 2016.

Udaberrian biziko gara[451-580]AtArAmiñe. 2017.

El silencio del infierno FernAndo Alonso. 2003.

Gosea lagun, laguna segApoto kolektiboA. 2004.

Kartzelako leihotik JosebA Arregi. 2004.

Seineri aurrez aurre kontaturiko ipuina Joxe blAnco. 2004.

Lunaren Goiztiri JuAn luis mugertzA. 2005.

Azeri gosetiakepA etxebArriA. 2005.

Ataramiñe kantuz cd. HAinbAten ArteAn. 2006.

Claude GueuxVictor Hugo (itzulpenA: zorion zAmAkolA). 2007.

Zimaren abenturakbelen gonzAlez / kepA etxebArriA. 2007.

Kartzelako neurriakurtzi zubizArretA. 2008.

Mendian gora, mendian behera, Euskal Herrian zehar mAHAi-JokoA. zorion zAmAkolA. 2008.

Penumbras de un ayer iñAki oJedA. 2009.

Preso nagomikel orbegozo. 2010.

ataramiñe

Bakarmortuko kronikakmikel AntzA. 2011.

Espetxetik atborxA urberuAgA. 2011.

Ametsen txokoan bizi naizibon muñoA. 2011.

Ametsen txokoan cd. HAinbAten ArteAn. 2012.

Kandela bat pizteko behar dena mikel AntzA / iker moreno. 2012.

Fakin xokona oier goitiA. 2012.

Sasian barnaxAbier mAkAzAgA. 2012.

Preso nago 2 mikel orbegozo. 2013.

Z²mikel AntzA. 2013.

Agurra eta ohoreaJokin urAin. 2013.

Ainarak herrira itzuliko diraibon muñoA. 2014.

Urte ilunaknelson mAndelA (itzulpenA: EkAitz SirVent). 2014.

Ilargiraino! mikel orbegozo. 2015.

Burdin elorri arantzetanJosebA Arregi. 2015.

Haizea eta Lizar MagikoakepA etxeberriA etA xAbier ugArte. 2016.

Kuku erlojuakepA etxeberriA etA xAbier ugArte. 2016.

Haizea HAinbAt egile. 2016.

Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekinibon muñoA. 2016.

Kartzelako kronikakJexuxmAri zAlAkAin, 2016.

Axelko eta Otsoko bertsotan kepA etxebArriA. 2017.

Udaberrian biziko garaibon muñoA 2017.

Errezel berdeak JexuxmAri zAlAkAin. 2017.

Txori mezulariakJosebA erostegi ‘eltzikortA’ / loreA erostegi FernAndez. 2018.

Hamaika desio utopiarakoibon muñoA. 2018.

Egia baten egunerokoaoier goitiA. 2018.

www.literaturakoadernoak.org

E U S K A L E R R E P R E S A L I A T U P O L I T I K O E NL I T E R A T U R A K O A D E R N O A K

Ibon Muñoa Arizmendiarrieta1958.05.18Eibar

Hamaika desio utopiarako Ibon Muñoaren bosgarren liburua dugu. Aurretik argitaratuak ditu: Ametsen txokoan bizi naiz (2011), Ainarak herrira itzuliko dira (2014), Bidean gaude, aurrera goaz, joan zirenekin (2016) eta Udaberrian biziko gara (2017). Haien ildoari eta orden kronologikoari jarraitzen diete liburu honetako bertsoek ere.

Hartara. lehen bertsoak 581. zenbakia darama; azkenak, 721.a. Guztira, 141 bertso berri, 2017ko urtarrilaren 15etik 2018ko martxoaren 25era artean Kordobako espetxean idatziak.

www.literaturakoadernoak.org

Hamaika desio utopiarako

IBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA

Ham

aika

des

io u

topi

arak

oIBON MUÑOA ARIZMENDIARRIETA