Bartzelona

XVII. mendean

IES MUNGIA BHI - BATXILERGOKO 2. KURTSOA

ESPAINIAKO GEOGRAFIA

IRAKASLEA: Marije Aguillo

HIRIAREN EGITURA

1- INDUSTRIA AURREKO HIRIA: ALDE ZAHARRA

1.1 Industria aurreko aldiaren herentzia

1.2 Industria-aldiko aldaketak

1.3 Gaur egungo aldaketak

2 – INDUSTRIA ALDIKO HIRIA: HIRIKO ZABALGUNEA

2.1 Burgesen zabalgunea

2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta industriaguneak

2.3 Auzoak lorategiekin

3- GAUR EGUNGO PERIFERIA ETA HIRIAN ORAINTSU IZANDAKO

ERALDAKETAK

3.1 Periferiako egoitzen auzoak

3.1.1 Auzo marjinalak eta txabolak

3.1.2 Sustapen ofizialeko etxebizitzen auzoak

3.1.3 Sustapen pribatuko etxebizitza-poligonoak

3.1.4 Etxadi itxiaren zabalera

3.1.5 Familia bakarreko etxebizitzen inguruak

3.2 Industriaren eta ekipamenduen inguruak periferian

INDUSTRIA AURREKO HIRIA:

ALDE ZAHARRA

1.1 Industria Aurreko Aldiaren Herentzia

1.2 Industria-aldiko aldaketak

1.3 Gaur egungo aldaketak

Hiru momentutan

ALDE ZAHARRA1.1 Industria Aurreko Aldiaren Herentzia

a) Ezaugarri erkide• Harresiak

• Planoa irregularra

– Erradiozentrikoa

– Lineala

– Koadrikula itxurakoa

• Bilbea itxia

• Lurzoruaren erabilerak askotarikoak

• Gizarte-maila ezberdinak elkarrekin bizi ziren

b) Hiri erromatarra• Plano erregularra

• Adibideak: Zaragoza, Leon, Mérida eta Tarragona

c) Euskal Herriko hiriak• Plano erregularra (XI-XIV. m. bitartean sortu ziren

populaketa berrietan)

- Donostia, Usurbil, Elgeta, Urretxu,...

c) Erdi Aroan

– Hiri musulmana

– Erdigunea (medina) harresiz inguratua

– Trazatua irregularra

– Erdigune horretatik kanpo: errebalak

harresiz ere inguratua

– Hiri kristaua

– Harresiz inguratua

– Trazatua irregularra:

erradiozentrikoa, lineala edo dama-

jokoaren modukoa

d) Errenazimenduan

– Plano erregularreko auzo berriak

– Eraikin berriak alde jendetsuenetan eraikiak:

– Plaza

– Udaletxea, Merkatuak, Jauregiak, Komentuak

– Fatxada uniformeko eraikinak

– Kale berriak ,”kale nagusiak” , eraiki ziren.

ALDE ZAHARRA-2

ALDE

ZAHARRA-3e) Barrokoan eta Ilustrazioan

- Hiria edertu eta arrazional

moduan trazatu zen

- Perspektiban trazatutako kale zabal

eta zuzenak

- Plaza handiak, lorategiak eta

arboladiak

- Eraikin monumentalak

- Hornikuntza- eta higiene-

azpiegiturak hobetu ziren.

ALDE ZAHARRA- 4:

Industria-aldiko aldaketak

a) Planoan– XIX. mendearen lehen erdian

• Desamortizazioa dela eta:» Kaleak eta plazak zabaldu ziren alde baloratsuenetan

» Trazadura zuzenak

– XIX. mendearen bigarren erdian eta XX. mendearen lehen herenean

» Bide handiak eraiki ziren eraikin dotorez inguratuta

» Alde zaharraren bilbea apurtu zen hainbeste kasutan

» Zabalgune burgesarekin eta trenbide geltokiarekin lotzen dira.

» Eraikin berriek funtzio tertziarioa izango dute.

» Berrikuntzen helburua: Lurzoruaren balioa handitzea.

– 1960ko berrikuntza-politiken xedeak» Lurzoruaren errentagarritasuna bilatzen zen

» Alde zaharreko planoaren zati batzuk suntsitu ziren

» Trazatuaren aldaketa.

ALDE ZAHARRA- 5:

Industria-aldiko aldaketak

b) Bilbea:Dentsifikazio prozesua

• Desamortizazioa dela eta eraikin erlijioso asko erabilera berriekin:

– Erakundeen egoitzak, ospitalak, koartelak, liburutegiak, museoak,..

• Historizismoaren eta material berrien eragina eraikinetan

• 1960ko hamarkadan eraikin berri eta altuagoak egin ziren

Lurzoruaren erabilera

• Tertziarizazio prozesua

(1960ko hamarkadan

guztiz indartuta)

Ondorioak:

• Lurzoruaren prezioa gareztitzea

• Pilaketa-arazoak

• Eraikinak hondatzea

(joeraren aldaketa)

Brigadas de Navarra enparantza (Museo Etnografikoa)

ALDE ZAHARRA- 6:

Industria-aldiko aldaketak

• Gizarte klaseei erreparatuz gero

- Gizarte-zatiketaren prozesua

bizkortu zen

- XIX. mendearen amaieratik

industria-burgesiak alde

zaharretako espazio baloratuenak

eskuratu zituen

- Gero, zabalgune berrietara joan zen

- Alde zaharren degradazioa

eta utzikeriaBartzelonako alde industriala

(XIX. mendekoa)

ALDE ZAHARRA- 7:

Industria osteko aldia (1975etik aurrera)

• Zaharberritze integratutako politikak

Abiatu ziren.

• Planoan

– Kaleak oinezkoentzat mugatu dira.

• Eraikuntzan

– Eraikin historikoak zaharberritu dira.

– Diru laguntzak eman dira

• Lurzoruaren erabileran

– Etxebizitza erabilera berreskuratu da eta beste

jarduerekin lotzen da.

– Turismoa, Kultura,…. Hiri-sustapenerako politiken

zutabeetako bat dira.

INDUSTRIA ALDIKO HIRIA:

ZABALGUNE BURGESA

• Hirien hazkundeari erantzuna izan zen.

• Kasu batzutan harresiak bota ziren eta beren

lekuan bulebarrak eraiki ziren.

• Espazio berri horietan burgesen ideiak islatu

ziren:

• Ordena (plano erregularra)

• Higienea

(zoladurak, estolderiak, espazio

berdeak, uraren hornikuntza,..)

• Etekin handiak lortzea

(etxebizitazk, dendak eta garraioak

eraikitzea)

Hiriaren gizarte segregazioa suposatu zuen

2.1 Burgesen zabalgunea -2

a) Plano erregularra– Espazio arrazionalak eta

funtzionalak

– Dentsitate txikikoa.

– Eraikinean artean: jauregiak, lorategidun etxeak, edo estilo historizista zuten eraikinak zeuden.

– Erabilera: burgesen etxebizitzak.

– Zabalgune goiztiarrenak: Bartzelonan, Ildefonso Cerda; Madrilen. Carlos María de

Castro, Bilbon, Alzola,Atxukarro eta

HoffmeyerIndautxuko eskolak

Zabalgunea:

Espazio arrazionala

eta funtzionala

Hiri zaharren pilaketa- eta higiene

faltaren aurrean espazio zabalak eta

ondo antolatuta sortuku ditu burgesiak.

HIRI BURGESA. ZABALGUNEA

ETA EKIPAMENDUAK

- Kale zabalak

- Zerbtitzuak

- Langileentzako auzoak

2.1 Burgesen zabalgunea-3

b) Denborarekin bilbearen

dentsifikazioa

– Etxadi itxiak eta altuera handiko eraikinak, batez ere 1960tik aurrera.

– Zabalguneek kokapen zentrala hartu zuten.

– Garraioek hiriaren alde guztiak lotzen dituzte .

– Lurzoruaren erabilera :

• Funtzio tertziarioa garrantzia hartuz joan zen:

– dendak, bankuak, bulegoak,

enpresen egoitzak,…

Fotografía de la estación del Paseo

Imperial a finales

del siglo XIX

2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta

industria-guneak

XIX. mendean:– Hiriaren alde zaharraren gune onenetan eta

zabalgune modernoetan: burgesia

– Hiriaren periferian.

• Garraioak: trenbidea, tranbia

• Zerbitzuak: merkatua, hilterria,..

• Lantegiak

• Langileen auzo marjinalak

a) Sortzerakoan– Langileen auzoek askotariko planoa zuten

– Periferiako landa-lurzoruan eta kontrolik gabe sortzen ziren

– Bilbea itxia eta dentsitate handikoa

– Kalitate urriko eta tamaina txikiko eraikuntzak

– Etxeak eta lantegiak elkarrekin sortu ziren

– Zerbitzuak eta ekipamenduak urriak

– Gune osasungaitz eta kaltegarriak ziren

2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta

industria-guneak

b) Gaur egun

– Industria instalazioek ez dute trenbidearen

menpekotasunik

– Errepideak hartu du garrantzia

– Industria-lurzoruak balio handia lortu du:

– Industria batzuk krisian sartu dira

– Beste Industria batzuk hirietatik urrundu dira

– Orube horietan zerbitzu instalakuntzak sortu

dira

» Poligono industrial berriak

» Salmenta azalera handiak,..

– Langileen auzoak hiriaren barruan geratu dira

– Hoberen komunikatuta daudenak berritu dira:

populazioa ordeztu da

– Urrunen daudenak espazio marjinalak izaten

jarraitzen dute

Casas baratas construídas

por Altos Hornos de Vizcaya

(1916)

2.3 Auzoak lorategiekin

• XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen lehen herenean

• Ideia higienistek eta naturalistek eraginagatik• Ebezener Howard: lorategi-hiriak

• Langileentzako eta klase ertainentzako eginda

• Etxebizitza osasungaitza desegiteko asmoz

• Hiri lineala (Arturo Soria)

• Gizarte-zatiketa apurtu nahian

• Familia bakarreko etxebizitzak kale 40 metroko zabalerako ertzeetan

• Oinarrizko zerbitzuak

izango zituen: tranbia,

trenbidea, lorategia,

ura, elektrizitatea,

estolderia

• Madrileko periferia

osoa inguratu nahi

izan zuen

Gaur egun: hiri lineala Madril handitan

txertatuta

Arturo Soria kalea

1960.ean

LORATEGI-HIRIA

Zurbaranbarri (Bilbo)

Ebenezer Howard

Garden Cities of To-

morrow (1902)

Etxe merkeak

Torre Urizar (1921) Ricardo Bastida

GAUR EGUNGO PERIFERIA ETA HIRIAN

ORAINTSU IZANDAKO ERALDAKETAK

• Gerra Zibilaren ostean eraikitze-jarduerak gutxi izan ziren

• Material faltagatik

• Nekazaritza sustapenagatik

– 1950etik aurrera hirien hazkundea handia izan zen:

• Demografiagatik

• Industria eta zerbitzuen garapenagatik

– Gaur egungo joera hiria desentralizatzea da

• Hiri eta landaren arteko mugak bereizgaitzak (barruti suburbanoak)

• Jarduera ekonomikoak nahiz biztanleenak periferietara eramaten ari dira

• Hiri aglomerazio berriak funtzio ezberdinekin sortzen ari dira

• Gaur egungo periferiaren zatiketa funtzionala eta soziala:

– Bizilekuen auzoak

– Industria inguruak

– Ekipamendu inguruak

Periferiako egoitzen auzoak

• Auzo marjinalak

• Legez kanpoko lurzoruan eraikitzen da:

hirigintza-antolaketarik gabe

• Norberak egindako etxebizitzak

• Oinarrizko zerbitzurik gabe (ura,

elektrizitatea, saneamendua)

• Txabolak

• 1950ko hamarkadan izan zuten

gorakadarik handiena

• Azken urteetan: Gizarte-laguntzako

etxebizitza auzoak eraikitzen ari dira

txabolak suntsitzeko

Sustapen ofizialeko etxebizitzen

auzoak

• 1940 eta 1960 bitartean garatu ziren gehien.

• Lalguntza ofizialekin sortutako auzoak ziren:

prezio mugatua

• Etxebizitza gabezia murrizteko

• Eraikuntza irekia izan zen• Bloke isolatu eraiki ziren

• Bloke monotonoak

• Kalitate gutxikoak

• Zerbitzu eta ekipamendu falta

• Gaur egun zaharberritze planak abian jarri dira

1950 eta 1970 bitarteko urbanizazioa

Sustapen pribatuko etxebizitza-

poligonoak

1960tik aurrera sortu ziren– Lurzoruaren espekulazio handia eta kontrol gutxi

– Bilbe irekia edo dorreen bidez antolatuta

– Altuera eta dentsitate gehiegikoak

– Kaleen trazatua ordenik gabekoa

– Eraikin geometrikoa:

hiri-paisaia monotonoa

– Poligono horiek

bizilekuak ziren

– Dendak eta hornidurak

leku zehatz batzuetan

pilatu ziren

Gaur egungo periferia

• Etxadi itxia– 1980 eta 1990 bitartean

– Altueran eraikitako etxadiak berreskuratu

ziren

– Dentsitateak gero eta handiagoak ziren

– Erabilera kolektiboko gunea zuten:» Lorategiak

» Haurren jolasak

» Igeritokia

– Klase ertainetarako

• Familia bakarreko eta ekipamenduen inguruak periferian– 1980tik aurrera hedatu ziren periferian

– Ideologia ekologista edo berdea zuten erdiko

klaseentzako

– Automobilaren erabilera masiboa

– Bilbe irekiko eraikin indibidualak» Bakakrtuak

» Elkarri-atxikiak

Industriaren ekipamenduen

inguruak periferian

Periferiako hiriko sarbide nagusien ondoan industria eta ekipamenduak kokatzen dira– Lurzorua merkea eta hiriaren hurbiltasuna

a) 1950 eta 1960ko hamarkadetan

• Industria inguruak eta industria-poligonoak kontrolik gabekoak

• Gaur egun industria-espazio berriak

» Enpresa-parkeak

» Parke teknologikoak

» Kalitate handiko ingurumenak

b) Ekipamenduen inguruak

• Merkataritza

• Aisia

• Eskolak, Hospitalak,….

• Administrazio-zentruak, e.a.

PLANOAK ETA ARGAZKIAK

AZTERTZEKO

Zein hiri-egituraren

aldeari dagokio argazki

hau? Ezaugarriak

BEREIZI HIRIAREN

EGITURA

-

Nafarreria eta burgoen bilakaera

1360-1432 bitartean

1. ZABALGUNEA XIX. MENDEAREN AMAIERAN

1957.eko Plan Orokorrak, Iruñeak 1960-1975 bitartean izango zuen

hazkunde handia antolatuko zuen. Horrela 3. zabalgunea antolatzen da

eta horrekin hiria hegoalderantz eta mendebalderantz hasi zen.

IRUÑEKO

METROPOLITAR

GUNEA