O municipio de Poio atópase no centro da provincia de Pontevedra. Ten unha superficie de

ao redor de 34 km², que se reparten en cinco parroquias: San Salvador, San Xoán,

Combarro, Samieira e Raxó. Todo o municipio se articula ao longo da estrada PO-308, que

nos ofrece un panorama xeral do mesmo e unhas magníficas vistas. Aparecen ante os

nosos ollos unha gran variedade de paisaxes: desde o maxestuoso mosteiro de Poio ata

as tranquilas praias de Raxó e Samieira, pasando pola ineludible zona histórica de

Combarro.

NO IES DE POIO (Lugar de FONTENLA):

A palabra POIO deriva da voz latina PODIUM que significa outeiro ou según Murguía

“tribunal ou local que ocupaban os principais” O Padre Sarmiento di “ creeré que el

Monasterio Pheonense, o Castro-Feonense, o Castro Beonense, que dice ser el de Poyo,

sería por la mejor disposición de su sitio, como cabeza o Cenobio de todos los demás

más pequeños”.

Manuel Murguía di: “É probable que Poio foi centro de diversos mosteiros do seu

arredor como o de Tambo, San Martiño, o de donas en Tomeza”

Glosario de la Lengua Gallega do PadreMartiño Sarmiento a través da adaptación de

Veinticuatro horas en el Convento de Poyo de Víctor Lis Quibén.

Adaptación de Galicia, tomo III de España-sus monumentos y artes- su naturaleza e

Historia de Manuel Murguía.

FONTENLA: Do latín FONTANELLA, fonte pequena

As mozas de San Martiño teñen a color do leite

comen o caldo sen unto e as sardiñas sen aceite

Cantiga popular

Na biblioteca do IES de Poio

andan as zocas faladoras

e habitan os trasnos dos libros;

se te deixas por eles enfeitizar,

verás como sempre os vas lembrar.

Así nos pasou a nós,

desde a Louriña e o Baixo Miño,

tamén desde a veciña Sanxenxo

aquí quixemos chegar

para con vós neste día estar. IES San Paio

Lectura autumnal

Na serã escalaçada

remanece o meu fastio

no azul dos tolhe-merendas

e no marelo dos vímbios.

Na brétema se arrandêa

meu coração esquencido,

mentras o orvalho destece

os contornos fugitivos.

Cando queiras podes vir,

feliz ensono perdido,

que a luz ja vai debecendo,

das mãos escorrega o livro

e na fiestra, embaçados,

choram docemente os vidros...

(Fermín Bouza Brey, Seitura)

NA PATRIA DE CRISTÓBAL COLÓN

(...) La patria del Almirante, su verdadera cuna, fué siempre un misterio (...)

Así estaban las cosas, cuando nuestro ilustre paisano don Celso García de la Riega lanzó

a la publicidad su Colón, Español. Y fué como si lanzase un peñón en un estanque de

ranas croadoras, en una serena noche de Mayo. Todo el mundo se calló, de pronto,

sobrecogido por los formidables documentos aportados por el escritor gallego,

documentos que demostraban palmariamente que Colón no sólo había nacido en

España, sino que era gallego, pontevedrés, del enxebre barrio de Porto Santo…

¿Mi opinión ante el problema? Sin dudas, sin vacilaciones, de ferviente colombismo

galaico...

(Antonio Rey Soto, 1920, prólogo al libro de José Rodríguez Martínez, Colón

español, hijo de Pontevedra)

SANTA TRAHAMUNDA (I) no lugar de Fontenla- San Martiño.

“Di o Padre Sarmiento no seu Glosario de voces de la Lengua gallega que no lugar de

San Martíño da parroquia de San Xoán houbo un convento antiquísimo de monxas

xunto á capela adicada ao santo; neste convento viviviu como abadesa ou monxa a santa

da nosa lenda, bela e inxénua. O convento estaba situado nun outeiro e dominaba o val

de Poio e Trahamunda (a nosa santa doncela), desde el contemplaba os campos,

piñeirais e a ría de Pontevedra; ata os seus oídos chegaban os tanxidos da campá do

convento de San Xoán de Poio.

No século IX as costas víronse ameazadas polos piratas mouros e un día estando

Trahamunda e as súas compañeiras de cenobio adicadas ao rezo chegou ás portas do seu

convento Hassan-ben-Melik, cabaleiro árabe e faise con numeros cativos do lugar que

leva a Córdoba, entre eles Santa Trahamunda. Alí o califa tentou que a monxa

renunciase ao seu Deus e ante as súas negativas ordenou que a encerrasen nunha

mazmorra...”

Adaptación de Veinticuatro horas en el Convento de Poyo de Víctor Lis Quibén.

D´ali daquel chan

tan alto e estremo

se ve tod´a vila

cos seus arrodeos.

Se ve o mar bravo

se ve o mar quedo,

de Ons e de Tambo

as ilhas a o lexos.

Se ven Portonovo

e xunto Sanxenxo,

Marín e Combarro

Lourido e Campelo.

Se ven o Castrove

e mais Montecelo.

O poeta Marcos da Portela. Biblioteca gallega.

NO MOSTEIRO (SAN XOÁN DE POIO):

“ La fachada del edificio, de amplias proporciones, es una hermosa obra de fines del

siglo XVI y presenta todo el aspecto severo de cualquier monumento renacentista:

largos lienzos de sillería, con ventanas y balcones que nologran desvanecer su

monotonía” (…)

“El monumento más antiguo que guarda la iglesia es el sepulcro atribuído a Santa

Trahamunda, un túmulo visigótico de granito, quizá fechado en el sigloVIII o IX y

situado en la capilla del Cristo…”

SANTA TRAHAMUNDA (II):

“No anoitecer do 23 de xuño (once anos despois de ser raptada polos mouros), o

muezzín chamaba a oración e anunciaban as vésperas de San Xoán con claríns,

trompetas e dulzainas; Trahamunda pensaba con anguria nas festas que ao día seguinte

se celebrarían no Mosteiro de Poio en honor a San Xoán e entón exclamou “Oh Señor,

quen estivera mañá en san Xoán de Poio para celebrar esta festa!”.

De súbito iluminouse a súa prisión e un anxo se lle apareceu para dicirlle que estaría en

Poio ao día seguinte, cunha póla de palma na man dentou sobre o seu manto que foi

elevado polos anxos para levala ao lugar que tanto botara en falta. No momento en que

Trahamunda puxo os pés no adro da igrexa, cravou a póla de palma que prendeu e

estivo tenra ata o ano 1578 no que aínda hoxe se coñece co nome de Campo da Palma”

Adaptación da Crónica general de la Orden de San Benito do Padre Yepes.

SAUDADE

Iste delor da terra, que me aruña

na outa cova dos soños onde teño

o meu segredo amor;

ista percura

de vieiros sin termo para o esprito

esligante de terra non andada;

iste voar ás toas polos ares

do degaro, do afán, da señardade...

Iste querer e non querer, aeito

loitando por abrirse na fiestra

do pensamento; ista doente arela

dun día lumioso; iste desleixo

do corpo que me leva manseliño;

ista fondal anguria

de brétemas, en roda dunha espranza...

Ista saudade, ¡ai, Deus!, si Tí ma deches,

non a tires de min, pois nela vivo.

(Xosé María Álvarez Bláquez, Canle segredo)

A SAUDADE

Saudade é o tecer lento dun fío

somnámbulo que vai soñando a vida,

unha leve e recóndita ferida

que o corpo fai tristeiro e vagantío.

Ninguén comprenderá nunca ese río

que non tivo nacente nin medida,

ribeira, canle ou meta coñecida,

presencia, consistencia ou señorío.

Un aire de tristeza e de soidade,

unha luz solagada e estremecida,

unha melancolía de confín.

Iso é o que o home nomeou saudade:

A conciencia secreta e malferida

de que na alba da vida está a súa fin.

(Xavier Seoane, Vagar de sombra)

SOMOS A XENTE DO PEIXE,

do mar azul e salado.

Terra a nosa, compañeiros!

Do mundo o mellor regalo.

De pinares rumorosos

altos montes coronados,

ladeiras verdes, fresquiño

dos regatos e dos prados.

Nosas rías nacaradas,

como recordo adorado

da xentileza das augas

viven sempre namorando.

As súas inquietas olas

unhas tras outras bicando

as douradas areíñas

rezan salmos do pasado

E tal a xente maxina

daqueles dulces encantos

que solo no ceo pensan

podrán por ben superalos.

Padre Manuel Cereijo Íntimas.

¿Recuerdas el verano del 90, Combarro

sus callejas de grueso

granito salitroso, la ría enternecida

por la luz elegíaca de aquel atardecer

de finales de agosto?

A los piés de los hórreos –marea baja-,

el cinturón de algas y despojos,

y el olor tentador, en el pairao,

de las sardinas que aquel viejo asaba

entre humo y bromas con las camareras.

Horas de amor. Las barcas

cabeceaban como adormecidas.

¿Recuerdas las sardinas, con aquellos

cachelos

y aquel vinillo verde

de las parras costeras, nutridas por las

olas?

Miguel D´Ors, Sol de Noviembre

Chámanse hórreos de madeira aos que levan a cámara totalmente feita deste material –

xeralmente de castiñeiro- xa que os soportes son xeralmente de pedra e é sempre

rectangular. Serve para gardar o gran.

As construcións da arquitectura popular. Manuel Caamaño Suárez.

O PIORNO

Védeo…! foi, da humilde aldea

hucha santa d´a fartura,

o símbolo d´a tulla cheo

que, valeiro, mostra a ensea

d´a pobreza e d´a tristura.

(...)

Foi n´outro tempo sostén

d´aquel fogar venturoso,

qu´e hoxe n´habita ninguén;

pois foron caíndo a ren

d´amorte n´o eterno foso.

(...)

Lisardo R. Barreiro.

(...) “ Combarro es acaso el pueblecito de pescadores más pintoresco e interesante, de

más eficacia sugeridora, de más intenso colorido localdel mundo. Apiñadas a uno y otro

ladao de las sinuosas callejas –en las que solo muy de tarde en tarde se siente el latido

de la circulación humana- casas envejecidas de un solo piso, abiertas en el frontis por un

portón y dos o tres ventanales que dan a un ancho y franco balcón corrido, que vuela

sobre un par de columnas formando soportal, siempre independiente de los de las

viviendas adyacentes. Acaso, para el acceso al piso, se adosa al muro jabelgado, ancha

escalerade piedra, protegidaal igual que el patín, de robusta balaustrada tallada en

granito.

Las ruas, replantes, angulosas, accidentadas parten de mezquinas plazuelas, donde un

crucero se yergue solitario, para confluir en el atrio parroquial.

(…) En los breves saledizos, sin árboles ni flores, los hórreos espatarrados sobre seis

piés derechos”canastro” tejido de gruesas mimbres ytejado pajizo, con una cruz sobre el

postigo…”

Valentín Paz Andrade. Por tierras de Galicia. Combarro. Diario de Pontevedra.

21/09/1920.

San Roque de Combarro

ten o tellado de vidro

que llo deu un mariñeiro

que se viu no mar perdido

Combarro ten viño e patacas

e bos barquiños xeiteiros

as mociñas máis bonitas

as fillas dos mariñeiro.

Cantigas populares.

As mociñas de Lourido

fixeron un xuramento

que non saían de casa

ata que calmase o vento.

A aldeíña de Campelo

ten un lavadoiro rico

onde lavan as rapazas

o paíño do domingo.

A aldeíña de Campelo

de lonxe parece a vila Praia de Lourido

ten unha rosa na entrada

e un caravel na saída.

CANTIGAS POPULARES

Cabeza de peixeira de Maside

O mariñeiro no mar

tira polo cobertor

como che hei de ter cariño

se ti non me tes amor

FONTES:

Aparicio, Buenaventura. A tradición oral en Poio. Deputación de Pontevedra. 1992.

Dacosta Paz, Andres: Valentín Paz-Andrade e Combarro.1920.

http://medias.farodevigo.es/documentos/2012-11-04_DOC_2012-10-

04_22_35_57_farocultura.pdf

Murguía, Manuel. Galicia, tomo III de España-sus monumentos y artes- su naturaleza e

Historia.

Antonio Rey Soto, 1920, prólogo al libro de José Rodríguez Martínez, Colón

español, hijo de Pontevedra

Páxina web do Concello de Poio:

http://www.concellopoio.com/turismo.php?area=02&seccion=01&subseccion=076

Paz Andrade, Valentín. Por tierras de Galicia. Combarro. Diario de Pontevedra.

21/09/1920.

Vázquez, Lois. Os irmáns Cereijo Muíños.Publicaciones del monasterio de Poyo. 1986.

O noso agradecemento ao historiador Andrés Dacosta Paz pola súa

orientación e pola súa desinteresada transmisión de textos.

O noso agradecemento ao profesor José Manuel Moya pola súa

amabilidade e polas súas fotos.

Club de lectura “Pedra do Acordo”:

http://pedradoacordo.blogspot.com.es/

Club de lectura “Os trasnos dos libros”:

http://ostrasnosdoslibros.blogspot.com.es/