Hobeto bizitzea. Bizitza estiloaren funtsezko plangintza

PRAKTIKAONAKezinduei emandako arretan

HOBETO BIZITZEABizitza EstiloarenFuntsezko Plangintza

PRAKTIKA ONAK

ezinduei emandako arretan

Jokabideari lotutako laguntza positiboko gida hau Hobeto BizitzeaProiektuaren barruan kokatzen da. Proiektu hori Arabako ForuAldundiak sustaturikoa izan da, zerbitzuak atenditutako pertsonen bizikalitatea hobetzean oinarritutako arreta eredu baterantz orientatzekoxede nagusia edukita.

Arreta eredu hau ikuspegi, kontzeptu eta arreta jarraibide aurreratue-nak, pixkanaka, zerbitzu ezberdinetan sartzearen inguruan antolatutadago:

• Laguntzen paradigma eta eredua.• Pertsonan oinarritutako plangintza.• Bizi kalitatearen kontzeptua eta dimentsioak.• Jokabideari lotutako laguntza positiboa.

Ikuspegi berri horren ondotik, erronka ezinduen arretan, profesionaldiren aldetik, esku hartzen duten pertsonen lan jarraibideak egokitzeada, bai haien funtzioa plangintza eta esku-hartze teknikoan oinarritzendenean, bai zerbitzuen eguneroko antolamenduan, funtzionamenduaneta arretan oinarritzen direnean. Halaber, esku hartzen duten pertsonaguztiengan, halabeharrez, jarrera aldaketa esan nahi du: inolakozalantzarik gabe profesionalena, baina, baita ere, erabiltzaileena eurenaeta haien senideena. Azken batean, aldaketaren aurrean egon ohi denerresistentzia naturala gainditzeko esfortzu bateratua edukitzea esannahi du.

Espero dugu Hobeto Bizitzea proiektuaren esparruan landutako etaadostutako prestakuntza material hauek helburu horretan laguntzea.

Egilea

SIIS Dokumentazio eta Ikerketa ZentroaEgia-Kareaga Fundazioa

EdizioaArabako Foru Aldundia

DiseinuaEstudio Lanzagorta

MaketazioaConcetta Probanza

InprimaketaArabako Foru Aldundia

Lege Gordailua: VI/484-2011

Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe (by-nc-nd): Ezin da lan hau merkataritza xedetarako erabili, eta lan era-torrien sorkuntza ere ez. Argitalpen honen erreprodukzio partziala baimendua dago, irabazi-asmorik gabe helbu-ru didaktiko, informatzaile edo dibulgatzaileak dituenean, eta irabazi-asmorik gabeko erakunde publiko edo pri-batu batek eginikoa bada. Erreprodukziorik egingo balitz, jatorrizko iturria adierazi beharko litzateke; eskuliburua-ren titulua, egilea, eta editorea.

AURKEZPENA 5

I. PERTSONAN OINARRITUTAKO PLANGINTZA 71. Zer da pertsonan oinarritutako plangintza? 7

2. Pertsonan oinarritutako plangintzaren funtsezko ezaugarriak 7

II. BIZITZA ESTILOAREN FUNTSEZKO PLANGINTZA 111. 1.fasea: Prestakuntza fasea 11

1.1. Aldez aurretiko gogoetak 11

1.2. Actuaciones preliminares 14

2. 2.fasea: Informazioa biltzea 19

2.1. Escuchar y observar a la persona con discapacidad 19

2.2. Ezintasunen bat duen pertsona ondo ezagutzen duten

pertsonak entzutea 21

2.3. Informazioa biltzeko bideak 24

3. 3.fasea: Hasierako planaren diseinua 25

3.1. Informazioa erregistratzea 27

3.2. Hasierako plana berraztertzea eta onartzea 33

4. 4.fasea: Ekintza planaren diseinua 34

4.1. Bilera prestatu 35

4.2. Bilera hasi 36

4.3. Hasierako plana onartu 36

4.4. Desberdintasuna egin: alderatu ezindua

nola bizi den eta nola bizi nahi duen 37

4.5. Ekintzak adostu 38

4.6. Bilera amaitu 40

5. 5.fasea: Plana abian jartzea 41

5.1. Abian jartzeko bilera 41

5.2. Informazioa erregistratzea eta plana etengabe ebaluatzea 43

5.3. Ebaluazioa eta berrazterketa egiteko bilera formalak, aldizka 45

III. ERAGINA ANTOLAMENDUAN 47

OINARRIZKO BIBLIOGRAFIA 49

A ERANSKINA. PLAN EREDUA 50

B ERANSKINA. PROZESUAREN AUTOEBALUAZIOA EGITEKO TXANTILOIA 63

3

AURKIBIDEA

5

AURKEZPENA

Bizitza estiloaren funtsezko plangintzari buruzko gida hau “Hobeto bizitzea”

multzoaren barruan dago eta praktika onei buruzko beste gida teknikoekin

batera, “Hobeto bizitzea. Ezintasunen bat duten pertsonentzako egoitza

zerbitzuetan bizitzea nola ulertzen dugun” gidaliburua osatzen du. Dena

den, aplikazio eremua egoitza eremutik harago doa eta bizitzaren beste

testuinguru batzuetan ere aplikagarria da.

Multzo hori osatzen duten material guztien moduan, gida hori zenbait

profesionalen arteko eztabaida eta adostasun prozesu baten emaitza da.

Profesionalen profila desberdina bada ere, guztiek daukate helburu komun

bat: ezintasunen bat duten pertsonentzako egoitza zerbitzuetako bizi

kalitatea hobetzea eta, horretarako, arreta eta laguntza emateko modua

hobetzea.

Gida eratzerako orduan parte hartzea errazteko, lantalde bat antolatu zen,

honako hauek osatzen zuten taldea: Ezinduen Arloko arduraduna eta

laguntza teknikariak; ezintasunen bat duten pertsonentzako arreta

zerbitzuetan lan egiten duten taldeetako profesionalak; proiektuaren

koordinazioaren ardura duen Gizarte Zerbitzuetako Idazkaritzako kalitate

teknikaria; eta Eguia-Careaga Fundazioaren SIIS Dokumentazio eta

Ikerketa Zentroko profesionalak. Fundazio hori proiektuaren kontzeptua eta

diseinuaren arduraduna da, bai eta prestakuntza materialen idazketaren eta

prozesuaren dinamizazioaren arduraduna ere. Hauek dira lantaldeko kideak:

• Arabako Gizarte Ongizaterako Foru Erakundearen Ezinduen Arloa:

– Francisco Javier Leturia Arrazola. Arloko zuzendariordea.

– Iker Abaitua Martinez de Osaba. Ariznabarra zentro okupazionaleko

arduraduna.

– Blanca Arrazola Herce. Arloko psikologoa.

– Begoña Barreno Marto. Zentro okupazionaletako gizarte langilea.

– Francisco Javier Castillo Galindo. Arloko gizarte koordinatzailea.

– Olga Diaz Perez. Etxebidea egoitzako medikua.

– Susana Folgueira Gomez. Egoitzetako hezitzailea.

– Julio Baltasar Gomez San Pedro. Zubialde egoitzako begiralea.

– Jose Mari Lopez de Vergara Martinez de Zuazo. Adurtza zentro

okupazionaleko begiralea.

– Nagore Mendiguren Velardo. Arloko pedagogo arduraduna.

– Vicky Orruño Vivar. Lakua zentro okupazionaleko begiralea.

– Alberto Porras Conde. Arloko pedagogoa.

• Gizarte Zerbitzuetarako Idazkaritza

– Itziar Gonzalez de Zarate Ruiz. Koordinatzailea. Kalitate teknikaria.

• Eguia-Careaga Fundazioaren SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa:

– Helena Sotelo Iglesias. Kalitate prozesuaren arduraduna.

– Mari Jose Goñi Garrido. SIIS Dokumentazio eta Ikerketa zentroko

kanpo laguntzailea.

Lantaldearen barruan ez dauden profesionalen eta teknikarien zeharkako

laguntzarekin aberastutako parte hartzeko modu horri esker, eztabaida

hobetu ahal izan da eta gida oso desberdinak diren ikuspuntu eta

jarreretatik egindako hainbat ekarpen egokiekin osatu ahal izan da. Horrek

lortutako adostasunaren izaera adierazgarria zabaldu eta sakondu du.

Proiektu honetan zuzenean edo zeharka parte hartu duten profesional

guztien inplikazioa eta elkarrizketarako irekia dagoen gogo konstruktiboa

eskertu nahi ditugu. Euren laguntzarik gabe, euren esperientziarik eta

ezintasunen bat duten pertsonen arretaren zuzeneko eta eguneroko

ezagutzarik gabe, kanpoko ikuspegietara eta ideien trukera irekita egon

gabe, Hobeto bizitzea proiektua ez zen existituko.

6

Hobeto Bizitzea • Praktika Onak

1. ZER DA PERTSONAN OINARRITUTAKO PLANGINTZA?

Pertsonan oinarritutako plangintza egituratutako plangintza bat da, beraz,

bereziki erabilgarria suertatu daiteke bizitzan garrantzitsuak diren erabakiak

hartzeko beste pertsonen menpe dauden pertsonen kasuan, bai eta erabaki

horiek praktikan jartzeko ere. Metodo horren kontzeptuak eta aplikazioak bi

galdera dituzte abiapuntutzat. Galdera horiek ezintasunen bat duen

pertsonan oinarritzen dira:

• Nor da benetan pertsona hori? Zeintzuk dira bere nahiak, lehentasunak,

beharrak, beldurrak?

• Zer eginkizun daukagu bere bizitzan eta nola lagundu ahal diogu bere

bizitza benetan nahi duen modukoa izan dadila eta berarentzat

garrantzitsua eta desiragarria denarekin bat etorri dadila?

Ikuspegi hori aintzat hartuta, pertsonan oinarritutako plangintza entzuteko

eta ikasteko etengabeko prozesu bat izango balitz bezala egituratuta dago.

Horren helburua da pertsonarentzat garrantzitsua zer den ezagutzea, bai

bere gaur egungo bizitzari dagokionez, bai etorkizunerako dituen planei

dagokienez. Horrez gain, izaera kolektiboa daukan prozesua da; bertan,

ezintasunen bat duen pertsonaz gain, berarekin harremana duten pertsona

guztiek ere parte hartzen dute -senideek, lagunek eta profesionalek-,

betiere, ezinduak euren parte hartzea aldez aurretik onartzen badu.

Banakako programazioarekin alderatuz, ezintasunen bat duen pertsona

hautemateko eta harekin lan egiteko modu guztiz desberdina da,

harremanaren berdintasunean oinarritzen dena: ezintasunen bat daukan

pertsonarekin edukitzen den harremana ez da boterean oinarritutako

harremana, pertsona horren gizarteratzera zuzendutako laguntza

harremana baita.

Ikuspegi horretatik, autodeterminazioaren printzipioari eta eskubideari eta

bizi kalitatearen ereduari modu zuzenean lotutako metodologia da.

2. PERTSONAN OINARRITUTAKO PLANGINTZAREN FUNTSEZKOOINARRIAK

Pertsonan oinarritutako plangintzaren prozesua zehaztu baino lehen,

funtsezko oinarriak zeintzuk diren ezartzea komeni da.

7

Oinarrizko ezaugarriak

• Etengabeko entzute eta ikaste prozesua da.

• Izaera kolektiboa duen prozesua da;bertan, ezgaitasuna duen pertsonakberak eta harekin lotura oso estuaduten senideek, lagunek etaprofesionalek parte hartzen dute.

• Harremanaren berdintasuna du oinarri.

• Autodeterminazio eskubideari zuzeneanlotuta dago.

• Bizi kalitatearen eredura ondo egokitzenda.

Bizitza Estiloaren Funtsezko Plangintza

I.PERTSONAN OINARRITUTAKOPLANGINTZA

1. oinarria. Pertsona prozesuaren erdigunea da.

Pertsonan oinarritutako plangintza ezintasunen bat duen pertsonaren

autodeterminazio printzipioan eta eskubidean oinarritzen da eta, printzipio

horrekin bat eginez, haren bizitzaren kontrola bere gain hartu dadila

beharrezkoak diren laguntzak emateko beharra aintzat hartzen du.

Ondorioz, botere harreman orekatua lortzen da, erabakiak inposatu

beharrean partekatzen dituena.

Ezintasunen bat duten pertsona askoren egoera hau da: beste pertsonek

euren bizitza kontrolatzen dute eta euren erabakiak hartzen dituzte; hala

nola, denbora nola pasatzen duten, zer jaten duten, ateratzen diren edo ez,

norekin duten harremana edo nola jokatu behar duten. Pertsonan

oinarritutako plangintza harremanean nolabaiteko oreka ezartzeko

lagungarria izan daiteke; izan ere, pertsonari haren eguneroko bizitzaren

plangintzan parte hartzeko aukera ematen dio, bai eta haren beharrak,

nahiak, lehentasunak eta helburuak plangintzaren ardatz nagusia izateko

aukera ere. Beste modu batean esanda, botere partekatua barne hartzen

duen harremana ezartzean datza. Horren helburuetako bat pertsonak bere

bizitzaren plangintzan parte hartzea da; horrez gain, plangintza hori

bideratzeko laguntza ematen zaio bere bizitza hobetze aldera, betiere, berak

hobekuntzatzat jotzen duen testuingurua aintzat hartuta.

2. oinarria. Familiak eta lagunek prozesu horretan zehar lagunduko diote.

Pertsonan oinarritutako plangintzak beste oinarri bat ere badu, ezintasunen

bat duten pertsonen bizitzan garrantzitsuak diren pertsonei funtsezko

eginkizun bat esleitzea hain zuzen ere, senideei eta lagunei bereziki:

zalantzarik gabe, euren interesek pertsona horiek kezkatzen dituzte eta

horien alde egin nahi dute, euren modura egiten badute ere eta batzuetan

ezintasunen bat daukan pertsonarekin eta artatzen duten profesionalekin

bat ez datozen arren.

Ondorioz, prozesuaren testuinguruan garrantzitsua da harremana eta proposamenak

egiteko boterea senideekin eta lagunekin partekatzea, elkarrizketaren barruan sartzea,

euren inplikazio aktiboa mantentzea eta elkarren arteko ezagutzan eta konfiantzan

oinarritzen diren lotura sendoak egitea.

Horrela, profesionalek “ezintasunen bat duen pertsonan adituak” izateari

utziko diote eta euren eginkizuna elkarrizketa eta adostasun prozesuan

adituak izatea izango da. Horren bitartez, pertsonaren behar eta

lehentasunekin bat datorren bizimodua lortu ahalko da.

8

Pertsonan oinarritutako plangintzaFuntsezko oinarriak

• 1. Pertsona prozesuaren erdigunea da.

• 2. Familiak eta lagunek prozesuhorretan zehar lagunduko diote.

• 3. Plangintzak pertsonarentzatgarrantzitsua dena islatzeaz gain, dituengaitasunak eta hori lortzeko behardituen laguntzak ere islatzen ditu.

• 4. Plangintzak, bakarrik arreta jasotzenduen zerbitzuetan daukan bizitza aintzathartu beharrean, pertsonaren bizitzaribere osotasunean erreferentzia egitendioten zenbait ekintza barne hartzenditu. Ekintza horiek posiblea den guztiaislatzen saiatzen dira, soilik eskuragarridagoena islatu beharrean.

• 5. Plangintzak izaera dinamikoa daukaeta etengabeko entzute eta ikaskuntzaprozesu batean oinarritzen da.

Profesionalen eginkizuna

Pertsonan oinarritutako plangintzan,profesionalek “ezintasunen bat duenpertsonan adituak” izateari utziko dioteeta euren eginkizuna elkarrizketa etaadostasun prozesuan adituak izatea izangoda. Horren bitartez, ezintasunen bat duenpertsonaren behar eta lehentasunekin batdatorren bizimodua lortu ahalko da.



Ikuspegi positiboa

Pertsonen independentzia ez da definitzenpertsonak laguntza barik egin ahal dituengauzen arabera, baizik eta pertsonahorrek bizitza estiloa aukeratzeko etabizitzeko aukera erreala duen edo ezaintzat hartuta, horretarako behar dituenlaguntzen intentsitatea alde batera utzita.

9

3. oinarria. Plangintzak pertsonarentzat garrantzitsua dena

islatzeaz gain, dituen gaitasunak eta hori lortzeko behar dituen

laguntzak ere islatzen ditu.

Pertsonan oinarritutako plangintza, prozesuan esku hartzen duten pertsona

guztien eskutik, ezintasunen bat daukan pertsona eta bere bizitzaren egoera

hobeto ulertzean datza. Halaber, berarentzat garrantzitsua denaren, bere

helburuen eta hori lortzeko behar dituen laguntzen arteko oreka lortu nahi du.

Tradizioz, ezintasunen bat duten pertsonek zerbitzuak eskuratzen zituzten

euren ezintasunaren arabera –sentsoriala, fisikoa edo intelektuala- eta

profesionalen eginkizuna, funtsean, hau zen: pertsona horien defizitak

ebaluatzea eta horien arabera, egiteko gai ez ziren lanak edo funtzioak

identifikatzea, gainditu nahi ziren helburuak ezarriz. Oro har, pertsonek

ohiko komunitate ingurunean parte hartzen zuten soilik langileek

horretarako prest zeudela uste zutenean. Ikuspuntu hori alde batera utzita,

pertsonan oinarritutako plangintzak kontrako ikuspuntua bereganatu du,

positiboa, pertsonak zer diren oinarritzat hartzen duena, euren bertute edo

gaitasunetan eta egin ahal duten gauzetan oinarritzen dena. Ikuspuntu hori

abiapuntutzat hartuta, independentzia ez da definitzen laguntza barik egin

ahal dituen zereginen arabera, baizik eta bizitza estiloa eta bizimodua

hautatzeko aukeraren arabera. Hori guztia, horretarako behar dituen

laguntzen intentsitatea alde batera utzita.

4. oinarria. Plangintzak, bakarrik arreta jasotzen duen zerbitzuetan

daukan bizitza aintzat hartu beharrean, pertsonaren bizitzari bere

osotasunean erreferentzia egiten dioten zenbait ekintza barne

hartzen ditu. Ekintza horiek posiblea den guztia islatzen saiatzen

dira, soilik eskuragarri dagoena islatu beharrean.

Pertsonan oinarritutako plangintzak prozesuan parte hartzen duten pertsona

guztiek partekatzen duten konpromisoa lortu nahi du, aldaketak eragiten

dituzten erabakiak hartzeko eta jarduerak garatzeko. Aipatutako aldaketak

oro har garrantzi handirik ez duten baina eguneroko bizitzan eragin handia

daukaten xehetasunetan kontzentratu daitezke, bai eta bizitza estiloan

funtsezkoak eta erabakigarriak diren alderdietan ere, pertsonak dituen

xedeekin eta nahiekin bat eginez eta modu inklusiboan bizitzen laguntzen

diotenak.

Ohiko plangintzetan, hauxe zen lortu nahi zen helburu nagusia: pertsonak

zerbitzuetara eta zeuden baliabideetara moldatzea. Pertsonan oinarritutako


Laguntzak doitzea

Pertsonan oinarritutako plangintza, aldiz,pertsonaren zerizanean eta bere nahi etabeharretan oinarritzen da eta, ondoren,oinarri hori aintzat hartuta, laguntzaegokiak egituratzen ditu.

10

plangintza, aldiz, pertsonaren zerizanean eta bere nahi eta beharretan

oinarritzen da eta, ondoren, oinarri hori aintzat hartuta, laguntza egokiak

egituratzen ditu.

Pertsonan oinarritutako plangintza bizi komunitate inklusiboagoak

eraikitzera bideratuta dago. Komunitate horietan, aniztasunak elkartasun

eta pertsonen arteko laguntza aukera gehiago sortzen ditu. Pertsona

gehienentzat pertsonen arteko harremanak bizitzaren oinarrizko elementuak

dira; ia guztientzat beldurrik handienak gaitzespena eta isolamendua dira.

Beste pertsonen bizitzaren zati bat izan behar gara eta haiek gure bizitzen

zati bat izan behar dira. Ezintasunen bat duten pertsona asko baztertu egin

dira denbora luzez eta, kasu askotan, euren harreman adierazgarri bakarrak

arreta ematen dieten profesionalekin izandakoak izan dira. Pertsonan

oinarritutako plangintzak onartzen du zerbitzuen munduak ezin diela

pertsona baten behar guztiei erantzun. Horregatik, pertsonak haren

familiarekin, lagunekin eta komunitate inguruneko beste zenbait

pertsonekin dituen harremanak sendotzeko moduak bilatzen ditu.

5. oinarria. Plangintzak izaera dinamikoa dauka eta etengabeko

entzute eta ikaskuntza prozesu batean oinarritzen da.

Pertsonan oinarritutako plangintza prozesu etengabea da: pertsonek

etorkizuna dutela, pertsonaren xedeak aldatuko direla eta esperientziekin

batera handituko direla onartzen du; hori dela eta, une jakin batean

baliagarria den laguntzen eta zerbitzuen eredua, aurrerago baliorik gabekoa

izan daiteke. Gauza berriekin saiatzea garrantzitsua da, horietatik ikastea,

zailtasunak eta gatazkak negoziatzea eta irtenbidea topatzea, elkarrekin lan

eginez aldaketak lortzeko helburuarekin.

1 Ikuspuntu hori Michael Smull eta Susan Burke-Harrison izenekoek diseinatu zuten80. hamarkadaren amaieran.


Bizitza estiloaren funtsezko plangintzaProzesuaren faseak

• 1. fasea.- Prozesua prestatzea

• 2. fasea.- Informazioa biltzea

• 3. fasea.- Hasierako planaren diseinua

• 4. fasea.- Ekintza planaren diseinua

• 5. fasea.- Planaren berrazterketa etaegokitzapen jarraitua

1. faseaProzesua prestatzea

• Aldez aurretiko gogoetak:

– Plana aplikatzeko benetakokonpromisoa dagoela egiaztatzea.

– Bideratzaile izateko aproposak direnpertsonak dauden zehaztea.

– Plangintzaren helburua zehaztea.

– Pertsona prozesuaren erdiguneandagoela bermatzea.

• Aldez aurretiko jarduerak:

– Prozesua azaltzea.

– Bideratzaile izango den pertsonaizendatzea.

– Harremanen zirkulua identifikatzea.

– Oinarrizko arauak eta prozesuarenmugak ezartzea.

II.BIZITZA ESTILOARENFUNTSEZKO PLANGINTZA

11

Pertsonan oinarritutako plangintzaren zenbait ikuspegi eta modalitate

daude. Guztiak printzipio eta balio berberetan oinarritzen dira baina,

prozedurari dagokionez -funtsean, informazioa eskuratzeko moduan-,

desberdinak dira bai eta orainari (zehazki eguneroko bizitzaren

xehetasunei) edo etorkizunari (hau da, epe luzerako helburuak eta

planak) ematen dioten garrantziari dagokionez ere. Gida honetan

horietako bat aukeratu da, beharbada balioanizdunena. Bizitza

estiloaren funtsezko plangintza da (BEFP)1, hainbat testuingurutan oso

erabilgarria izan daitekeena: alde batetik, xehetasun nahikoak ditu

eguneroko bizitzan eta zerbitzuen ohiko funtzionamenduan hobekuntzak

sartu ahal izateko eta, bestetik, arreta eta bizimoduan erabateko

aldaketak proiektatu diren kasuetan ere aplikagarria da.

Bizitza estiloaren funtsezko plangintzak etengabeko ikaskuntza eskema

ematen die prozesuan parte hartzen duten pertsona guztiei. Eskema horren

abiapuntua hau da: pertsonak nola bizi nahi duen eta berarentzat

garrantzitsua zer den identifikatzea eta hori, beste pertsona batzuen

arabera, berarentzat garrantzitsua den horrengandik desberdintzea. Horrela,

ezintasunen bat duen pertsonaren pertzepzio eta iritziak islatzeaz gain,

ezagutzen dutenen eta zaintzen eta artatzen dutenen iritziak ere jasotzen

dira.

Gida honek bizitza estiloaren funtsezko plangintza nola aplikatu behar den

modu zehatzean deskribatzen du: zer egin behar den eta zer ordenatan.

1.1. FASEA.- PROZESUA PRESTATZEA

1.1. Aldez aurretiko gogoetak

Bizitza estiloaren funtsezko plangintza pertsona bat zerbitzu baten

erabiltzaile izan baino lehen aplikatu daiteke edo sartu eta berehalako

denboraldian, bai eta zerbitzuan zenbait denbora daramanean ere. Edozein

kasutan ere, banakako plana diseinatzen hasi aurretik, emaitza hobeak

lortze, zailtasunak prebenitze eta beharrezkoak diren erresistentziak

saiheste aldera erabilgarriak diren zenbait konturen gaineko hausnarketa

egitea garrantzitsua da. Hona hemen kontu horietako batzuk:

1.1.1. Diseinatuko den plana aplikatzeko benetako konpromisoa dago?

Aplikatuko den antolamenduaren barruan, bizitza estiloaren funtsezko

plangintza eredua abian jartzeko konpromisoa ote dagoen baloratu behar

da. Halaber, benetan aplikatzeak zerbitzuaren funtzionamenduan aldaketak

eragingo dituela jakin behar da. Hori egiterakoan, aintzat hartu behar da

plangintza oro agintza bat dela eta, ondorioz, konfiantzan oinarritzen dela.

Ikuspegi horretatik abiatuta, plangintza hori aurrera eramateko konpromiso

zintzorik gabe plangintza egitea, neurri batean, konfiantzaz neurri gabe

baliatzea da. Horri dagokionez, pertsonaren aukerak zeintzuk diren eta

prozesuaren gainean duen pertzepzioa baloratzea beharrezkoa da

(itxaropen faltsurik gabeko konfiantza ematen dio?).

Honako hau galdetzea ezinbestekoa da: nor egon behar da ados planarekin,

burutu dadila eta aplikatzeko benetako borondatea ziurtatu dadila? Bizitza

estiloaren funtsezko plangintzaren esparruan akordioren bat hartzen bada,

beharrezkoa da akordio hori betearazteko behar diren neurri guztiak

hartzea. Horregatik, erabakiak hartu baino lehen, garrantzitsua da aztertzea

zer neurritan dagoen adierazitako xedea lortzeko benetako konpromiso bat.

Adostutakoa ez betetzeak guztioi eragiten digu eta ezintasunen bat duten

pertsonen eta gainontzeko parte hartzaileen artean konfiantza urritzen du.

Horrez gain, plana benetan aplikatzeko beharrezkoak diren baliabide

ekonomikoak dauden egiaztatzea beharrezkoa da. Dena den, kontuan hartu

behar da pertsonarentzat garrantzitsua den aldaketa orok ez duela baliabide

berririk behar eta aldaketa asko doakoak direla eta, eskuragarri dauden

baliabideekin, soilik pertsonari laguntza emateko modua aldatuz burutu

daitezkeela.

Plangintzan adostutakoa betetzeko beharrezkoak diren neurriak hartzea

ezinbestekoa da pisuzko hainbat arrazoia direla eta:

• plangintza egitea eta planifikatutakoa abian ez jartzeak parte hartzaile

guztiek egiten duten agintza inplizitua apurtzea dakarrelako;

• plangintza egitea eta adostutakoa abian ez jartzeak pertsonari kalte

egiten diolako eta prozesuan parte hartu duten pertsonengan duen

konfiantza gutxitzen duelako;

• plangintza egitea eta adostutakoa abian ez jartzeak zerbitzuari berari

kalte egiten diolako eta mesfidantza eragiten duelako.

12

Adostutakoa betetzea

• Bizitza estiloaren funtsezkoplangintzaren esparruan akordioren bathartzen bada, beharrezkoa da akordiohori betearazteko behar diren neurriguztiak hartzea. Horregatik, erabakiakhartu baino lehen, garrantzitsua daaztertzea zer neurritan dagoenadierazitako xedea lortzeko benetakokonpromiso bat.

• Adostutakoa ez betetzeak guztioieragiten digu eta ezintasunen bat dutenpertsonen eta gainontzeko partehartzaileen artean konfiantza urritzendu.



Bideratzailea

• Plangintza on batek bideratzailearen etaezinduaren arteko ulermena eta enpatiabehar ditu elkarren arteko konpromisoaindartzen duelako, kalitatezko bermegehiago eta pertsonaren premia etalehentasunetara egokitzea eskaintzenduelako eta eraginkortasunez abianjartzeko aukerak aurkez ditzakeelako.

• Bideratzailea izango den pertsonakezintasunen bat duen pertsona ondoezagutzea du eta berarekin harremanona edukitzea garrantzitsua da.

13

1.1.2. Nor da plangintza prozesuan bideratzaile gisa jarduteko pertsonarik

egokiena?

Bizitza estiloaren funtsezko plangintza baten diseinuak eta aplikazioak

xedatzen du prozesua ezartzeaz arduratuko den pertsona bat esleitu behar

dela; pertsona hori “bideratzaile” izenarekin ezagutzen da.

Ezintasunen bat duten zenbait pertsona, zuzenean edo zeharka, beraien

banakako plangintzaren testuinguruan bideratzailea nor izatea nahi duten

aukeratzeko gai dira eta, kasu horietan, hori egiteko aukera ematea

garrantzitsua da. Beste kasu batzuetan, zerbitzua edo ezinduaren senide

edo lagunen bat izango da egokiena den pertsona izendatzeko arduraduna.

Aukeratutako pertsona plangintza garatuko duen zerbitzuko profesional bat

izan daiteke, bai eta zerbitzuan lan egiten ez duen pertsona bat ere: senide

bat, lagun bat edo komunitatearen eremuan lan egiten duen profesional

bat. Kasu bakoitzean plangintza dinamizatzeko ardura edukiko duen

pertsona bere egokitzapen maila baloratu aurretik izendatzeko tentazioa

saihestu behar da. Aldez aurretik egin beharreko balorazio hori

ezinbestekoa da. Horregatik, prozesua errazte aldera, ezintasunen bat duen

pertsona haren eguneroko bizitzaren zenbait alderditan behatzea eta

laguntzea komenigarria da: egoitza eremuan, zalantzarik gabe, baina baita

laneko edo prestakuntzako eguneko jardueretan eta aisialdiko jardueretan

ere. Konpainia horri esker pertsona hobeto ezagutu daiteke eta hori

funtsezkoa da plangintzan parte hartzea zehazte aldera, batez ere, pertsona

komunikazio defizit larriak dituenean.

Plangintza on batek bideratzailearen eta ezinduaren arteko ulermena eta

enpatia behar ditu elkarren arteko konpromisoa indartzen duelako,

kalitatezko berme gehiago eta pertsonaren premia eta lehentasunetara

egokitzea eskaintzen duelako eta eraginkortasunez abian jartzeko aukerak

aurkez ditzakeelako.

1.1.3. Zer jakin behar da plangintza egiteko?

Azkenean bizitza estiloaren funtsezko plangintza egiteko prozedura

errazteko izendatutako pertsonak plangintzaren helburu nagusia zein den

galdetu beharko dio bere buruari:


14

• pertsonari bere gaur egungo bizimodua aldatzen laguntzea,

beharrezkoa balitz, bizitoki berri batera lekualdatuz edo egunean zehar

jarduera mota berriak eginez;

• gaur egungo bizitokia hobetzen laguntzea, bertan berarentzat

garrantzitsuak diren elementu edo alderdi gehiago bat egin dezaten;

• jokabide problematikoei edo behar mediko zailei aurre egiten laguntzea

bere bizi kalitatea hobetze aldera; edo

• aipatutako zenbait helburu.

1.1.4.. Nola bermatu daiteke pertsona plangintza prozesu osoaren

erdigunean dagoela?

Pertsonaren parte hartzerik gabe ezin da plangintzarik egin. Hortaz,

pertsonak nola eta zenbat parte hartu nahi duen zehaztea beharrezkoa da,

bai eta parte hartze hori nola egituratu daitekeen ere.

Prozesuak zenbait fase dituenez, komenigarria izan daiteke hasiera eman

aurretik eta garapenean zehar, pertsonak zein fasetan modu aktiboan parte

hartuko duen zehaztea; bai eta nola egin nahi duen eta zein neurritan

tartean sartuko den ere. Dena den, haren inplikazioa edozein dela ere,

funtsezkoa da hori plangintzaren barruan egotea.

1.2. Aldez aurretiko jarduerak

Aurreko gogoetak behin eginda eta plangintzari benetako hasiera eman

aurretik, aldez aurretiko zenbait jarduera burutzea beharrezkoa da.

1.2.1.. Plangintza prozesua ezintasunen bat duen pertsonari azaltzea eta

prozesuaren bideratzaile gisa jardungo duen pertsona izendatzea

Bizitza estiloaren funtsezko plangintzaren garapenean, lehenengo urratsa da

pertsonari plangintza zertan datzan azaltzea eta zehaztea prozesu mota

horri hasiera eman nahi dion. Erantzuna baiezkoa izanez gero, bideratzailea

nor izatea nahi duen galdetu behar zaio. Plana norekin diseinatu eta

aplikatu nahi duen adierazteko gai denean, aukeratzen duen pertsonak

zenbait denbora pasa beharko du berarekin. Denboraldi horretan mota

horretako plangintza aukeratzeko dauden arrazoiak eta plangintzaren faseak

Ezintasunen bat

duen pertsona

Familia

Etxea eta

komunitatea

Lagunak eta

harremanak

Lana,

eguneko zentroa


15

eta edukiak berraztertu beharko lituzkete. Pertsonak ulermena zaildu edo

eragozten duen ezintasun maila altua duenean, haren parte hartzea

laguntzarekin aurrera eraman daiteke, hau da, ondo ezagutzen duen,

beragatik kezkatzen den eta konfiantzazkoa den pertsona baten laguntza

eta aholkularitzarekin (senide bat, lagun bat edo langileren bat izan

daiteke). Pertsona horren lana ordezkatzen duen pertsonaren izenean hitz

egiten saiatzea izango da, hau da, pertsona horren ikuspuntua aintzat

hartuta. Kasu horietan, pertsona hori izango da bideratzailea hautatuko

duena.

1.2.2. Harremanen zirkulua identifikatzea

Ondoren, plangintza prozesuan informazioa emanez eta ekintzak pentsatuz

parte hartu ahal duten pertsonak nortzuk diren zehaztu behar da.

Plangintzan nork parte hartu ahal duen zehazteko modurik errazena da

pertsonarekin bere harremanen zirkulua deskribatzen saiatzea da. Xedea da

pertsonaren ingurunean adierazgarrienak diren pertsonak identifikatzea eta

daukaten harreman mota definitzea; harremanen sare hori modu grafikoan

irudikatu daiteke “harremanen zirkulu” baten bitartez.

Harremanen zirkuluNork osatzen du nire bizitza?


Harremanen zirkulua

Harremanen zirkuluak ezintasunen batduen pertsonak sentitzen duena islatzendu, hau da, afektibitate harremanarenintentsitatearen pertzepzioa. Hori ez dabeti gainontzekoek sentitzen dutenarekinbat etorriko: senide edo profesional batpertsonatik hurbil sentitu daiteke bainabeharbada ezinduak ez du hurbilekopertsonatzat jotzen.

Zenbait kasutan, harremanen zirkuluakdagoeneko gurekin ez dauden pertsonakbarne hartu ditzake.

16

Eremu hori bizitzaren lau arlotan zatituta dago:

• Familia: pertsonarekin ahaidetasun harremana duten pertsonak barne

hartzen ditu.

• Etxea eta komunitatea: bere bizitokian adierazgarriak diren pertsonak

barne hartzen ditu (funtsean, begiraleak eta pisuko kideak), bai eta

bere inguruneko komunitate testuinguruan laguntza ematen dioten

pertsonak ere (okina, ile apaintzailea, etxeko laguntzailea edo beste

zenbait pertsona).

• Lagunak: ezintasunen bat duen pertsonak berak laguntzat dituen

pertsonak, betiere, aurreko atalaren barruan ez badaude.

• Lana/eguneko zentroa: egunean zehar egiten dituen jardueretan

laguntza ematen dioten pertsonak, bai profesionalak, bai adiskideak.

Eskema hori honela betetzen da:

• Barruko zirkuluan pertsonaren izena jartzen da.

• Lehenengo zirkuluan pertsonarekin harreman estuena duten pertsonen

izenak jartzen dira: lagun onak, berarekin afektibitate harreman bizia

daukaten pertsonak (ez dira zertan izan berarekin denbora gehien

pasatzen dutenak).

• Bigarren zirkulua, berarekin afektibitate harreman ez horren estua

duten pertsonak identifikatzen ditu.

• Hirugarren zirkuluan, kanpoen dagoen horretan, gainontzeko ezagunak

kokatzen dira. Horiekin ez dauka harreman adierazgarririk.

Nukleotik zenbat eta gertuago egon, orduan eta estuagoa eta

adierazgarriagoa izango da pertsona hori eta ezintasunen bat duen

pertsonaren arteko harremana. Senideak, lagunak zein profesionalak

edozein zirkulutan kokatu daitezke. Harremanen zirkuluak ezintasunen bat

duen pertsonak sentitzen duena islatzen duela gogoan eduki behar da, hau

da, afektibitate harremanaren intentsitatearen pertzepzioa. Hori ez da beti

gainontzekoek sentitzen dutenarekin bat etorriko: senide edo profesional

bat pertsonatik hurbil sentitu daiteke baina beharbada ezinduak ez du

hurbileko pertsonatzat jotzen.


17

Zenbait kasutan, harremanen zirkuluak dagoeneko gurekin ez dauden

pertsonak barne hartu ditzake; kasu horietan komenigarria da, izenaren

ondoan, pertsona hori orain dela zenbat urte ez dagoen gure artean

zehaztea. Zenbait kasutan, diagraman argazkiak gaineratzea erabilgarria

izan daiteke; izan ere, pertsonarentzat ulergarriagoa eta ezagunagoa izango

da eta, horrela, prozesuan parte hartu dezan erraztuko da.

Batzuetan, harremanen zirkulua diseinatzeko interesduna ondo ezagutzen

duten pertsonen laguntza edukitzea beharrezkoa da. Haien funtzioa hau

izango da: informazioa interesdunaren ikuspuntutik ematea, haren lekuan

jarriz. Ondorengo taulan harremanen zirkulua identifikatzeko lagungarriak

izan daitezkeen zenbait galdera jaso dira.

Harremanen zirkulua identifikatzekoerabili beharreko galderak

• ¿Quién Nork osatzen du pertsonaren bizitza gaur egun: senideek, auzotarrek,lagunek, lantaldeko kideek?

• Nortzuk dira garrantzitsuenak edo adierazgarrienak berarentzat?

• Nahiz eta gure artean ez egon, nortzuk dira adierazgarriak pertsonarentzat?

• Gurasoek edo beste senideren batek pertsonaren bizitzan parte hartzen dute?

• Pertsona guztien artean, nork gozatzen du berarekin denbora pasatuz? norklaguntzen dio daukan denboraz gozatzen?

• Langileen artean, nor da garrantzitsua planarekiko adostasuna adierazteko etaaldaketa eta hobekuntza elementuak definitzen laguntzeko?

• Zerbitzuan lantaldeko kide bat baino gehiago dagoenean, nork pasatzen du denboragehien pertsonarekin?

• Lantaldeko kideren batek estimu handitan daukala adierazi du?

• Ba al dago pertsonaren bat ezintasunen bat duen pertsonarekin ondo pasatzen duelaeta elkarrekin barre egiten dutela esaten duena?

• Langileen artean, nor da pertsonak osasun egoera ona izan dezan eta seguruasentitu dadila garrantzitsuak diren elementuak zehazteko gai?

• Harremanen zirkuluaren barruan dauden pertsona guztien artean, nor da pertsonahoberen ezagutzen duena?


18

Pertsonarekin harreman pertsonalagoa duten profesionalak identifikatzea

garrantzitsua da, konfiantza handiagoa dutenak, zerbitzu guztietan,

kategoria profesional guztietan eta lan txanda guztietan. Pertsona orain dela

gutxi beste zerbitzu batera lekualdatu bada, komenigarria da iraganean

berarekin harreman bereziki estua izan zuten pertsonak topatzea eta

haiekin hitz egitea, euren ezagutzaren bitartez ekarpenak egin ditzaten.

1.2.3. Oinarrizko arauak eta prozesuaren mugak ezartzea

Prozesua behin azalduta eta harremanen zirkulua behin zehaztuta, hurrengo

urratsa hauxe da: interesdunarekin prozesuaren oinarrizko arauak garatzea.

Pertsona ez bada komunikatzeko gai, ezagutzen duen eta beragatik

arduratzen den pertsona bat edo gehiago tartean sartzea beharrezkoa da,

hurrengo galderei ezintasunen bat duen pertsonaren ikuspuntutik erantzuna

ematen saiatzeko (ez bere berezko ikuspuntutik). Arau hauek prozesua

mugatzeko erabilgarriak izan daitezke:

• Harremanen zirkuluaren barruan dauden pertsonen artean, informazioa

emanez prozesuan zeintzuk parte hartu ahal duten zehaztu.

• Pertsona horietako baten parte hartzea saihestea komeni den zehaztu.

• Ezintasunen bat duen pertsonak plangintzan parte hartzen duten

harremanen zirkuluko pertsonekin izandako elkarrizketetan parte hartu

nahi duen edo horien edukiaren berri izan nahi duen zehaztu.

• Plangintzan jorratu behar ez den edo kontu handiz jorratu behar den

konturen bat ote dagoen zehaztu. Pertsonak plan on baten garapenari

dagokionez arazo bat eragin dezakeen oinarrizko arau bat ezarri behar

dela azpimarratzen badu (adibidez, pertsonak jokabide arazoak baldin

baditu eta ez badu pertsona jakin batekin horri buruz hitz egitea nahi),

negoziatzea beharrezkoa izango da eta berarentzat onargarria den eta

planaren garapenean lan egiten jarraitzea ahalbidetzen duen

konpromiso bat hartu beharko da.


Pertsona entzutea

• Haren pertzepzioa

• Haren lehentasunak

• Haren nahiak

• Haren beldurrak

• Haren helburuak

• Haren ametsak

19

2. 2. FASEA.- INFORMAZIOA BILTZEA

2.1. Ezintasunen bat duen pertsona entzutea eta behatzea

Ezintasunen bat duen pertsonarentzat garrantzitsua zer den jakin ahal

izateko –bere pertzepzioa, lehentasunak, nahiak-, berarekin elkarrizketa

luze bat edukitzea beharrezkoa da.

Ezinduaren bizitzan hobekuntzak sartzeko ekintzak planifikatu ahal izateko,

lehenengo eta behin jakin behar da harentzat zer den garrantzitsua: haren

beharrak, nahiak, lehentasunak, beldurrak. Hori guztia jakiteko, hainbat

modutan jardun daiteke.

• Zenbait kasutan, pertsonak berak edo haren izenean jarduten duenak,

haren lehentasunak, nahiak edo ikuspegia zein den jakiteko idatzizko

galdera batzuk erantzun ditzake, alegia, harentzat garrantzitsua zer den

adierazteko.

• Beste egoera batzuetan, aldiz, elkarrizketa batean zehar galdera horiei

erantzuna emango diete eta bideratzaile gisa jarduten duen eta

plangintza dinamizatzen duen pertsona arduratuko da solasaldi horretan

jasotako informazioa idatziz jasotzeaz.

Bide horietako edozeinen bitartez edo bien bitartez, egokia da lehenengo

eta behin, pertsonak bere buruaren inguruan duen iritziarekin zerikusia

duten alderdiak biltzea, bereziki, berari buruz gustatzen zaizkion alderdiak

adieraz ditzala eskatuz. Ondoren, zer gauza edo ekintza egitea gustatzen

zaion eta gustatzen ez zaion jakin behar da, baita ahalegindu jakiten ere

zer elementu diren erabakigarriak egun on bat edo egun txar izan dela

ondorioztatzeko. Azkenik, haren burua etorkizunean nola ikusten duen, zer

asmo edo nahi dituen jakin behar da.

Informazio hori guztia elkarrizketa bakar batean biltzea ez da komenigarria,

ezta posiblea ere. Hortaz, hobe da egunean zehar hitz egiteko dituen

hainbat aukera aprobetxatzea: gosaldu bitartean, adibidez, saiatu ahal da

galdetzen zer den gehien gustatzen zaiona, norekin gosaltzea gustatzen

zaion, goizean goiz hitz egitea gustatzen zaion edo bakarrik utz dezaten

nahiago duen.

Hurrengo taulan, elkarrizketa bideratu dezaketen eta bildu beharreko

informazio motari buruzko zenbait galdera daude:

Zer da zureburuaren inguruangehien gustatzenzaizuna?

Zer da zure buruaren inguruan gehien gustatzen zaizuna?Zer alderdi azpimarratuko zenuke?Zer gauza positibo edo on esaten dute gainontzekoek zuri buruz?Noiz ematen dizkizute eskerrak beste pertsonek?

Zer egitea edoedukitzea gustatzenzaizu?

Zer gustatzen zaizu egitea? Zer egitea ez zaizu gustatzen?(etxean, eguneko zentroan, lanean, baina baita etxetik,lanetik, eguneko zentrotik kanpo ere)Zer egiten duzu normalean ondo pasatzeko? Eta oporretan?Zer musika mota gustatzen zaizu? Zer pelikula gustatzen zaizkizu?Zeintzuk dira zure zaletasunak?

Zer gauza dirazuretzatgarrantzitsuak?

Dituzun gauzen artean, zeintzuk dira zuretzat garrantzitsuak?(argazkiak, erlojuak, bitxiak, etab.)

Zer jatea gustatzenzaizu?

Zeintzuk dira zure janaririk gogokoenak?Zer jatea gustatzen zaizu?Zer janari ez zaizu gustatzen?

Zerk goibeltzen edohaserretzen zaitu?(goizean,egunean zehar,arratsaldean/gaueaneta asteburuetan zehar)

Zerk edo nork goibeltzen zaitu?Zer esaten edo egiten dizute triste jartzeko?Zerk edo nork haserretzen zaitu? Zer esaten edo egiten dizutehorretarako?Zer gauza mota egitea gorroto duzu?Nora joatea ez zaizu gustatzen?Norekin egotea ez zaizu gustatzen?

Astean zehar(goizean, eguneanzehar eta iluntzean)

Nola pasatzen duzu goiza?Zer egiten duzu jaiki bezain laster?Zer gosaltzen duzu? Nolakoa da zure gosari gogokoena?Zer ordutan ateratzen zara etxetik?Zer gauzek pozten zaituzte?Zerk gogaitzen zaitu jaikitzen zarenean?Norekin egotea gustatzen zaizu?Goizean, nahi duzuna egin ahalko bazenu, zer egingo zenuke?Zer egiten duzu normalean egunean zehar?Nora joaten zara? Norekin egoten zara?Zer jarduera mota egiten dituzu?Zer gauza mota egitea gustatzen zaizu?Nora joatea edo non egotea gustatzen zaizu?Zer egiten duzu ohera joateko ordura arte?

Asteburuetan Nola pasatzen dituzu asteburuak?Asteburuan zehar, zer egiten duzu goizean, eguerdian,arratsaldean eta gauean?Zein da zure modurik gogokoena asteburua pasatzeko?Aukeratu ahalko bazenu, zer ordutan jaikiko zinateke?Norekin pasako zenuke eguna?Zer egingo zenuke? Eta zer ez zenuke egingo?Zer jango zenuke? Eta zer ez zenuke jango?Nolakoa izango litzateke asteburu txar bat zuretzat?Norekin ez zenuke egon nahi?Zerk laguntzen zaitu egun txar bat daukazunean?

Nola zaintzen duzuzure burua?

Zer egiten duzu osasun ona edukitzeko eta ondo sentitzeko?Zer egin beharko zenuke baina ez duzu egiten?


20

Ezintasunen bat duen pertsonarekin hitz egitekoerabili ahal diren galderak

Zer laguntza beharduzu?

Zer laguntza behar duzu eta edukitzea gustatuko litzaizukegarrantzitsutzat jotzen dituzun gauzak egiteko? (goizean,egunean zehar, arratsaldean/gauean eta asteburuetan zehar)Ba al dago zerbait gainontzeko pertsonek jakin beharkoluketena zuri hobeto laguntzeko? Adibidez, jakin behar dutesendagai jakin batzuk hartzen dituzula?Ba al dago zerbait jakin edo egin behar dutena zuk segurueta babestua sentitu zaitezen?Jan ahal duzuna eta jan ezin duzunari buruzko zerbait jakinbeharko lukete?

Zure bizitzan zerbaitaldatu ahalkobazenu, zeraldatuko zenuke?

Zer aldatuko zenuke?Zer nahiko zenuke gehiago ez gertatzea?Zer egiten hastea gustatuko litzaizuke?Nora joan nahiko zenuke?

Zeintzuk diraetorkizunerakoametsak etanahiak?

Etorkizunean pentsatzen duzunean, zerekin egiten duzu amets?Non bizi nahiko zenuke? Norekin?Zer egin nahiko zenuke egunean zehar? Zer egingo zenukeondo pasatzeko?

Zer gauzeklaguntzen dizutebizitzan?

Zerk laguntzen zaitu egun txar bat daukazunean?Zerk pozten zaitu?


Jarrera

• Errespetua. Pertsona ororen ekarpenaerrespetuz entzun.

• Kontaktua. Prozesuko parte hartzaileguztiei bilakaeraren berri eman.

• Bitartekotza. Taldeko kideekdesadostasun egoerak konpontzen partehar dezaten lortu.

21

2.2. Ezintasunen bat duen pertsona ondo ezagutzen duten pertsonakentzutea

Ezintasunen bat duen pertsona entzun eta berarekin hitz egin ostean, hau

da, bere pertzepzioa, lehentasunak eta nahiak ezagutu ostean, beste

pertsona batzuekin hitz egitea komeni da. Horretarako, harremanen zirkulua

osatzen duten pertsonekin harremanetan jarri behar da, ezintasunen bat

duen pertsonarekin duten gertutasuna edo harremana aintzat hartuta. Esku

hartzen duten pertsona guztiek ekarpen interesgarriak, garrantzitsuak eta,

zalantzarik gabe, planaren garapenarentzat aipagarriak izango diren

ekarpenak egingo dituzte, bai hasierako fasean, bai plangintza eta aplikazio

prozesu osoan zehar.

Bideratzaile gisa jarduten duen eta prozesua dinamizatzen duen pertsonak

honako jarraibide hauek errespetatu behar ditu harreman zirkulua osatzen

duten pertsonei dagokienez:

• Pertsona bakoitzak jakinarazi edo kontatzen duena errespetuz entzutea.

• Plangintza prozesu guztian zehar informazioa ematea eta euren parte

hartzea eskatzea.


22

• Arazoak konpontzerakoan euren parte hartzea lortzea, batez ere,

desadostasun egoerak gertatzen direnean.

Batzuetan, harremanen zirkulua pertsona askok osatzen dute eta, denborari

lotutako arrazoiak direla eta, guztiek ezin dute informazioa biltzeko fasean

parte hartu, beraz, kasu horietan lehentasun ordena bat ezartzea eta

hautapen bat egitea beharrezkoa izaten da. Horri esker, emaitzak

maximizatu ahalko dira eskuragarri dagoen denbora mugaren barruan.

Ondoren, inguruabar horietan gida bezala erabili ahal diren zenbait

jarraibide aditzera eman dira:

• Hasteko, harremanik estuena duten pertsonekin harremanetan jartzea

komeni da, hau da, harremanen zirkuluak irudikatzen duen diagraman

ezintasunen bat duen pertsonatik gertuen dagoen zirkuluko pertsonak.

• Ezintasunen bat duen pertsonak azpimarratzen badu bere inguru

hurbileko pertsona guztiak berarentzat garrantzitsuak direla,

ezinbestekoa da ulertaraztea soilik gutxi batzuekin hitz egin daitekeela,

gehien ezagutzen dutenak edo gehien laguntzen diotenak eta

aurrerago, posible izanez gero, gainontzekoekin hitz egingo dela.

• Hirugarrenez, aurreko denboraldietan, beste zerbitzu batzuen

testuinguruan, lagundu dioten profesionalekin hitz egitea komeni da.

• Azkenik, pertsona horrekin denbora asko pasa ez duten arren, harekin

harreman bikaina mantentzen duten pertsonekin (senideak zein

profesionalak) hitz egitea edo bilera motz bat edukitzea komeni da.

Harremanen zirkulua osatzen duten pertsonen bitartez informazioa biltzeko

faseari hasiera ematen zaionean garrantzitsua da definitzea pertsona

bakoitzak zer informazioa mota eman dezakeen eta informazio horren pisu

zehatza eta, horren arabera, zer galdetu behar den erabakitzea.

Ondorengo taulan jarraibide gisa erabilgarriak izan daitezkeen zenbait

galdera iradoki dira.

Iraganean pertsonarekin denbora asko pasa duten pertsonek eta gaur egun

berarekin oso harreman estua dutenek oso garrantzitsua den informazioa

eman ahalko dute taulako galderetan jasotako ia alderdi guztien inguruan.

Pertsonarekin zenbait denbora pasa dutenek baina nahikoa ez dena, berriz,

zailtasunak eduki ditzakete lehenengo bi galdera sortei erantzuteko baina

oso hizketakide onak izan daitezke ohikeriari eta eguneroko erritualei

Ezintasunen batduen pertsonarekinduen harremana

Zer harreman mota duzu pertsonarekin?Orain dela zenbat denbora ezagutzen duzu?Zenbat denbora pasatzen duzu edo pasatu ohi duzuberarekin?Zer da berari buruz gehien gustatzen zaizuna?Zuri dagokizunez, zer baloratzen edo ederresten du gehien?Noiz izan zen elkarrekin tarte on bat pasa zenuten azkenekoaldia? Zer egin zenuten?Nola deskribatuko zenuke berarentzako egun on bat? eta osoegun txarra?

Zer dagarrantzitsuaezintasunen batduenpertsonarentzat etazer gustatzen zaion

Gaur egun, zer egiten du pertsona honek astelehenetikostiralera? Eta larunbatetan eta igandeetan?Berarekin baldin bazaude jaikitzen denean, nola jaikitzen da?Zer gosaltzen du?Zer egiten du horren ostean?Nolakoa izango zen goiz on bat? Eta arratsalde edo gau onbat?Zer da eguneko onena eta txarrena: goizean goiz, eguneanzehar eta iluntzean? Desberdintasunen bat nabaritu dezakezuastean zehar eta asteburuen artean?Zure esku egongo balitz, zer egingo zenuke egon on bat edoasteburu on bat eduki dezan?Zer da erabakigarria egun ona edo egun txarra pasatzeko?

Ohikeria edo ohikoerritualak

Ohikeria edo erritualak lanera edo eguneko zentrora heltzendeneanOhikeria edo erritualak lanetik/eguneko zentrotik etxeraheltzen deneanOhikeria edo erritualak lanetik/eguneko zentrotikateratzerakoanOhikeria edo erritualak etxetik ateratzerakoan komunitateanjarduerak egitekoAsteko ohikeria (ohiko bisitak lagunei edo senideei, irteerak,telebistako programak)Nola erlaxatzen edo lasaitzen da pertsona zerbait desatseginagertatzen zaionean? Zer egiten du hobeto sentitzeko?

Ospakizun ohiturak Nola ospatzen dira pertsonari gertatzen zaizkion gauza onak?Nola nahiago du bere urtebetetzea ospatu?Zer janari mota nahiago du egoera horietan?Nola gustatzen zaio jaiak ospatzea? (Adibidez, Gabonetan,zuhaitza eta argiak egon behar diren zehaztu)

Nahiak etaetorkizunerakoametsak

Zer opa diozu pertsona horri etorkizunean?Zure ikuspuntuaren arabera, zein izango zen berarentzakoetorkizun ideala?


23

buruzko galderei dagokienez. Horrez gain, pertsona horietako batzuk jaso

nahi dugun informazio teknikoa eta/edo klinikoa emateko gai izango dira.

Beste pertsona batzuekin hitz egitekolagungarriak izan daitezkeen galderak


Informazioa biltzeko bideak

• Behaketa.

• Tresna teknikoak aplikatzea: eskalak,testak, etab.

• Bilerak.

• Elkarrizketak:

– Egituratutako elkarrizketa: lineala etakronologikoa.

– Erdi egituratutako elkarrizketa: linealaeta kronologikoa, baina ezinduaelkarrizketari zuzenean edo zeharkalotutako alderdiei buruz hitz egindezan estimulatuz.

– Elkarrizketa naturala, egituratu gabeaeta ez lineala.

24

2.3. Informazioa biltzeko bideak

Prozesu honetan informazioa biltzeko hainbat bitarteko erabili daitezke,

euren artean osagarriak direnak: behaketa, tresna teknikoen aplikazio

(bereziki, eskalak edo testak) eta bilerak antolatzeari buruzko faseak.

Horrez gain, laugarren formula bati zenbait denbora eskaintzea ere

ezinbestekoa da –elkarrizketa-. Izan ere, nahiz eta horren formala ez izan,

horren bidez, gainontzeko bitartekoei esker lortutako informazioa ez den

informazio mota bat lortu daiteke eta, edonola ere, abian dagoen

plangintzak hizpide duen pertsonari eta harremanen zirkulua osatzen duten

pertsonei gehiago hurbiltzeko modu bat da. Haren berezitasunagatik,

komeni da informazioa biltzeko modu hau modu zehatzagoan azaltzea.

Norekin hitz egin nahi den eta hautatutako pertsona bakoitzak eman ahal

duen informazio mota zehaztu eta gero, pentsatu behar da, kasu bakoitzean

zein den elkarrizketa aurrera eramateko modurik onena.

Atal honetan elkarrizketa bat mantentzeko oinarrizko hiru moduak

deskribatzen dira. Kasu bakoitzean inguruabarretara eta pertsona

bakoitzaren gaitasunetara hobeto egokitzen den modua aukeratu beharko

da. Aukeratzen den modalitatea alde batera utzita, elkarrizketan honako

galdera mota hauek saihestu behar dira, ez baitute informazio osagarririk

ematen:

• Galdera itxiak, hau da, bai edo ez erantzutea eragiten dutenak (i.e.

partxisean ibiltzea gustatzen zaizu?) edo erantzun baztertzailea

daukaten galderak (i.e. zer nahiago duzu fruta edo arroz esnea?).

• Galdera erretorikoak, erantzun inplizitua daukatenak (i.e. hemen oso

ondo pasatzen dugu, gurekin ondo pasatu nahiko zenuke?).

• Hizketakideak galdera egiten duenari gustua egiteko erantzuna emateko

aukera ematen duten galderak.

Hauxe da norbaitekin hitz egiteko modurik errazenetako bat: egitura lineala,

kronologikoa eta galdera irekiak mahaigaineratuz. Horrela, goizetik hasten

da, jaikitzen den unetik eta pixkanaka-pixkanaka, egunean aurrera egiten

da, denbora tarte horietako bakoitza nola pasatzen duen eta pertsonari zer

gustatzen zaion eta zer ez zaion gustatzen jakiteko. Garrantzitsua da,

hizketakidea interesduna edo ezintasunen bat duen beste pertsona bat

denean batez ere, haren arreta mantentzen eta adierazi nahi duena

irudikatzen duten pasadizoak kontatu ditzan saiatzea. Bestalde, ikuspegi


25

hori pertsonaren inguruabarretara eta gaitasunetara egokitzeko prest egon

behar da: pertsona guztiek ezin dute argi eta garbi azaldu zer iruditzen

zaien ona edo atsegina eta zer txarra baina egunaren deskribapen zehatza

egin dezakete eta, testuinguru horretan, erakargarritasun handiagoa edo

txikiagoa adierazi.

Elkarrizketa bideratzeko beste modu bat honakoan datza: aurreko moduan

bezala hastean, egunean zehar aurrera eginez baina, aldi berean, pertsona

berarentzako egun on bat edo egun txar bat irudikatzen duten pasadizoak

kontatu ditzan aukerak sortzean eta pertsona estimulatzean. Adibidez,

elkarrizketa gosariarekin hasi bada, alderdi osagarriak edo gehigarriak ere

jorratu daitezke, hala nola, kontatu dezake medikuak goxoak jateko

debekua ezarri ziola diabetesa daukalako edo, oporretan, zukua eta ogi

txigortua gurinarekin hartzea nahiago duela. Modu horretan, elkarrizketa

trazadura linealetik eta abiapuntutik aldentzen da, beraz, parentesia behin

amaituta, elkarrizketaren ildoa berrartu behar da, hari bideratzailera itzuliz,

hau da, egunaren igarotzea, adibidez, “zer egin ohi duzu gosaldu eta gero?"

galdetuz.

Azken elkarrizketa estiloa honako hau da: naturalena baina zailena ere,

elkarrizketa edozein galderarekin hastea, betiere, helburu berarekin, hau

da, hizketakideak ondo ezagutzen duen alderdiei dagokienez, pertsonaren

bizitzan garrantzitsua dena ezagutzea. Trebetasun handia behar da,

elkarrizketaren jariakortasuna mantendu behar baita, jorratu nahi diren

alderdien multzoa eta eguneko une jakin batzuei buruzko informazioa lortu

nahi dela alde batera utzi gabe. Horrez gain, modu osagarrian, pertsonak

ustekabean eman dezakeen edozein iruzkin edo informazioa gogoan hartu

behar da.

Elkarrizketan zehar, hautatu den modalitatea edozein dela ere, zenbait

alderdiri buruzko oharrak hartzea komenigarria da, bereziki, kontraesan

posibleei buruzkoak edo elementu nahasgarrienei buruzkoak.

3. 3. FASEA.- HASIERAKO PLANAREN DISEINUA

Beharrezkoa den informazio guztia bildu denean, bizitza estiloaren

funtsezko plangintzaren arduraduna den pertsona informazioa ordenatzeko,

sistematizatzeko eta idazteko moduan egongo da. Horretarako, ondo

egituratua dagoen euskarria erabiltzea komeni da (A eranskinean zenbait

zerbitzutan egituratua dagoen txantiloia proposatu da; horri esker,

informazio mota desberdinen antolakuntza ona egin daiteke). Informazio


3. faseaHasierako planaren diseinua

• Informazioa erregistratzea

– 1. sekzioa: Identifikatzeko oinarrizkodatuak

– 2. sekzioa: Pertsona

– 3. sekzioa: Laguntzak

• Hasierako plana berraztertzea etaonartzea

Hasierako plana diseinatzeko gakoak

• Pertsonarentzat garrantzitsua zer deneta gainontzekoentzat garrantzitsua zerden desberdindu.

• Pertsonak garrantzitsutzat jotzen dituengauzen artean, adierazi zer ez daukanbere bizitzan.

• Adierazi pertsonak zer alderdi nahiagokolukeen haren bizitzaren zati ez izatea.

• Gustatzen zaizkion eta gustatzen ezzaizkion gauzen artean desberdindu.

26

hori hasierako planaren oinarria izango da baina, logikoa denez,

eboluzionatuko da eta osatzen joango da pertsona hobeto ezagutu ahala.

Egia esan, hasierako plan hori oinarrizko ardatz gisa erabilgarria da, horri

irauliko baitzaio informazio guztia.

Hasierako plana diseinatzeko lehenengo urratsa bildutako ohar guztiak

berraztertzea da eta, ondoren, modu egituratuan antolatzen saiatzea.

Gidaren atal horretan, antolakuntza egiterakoan jarraitu beharreko ordena

deskribatzen da baina une oro gogoan eduki behar da atal jakin bat

betetzerakoan beste atal batean hobeto sartuko zen daturen bat agertzen

bada beste atal horretara bidaltzea komeni dela, bai eta informazio horri

buruzko oharrak hartzea ere, ahazteak saihesteko. Informazioa atal

bakoitzean txertatzerakoan pentsatu behar da zeintzuk diren bertan sartu

liratekeen gainontzeko alderdiak baina oraindik ez ditugunak. Izan ere,

gogoeta hori oinarritzat hartuta, informazioa osatzeko elkarrizketa edo

bilera berriak egiteko aukera hausnartu daiteke. Hutsegiteak saihesteko,

hauxe egitea komeni da: alderdi edo hutsune horiek guztiak atal zehatz

batean jasotzea “egiteke dauden gauzak” izenekoa.

Hasierako idazketa egiterakoan, honi buruzko zalantzak agertu daitezke:

zein den informazio jakin bat jasotzeko atalik egokiena edo zein den kontu

jakin bat adierazteko modurik zuzenena eta zehatzena; ez dago zertan horri

buruz gehiegi kezkatu; momentuz, egin behar dena da bildutako informazio

guztia islatu eta aurrerago planaren edukiak berraztertzeko denbora egongo

da eta, hala badagokio, beharrezkotzat jotzen diren aldaketak egiteko

denbora ere.

Hasierako plana idazterakoan, honako irizpide orokor hauek kontuan hartu

behar dira:

• Pertsonarentzat garrantzitsua zer den eta gainontzekoentzat

garrantzitsua zer den desberdindu.

• Adierazi pertsonak zer alderdi garrantzitsu ez duen haren bizitzan.

• Adierazi pertsonak zer alderdi nahiagoko lukeen haren bizitzaren zati ez

izatea.

• Gustatzen zaizkion eta gustatzen ez zaizkion gauzen artean

desberdindu.


Ez da zorrotzegia izan behar

• Hasierako plana lehenengo hurbilketada eta, hortaz, ez dago guztiz osatuaeta ez da perfektua.

• Garrantzitsua da bideratzaileak,ezinduak eta gainontzeko partehartzaileak jabetzea lehenengo urratsadela eta pixkanaka-pixkanaka hobetuzjoango dela.

2. atalarentzako fitxak

• Pertsonaren alderdi positiboei buruzkofitxa

• Pertsonarentzat garrantzitsuak direngauzei buruzko fitxa

• Egiteke dauden gauzei buruzko fitxa

27

Pertsonak komunikatzeko zailtasun handiak baldin baditu, eguneroko

bizitzarako laguntza handia behar badu eta laguntza hori nola ematea

gustatuko litzaiokeen adierazteko aukerarik ez badu, eguneroko ohikeriaren

zatiak modu zehatzean deskribatzea komeni da, erreferentziazko jarraibide

batzuk edukitze aldera laguntza eskaintzen duten pertsonek esku hartzea

pertsonaren lehentasunetara egokitu dezaten.

Aintzat hartu behar da hasierako plana, lehenengo hurreratzea denez, ezin

dela osatua egon, ezta perfektua izan ere. Prozesua abian jartzeak aurrera

egin ahala hobetuz joango da.

3.1. Informazioa erregistratzea

Ondoren, informazioa nola antolatu behar den azaltzen da: zein sekzio eta

atalen barruan sartu behar den eta zer hizkera mota erabili behar den (A

eranskinean proposatutako txantiloia begiratu).

1. sekzioa.- Identifikatzeko oinarrizko datuak

Sekzio horretan oinarrizko informazioa islatzen da: planak hizpide duen

pertsona identifikatzeko datuak batez ere, baina baita beste pertsona

batzuei buruzko datuak ere, informazioa eta prozesuaren hasierari buruzko

datak emanez, egindako elkarrizketen eta behaketen bitartez edo egokitzat

jo den beste edozein informazio emanez lagundu dutenak.

2. sekzioa.- Pertsona

Sekzio horretan zenbait informazio fitxa daude:

• Pertsonaren alderdi positiboei buruzko fitxa. Fitxa horretanpertsonaren alderdi positiboak deskribatzen dituen informazio multzoa bildu da:

bere buruari buruz gustatzen zaiona, berarentzat onak edo erakargarriak diren

alderdiak eta beste pertsonek, berari dagokionez, balioesten dutena edo miresten

dutena. Zerrenda egiterakoan kontu handiz jardun behar da:

– Pertsonaren adinaren berezko alderdi positiboak jaso behar dira, hau da,

bere adineko edozein pertsonaren kasuan positibotzat joko liratekeen

alderdiak.


Pertsonarentzat garrantzitsuakdiren gauzei buruzko zerrendak

• Lare bizitzan parte hartzen dutenpertsonak.

• Zure buruari dagokionez gehiengustatzen zaizuna.

• Zuri dagokizunez, beste pertsonekgustuko dutena.

• Egitea gustatzen zaizuna.

• Edukitzea gustatzen zaizkizun gauzak.

• Gustatzen zaizkizun janariak etagustuko ez dituzunak.

• Zoriontsu sentiarazten zaituena

• Triste edo haserre sentiaraztenzaituena.

• Ospatzea gustatzen zaizuna.

• Etorkizunerako dituzun ametsak.

• Eguneko gauzarik onena eta txarrena:goizean, eguerdian, arratsaldean etagauean.

• Beste pertsonek zuri buruz gogoratubehar dutena.

• Zure eguneroko bizitzan eduki nahikozenituzkeen gauzak.

• Zure eguneroko bizitzan eduki nahiko ezzenituzkeen gauzak.

28

– Soilik ezintasunen bat duten pertsonen kasuan positibotzat jotzen

diren alderdiak ez dira barne hartu behar.

– Zalantzazko interpretazioak eragin dezaketen gogoetak ez dira aintzat

hartu behar.

– Ez da komenigarria gehiegi luzatzea irakurketa zailago bihurtu ez

dadila, beraz, ahal den heinean, antzemandako bertuteak laburtzea

edo taldekatzea komeni da.

– Profil kliniko edo teknikoko deskribapenak jasotzea ez da

komenigarria, hala nola: “amorrazioa modu egokian adierazten du”

edo “modu autonomoan jateko gai da”.

• Pertsonarentzat garrantzitsuak diren gauzei buruzko fitxa.Atal horretan pertsonarentzat garrantzitsuak diren gauzei buruzko

informazioa bildu da, besteekin dituen harremanei dagokienez, egiten

dituen gauzei edo egitea gustatuko litzaiokeen gauzei dagokienez,

dituen edo edukitzea gustatuko litzaiokeen gauzei dagokienez, bizitza

erritmoari eta ohikeriei dagokienez, etab. Hiru garrantzi edo lehentasun

mailei erantzuteko hiru zerrenda desberdin egitea komeni da:

– Lehenengo zerrendan pertsonarentzat garrantzi gehien duten

alderdiak bilduko dira, zentzuzko bizi kalitatea eduki ahal izateko

nahitaez bere bizitzan egon behar direnak edo egon behar ez direnak;

izan ere, hala izango ez balitz pertsona asebete gabe edo oso triste

sentituko zen eta gerta daiteke atsekabe hori jokabide arazoen

bitartez islatzea.

– Bigarren zerrendak honako alderdi hauek biltzen ditu: pertsonarentzat

oso garrantzitsuak direnak baina, aurrekoak ez bezala, kritikoak ez

direnak. Izan ere, horiek egotea edo ez egotea ez du horrenbesteko

eraginik edukiko pertsonaren bizi kalitatean.

– Azkenik, informazioa biltzeko fasean garrantzitsutzat jo diren

gainontzeko alderdiak jasoko dira. Azken horiek ez daukate aurreko bi

multzoetako garrantzi maila.

Hiru zerrendak egiterakoan honako jarraibideak aintzat hartzea

komenigarria da:

– Garrantzitsuak diren gauzei buruzko deskribapenak argiak izan behar dira,

anbiguotasunik gabeak, eta modu positiboan aurkeztu behar dira.


29

– Soilik hirugarren aburuz pertsonarentzat garrantzitsuak diren gauzak

ez dira barne hartu behar.

– Komeni da soilik pertsonak berak garrantzitsutzat jo dituen gauzak

jasotzea (ahoz edo jokabidearen bitartez adierazitakoak), bai eta

beste pertsona batzuek, ezinduaren ikuspuntua aintzat hartuta eta

haren ordezkaritzan jardun duten bitartean, garrantzitsutzat jo

dituzten gauzak ere, pertsona oso ondo ezagutzen baitute.

– Horrez gain, aipatu dituen eguneko zenbait unetako gauzarik

gogokoenak edo onak idaztea ere komeni da.

– Informazioa emateko prozesuan parte hartu duten pertsonek zein

alderditan bat egin duten zehaztu behar da; izan ere bat etortze

horrek ziurtasun eta fidagarritasun berme gehiago eskaintzen ditu.

• “Egiteke dauden gauzak” fitxa. Fitxa horretan lortu deninformazioaren bitartez erantzun ezin diren galderen edo kontuen

zerrenda jasoko da. Beraz, horiei erantzuteko, plana osatzea

ahalbidetzen duten erantzun osagarriak bilatu behar dira. Erantzun

horiek lortze aldera, informazio hori biltzeko modurik errazena zein den

pentsatu behar da eta, hala badagokio, norekin hitz egitea beharrezkoa

den zehaztu.

Edonola ere, ez da ahaztu behar hasierako plana dela eta, beraz, ezin

dela lehenengo fasean osatu. Hortaz, zenbait gauza ezin badira une

horretan erabaki sekzio horretan mantendu ahal dira, aurrerago,

prozesuak aurrera egin ahala, erantzuna izango dutelakoan.

3. sekzioa.- Laguntzak

Sekzio horrek deskribatzen ditu, alde batetik, pertsonak behar dituen

laguntzak eta, bestetik, laguntza horiek ematen dituzten pertsonen

ezaugarriak. Pertsonak berarentzat garrantzitsua dena daukala bermatzeko

egin behar denari edo jakin behar denari buruzko informazioa barne hartzen

du, bai eguneroko lehentasunei dagokienez, bai osasun egoerari edo

segurtasun sentimenduari dagokionez. Pertsonak bere kabuz egin edo

konpondu dezakeena ez da hemen jaso behar. Zalantzazko interpretazioak

saiheste aldera, datuak argiak izatea garrantzitsua da.

Sekzioak honako fitxa hauek ditu informazio hori antolatzeko:


2. atalarentzako fitxak

• Beharrezkoak diren laguntzei etalaguntza horiek ematen dituztenpertsonen ezaugarriei buruzko fitxa

• Komunikazio fitxa

• Ohikerien fitxa

30

• Beharrezkoak diren laguntzei eta laguntza horiek ematen

dituzten pertsonen ezaugarriei buruzko fitxa. Atal horiek

betetzeko, ezintasunen bat duen pertsonarentzat garrantzitsuak diren

gauzen eta pertsonen gaineko oharrak gogoratu behar dira eta nork

bere buruari galdetu:

– Pertsonaren inguruan dauden pertsonek eta berarekin harremana

duten pertsonek zer jakin edo egin behar dute elementu garrantzitsu

horiek betetzen direla bermatzeko?

- – Zer jakin edo egin behar dute bere ingurukoek pertsonak osasun

egoera ona mantentzen duela eta segurua sentitzen dela bermatzeko?

Zailtasunik handiena interesdunaren eta bere senideen eta artatzen

duten profesionalen iritzien eta pertzepzioen artean oreka topatzea da.

Izan ere, desberdinak izan daitezke, batez ere, osasunari edo

segurtasunari dagokionez.

Batzuetan, iritzien artean dagoen desberdintasuna oso adierazgarria

izan daiteke, bereziki, familiak oso ideia errotuak dituenean

pertsonarentzat garrantzitsuak diren gauzei dagokienez eta hori, argi

eta garbi, pertsonak adierazten duenarekin bat ez datorrenean. Kasu

horietan, gauza garrantzitsuen zerrendan bi iritziak jaso behar dira,

desadostasuna azpimarratuz. Prozesuaren aurreragoko fase batean,

kontu horiek modu sakonean eztabaidatzeko eta jorratzeko aukerak

egongo dira.

Bestalde, osasunari eta segurtasunari buruzko zenbait kontu,

sentikorragoak, zailagoak edo oso pertsonalak direlako

konfidentzialtasun handiagoko testuinguru batean jorratu behar dira.

Kasu horietan, informazio hori bereizitako fitxa batean sartu daiteke eta

fitxa hori soilik ikusi ahalko dute informazio hori nahitaez behar duten

pertsonek.

• “Komunikazio” fitxa. Pertsona askok hitz egiteko zailtasun handiak

dituzte edo ezin dute hitz egin. Horrelakoetan, ezin da haiengatik

zuzenean informazioa lortu eta, orduan, “Komunikazio fitxa” izenekoa

erabiltzea komeni da.

Zer ari dagertatzen?

Zer egiten dupertsonak horigertatzen denbakoitzean?

Nolainterpretatzen

da?

Nolaerreakzionatubehar dugu?

Komunikazio fitxa horrek nolabait lexiko edo hiztegi funtzioak egiten

ditu eta komunikatzeko zailtasun larriak dituzten pertsonak hobeto

ulertzen laguntzen du. Helburua ezindua gainerakoekin nola

komunikatzen den deskribatzen saiatzea da, haren gorputz bidezko

hizkuntzan eta jokabidean oinarrituta. Horretarako, informazioa lau

ataletan banatzen da:

– Lehenengo atalean, “Zer ari da gertatzen?” deitzen dena, ahalik eta

zehaztapen handienarekin bildu behar dira egunean zehar gerta

daitezkeen edo mahaigaineratu daitezkeen inguruabar edo gertaera

ezberdinak.

– Hurrengo idatz zatian, “Zer egiten du pertsonak hori gertatzen den

bakoitzean?” izena duena, argi eta garbi deskribatu behar da nola

portatu ohi den pertsona –bere jokabidearen ezaugarriak–,

inguruabar horietako bakoitzean, eta hori ezindua ezagutzen ez

dutenentzako lagungarria izango da, bere komunikazio saiakera

antzeman dezaten. Zenbaitetan, zaila da jokabide bat deskribatzea

(adibidez, aurpegi bidezko adierazpenak direnean) eta, horrelakoetan,

argazki bat edo bideo bat izan daiteke azalpenak emateko modu erraz

eta adierazgarriena.

– Hirugarren atalak “Nola interpretatzen dugu?” izena du, eta, bertan,

ezindua ezagutzen duten eta harekin hainbatetan jarduten duten

pertsonen iritziz, jokabide horren esanahi posiblea bildu behar da,


31

Komunikazio fitxa

Al As Az Og Os La Ig

Goizez

Arratsaldez

Gauez (afalduostean)


32

hau da, euren interpretazioa. Jokabide berdin baterako interpretazio

bat baino gehiago egon daitekeenean, garrantzitsua da horiek guztiak

adieraztea.

– Azkenik, laugarren idatz zatian, “Nola erreakzionatu behar dugu?”

izena duena, aipatu egin behar da zein den laguntza ematen duten

pertsonek jokabide horiei erantzuteko hartu behar duten jarrera,

erantzun ereduan koherentzia eta iraunkortasuna bermatze aldera.

Errazena, komunikazio fitxa erdiko bi zutabeetatik hasiz betetzea izaten

da, ondoren muturretako bi zutabeen gainean lan egiteko.

Fitxa hori funtsezkoa da planak pertsonaren izenean garatzeko eta

albait lasterren osatzea beharrezkoa da. Informazioa jasotzen hastea

komeni da hoberen ezagutzen duten pertsonekin hitz eginez osatzeko;

ondoren, inguruneko beste pertsona batzuen bitartez informazioa

egiaztatzeko: pertsona familiarekin bizi denean, prozesua haiekin

hastea komeni da; pertsona, berriz, egoitza eremuan bizi denean eta

arreta eskaintzen dioten profesional talde bat daukanean erabilgarria

izango da lehenik eta behin haiekin osatzea.

• “Ohikerien” fitxa. Atal hori laguntza fisiko handia behar dutenpertsonentzako da, haien eguneko ohikeriak oso araututa dauden

kasuetarako.

Ohikerien erregistroa


Hasierako plana berraztertzekoirizpideak

• Hizkeraren egokitzapena

• Informazioaren kokapena sekziobakoitzean

• Sekzio berriak gaineratzeko beharra

• Idazketaren jariotasuna eta koherentzia

• Laburtzeko beharra

• Edukien koherentzia

33

3.2. Hasierako plana berraztertzea eta onartzea

Hasierako plan hori behin idatzita eta dena ontzat eman aurretik,

berraztertzea komeni da zenbait irizpide aintzat hartuta:

• Erabilitako hizkeraren egokitzapena: hizkera erraza eta egunerokoa

erabiltzea garrantzitsua da, parte hartzaile guztientzako ulergarria dena

eta, bereziki, interesdunarentzat; ez dira hitz teknikoak edo hizkera

profesionalaren berezko terminoak erabili behar. Informazio guztia

modu adeitsuan idatziz jasotzea ezinbestekoa da, mespretxuzko edo

diskriminaziozko edozein gogoeta edo hizkera saihestuz. Horrez gain,

une oro ikuspuntu etikoa erabili behar da.

• Kokapena sekzio bakoitzaren barruan: garrantzitsua da informazio mota

desberdinak sekzio egokian daudela egiaztatzea plana errazago ulertuko

dela eta koherentzia edukiko duela bermatzeko.

• Sekzio berriak gaineratzeko beharra: zenbait informazio ez badaude

modu egokian kokatuta, euren edukira hobeto egokitzen diren sekzio

berriak sortu daitezke. Halaber, egiaztatu beharko litzateke isilpekoak

diren informazioak bereizita ote dauden edonork eskuratu ez ditzan.

• Idazketaren jariotasuna eta koherentzia: sekzio bakoitzaren barruan

dauden elementuek elkarren arteko lotura erraza eta jarraitutasuna

eduki beharko lukete.

• Laburtzeko beharra: ez da komenigarria edukiak gehiegi korapilatzea,

beraz, ahal den heinean, informazioa gaiaren arabera sailkatzea

interesgarria litzateke, informazio laburra eta erabilgarria gaineratuz,

pertsona hobeto ezagutzeko aukera ematen duena.

• Koherentzia: pertsonarentzat garrantzitsuak diren gauzak hori lortze

aldera beharrezkoa den laguntza emateko jakin edo egin behar denari

buruzko sekzioan islatzea ezinbestekoa da.

3.2.1. Interesdunarekin hasierako plana berraztertu

Beste pertsona batzuekin partekatu baino lehen, ezinbestekoa da, lehenik,

interesdunarekin hasierako plana berraztertzea. Pertsonak zuzenean

lagundu ezin badu, ondo ezagutzen duen eta haren lekuan jar daitekeen eta


34

pertsonak berak emango zituen erantzunen antzekoak emango zituen

pertsona batekin egin behar da.

Pertsona planean jasotakoarekin ados ez dagoenean, aldatzen saiatu behar

da formulazio egokiagoa lortu arte. Hala ere, prozesuaz arduratzen denak

eta hasierako plana idatzi duenak zuzentzat jotzen badu, komenigarria da

pertsonari azaltzen saia dadin. Hori horrela izan arren, oraindik ados ez

badago eta egoera kritikoa baldin bada, edukia negoziatu behar da eta

tarteko irtenbide bat lortu.

3.2.2. Beste pertsona batzuekin hasierako plana berraztertu

Plana abian jartzeko ekintzak diseinatzean datzan hurrengo fasera igaro

baino lehen, egokia da plana praktikan jartzen parte hartuko duen

pertsonaren baten iritzia edukitzea jasotako informazioa egokia, erabilgarria

eta nahikoa ote den esateko, hain zuzen, xedeak ezartzeko eta horiek

lortzeko ekintzak diseinatzeko balio dezan. Hala ez bada, idazketa aldatu

beharko da eta, hala badagokio, informazio zehatzagoa barne hartu.

Horrez gain, erabilgarria izan daiteke bizitza estiloaren funtsezko

plangintzan nolabaiteko esperientzia duen pertsona bati hasierako planaren

gainean duen iritzia eskatzea, baita plan hori abian jartzen parte hartuko ez

duenean ere.

4. 4. FASEA.- EKINTZA PLANAREN DISEINUA

Bizitza estiloaren funtsezko plangintzaren prozesuaren hurrengo fasea

ekintza plana diseinatzean datza. Horretarako, bilera bat antolatu behar da

eta, bertan, harentzat garrantzitsua denarekin eta gustatzen zaionarekin

gehiago bat etorriko den bizitza baterantz hurbiltzen laguntzeko lortu behar

diren helburuak definituko dira, horiek lortzeko ekintzak eztabaidatuko dira

eta ekintza horiekin zerikusia duten konpromisoak eta akordioak hartuko

dira. Akordio horiek guztiak ekintza planaren ardatza dira.

Bilera horietan, komenigarria da oinarrizko jarraibide eta irizpide batzuei

lotzea:

• Errespetuzko jarrera izan.


4. faseaEkintza planaren diseinua

• Bilera prestatu.

• Bilera egin.

• Hasierako plana ahoz batez onartu.

• Alderatu pertsonak nola bizi nahikolukeen eta haren egungo egoera,pertsonaren ikuspegia, harenfamiliarena eta laguntza ematen diotenprofesionalena kontuan hartuta.

• Markatutako xedeak lortzeko ekintzaketa neurriak hartu eta haren nahien etaegungo bizitzaren artekodesberdintasunak gainditu.

• Bilera amaitu.

• Ezintasunen bat duen pertsona entzuneta behatu.

• Ezintasunen bat duen pertsona ondoezagutzen duten pertsonak entzun.

35

• Hizkera erraza eta ulergarria erabili, oso termino teknikoak eta hizkera

profesionala saihestuz.

• Ez geratu kontu beraren inguruan eztabaidan: ez da komenigarria gai

beraren gainean 10 edo 15 minutu baino gehiago hitz egitea.

• Pertsonari parte hartzeko edo ez parte hartzeko erabakia utzi.

• Erabakiak pertsonarekin hartu.

• Pertsona hoberen ezagutzen dutenei utzi bileran gehien hitz egiten.

Garrantzitsua da bilera orokor bat antolatzea, kontu horiek guztiak

eztabaidatzeko. Halaber, bilera horretan bidezkotzat jotzen bada edo

prozesua dinamizatzeaz arduratzen den pertsonak egokitzat jotzen badu,

beste foro batzuk antola daitezke, murriztuagoak, berariazko kontuak

jorratzeko.

4.1. Bilera prestatu

Funtsezkoa da ezindua bileran bertan egotea, posible den aldi guztietan eta

hark nahi badu. Horregatik, komenigarria da harekin bilera prestatzen

denbora bat ematea, bilera zertan datzan argi baino argiago jakin dezan:

bilera non egingo den harekin erabaki, ordua, nor gonbidatu nahi duen,

informazioa nola aurkez dadin nahi duen eta hasierako planak barne

hartutako zenbait elementu foro horretan ez jorratzea nahiago ote duen.

Pertsonak bileran zehar komunikatu ezin duenean, gertutasunagatik, haren

izenean jardun dezakeen pertsona batengana joko da eta ezintasunen bat

duen pertsonaren iritziak eta ikuspegiak izango zirenak helarazten

ahaleginduko da.

4.2. Bilera hasi

Honako jarraibide hauek bilera hasteko erabil daitezke:

• Bilera aurkezpen batekin hasi: parte hartzaile bakoitzak haren burua

aurkezten du, haren izena esaten du eta pertsonarekin duen harremana

adierazten du.


36

• Beharrezkoa bada, gogoratu labur-labur bizitza estiloaren funtsezko

plangintza zertan datzan eta bileraren hiru etapak azaldu.

• Pertsonak bileraren bidez lortu nahi duena eta bertan gain hartu nahi

duen egitekoa azaldu.

• Bilera aurretik aipatutako guztiari lotuko dela bermatzeko zer egingo

den adierazi.

• 4. atalaren hasierak jorratzen dituen jarraibideak eta irizpideak

berrikusi, hain zuzen, bilerako parte hartzaile guztiek kontuan hartu

behar dituztenak; egokitzat jotzen bada, irizpide osagarriren bat

eztabaidatu.

• Gogoratu oinarrizko jarraibide eta irizpide horien garrantziaz, baita

prozesua dinamizatzeaz arduratzen den pertsonaren egitekoa -

bideratzailea- horiek guztiak errespetatzen direla bermatzea dela ere.

4.3. Hasierako plana onartu

Bilera hasitakoan, lehenengo egin behar den gauza da hasierako plana

aurkeztu eta parte hartzaileei komentarioak egiteko aukera eman.

Horretarako, oso modu argian azaldu behar da: fotokopiak eman daitezke

baina, elkarrizketa errazteko, planaren sekzioak eta, hala badagokio, sekzio

horien atal bakoitza barne hartuko duten taula edo kartoi mehe handien

bitartez horman azal daiteke. Bideratzaileak edo ezinduak, hala nahi izanez

gero eta ahal badu, planaren atal bakoitza irakurriko du, bertan jasota

dagoen ordena jarraituz eta, kasu bakoitzean, bilerako parte hartzaileei

argibiderik eman behar ote den edo zuzenketarik egin behar ote den

galdetuko die, baita planari gehitu ahal zaizkion informaziorako elementu

berriak daudela uste ote duten ere. Hala, “egiteke dauden gauzak” sekzioan

jasotako alderdiren bati erantzuna emango zaio.

Pertsonak ezintasun nabarmenak dituenean, laguntzarako sekzioa luzea eta

zehatza izango da eta gerta daiteke bileran dauden pertsona guztiek

harekin ohitzeko beharra ez edukitzea. Kasu horietan, gai horien inguruko

eztabaida atzera daiteke eta talde murriztuagorekin aurrerago jorratu

(adibidez, laguntzarako langileekin bakarrik).


Bereizgarria

Pertsonaren nahiak eta lehentasunakegungo bizimoduarekin alderatzean datza:

• Pertsonarentzat garrantzitsuak direngauzen artean, zer falta zaio harenbizitzan.

• Pertsonak zer alderdi nahiagoko lukeenharen bizitzaren zati ez izatea, egun zatibadira ere.

37

4.4. Desberdintasuna egin: alderatu ezindua nola bizi den eta nola

bizi nahi duen

Jarraian, beharrezkoa da hasierako planean adierazitako pertsonaren nahiak

eta lehentasunak egungo bizitzarekin alderatu eta egiaztatzea eta

desberdintasunak aztertzea, bereziki zehaztuz zer alderdik egon beharko

luketen haren bizitzan garrantzitsutzat jotzen baititu eta haren bizitzan ez

baitaude, eta orain bizitzaren zati diren alderdi horien artean zeintzuk egon

beharko ez luketen. Horren bidez zer neurri har daitekeen eta hartzea

komeni den zehatz daiteke, hain zuzen, desberdintasun horiek asetzeko eta

haren bizimodua haren bizitzeko nahietara ahalik eta gehien hurbiltzea

lortzeko. Horrek ondorio gisa garatu beharreko ekintza egutegia izango du.

4.4.1. Pertsonaren ustez zerk funtzionatzen duen eta zerk ez

Egin behar den lehenengo gauza da pertsonaren egungo bizitzan haren

ustez garrantzitsuak diren gauzak ote dauden galdetu geure buruari,

egiaztatu eta erregistratu. Egiteko modu erraza da informazioa biltzeko

fasean hark garrantzitsutzat jotako eta haren egungo bizitzaren zati diren

elementuak kolore deigarri bateko errotuladorearekin markatzea eta beste

kolore bateko errotuladorearekin, berriz, harentzat garrantzitsuak diren

baina oraingoz haren bizitzan ez dauden gainontzeko gauza guztiak.

Erregistroa egiteko, bi zutabetan banatutako berariazko erregistroaren fitxa

bat sortzea komenigarria da: dagoeneko haren bizitzan dauden elementu

gisa markatu den hori guztia “Pertsonaren bizitzan zerk funtzionatzen du

ondo” izenburupeko zutabe batean zerrendatu daiteke; betetzeke dagoen

guztia, aldiz, “Pertsonaren bizitzan zerk ez du ondo funtzionatzen”

izenburupeko alboko zutabean zerrendatu daiteke. Pertsonaren bizitzan

betetzeke dauden gauza horien guztien artean beharrezkoa izango da

eremu presakoenak edo oinarrizkoenak markatzea, hobekuntza jarduerak

bertan oinarrituta bideratzeko.

4.4.1. Beste parte hartzaile batzuen ustez zerk funtzionatzen duen eta zerk ez

Pertsonaren ikuspegitik egiaztatzea eginda, beharrezkoa da beste parte

hartzaile batzuen ikuspegitik, alegia, alde batetik, familiaren eta, bestetik,

laguntzarako kideen ikuspegitik, ere modu berean jardutea.

Aurreko kasuan bezala, komenigarria da bi zutabetan banatutako berariazko

erregistroaren fitxa bat sortzea: dagoeneko haren bizitzan dagoen eta


38

garrantzitsutzat jo duen hori guztia “Pertsonaren bizitzan zerk funtzionatzen

du ondo” izenburupeko zutabe batean zerrendatu daiteke; betetzeke

dagoen guztia, aldiz, “Pertsonaren bizitzan zerk ez du funtzionatzen”

izenburupeko alboko zutabean zerrendatu daiteke.

Egiaztatzeko prozesu horren amaieran, hortaz, bi fitxa egongo dira: lehenengoa,

bertan ezintasunen bat duen pertsonaren egiaztatzea jasoko da; eta, bigarrena,

bertan beste parte hartzaile batzuen egiaztatzea jasoko da.

4.5. Ekintzak adostu

Aurrera eraman beharreko ekintzen gaineko akordioak adostea bileraren

azken fasea da. Lehenik eta behin, pertsonaren ikuspegitik, haren egungo

bizitzan funtzionatzen duten gauzen edo alderdien zerrenda berrikusi behar

da, egoera horrek jarrai dezan bermatzeko ekintzaren bat adostu behar ote

den xedatzeko. Hala izanez gero, taldeak zer egin behar den, nork egin

behar duen eta noiz adostu beharko du eta “Ekintza plana” izenekoari

erreserbatutako fitxan erregistratuko da. Beste parte hartzaile batzuen

ikuspegitik antzemandako elementuen inguruan gauza bera egin behar da.

Jarraian, pertsonaren iritziz, egungo bizitzan funtzionatzen ari ez diren

gauzak edo alderdiak berrikusi behar dira: argi daudenean eta adostasuna

dagoenean, egoera hori aldatzeko aurrera eraman behar diren ekintzei

dagokienez, nork eta noiz garatu behar diren erabakiko da; argi ez

dagoenean eta zalantzak edo desadostasunak daudenean, azkarregi ez

ibiltzea eta kontu horiek guztiak aparteko orrialde batean, “Ideiak sortzeko

fitxa” izenekoan, jasotzea komeni da (bertan, hausnarketa denbora bat

behar duten alderdi guztiak bilduko dira).

Gainontzeko parte hartzaileen ustez funtzionatzen ari ez diren gauzekin

modu berean jokatu behar da. Batzuetan, gerta daiteke pertsona haren

osasunari kalte egiten egotea eta, kasu horietan, komenigarria da hari

azaltzea zein den egoera eta jarduteko modua aldatzeko beharraren

gainean konbentzitzen saiatzea. Kasu horietan, arrazoiak onartu nahi ez

baditu, beharrezkoa izan daiteke haren nahiaren kontra egitea eta haren

askatasuna edo hark erabakiak hartzeko duen eskubidea mugatzea, haren

osasuna edo segurtasuna bermatze aldera.

Prozesuaren amaieran, bideratzaile lanak egiten dituen pertsonak bi fitxa

edukiko ditu: bat argi eta garbi ezarri eta adostutako ekintzen

zerrendarekin eta, bertan, horietako bakoitza nork egin behar duen eta noiz


Eztabaida dinamizatzekojarraibideak

• Jendeari sormena izan dezan animatu,gainontzekoen iritziaren beldur izangabe.

• Jendeari ahalik eta ideia gehien emanditzan estimulatu.

• Ez utzi emandako ideiak kritikatzenbaina eztabaida sustatu.

• Errespetuzko jarrera izan emandakoideia guztiekin, baita dagoenekoegindako proposamenen oso antzekoakdirenean ere.

39

egin behar duen zehaztuko da; bestea, aldiz, “Ideiak sortzeko fitxa”,

nolabaiteko hausnarketa behar duten gaiak hartuko ditu barne eta

horretarako beharrezkoa izango da ekintzak pentsatzea.

Azken gai zerrenda horren gaineko hausnarketa eta eztabaida bileraren

bukaeran gara daiteke edo pixka bat aurrerago egingo den bilera bateraino

atzeratu. Hala, beharrezkoa izango da puntu bakoitza banan-banan kontuan

hartzea, horiek lortzeko lehentasun ordena ezartzea, ideiak proposatu eta

eztabaidatzea. Jarduteko modu erraza da zerrendan adierazitako gai

bakoitzari orrialde bat ematea, lortu nahi den helburua zein den eta egungo

egoera zein den deskribatzea eta taldekideei egungo egoera aldatzeko eta

nahi den egoerara gerturatzeko ideiak eman ditzaten eskatzea.

Erabilgarria suerta daiteke bideratzaile lanak egiten dituen pertsona ideia

bat iradokitzen duen lehenengo pertsona izatea eta, hori egiten duenean,

sormen handia erabiltzea eztabaidan lortu nahi den jardun-ildoa

markatzeko. Laukian eztabaida dinamizatzen lagun dezaketen zenbait

jarraibide aipatzen dira.

Hausnarketak egin eta ideiak proposatzeko fasea amaitu ondoren,

komenigarria da eztabaidatzea zeintzuk jarri beharko liratekeen abian

berehala, guztien ustez funtzionatzeko aukera gehien dituztenak oinarri

hartuta. Ondoren, ekintza zehatzak izango dira eta “Ekintza planaren fitxa”

izenekoari gehituko zaizkio, aurretik adostutako ekintzekin batera, nork

esku hartu behar duen eta noiz zehaztuz. Prozesu hori “Ideiak sortzeko

fitxa” izenekoan jasota dauden elementu edo alderdi bakoitzaren inguruan

errepikatu beharko da.

Egituretan edota egungo baliabideetan aldaketak behar dituzten

ekintzak

Eztabaidan nolabaiteko berehalakotasunarekin eta dagoeneko eskuragarri

dauden baliabideekin gara daitezkeen aldaketa proposamenak planteatuko

dira baina zerbitzuen antolamendu egituran aldaketak behar dituzten eta

epe ertainean eta luzean bakarrik bideragarriak diren beste batzuk aurkez

daitezke.

Hala ere, beharrezkoa da prozesuan zehar aintzat hartzea lortu nahi den

xedea pertsonaren bizi kalitatea hobetzeko aukera emango duten aldaketak

sartzea eta pertsona horrentzat bizitzak zentzua eduki dezan lortzea dela,

kontuan hartuta haren nahiak eta lehentasunak, baita egungo egoera


40

abiapuntutzat hartuta ere. Horrek ez du esan nahi kasu guztietan nahi diren

aldaketa guztiak sar daitezkeenik: desiratzen diren aldaketa batzuk

zerbitzuaren benetako aukerak baino harago koka daitezke; beste batzuk

lortzeko denbora beharko da.

Gerta daiteke batzuetan -uste dugun kasuetan baino gehiagotan-, zerbitzua

pertsonaren premia eta nahietara egokitzeko beharrezkoa izango litzatekeen

aldaketaren garrantzia eta eragina gorabehera, zerbitzuak berak erronka

gain hartzea eta aldaketa aurrera eramateko neurri egokiak hartzea. Beste

kasu batzuetan, borondate ona eduki arren, ez da bideragarria izango eta

egoera horietan komenigarria izango litzateke hausnartzea sareko beste

zerbitzu batzuk premietara hobeto egokituko ote diren edo pertsonak

bizimodu independenteagoa izan dezan aukera ematen duten neurriak

hartzea egokia izango litzatekeen.

4.6. Bilera amaitu

Bilera amaitu baino lehen, plana berraztertu eta zenbait ekintza plan abian

jartzerakoan lortutako aurrerapena ebaluatzeko hurrengo bilerarako data

berria zehaztu behar du taldeak. Hala, komenigarria da berraztertzeko

lehenengo bilera hurrengo bi asteren buruan antolatzea.


Abian jartzeko bilera

• Pertsonarekin hitz egin, plana abianjartzerakoan eduki nahi duen esku-hartzea zehazteko.

• Pertsona egokiek parte hartzen dutelalortu.

• Behar den denbora eta denbora nahikoaeskaini bilerari.

• Taldeak nola egin nahi duen lanzehaztu.

41

5. 5. FASEA.- PLANA ABIAN JARTZEA

Ezinduak nola bizi nahi duen eta benetan nola bizi den artean ikusi ohi den

aldeak ezin ezer egite eta nahasmendu sentimenduak sortu ditzake, eta

zaila izaten da nondik edo nola hasi jakitea. Hain zuzen ere, aurreko idatz

zatian azaldu egin bada ere ekintzak nola identifikatu eta adostu behar

diren, hori ez da nahikoa ekintza horien aplikazioa eraginkorra izango dela

eta pertsonaren bizitzan benetako eragina edukiko duela bermatzeko.

Beharrezkoa da benetako emaitzak lortzeko neurriak abian jartzean

esfortzua egitea; horrela, bermatu egingo da planak etengabeko

hobekuntza tresnak direla eta, beraz, bizirik mantentzen direla prozesu

osoan zehar. Abian jartzeko eta jarraipeneko prozesu hau idatz zati honetan

deskribatzen dena da.

5.1. Abian jartzeko bilera

Planaren aplikazio praktikoa, neurri handi batean, profesional talde baten

ardurapean egongo bada, egoitza baten esparruan bizi diren pertsonen

kasuan gertatzen den bezala, hasteko modu onena abian jartzeko bilera bat

antolatzea da ahalik eta lasterren. Beharrezkoa da bileraren dinamizazioa

bizi estiloaren funtsezko plangintzaren bideratzaile gisa jarduten duen

pertsonak edo profesional taldearen arduradunak egitea.

Jarraian, fase honetan erabilgarri izan daitezkeen jarraibide edo irizpide

batzuk eskaintzen dira.

5.1.1. Pertsonarekin (edo haren ordezkariarekin) hitz egin, abian

jartzerakoan zer esku-hartze eduki nahi duen jakiteko

Garrantzitsua da ziurtatzea interesdunak abian jartzeko bileran parte

hartzen duela, bai zuzenean, bai ordezkari gisa edo bere izenean jarduten

duen norbaiten bitartez –zuzenean parte hartu nahi ez badu edo ezin

badu–, bere ikuspegia emate aldera. Bere ikuspegia garrantzitsua da, izan

ere, foro horretan hartuko dira planean erabakitako ekintzei eragiten dieten

antolamenduko erabakiak: zenbaitetan, hain zuzen ere, planak abian

jartzeko behar diren inguruabar guztiak zehazten ditu –adibidez, planak

finkatu dezake pertsonak igeriketa eskolak dituela udal igerilekuan

astearteetan, arratsaldeko 6etatik 7etara–, baina beste kasu batzuetan ez

da xehetasunetan sartzen –adibidez, ezar dezake pertsonak irteera egin

dezakeela zinemara hilean behin, baina noiz zehaztu gabe–. Ondorioz, kasu


42

horietan, komenigarria da pertsona bera izatea, edo haren izenean hitz

egiten duen norbait, xehetasun horiek finkatzen dituena edo horiek

finkatzen laguntzen duena.

5.1.2. Pertsona egokiek parte hartzen dutela lortzea

Bizitza estiloaren funtsezko plangintzan bideratzaile gisa jarduten duen

pertsonaz eta planaren aplikazioaren gaineko ardura zuzenagoa gain hartuko

duen profesional taldeaz aparte, zenbait kasutan erabilgarria izan daiteke

kanpoko pertsonaren bat taldean sartzeko gonbitea luzatzea, betiere, pertsona

horrek paper adierazgarria eduki badezake plana abian jartzerakoan.

Plana abian jartzerakoan laguntza ematen duen bi talde edo gehiago esku

hartzen ariko balitz (adibidez eguneko zerbitzuetako taldea eta egoitza

zerbitzukoa), komenigarria litzateke abian jartzeko bilera luzeagoa izatea

eta jarduteko irizpideak partekatzeko eta adosteko aukera eskaintzea.

Horrela, emandako laguntza guztien arteko koherentzia bermatuko da.

5.1.3. Behar den denbora eta denbora nahikoa eskaintzea bilerari

Bilera hauek profesionalen ezagutza eta ulermen handiagoaren alde egiten

dute, eta ezinduarekin konpromiso sakonagoa hartzen laguntzen dute.

Ondorioz, plana abian jartzeari dagokionez irrika sortzeko joera dute, eta,

beraz, garrantzitsua da bilera horiei denbora eskaintzea, erritmoa behartu

gabe. Martxan jartzearena hasi aurretik bi saio egin behar badira,

komenigarria da horiek egitea.

5.1.4. Taldeak nola egin nahi du lan

Talde bakoitzak bere ezaugarriak eta lehentasunak ditu lan egiteko moduari

dagokionez, eta berezitasun horiek eragina edukiko dute plana abian

jartzerakoan: talde batzuk nahiago dute ongi egituratutako ikuspegia

aplikatzea, horrela hartutako akordioetatik bat bera ere ahazten ez dutela

ziurtatzeko; beste batzuk nahiago dituzte hain sistematikoak ez diren baina

sormen gehiagokoak diren formulak. Edonola ere, orokorrean, bi ikuspegiak

konbinatu ohi dira.

Hori aintzat hartuta, komenigarria da taldekide bakoitzarentzat

garrantzitsua zer den, lan egiteko bere modua zein den eta bere funtzioan


Informazioa erregistratzeaeta plana etengabe ebaluatzea

• Ebaluazioak planaren zati bati bakarrikeragin ahal dio.

• Ezinbestekoa da plana aplikatzen duentaldeak egiaztatzea bere lanaebaluatzea erabilgarria dela, planabizirik mantentze aldera.

43

eroso sentitzeko behar duen sistematizazio maila zein den definitzetik

hastea.

Fase honetan, ezinbestekoa da hurrengo irizpide hauetara egokitzea:

• Lehenengoa ezinduaren nahiei eman behar zaien lehentasuna da,

profesional taldearen nahien aurretik.

• Bigarrena hau da: aurreko puntua onartuta, funtsezkoa da planak abian

jartzeko modalitateak hartzerakoan, horiek ahalik eta gehien egokitzea

taldeko profesionalen lehentasun eta aukerei.

Edonola ere, komenigarria da aintzat hartzea hasieran finkatzen den abian

jartzea aldatu egin daitekeela prozesuak aurrera egin ahala. Gauzak

horrela, esate baterako, taldeak erabaki dezake malgutasunez jardun nahi

duela eta lanaren antolamendua profesional bakoitzaren ardurapean

–egunero– utziko duela, aldez aurretik adostutako ekintza bakoitzarentzat

jarri ahal izan den egutegiari egokitu ordez. Hala eta guztiz ere, aldizkako

berrikuspenetan ikusiko balitz lan egiteko modu horrekin planaren aplikazio

maila baxua dela, beharrezkoa izango litzateke aplikazio hori berriro

planteatzea eta adostutako ekintzak beteko direla bermatuko duen formula

egituratuago bat aintzat hartzea.

5.2. Informazioa erregistratzea eta plana etengabe ebaluatzea

Datorren idatz zatian ikusiko den bezala, garrantzitsua da planaren

berrazterketa formalak aurreikustea, gutxienez sei hiletik behin. Halaber,

horietan komenigarria da bere garaian, hasierako planaren ekintzen

definizioan, parte hartu zuten pertsonek parte hartzea. Aldizkakotasun hori,

ordea, ez da nahikoa planak bizirik jarraitzen duela, ekintza berriak sartzen

direla eta inguruabarren bilakaerari egokitzen doakiola bermatzeko, beraz,

ebaluazioak aldizkakotasun gehiagorekin egitea gomendagarria da.

Jarraian, erabilgarri izan daitezkeen jarraibide batzuk eskaintzen dira:

5.2.1. Ebaluazioak planaren zati bati bakarrik eragin ahal dio

Plana aplikatzerakoan, ebaluazio partzialak egin daitezke. Horien helburua

adostutako ekintza jakin batzuk bete diren edo bete ez diren egiaztatzea

da. Interesgarria da horietan pertsonak berak, bere familiako kideren batek


44

edo kasuaren arduradun gisa jarduten duen profesionalak parte hartzea.

Oso sinpleak izan daitezke, hartutako ekintzek gai bati dagokionez eduki

duten eraginari buruz pertsonak duen iritzia biltzea adibidez, edo senide

batek duena erabaki hau edo bestea aplikatzeko zailtasunei dagokienez.

5.2.2. Ezinbestekoa da plana aplikatzen duen taldeak egiaztatzea bere lana

ebaluatzea erabilgarria dela, plana bizirik mantentze aldera

Plana martxan jartzerakoan lantaldeak bere burua antolatzeko modu

egokienari buruz erabaki ahal duela oinarri hartuta, logikoa da, halaber,

lortutako emaitzak berraztertzeko eta ebaluatzeko modu ezberdinak ere

aplikatu ahal izatea. Talde batzuetan, profesionaletako bat izango da,

egunero, adostutako ekintza ezberdinei buruzko informazioa erregistratzeko

ardura edukiko duena eta taldearen aldizkako bileran hura aurkeztuko

duena; beste batzuetan, ikuskapeneko funtzio hori taldearen

arduradunarena izango da. Beste batzuetan, berriz, kide bakoitzari eska

dakioke gai jakin bati edo planaren zati jakin bati buruzko informazioa

biltzeko erantzukizuna gain har dezala eta lana gainbegiratzeko banakako

bileren esparruan arduradunari informazio hori aurkez diezaiola eta harekin

eztabaida dezala.

Planak bizirik mantentzeko, ezinbestekoa da taldearen lan egiteko moduan

sartzea eta, beraz, eragin nabarmena edukitzea lan egiteko moduetan,

ikuskapena egiteko moduan, txanden antolamenduan eta, garrantzitsuena,

taldeak pertsona hartzen duen eta harekin lan egiten duen moduan.

Jarraibide batzuk lagungarri izan daitezke berrazterketa egituratze aldera:

• Planaren kopia bat hartu, formatu horizontalean (ikusi A eranskina), eta

atal bakoitzean joan idazten eskura dauden elementu berriak. Elementu

horiek pertsonaren izaerari, haren nahi edo lehentasunei, beldurrei, eta

abarri buruzkoak izango dira. Ezagutza berri horiek oinarri izan daitezke

une horretara arte erantzuteke zeuden gai batzuei erantzuteko, eta

baita ekintza berriak definitzeko ere.

• Ikaste erregistro bat erabili. Egunero informazioa erregistratzeko modu

bat da; bertan, jarduera bakoitzaren deskripzioari erantsi egiten zaizkio

hura garatu zen testuinguruari buruzko datuak eta jarduera garatzeko

moduari buruzkoak. Positiboak izandako alderdiak definitzeko saiakera

egingo da, eta baita positibo izan ez zirenak eta, beraz, etorkizunean

aldarazi beharko direnak definitzekoa ere.

Data

Jarduera(zer, non, noiz,zenbat denboraz,

eta abar)

Nor zegoen han(langileak, bestebatzuk, eta abar)

Zerkfuntzionatuzuen ongijardueran?Zerk jarraitubeharko luke?

Zerk ez zuenfuntzionatu?Zer izan beharda ezberdin?

5.3. Ebaluazioa eta berrazterketa egiteko bilera formalak, aldizka

Bizitza estiloaren funtsezko plangintza etengabeko prozesu bat da, bizitza

osoan zehar garatzen dena, eta behar, nahi eta inguruabar berriei egokituz

doa. Horretarako, beharrezkoa da bi mailako ikastea egitea: batetik,

beharrezkoa da ezinduaren gaineko ezagutza etengabe hobetzea; bestetik,

garrantzitsua da taldeak bere buruari buruz ikasten duenari, lan egiteko

moduari eta emandako laguntzen kalitateari eta eraginkortasunari probetxu

handiagoa ateratzea. Ikaste honen berri jasotzeko, garrantzitsua da aldizka

bilera formal bat egitea, bizitza estiloaren funtsezko plangintza berraztertze

aldera. Orokorrean, sei hiletik behingo aldizkakotasuna gomendatzen da,

nahiz eta zenbaitetan urtebeteko epeei erreferentzia egiten zaiela ere ikus

daitekeen.

Bilera honen formatua ekintza plana definitzeko bileraren kasuan hartutako

berdina da. Bilera egiten denean, parte hartzaileek aukera berriak

pentsatuko dituzte, pertsonaren bizi kalitatea hobetzeko eta haien

bizimodua haien desio, lehentasun eta beharrei hurbiltzeko.

Oinarrizko galdera batzuk planteatzea lagungarri izan daiteke, azken

bileratik gertatu diren aurrerapenak zeintzuk diren egiaztatzeko:


45

Ikaste erregistroa


46

Oinarrizko galderak

• Pertsonaren izaerari eta bere desio eta lehentasunei dagokienez, zer elementu berrieskuratu da?

• Zer egiteko saiakera egin da, hau da, zer ekintza gauzatu da pertsonari helburuaklortzen laguntzeko?

• Ekintza hauetatik zeintzuk suertatu dira onak?

• Garatutako ekintzei dagokienez edo horiek etorkizunean edukiko duten aplikazioaridagokionez, zer kezka planteatu da?

Oso positiboa da galdera hauen inguruan eztabaida dagoela sustatzea,

eta, amaitzerakoan, eztabaida beste alderdi hauen gainean oinarritzen dela

lortzea:

Aurrerantz nola egin?

• Zein alderditan behar da ezagutza gehiago eskuratu?

• Pertsonaren zein alderdi berriri hurbildu behar zaio?

• Zer ekintza komeni da mantentzea?

• Zer ekintza komeni da aldatzea?

Eztabaida horri esker, ekintza plana berriro diseinatu ahalko da, antzeman

diren aldaketen eta nahi den bilakaeraren arabera.


III.PERTSONAN OINARRITUTAKOPLANGINTZAREN ERAGINA

47

Pertsonan oinarritutako plangintzak paradigma aldaketa dakar; bertan,

“zerbitzuen eredua” utzi eta “laguntzen eredurantz” egiten da, eta, azken

esparru horren baitan, helburua, batez ere, jarduteko modua eta

ezinduarekiko harremanaren izaera aldatzea da. Behar bezala aplikatuz

gero, emaitza pertsonak nahi duen bizi estiloa ulertzea eta hori nola lortu

daitekeen zehaztea da. Pertsonan oinarritutako plangintzaren aplikaziotik

sortu behar den proiektuak islatu egin behar du pertsonak berak bere

bizitzari buruz duen ikuspegia, eta ez senideena, profesionalena edota

antolamenduarena.

Arretaren filosofia berri bat da, eta, ondorioz, eraginkortasunez aplikatzeko,

ezinbestekoa da antolamenduan oinarri irmo bat edukitzea, haren

formulazioan ageri diren printzipioak eta balioak onartzeko. Pertsonan

oinarritutako plangintzak, modalitateak gorabehera, benetako eragina izan

dezan erakunde baten lan egiteko moduan eta ezinduei laguntza

ematekoan, ez da nahikoa antolamendu horretan zerbitzu jakin batean

integratuta garatzearekin. Ezinbestekoa da, halaber, antolamenduak oso-

osorik ikuspegi hori barneratzea eta hura zerbitzuen multzoari zabaltzea,

eta laguntza ematen duten langileei nahiz zuzendariei eragitea.

Adierazi berri dena ezinbestekoa bada ere, ez da nahikoa: horrekin batera,

beharrezkoa da ezinduaren, bere senideen eta lagunen partetik ulermena

eta onarpena lortzea ere, hau da, loturagatik, plangintzaren diseinuan edota

aplikazioan parte hartze zuzena eduki dezaketen horien partetik.


48

Pertsonan Oinarritutako Plangintzahartzearen eragin ildo nagusiak

Eragina ezinduengan:

� Jabekuntza

Eragina familiengan:

� Ikuspegi aldaketa, ezinduari dagokionez: bere beharrak estaltzen jarraitzea-ren garrantzia, baina, aldi berean, egungo bizitzarako eta etorkizunerakoametsetarako nahien eta lehentasunen garrantzia.

Eragina erakundeengan, bai erakundeengan eurengan, bai zerbitzuengan:

� Eredu hau definitu eta honen aldeko apustua egitea.

� Parte hartzaile guztien integrazioa: pertsonak berak, familiak, erakundea,profesionalak.

� Lan prozeduren definizioa, egituratzea eta etengabeko hobekuntza.

� Prestakuntza eta laguntza jarraituko ekimenak antolatzea.

� Kanpoalderantz irekitzea.

Eragina profesionalengan:

� Aldaketa paperean: aditu izatetik bideratzaile izatera.

� Harremanen aldetiko lotura berria: botere harreman batetik zuzentasunezkoharreman batera.

Denborari dagokionez, bizitza estiloaren funtsezko plangintza sartzea epe

ertain eta luzerako prozesu bat da: zerbitzu batean, urtebeteko edo bi

urteko lana behar izan daiteke, betiere, benetako dedikazioa bermatuz gero.

Horrek ez du esan nahi denbora hori itxaron behar denik lehenengo

emaitzak ikusteko, baina bai plangintza sendotzeko lan egiteko modu bezala

eta ezarritako helburuei dagokienez emaitza irmoak lortzeko.


OINARRIZKO BIBLIOGRAFIA

49

Amado, A.N. & McBride, M. (2001). Training person-centred planningfacilitators. A compendium of ideas. Minnesota, Institute on CommunityIntegration.

Holburn, S. et Al. (2002). Person-centred planning: research, practice andfuture directions. Baltimore, Paul H. Brookes.

Holburn,S. et al. (2007). Person-centred planning made easy. The PictureMethod. Baltimore, Paul H. Brookes.

Mount, B. (1996). Person-centred planning. Finding directions for change usingpersonal futures planning. A source book of values, ideals and methods toencourage person-centred development. New York, Graphic Futures.

O’Brien, J. & O’Brien CL (EDS.) (1998). A Little book about person centredplanning. Inclusion Press.

Pearpoint, J., O’Brien & Forest, M. (1993). Path; a workbook for planningpositive possible futures. Second Edition. Inclusion Press Toronto.

Sanderson, H. (2000). Person-centred planning: key features and approaches.Joseph Rowntree Foundation.

Sanderson, H., Kennedy, J., Ritchie, P. & Goodwin G. (1997). People, Plansand possibilities – Exploring person centred planning. SHS LTD, Edinburgh.

Sanderson, H. (1998). A say in my future. Involving people with profound andmultiple disabilities in person centred planning. Linda Ward.

Smull, M., Sanderson, H., Allen, B. (2001). Essential Lifestyle Planning: Ahandbook for facilitators. Lancashire, North West Training andDevelopmental Team.

PLANAREN HARTZAILEA:

Planaren helburu orokorra

Nortzuk parte hartu dute plan honetan informazioa ematearekin?

Beste nork parte hartu lezake informazioa osatzeko?

Hasierako planaren data:

Hasierako planaren berrazterketaren datak:

A ERANSKINA.BIZITZA ESTILOAREN FUNTSEZKOPLANGINTZAREN EREDUA


50

1. ATALA.- OINARRIZKO DATUAK

Ezindua

Familia

Etxea etakomunitatea

Adiskideak eta

harremanak

Lantokia, egunekozentroa, ikastetxea


51

HARREMANEN BOROBILAREN DIAGRAMA

1. fitxa.- ALDERDI POSITIBOEN ZERRENDA

BERE PERTSONAKO ZER GAUZA GUSTATZENZAIZKIO____________________________________________RI?

______________________________________________REN ZER GAUZA GUSTATZEN ZAIZKIE GAINERAKOEI?

Oharra: Taula honetan pertsonak berak gustuko dituen bere ezaugarriak jaso behar dira, eta baita beste pertsonabatzuk pertsona hauei buruz gustuko dutena ere.

Ezkerreko zutabean, hasierako fasean ezagutzen diren alderdiak zerrendatu behar dira eta, eskuinekoan,aldiz, plangintzaren prozesuan zehar sortzen doazen elementu berriak.

1. _________________________________________

_________________________________________

2. _________________________________________

_________________________________________

3. _________________________________________

_________________________________________

4. _________________________________________

_________________________________________

5. _________________________________________

_________________________________________

6. _________________________________________

_________________________________________

7. _________________________________________

_________________________________________

8. _________________________________________

_________________________________________

9. _________________________________________

_________________________________________

10. _________________________________________

_________________________________________

11. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________


52

2. ATALA.- PERTSONARI BURUZKO DATUAK

2. fitxa.- GAUZA GARRANTZITSUEN ZERRENDA

ZER DA GARRANTZITSUA PERTSONA HONENTZAT:_______________________________________________?

Oharra: Zerrenda honetan pertsonarentzat garrantzitsua den guztiari buruzko informazioa erregistratu behar da:bere harremanen inguruneko pertsonak, gauzak, errutinak, ohiturak, egun bat eta txar bat zer diren.Funtsezkoa da kasu bakoitzean adieraztea ea garrantzitsuena hori pertsona honen bizitzan agertzea edo ezegotea den.

Garrantzitsua da gauzak lehentasun hurrenkeraren arabera zerrendatzea:• Lehenik eta behin, gauza garrantzitsuenak: pertsonaren bizitzan egon edo ez egon eragin garrantzitsuaeduki dezaketenak bizi kalitateari dagokionez

• Bigarrenik, oso garrantzitsuak diren baina ezinbestekoak ere ez diren gauzak.• Hirugarrenik, garrantzitsuak diren gainerako gauzak.


1. _________________________________________

_________________________________________

2. _________________________________________

_________________________________________

3. _________________________________________

_________________________________________

4. _________________________________________

_________________________________________

5. _________________________________________

_________________________________________

6. _________________________________________

_________________________________________

7. _________________________________________

_________________________________________

8. _________________________________________

_________________________________________

9. _________________________________________

_________________________________________

10. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________


53

2. fitxa.- GAUZA GARRANTZITSUEN ZERRENDA

¿ZER DA GARRANTZITSUA PERTSONA HONENTZAT: ______________________________________________?

11. _________________________________________

_________________________________________

12. _________________________________________

_________________________________________

13. _________________________________________

_________________________________________

14. _________________________________________

_________________________________________

15. _________________________________________

_________________________________________

16. _________________________________________

_________________________________________

17. _________________________________________

_________________________________________

18. _________________________________________

_________________________________________

19. _________________________________________

_________________________________________

20. _________________________________________

_________________________________________

21. _________________________________________

_________________________________________

22. _________________________________________

_________________________________________

23. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________


54

3. ATALA.- LAGUNTZEI BURUZKO DATUAK

3. fitxa.- ZEINTZUK DIRA EZINDUA HOBEKIEN LAGUNTZEN DUTENPERTSONEN EZAUGARRIAK?

Oharra: Pertsonari laguntza emateko profesional berri bat kontratatu beharko balitz, zer ezaugarri eduki beharkolituzke? Nola tratatzen dute pertsona laguntza ematen diotenek? Zer egiten dute eta zer ez? Gustuko ezzuen pertsona batek atenditu badu uneren batean, zergatik ez zuen gustuko?


1. _________________________________________

_________________________________________

2. _________________________________________

_________________________________________

3. _________________________________________

_________________________________________

4. _________________________________________

_________________________________________

5. _________________________________________

_________________________________________

6. _________________________________________

_________________________________________

7. _________________________________________

_________________________________________

8. _________________________________________

_________________________________________

9. _________________________________________

_________________________________________

10. _________________________________________

_________________________________________

11. _________________________________________

_________________________________________

12. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________


55

4. fitxa.- ZER JAKIN BEHAR DUTE ETA NOLA JARDUN BEHAR DUTE INGURUNEKO PERTSONEK____________________________ RI LAGUNTZEKO GARRANTZITSUAK DIREN GAUZAK LORTZEN?

Oharra: Pertsonari laguntza emateko profesional berri bat kontratatu beharko balitz, zer ezaugarri eduki beharkolituzke? Nola tratatzen dute pertsona laguntza ematen diotenek? Zer egiten dute eta zer ez? Gustuko ezzuen pertsona batek atenditu badu uneren batean, zergatik ez zuen gustuko?


1. _________________________________________

_________________________________________

2. _________________________________________

_________________________________________

3. _________________________________________

_________________________________________

4. _________________________________________

_________________________________________

5. _________________________________________

_________________________________________

6. _________________________________________

_________________________________________

7. _________________________________________

_________________________________________

8. _________________________________________

_________________________________________

9. _________________________________________

_________________________________________

10. _________________________________________

_________________________________________

11. _________________________________________

_________________________________________

12. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________


56

5. fitxa.- ZER JAKIN BEHAR DUTE ETA NOLA JARDUN BEHAR DUTE INGURUNEKO PERTSONEK____________________________ RI LAGUNTZEKO OSASUN EGOERA ONEAN MANTENTZEN ETASEGURTASUNEKO BALDINTZETAN BIZITZEN?

Oharra: Osasunarekin edo segurtasunarekin zerikusia duten gai asko dauden kasuan, argiago suerta daiteke gaihauek aurreko fitxan ez sartzea, eta gai hauei berariazko fitxa bat eskaintzea. Bertan, inguruneko pertsonekjakin beharko lituzketen alderdiak edo haiek nola jardun beharko luketen jasoko litzateke, pertsonari osasunegoera onean mantentzen eta segurtasuneko baldintzetan bizitzen laguntze aldera. Horrelako informazioaeskuratzeko aukerak ere mugatu daitezke, informazioaren berri nork eduki behar duen adieraziz.


1. _________________________________________

_________________________________________

2. _________________________________________

_________________________________________

3. _________________________________________

_________________________________________

4. _________________________________________

_________________________________________

5. _________________________________________

_________________________________________

6. _________________________________________

_________________________________________

7. _________________________________________

_________________________________________

8. _________________________________________

_________________________________________

9. _________________________________________

_________________________________________

10. _________________________________________

_________________________________________

11. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________


57

4. ATALA.- BESTE ZENBAIT INFORMAZIO

58


6. fitxa.- ERANTZUTEKO DAUDEN GAIEN ZERRENDA

Oharra: Fitxa honetan interesgarri izan daitezkeen baina informaziorik ez duten alderdi guztiak sartu daitezke.Aurreko fitxetan bildutako alderdietatik edozeini buruzkoak izan daitezke. Egia esan, jorratzeko zer gaidagoen gogoratzeko balio du zerrenda honek. Hemen sartutako gai bakoitzari buruz behar den informazioaeskura dagoenean azkenean, informazio hori dagokion atalera edo orrira pasa ahalko da.


1. _________________________________________

_________________________________________

2. _________________________________________

_________________________________________

3. _________________________________________

_________________________________________

4. _________________________________________

_________________________________________

5. _________________________________________

_________________________________________

6. _________________________________________

_________________________________________

7. _________________________________________

_________________________________________

8. _________________________________________

_________________________________________

9. _________________________________________

_________________________________________

10. _________________________________________

_________________________________________

11. _________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

_________________________________________

59


7. fitxa.- KOMUNIKAZIOAREN GAKOAK

Oharra: Fitxa honetan interesgarri izan daitezkeen baina informaziorik ez duten alderdi guztiak sartu daitezke.Aurreko fitxetan bildutako alderdietatik edozeini buruzkoak izan daitezke. Egia esan, jorratzeko zer gaidagoen gogoratzeko balio du zerrenda honek. Hemen sartutako gai bakoitzari buruz behar den informazioaeskura dagoenean azkenean, informazio hori dagokion atalera edo orrira pasa ahalko da.

• “Zer ari da gertatzen?” deitzen den atalean, ahalik eta zehaztapen handienarekin bildu behar dira eguneanzehar gerta daitezkeen edo plantea daitezkeen inguruabar edo gertaera ezberdinak.

• “Zer egiten du pertsonak hori gertatzen den bakoitzean?” izena duen atalean, argi eta garbi deskribatubehar da nola portatu ohi den pertsona –bere jokabidearen ezaugarriak–, inguruabar horietako bakoitzean, etahorrek ezindua ezagutzen ez dutenak lagunduko ditu, bere komunikazio saiakera antzematen. Zenbaitetan, zailada jokabide bat deskribatzea (adibidez, aurpegi bidezko adierazpenak direnean), eta, horrelakoetan, argazki batedo bideo bat izan daiteke azalpenak emateko modu erraz eta adierazgarriena.

• “Nola interpretatzen dugu?” izena duen idatz zatian, pertsona ezagutzen duten eta harekin harremanetan egonohi diren pertsonentzat jokabidea zer den jasotzeko saiakera egin behar da, hau da, hura nola interpretatzenduten. Interpretazio bat baino gehiago egon daitekeenean, garrantzitsua da guzti-guztiak jasotzea.

• “Nola erreakzionatu behar dugu?” izena duen atalean, aipatu egin behar da zein den laguntza ematendugun pertsonok jokabide horiei erantzuteko hartu behar dugun jokabidea, erantzun ereduan koherentziaeta iraunkortasuna bermatze aldera.

Errazena, komunikazio fitxa erdiko bi zutabeetatik hasiz betetzea izaten da, ondoren muturretako bizutabeen gainean lan egiteko.

Zer ari da gertatzen?Zer egiten du pertsonak

hori gertatzen denbakoitzean?

Nola interpretatzendugu?

Nola erreakzionatubehar dugu?

Zer ari da gertatzen?Zer egiten du pertsonak

hori gertatzen denbakoitzean?

Nola interpretatzendugu?

Nola erreakzionatubehar dugu?


60

8. fitxa.- PERTSONARI BIZITZEA GUSTATUKO LITZAIOKEEN MODUAREN ETA EGUN BIZI DEN MODUARENARTEAN ALDERAKETA EGITEKO DATUAK

Oharra: Fitxa honetan pertsonari edukitzea gustatuko litzaiokeen bizitza eta benetan daraman bizitza alderatzekosaiakera egin behar da. Zehazkiago esatearren, aurreko idatz zatietan pertsonaren bizitzarentzatgarrantzitsutzat jotako gauzetatik egun zeintzuk betetzen diren eta zeintzuk ez ikusteko saiakera egin beharda. Horrela, zer alderdi mantendu behar den berean eta zer alderdi aldatu behar den zehaztuko da.Horretarako, komenigarria da bizitzako alderdi ezberdinak berraztertzea: non bizi den, zer egiten duenegunean zehar, norekin pasatzen duen denbora, jasotzen dituen laguntza zerbitzuak, zer egiten duen ongipasatzeko, eguneko une ezberdinetan dituen errutinak, eta abar.

ZERK FUNTZIONATZEN DU?GARRANTZITSUTZAT JOTAKO GAUZETATIK

ZEINTZUK GERTATZEN DIRA EGUN?

ZERK EZ DU FUNTZIONATZEN?GARRANTZITSUTZAT JOTAKO GAUZETATIKZEINTZUK EZ DIRA GERTATZEN EGUN?

___________reniritziz

Familiaren etalagunen iritziz

Zerbitzukoprofesionaleniritziz


61

5. ATALA.- EKINTZA PLANA

9. fitxa.- EKINTZA PLANA

Oharra: Aurreko fitxan egindako alderaketa aintzat hartuta, hemen identifikatu egin behar da zer egin dezakegunongi funtzionatzen duten gauzek berean jarraitzeko eta funtzionatzen ez dutenak aldatzeko.

Zer egin behar da?Zer

maiztasu-narekin?

Zenbatdenboraz?

Nor daarduradun?

Noizko jarribehar daabian? Ebaluazioa-

ren data Emaitzak

EMAITZENBERRAZTERKETA


62


B ERANSKINA.BIZITZA ESTILOARENFUNTSEZKO PLANGINTZAPROZESUAREN AUTOEBALUZIOAEGITEKO TXANTILOIA

63

Autoebaluazioko txantiloi honek gida gisa balio du, berrazterketa egiteko unea iristendenean (sei hiletik behingo aldizkakotasuna eduki ohi du) egiaztatzeko ea bizitzaestiloaren funtsezko plangintza aplikatzeko fase bakoitzean aurreikusi ziren urratsguztiak egin diren edo ez. Prozesuan zehar ere erabilgarri izan daiteke, fase jakin batekduen garapena egiaztatzeko hurrengora igaro baino lehen.

1. Planifikatzen hasi baino lehen

Jarri gurutze bat baieztapen hauetako bakoitzari dagokion laukian, plangintzaprozesuaren errealitatearekin bat egiten duela uste duzunean:

Zure ustez, pertsonari laguntza eta zerbitzuak ematen dizkiotenek behar bestekogaitasuna eta benetako aukera edukiko dute plangintza hau abian jartzeko.

Ezintasunen bat duen pertsonarekin eman duzun denborak, hari buruz edukidezakezun ezagutzak eta bien artean dagoen konfiantza harremanak pentsaraziegiten dizu zu izan zintezkeela bideratzailearen funtzioa gain hartzeko pertsonaegokia.

Argi duzu zein den planaren helburu nagusia pertsonaren ikuspegitik.

Pertsona prozesuaren erdigunean benetan egotea eta hartan ahalik eta esku-hartze handiena edukitzea nola lortu definitu duzu.

Plangintza prozesua azaldu diozu pertsonari edo haren ordezkariari, eta uste duzuhark ulertzen duela bizitza estiloaren funtsezko plangintza zertan datzan etaprozesua nola garatuko den.

Pertsonaren harreman ingurunea diseinatu duzu.

Pertsonarekin jarraibide edo oinarrizko arau batzuk adostu dituzu, eta horiekprozesuan zehar errespetatzekoak izango dira.

Harekin finkatu egin duzu zein pertsonarekin izan daitekeen interesgarri hitzegitea, plana lantze aldera behar den informazioa biltzeko.

2. Informazioa biltzea

Pertsonak alderdi positiboei buruzko galderei erantzun die, nagusiki pertsonarenalderdi positiboei buruzkoak: zer gauza atsegin ditu bere izatetik, zer gauzaatsegin dituzte beste pertsona batzuk. Hala badagokio, haien laguntza eskuratu dakasuan kasuko laguntza eman dezaten.

Solasaldia mantendu da pertsonarekin, eta solasaldi horretatik eratorritakoinformazioa erregistratu da.

Prozesuaren hasieran elkarrekin adostutako arauak edo oinarrizko jarraibideakjarraitzen ari da pertsona.


64

Pertsonak ezin badu hitzez komunikatu, “komunikazio fitxa” bete da harekindenbora gehien egiten duten inguruneko pertsonekin. Helburua erreakzioak, nahiakedo gaitzespenak interpretatzea ahalbidetuko duen tresna bat eskura edukitzeaizango da.

Komunikazio fitxa ezintasunen bat duen pertsonagandik hurbil dauden bestepertsona batzuekin aipatu duzu, eta informazio horren ondotik osatu duzu fitxahori.

Pertsonarekin batera, plana diseinatzeko behar den informazioa eman dezaketenharremanen ingurunea identifikatu duzu, eta lehentasun hurrenkera finkatu duzupertsona horiekin hitz egite aldera.

Solasaldia edukitzeko modu ezberdinetan trebatu zara.

Pertsona horiekin edukitako solasaldietan egun on bat eta egun txar bat zer direnjakiteko galderak sartu dira, eta baita eguneko une ezberdinetako eta testuinguruezberdinetako errutinei eta errituei buruzko informazioa eskuratzekoak ere.

Pertsona horiekin bilera bat antolatzea erabilgarriagoa izan daitekeen planteatu da,taldeko elkarrizketa baten esparruan informazioa biltzeko, banakako elkarrizketaedo solasaldietan bildu ordez. Bide hori aukeratu bada, beharrezkoa da gutxienez 2orduko saio bat erabili izatea esku hartzen duten pertsonen multzoarekin.

3. Hasierako planaren diseinua

Alderdi positiboei buruzko galderei emandako erantzunak aztertu dituzu, hain zuzen erepertsonaren alderdi positiboei buruzkoak, eta informazio hori 2. ataleko 1. fitxanerregistratu duzu.

Gustukoen dituen gauzei buruzko erantzunak, egun on bat edo txar bat zer denargitzen dutenak, errutinakoak eta errituetakoak aztertu dituzu, eta, informaziohorren arabera, pertsonarentzat garrantzitsua zer den eta garrantzitsu zeinneurritan den erregistratu duzu.

Pertsonarentzat garrantzitsuak diren gauzei buruzko galderei emandakoerantzunak aztertu dituzu, eta pertsonaren bizitzan egotea edo ez egoteagarrantzitsu zer den erregistratu duzu, eta baita alderdi horietako bakoitzari zergarrantzi maila ematen zaion ere.

Elkarrizketatu diren pertsona ezberdinekin lortutako informazio batzuk egiaztatzensaiatu zara, informazioaren fidagarritasuna bermatze aldera.

Harremanen ingurunean, pertsonarentzat garrantzitsuen nortzuk diren finkatzensaiatu zara, eta baita harreman hori nola mantendu daitekeen eta harremaneningurunea zabaltzea behar den edo komenigarria den finkatzen saiatu ere.

Informazioa jasotzeke duten alderdien zerrenda egin duzu. Informazio horieskuratu ahala, gai horiek informazioa jasotzeke zuten gaien zerrendatik kendudira. Sortzen joan zaizkizun beste gai batzuk ere erantsi dituzu.

Ezintasunen bat duen pertsonaren ustez garrantzitsuak diren eta zure iritzizgarrantzitsuak diren gauzen arteko bereizketa egin duzu.


65

Ezintasunen bat duen pertsonaren ustetan garrantzitsu nor den eta zure iritzizgarrantzitsu nor den artean ere bereizketa egin duzu.

Planaren zirriborroa berraztertu duzu pertsonarekin, eta hura pozik dago bertanbildu den informazioarekin.

Egiaztatu egin duzu ea planak pertsonak barreiatzea nahi ez duen informaziorenbat biltzen duen eta, hala izanez gero, informazio hori berariazko atal batean sartuduzu, sarrera mugatuko atal batean hain zuzen (izaera konfidentzialekoa).

Zure konfiantza duen pertsona bati eskatu egin diozu plana irakur dezala eta esandiezazula, bere ustez, edukiak ongi azaldurik dauden. Haren iradokizunak edooharrak erantsi dituzu.

4. Bizitza estiloaren funtsezko plangintzaren bilera

Bilera pertsonaren nahiak aintzat hartuta antolatu duzu –nor bertaratu behar den,noiz eta non egin behar den, bileran zertaz hitz egitea nahiko lukeen... bezalakogaiei dagokienez–.

Pertsona prozesuaren muina da eta parte hartze aktiboa du bertan, izan ere, ahalden heinean, bere bizitzan gustuko dituen gauzak (funtzionatzen duena) eta direnbezala ez izatea gustatuko litzaizkiokeenak (funtzionatzen ez duena) identifikatuditu. Halaber, funtzionatzen duena mantentzeko eta funtzionatzen ez duenaaldatzeko ekintza batzuk ere adierazi dituzu.

Familia kezkatzen duten eta haientzat garrantzitsuak diren gaiak erregistratudituzu.

Bada ekintza plan bat, pertsonari edukitzea gustatuko litzaiokeen bizi estilorantzegiten laguntzeko zer eta nork egingo duen deskribatzen duena. Halaber, osasunegoera ona edukitzea eta segurtasuneko baldintzetan bizitzen laguntzea dahelburua.

Ekintzek adierazi egiten dute haiek aplikatzearen arduradun nor den.

Ekintzek ekintza noiztik aurrera garatu behar den adierazten dute.

5. Plana abian jartzearen garapena

Abian jartzeko plan bat diseinatu duzu.

Abian jartzeko planak pertsonaren ikuspegiak barne hartzen ditu.

Planak islatu egiten du pertsonak hartan zein neurritan esku hartu nahi duen, huraabian jartzeko garaian, eta nola egin nahi duen lan taldeak.

Planak neurriak jaso ditu, aplikazioa eraginkorra dela ziurtatzeko.

Planak elementuak barne hartzen ditu, behar bezala aplikatzen ari den ebaluatzeko.

6. Ikaste jarraitua

Berraztertzeko aldizkako bilerak daude (gutxienez sei hiletik behin), eta horiekaukera ematen dute pertsonari buruz pixkanaka ezagutzak eskuratu ahala etaplanaren aurrerapenen arabera ekintza berriak pentsatzeko.

Taldeak ikuspegi erabat berri batetik ikusten du pertsona, eta aukera berriaksortzen ditu pertsona bere lehentasunekiko egokiagoa den modu batean bizi ahalizan dadin.

66


PRAKTIKAONAKezinduei emandako arretan

HOBETO BIZITZEABizitza EstiloarenFuntsezko Plangintza

PRAKTIKA ONAK

ezinduei emandako arretan

Jokabideari lotutako laguntza positiboko gida hau Hobeto BizitzeaProiektuaren barruan kokatzen da. Proiektu hori Arabako ForuAldundiak sustaturikoa izan da, zerbitzuak atenditutako pertsonen bizikalitatea hobetzean oinarritutako arreta eredu baterantz orientatzekoxede nagusia edukita.

Arreta eredu hau ikuspegi, kontzeptu eta arreta jarraibide aurreratue-nak, pixkanaka, zerbitzu ezberdinetan sartzearen inguruan antolatutadago:

• Laguntzen paradigma eta eredua.• Pertsonan oinarritutako plangintza.• Bizi kalitatearen kontzeptua eta dimentsioak.• Jokabideari lotutako laguntza positiboa.

Ikuspegi berri horren ondotik, erronka ezinduen arretan, profesionaldiren aldetik, esku hartzen duten pertsonen lan jarraibideak egokitzeada, bai haien funtzioa plangintza eta esku-hartze teknikoan oinarritzendenean, bai zerbitzuen eguneroko antolamenduan, funtzionamenduaneta arretan oinarritzen direnean. Halaber, esku hartzen duten pertsonaguztiengan, halabeharrez, jarrera aldaketa esan nahi du: inolakozalantzarik gabe profesionalena, baina, baita ere, erabiltzaileena eurenaeta haien senideena. Azken batean, aldaketaren aurrean egon ohi denerresistentzia naturala gainditzeko esfortzu bateratua edukitzea esannahi du.

Espero dugu Hobeto Bizitzea proiektuaren esparruan landutako etaadostutako prestakuntza material hauek helburu horretan laguntzea.

Documents

Hobeto bizitzea. Bizitza estiloaren funtsezko plangintza