hik hasi. alea.pdf · sortze batzarra. Urrian hasi zen kanpaina hori eta eragileak gustura daude orain arte emandako urratsekin. Ehunka ikasle, irakasle eta guraso bildu dira herri

hik hasihh

G A I A : K O L D O M I T X E L E N A Z I N E M AK R I T I K A R I A • T E K N O L O G I AB E R R I A K : B I D E O A • E T O R K I N A KS A N J O S E I K A S T E T X E A N • L I B EG O Ñ I : S E A S K A K O L E H E N I R A K A S L E A

663 euro • 2002ko MARTXOA euskal heziketarako aldizkaria

EELLKKAARRRRIIZZKKEETTAA

Alvaro Marchesi

a

66. zenbakia. 2002ko martxoa ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚3

5 editoriala

6 kronika

8 gaia

KOLDO MITXELENA zinema kritikaria Seve Sanchez

20 elkarrizketaALVARO MARCHESI

28 teknologia berriakBideoaIker Laskibar

30 esperientziaSan Jose ikastetxea

32 jardunaldiakIkastolen Elkartearen IX. JardunaldiPedagogikoak

35 berriak

41 eskolako zertzeladak historianLibe Goñi: Seaskako lehenirakasleaAmagoia Martija

Argitaratzailea:XANGORINErrekalde hiribidea, 59. Aguila eraikina, 1. solairua. 20018 DONOSTIA GIPUZKOA. Tel: 943/ 37.14.08

Fax: 943/ 37.21.54. Posta Elektronikoa: [email protected]; Lege Gordailua: SS-1001/95. ISSN: 1135-4690 Koordinatzailea:Joxe Mari Auzmendi Erredakzioburua:Ainhoa Azpiroz Erredakzio batzordea: Mikel Estonba, Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza, Kristina Mardaraz, Josi Oiarbide, Fito Rodriguez, MaiteSaenz, Xabier Sarasua eta Arantxa Urbe. Aholkulkariak: Imanol Agirre, Abel Ariznabarreta, Bego a Bilbao, Mariam Bilbatua, Felix Basurko, Xabier Isasi, IreneLopez-Go i, Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Lore Erriondo, Idoia Fernandez, Amaia Vazquez, Lontxo Oihartzabal, Juanjo Ota o eta Pruden Sudupe.

Diseinua:TRAM¥Graf!kMaketazio, aurreinpresioa:Xangorin.Inprimategia:ANtzA S.A.L.Azaleko irudia: Alvaro Marchesi (Ikor Kotx).Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak Onetsia 2002 /III/6 . Kopurua: 3.500 ale

hik hasiko artikuluez edonon eta edonoiz balia zaitezke. Kasu horietan iturria aipatzea eskertuko genizuke.hik hasik ez ditu bere gain hartzen bertan plazaratutako iritziak ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

aurkibidea8

gaiaKOLDO MITXELENA Gai honetan Bilboko Elorrieta-Erreka Mari institutu-ko Seve Sanchez irakasleak 1. BBBko ikasleekin lan-dutako proiektua aurkezten da. Zinema eta hizkun-tza batzen dituen esperientzia honek zinema kriti-kak egiten irakasteaz gain, Koldo Mitxelena zinema

kritikaria ezagutzeko aukera ematen du.

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE ETA IKERKETA SAILA

DEPARTAMENTO DE EDUCACION,UNIVERSIDADES E INVESTIGACION

20elkarrizketa

ALVARO MARCHESIKalitatearen Legearen aurrean kokaturik,

LOGSEren aitak egungo hezkuntzaren egoera

aztertu eta proposamenak egiten ditu.

Uztailaren 2, 3 eta 4ko ikastaroak1. Teoria sakontzen: GADNER - 2. Web orria lantzen - 3. PowerPoint - 4. Klik: A. Hastapenak, B. Sakontzea - 5. Musika informati-karen bidez - 6. Kantu korala, erritmoa, metodo berria?... -7. Ahotsaren berreziketa. Alexander metodoa - 8. Antzerkia -9. Munduko dantzak - 10. Diafreo. Gorputza lantzeko beste era -11. Joko kooperatiboak - 12. Psikomotrizitatea - 13. Euskarazjolasten - 14. Ahozkotasuna: A. Hastapenak, B. Sakontzea -15. Hizkuntzen curriculum bateratua - 16. Aniztasunaren trataera -17. Erdaldunak euskalduntzen - 18. Literatur txokoa: Aresti,Lauaxeta, Atxaga - 19. Joko eta jolasak matematikan - 20. NaturZientziak konstruktibismoaren ikuspuntutik - 21. Sexualitatea:A. Haur Hezkuntza, B. Lehen Hezkuntza, C. Bigarren Hezkuntza -22. Heriotza - 23. Osasunerako Heziketa - 24. Familia berriekin lanegitera eta ulertzera behartuta gaude - 25. Egoera berezian dau-den haurrak aintzat hartu eta bideratu - 26. Adimena berezkoduten haurrak (Haur superdotatuak) - 27. Buru-erabilketa -28. Intelijentzia garatzeko BITak - 29. Proiektuen pedagogia:Antzuolako esperientzia.


editoriala

Unescok aurkeztu duen mundukohizkuntzen atlasaren arabera, 6.000hizkuntzetatik 3.000 desagertzekoarriskuan daude, tartean euskara.

Euskal Herrian, nagusiki, eskolanjarri da euskara berreskuratzeko espe-rantza. Urtero matrikula datuetara jo-tzen dugu gure txiki eta gaztetxoen eus-kara osasuna nola dagoen jakin nahian.

Duela 40 urte irakaskuntza proze-sua erdara hutsean bazen ere, orduanabiatu zen euskalduntze ahalegina go-raka joan da etengabe, azken 20 urtehauetan abiadura azkartu egin delarik.

Gaur egun, ikastetxe, herri, eskual-de eta herrialdeen arabera ezberdinta-sun handiak badaude ere, ikasle txi-kien artean aurrerapen handia eman daeuskararen ikasketari dagokionean.Baina, zer gertatzen da gure gaztetxoakheltzen doazen heinean? Institutuetanehunekoa asko jaisten bada, LanbideHeziketan datuak ñimiñoak dira, etataldeak osatu ezina aitzakiatzat hartuta,egoera hobetzeko bide hestua ikusten

da. Unibertsitatean ere, zailtasun han-diak daude hainbat ikasketa euskarazegiteko EAEn. Nafarroan eta Iparralde-an, aldiz, euskaraz aritzeko aukerarikere ez dagoela esan liteke.

Pozgarria da hainbat ikastetxe nor-malizazio planetan murgilduta ikustea.Euskaraz hezteaz gain, hizkuntzarennormalizazioak izan behar duelakohelburua. Horrek, ikastetxe barruko bi-zitza normalizatzea bilatzen du. Ikasge-lako hizkuntza izatetik, pasabide, jolas-toki, ikasketa osagarri eta kirol jardu-naldietan eragitea dakar. Eta nola ez,barruko presentzia fisikoak ere norma-lizatzen joan beharra du; administraziolanak, talde eragileen eta azpibatzorde-en jardunak, gurasoekiko harrema-nak... Bertako egoera ezagutu eta ho-rretatik abiatuz, plan zehatzak ezarribehar dira normalizazioaren bidean sa-konduz.

Garbi dago eskolak bakarrik ezinduela dena lortu, kanpoko eraginakhandiak direla. Teknologia berriek ge-

Unescok dio euskara desager-tzeko arriskuan dagoela

Aspaldidanik alarmagorria piztua badagoere, ea EuskalHerriak historianzehar erakutsi duenlanerako pertseberan-tziak berde itxaropen-tsura garamatzan

roz eta eragin handiagoa dute ikasleen-gan; ikerketa batzuk diotenez, eskolakadinako eragina.

Eskolak inguruan eragin behar du,hori izan daiteke gizarteari egin die-zaiokeen ekarpen nagusietakoa. Bai-na, inguruak ezinbestean erantzun be-har dio eskolan egiten den ahaleginari.Herrietako euskara elkarteek, aisialdi-ko taldeek, herri mailako hitzarmenek,euskara biltegiek... Herri bakoitzean,eskolak bere plana duen neurrian, uda-lerriak ere berea eduki beharko luke.

Eta zer esanik ez, Euskal Herrian gu-re hizkuntza eta kultura prestigiatukoduten bitarteko eta ekinbideak ezin-bestekoak direla: administrazio ezber-dinen normalizazio planak aurrera ate-ratzea, Euskararen Gizarte Erakunde-en Kontseilua bezalako erakundeakbultzatatzea, euskal komunikabideeilaguntzea...

Hau da, behetik gora eta goitik be-hera eraginez eta elkarri lagunduz jar-dun behar dugu.

martxoa

6 ❘ hik hasi ❘66. zenbakia. 2002ko martxoa

kronikaE r e d u a k e t a e t o r k i n a k m a t r i k

Etorkinak D ereduanmatrikulatzeko kan-painak egin dira

Aurtengo matrikulazio kanpai-nan etorkinak D ereduan matrikula-tzeko deia luzatu da EAEn eta Nafa-rroan. Euskal kulturan eta Euskal He-rriko errealitatean integratzeko modu-rik onena dela aditzera eman dute kan-paina defendatu dute elkarteek, beste-ak beste, Sortzen-Ikasbatuazek, Oina-rriak elkarguneak, Euskara Kultur El-kargoak, Nafarroako Ikastolen Elkarte-ak eta Gasteizko Euskaltzaleon Elkar-guneak.

Azken honek azaldu duenez, Ara-bako Hezkuntza Ordezkaritzak A ere-dura bideratzen ditu etorkinen seme-alabak, B eta D ereduei buruzko infor-maziorik eman ere egin gabe. Etorkinenordezkari batek esan duenez, “etor-kinontzat erosoagoa izan daiteke seme-alabek gaztelania dakitela ziurtatzea,baina haurrentzat ez du zertan onena

izan”. D eredua egoki ikusten dutehaurrak “euskal komunitatean buru-belarri integratzea ahalbidetzenduelako” eta Euskal Herrian jaiotakohaurrekin “aukera berdintasunean”ipintzen dituelako.

Hala ere, argibidea, laguntza eta ba-liabideak falta dira guraso etorkinek D e-redua ezagutu eta hauta dezaten. Hutsu-ne hori betetzeko asmoz Sortzen-Ikas-batuazek egitasmo bat jarri du abian. Be-ronen xedea etorkinei integrazioa erraz-tea da, eta horretarako hainbat proposa-men luzatzen ditu: bilerak egitea propo-satzen du haur eta gurasoekin, harrerabereziak, jantokiko menuetan berezita-sunak kontuan hartzea eta eskolakojaietan beste kulturak ez ahaztea.

Proposamena elkarte, irakasle, la-guntza talde eta etorkinen elkarteekinlandu da, eta orain ikastetxe guztietaraigorriko da eztabaida eta onar dadin.

Bien bitartean, Nafarroako Gober-nuko Hezkuntza Departamentuak in-gelesari ematen dio lehentasuna, eta in-geles goiztiarra ezartzeko erabakienberri eman du. Datorren ikasturtetikaurrera 3 urteko haurrek eta LehenHezkuntzako lehen ziklokoek gutxie-nez astean bi orduko ingeles eskolaizanen dute Nafarroako ikastetxe pu-bliko eta kontzertatuetan. D eredukoikastetxeetan, ordea, irizpide pedago-gikoak kontuan hartuta, 4 urtera arteatzeratu ahal izango da eredu berriarenezarpena.

Iparraldeko eskolaelebidunetan 14 postu

elebidun gehiago izanen dira2002-2003 ikasturtean.

Paueko AkademiaIkuskaritzak eskola kartak

argitaratu ditu, eta horietanzehazten denaren arabera, 14

gela elebidun ireki etafrantses elebakarrean aritzen

ziren zortzi gela itxiko dira.Aldaketa horiek ez duteinongo eskolaren ixtea

ekarriko, Joel Rene DupontPaueko Akademia ikuskari

nagusiak aditzera emanduenez. Eskola batzuek

postuak galduko dituzte, etabeste batzuek irabazi.

Lehenengoen artean frantseseskola elebakarrak daude,

eta bigarrengoen arteaneskola elebidunak. Irekiko

diren 14 gela horiek irakaslepostu erdia baino ez dute

izango. Hala ere, gelaelebidunak irekitzeko eskari

guztiek ez dute AkademiaIkuskaritzaren oniritzia

erdietsi. Behin behinekoplangintza finkatzeko

gurasoek eta irakasleek ereeuren iritzia emanen dute.


u l a z i o k a n p a i n a r e n j o m u g a n

Haurrak bi urte eta erdi dituztenean hastendira errealitatea eta itxuraren artean bereiz-keta egiten.Hilary Putnam

Euskal Herriak BereEskola herri ekimenbihurtu da

Euskal Herriak Bere Eskola kanpai-nak izaera aldatu du eta herri mugimen-du gisa antolatuko da hemendik aurre-ra. Martxoaren 23an egingo da Altsasunsortze batzarra.

Urrian hasi zen kanpaina hori etaeragileak gustura daude orain arteemandako urratsekin. Ehunka ikasle,irakasle eta guraso bildu dira herri etaauzoetan euskal hezkuntza sistemapropioa sustatzeko helburuarekin. Ze-hazki, Hegoaldeko 37 herritan eta lauhiriburutako 24 auzotan sortu dira lantaldeak. Aurrerantzean herri eta es-kualde gehiagotara zabaltzeko asmoadute, eta baita Lapurdira, Nafarroa Be-hereara eta Zuberoara.

Lan talde bakoitzak bere beharraketa egitekoak erabakiko ditu hemendikaurrera ere, baina horrez gain, taldeakelkarren artean koordinatuko dira, eta

EAEko irakasleentzako LanEskaintza Publikoa 2003kouztailera arte atzeratu daHezkuntza Sailak eta ELA, LAB,EILAS eta UGT sindikatuek halaadostu ondoren. Aldaketa horrekinirakasleak lasaitu eta hizkuntzeskakizuna ez dutenei prestatzekoastia eman nahi izan diete. AnjelesIztueta Hezkuntza Sailarenesanetan, “horrela denok irabazikodugu: irakasleek denbora gehiagoizango dute azterketakprestatzeko, euskara falta zaienekere denbora gehiago izango duteeuskara prestatzeko, eta irakasleguztiak lasaiago ibiliko dira”.Dena dela, Hezkuntza Berezirakopertsonala hartzeko probakaurtengo udazkenean egingo dira,eta guztira 121 lanpostu aterakodira. Datorren urteko uztailekodeialdian, bestalde, 1.352 lanpostueskainiko dira.Irakaskuntzan oihartzun gutxiagoizan ohi du lehen sektoreak, bainanekazaritza, artzain eta arrantzaleeskolak ere badira. Eskolahorietako gehienetan gaztelaniazikasten dute, nahiz eta gehienakeuskaldunak izan. Hori dela eta,Nekazaritza euskaraz, orainlelopean mobilizazioak egiten hasidira. Ikasle horien aldarrikapenakeskolak, irakasleak, materiala,ikastetxeen funtzionamendua etaikasleek egiten dituzten praktikakeuskalduntzea dira.Murgia, Derio, Arkauti, Fraisoro-Zizurkil eta Txantreako ikasleekekimen bateratua eramango duteaurrera, eta Iparraldeko nekazarieskolekin ere harremanetan jarrikodira. Horrez gain, lehen sektoreanere eginen dute zabalpena, EuskalHerrian dauden artzain etaarrantzale eskoletara, etanekazaritzako eta irakaskuntzakoeragileengana joz.

horretaz arduratuko da koordinazionazionala. Xedea lan praktikoa egiteada, hots, euskal hezkuntza sistemarenaldarrikapena helburu zehatz eta lorga-rrien bidez lantzea.

Altsasuko batzarraren aurretik es-kualdeka batzarrak eginen dira kanpai-naren balorazioa egiteko. Batzar horie-tako ekarpenak bilduko dira Altsasukobilkura nazionalean, eta ondoren hu-rrengo hilabeteetarako plangintza pro-posatuko da.

Herri ekimen honen eragileek es-kualdeko batzarretan nahiz nazionale-an parte hartzeko deia luzatu diete ikas-le, irakasle, guraso eta hezkuntzan inte-resa duten guztiei.

Bada abian jarri den beste ekimenbat ere, kasu honetan ikasleena. IkasleAbertzaleak erakundeak egitura nazio-nala osatu du, hau da, Iparraldera erezabaldu da. Hegoaldean 13 urteko ibil-bidea egin badu ere, Iparrraldean oraineratu da. Dagoeneko bi talde antolatudira, bata Bernat Etxepare lizeoan etabestea Baionako unibertsitatean. Hiru-garren bat osatzear dago Donibane Ga-raziko lizeoan. Bernat Etxepare lizeokoikasleen aldarrikapen nagusiak baxoaeuskaraz gainditzeko eskubidea alda-rrikatzea eta selektibitatearen arazoariirtenbidea ematea dira. Unibertsitatekotaldearen ildo nagusiak euskararenegoera kaskarra salatzea, Euskal He-rrian ikasteko eskubidea aldarrikatzeaeta jarrera demokratikoak aldarrika-tzea dira.


GAIAKoldo Mitxelenazinema kritikaria

Gai honetan zinemamunduan murgildugara Bilboko Elorrieta-Erreka Mari institutu-ko Seve Sanchez ira-kasleak 1. BBBko ikas-leekin landutakoproiektua dela medio.Zinema kritikak egitenikasi dute ikasleek,edo zehatzago, ikuslekritikoak izaten.Horretarako, KoldoMitxelena hizkuntza-riak eta idazleak ida-tzitako zinema kriti-kak izan dituzte bideerakusle. Modu horre-tan, esperientzia hone-kin gauza bi lortudituzte: zinema kriti-kak egiteko gai izateaeta Koldo Mitxelenazinema kritikaria eza-gutzea.


Hizkuntza arrazoiak zirela-eta, Mitxelenaren Idazlanhautatuak liburua irakurrinuen aspaldian. Bertan, zine-ma kritika batzuekin topo egi-tea, zalantzarik gabe, uste-kabe atsegina da zinemazaleeuskaldunontzat. Une harta-tik bertatik pentsatu izan dutkritika haiek aukera askoematen zutela bai ikerketara-ko eta bai lanerako. Ibaizabalargitaletxearen Euskara etaliteratura. 1. DBHO liburua-ren egileek argudio testuaazaltzerakoan MitxelenarenAnimal Farm filmaren kritikasartzean, bidea erraztu dida-te nire aspaldiko asmoa buru-tu ahal izateko; hau da, KoldoMitxelena zinema kritikaria-rengana hurbiltzea.

G

HelburuakHiru dira esperientzia honekin lortu

nahi izan ditudan helbururik behine-nak: a) argudio testuak landu eta ekoiz-tea; b) zinema kritikak baloratu eta egi-tea; eta c) Koldo Mitxelena bera ezagu-tzea.

Argi dago OCDak agintzen dituenhelburu kontzeptualak, prozeduraz-koak eta jarrerazkoak jorratuko direlaesperientzian.

Esperientziaren garapenaGoian ikusi ahal denez, esperien-

tzia batxilergoko lehen mailako ikasle-ekin burutu da.

Jarraian, erabilitako prozeduraurratsez urrats deskribatuko dugu. Ira-kurketa errazteko, itzalpean jarrita doaikasleei emandako materiala.

1. Aurretiko lana edo aurkez-pena

Lehen urrats honen helburuak ikas-leak gaian murgiltzea eta gaiari buruzuste baino gehiago zekitela erakusteaizan dira; edo beste era batera esanda,hasierako ebaluazioa gauzatzea.

Horretarako, hurrengo galde ze-rrenda banatu nien:

Erantzun guztiak jaso eta gero, la-burtzeko eta sailkatzeko lanari ekinnion, lehenengo urrats horren bigarrenzatia betetzeko asmoz. Horrelaxe itzulinizkien ikasleei beraiek agertutako zi-nema kritikaren definizioa eta alder-diak. Ikus ditzagun:

Koldo Mitxelena zinemakritikaria

Seve SANCHEZBilboko Elorrieta-Erreka Mari institutuko irakaslea

Zer da zinema kritika? Galdera horri bost erantzun baino

gehiago ez dizkiozu eman behar; be-raz, aukeratu bost ideiarik garrantzi-tsuenak eta idatzi bost esalditan.

Ezer bururatzen ez bazaizue, ja-rraian ideiak edo elementuak aurki-tzen laguntzeko beste galdera batzukdoazkizue: nolakoa izan behar du zi-nema kritikak? Luzera? Zer esan beharda zinema kritika batean? Zer ez daesan behar? Zein zinema alderdi jarri-ko dituzu kritikan? Zeri buruzko infor-mazioa eman behar du?

Hauexek dira ikasleenerantzunak, laburtuta etasailkatuta:

1. Zinema kritikak objektiboa izanbehar du, zintzoa eta objektiboa. Ez dairitzi pertsonala eman behar. Iritzi per-tsonala esan behar da.

2. Zinemaren ezaugarriei buruz as-ko jakin behar du kritikariak.

3. Kritikak ez du oso luzea izan be-har; ezta oso laburra ere.

4. Filma nolakoa den esan beharda. Ona edo txarra den, baina argudio-ak emanez.

5. Filmaren alde guztiak ondo iku-si behar dira: gaia, argumentua, per-tsonaiak, gidoia eta gidoilariaren lana,ekoizlearen lana, antzezleen lana,musika eta soinu efektuak, efektu be-reziak eta abar.

6. Beste film asko ikusi behar dira,konparazioak egiteko.

7. Ezin da filmaren amaiera jarri.

Koldo Mitxelena hizkuntzalaria,idazlea eta zinema kritikaria


Egun berean, adituentzat zinemakritika zer den azaltzen zuten orrialdebatzuk ere eman nizkien, alde batetik,eurek egindakoarekin konparazioakegin ahal izateko, eta bestetik, zinemakritikaz gehiago ikas zezaten. Hona he-men banatutako testua:

8. Filma nori zuzenduta dagoenesan behar da.

9. Filma gustukoa izan den edo ezesan behar da, zergatik ikusi beharden eta zergatik ez.

10. Filmaren balorazio orokorra:zinema kritikak film bat hautatzekobalio behar du.

ZINEMA KRITIKAJarraian doazen oharrak Film Art.

An Introduction liburutik hartuta dau-de. Liburu horrek badu gaztelaniazkoitzulpena: DAVID BORDWELL etaKRISTIN THOMPSON (1995): El Artecinematográfico. Una introducción,Bartzelona, Paidós.

Zinema kritika: sarreraFilm bat ulertu nahi duen edozein

pertsona kritikoa edo kritikaria delaesan daiteke. Ikusitako filmaz eztabai-dan diharduen edonor zinema kritikaegiten ari da.

Zinema teknikak ezagutzeaz gain,filmak aztertzeko biderik eraginkorre-nak beste kritikarien lanak irakur-tzea eta filmak kritikoki ikusteadira.

Filma aztertzerakoan, kritikariakbeti izaten du gogoan xede edo helbu-ru bat: filmaren alderdiren bat uler-tzea, zergatik gustatu zaion esatea edoirakurleak filma ikustera joan daitezenkonbentzitzea.

Helburuak hainbat izanik, filmosoa aztertzea zein azaltzea ia ezinez-kotzat jo dezakegu. Horregatik, kriti-kek ez dute inoiz filma agortzen eta be-ti alderdi batzuk aztertzeke geratzen di-ra. Horrela, film bakar bati buruz liburubat baino gehiago dago idatzita.

Filmak desberdinak badira -esatebaterako, zinemaren generoak geroeta ugariagoak dira-, kritika ereduakere askotarikoak izango ditugu.

Filmaren kritikaIkus ditzagun orain film baten kriti-

karen prestakuntza, antolakuntzaeta idazketa.

Prestakuntza edo aurretikolana

Edozein testuk bezala, filmarenkritikak ere aurretiko lana eskatzendu.

Lehendabizi, testua argudiozkoaizango dela esan behar da. Film batiburuz gure iritzia emango dugu etairitzi hori argudioen bidez defenda-tzen ahaleginduko gara.

Prozesuaren lehen urratsa filmariburuz zer esan nahi dugun pentsa-tzea da. Hausnartzean galdera batzukegingo dizkiogu geure buruari: zeinda filmaren alderdirik interesgarriena?Zer ikasi ahal dugu zinemagintzarenaldetik? Eragin berezirik izango al duikuslearengan? Zein dira filmaren esa-nahirik garrantzitsuenak?

Galdera horiei emandako erantzu-netatik aterako dugu gure azterketa-ren tesia. Eta, zalantzarik gabe, guretesiaren arrazoibideak argiagoak etasendoagoak izango dira, aurretiko la-na ondo burutuz gero.

Tesia hautatuta, filmaren antolake-ta ezagututa eta gure asmoetarako na-bariak diren teknikei buruzko oharrakhartuta, prest geundeke gure kritikaeratzeko.

Antolakuntza eta idazketaOrokorrean hauxe da argudio tes-

tuaren oinarrizko egitura:Sarrera:aurretiko informazioa, te-

siaren aurkezpena.Gorputza: tesia sinetsarazteko

arrazoibideak; tesiari laguntzeko da-tuak eta adibideak.

Ondorioa: tesiaren baieztapenaeta bere kokapena eztabaida oroko-rragoan.

Edozein idazlanen oinarri-oina-rrizko osagaia paragrafoa dela edukibehar dugu beti gogoan. Horrela, sa-rreran gutxienez paragrafo bat erabili-ko dugu, gorputzean batzuk –beha-rrezkoak balira, noski– eta ondorioan

bat edo bi.Tesia sinetsarazteko testuaren gor-

putzak arrazoi edo argudio batzukaurkeztu behar ditu, beti adibidez etaprobez hornituta. Ez litzateke ideiatxarra izango hasieran gure arrazoienzerrenda osatzea eta mailakatzea.

Gero, ohikoa da tesia justifikatze-ko erabilitako arrazoi bakoitza para-grafo bateangaratzea.

Argudioak defendatzekoadibide-ak atera ditzakegu filmetik bertatik,edozein alderditatik, hala nola: argaz-kitik, muntaiatik, soinutik, eszenara-tzetik... Beste taktika bat filma beste ba-tekin alderatzea litzateke. Batzuetan,berriz, eszena bakan baten azterketasakona egitea ondo legoke. Estrategiaasko ditugu, baina gure irudimenaren,ezagutzaren eta trebetasunaren men-pe dago tesia ondo arrazoitzea.

Ondorioa edo testuaren amaierafuntsezkoa da. Bertan tesia baieztatuegiten da eta irakurleari kontuan hartubeharreko arrazoibideak gogoraraz-ten zaizkio. Garrantzitsua da amaierabizia lortzea. Une horretan aipame-nen bat bikain etorri ohi da.

Eranskina: zinemaren lanbi-deak

Michel Chion-ek Le Cinéma et sesmétiers liburu interesgarrian –gaztela-niaz, El cine y sus oficios, Cátedra,1992- zinemagintzako lanbideak aur-kezten eta aztertzen ditu maisuki. On-dokoak lirateke film baten gauzatzeanaurkitu ahal ditugun pertsona eta ogi-bide batzuk: ekoizlea, zuzendaria, gi-doigilea, antzezleak, dekoratzailea,argazkiaren zuzendaria, soinuaren in-geniaria, efektu berezien arduraduna,muntatzailea, musikaria...


2. Koldo Mitxelenak eginda-ko zinema kritiken azterketa

Jarraitu baino lehen ohar bat egiteagustatuko litzaidake. Hurrengo tes-tuek eta azterketek ez dituzte Mitxele-naren kritikek ematen dituzten auke-rak agortzen. Are gehiago, gure ustezegin gabekoa handiagoa da esanda-koa baino.

Mitxelenak egindako zinema kriti-ka guztiak Koldo Mitxelena: Euskalidazlan guztiak I liburuan (Patxi Altu-nak prestatua. Klasikoak. Euskal Edito-reen Elkartea. 1988) aurki daitezke. Gu-re lanaren aipamen guztiek horri egitendiote erreferentzia.

1954-1964 urteen artean Mitxele-nak kritika asko egin zituenez, behartu-ta geunden gure esperientziarako ba-tzuk aukeratzera. Hautaketa egitekoirizpidea garbi dago edozein zinema-zalerentzat: lau film hauek zinemarenhistoria guztietan agertzen dira; baitazinemari buruzko edozein testutan ere.Zinema arloan oraindik ere noizeanbehin film onenen zerrendak argitara-tzen dira. Bada, zerrenda guztietanagertzen dira aztertuko ditugun lau fil-mak.

Lauak, goian esan dugun bezala,film onak dira eta halaxe ikusi zituenMitxelenak bere garaian; horregatik,kritikak ere positiboak izango dira, fil-men aldekoak.

Kritiken azterketa egiteko galde ze-rrenda hori banatu nien ikasleei. Gal-derak nire ustez asko eta zabalak zire-nez, banan-banan egiteko esan nien.Astean erantzun bat edo bi egin beharziren. Dena den, beti prozedura bera ja-rraitu genuen. Ikasleek lana ekartzenzidaten egun berean nik neurea eskain-tzen nien, eurei egindako galdera guz-tiei neuk ere erantzun bainien. Hortaz,orain doazen azterketak nireak dira.Filmaren atzean hitza zenbat aldizagertzen den ikus daiteke. Gero,amaieran, ikasleek egindako ekarpe-nak jarriko ditut.

GGAIAKoldo Mitxelenazinema kritikaria

Koldo Mitxelenak egindakozinema kritiken azterketa

Erantzun galdera hauei:Orokorrak, film guztiei buruz:1. Atera Mitxelenak erabilitako hiz-

tegi teknikoa edo zinema hiztegia.2. Zein da Mitxelenaren xedea edo

helburua zinema kritikak egiten ditue-nean?

3. Aipatu Mitxelenak aztertzen di-tuen filmaren alderdiak.

4. Esan zein diren Mitxelenak zine-ma kritiketan egindako aipamenak:

(a) Zinemarekin lotutako aipame-nak:

(b) Gainerako kultur erreferen-tziak:

Film bakoitzari buruz egiteko:CITY LIGHTS (HIRIKO ARGIAK),

1931, Charlie Chaplin (1889-1977)RASHOMON, 1950, Akira Kurosa-

wa (1910-1998)LA STRADA, 1954, Federico Fellini

(1920-1993)ZAZPIGARREN ZIGILUA, 1956,

Ingmar Bergman (1918)

1. Zein da tesia edo tesiak, batbaino gehiago balira?

(a) Tesiaren aurkezpena.(b) Tesia sinetsarazteko arrazoibi-

deak.(c) Tesiaren baieztapena eta ondo-

rioa.

Ondorio orokorrak: esan zinemakritikari lanean Mitxelenak zein be-rezitasun zituen

Atera Mitxelenak erabilitakohiztegi teknikoa edo zinema hiz-tegia:Antzezlari La Strada, 1.Argi-oihal City Lights, 1.Arte City Lights, 1; Zazpigarren

Zigilua, 1.Arte gai Zazpigarren Zigilua, 1.Arte-lan City Lights, 1.Egile Zazpigarren Zigilua, 1.Film City Lights, 4; Rashomon, 1;La Strada, 3; Zazpigarren Zigilua, 4.Gai Zazpigarren Zigilua, 2.Ikuskari Zazpigarren Zigilua, 1.Ikuskizun Zazpigarren Zigilua, 1.Ikusle Zazpigarren Zigilua, 2.Irudi City Lights, 2; Zazpigarren

Zigilua, 1.Irudipen City Lights, 1.Istorio La Strada, 1.

Aipatzekoak dira, nire ustez, “zine-ma” eta “film”hitzak. “Zine” hitza ez duerabili eta “pelikula” behin bakarrik.Hori kontuan hartuta, neuk ere Mitxe-lenak bezala, “zinema” eta “film” hitzaksoilik erabiliko ditut.

Galdera hori toki honetan jartzeazalantza handikoa izan da. Alde bate-tik, kritiken irakurketa orokorra bultza-tu nahi nuen; baina bestalde, zailegiairuditzen zitzaidan hasieran Mitxelena-ren xedeaz galdetzea.

12 ❘ hik hasi ❘65. zenbakia. 2002ko otsaila

Kolore City Lights, 1; Rashomon, 1.Mintzabide Zazpigarren Zigilua, 1.Pelikula City Lights, 1.Saio Zazpigarren Zigilua, 1.Soinu City Lights, 1.Zeluloide City Lights, 1.Zinema City Lights, 2; Rashomon, 1;La Strada, 1; Zazpigarren Zigilua, 3

2. Zein da Mitxelenaren xe-dea edo helburua zinema kritikakegiten dituenean?

Lau kritika hauek aztertuta, esanbehar dugu ez dugula nahiko argibi-derik aurkitu galderari behin betikoerantzuna emateko.

Dena den, zerbait esatera ausartu-ko gara. Honela, gure ustez, lehenda-bizi, kritikak edo iruzkinak zinemaza-lea zelako egiten zituen; hau da, KoldoMitxelenak zinema biziki atsegin zue-lako. Esate baterako, Ingmar Berg-man-en filmaren kritikaren hasieranhauxe dio: “ia arrastaka eraman nin-dutela”. Ez zegoen ziur filma gustukoazuenik. Eta jarraian: “baina zorionezeraman ninduten”. Argi dago zinemaaretoetara “ondo pasatzera” joaten ze-la, eta gainera, izugarri gozatzen zuelafilm on baten aurrean. Gogoratu LaStradaren kritika: “azkeneko zenbaiturtez ikusi ditudan filmetan onena”.Ogibidez kritikaria izan balitz, agian“behartuta” joango zatekeen, bainainolaz ere ez “arrastaka”.

Aztertzen dituen filmen alderdie-tan ere zaletasunagatik egiten zituelaikus daiteke. Ia kritika guztietan gaia,argumentua edota istorioa aztertzenditu. Edukian jartzen du arreta berezi-ki. Zinema bera eta zinema kritikarialanbide izan balitu, gainerako alder-diei –zuzendaritza teknikei, adibidez–bestelako garrantzia emango ziekeen.

Laburtzeko, esan dezakegu Mitxe-lenaren helburua euskaraz atsegin

zuen gai bati buruz, zinemaz, hain zu-zen ere, idaztea zela, libreki, gogoz etaatseginez, irakurleei bere iritzia hela-razteko.

3. Aipatu Mitxelenak aztertzen dituen filmaren alderdiak:

Alderdia

Gaia

Argumentua edo istorioa

Antzezleen lana

Zinema hizkuntza

Zinema bera:a) zinemaren bilakaerateknikoab) zinemagintza

Filma eta Paragrafoa

Rashomon: “perspektibismoaren argibide”“Baina, honek berak ere egi-egia esan ote digu” 1,2 , hau da, egia ezagutzearen arazoa.

La Strada: “Gaia arrunta da eta zarpail xa-marra”, “Gizatasuna dariolako” 2, 3 , hau da, gi-zatasuna edozein egoeratan.

Zazpigarren zigilua: “betiko galderak: Jain-koa, hil ondoko irautea ala ezereza”, “gairik goi-tarrena...”4, 7, hau da, heriotzaren ondokoa.

Rashomon: “Har itzazue hiru lagun –sena-rra, emaztea eta lapurra– eta bil itzazue elkarre-kin ...” 1, 2, 3.

La Strada:“Zirku-gizon arlotea –kate haustai-lea besterik ezinean– buruz baino indarrez hobe-to hornitua eta etxekoek honi saltzen dioten nes-katxa erdi inozoa...”2, 3.

Zazpigarren zigilua: “Zalduna aspaldi utzizuen jaioterrira atzera itzuli denean...” 3, 4, 5, 6.

La Strada: “pertsonak arruntak eta dohai be-rezirik gabeak badira, ez direla honelakoak an-tzezlariak”4.

Zazpigarren zigilua: “Ingmar Bergman-ekez du film honetan hizkuntza berririk asmatu...”1, 2.

a) City Lights: “Artean keinuka –gor-mutuenantzera– ari zitzaigun zinema hasi zen behin, ezoso gaxterik, hizketan...”, 5

b) Rashomon: “ Film on bat egiteko...”, 4.

Filmaren ondoko zenbakiak “aipa-mena” dagoen paragrafoa adieraztendu. Erreferentziak errazago bideratzea-rren, kritiken paragrafoak zenbatu eginditugu.

Hurrengo galdera erantzuteko, ai-pamen bakoitzari buruz lerro bat bainogehiago ez idazteko azpimarratu nienikasleei, helburua, azken batean, lanbat egiterakoan hiztegi entziklopedi-koen erabilera beharrezkoa dela era-kustea baitzen; baita, jakina, Mitxelenakultura handiko gizona zela ere.

Jarraian datorren bosgarren urratsaargudio testua zer den aztertzeko fun-tsezkoa dugu, funtsezkoena ez esatea-rren. Galdera benetan esanguratsuadenez, ikasleei film bana aukeratzekoeta egiteko esan nien. Dena dela, nikden-denak eman nizkien.

Lanari ekin baino lehenago, argiazaldu nien ondo arrazoituz gero, languztiak baliagarriak direla, denek la-guntzen baitute zinema kritikak egiten,argudio testuak aztertzen eta Mitxelenaezagutzen.

65. zenbakia. 2002ko otsaila ❘ hik hasi ❘ ‚‚‚13

4. Esan zein diren Mitxelenak zinema kritiketan egindako aipamenak:

(a) Zinemarekin lotutako aipamenak:CITY LIGHTSHollywood:AEBetako Los Angeles hiri ondoan dagoen zinema gunea.Charlie Chaplin:aktore eta zinema zuzendaria. Londres, 1889-Suitza, 1977.“The Black Knight”–Zaldun beltza-. Film bat.“Captain King”: Henry King-ek egindako filma, 1953.“Limelight”: Charlie Chaplin-ek egindako filma, 1952.

LA STRADAFederico Fellini: zinema zuzendari italiarra, 1920-1993.Anthony Quinn: Ipar Amerikako aktorea. Mexiko, 1915.Richard Basehart: Ipar Amerikako aktorea. Ohio, 1914- Los Angeles, 1984.Giulietta Masina: aktore italiarra. Felliniren emaztea.

ZAZPIGARREN ZIGILUAIngmar Bergman: zinema eta antzerki zuzendari suediarra. 1918.Charlie Chaplin: ikusi “City Lights”.Frank Capra: zinema zuzendari estatubatuarra. Palermo, 1897-Kalifornia, 1991.Federico Fellini: ikusi “La Strada”.Juan Antonio Bardem: zinema zuzendari espainola. Madril, 1922.Alfred Hitchcock: zinema zuzendari britainiarra. Londres, 1899 - Hollywod, 1980.“Psychosis”: Hitchcock-en filma, 1960.

(b) Gainerako kultur erreferentziakCITY LIGHTSGregorio Marañón: mediku eta idazle espainola. Madril 1887-1960.EGAN: RSBAPen buletinaren literatur eranskina. Donostia, 1948. Aldizkari honetan idatzi zituen Mitxelenak zinema kritikak.

RASHOMONJosé Ortega y Gasset: filosofo eta idazle espainola. Madril, 1883-1955.

LA STRADAGurutz Ansola: ekonomialaria. Azpeitia, 1924. EGAN aldizkarirako zinema etaantzerki kritikari gisa lan egin du (1956-62).

ZAZPIGARREN ZIGILUALuis de Góngora: poeta espainola. Kordoba, 1561-1627.James Joyce: idazle irlandarra. Dublin, 1882- Zurich, 1941. “Ulises” 1922.Nikolas Ormaetxea “Orixe”: euskal idazlea. Orexa, 1888- Añorga, 1961.Blaise Pascal: matematikari, fisikari, filosofo eta idazle frantsesa, 1623-1662.Biblia, Jainkoa, Familia Santua, Mendiko hitzaldia, Apokalipsia...

Mitxelenarenhelburua eus-karaz atseginzuen gai bati

buruz, zinemaz,hain zuzen ere,

idaztea zen,libreki, gogoz

eta atseginez,irakurleei bereiritzia helaraz-

teko


CITY LIGHTS (HIRIKO ARGIAK), 1931,Charlie Chaplin (1889-1977)

1. Zein da tesia edo tesiak, bat baino gehiagobalira?

Antzinako film mutuak ere onak izan daitezke-ela.

(a) Tesiaren aurkezpena:Film honen tesiaren aurkezpena lehenengo bi

paragrafoetan ikus dezakegu: “Orain (...) Holly-woodetikere deus gutxi etortzen zaigu”. “Honi eske-rrak (...) zeluloide zaharra agertzen zaigu”. Ezomen zegoen film berririk; hortaz, aukera ederra “Hi-riko argiak” berrikusteko edo gazteagoentzat lehe-nengo aldiz ikusteko.

(b) Tesia sinetsarazteko arrazoibideak:Kritikaren hurrengo paragrafoetan tesia zein on-

do arrazoitzen duen baieztatu ahal izango dugu.Berehala zalantza agertzen du: “ea beti aurrera-

ka ibili ote garen” (3. paragrafoa).Aurrerapenak agerian daude, baina, berez, onak

ote dira? Konparazioak egiten ditu eta batzuetan go-gorrak benetan: “Gure gurasoek (...) eztanda batenbidez etxe bat desegiten bazuten, guk herri osoa txe-ha dezakegu”. Eta zinemara etorriz: “gure arte-lanakederragoak ote haienak baino?” (4. paragrafoa).

Bosgarren paragrafoa, nire ustez, Mitxelenak zi-nema kritika batean idatzitako zatirik bikainena ezbada, ez zaio asko faltako. Izan ere, lerro gutxitan zi-nemak izan duen garapen teknikoaren laburpenosoa egiten du, eta gainera, umore finez. Irakurri on-doren, aurrerapenek “barregarriak” dirudite. Garbidago Mitxelenarentzat pantaila “luze-zabalean”handitzea ez dela aurrerapena. Hurrengo paragrafo-an “aurrerapen” horien adibide diren bi film aipatzenditu.

(c) Tesiaren baieztapena eta ondorioa:Azken bi paragrafoetan tesiaren baieztapena da-

tor: “nola adieraz ote daitezke gauzak hitzik gabe?”.Orduan, Chaplinen bi film alderatzen ditu; mutua ba-ta eta mintzatua bestea. Eta azkenean, bigarrenari bu-ruz zera irakur dezakegu: “zerbait gehiegixko du”.Zer da? Ezin da argiago esan “hitzik” gabe, Chaplinekbezala.

Gure ondorioa: Mitxelenak ederki azaltzen du zi-neman aurrerapenak ez daudela pantailaren tamai-nan edo efektu berezietan, baizik eta, batez ere,gaien edukiak aurkezteko jorratutako zinema hiz-kuntzan.

RASHOMON, 1950, Akira Kurosawa (1910-1998)

1. Zein da tesia edo tesiak, bat baino gehiago balira?* Japoniarrek egindako film bikain honetan gizakion kezka

filosofikoak eta gizaki guztiok berdinak garela munduan.* Film on bat egiteko ez da gauza handiren beharrik.Lehenengo tesiaz arituko gara hasieran, hauxe baita gure us-

tez tesi nagusia. Egia esan, bigarren tesi gisa jarri duguna lehene-goaren arrazoibide bat baino ez da, azken batean zergatik denfilm bikaina erakusteko idatzi baitu.

(a) Tesiaren aurkezpena:Lehenengo paragrafoan, edo, hobeto esanda, lehenengo

esaldietan egiten du tesiaren aurkezpena: “Japondarrek ere ba-dute zinema eta, harritzekoa, Ortega y Gaset-en perspektibis-moaren argibide polit batekin aurkeztu zaizkigu”.

(b) Tesia sinetsarazteko arrazoibideak:Lehenengo paragrafoan bertan ekiten dio arrazoibideak

emateari, egoera lauzpabost lerrotan aurkeztu eta gero, galderabatekin amaituz: “nola gertatu dira gauzak? “Egoerak eta argu-mentuak berak argi planteatzen dute galdera filosofikoa; “egia”ezagutu ahal da ala nork bere “egia” baino ez? Hori bigarren pa-ragrafoaren azken galderan ikus dezakegu: “Honek berak ere,egi-egia esan ote digu?”.

Eta hirugarren paragrafora heldu gara. Nahiz eta galdera filo-sofikoari erantzunik –ba ote dauka? – ez eman, “basoan gerta-tuaren berri nahiz ez ongi jakin, zenbait gauza ikasi ditugu ho-rratik, eta ez nolanahikoak”. Jarraian dator ikasitakoa: munduguztian “gizonak era batetsukoak direla”, “beste grinez kanpo-ra, nork bere burua goraino jaso eta besterena lurreraino jatxibeharra duela eragile”.

Laugarren paragrafoa –guk bigarren tesia bezala jarri dugu-na– filma ona dela baieztatzeko gaineratu du: gauza handirik ga-be –dirurik ote?– film eder bat egin dutela, alegia.

(c) Tesiaren baieztapena eta ondorioa:Hirugarren paragrafoaren amaieran dagoeneko ikus ge-

nezakeen tesiaren baieztapena, hau da, “Japonen eta hemengizona –eta emakumea– izukaitz baino bildurtiago, prestubaino berekoiago, bihotz-zabal baino zitalago dela, alegia”.Tamalez, gizakiaren izaerari buruzko irakaspena ez da osobaikorra.

* Film on bat egiteko ez da gauza handiren beharrikKritikaren laugarren paragrafoan Mitxelenaren ustez film on

bat egiteko zer behar den ikus dezakegu:“baina “zer” hori ez dadendetan salgai daudenetakoa”. Paragrafoa irakurri ondoren,garai haietan, orain bezalaxe, jende asko kexu zela pentsa deza-kegu, diru gabe ez zegoela film on bat egiterik esanez. Baina, Mi-txelenak dio, gure ustetan, kontua ez dela dirua, “talentua” bai-zik. Eta adimena landu egin behar da.


LA STRADA, 1954, Federico Fellini(1920-1993)

1. Zein da tesia edo tesiak, bat bainogehiago balira?

Gai arrunta izanda ere, gizatasunari buruzkofilm on bat egin daitekeela.

(a) Tesiaren aurkezpena:Lehenengo paragrafoan argi eta garbi inolako

itzulingururik gabe egiten du tesiaren aurkezpe-na: “azkeneko zenbait urtez ikusi ditudan filme-tan onena”. Bigarren paragrafoan ere tesiarenaurkezpena egiten jarraitzen duela esan dezake-gu: “non dagoen film honen indarra. Sorginke-ria dirudi. Gaia arrunta du...”. Dakusagunez,“filmetan onena”eta “gaia arrunta”. Jarraian gaiarrunta azaltzen du: pertsonaiak, egoera eta ger-takizunak.

(b) Tesia sinetsarazteko arrazoibideak:Zergatik da ona? Mitxelenaren erantzuna hi-

rugarren paragrafoan dugu: “Gizatasuna dario-lako noski, jauregietan adina etxola eta kale-kantoietan aurki daitekeen gizatasuna”. Eta gi-zatasun honen adibidetzat filmaren eszena batdakarkigu: “Zampano buru eta bihotz-gogorra-ren itsas ertzeko negarra”.

(c) Tesiaren baieztapena eta ondorioa:Aurreko paragrafoari buruz esandakoaren

barnean ere tesiaren baieztapena aurki dezake-gu. Baina biribiltzeko, hau da, halako istorio xu-mea aurrera ateratzeko, behar-beharrezkoa daaktoreen lana: “Personak arruntak eta dohai be-rezirik gabeak badira, ez direla horrelakoak an-tzezkariak”. Eta izenak aipatuz ematen dioamaiera laugarren eta azken paragrafo honi.

G GAIAKoldo Mitxelenazinema kritikaria


ZAZPIGARREN ZIGILUA, 1956, Ingmar Bergman (1918)

1. Zein da tesia edo tesiak, bat baino gehiago balira?Film batean gairik goitiarrena –heriotzaren ondokoa– hizkuntza berririk as-

matu gabe erakustea.

(a) Tesiaren aurkezpena:Lehenego bi paragrafoetan luze aritu da Mitxelena tesiaren aurkezpenaz, ha-

lako gai garrantzitsuak eskatzen duen moduan. Izan ere, film honen gaia giza-kiaren “gairik handienen” artean koka genezake. Zer da, bestela, heriotzaren on-dokoa? Mitxelena, beste asko bezala, dudan zegoen halako gaia jorratzen duenfilmaren aurrean. Hizkuntza zaila espero omen zuen. Horixe pentsarazten diguliteraturaren bi berritzaileen aipamenak: Gongora eta Joyce. Behin bere aurreiri-tziak azalduz gero, oker zegoela jakinarazi digu berehala: “Ingmar Bergman-ek(...) Ongi dakien eta ongi dakigun hizkuntzan dakarren mandatua, ordea, ohiez bezalakoa da hagitz”. Gaia ere ez omen da ohikoa zineman.

(b) Tesia sinetsarazteko arrazoibideak:Aurreko kritikekin alderatuta, hauxe da, zalantzarik gabe, luzeena. Hori dela-

eta, hurrengo paragrafoetan zehatz-mehatz eta aipamen ugariren bidez behar di-tuen arrazoibide guztiak eskaintzen dizkigu tesia sinetsarazteko. Paragrafoz pa-ragrafo aztertuko dugu.

3. paragrafoa. Egoera aurkeztu egiten du: Zalduna itsasertzean Heriotzare-kin.

4. Heriotzaren aurrean betiko galderak: “Jainkoa, hil ondoko irautea ala eze-reza”. Orduan erantzunen bila hasiko da zalduna, eta berarekin batera zuzenda-ria; baita gu ere. “Jainko bila dabilela esan daiteke”. Eta hemen bi aipamen: Ori-xe, euskalduna eta Pascal filosofo frantsesa; biak kezka erlijiosoak zituztenak.

5. Zaldunaren ondoan ezkutaria dugu: “Federik ez du eta ez du fedearen be-harrik” . Kontrajarpena, Zaldunaren kezkari indar handiagoa emateko.

6. Beste kontraesan bat, hauxe: Suediatik –munduko ongizate gizarterik au-rreratuena– “Jainkoaganako deadar larri hau”etortzea.

7. Gaia aurkeztu eta gero, nola zinemaratuta dagoen aztertzeari ekingo dio:“Gairik goitiarrena ez da ezer zineman ez beste edozein artetan irudi egokietanmamitzen ez bada”. Eta erantzuna paragrafoan bertan: “Film honetan ez dagohonelako desegokitasunik”.

8. eta 9. Berriro filmari buruz dihardu. Filmean sinbolo asko aurkitu ditu etaguztien esanahia ez du garbi ikusi, nahiz eta batzuena bai: “Joxe komeriantea,emaztea eta semea, gure artean dabilen Familia Santuaren errainu bizia”.Hainbat sinbolok ez ote du filmaren aberastasuna adierazten? Bederatzigarrenparagrafoan zinemaren defentsan esaldi bat irakur daiteke eta aipatu beharre-an gaude: “Gezurra dirudi, baina egia da zinemak, hain beheratua eta gai-tzetsia izan den mintzabide honek, ez duela, mandaturik zuenean, manda-tu bat besterik ekarri, behinolako Mendiko Hitzaldoi hartako mandatua: zo-rionekoak...”.

(c) Tesiaren baieztapena eta ondorioa:Azken bi paragrafoetan aurkeztu du Mitxelenak ondorioa, Apokalipsiaren ai-

pamena ekarriz: “Zai daude eta zai gaude atea noiz irekiko, atean zer ikusi-ko...”. Baina “Ez dugu atea zabaltzen ikusi. Ezin zezakeen inork erakuts...” Etabetiko galderek galdera izaten jarraituko dute, baina oraingo honetan zinemahizkuntzaren bidez maisuki plazaratuta.

3. Ondorio orokorrak: zinemakritikari lanean Mitxelenak zituenberezitasunak

Ikasleei emandako neure iritziak ja-rriko ditut.

Ondorio orokorrak: esan zine-ma kritikari lanean Mitxelenakzein berezitasun zituen

1. Mitxelena kritikari profesionalabaino ikusle kritikoa dela esan deza-kegu. Halaxe azaldu genuen Mitxele-na zinema kritikariaren xedea edo hel-buruak aztertu genituenean:“Mitxele-naren helburua euskaraz atseginzuen gai bati buruz, zinemaz, hainzuzen, idaztea zela, libreki, gogoz etaatseginez, irakurleei bere iritzia hela-razteko.” Eta hauxe da gure asmoaproiektu honekin: zinema kritikakegiten ikastea edo, zehatzago, ikuslekritikoak sortzea.

2. Mitxelenak kritika guztietan be-re iritzia ematen du. Beti esaten digu,nahiz eta zeharka izan edo, hobetoesanda, estilo literario bikainaren bi-dez, filma ikustera joan behar dugunala ez: “Orain, gero eta hobeto gabil-tza, Hollywood-etik ere deus gutxietortzen zaigu. Honi eskerrak, eska-siak ere alde onak baditu eta, zeluloidezaharra agertzen zaigu noizean behin.Behin behintzat ikusgarria: aspaldikoChaplinen “City Lights” maitea” (1, 2).Jakina, lau film hauek maisulanak dire-nez, ez dago dudarik. Hala eta guztiz ere,bere balorazioa egiten du.

3. Mitxelenak ez ditu filmaren al-derdi gehienak aztertzen, baina, horibai, film guztietan aztertzen dituen al-derdiak gaia eta istorioa dira. Guztiengainean bere arreta filmaren mezuakpizten duela esan dezakegu. Filmarengainontzeko alderdiak aztertzen badi-tu, beti alderdi horren zerbitzupeanizango da; hala nola, antzezleen lanaLa Strada” filmean edo hitzik gabekofilmen balioa City Lightsen.

4. Goian esan dugu, Mitxelenakaztertzen duen alderdia argumentuadela. Eta honi lotuta Mitxelenak narra-zio teknikak –nola garatu istorio bat–


ondo ezagutzen dituela esan behardugu. Ezin ahaztu Mitxelena hizkun-tzalaria zela. Lau kritika horietatik ate-ra ahal dugun ideia bat zera litzateke:film on bat egiteko istorio on bat behardela eta istorio hori ondo garatu eta zi-nemaratu behar dela. Nahiz eta gidoihitza inoiz ez aipatu, gidoiaren beha-rra ondo azpimarratuta dago kritikaguztietan, gidoia istorioaren egokitza-pena baita, istorioa irudietan jartzenlaguntzeko, zinema bihurtzen, alegia.Adibidez, Zazpigarren Zigilu filmeanesaten digun bezala: “Gairik goitarre-na ez da ezer zineman ez beste edo-zein artetan irudi egokietan mami-tzen ez bada”. Eta jarraian, nire ustez,paragraforik argigarriena:

“Beste irakaspen atseginago bat e-re badakarkigute. Film on bat egitekoez da gauza handiren beharrik: bos-pasei lagun, basabazterra, etxe edoeliza erdi hondatu bat. Kolore bizirikere ez, eguzkiaren basoko harriga-rrizko ibilerak –“osto-pilo eta izar izu-nak habe”- eta euriaren etengabekoemana begietaratzeko. Beste zerbaitere behar da apika, baina “zer” horiez da dendetan salgai daudeneta-koa” (Rashomon, 4).

5. Kritikak egitean, Mitxelenak filmbakoitzaren alderdirik ikusgarrienanabarmentzen du, eta horrek, aipatuberri dugunez, gaiarekin edo argu-mentuarekin zerikusi zuzena izan ohidu. Eta horretan oinarritzen du beretesia. “Gehiago esan behar banu eznintzateke noski gauza izango. Ezbainuke adieraziko non dagoen filmhonen indarra. Sorginkeria dirudi.Gaia arrunta du eta zarpail xama-rra” (La Strada, 2). Segidan tesia arra-zoitzeari ekiten dio.

6. Tesia justifikatzeko erabiltzendituen arrazoibideak ondo garatzenditu. Bere argudioak ederki justifika-tuta daude eta beti aipamen egokiezlagunduta eta defendatuta. Aipame-nak askotarikoak dira: kulturalak -Ori-xe eta Pascal,Zazpigarren Zigilua, 4–edo zinemarenak –“Aurrerapen ga-lant horiek...”, City Lights, 6. Filmarenberaren adibideak ikusi ditugu –“Az-

ken-aldea, batez ere, berebizikoa da”,La Strada, 3; baita, batzuetan bestee-kin konparazioak ere -City Lights etaLimelights-.

7. Aipamenei edo erreferentzieidagokienez, Mitxelenaren kultura za-bala eta sakona dela esan dezakegu.Literaturan aipamen modernoak etaklasikoak –“gaurko neska-mutilekirakurtzen dituzten nobeletan edoantzinako poema epikoetan bezala”,Rashomon, 3– ikusi ditugu, anglosa-xoia –Joyce- eta espainola –Góngora-,frantsesa eta Euskal Herrikoa. Filoso-fiaren aldetik berdin gertatzen da, Pas-cal XVII. mendeko frantses filosofoa-ren ondoan, Ortega y Gasset dugu.Bere garaiko pentsalariak ere ezagu-nak dira berarentzat –Marañon. Kris-tauen kulturan hezia izan dela argiadierazten du Bibliari buruzko aipa-menetan. Eta hori guztia lau kritika soi-lik aztertuz!

8. Idazkeradotorea eta argia, zeha-tza eta aberatsa da aldi berean, dudarikgabe. Baliabide literario ugari ikus di-tzakegu. Mitxelenaren umore fina etañabardura ironikoa edonon eta noiz-nahi agertzen zaizkigu. Kontuan har-tzen baditugu zein urtetan idatzi zuen,hau da, euskara estandarizatu gabe ze-goenean, eta aukeratutako gaia –or-duan euskaraz zinemari buruz zenbatote zen idatzia?– harrigarriagoa irudi-tuko zaigu Mitxelenak irekitako bi-dea. Eta zein erraz ulertzen diren bereiritzia eta argudioak! Guztiontzat adie-razgarriak diren hitz teknikoak eta a-dierazpideak aukeratzen badaki. A-maitzeko zinemazale euskaldun guz-tiontzat eredugarria den paragrafoa o-so-osorik jarriko dut.

“Artean keinuka –gor-mutuenantzera– ari zitzaigun zinema hasizen behin, ez os gaxterik, hizketan.Hizketan ez ezik, soinua jotzen ereikasi zuen. Are gehiago, marraka,marrua, kurrinka, orroa, makako-rroa, irrintzi eta arrantza egiten erebai. Kolore xuri-gorri politak etorri zi-tzaizkion. Hazi ahala, irudiak larri-tzen zihoazen, gero eta handiago. Lu-ze-zabalean handitu ez ezik, loditu e-re egin omen dira. Argi-oihaleko irudihorietako batek besoa luzatzen due-nean, makurtu egiten omen gara, ukiez gaitzan. Orain irudipen hutsa da,baina luzaro gabe, Jainkoa lagun, be-kainean hartuko dugu muturrekoa,erne ez bagabiltza” (City Lights,5).

9. Aztertu ditugun lau kritika horie-tan Mitxelenak erabilitako eskema,ikusi dugunez, bat dator argudio tes-tuarekin: tesiaren aurkezpena–gehienetan lehenengo edo bigarrenparagrafoan egiten du eta aurkeztekoera batzuk ditu irakurlea inoiz ez asper-tzeko; tesiaren gorputza edo tesia si-netsarazteko arrazoibideak –para-grafo gehien erabiltzen duten alderdiaeta adibide, aipamen eta arrazoi ugarizbeteta dago; eta tesiaren baieztapenaedo ondorioa –azken paragrafoan etatesia azpimarratzeko batzuetan galde-ra erretorikoak egiten ditu.

10. Hasieran, Mitxelena kritikariabaino ikusle kritikoa zela idatzi dugu.Horretaz ez dago zalantzarik, bainakritika horiek ondo irakurriz gero, zi-nemaz jardun zuen hizkuntzalaria bai-no gehiago zela esan daiteke; hau da,Koldo Mitxelena zinema kritikariaere bazela.

4. Ikasleen ekarpen berriak


Jarraian daukazue, zuen lanak ira-kurri eta gero, nirean agertzen ez de-na; hitz batez, hauexek dira nik ikusiez nituenak eta zuek egin dituzuenekarpen berriak

Zein da Mitxelenaren helburuazinema kritikak egiten dituenean?

1. Informazioa ematea; filma zeriburuz den esatea eta filmari buruzkoiritzia ematea: ona edo txarra den jaki-naraztea.

2. Filmak eta filmen gaiak azter-tzea; filmen mamia ateratzea: aldeonak eta alde txarrak.

3. Mitxelenak bere hitzen bidezirakurleak gogoeta egitea lortzen du.

4. Mitxelenak, literatur kritika gus-tukoa zuenez, zinema kritika literaturkritika osatzeko atal bat bezala izan ze-zakeen.

Aipatu Mitxelenak aztertzen di-tuen filmaren alderdiak:

1. Pertsonaiak.2. Ingurunea, filmaren kokapena

eta eszenaratzea (“kamio hautsez...”La Strada, 2).

3. Filmaren garaia, noiz egin zen.

Ondorio orokorrak: zinema kriti-kari lanean Mitxelenak zituen bere-zitasunak

1. Kritiketan bere pentsamenduakoso ondo islatzen ditu.

2. Idazkera bikaina. “Nire euskarahobetzeko Mitxelenaren liburuakgustura irakurriko nituzke”.

3. Kritika bat egiteko erabili beharden objektibotasuna ondo erabiltzendu: ez gehiago, ez gutxiago.

4. Zinema kritika aitzakia da edo-

zein gairi buruz bere jakinduria azal-tzeko; baita bere iritziak emateko ere.

5. Batzuetan kritika batean tesi batedo ideia bat baino gehiago azaltzenditu, bere arrazoi eta ondorio bereziakemanez.

6. Filmak norentzat diren egokiakesan ohi du.Esperientziaren ebalua-

Atalaren izenburuak dioenez, ikas-leen lana baloratzeko beraiek eginda-ko ekarpen berriak banatu nizkien, bihelbururekin: alde batetik, ikasleekikus zezatela beren lanak aintzat har-tzen direla, eta bestetik, jakin zezatelakritikak egitean denok zerbait berriaaurkitzeko gauza garela.

Azken ekarpenak


G

zioaAzterketakAzterketa batean honako idazlana

eskatu nien ikasleei: Egin ikusitako az-ken filmaren kritika.

Egia esan, kritika gehienak osoonak izan ziren. Ikasle batzuek izugarrikritika interesgarriak burutu zituzten.Nire ustetan, ikasleen lanetan bi alderdihauek azpimarratzekoak dira:

1. Orain ikasleek filmari buruzkoiritzia ematerakoan, arrazoitu egitendute. Ez dute “gustatzen zait” soilikesaten, “zergatik gustatzen zaidan”esaten ere saiatzen dira.

2. Orain zinema kritika egiteko hiz-tegia eta ezaguerak badituzte, eta horinabaria da idazkeran. Ez daukate ara-zorik hizkuntzaren aldetik kritikak bu-rutzeko.

Epilogoa: praktika batAmaitzeko, bideo-klubetan gaurko

film bat aukeratu nuen denok ikusteko,eta gero kritika egin zezaten eskatunien. Filma 1999ko Donostiako Zine-maldian Urrezko Maskorra irabazizuenC’est quoi la vie? izan zen.

Hurrengo oharrak kontuan hartzenbaditugu, oraingo honetan emaitzakhobeak izan direla esan dezakegu:

a) Ikasleak ez daude halako filmakikusten ohituta eta ondorioz, gehie-nentzat ez zen gustukoa izan.

b) Atsegin ez duguna kritikatzea, al-derantziz dirudien arren, askoz zaila-goa izan ohi da, ez baita batere errazazergatik ez zaigun gustatzen esatea.

Ondorioa: esperientziaren ira-kaspenak

Gazteak eta euskaraGazteen arteko harremanetan eus-

kara gutxi erabiltzen dela entzuten arigara behin eta berriro. Ikusi besterik ezdago Hik Hasik argitaratu duen Gazte-en euskararen erabilera sustatzeko gi-da liburua. Gehienetan atsedenaldira-ko elementuak edo bitartekoak erda-raz daudelako gertatzen da. Horixe ger-tatzen da zinemarekin, jakina.

Zenbat film ikusten dute gazteek as-

tean zehar zinema aretoetan, bideoanedo telebistan? Film guztiak euskarazikustea ezinezkoa denez, behintzat fil-men iruzkinak edo kritikak euskarazirakur edo entzun ditzatela. Eta gero,beren iritziak ere euskaraz ematekogauza izango dira. Ez al da hobe filmajatorrizko bertsioan ikustea eta iritziaeuskaraz ematea alderantzikoa baino?Hau da filma euskaraz ikustea eta geroerdaraz komentatzea? Tamalez, horigertatu zait: ikasleak euskarazko filmbat ikustera eraman eta atera eta bere-hala erdaraz iritziak emateari ekin. Ba-da, esperientzia hau hori saihesteko ba-liagarria izan dela uste dut.

Orain arte esandakoa beste arlo ba-tzuetara pasa dezakegu. Gaur egungogazteak zinemara joaten dira, baita mu-sika entzutera ere… Adibidez, bideo-jokoei dagokienez, zenbat ordu pasa-tzen dute egunero? Eta nork eman diehaiei buruzko hiztegia? Eta haiei buruz-ko kritikak –iritzia ematen– euskaraz

egiten irakatsiko bagenie? Hitz batez,lan egiteko arlo zabala dugu aurretik.

Koldo Mitxelena zinema kritikariaIbon Sarasolak dio “...euskaraz zi-

nemaz gehien, oraintsu arte, eta ondo-en idatzi duen Koldo Mitxelenak...”–Euskara batuaren ajeak, 83–.

Esperientzia honen helburua ikas-leei zinema kritikak egiten irakasteaizan da, baina Mitxelenaren zinema kri-tiketara egindako hurbilketa txiki ho-nen ondorioz, Ibon Sarasolak bezala,euskaraz zinemaz idatzi nahi duen oro-rentzat Mitxelenaren lana ezagutzeaezinbestekoa dela esan behar dugu.

Eta hauxe da bigarren irakaspena:Koldo Mitxelena zinema kritikaria erebadela. Hortik lanaren izenburua etasorrarazten duen grina: ikerketa jarrai-tzea; baina, ez euskara irakaslearenikuspuntutik, zinemazalearen aldetikbaizik. Zinema kritika arloan ere badu-gu zer ikasia Mitxelenarengandik.

GAIAKoldo Mitxelenazinema kritikaria


AlvaroMarchesi

E

Ikasleek hamar minutu baino gehiago

hizketan ari den irakasle bat ikusten dutenean,

ahalko balute, zapping egin eta aldatu egingo

lukete. Ikasleak irakasteko gure eredu

tradizionalera egoki daitezen nahi dugu, eta ez

dira egokituko mundu desberdin batean bizi

direlako.

Madrilgo Unibertsitate ComplutenseanPsikologia Ebolutiboan katedraduna.“LOGSEren aita” bezala ezaguna da.



AlvaroMarchesi

E

Zein da LOGSEren inguruan egi-ten duzun balorazioa?

LOGSE lege positiboa eta beharrez-koa izan zen 1990ean. Pentsatu beste-rik ez dago nolakoa izango zatekeenorain hezkuntza sistema 1970eko Hez-kuntzako Lege Orokorrarekin jarraituizan bagenu. Beharrezkoa eta positi-boa izan zen Haur eta Lehen Hezkun-tzan ekarri zuen aldaketagatik, derrigo-rrezko hezkuntza hedatu zuelako etaLanbide Heziketan eredu berria jarrizuelako.

Ikasleen garapena beste modu ba-tera ulertzea ekarri zuen, ez hain moduakademikoan. Finean, aldaketa nabar-mena ekarri zuen, baina arazo esangu-ratsuekin egin zuen topo.

Garbi dago planteatzen ziren hain-bat hezkuntza aldaketa paperean gel-ditu direla, hots, praktikan ez direlagaratu. Zein izan da hori gertatzekooinarrizko arrazoia?

Hezkuntza aldaketak bere horretangelditzen badira, ez dira aurreikusitakohelburuak lortzen. Beharrezkoa dahezkuntza erreforman beste aldaketaeta erlazio batzuk ere egitea.

Erreformek porrot egiten dute bibaldintza ematen ez badira. Bata, hez-kuntza erreformak ez direla hezkuntzaerreforma soilik pentsatzea. Eta bestea,eskola ez dagoela ikasleek soilik ikas

Hezkuntzako GizarteEragileen BILGUNEAk Bi-garren Hezkuntza: gabe-ziak eta erronkak. Kalitate-aren Legea izeneko jardu-naldia egin zuen urtarrila-ren amaieran. Besteen ar-tean, Alvaro Marchesik,Madrilgo UnibertsitateComplutensean PsikologiaEbolutiboan katedradunak,hitzaldi bat eskaini zuen.LOGSE egiten ibili zen bera,eta dozena bat urte geroa-go legearen inguruko balo-razioa egin digu. Gabeziaketa gehitutako arazoak az-tertzearekin batera, aurre-ra begira Kalitate Legeakekarriko duena eta hezkun-tza komunitateak egin be-har duena izan ditugu aipa-gai.

Bigarren

Hezkuntzako

irakasle izan nahi

duenak aurrez

erabaki eta

aukeratu beharko

luke hori, bestela

ez baitira maila

horretan hezteak

duen arduraz eta

garrantziaz

jabetzen


dezaten bideratua, baita gurasoek etairakasleek ikastera ere. Izan ere, erre-formaren helburua da erreforman par-te hartzen duten eragile guzti-guztiekikasten jarraitzea. Hori da gaur eska-tzen dena, eta noski, neurri kontserba-doreak eta eraginkortasun gutxi dute-nak hartzea baino konplexuagoa da.

Azken finean, hezkuntza errefor-mak ez du hezkuntzakoa soilik izan be-har, hezkuntzak ezin ditu gizarteandauden arazo guztiak konpondu. Horieskatzea gehiegi eskatzea da. Horrega-tik, beste ikuspegi batzuetatik eta bestebaldintza batzuk aintzat hartuta kon-pondu behar dira.

Zein dira baldintza horiek?Hiritarren maila soziokulturala,

hezkuntzara bideratutako bitartekoak,gurasoak euren seme-alaben hezike-tan konprometitzeko modua, familienmaila kulturala eta abar. Faktore horiekguztiek gauzak hobeto edo okerragofuntziona dezaten eragiten dute.

Zenbateko eragina dute familia-ren maila kulturalak eta familiarenkonpromisoak?

Familiaren maila kulturala eta es-pektatibak oso garrantzitsuak dira ikas-leen garapena bermatzeko. Horrezgain, egin ditudan ikerketen ondoren,familiaren konpromiso mailak ere ga-rrantzi izugarria duela konturatu naiz.Badaude maila kultural eskasa dutenfamiliak, baina hezkuntzarekiko kon-promiso itzela dutenak. Nahiz eta gura-soek ikasketarik ez izan, izugarrizko in-teresa dute seme-alaben heziketan, etainteres horrek orokorragoa den bestefaktorea (maila kulturala eta espektati-bak) osa dezake.

LOGSE ezarri zenetik 10 urte pasaondoren, hainbat arazok konpondugabe jarraitzen dute. Zein dira garran-tzitsuenak zure ustez?

Bigarren Hezkuntzako irakasleenprestakuntza, irakasleen egoerarengehiegizko homogeneotasuna, irakas-leen egonkortasun eza, ezintasungehiagoko haurrak dituzten ikastetxe-

entzako laguntzarik eza, ordu, ikasgaieta irakasleen antolaketa desegokia etaLOGSEren inguruan zabaldu den irudiezkorra.

Zein gabezia ikusten diozu Biga-rren Hezkuntza irakasleen prestakun-tzari?

Bigarren Hezkuntzako irakasleenhasierako prestakuntza gaizki plantea-tuta dago, tamalgarria da, salbuespenbatzuk izan ezik. Agian promozio ere-dua aldatu beharko litzateke. BigarrenHezkuntzako irakasle izan nahi due-nak aurrez erabaki eta aukeratu behar-ko luke hori, bestela ez baitira maila ho-rretan hezteak duen arduraz eta garran-tziaz jabetzen. Horregatik, plantea-mendua gaizki dago. Esate baterako,Madrilgo Unibertsitate Conplutensekodoktodarutza kurtsoan arazo bat sortuzait. Hezkuntzaren Institutura iritsi zenikasle bati hiru liburu eman zizkioteneta matrikula ordaindu ondoren azter-keta egiteko eguna jarri zioten. Azter-keta test modukoa zen, hots, asmatuta-ko galderak puntuatzen dira, gaizkiegindakoak kendu gabe. Hori gainditueta gaikuntza titulua lortu zuen. Ez dutuste horrekin ikasle hori BigarrenHezkuntzako irakasle izateko presta-tua dagoenik.

Irakasleen egoeraren gehiegizkohomogeneotasunak zer ondorio ditu?

Irakasleen artean autoestimu faltasortzen du. Alde batetik ez dago pizga-rri profesionalik irakasleek beraien gai-tasunak gara ditzaten eta horregatik ba-loratuak izan daitezen. Eta bestetik, ezda aintzat hartzen irakasleen lanak es-kakizun batzuk dituela.

Irakasleen egonkortasun eza kon-pondu gabe dagoen beste arazo batdela esan duzu.

Bai, hezkuntzaren kalitateari etairakasleen moralari negatiboki eragi-ten dien arazoa da, batez ere irakaskun-tza publikoan, ez hala irakaskuntzakontzertatuan. Egia da lekuz aldatzekoaukera irakaskuntza publikoan esku-bide bezala ulertzen dela, baina gehie-

gikeriaz erabiltzen bada ez da ona hez-kuntzaren kalitatearentzat. Era bereanez da ona administrazioak duen gaita-suna ikastetxeetako plantillak mugi-tuz irakasleen artean egonkortasuneza sortzeko. Laburtuz, egonkortasuneza ez da ona hezkuntzaren kalitatea-rentzat.

Arazo horri ez zitzaion heldu eta ti-rabirak sortzen jarraitzen du. Ez dut he-mengo egoera ezagutzen, baina Madri-len adore eta gogo falta nabaria dagoirakasleen artean. Irakaskuntza publi-koko irakasleek zera esaten dute: ba-tzuk ezin dugu aldatu eta besteoi alda-razi egiten digute ikasle nahikorik ezdagoelako edo gaiak berrantolatzendirelako. Orduan, nola hasiko garaproiektuekin hurrengo urteetan noregongo garen ez baldin badakigu?

90eko hamarkadan gizartean ger-tatu diren aldaketek zenbait arazo be-rri sorrarazi dituzte. Horietako bat tek-nologia berriek sortu dutena da. Nolaikusten duzu gai hori?

Ikasleen ikasteko modua aldatzenduen beste kultura bat sortu du. Ga-rrantzitsuena ez da ordenagailuak, in-formazio ugari eta Internet egotea, bai-zik eta ikasleek ikaskuntza prozesuragerturatzeko beste modu bat daukate-la. Arreta gutxiago duten ikasleak dira,


motibazio gutxiago dutenak, esfortzugaitasun gutxiagokoak eta beraienikasketetan indibidualistagoak. Batezbeste astean hiru ordu ikusten dutenprograma batek aspertu egiten baditu,aldatu eta beste bat ikusten dute.Hamar minutu baino gehiago hizketanari den irakasle bat ikusten dutenean,ahalko balute, zapping egin eta aldatuegingo lukete. Zorionez edo zoritxa-rrez, ezin dute horrelakorik egin.

Ez da bigarren mailako gaia. LehenHezkuntzako irakasleek ikasleen mai-la jaisten ari dela esaten dute. BigarrenHezkuntzako edo Batxilergoko irakas-leek hori esatea ulergarria da, bainaLehen Hezkuntzako 3. mailan ez. Gau-za ez da ikasleen maila jaisten ari dela,baizik eta ikasleek beste modu bateraekiten diotela ikaskuntza prozesuari;beste era batera ikasten dutela. Horre-gatik, orain arte bezala irakatsi nahidion irakasleak bere eredura ez delaegokitzen ikusten du. Ikasleak irakas-teko gure eredu tradizionalera egokidaitezen nahi dugu, eta ez dira egokitu-ko mundu desberdin batean bizi direla-ko. Aldaketa hori oso garrantzitsua da,ikasleen motibazioa eta interesa bal-dintzatzen dituelako.

Horri loturik, talde lana garrantzi-tsua da. Kultura indibidualistagoa bizidugu, eta ez soilik gizartea indibidualis-tagoa eta konpetitiboagoa delako, bai-zik eta aisialdiko sistemak gero eta indi-

bidualistagoak bihurtzen ari direlako.Makina eta irudiekiko duten pasioak ezdie uzten guk egiten genituen besteekintza batzuk egiten. Aldaketa horioso kontuan izan behar da.

Seme-alaben ohitura aldaketakaipatu ditugu, baina familia bera erealdatu egin da. Horrek zer ondorio izanditzake ikastetxeetan?

Familiak anitzagoak dira eta eskaki-zunak ere beste batzuk. Bikote aldake-ta handia dago eta guraso egonkorrakdituzten familiak gero eta gutxiago di-ra. Beste familia eredu batzuk sortzenari dira eta horiek beste eskakizun ba-tzuk dituzte, beste balio batzuk, etahezkuntza ulertzeko beste modu bat.Hezkuntzako profesionalok izaten di-tugun kontraesanekin egiten dute topogurasoek ere. Guretzat irakastea zailabaldin bada, eurentzat ere bai. Ez dutejakiten zein diren arauak, eskakizunak,zer egin eta nola irakatsi. Gizartekokontraesanak irakasleengana eta gura-soengana zabaltzen dira. Horregatik,eskola eta familiaren arteko lotura alda-tu egin behar da.

Kultur aniztasunari ere erantzunbeharko dio eskolak. Nola ikusten du-zu hori?

Ez dakit hemengo egoera nolakoaden, baina beste zenbait komunitateautonomotan (Madril, Katalunia…)

EMugikortasunahezkuntzarenkalitateari eta

irakasleen moralarinegatiboki eragitendien arazoa da. Egiada lekuz aldatzeko

aukera irakaskuntzapublikoan eskubide

bezala ulertzen dela,baina gehiegikeriaz

erabiltzen bada ez daona hezkuntzaren

kalitatearentzat. Eraberean, ez da onakalitatearentzat

administrazioak duengaitasuna

ikastetxeetakoplantillak mugitzeko.

AlvaroMarchesi


geldiezinezko egoera da eta hori izan-go da hurrengo 10 urtetako itxura. Etahorrek, noski, izugarri aldatzen ditu ira-kaskuntzako baldintzak. Etorkinensartzea oso aberatsa da, baina konpon-tzeko zailak diren jomugak planteatzenditu, batez ere hizkuntza aldetik. Irten-bidea ez da beste eskoletan ikas dezate-la esatea.

Gizarteko arazoak konpontzekodenak hezkuntzari begira jartzen dira.Ez al zaizu iruditzen hezkuntzari gehie-gi eskatzen zaiola?

Bai, dudarik gabe. Gizarteak geroeta gehiago eskatzen die eskolari etairakasleei. Arazo bat dagoen bakoitze-an hezkuntza sistemak konpondukoduela uste da. Bideetan gero eta istripugehiago daudela eta bide heziketa ira-katsi behar zaie. Eta pentsa gai horretanzein zentzugabea den irtenbide hori.

Gauzak dauden bezala, MadrilgoGobernuko Hezkuntza MinisteritzakKalitatearen Legea eskaintzen duegoerari erantzuna emateko. Zer iritziduzu Lege horren inguruan, oro har?

Esaten eta iradokitzen dutenarenarabera, Ministeritzaren proposamenaez da nire gustukoa. Arazoei berehala-ko irtenbidea ematen die, baina neurrihoriekin konpontzen ez diren bestearazo batzuk sortzen dira.

Kalitate Legeak eskaintzen dituenneurriak tradizionalak eta kontserba-doreak dira. Aldaketak ikasleen gara-penean oinarritzen direla uste dut, etaez ditu kontuan hartzen gizarte, familiaeta hezkuntza testuingurua, ez eta ba-

liabideak, prestakuntza eta nire ustezaintzat hartu beharko liratekeen bestehainbat gai.

Edozein modutan, edozein legeegin aurretik, gertatzen denaren ingu-ruko balorazio zehatza egiteko eskatubeharko genioke gobernuari. Ondo-ren, hainbat alternatiba dituen doku-mentu bat aurkezteko, eztabaida ireki-tzeko, eta hortik abiatuta egokien usteduen legea egiteko.

Legeak eztabaidagarriak direnhainbat neurri planteatzen ditu. Lehe-nengoa Bigarren Hezkuntzako 2. zi-kloan ikasleak gaitasunen araberaibilbidetan banatzea da. Zein abantai-la eta desabantaila ikusten dizkiozuhorri?

Abantaila bakarra du: irakasleakikasleari bere gaitasunaren arabera ira-kats diezaiokeela eta ikasle taldeak ho-mogeneizatzen dituela. Baina horrekhainbat arazo sortzen ditu, bereziki bi.Bata ikasleak bere gaitasunen araberaibilbidetan banatzeak ibilbideei baliozehatz bat ematen diela, hots, balora-ziozko konnotazioa hartzen dutela: ba-tzuk onak dira, beste batzuk erdi maila-koak eta besteak txarrak. Konnotazionegatiboko ibilbideek espektatiba ez-korragoak sortzen dituzte, etaondorioz, ikasleak gutxiago saiatzendira eta gutxiago ikasten dute.

Hoberena da desberdintasunaksortzen dituzten ibilbide horiek sortugabe, ikasle guztien maila igotzea.Eginkizun zaila da, baina bestela, batezbesteko maila igotzeko ordez ikasleenarteko desberdintasuna handitzekoarriskua dago, hau da, batzuen mailaigotzekoa eta besteena ez. Ikasi nahi ezduten ikasleei, atzeratuta daudenei etamotibaziorik ez dutenei laguntzekoneurriak hartu behar dira, baina ibilbi-de desberdinak sortu gabe.

Neurri desegokia deritzot, baina Bi-garren Hezkuntzako irakasleen %70ados dago. Ostera, gurasoen %25 bainoez dago alde.

Gobernuak planteatzen duen bi-garren neurria ikasleen atzerapenei

irtenbidea emateko kurtsoa errepi-katzea da. Ados al zaude neurri ho-rrekin?

Momentu honetan hiru aldiz errepi-ka daiteke: Lehen Hezkuntzan behineta Bigarren Hezkuntzan bi aldiz. Ezdut uste errepikapenak ugaritzeakikasleen arazoak konpontzen ditue-nik. Europar Batasuneko inongo he-rrialdek ez du uste derrigorrezko hez-kuntzan hirutan baino gehiagotan erre-pikatzea ona denik. Eta inkestek adie-razten dutenez, errepikatu duten ikas-leak ez dira hobeto ibiltzen.

Errebalidak zeresan handia emandu. Zein iritzi duzu horren gainean?

Errebalida positiboa da Batxilergo-aren amaieran. Egokia deritzot Batxi-lergoaren amaieran kanpoko azterketabat egoteari irakaskuntza sare guztien-tzat eta eskola guztientzat antzeko mai-lak eta kontrolak ziurtatzeko. Azterketabateratzailea ez egotea diskriminatzai-lea izan daiteke.

Haatik, ez dut ondo ikusten Batxi-lergoaren ondoren bi azterketa egitea,hots, errebalida eta selektibitatea. Etahorrekin batera, errebalida horren kon-tzeptuarekin ere ez nator bat. Izan ere,errebalidak, azterketa bat denez, badubere alderdi negatiboa: ikasleakikasgai guztiak azterketa bakar batera-


ko prestatzera presionatzen dituela.Hobe izango litzateke ikasgaien artekooreka bilatzea, ez baita egokia bi ikas-turtetako edo gehiagotako ikasgai guz-tiak azterketa bakar batean neurtzea.

Gainera, oraindik ez dakigu erreba-lida zein mailetan jarri nahi duten. Etanoski, DBHren amaieran jarriko balute,abantaila baino desabantaila gehiagoekarriko lituzte. Besteak beste, irakas-kuntza eredua bera aldatuko luke.

Gutxieneko edukiei buruzko neu-rria ia oharkabean pasa da. Zer diozuhorri buruz?

Gutxieneko edukiak oso klasikoakdira, eta ikasleen maila bajua edukiakgehituz konpontzen du legeak. 50ekoeta 60ko hamarkadetan bezala, ikasle-ak dena buruz ikastean oinarritutakoeredua da hori. Eta momentu honetaninformazioa pilatzea ez da garrantzi-tsuena, baizik eta informazioa aukera-tzea, bizitzan moldatzen ikastea, ikas-ten dena eskolaz kanpoko egoerare-kin lotzea, analisirako eta taldean lanegiteko gaitasuna izatea, iniziatibakhartzen jakitea eta sortzailea izatea. Ezda garrantzitsua ehunka eta milaka gaijakitea.

Eduki horrek transmititzen dueneredua oso negatiboa da. 10 gairekinikasleen %25ak ez badu ongi bukatzen,20 gairekin gehiagok edukiko dute ara-

zo hori. Hezkuntza ulertzeko moduanegatiboa da.

Egungo hezkuntza sistema hobe-tzeko zein neurri proposatzen dituzuzuk?

DBH hobetzeko modurik onenaLehen Hezkuntza hobetzea da, beraubaita DBHren klabea eta hor egiten denesfortzu orok DBHren funtzionamen-dua bermatzen du.

Zer esan nahi du Lehen Hezkuntzahobetzeak?

Lehenengo gauza zailtasunak dituz-ten ikasleei aparte kasu egiteko nahikoairakasle egotea esan nahi du. Hau da,ikasle horiei denbora gehiago eskain-tzea besteekiko aldeak gutxitzeko.

Bigarrenik zentroei autonomiagehiago ematea eta udaletxeei zeregingehiago ematea eskolen kudeaketan,antolaketan eta zainketan. Eta hiruga-rrenik, administrazioaren lan egitekomodu aldatzea.

Zer-nolako autonomia beharko lu-kete ikastetxeek zure ustez?

Antolaketarako autonomia, curri-culuma garatzeko autonomia, eta ikas-leen aniztasunari erantzuteko aukerak,ibilbideak edo proposamenak erabaki-tzeko autonomia eduki beharko luke-te. Horrekin batera, irakasle taldearen

Ikastetxeek

antolaketarako

autonomia, curriculuma

garatzeko autonomia,

eta ikasleen

aniztasunari

erantzuteko aukerak,

ibilbideak edo

proposamenak

erabakitzeko autonomia

eduki beharko lukete.

Horrekin batera,

irakasle taldearen

egonkortasuna

mantentzeko autonomia,

eta administrazioari

proposamenak egiteko,

negoziatzeko eta

hitzartzeko autonomia

E

Alvaro Marchesi


Lehengoari dagokionez, mekanis-moak adostu eta hitzartuko nituzke ira-kasleen lana bultzatzeko, beraien kez-kak eta bideak aintzat hartzeko etaesperientzia duten profesionalak la-guntza emateko, beste irakasleak pres-tatzeko eta abar “erabiltzeko”.

Sumatzen dudan gabezia bat zerada: behin irakasleak irakaskuntza pu-blikora sartzen direnean, inor ez delaberaietaz arduratzen. Oposaketakegin, eskolara joan, ezartzen zaien lanahartu eta kito, hor bukatzen da. Ez damodurik egokiena profesional berriakbaloratzen duten lanbide batera sartze-ko. Irakasleak beste modu batera auke-ratu beharko lirateke, baina horrezgain, berri horiei erakusteko gogoa etagaitasuna duten pertsonak behar dira.

Bigarrenik irakasle dezenteren ira-kasteko modua aldatzea aipatu dut.Izan ere, beste modu batera irakatsi be-har da, irakaskuntza errealitatearekinlotuz, ikasleak bi mundu zeharo des-berdinekin topa ez daitezen. Ikasitako-ari erabilgarritasuna bilatu behar zaioeta ikasleek paper aktiboagoa eta la-guntzaileagoa eduki behar dute. Ikas-keta estrategiek lehentasuna eduki be-har dute mugarik gabeko edukien me-taketa edo ikaskuntzaren aurrean.

egonkortasuna mantentzeko autono-mia, eta administrazioari proposame-nak egiteko, negoziatzeko eta hi-tzartzeko autonomia. Kasu horretanadministrazioaren barruan udaletxeekprotagonismo gehiago hartu beharkolukete, zentroetatik hurbilen daudenakbaitira.

Zer eskatzen dio horrek ordaine-tan ikastetxeari?

Bi gauza, nire ustez. Bata eskolakontseiluen aldaketa. Oso mugatuakdira eta gizartearen parte-hartzeagehiago bultzatu behar da, nahiz etairakasleei ez gustatu. Gizartea dioda-nean ez naiz gurasoez soilik ari, baitagainontzeko eragileei buruz ere. Gizar-tea hezkuntzan konprometi dadin lortubehar da, ingurunean paper garrantzi-tsuagoa jokatu behar du, eta horretara-ko kudeaketan parte hartu, zuzendari-tzan erantzukizunak hartu eta abar eginbehar du.

Bigarren kontrapartida da autono-mia ebaluatu egin behar dela. Gizar-teak eta administrazioek eskolen fun-tzionamendua nolabait kontrolatuegin behar dute.

Administrazioen lan egiteko mo-dua aldatu egin beharko litzatekee-la aipatu duzu. Zer esan nahi duzuhorrekin?

Administrazioak eskolarekin di-tuen harremanak ulertzeko modua al-datu behar du. Administraziora itzulikobanintz, ez nituzke arau orokorrakegingo. Kolektibo bakoitzari dagoz-kion irtenbideak bilatuko nizkioke. Ba-koitzak bere nahiak eta erantzunak di-tu, beraz, eskola bakoitzarekin proiek-tu zehatzak negoziatu eta adostuko ni-tuzke. Horrek eskatzen du eskolak au-tonomia, proiektu bat eta egonkortasu-na edukitzea, eta administrazioa eskolaguztietara banan-banan hurbiltzea.

Irakasleei dagokienez, zein alda-keta egingo zenituzke?

Nagusiki bi: irakasleen garapenprofesionala bultzatu eta irakasle de-zenteren irakasteko modua aldatu.

Aldaketa horiek ez dira arauen edolegeen bidez egiten. Aitzitik, garapenprofesionalak, prestakuntzak, estimu-luek eta baldintza hobeek dakarte al-daketa.

Azkenik, zein mezu bidaliko zenio-ke hezkuntza komunitate osoari?

Garrantzitsuenak ez direla aipatuditudan neurri zehatz horiek, baizik etahezkuntza ulertzeko oinarrizko arda-tza, hezkuntzari ematen zaion zentzuaeta irakasleen lana.

Hezkuntza proposamen global be-zala ulertu behar dugu, ez bere testu-inguru sozialetik at dagoen zerbait be-zala. Hezteak merezi duela pentsatubehar dugu. Hezkuntzak ez du izanbehar ezagutzak ikastea soilik; hirita-rrak hezi behar ditu pertsona kontzien-teak, erantzuleak, berritzaileak eta sor-tzaileak izan daitezen. Mezu hori nagu-sitzen doan heinean eta posible egitekomoduak bilatzen diren heinean, neurrihoriek beteko dira.

Horrek gero eta esfortzu handiagoaeskatzen du, irakasteko modu berrieiaurre egitea. Irakasleek sumatu behardute hezkuntza beste modu bateraulertze horrek beren ahalegina bultza-tzen duela.


Iker LASKIBARHezkuntzari aplikaturiko Teknologia Berrietantrebatua

Bideoak eskaintzen dizki-gun aukerak

Normalean eskolan bideoagutxitan erabiltzen da, baina bi-deoaren bidez jarduera askoegin daitezke, honako abantailahauek baitauzka bideoak:

- Bideo zinta edonoiz ikus de-zakegu.

- Nahi dugunean geldi dezake-gu; zerbait azaltzeko, adibidez.

- Atzerantz jo dezakegu zer-bait berrikusi nahi izanez gero.

- Nahi ez ditugun zatiak au-rrera ditzakegu.

- Hainbat bideorekin beste bi-deo berri bat sor dezakegu.

Baina, zertarako balia ditza-kegu abantaila horiek?

- Irakaslearen azalpena osa-tzeko.

- Gai berri bat ikasteko.- Emandako gai bat errepasa-

tzeko.- Hainbat arlotako ikasketak

erlazionatzeko.- Jarduerak sortzeko.- Banaka lan egiteko.- Etxerako lanak betetzeko...

rriz asmatzeko duen probabilitateaeta abar.

Fisikako eta matematikako adibi-deak aipatu ditut, baina beste hainbatarlotarako ere baliagarria izan daite-ke: sekuentzia bat ikusi eta gero labur-penak idazteko, deskribapenak egi-teko, landareen eta zuhaitzen ezauga-rriak ikusteko, animalien bizitzari bu-ruz gehiago jakiteko, unibertsoarenirudiak ikusteko, herrialdeetako his-toria eta artea hobeto ulertzeko etaabar. Horretarako, ez ditugu erabilibehar bereziki hezkuntzarako presta-tutako bideoak, ia edozein bideotatiklor baitaiteke zerbait interesgarria.Zenbat eta irudimen handiagoa, or-duan eta ondorio hobeak. Aurreko ar-tikuluan esan nuen bezala, telebistatxarra eduki arren, oso lan onak egindaitezke telebistarekin. Eta bideoare-kin ere gauza bera gertatzen da.

Gainera, kontuan izan behar daikasleen motibazioa handitu egingodela bideoa erabiliz gero, eta denokdakigu ikasleen motibazioa oso ga-rrantzitsua dela irakasgaiak lantze-rakoan.

Nire ustez, ez litzateke ideia txarraizango liburutegian bideoak sartzeaedo bideoteka bat sortzea, gure lane-rako lagungarri badira ez baitu zen-tzurik bideoak ez edukitzeak. Gaine-ra, kontuan izan behar dugu gauregun bideoak nahiko merkeak direla.

Esperientzia

Film baten zatitxoetatik jardueraugari antola daitezke. Adibidez, Ha-rrison Forden film batean aktoreak ur-tegi batetik salto egiten duela ikustenbadugu, urtegiaren altuera zein denazter dezakegu. Behin hori jakinda,uretara iritsi bitartean aktorearenabiadura zein izango den kalkula ge-nezake. Eta uraren marruskadura bal-din badakigu, zein sakonerara iritsikoden ere bai.

Kasinoetako film bat ikusten ba-dugu, ostera, erruletara jokatu bainolehen bideoa geldi dezakegu eta gureikasleei hainbat galdera egin diezaie-kegu: zein den zenbaki irabazleaasmatzeko probabilitatea, zein denkolorea asmatzeko probabilitatea,zein den kolorea eta zenbakia, biak,asmatzeko probabilitatea, behin ak-toreak asmatu ondoren zein den be-


ten dioten bitartean. Agian lehenengosaioetan arraroa irudiko zaie, bainadenborak aurrera egin ahala, gelarenbarruan bideoa erabiltzera ohitukodira.

Askok esango dute erabilera ho-rrek gazteek kutxa mozoloa gehiagoikusteko besterik ez duela balioizango; benetako hezkuntza liburuenbidez besterik ez dela lortzen; eta libu-ruak bideoak baino hobeak direla.Mota horretako arrazoiketak histo-rian zehar behin baino gehiagotan en-tzun izan dira heziketan zerbait berriasartu nahi izan denean: Sokratesidazkeraren aurka zegoen, Erdi Aro-ko Unibertsitatea liburuen aurka etaBeethoven metronomoaren aurka.Historiak arrazoia kendu die hirurei;bideoaren erabileraren kasuan, gura-soei ere arrazoia kenduko ote die?Gainera, ezin dugu ahaztu gaur egun-go ikasleek ikus erreferentzia gehiagodituztela erreferentzia idatziak baino.

Beste askok pentsatuko dute tele-bista eta bideoa gelan sartzea garestiaizango dela. Halere, gurasoen lagun-tzarekin baliabide horiek arin lor dai-tezke. Guraso bakoitzak seme edoalaba bakoitzeko urtero 15 euro or-dainduko balu, lehenengo urtean ge-la guztietan bideo bat, telebista bat etahiru entzungailu lortuko lirateke. Eta

Dena den, bideoak erosi baino le-hen, beste aukera batzuk baditugu.Zergatik ez ditugu gure bideoak egi-ten? Zergatik ez dituzte ikasleek berenbideoak egiten? Kamara digitalarekineta bideo tresna batekin nahiko errazada. Jakina da, gainera, ikasleek gukbaino askoz hobeto erabiltzen dituz-tela tresna horiek. Edukiak beraiekantolatzen badituzte, irakurtze hutsa-rekin baino gehiago ikasiko dute.Kontuan izan behar dugu bideoarenbidez edozein gai azaldu nahi badute,lehendabizi ondo ulertu behar dutela.Eta azkenik, bideoa bukatu ondorengelan aurkez diezaieke ikaskideei.Azken finean, beren ikaskuntza pro-zesuaren protagonistak sentitzen ba-dira, ahalegin handiagoak egingo di-tuzte beraien (eta gure) helburuak be-tetzeko.

Bideoa eta aniztasuna-ren trataera

Gaur egun garrantzi handia ema-ten zaio aniztasunaren gaiari. Kon-tuan izan behar dugu daukagun ikaslebakoitza desberdina dela. Horregatiksaiatu behar dugu ikasle bakoitzarenbeharrak betetzen. Xede hori lortze-ko, hainbat tresna erabil dezakegu,baina teknologia berriek asko lagundiezagukete. Artikulu honetan, or-dea, bideoari dagozkion aukerei bu-ruz soilik hitz egingo dut.

Bideoa banaka lan egiteko nahizgaiak errepasatzeko ona izan daiteke-ela esan dut lehen. Gela berean hain-bat maila aurki ditzakegu. Pentsa, adi-bidez, gela bakoitzean bideo bat, tele-bista bat eta bizpahiru entzungailudauzkagula. Zergatik ez diegu ikaslenabarmenenei eta zailtasun handie-nak dituztenei baliabide horiek era-biltzen uzten, besteei eskola ematendiegun bitartean? Batzuetan ikasle na-barmenenak aspertu egiten dira eta,beste batzuetan, zailtasunak dauzka-tenek ez dute ulertzen irakaslea azal-tzen ari dena. Horregatik, gaiari bu-ruzko bideo bat ikus dezakete gehia-go jakiteko edo azaldutakoa hobetoulertzeko, besteek irakasleari entzu-

bigarren urtean gai interesgarriei bu-ruzko bideoak erosi ahal izango lira-teke. Beharbada, batzuentzat ametshutsa da proposatu dudana, bainanire ustez, ametsez amets egiten daaurrera. •

Ez litzatekeideia txarra

izango liburu-tegian bideoak

sartzea edobideoteka bat

sortzea, ezbaitu zentzurik

bideoak ezedukitzeak

gure lanerakolagungarri

badira


kopurua baino askoz handiagoa da, etahorren arrazoietako bat urte osoan ate-ak zabalik edukitzea da. Rosario Iri-goien zuzendariak dioenez “ikasle batedo gehiago ikasturtea hasi ondorenhartzeak dinamika eta programazioaaldarazten ditu, eta nola ez, lanaugaritzen du. Guk, ordea, hautu horiegin dugu. Gabonetako oporren ondo-ren 20 ikasle gehiago etorri ziren, etaegun hauetan beste hiru”.

Ikasleak eskolako dinamikan ondointegratzen direla dio Irigoienek, “girogizatiarra topatzen baitute. Erruma-niarrek edo txinatarrek oso irakaslegogorrak eta zorrotzak zituztela esanohi dute eta irakasle-ikasle arteko ha-rremana ere oso gogorra zela. Dizipli-na oso zorrotzean ohituta etortzen di-

ra, eta hemen berehala konturatzen di-ra lagundu egingo zaiela”. Jasotako di-ziplina zorrotzaren ondorioz, jolasten ezdakiten haurrak direla dio zuzendari ho-nek: “Ez dira inoiz jolastu, ez dakite zerden jolastea, eta hemen ikasten dute”.

Ez dute, ordea, jolasten soilik ikas-ten, noski. Lehen Hezkuntzako zikloosoa bukatu arte ikasketak bertan egi-teko aukera dute. Eskolaurreko maile-tan euskaraz aritzen dira, baina LehenHezkuntzan B ereduan jarraitzen dute.Irigoien zuzendariak aitortu duenez,“B eredua da, baina galdera ikurraduen B eredua. Izan ere, eskolaurretikdatozenek ez dute inolako zailtasunikeredu horretan jarraitzeko. Baina ge-roago sartzen direnek bai. Beren he-

Azken urteotan, duela 100 urte in-guru sortu zen ikastetxe honen ikaslekopurua asko jaitsi bada ere, aurten 130ikasle ditu, eta ia gehienak etorkinak di-ra: kolonbiarrak, perutarrak, errusia-rrak, bulgariarrak, txinatarrak, portu-gesak… 22 nazio desberdinetako hau-rrak daude. Beste edozein eskolatako

Sartu beldurrik gabeurte osoan ateak zabalik dituen San Jose ikastetxean

Esperientzia

Sartu beldurrik gabehorixe diote DonostiakoPrim kalean dagoen SanJose ikastetxean. Urteosoan ateak zabalik dituenikastetxea dela esan nahidu horrek, hots, azaroan,urtarrilean edota apirileandatorren ikasleari ez zaio-la oztoporik jartzen gelarasartu eta beste ikaskidee-kin batera jarduteko. Horida Karitateko Alaben kon-painiaren eskuetan dagoenikastetxe honen ezauga-rrietako bat; eta beste bat,ikasleen gehiengoa etorki-nak izatea da.

Rosario Irigoien zuzendaria


rrialdetik etorri berriek ez dakite euska-raz, eta ez dira gai B ereduan ikasteko.Batzuek gaztelaniarik ere ez dakite”.Beraz, horiek denak nahasten dira ge-lan: alde batetik, eskolaurrean eskolahorretan bertan ibili direnak, euskarazbadakitenak eta B eredua jarraitzen du-tenak; eta bestetik, eskolara geroagoetorri direnak eta euskaraz ez dakitenak.

Gaztelania jakin gabe iristen direnikasleei hizkuntza hori irakasten zaie.“Aparte hartzen dira eta gaztelaniairakasten zaie. Ez dugu itzultzailerikgure artean, eta gu gerok moldatzeneta arduratzen gara. Zenbait kasutan,udan osoan goizero aritzen gara ira-kasten. Momentu honetan 6. mailandagoen errumaniar bat 3. mailan sar-tu zen, eta orain oso ondo hitz egiten dugaztelaniaz, euskaraz badaki, eta nos-ki, errumaniera mantendu du”.

Ikasleen arteko harremana oso onadela dio Irigoienek, eta herri desberdi-nen arteko lotura estua dela. “Neska-mutilak elkartasunean hezten dira etaelkar maite dute, ez dago bazterketariketa gatazkarik beraien artean”.

Hainbat herrialdetako ikasleak el-kartzen direla kontuan hartuta, bakoi-tzaren jatorria eta kultura zaintzeazarduratzen dira. Garrantzitsutzat jotzendute kultura guztiak nahastea eta de-nek denak ezagutzea eta bizitzea. Ho-rrela, Gabonetan denek abesten dituz-te Euskal Herriko gabon abestiak, guz-tiek dantzatzen dituzte Kolonbiakodantzak eta abar.

Ikasleen arteko harremana lantze-az gain, familiarekin eta gizartearekinere lotura mantentzen dute San Joseikastetxean. Ez da beste ikastetxeetansortzen den moduko harremana. Nola-bait esateko, familien eta gizartearenarteko zubi lana egiten du ikastetxeakhainbat kasutan. Izan ere, guraso askolan bila aritzen dira eta ikastetxeak ho-rretan laguntzen die. Era berean, Do-nostiako jendeak eta taldeek badakitelan egin nahi duen jendea topatzekoikastetxe horretara jo dezaketela.

DoakotasunaIkastetxe honetara joaten diren

haurrek ez dute ezer ordaintzen, ez jan-gelarik, ez testu libururik, ez ezer. Esko-la-asegurua baino ez dute pagatzen, etahori ere ez denek, ikastetxeak % 60-70ena ordaintzen baitu. Gauzak horre-la, haur guztientzako bekak eskatzendituzte eta ia denentzat ematen diete.Laguntza horrekin testu liburuak etajangelako gastuen zati bat ordaintzendute. “Horrez gain, Elikagaien Ban-kuak eta Gurutze Gorriak janariaematen digute, eta hori ordaindu be-harrik ez dugu izaten”, erantsi du Iri-goienek. Berak emandako datuen ara-bera, 130 ikasletatik seik baino ez duteordaintzen jangela, eta horiek ere ez beti.

Etorkinentzako irtenbideegokiaren bila

San Jose ikastetxean pilatzen direnetorkinak asko dira, eta badirudi be-raientzako eskola dela, ez bertakoen-tzako. Horrek ghetto bilakatzeko arris-kua sor dezake, baina ikastetxeko zu-zendariak ez du horrela ikusten. “Badi-ra hori esan dutenak, baina nik ez dutuste hala denik. Nahi duen ororentzatirekita dago, baita donostiarrentzatere. Eta izatez, ikasle ohien seme-ala-bak badaude hemen. Dena den, egiada beste eskola bat ordain dezakeenakez duela hona ekartzen bere semea edoalaba. Baina esan dudan bezala, ikas-tetxea denei irekita dago”.

Etorkinek eskola honetan sartzekobeste batzuetan baino erraztasun han-diagoak topatzen dituzte: ez dute ezerordaindu behar, ateak zabalik dituzte

ikasturte osoan, euskara mailarik ez du-te eskatzen…

Beste eskoletara joateari ez diogaizki irizten Irigoienek, baina haienfuntzionamendua oztopatuko lukeelaikusten du. “Ikuskariak esan izan digubeste eskolei arazo bat kentzen diegula,ikasle horiek aurrez ezarrita daukatenfuntzionamendua oztopatuko bailu-kete. Azken finean, lana eta kezkakareagotzen ditu, ez dago dudarik”.Hala ere, neska-mutil jatorrak, ondohezitakoak eta atseginak direla dio, etaarazorik ez dutela sortzen. •


Ikastolen Elkarteak antola-tutako IX. Jardunaldi Pedagogi-koak otsailaren 19tik 22ra bitar-tean ospatu ziren DonostiakoMiramon Teknologia Elkarte-gian. Aurtengo jardunaldiengaia Euskararen erabilera izanda, gaur egun kezka eta interesasortzen dituen gaia, ezbairik ga-be. Horren adierazle da matriku-latu kopurua, 262 lagun bertara-tu baitira.

Lau egunetan zehar bertan bildu-tako hizlariek eta adituek gaia hainbatikuspuntutatik aztertu dute, euskara-ren normalkuntza prozesuan egin di-ren urratsen berri emanez. Orain arteegindako ahaleginari buruzko haus-

narketa egiteko baliagarriak izan dirajardunaldiak, eta horrekin batera,etorkizunera begira jartzeko ere bai.Zentzu horretan, hainbat plangintzaeta asmo aurkeztu dira, bai irakaskun-tza mundura zuzendutakoak eta bai,oro har, gizartera bideratutakoak.

Jardunaldietan entzun eta ezagu-tutakoaren haritik ondorio orokor batatera daiteke: orain dela 30 urte bainoegoera hobean aurkitzen garela, hots,euskararen irakaskuntzan, euskaraz-ko irakaskuntzan eta hizkuntzen ira-kaskuntzan aurrerapausoak eman di-rela, baina bereziki irakaskuntza ida-tziari eman zaio garrantzia, ahozkohizkuntza bigarren mailan geldituden bitartean.

Horren ondorioak nabaritzen diraorain; ikasleek eta profesionalek izu-garrizko gaitasuna dute euskarazidazteko, baina gabezia nabarmena

dute ahozko azalpenak emateko etaegunerokotasunean euskaraz zuzen,bizkor eta freskotasunez komunika-tzeko.

Ahozkotasuna lantzeko kezkaketa premiak bide berri bat irekiarazidu orain. Euskararen erabilera bul-tzatzeko urratsak emateko gertu azal-du dira denak jardunaldietan, gizarteaniztasuna eta hizkuntz aniztasunaaintzat harturik.

Hiztunen kopurua igo den arren,zenbait lekutan erabilera esparruakez dira hain ugariak. Hori dela eta, hel-burua da euskara ahalik eta esparru

Jardunaldiak

Proiektu eta plagintza berriak aurkeztudira euskararen erabilera ardatz izanduten jardunaldi pedagogikoetan

Ikastolen Elkartearen IX. Jardunaldi Pedagogikoen aurkezpen ekitaldia otsailaren 19an.

Ikastolen Hizkuntz Proiektu berria aurkeztu dute.


gehienetara iristea eta esparru horie-tan erabilera areagotzea, azken fineaneuskara eta euskal kultura gero etatxertatuago egon daitezen.

Ikastolen Hizkuntz Proiek-tua

Ikastolen Hizkuntz Proiektuaizenburupeko hitzaldian Itziar ElorzaIkastolen Elkarteko hizkuntza adi-tuak eta Erramun Osa Euskal HerrikoIkastolen Elkarteko HizkuntzaProiektuaren arduradunak ikastolekhizkuntzei eman izan dieten etaemango dieten trataera izan dute hiz-pide.

Ikastolen sorreraren zergati nagu-sietakoak euskararen berreskuratzeeta garapen prozesuari erantzuteaizanik, ikastolen ibilbidean horrek ga-rrantzi handia izan du. Euskara irakas-tea, euskaraz ezagutza eraikitzea etaeuskaldun sena heztea izan dira, bes-teak beste, ardura nagusiak. Horrekinbatera, irakas-irakaskuntza proze-suan bideratutako euskara gizartekobeste esparru orotara hedatzeko hel-burua ere badu. Horren haritik sortueta garatu dira Euskaraz Bizi eta bestezenbait proiektu.

Denbora aurrera doan heinean,ordea, gizartea aldatuz doa. Gauregun, Europako testuinguruan nagusidiren aldaketa politikoek eta adminis-tratiboek beharrizan sozial berriakeragin dituzte. Eleaniztasunean hezi-tako europar belaunaldi berria sortuda. Fenomeno horri erantzuteko ikas-toletan pedagogia egitasmoa berritueta eleaniztasun proiektu berritzaileajarri zen abian.

Horrek guztiak hainbat kezka etahausnarketa eragin ditu, eta erantzunegokia emateko Ikastolen HizkuntaProiektua Definitzen egitasmoa jarriberri dute martxan. Proiektu honek bialderdi ditu: batetik, Euskal HerrikoIkastolen Elkarte mailakoa; eta beste-tik, ikastola bakoitzak bere egoeraraegokitutako hizkuntza eta hezkuntzaproiektua izango du.

Edonola ere, proiektu bien arda-tza euskal curriculuma izango da.

Abiapuntua hori izanik,ikastolako hizkuntzaguztiak bilduko dituenHizkuntzen CurriculumIntegratua diseinatukoda, eta horrek bildu etauztartuko ditu ukipenkulturak, curriculum ofi-zialak, Europako kultu-ra, kultura unibertsalaeta etorkinen ukipenkulturak.

Proiektu hau aurreraeramateko hezkuntzakomunitatea osatzen du-ten kide guztien lankide-tza ezinbestekoa dela az-pimarratu dute.

Hizkuntza gutxituen be-rreskurapenerako hurbilpenteorikoak

Mikel Zalbide Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Unibertsitate eta IkerketaSaileko Euskara zerbitzuburuak es-kaini hitzaldian ahuldutako hizkun-tzen indarberritzea izan du hizpide.Lehendabizi horixe definitu du, hots,hiztun kopuruz eta erabilera kopuruzgero eta estuago dabilen hizkuntzarihiztun gehiago erantsi eta esparru be-rriak zabaltzea dela ahuldutako hiz-kuntza indarberritzea.

Horretan hasi aurretik, hizkuntza-ren gaitza diagnostikatu behar delaadierazi du, eta ondoren, sendabide-ak bilatu. XX. mendean ezagunenak

bihurtu diren sendabideak aipatu etaazaldu ditu: hizkuntza bera garai be-rrietarako egokitzea; galbidean doanhizkuntza jende gehiagori erakustea;boterea eta aginpidea eskuratuz orduraarteko hizkuntza ahula beharrezkoabihurtzea; hizkuntza ahulari belaunezbelauneko iraupen bidea bermatzeaeta esparru berriak zabaltzea.

Hizkuntzen proiektu inte-gratua

Bartzelonako Vila Olimpica esko-latik etorritako Rosa Maria Ramirezzuzendariak eta Maria Teresa Serraikasketa buruak euren ikastetxekoHizkuntzen Proiektu Integratua aur-keztu dute.

1996/97an sortu zen eskola hone-

John Clegg Londreseko hezkuntza aholkularia.


tan hizkuntzei trataera integratuaematen diete eta hizkuntza zeharkakoardatz gisa hartuz, ikaskuntzako tres-na nagusitzat hartzen da curriculume-ko arlo guztietan. Egitasmoak hiruhizkuntza erabiltzeak dakarren abe-rastasuna kontuan hartzen du, eta hi-rurak bihurtzen ditu, maila desberdi-netan, erabilerako hizkuntza eta oina-rri. Hau da, hizkuntza horien bidezlantzen dira jakintza eta informaziomota desberdinak, bai hizkuntzalari-tzakoak eta bai curriculumeko bestearloetakoak. Hori bai, katalana da es-kolako lehen hizkuntza, hezkuntza-ko kide guztiek komunikatzeko era-biltzen dutena. 3 urterekin katalanezsoilik aritzen dira eta 4 urterekin has-ten dira gaztelania eta ingelesarekin.Mailaz maila egiten dutena azaldu du-te, kriterio metodologikoak agertuz.Horrelako proiektu bat aurrera atera-tzeko irakasle guztien inplikazioaketa koordinazioak duten garrantziaazpimarratu dute.

Hizkuntzaren zeharkako-tasuna. Britania Handiko ere-dua

John Clegg jaunak, Londresen hiz-kuntza aholkaria denak, BritaniaHandiko Bigarren Hezkuntzako es-

koletan aurrera eramaten ari direnKey Stage 3 Literacy Policy proiektuaaurkeztu du.

Proiektu horren muinak zera dio:hizkuntza funtsekoa bada, irakasleguztiek hizkuntzaren eta kontzep-tuen garapena nolakoa den ezagutubeharko luketela, hau da, ez Hizkun-tza irakasgaia irakasten duten irakas-leek soilik, baizik eta irakasle guztiek.Irakasleek hizkuntza ondo ezagutu ezezik, jakin ere egin behar dute arlo ba-ti buruzko ezagutzak jaso ahal izate-ko, hizkuntzaren osagaiak tresnakognitiboak eta linguistikoak direla.Beste modu batera esanda, arloa

menderatzeko ikasleek hainbat hiz-kuntza eta ikasketa trebetasun izanbehar dituzte, baina irakasleak ez dituhoriek irakasten. Ikasleek trebetasunhoriek aurretik dituztela uste da.

Literacy egitasmoarekin irakur-mena, idazmena, entzumena etaahozkotasuna lantzen dituzte BritaniaHandian. John Cleggen esanetan,ikasleek ez dute hitz egiteko aukeragehiegirik izaten eta inork ez die idaz-ten irakasten. Oro har, ez dira hizkun-tza erabiltzera nahikoa bultzatzen.Gabezia horri aurre egiteko planteatuzuten aipatu proiektua. Lehen Hez-kuntzako ikastetxeetan lehenagoezarri bazen ere, ikasturte honetan ja-rri da abian Bigarren Hezkuntzako es-koletan.•

Bartzelonako Vila Olimpica ikastetxekoek Hizkuntzen Proiektu Integratua aurkeztu zuten.

Juanjo Gomez IX. JardunaldiPedagogikoen koordinatzailea.

Lorea Bilbao Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuordetzako Euskara susta-tzeko zuzendaria eta Johan Haggman Europako bulegoko hizkuntza gutxituetarako proiek-tuen arduraduna.

Bide eginean jarraitzen

dugu zuen ekarpenekin

eta parte-hartze

handiagoarekin aberastu

nahi dugularik.

Hik Hasi proiektua irekia

den heinean, interesa

duen edonoren parte-

hartzea gustu handiz

hartzen dugu.

Jar ezazu zure aletxoa

euskal hezkuntzaren

aldeko ekimen honetan.

Berriakmartxoa


Berriak

ELA irakaskuntzaren5. Biltzarra

Martxoaren 1ean 250 lagun bilduziren Iruñean ELA Irakaskuntzak os-patu zuen 5. Biltzarrean. Irakaskun-tzan langileok geure hitza lelopeanponentzia orokorra aurkeztu, ezta-baidatu eta onartu zen. Era berean,hurrengo lau urtetarako idazkaritzaeta batzorde federal berria hautatuziren.

Eztabaidagai izan zen ponen-tzian gaur egungo testuinguru gogo-rra azpimarratu zen:

- Politika neoliberalak heziketa-ren zerbitzuak, zerbitzu publiko be-zala ez, baizik eta merkantzia eta ko-mertzializatu ahal den gaitzat har-tzen ditu.

- Heziketa arloan autogobernua-ri etengabe egiten zaizkion erasoak,PPk bultzatutako lege sorta inposa-tuz, erabat zentralistak eta uniformi-zatzaileak dira, besteak beste,onartu berri den LOUa, Lanbide He-ziketaren Legea edota jadanik iraga-rrita dagoen Kalitatearen Legea.

- Azpimarratzekoak dira, baitaere, euskal hezkuntza sistemari, eus-kara berari eta orokorrean irakas-kuntzako langile guztiei egiten zaiz-kien eraso partidistak.

Egoeraren azteketa hori egin os-tean, hemendik aurrerako erronkakzehaztu dituzte:

- Heziketa Sistemaosatzen duten langileeneskariei eta euskal gizar-tearen beharrei erantzun-go dien berezko heziketasistemaren garapen osoa.

- Sindikatuaren anto-laketa sendotzea, bazkideeta militante kopuruahandituz ekimen sindikalaldarrikatzaile baten ere-duaren oinarri izango di-

ren parte hartzeko bide be-rriak eraikiz.

- Aldarrikapenei dagokienez, ne-goziazio kolektiboaren bidez lortubeharreko hiru aldarrikapen aipatuziren:

- Erosteko ahalmena berreskura-tzea, homologazioa lortzea eta lan-sarietan diskriminazioa ezabatzea.

- 35 orduko lanaldia orokortzeaeta lanaldi lektiboa murriztea.

- Kalitatezko lanpostu duinaksortzea prekarietatea eta azpikon-tratazioa ezabatuz.

Bergarako UNED zentroak orain dela25 urte zabaldu zituen ateak, eta urteurrenhorren itzalean Kultura SoziologiarenMintegi Iraunkorra sortu da.

Mintegiaren helburua kulturaren es-parruarekin loturaren bat duten ikasle, ira-kasle, profesional edota erakundeen arte-an formaziorako eta elkartrukerako sareiraunkor bat sortzea da. Sare horren baitanekintza teoriko nahiz praktikoak egingodira. Horietako bat kulturaren hainbat arloeta aurpegi aztertzea eta lantzea helburuduen hitzaldi zikloa da. Urtarrilean hasizen eta maiatzera arte luzatuko da, eta on-dorengo hitzaldiak izango dira hurrengohilabeteetakoak:

Martxoaren 20an, asteazkena, “Kul-tura eta bere erresistentzia”, Joxe AnjelArtetxe arte kritikaria eta Lapiz aldizkarikokolaboratzaileak eskainia.

Apirilaren 24an, asteazkena, “Turistakulturala”, Alberto Santana historialariaeta Amaiur bidai agentziako arduraduna-ren eskutik.

Maiatzaren 22an, asteazkena, “Ar-tea, merkatua eta kultura”, Fernando Illa-na Gasteizko Traycto galeriako zuzendarikideak emana.

Hitzaldi guztiak Donostiako KoldoMitxelena kulturunean izango dira19:30ean.

Informazio gehiagorako: BergarakoUNED. Tel.: 943 76 90 33

UNEDen 25. urteu-rreneko ekitaldiak

Juanjo Larraza Nafarroako arduraduna eta Amaia Aierbeidazkari nagusia.

Xabier Exposito ponentziaren aurkezpenaegiten.

Gure jakintzaren mugakRoman Garmendia

DakitZer dakit nik? bildumako liburu

honetan aspaldiko gaia lantzen duegileak: ea posible den mundu mate-rialaz zientziarik egitea. Egileak posi-ble dela uste du, baina unibertsalbihurtzea ezinezkoa dela. Joera es-zeptiko horretatik saiatzen da teoriapartikularizatzen. Horrela, kulturahori ikertzeko eta gainditzeko posi-bilitatea irekitzen du, ez baita uniber-tsala•

Argitalpenak

Kantuzale0. zenbakia

Euskal kantu eta musikazale guz-tien zerbitzura jarri nahi den aldizkarihonek musikaren inguruko berriakjaso, asmoak trukatu, iritziak alderatueta hilero topaleku izan nahi du. Zen-baki honetan azken bi urteotan ko-munikabideetan argitaratutako arti-kuluak bildu dira. Bukaeran galdete-gi bat erantsi da, iritziak jaso etaproiektuaren nondik norakoak fin-katu ahal izateko •

Txirritx CD-ROM

Ikastolen ElkarteaHaur Hezkuntzako Urtxintxa

proiektuaren barne argitaratutakoCD-ROM hau 4 urtetik aurrerako hau-rrei bideratua dago. 12 gai desberdinlantzen ditu, eta gai bakoitzean hain-bat jarduera daude aukeran: pantailaanimatuak, memori karta jokoa, ipui-nak, labirintoa, margo, olerki eta igar-kizun txokoa, puzzleak eta abar. Guz-tiek Txirritx kilkerra izango dute gida-ri eta laguntzaile•

Jara Jasone Osoro

ZubiaElkarrizketa bizian oinarritutako

liburu hau 12 urtetik aurrerako gazte-ei zuzendurik dago. Protagonista denJarak haur izateari utzi eta emakumebihurtzen hasten deneko prozesuhorretan jasaten dituen aldaketen be-rri ematen digu idazleak; besteakbeste, gurasoekiko haserreak, lagu-nekiko konplizitatea, pozak eta tris-turak, baina hori bai, maitasuna oina-rritzat izanik •

Printze txikiaAntonie de Saint-Exupéry

ElkarlaneanLiburu honek bakardadea eta

adiskidetasunari buruzko hausnar-keta pausatu eta poetikoa eskaintzendigu; haztearekin batera, haurtasunabertan behera ez uztea proposatzendigu, baldin eta haurtasuna galdere-kin, irudimenarekin eta xalotasuna-rekin lotzen bada. Horregatik, hau-rrentzat baino egokiagoa da hel-duentzat, edota haurrek helduekinbatera irakur dezaten•

Argazkiei begiraKarlos Santisteban

IbaizabalGailurrean bildumako liburu

hau irakurle helduentzat da egokia.Argazki bilduma bat ikusten hastenden Anton protagonistari bere bizi-tzan zehar igarotako hainbat gertaki-zun nahiz horien aurrean agerturikosentimenduak datozkio burura;oroimen onak eta tartean egoera la-tzak . Hori guztia lehenengo pertso-nan kontatzen digu, gertutasunaematen diolarik •


Berrikuntza irakaskuntzaren an-tolakuntzan: zehar lerroak

Irakaskuntzaren alorrean gertatzenari diren berrikuntzak eta zehar lerroakhartzen ari diren garrantzia landuko di-ra Donostiako Irakasle Eskolan apirila-ren 22 eta 23an egingo diren jardunal-dietan. Pedagogia, Psikologia, GizarteHezkuntza eta Magisteritzako ikasleen-tzat eta eskoletako irakasleentzat zu-zendurik daude jardunaldiak. Egitarauahonakoa da:

Apirialk 229:00 Hezkidetza hezkuntzan azken

hamarkadan. Emailea Lanbroa talde-ko Mari Jose Urruzola.

10:15 Osasun hezkuntza: irratia,telebista eta interneta. Osasunkumea-ren garapenerako baliabideak. Emai-leak Ikertze taldeko Zuriñe Adrade etaBlanca Zaragueta.

11:30 Kontsumoa hezkuntza: jos-tailuekin nola ikasi? Emailea: Osasun-kume-Edex taldeko Iratxe Apraiz.

16:00-18:30 Tailerrak:1.- Osasuna: umeekin osasuna lan-

tzeko talde dinamikak. Emailea: Osasun-kume-Edex taldeko Iratxe Apraiz

2.-Kontsumoa: Eurogira jokoa.Emailea: Prisma taldeko Arantxa Sánchez.

Apirilak239:00 Bide hezkuntzaren esperien-

tzia hainbat ikastetxetan. Emaileak:Donostiako Udaleko Maite Huerga, Al-berto Celaya eta Maite Artola.

10:15 Bake hezkuntza. Ikastolen El-karteko elkarbizitzaren ikuspegia: teo-ria eta praktikaren arteko uztarketa. E-mailea Ikastolen Elkarteko Iñaki Beola.

11:30 Aisialdirako hezkuntza: Zer-gatik? Zertarako?Emailea: GipuzkoakoUrtxinta Aisialdi Eskolako Atzio Orexa.

12:45 Gurasoak eta zehar lerroak:gurasoen partaidetza. Emailea: Baika-ra Guraso Elkarteko Imanol Zubizarre-ta.

16-18:30 Tailerrak: 1.- Bakea: gatazka arakatzen.

Emailea: Ikastolen Elkarteko JuanjoGomez.

2.- Aisialdia txokoetan: haurrak etaeuskara, gazteak eta osasuna, haurraketa historia, haurrak eta ingurunea. E-maileak: Gipuzkoako Urtxintxa AisialdiEskolako Amagoia Etxeberria, Javier Ji-menez, Aser Lertxundi eta Ixone Lahi-dalga.

Bergarako UNEDeko Psikomotri-zitate Eskolak heziketa praktikapsikomotrizean formatzeko bi urtekoikastaroa (2003ko urtarrila-2004koabendua) baino lehen haurren osasuneta heziketa lanean ari direnei zuzen-dutako “sentsibilizazio” hiru ikastaroantolatu ditu honako helburuekin:

- Berraurkiketa eta ongiegoteegoera sentsoriomotrizetan parte-hartzea taldeka eta mugimenduanoinarriturik.

- Lasaidura bizkorgarriak eta luza-penak bizi eta barneratzea.

- Bestearekin elkarturik egokitzebizkorgarria bilatzea denbora eta es-pazioan kokaturik.

- Norbere gorputzaren irudirairistea.

- Plano horizontal eta bertikalen ko-kagunearen aldarriaz jabetzea.

Ikastaroen zuzendariak Miguel An-gel Dominguez Sevillano, Jon Perez deArriluzea eta Alvaro Beñaran izango di-ra. Bi urteko ikastaroko irakasleak eta B.Acouturier Hezitzaile Taldeko kideakdira hirurak.

Lehen ikastaroa martxoaren 1, 2 eta3an burutu da Bilboko Pio Barojaikastetxean, eta hurrengoen egunak etatokiak hauek dira:

- Maiatzaren 24, 25 eta 26an Trin-txerpeko (Pasaia) Karmengo Amaikastetxean

- Irailaren 20, 21 eta 22an Gasteiz-

ko Luis Elejalde ikastetxean.Ordutegia guztietan berdina izango

da:ostiraletan 18:00-22:00, larunbatetan9:00-13:00 eta 14:00-19:30 eta igandetan9:00-15:30.

Ikasle kopurua mugatua izango da etamatrikula epea ikastaro bakoitza hasi bai-no 8 egun lehenago bukatuko da.

Informazio gehiagorako:UNED, Psikomotrizitate Eskola69 P. K.20570 BergaraTel.: 943 76 90 33Faxa: 943 76 27 21E-posta: [email protected] orduak: asteartetik ostiralera

10:30-13:00 eta 17:00-20:00.

Sentsibilizazio ikastaroak BergarakoUNEDeko Psikomotrizitate Eskolan

Informazio gehiagorako:Karmele Bujan, Irakasle Es-

kolako 2.02 bulegoan 9:00etatik13:00etara.

Tel.: 943 01 80 00Faxa: 943 01 84 57

Berriak

ikastaroak


Seaskako Integrazio Batzordeak Nibegiek salatzen naute, zu begiradakizeneko kanpaina jarri du abian. Ezberdi-nak diren haurrak eskolan integratzekoekimen horren barruan kontzertu bat an-tolatu dute apirilaren 6rako, baina horre-kin batera bada berrikuntza bat: Partaide02 kanpaina. Egitasmo berri horrekin el-kartasun sare zabal eta iraunkor bat sortunahi dute, konpromisoa egun batera mu-gatu gabe. Hau da, haur batzuen eskola-tzea kontzertu baten arrakastara muga-tua gera ez dadin, ezberdintasuna inte-gratzen duen eskola baten partaide izate-ra gonbidatzen dute.

Partaide bihurtzeko hainbat modudaude: urtean behin diru kopuru bat bida-liz urteroko kanpainaren karietara; elkar-teen kasuan zerbait antolatuz Integrazio

Ni begiek salatzen naute,zu begiradak

Haur eta Lehen Hezkuntzako esko-la publikoetako zuzendariak biltzen di-tuen Sarean Elkarteak eta Bigarren Hez-kuntzako eskola publikoetako zuzen-dariak elkartzen dituen BiHe elkarteaklankidetzarako ituna sinatu dute.

Elkarte biak derrigorrezko hezkun-tzaren esparruan aritzen dira, eta bategiten dute hainbat kezka eta helburu-rekin. Hori horrela izanik, lankidetzara-ko hainbat interesgune ikusi dituzte etahorrexek batu ditu. Ibilbide berri ho-rren helburu nagusiena bi elkarteenahaleginak koordinatzea eta ikastetxe-etan hezkuntza kalitatea eta etengabe-ko hobekuntza bultzatzea izanen dira.

Horren barruan lau asmoren berrieman dute. Lehenik, 0-19 urte bitarteanegin daitezkeen hezkuntza ibilbideeiburuzko informazioa hobetu nahi dute,hiritarrak hobeto informatuta egon dai-tezen. Era berean, irakaskuntza publi-koan ikasten ari diren ikasleen etenga-beko jarraipena bultzatu nahi dute, be-

reziki Lehen eta Bigarren Hezkuntzarenartean ikasleen ibilbidea ezagutzekoeta, hala, tutoreen informazioa hobe-tzeko.

Bigarrenik, irakaskuntza publikoakdituen ahalmenak eta gaitasunak hobe-to ezagutarazi nahi dituzte, besteak bes-te: irakasle asko egiten ari den lan espe-zializatua, irakasleriaren inplikazioa,ingelesaren sarrera goiztiarra, eta bestelurraldeetako gazteekin egiten diren el-kartrukeak Sokrates, Leonardo eta an-tzeko programen bitartez. Zentzu ho-rretan, eskoletako profesionalen lana

hobeto ezagut dadin eta ikastetxeen ba-liabide materialak eta giza baliabideakhobe daitezen lan egingo dute bi elkar-teek.

Hirugarren asmoa eskola zerbi-tzuak hobetzea da, hots, jangela eta ga-rraioa. Zerbitzu horien kudeaketa etakalitatea hobetzeko eta erabiltzaileen-tzako diru laguntzak gehitzeko hezkun-tzako beste eragileekin lanean dihardu-tela aditzera eman dute.

Azkenik, informazio eta komunika-zio gizartera egokitzeko Premia Plana-rekin jarraitzeko nahia agertu dute. Ba-liabide teknologiko berrietara egoki-tzeko irakasleek orain arte egin duten a-halegina aipatzeaz gain, oraindik ereprestakuntza planak duen garrantzia e-ta beharra aipatu dituzte. Baliabide ho-rien erabilera bultzatuz, Lehen eta Biga-rren Hezkuntzako ikastetxeen komuni-kazioa hobetu nahi dute.

Sarean eta BiHek elkarlanean aritzekohitzarmena egin dute

Batzordearen alde (bertso afaria, mus txa-pelketa…); edota urtean zehar nork bereinguruan gizartearen begirada aldatzenlaguntzea.

Iazko martxoan egindako kanpaina-rekin ahalmen urriko haurrak dituztengurasoek beraien haurrak ikastolan sar-tzeko aukera badutela jakinarazi nahiizan zuten, eta baliabide ekonomikoaklortzeko laguntza eskatu zuten. Ekimenharekin ikasturte honetarako dirua lortuzen, eta familiek ez zuten diru gehiago ja-rri beharrik izan. Aurtengo kanpainarenhelburua 2002-03 ikasturterako finan-tziaketa lortzea da, familiei lasaitasunaeskainiz.

Beraz, pentsatzen baduzu urritasunaez dela ezintasuna; ahalmen urriko hau-rrak ezberdinak direla bai, baina ez ezin-

duak; besteen eskubide berak dituztela;eskola arruntean eta euskaraz eskola-tuak izateko eskubidea dutela; integra-tzea ez dela berdintzea, baizik ea ezber-dintasunaren ezagutzea; bitarteko gehia-go aitortu behar zaiela ahalmen gutxiagodutenei; eta ezberdin direnen eskubideeta duintasunaren defentsa denon zere-gina dela, orduan ezberdintasuna inte-gratzen duen eskola baten partaide izanzaitezke.

Horretarako, Seasako Integrazio Ba-tzordera jo besterik ez duzu (16, Larregi e-torbidea, 64500 Donibane Lohitzune).

Bide batez, gogoratu apirilaren 6kokontzertuan Kepa Junkera, Xosé ManuelBudiño eta Iruñeko Muthiko Alaiak iza-nen direla, Donibane Lohitzuneko JaiAlain 21:00etan.

Libe Goñi: Seaskako lehenirakaslea

1969. Urte horretan sortu zenSeaska, Iparraldeko IkastolenElkartea. Bi haur eta irakaslebateko ikastola izan zen lehe-nengoa, Arandia-Nobliatarrenetxean kokatu zena. Lehen ande-re o hura Libe Go i izan zen etaoraindik ere Seaskan jarraitzendu, Angeluko ikastolan, hain zu-zen ere.

Lehendabiziko urte haietakokontuak eta bizipenak ahaztugabe gordetzen ditu, eta gogozkontatu dizkigu.

nindoan egun berean deitu egin zi-dan. Bere etxera joateko eskatu zidan,bere emaztea nere beharrean zegoelaeta. Ikastola bat muntatu nahi zuenbere bi semeekin, ez baitzuen frantse-sez ikas zezaten nahi. Baiezkoa emannion eta han hasi zen Seaska”.

Pixkanaka guraso gehiago ere ani-matu ziren eta euren seme-alabak ikas-tolara bidaltzen hasi ziren. Leku ego-kiago bat topatu beharrean aurkitu zi-ren, eta horrela, Enbatako kideek Baio-nan zuten lokal bat utzi zieten. “Halaere, apartamentu txiki bat zen, ez osoaproposa haurrentzat” gogoratzen duLibek. “Tarte horretan, Garat familia

Lehenengo ikastolarensorrera

Orain dela 33 urte sortu zen SeaskaBaiona ttipiko Cordeliers karrikakoetxe batean. Hura izan zen Iparraldekolehen ikastola. Han bizi zen Argitxu No-bliak bere bi haurrek euskaraz ikas ze-zaten nahi zuen. Hala, bere senarra La-zaro Arandia Libe Goñirekin jarri zenharremanetan. Jaiotzez lazkaotarra zenirakasle hura Hegoaldetik alde egin etaDonibane Lohitzunera iritsi berria zen.“Lazaro Arandiari Donibane Lohitzu-nera andereño bat iritsi zela esan zio-ten. Nik Parisera frantsesa ikastera joa-teko asmoa neukan eta trena hartzera

h i s t o r i a k oz e r t z e l a d a k

Amagoia MARTIJAEHUko Pedagogiako ikaslea

Arrangoitzeko ikastola 1970ean ireki zen hamabi haurrekin eta Libe Goñi andereñoarekin.



Aurtengo ihauteriak festa giro alaian ospatzen topatu ditugu Angeluko ikastolan Libe eta haurrak.

sartu zen ikastolan, eta haien bitartezjakin ahal izan genuen Arrangoitzenmarkesa gazteentzako etxe bat eraiki-tzen ari zela. Printzipioz asteburutansoilik erabiltzeko asmoa zuten eta aste-gunetan libre geldituko zen. Horren-bestez, gaztetxe hartara joan ginen”.Hala ere, eraikuntza amaitu bitarteanMiarritzen egon ziren lau hilabetez. Az-kenik, 1970. urtean, Arrangoitzera joanziren eta hango ikastolaren ateak irekiziren Baiona, Arrangoitz eta Arbonakohamabi haurrekin.

Seaska elkartea osatzekourratsak

Libe Goñik gogorarazten digu 6 urte-ra arte haurrak ez zeudela eskolara joate-ra behartuta. “Orduan, 6 urtera arte gu-rasoek haurrak ikastolara ekar zi-tzaketen. Hala ere, hemengo jendegehiena pozik zegoen eskola frantsesare-kin, ez zen bestaldean gertatzen zenapasatzen. Oso egoera ezberdinak ziren”.

Arazoa 6 urtetik aurrerako haurrekinsortzen zen. Izan ere, ikastola ez zegoenlegalizatua eta ondorioz gurasoak pena-lizatuak izan zitezkeen. Horregatik,1969an bertan, apirilaren 30ean, Seaskaelkarte bezala deklaratua izan zen. “Niizan nintzen elkartearen lehen langilea,eta idazkari bezala izendatu ninduten.Ezen, andereño bezala izendatua izate-ko titulu frantsesa behar nuen eta nik es-painola nuen”gogoratzen du Libek.

Legeztatzeak ikastolentzat aurrera-pauso garrantzitsua ekarri zuen. Eta on-doren, kurtso berriak sortzeko beha-rrak ikastolen nahiz Seaskaren hedape-na eragin zuen. Pixkanaka-pixkanakahaur kopurua haziz joan zen heinean,irakasleak ere gehiago ziren. “Jone For-kada, Marikita Tanburin, Amaia Ase-ginolaza eta abar hasi ginen eta han-hemenka banaturik hainbat ikastolaireki ziren”. Libe andereñoa 10 urtetanjardun zen Arrangoitzeko ikastolan.Gero Baionako erdialdeko ikastolaraigaro zen eta ondoren Polo auzokoikastolara. Handik berriz Arrangoitzeraitzuli zen eta 1992ra arte egon zen ber-tan. Geroztik Baionako Oihana ikasto-lan egon zen eta ikasturte honetan An-

geluko ikastolan da. 20 haurreko ikas-tola ttipi eta alaia da Angelukoa eta AmaEskolako haurrak bertatzen dira.

Iparraldeko ikastolen suspertzeanezin da ahaztu elizak eman duen la-guntza. “Hasi ginen pixka bat elizaklagunduta, bestaldean bezala. Ho-rrez gain, Azkaineko auzapeza herri-ko etxeko kontuetatik %1, 2 edo 5 ikas-tolarako ematen hasi zen, eta hori bes-te urrats bat izan zen, ordura arte gu-rasoak baitziren dirua jartzen zute-nak”. Lehendabiziko guraso haiek be-netan euskaldun sentitzen zirela dioLibek, “euren seme-alabak euskal-dun sentitzea eta euskal munduanmurgiltzea bilatzen zuten ikastola-ren bitartez. Euskaldun izateaz era-bat harro zeuden, hau da, euskarazpentsatu nahiz sentitzen zuten eta eu-ren nortasunaren parte garrantzi-tsutzat zuten geure hizkuntza deneuskara. Egun, aldiz, sentimendu ho-rrek ez du hainbesteko indarrik, etazenbait kasutan bigarren hizkuntzaikastea da gurasoen helburua”.

Ikastolan eta kalean70eko hamarkadan ez zegoen eus-

karazko material handirik, eta zegoengutxia Hegoaldetik, Donostiatik hainzuzen ere, ekarritakoa zen. “Ni Donos-tiako Gordailu argitaletxera joatennintzen eta euskarazko materialgehiena handik ekartzen nituen” dioLibek. “Horrez gain, udan han-he-menka egiten ziren ikastaldietara joanohi nintzen. Bilkura haiek ikasteko,gure artean ezagutzeko eta elkarri egi-ten genuenaren berri emateko baliozuten”.

Hala ere, haurrak hezteko garaian,testu liburuak ez ziren beste baliabideasko erabiltzen zituzten, hala nola, jola-sak, kantuak eta kontakizunak. “Garaihartan ez genuen ia materialik erabil-tzen, eta beharbada, ez genuen beha-rrik ere ikusten. Karmele Esnalek ereurte askotan zehar, besteak beste, bereahotsarekin, bere eskuekin eta berekantuekin egin zuen lan”.

Euskararen lanketa ez zen lau hor-


metara soilik mugatzen, aitzitik, euska-ra eta euskal kulturarenganako maita-sun sentimendua herri osoan susper-tzen saiatzen ziren. Horren adierazlegarbia dugu Olentzerorekin lehenen-go aldiz atera zireneko unea. Liberenahaleginaren eta lanaren fruitua izanzen, ordura arte Iparraldean Olentzero-aren irudia erabat ezezaguna baitzen.“Hemen Papa Noel eta Jesus haurrakekartzen zituzten opariak. Orduan,gurasoei deitu eta Olentzeroren berriematea erabaki nuen. Mutiko batOlentzeroz jantzi, txistua atera eta pla-zara atera ginen. Arrangoitzeko he-rria biziki eremu zabala zen, eta aben-duko asteburu bakoitzean auzo baterajoaten ginen Olentzerorekin. EtxeanPapa Noelek ekartzen zizkien opariak,baina ikastolan Olentzerok”.

Ikastolen eta euskararenegoera Iparraldean

Urte hauetako ibilbideari eta etorki-zunari begira jarrita, Libek badu zeresa-nik. Bere ustez Seaskaren politika edojokamoldeak eragin zuzena eduki duikasle kopuruan, baina ez onerako.“Manifestaldiak egin dira ezker eta es-kuin, baina hemengo jendea oso kon-tserbadorea da. Beste jokamolde ba-tzuk erabili izan balira, nik uste dutgaur egun ikastoletan izan behar zire-la ez 1.200 haur, baizik eta gutxienez5.000. Badira guraso batzuk betikogaldu ditugunak".

Herriko etxeen konpromiso faltak

ere ikastolen bizia baldintzatzen dueladio Libek. “Benetako borondatea be-har da herriko etxeen aldetik, eta bene-tan euskara salbu izateko neurriakhartu behar dituzte. Ezin dugu beti es-kean ibili eskaleak bagina bezala. He-mengo euskaldun anitzek ez badituzteikasketak egiten, ez badituzte kargupolitikoak eta goiko karguak hartzen,dena frantsesen eskuetan geldituko da,beti bezala”. Hala ere, gauzak aldatzenari dira, hori ezin da ukatu. “Oroitzennaiz Andoaingo ikastolan nintzelaauto-stop egin eta sekula santan ez ge-nuela esaten ikastolan lan egiten ge-nuenik. Gaur egun, ordea, trankil-trankil esan dezakegu ikastola bateanlan egiten dugula”.

Euskararen egoeraz galdetuta, Li-beren iritziz Euskal Herriak gaur egunbizi duen egoera lotsagarria eta minga-rria da. Horrenbeste urtetan zehar eus-kararen alde borrokatu ondoren, gauregun haurren artean erdara (frantsesaeta gaztelania) da nagusi, euskararenerabilera klase orduetara murrizten de-larik kasu gehienetan. “Hemen ez dagohizkuntza kontzientziarik, espainolezedo frantsesez aritzen gara askotan etahori ezin dut onartu. Nik ez dakit zer e-gin, baina errealitatea ulertzea nahikogogorra zait, ikusiz gu zigortuak gine-la euskaraz hitz egiteagatik”.

Ikusitakoak ikusita, guztiz goraipa-tu beharra dago Libe Goñik nahiz garaihartako beste irakasle eta guraso askokeuskararen alde eta berau suspertzekoasmoz buruturiko lana. Ekarpen horigabe ez baitakigu gaur egun nola egon-go zatekeen gure euskara.•

Documents

hik hasi. alea.pdf · sortze batzarra. Urrian hasi zen kanpaina hori eta eragileak gustura daude orain arte emandako urratsekin. Ehunka ikasle, irakasle eta guraso bildu dira herri