Nafarroako gehigarria / Ostirala, 1994ko urriaren 21a / IV. urtea /149 . zenbakia

Beran irailean ospatu zen Nafarroa Oi-nezen sinboloa izan zen: bere helburua lortzeko Bidasoa ibaia traba guztien aurka igoko zuen izokina. Izan ere, izo-kinak—Labiaga Ikastolak— bide osoa egin nahi zuen, haur eskolatik 18 urte arte. Horretarako, —Bigarren Mailako Hezkuntza emateko— behar zuen, hain zuzen, jaialdia. Polemika, baina, ez da berandutu, Nafarroako Gobernuak

Izokina ur uherretan

Bortzirietako ikastetxe burua izendatu baitzuen Berako Institutua. Eskola Publikoko partaideek diote ikastola itxi dela hagitz, eta alderdi osorako kalita-tezko ikastetxe bateratu bat egiteko aukera galdu dela. Ikastolakoek, aldiz, proiektu berezia —beren proiektua— dutela azpimarratzen dute, eta uko egi-ten diote eztabaidetan aritzeari. Ur uherrak izokinarendako.

Zilarrezko ezteiak

Nafarroa osoko dozena er-di ikastolak bere 25. ur-teu-rrena ospatuko dute

aurten. Enblematikoenetarik eta ikasle kopuru haundienak dituzten gehienak, tartean. Nola edo hala, hortaz, Ikastolak bere zilarrezko ezteiak eginen ditu 1995.ean Na-farroan. Ikastetxe bakoitza bere kasa abiatu bada ere berea presta-tzera, denak biltzen dituen Fede-razioak ez du galduko ospakizun honen kariaz arrabotsa ateratzeko parada. Zentro hauen etorkizunak publizitatea eta premia duela ikasi dugu ez aspaldi.

.Gisakoetan ohi denez, lorpenak azpimarkatuz mintzatuko dira se-guraski kanpora begira. Pedago-giaren. mundura ekarri dituzten

berrikuntzez landa, euskarazko , irakaskuntza katakunbetatik jalgi I eta normalkuntza bidean emana diegu zor. Badute zertaz harrotu . zertaz harrotu badutenez. Aalabai na, penagarria litzateke horretara mugatzea.

Lorpenak aunitz izanagatik. nolabaiteko porrotaren itzaletik ere ez dira libratu. Eskualde erdal dunetan bereziki, ikastolak —ikastetxe publiko elebidunak bezala— erdipurdiko tresna baiz i k ez dira gertatu haurrak benetari euskalduntzeko. Hainbertze ikas-leren euskara maila lekuko. Etxe-tik erdaldun izan arren, haurren mintzamenak, ulermenak, idaz-menak eta irakurmenak hobera egiten dute urtetik urtera rr|urgiltze

Amen eta omen AINGERU EPALTZA !

sistemaren bidez ematen zaien irakaskuntzari esker. Mintzame-nari dagokionez, baina, aitzinetik eten nabarmenajasaten du maiz

13-14 adin kritikora ailegatuta. Ikasgeletan ikasten duten euskara ez bide dute jada aski une horietan uholdeka etortzen zaizkien bizi-pen, asmo eta burubide berriak adierazteko.

Adin horretan, nerabeak hiz-kuntza jolasgai ere izan daitekeela deskubritzen du, baina ikasgaieta-ko hizkera zurrunetik edo maisu-maistra frankoren adierazkortasun eskasetik deus gutti balia daiteke hitz-jokuak egiteko. Sexua gai nagusia da neska-mutikoen sola-

' setan, baina Gizarteko liburuan ikasitakoak hiztegi pobreegia osa-tzen du gaiari zuku guzia ateratze-rakoan. Diferente izan nahi dute inguruko nagusiengandik eta di-ferentzia hori hizkeraren bidez markatu, baina irakaskuntza siste-mak horretan ere umezurtz uzten

ditu, bere baitan diferentziak, be-rezitasunak, debekaturik baitaude, baita hizkerakoak ere. Edo hizke-rakoak bereziki.'

Lehenagotik egiten ez bazuten, erdaraz joko dute zuzenean eta lotsarik gabe. Beharko, mutu gel-dituko ez badira. Haietariko zen-bait berreskuratuko dira gero 'kontzientzia' delakoaren xirimo-lak jotzen dituenean.'Bertze ba-tzuk, euskaraz lau hitz elkarri lo-tzeko gauza ez dira izanen ikasgela utzi eta urte guttitara. Izerdi eta diru aunitz alferrik galduak. Pro-lema ikastolatik kanpo dagoela ihardetsiko zait, eta errua gizar-teari eta inguramenduari iepora-tuko. 'Biga gu-ka' hasteaz gain, ordea, horretaz gogoeta egiteko egokiera ona izan liteke heldu den urtekoa. Gure artean. .

GUREAUKERAK

ERAKUSKETAK Nafarroako Paisaia Jcmis Lasterra pintorearen erakusketa zabalik dago Lizarrako Gustavo de Maeztu Museoan. Astelehe-netan itxita, honako ordutegia du beste egunetan: astean zehar l l .OOetat ik 13 .00etara e ta 17.00etatik 19.00etara; jai egu-netan ll.OOetatik 13.00etara. Azaroaren 2a arte iraunen du.

'Bardeak, basamortuaren ar-keologia' izenburuko erakusketa zabalik dago Nafarroako Mu-seoan azaroaren 6a arte. Bertan, herrialdeko eremu honetan izan-dako aldaketak agertzen dira, bere ezaugarriak erakutsiz. Goiz eta arratsaldez joan daiteke aste-gunetan, igandean itxita baitago.

ZINEMA 'Alien, el 8° pasajero' izeneko pelikula botako dute gaur ostira-la, urriak 21, Nafarroako Mu-seoan, Monstruo eta beldurrezko zinema zikloaren barruan. Arra-tsaldeko 19.30etan hasita, sarre-ra dohainik izanen da.

'El rapto' izenburuko filmea eskainiko dute heldu den ostegu-nean, hilak 27, Iruñeko Olite zi-neman. Nafar Ateneoak Zinema Mexikarrari buruz antolatu duen zikloaren barruan, arratsaldeko 20.00etan hasiko da.

'Geronimo' izeneko pelikula botako dute bihar larunbata, hi-lak 22, Arrizabalagan. 'Udazke-neko Bira' kanpainaren barruan, gaueko 21.00etan hasiko da, he-rriko pilotalekuan.

ANTZERKIA 'Munduko malabaristenak' antzezlana taularatuko du bihar larunbata, hilak 22, Zirko Ttipia taldeak Labaienen. 'Udazkeneko Bira' kanpainaren barruan, arra-tsaldeko 17.00etan izanen da, herriko plazan.

Iruña Pequeño featro an-tzerki taldeak 'Bazten utzitako panpinaren historia' izeneko la-na aurkeztako du asteburu hone-tan Ituren eta Antzin herrietan. Gaur arratsaldeko 20.00etan Itu-renen ariko dira, Trinketean; eta igandean, urriak 23, Antzinen taularatuko dute obra hau, arra-tsaldeko 18.00etatik aurrera, he-rrikoplazan'..V .". . .

, •oooooooooooooooooopooooocpooooooooooooooooooo

OAIZAKA ARANGUREM

Izargiren aitari, Txantreako Lehoiari eta, naski! bertzeei

j Udazkeneko belar sortube-"rriaren usaina doakizue gu-

tun honetan. Inguratzen nauen ariztiaren gorri-ubeldua bidali na-hi dizuet esaldiotan. Ehiztarien tiroek eten nahi duten usataldeen

abiadura oparitu nahi dizuet hiru minutuotan, Dastatzen ari naizen urraren gustua ezarri nahi dut zuen mihietan. Hor behei t iko errekaren soinu kilikagarria dan-tzan ikusi nahi dut zuen izter ar-tean. Zapaltzen dudan orbelaz be-te nahi ditut zuen ziegak. Hola, giro honetan, zoriontasunez moz-kortuta nahi zintuzketet. (Honarte atal sasipoetiko eta horteratsua). Izargiren aitaren haginez horzkatu nituen astelehenean jan nituen ontto beltzak. Bai; hortik aterako zaren egunean halakoak ebasteko, horren grina handia izan ez deza-zun. Badakizu... bertzenaz, Jose-bek betikoa erranen dizu belarrira: «Robasetas!». Ziur naiz, ordea,

hemendik aitzina, Josebe Urbasa edo Aralar aldean zizak ikusiz ge-ro zurekin oroituko dela. (Eta Mekauen la puta-ka hasiko dela amorru biziz). Astelehen gatiean, Eguzki Irratian zure izena ahoz-

katzen zuenean Mañuk jarrtzen zuen aurpegi bera jar r iko du Olaztiko P.C. zaleak. Bejondei-zulaJosebe!!

Txantreako Lehoiaren bizarra ahazten ez direnetakoa da. Sekula ez dut ikusi horren bizar mami-tsua. Bere handitasuña, babesten duen aurpegiaren zintZotasunaren adierazle da. Aspaldi hirugarren gradura pasa ziren intsumitu au-nitzek Lehoiaren ontasuna dara-bilte hitzetik hortzera literen arte-ko solasaldietan. Bai, Lehoi, Gu-liako agure b iz i lagunaren bi hauntzak ikusten ditudan bakoi-tzean —ia egunero—, zuk erosiko dituzun bi hauntzak direla pentsa-tzen dut, eta Ergako hariztietan

eraikiko duzun txabola (ez txabo-loa), irudikatzen hasia naiz. Bisi-tan-joanen natzaizU. Zalantzarik ez. Bilbotarrak gripea gainditu duelakoan nago. Ezin adiorik erran virus peni ten tz ia r ioaren erruz! Kauen! Joseanek atzo alde egin zuen arren, guztiok bere ho-rretan jarraitzen al dute? (Berak badaki). Eta • Pirenaiko? Inoren sorbalda apurtu al du jada? Hor dagoen bitartean lasai joan gai-tezke Irati aldera. Cahtolaguaren euskara klaseak ildo onetik doa-/.ela espero dut. Erran. didatenez Zangozako Ikastolako zuzendari izan nahi du ateratzerakoan.

'Liburujale-Biserazale-Kafe i-/ en ' hori, azken asteen urdurita-sunak jota egonen da ziur aski, nahiz eta zaila iduritzen zaidan irratigizon hori urduri irudikatzea. Berriozarren ez dakite jada zer egin Ameba eta Futbol taldeare-kin. Herriko karriketan diotenez, aspaldian joan zitzaien Amebari benetako jaki pedagogiko-didak-toa ematen zion irakaslea. Ordu-danik, Ameba, San Rokeko harre-siaz bestaldeko galerien hesteetan omen dabil. Eta futbol taldeari dagokionez... HKA torneoko 4. mailara jaitsiko direla diote, jo-kaldi estrategikoen krokisak, se-kretu gisa, kartzelara eraman zi-tuelako entrenatzaileak. Alboka, Abloika, Blokaa, Boklaa, Bokala. Bokazas! (...) Ez! Gaixoa Utxetxi. Hala ere, astero baduzu sartube-rriren bat urduri jartzeko-eta umo-re beltza lantzeko. Lasai beraz! Txitxo Ibañez Serradorri hatzeko ebakia sendatuko zitzaion dagoe-neko! Gainera, datu-taula berri bat egin behar duenez... Zuen zainda-riei abisu berezia: kasu! Ez deza-tela buruaz jo hor barruan dagoen Orma-ren aurka. Egoskorrak bai-tiraSakanakoak! Aipatutakoei eta aipatu ezinik gelditzen direnei: On egin!

ASTEKO PERTSONAIAK

Pablo Milanes Abeslaria

Euskal Herrian hiru kontzertu eskaini zituen joan den asteburuan Pablo Milanes kantari eta konpositoreak, Iruflean larunbatean izan

zelarik. Telonero moduan Ruper Ordorika aritu zen, edo hobe esanda, aritu behar zuen, azkenean, arazo batzuk izan zirela eta, hiru abesti besterik ez baitzituen jo. Milanes, ordez, gustura aritu zen, luze, bere betiko abestiak 'Origenes' disko berriko kantuekin nahastuz. Hala ere, motel dabilela ere argi utzi zuen, eskenatokira igotzeko laguntza behar izan zuen, jaisteko bezala. Jende ugari bildu zen Anaitasuna poliki-roldegian, ez baita askotan etorri Iruñera Pablo Milanes Kubako kan-tari ospetsua, eta horrelakotan aprobetxatu behar da zuzenean entzun ahal izateko.

Jose Luis Beaumont " Abokatua

Irailaren 15ean epaitu zuten Jose Luis Beaumont Itoizko koordina-kundeko kidea, fiskalak «agintarien kontrako atentatua» izeneko

delitoa leporatu baitzion. Ondorioz, urtebeko kartzela zigorra eskatu zuen bere aurka.'Epaia aste honetan bertan atera da eta epaileak Beau-mont absolbitu egin du, bere kontra kargurik aurkitu ez dituelako. Pozik agertu da akusatua, epaiketa hasi aurretik garbi esan baitzuen bera delitoaren egilea baino «kaltetua» zela esanez, Goardia Zibilek kolpatu baitzuten atxilotzerakoan. Eiskalak ordea, indarkeria berak erabili zuela leporatu zion. Orain, Patxi Gorraiz eta Daniel Unziti koordinakundeko kideen kontrako epaiak aterako dira, urriaren ha-sieran.epaitu baitzituzten. Ia Mu bezain onak diren.

AHAZTU GABE!

IKASTAROA 'Sexualitatea eta Jeneroa'

izeneko mintegia izanen da heldu den astean Iruñean, GI-TE Elkarteak eta Andrea Emakumearentzako Zerbi-tzuak antolatuta. Urriaren 26an, 27an eta 28an burutuko da, Alde Zaharreko Oscus Kultur Etxean, arratsaldeko 15.30etatik 21.30etara. Izena emateko epea 26an bertan bu-katzen da, baina ahal bada au-rretik ematea gomendatu dute antolatzaileek. Cristina Garai-zabal psikologoak zuzenduko du eta edozein emakumek har d'ezake parte. Hiru puntu az-tertuko dira. Batetik, sexuali-tateari buruzko irizpideak, psikoanalisia eta beste teoria batzuk azalduz; bestetik, se-xualitatea eta jeneroa, kon-tzeptuen azterketarekin batera lesbianismoa eta transexuali-tatea mahai gainean jarriz-. Azkenik, sexualitatea zapal-kuntzako bide gisa aztertuko da, hor barruan HIESaren in-guruko azalpenak egingo di-tuztelarik. Izena emateko tele-fonoz deitu edota GITE edo Andreako egoitzetara zuze-nean joan besterik ez dago. Langabezian daudenentzat, gainera, merkeago izango da.

jenero xumekoak

I

Allons, nornahi zarela-rik ere, zatoz nirekin bi-daiatzera. Ostatu hone-tan gozorik bada ere, goazen aurrera, zeren ez baita munduan kontso-lamendu handiagorik, galdutako plazerrekin amets egitea baino.

ELIAS SARASA - ERRO

ADI! , 1 ^ ™ , » * ™ » , '

EUSKALERRIA IRRATIA FM91.4

Egunero, astelehenetik ostira-lera, 'Zokobetailu' goizeko lO.OOetatik ll.OOetara.

XORROXIN IRRATIA FM 107.5

Egunero 20.00etati 22,00eta-ra... 'Karakola segi hola' gaz-teendako saioa.

ARALAR IRRATIA FM 106.2

Astean zehar 13.30etat ik 14.00etara... Bertako bizilagun eta pertsonai ospetsuei elka-rrizketak.

KARRAPE IRRATIA FM 107.8 •

Astean zehar, 12.20etg,ti4c 12.35etara 'Gauza guztien g a i n e t i k ' ede r t a suna e ta osasu-

na , s i ikaldar i tza , ohi tUrak. : . '

HERRIZ BERRI

Altsasu

Lau urte gaztetxea eraikitzen AMAIA AMILIBIA / ALTSASU

Altsasuko Gaztetzeak lau urte bete ditu eta Gazte Asanbladak hainbat ekitaldi antolatu zituen joan den astean urtemuga ospa-tzeko. Ekitaldiak asteazkenean hasi eta larunbat bitartean luzatu ziren, eta Nazioarteko Monetar Fondoa (FMI) eta Banku Mun-dialari buruzko eztabaida saioak izan ziren,.antzezlanak, herri ki-rolak Iruñeko Gazte Asanblada eta Altsasuko Gazte Asanblada-ren artean, artisau "eta argazki erakusketak, falta direnei ome-naldiak, eta abar oparo bat.

1990ko urriaren 5ean Altsa-suko Gazte Asanbladak (AGA) egun Altsasuko Gaztetxea den etxea okupatu zuen. Nahiko on-datua zegoen eta lau urte hauetan etxearen eraberritze lanetan buru belarri aritu behar izan dute, Lau urte bete dira, beraz, ametsa erai-kitzeari ekin ziotenetik. Lehe-nengo urtean etxearen behekal-dea garbiturik, taberna eta esze-natokia antolatu zuten. Taberna-tik lortutako etekinetatik teilatua konpondu zuten iaz eta orain dela gutxi, ganbara eta lehenengo so-lairua egokitu dituzte.

Lau urte izan dira etxea kon-' pontzen eman dituztenak baina

denbora tarte honetan bes te ekintzak antolatzeko eta bidera-tzeko tenorea ere izan dute. Ur-teotan berrehun bat musika talde izan dira Gaztetxean kontzertuak esketntzen. Hori izan da Gazte-txearen ekitaldirik azpimarraga-rriena, Altsasutik kanpora irudia zabaldu eta ezagutarazteko ba-liogarria izan delako. Izan ere, Nafarroa osoan kontzertuak an-tolatze;n talderik sendoenetakoa eta iraunkorrenetakoa izan da AGA. Eta ez dira antzezpen ez eskulangintza tailerrak ez eta tai-lerrak edota erakusketa eta ezta-baida saioak Gaztetxearen dina-mikatik at geratu. Bitarte hone-tan Gaztetxeak Altsasuk falta duen antzez tokia eskeini du hainbatetan.

AGAren asanbladak asteaz-kenero gaueko bederatzietatik aurrera izaten dira. Asanblada anitza da eta gazteentzako zaba-lik dago. AGAko kideen esanez, gero eta gazte jende gehiago eta gazteago joaten da. Lau urteotan gazteek berauk gestionatutak o etxe baten eraikuntzan lan egin dute. Ametsa gero eta hurbilago eta benetazkoago bilakatu da.

Eorkizunari begira, serigrafia eta argazki tailerrak bideratu nahi dituzte, horretarako gela bat egokitu baitute eta. Lehenengo solairuan ere jendeak emaniko argitalepeneik eta Gaztetxeak erosiko dituen liburuekin libu-rutegi bat antolatu nahi dute.

( ia/ .tt ' l \ea okupatu /111 t'miiK'an, hiiru belarri tant'an.

Ospak i /une tan egitidako t'esta batean. AMAIA AMILIBIA

Astitz

Mentrokilloko leizea itxiko dute

IRUNEA

Mentroki l loko leizea ixtea erabaki berri du Nafarroako Go-bernuaren Herrilan, Garraio eta Komunikazio Departamentuak, Jose Ignacio Lopez Borderias departamentu buruaren bidez hartutako akordio baten arabera. Horretarako 6,6 milioi pezeta erabiliko dira, eta lanak Tran-sportes y Excavaciones Veloiz S.L. enpresak bideratuko ditu.

Hasierako aurrekontua 7,5 milioi pezetakoa zen, baina azkenean %' 12an merketu da.

Leizea oso ezaguna da ingu-ruan., eta Astitzen bertan, Irur-tzundik Lekunberrirako bidean, Jierritik 400 metrotara dagoen bide batetik heltzen da. Hortik leizearen zuloraino 2.400 metro daude. Zulo, hain zuzen, oso bertikala da, eta ixteko harresi moduko horma paratuko da bi metrotako zabalera baten gai-

nean eraikiko den hormigoizko oinarri batean. 2,50 metrotako burnizko atea era paratuko da bertan, eta atzean, leizearen oxi-genaziorako tartea geldituko da, 2,50 bider 2,50 metro karratuta-koa.

Goian, lurraren parean, adrei-luzko horma bat altxatuko da, metro batera, eta horren gainean, leziearen ezaugarri guztiekin —izena, sakonera, zabalera— kartela paratuko çla.

Nmrrerido iturritik Juan Kruz Lakasta

Revival-zaleak Karinak aspaldian esan-kan-

tatu zigun oroitzapenen kutxan barna arakatzerakoan, uuuh, ira-ganeko edozein garai egungoa baino hobea iruditzen zaigula. Bete-betean asmatu zuen zozo puska hark aburu hori plazaratu zuelarik. Horri esker, 60. hamar-kadako kantari petralak, Lazaro bezala, artistikoki hilik zirudite-nean zutitu eta berriro ere esze-natokiz eszenatoki ibiltzen hasi dira,

Hor dabil Karina bera, eta be-rarekin batera Nicky —inoiz baino burusoi lago—, George Dam —inoiz baino zimurtua-go—-, Amaia —inoiz baino lo-diago—, Sergio eta Estibalijz —euskal Pimpinelak beti bezain triste— eta abar luzea. Haien kantekin malenkoniatsuei aspal-diko oroitzapenak gerturatzen dizkiete, eta horretan datza, hain zuzen, haien arrakasta. Pop-ero zaharrak ez dira inoiz hiltzen. Revival-eko errege-erreginak dira, eta La Decada Prodigiosako neska-mutiko alaitsu eta ke-mentsuak INEMera bidali di-

e s

Uizte. 60. hamarkada 'zoraga-rrian' hazitutako espainiarrak bezala, 80. hamarkadan gizondu eta g i zendu tako i ru inda r rok —garai hartan emakume bilaka-tutakoek baita ere, baina horiekin ez zegoen txistea egiterik—, ba-dugu gure oroitzapenen kutxa, eta, jakina, hofretan arakatzen dugunean, uuuh, iragana oraina baino hobea iruditzen zaigu. Jende oro bezala, revival-zaleak gara gu. Caldereria, Navarreria, Jarauta eta San Frantzisko karri-ketako tabernariek aski ongi da-kite hori, eta azken bolada hone-tan maiz jartzen dituzte entzun-gai Cicatriz, Zer Bizio?, RIP, Es-korbuto , Del i r ium T r e m e n s , Kortatu, Itoiz eta beste hainbaten kantekin .osatu revival poutpu-rriak.

Noiz izanen dugu Dec-ada Prodigiosak eginiko lan zoraga-rri hori guretzat eginen duen tal-dea? Noiz birbiztuko dira Karina & Cfa. bezala euskal rock talde horiek guztiak? Argi dago azke-nean gure ordua helduko dela; izan ere, Miguel Riosek abestu zuen legez, rock-a boomeranga da eta beti bueltatzen da. . .

Izokina, ur uherretan

AiBERTO BARANDIARAN / IRUNEA

Ez da bestondo patsadatsua —ohi den bezala— izan Beran. Bestondoa, bai, izan dute «baina bes-ta ebatsita» zeudela zioen 'Ttipi-ttapa' aldizkarian Joxean Oiz Nafarroa Oinez-eko koordi-natzai leak, eta aur tengorako «itsaso handia» espero zutela. Hori gabe ekaitza heldu zaie, eta ikastolen festa honen inguruan inoiz baino polemika handiagoa dago egunotan. Ez da bakarrik festaren amaieran izan ziren isti-luak baina, bereziki, Bortzirie-tako herrian eskola publikoaren eta ikastolaren artean dagoen le-hia. «Nafarroa Oinez behar da oraindik, baina ez Beran» da euskarazko irakaskuntza mun-duko profesional batzuen ahotan entzun den esaldia.

Gauza jakina da haurren jaio-tzen beherakadak arazo larriak sortu dituela hainbat herritako ikastetxeetan, eta Nafarroako Gobernua indarrean jartzen ari den Eskola Mapa zentro hauen guztien aprobetxamendua arau-tzeko eratu zen. Bada, Bortzi-rietan Bigarren Mailako Hez-kuntza —12 eta 18 urte bitarte-koa— eskaintzeko tokitzak Be-rako Lanbide Heziketako Insti-tutua aukeratu zuen Gobernuak, eta horrek gauzak franko zailtzen zizkion Labiaga ikastolari, as-paldiko asmoa baitzuten ziklo osoa ematea. Nafarroa Oinez antolatzeko nahia behar bilakatu zen. Hortik ateratako dirutzak erraztu egingo zuen hezkuntza osoa eman ahal izateko behar di-ren inbertsioak egitea, eta bide osoa egin ahal izango zen bertan, Nafarroako Ikastolen Elkartea-ren asmoa baitzen Lesakako eta Berako 16 urtet ik aur re rako haurrak bertan batzea.

Baina Bortziriak txikia da, eta ez da bi eskola izateko haur na-hikorik. Zenbait'daturen arabera, datozen urteetan Bortzirietan 12 urterekin eskolarizatuko diren ikasleen kopurua, urtero, 60 in-gurukoa izango da D ereduan, eta B eta A ereduetan behera egingo du. Arazoa denen ikusmiran ze-goen, eta horri aurre egi teko 199lko azaroan Jose Maria Ira-zoki Berako Institutuko zuzen-dariak Bortzirietako ikastetxe guztiak elkartu zituen,. alderdi osorako plangintza bat proposatu eta kalitateko hezkuntza koordi-natu bat egiteko. Bera eta Lesa-kako ikastolek proposamen ba-teratua ez zitzaiela interesatzen adierazi zuten orduan, bazutela eta euren proiektu berezia.

«'GHETTO-A' P o l e m i k a Oi-MANTENDU nez-en ondot ik

NAHIA» p i z t u d 3 j n a h i z

eta aspaldikoa izan, eta hitz go-gorrak jaurtiki dira ikastolaren

ortzirietako ikastetxeak 1991n bildu ziren plangintza orokorra egiteko, baina ikastolek proposamena ez zitzaiela interesatzen azaldu zuten.

Berako Labiaga Ikastola EDURNE K O C H '

Oinez-en bestondoa afarroa Oinez istilutsuena izan zen Beran irailean egindakoa, eta horren ostean polemika heldu da Bortzirietara eskola publikoko eta ikastolako kideen artean. Ez da polemika berria, ez Beran ez Nafarroan, baina franko bizitu da ikastolen jaiaren ondotik, Bigarren Mailako Hezkuntza

emateko biak lehian ari direlako, denen ustez bakarrarendako tokia besterik ez egon arren.

aurka. «Sektarismoa»,« ghetto-a mantendu nahia», «euskaldun-goaren egoera berria ahaztu» egin dutela, «helburu merkanti-listak» eta horrelako esaldiak irakurri eta entzun ahal izan dira, eta eskola publikoko partaideek ikastolan eztabaidatzeko azal-tzen duten jarrera «itxia» gai-tzetsi egin dute. Eskola publiko-koek diote ikastolen hasierako asmoa zela eskola publikorantz abiatzea, hori askori ahantzi omen zaiola eta euskararen nor-malizazioan topaguneak biltze-ko tenorea dela, «ez harresi ge-hiago sortzekoa». Ikastolen de-fendi tzai leek, ordea, ez dute hainbat urteren buruan eraikita-koa administrazioaren esku utzi nahi, eta 'pribatu' hitza erabil-tzen ez badute ere, mesfidati age-ri dira: «zurea dena, zerorrek kontrolatzen duzu». Horrezaz gain, administrazioaren «joko maltzurra» salatzen dute fran-kotan, eta hori izan zen Euska-raren Legea aldatzea oztopatze-

ko HBren argudio nagusieneta-koa, Erriberan balizko lerro ele-bidunak bertako ikastolak desa-gertzea eragin zezakeelakoan. Ez da ahaztu behar, halaber, Be-rako ikastolak haur kopururik al-tuena biltzen duela inguru osoan.

Ez da arazo berria, eskola pu-blikoetan euskara sartu ahala hainbat lekutan sortu baita, eta irtenbide ezberdinak izan ditu.

' Sakana aldean, Etxarri-Arana-tzen hain zuzen, borroka latza izan zen eskola publikoko eta ikastolako partaideen artean, eta azkenean ikastola nagusitu zen, berak biltzen baitu gaur egun ikasle kopururik handiena.. Lei-tzan, ordea, Nafarroako Gober-nuarekin hitzarmena sinatu zen arlo publikoan sartzeko, baina emaitza ez da erabat pozgarria izan. Guraspak kexuka ari dira irakasleak ia urtero aldatzen di-relako eta aurten ikastola garaiko bost irakasle lanik gabe gelditu dira, gobernuak ez baititu erres-peta tu be ro r i en l a n p o s t u a k , akordioa izenpetzean izan ziren irregulartasunen ondorioz-.

IKASTOLAKO BainaBeranez ORDEZKARIAK d a i k u s t e n epe

U motzeko irten-biderik. Jarrerak oso f'inkatuta

daude eta haserrea nabaria da. Ikastolako ordezkariek, kasu, uko egin diote polemika honetan sartzeari, eta EGUN.KARiAk hala eskatuta ere, ez dute gai honi bu-ruz iritzirik eman nahi izan. Bi-tartean, eskola publikoan lanak egiten hasiak dira egoitza zabal-tzeko, eta Oinezetik ateratako diruarekin eraikin berria egin nahi du ikastolak. Irazokiren us-tez, enbido latza bota arren, erronka galduta dauka ikastOlak. «Gu ados jarri ez ginenez, Na-farroako Gobernuak bere mapa aurkeztu zuen, eta hor Berako Institutua aukeratu dute. Admi-nistrazioak, beraz, hitz egin du. Nafarroa Oinez-en anagraman izokin bat azaltzen zen korron-tearen aurka, eta azken publizi-t a t ean , a g u r t z e k o , i z o k i n a k atzera egiten zuen, ez zuelako korrontea gainditu. Hori da bide zuzena». Gabina Goia Arantza-ko eskolako kidearendako ere, «egoskorkeria» dago ikastolaren aldetik, eta proiektu bateratuaren

skola publikoko kideek diotenez, ikastolen hasierako asmoa eskola publikora heltzea zen, baina ikastolek ez dute lortutakoa administra-zioaren esku utzi nahi.

alde mintzatzen da garbi. *<Nik nahi riuke eskola sendo bat egin Bortzirietan hiru urtetik hasi eta Uniber ts i ta tera ino hezkuntza sendoa emango lukeena; euskal-duna eta hezkuntza proiektu ba-teratu batekin, bai ikastola eta baita eskola publikoetako ira-kaslegoa ere batuko lituzkeena. Ikastolak orain badu indarra eta hagitz momentu ona litzateke Nafarroako Gobernuarekin ne-goziazio bat egiteko, eskola eus-kaldun berri bat egiteko, baina ez da borondaterik beraien aldetik, itxita daude».

Bertako eztabaida izan arren, ondorioa oso garrantzitsua izan daiteke Nafarroako ikastetxe as-korendako, euskararen irakas-kuntzaren etorkizuna bera ere erabakitzen ari baita. Eskola pu-blikoaren aldeko Sortzen era-kundearen ustez, ikastolaren la-na «derr igorrezkoa» da gaur egun oraindik, «Hezkuntza Pu-blikoak ez dituelako euskarak eta euskal irakaskuntzak behar di-

Izokina, ur uherretan

tuzten baldintza onak jartzen» eta arazoaren irtenbidea zaila dela diote. «Bi aldeek arrazoia dute» azaldu du Ricardo Ederra Sortzenekoak, «baina uste dugu ikuspegi orokor batetik ikusi behar dela arazoa. Ikastola es-kola publikoaren barruan inte-gratu behar dela diote, baina ho-rrela ikastolek esan nahi dutena, mugimendu hau guztia, zalan-tzan jartzen da; bestalde, eskola publikoa ezin da integratu, sis-tema honen kontrakoa delako. Beraz, hezkuntza sistema aldatu gabe oso zaila da konponbidea, eta garbi dago sistema bera eus-kal irakaskuntzaren frenoa bes-terik ez dela».

INFORMAZIO A u z i a n e k e z FALTA k o n p o n t z e k o a

HERRIAN d a denen abu-ruz interes asko nahasten baitira —lanekoak, talde konkretuenak edota politikoak ere—. Nolanahi ere, Irazokiren ustez, kalte bes-terik ez du ekarriko egoerak. «Ni hezkuntzako profesionala naiz, irizpide pedagogikoak erabiltzen ditut, eta horien arabera ikusten dut hemen ez dela komeni bi ikastetxe edukitzea.

Euskararekin zer egin behar da: batzuk harat, bertzeak honat, dena zatituta, edo denak euskal-duntzeko proiektu bat eraman? Euskara ez dakitenak ere zer sar-tuko ditugu, ghetto batean? Nire semeak euskaldunak dira, eta gazteleraz hitz egiten dutenekin ez daitezela kutsatu nahi al dut? aldrebes! Edo ez ditugu erdal-dunak euskaldundu nahi? Nik behintzat euskaldundu nahi di-tut».

Halaber, herrian dagoen in-formazio falta azpimarratzen du Institutuko zuzendariak, eta hitz egiteko beldurra nabaria dela dio Goiak. «Gai honi buruz eztabai-darik ez dago karriketan edo uda-lean, jendeari iruditzen zaiolako

• ikastolaren edo euskararen aurka joatea dela. Beraz, ahoa ixten du».

Konponbidea bilatzerakoar jarrerak oso hertsiak direla et£ horretarako garai aproposagoak izan zirela nabaria da. «Irakas-leen artean jarrera itxiak daude>: berresten du Goiak, «eta hagit; itsusia da kanpotik ikusita. Ikas tolako Juntan eta Eskoletakc Kontseiluan ere elkarri mokok; ari dira, eta jendeak, aldiz, ez da ki, ez du iritzi garbirik. Baini garbi dago eskola publikoan he zitako haurrek gaur egun 18-1(

urte dituztela. Arlo guztietatil defendi daiteke eskola publiko; euskaraz, eta ikastolako gura soak zergatik ezin dira euskara ren alde borrokatu beste proiekti honetatik?».

Denek badute egoeraren berri baina inork ez du soluziori ematen. Akaso soluzioa ikasto lan dago, baina hangoek ez dut hitz egin nahi. Bitartean, dirutz —publikoa eta Beran bildu ze jende andanarena-— xahutzen ai da bat eg i t e r ik ez du ten t proiektuetan.

Oinez-en ondotik sortu da poiemika gu/.tia. EDURNE KOCH

Tuteran lanean jada A.B. / IRUNEA

Ez zaie errelebu lasaia egokitu Tuterakoei 1995eko Nafarroa Oinez antolatzeko baina, kokildu gabe, buru-belarri ari dira da-goeneko lanean. Lan batzordeak osatuta, astean behin biltzen dira horietako ordezkariak Batzorde Iraunkorrarekin, eta lehendabi-ziko gestioak —ekintzak, man-tenimendua, publizitatea, disei-nua, kanpaina— egiten hasiak dira. Halaber, Argia Ikastolak lokal bat alokatu du Tuteran ber-tan handik lan guztia koordinatu ahal izateko.

Nola egin Nafarroa Oinez bat Tuteran? Galdera ona. «Guk ere

rte osoko kanpaina izango da gurea, Tu-terako jendeari Nafarroa Oinez zer den eta zertarako antolatzen dugun erakusteko».

ez dugu formula magikor ik» azaldu du Argifte Korta ikasto-lako zuzendariak, «baina urtean zehar egin beharreko lana aurre-ra aterako dugula uste dugu». Ikastolaren inguruan 80 bat gu-raso daude, baita hamar langile ere, eta jada laguñtza emateko Erribera'ko hiriburuko euskal-tzaleen —Dantza taldeak, eus-kaltegia— eskaintza ere jaso dute. Hori bai, bistan denez, az-ken hilabeteetan eta Nafarroa Oinez-en egun berean jenjle an-dana beharko da.

Jose Ignacio Perez-Sola Tu-terako alkatea Berako ekitaldian izan zen eta harrituta gelditu omen zen ikusi zuen jendetzaz

eta antolakuntzaz. Horrela, eta duela gutxi arte harremanik ez bazegoen ere, lehendabiziko bi-leretan Udalaren laguntza osoa emateko prest azaldu da. Hala ere, lan gogorra egin beharko da herritarren artean istiluen irudia ahaztarazteko eta, bereziki, Na-farroa Oinez zer den erakusteko. «Urte osoko kanpaina izango da gurea» dio Kortak, «zergatik antolatzen dugun Oinez, eta Oi-nez bera zer den erakusteko. Hori izango da gure lana».

Bitartean, ibilbidea zehaztuta dago —hir i t ik kanpo izango da—, eraikin berrirako lur-sailak

' aspaldi daude erosita eta lanak urtarrilean hasiko dira. Fontella-sen kokatuta, hotela izan behar zuen eraikin bat aprobetxatuko dute, eta bertan egingo da Argia Ikastola berria. Behitegr-batetik hotel batera. Ez da aldaketa txa-rra, ondo merezitakoa baizik.

mintzoak

Berant

• Herri dohakabe hontan uste izaten dugu lorpen handiak eskuratzen ditugula gure indar eta ahaleginez, eta hala izan ohi da duikabe; halere zenbeit tokitan berant heldu ote direlakoan nago; erran nahi beita, ez genituz-keela atxemanen tenore on balitz, dela herri txikietan. dela Herri osoaren mailan, eskasten arabera. Hortxe sistema-ren juku-tria.

Berant heldu da gure ibarretara, konparazio-ne, Euskarazko irakaskin-tza. Hizkuntzaren trasmisio naturala abantxu eten dela-rik lortua dugu Euskararen sartzea eskolan; alta aintzi-nean, haurrak osoki euskal-dun zirelarik, ez zen ames-terik ere.

Berant heldu dira bide bazterreko seinaleak Eiis-karaz (oker. emanik ez dau-denak, ardura ikusten dena bertzalde), herriak erdaraz izendatzeko ohitura erabat erroturik dagoelarik jen-dearengan.

Berant sartu dituzte le^ gearen 'eremu euskaldu-nean' (?) gure lurrak udale-tako idazkariak euskaldun-tzeko (?), zinegotzi guziek erdaraz beizik ez dutelarik elekatzen.

Berant atxeman dugu irrati bat, irratiak tenore ba-tez zuen indarra batere ez duelarik eta sekulan izan zezakeen aditzaile kopuru-rik txikiena duelarik egun, herriak hustutzen ari direla-koz.

Berant eskilratu ginduen bezala Euskal Telebista ibarrean ikusi ahal izatea (oino hala-hola bada ere), arrazio ber-berengatik.

Berant ekendu (?) dau-kute muga iguingarria, ha-rremanak arras ahuldurik dj-relarik egun bi aldctako jendeen artean. I,

Berant, azkenik, igorri berri dute herrira apez eus-kalduna, hondarreko lauetan ogei urte luze hauetan egin ez dutena. Nahi ala ez, xakin badakigu herri txikietako apezek duten eragina hiz-kuntza aferetan (geinera-koez landa, xakina) eta iku-siak gira lehenagokoek, alor hontan, inguruan egin lan deitoragarria.

Dezagun orei berean fini. zeren etorkizunari so eginez gero izitzen beiniz pentsatuz zer gehiago erdietsiko ote dugun berant...

Zer fyel ere aipa dezagun, gure konsolagarri, aspaldiko leloa: hobe berant ezen ez jagoitir

Hala ote?

Xamar

X A K E A N

Nafarroako taldekako txapelke-tako lehenengo ihardunaldiko partida. 1994ko urriaren 8an jo-katua.

Iñigo Ganuza, 2.075 ELOkoa (Lizarrako Alekhine 'A ' ) - Unai Garbisu, 2.310 ELOkoa (Iruñe-ko Orvina 'A ' ) .

1. e4, e5; 2. Zf3 ,Zc6; 3. Ab5, a6; 4. Aa4, Zf6; 5.0-0, Ae7; 6. G e l , b5; 7. Ab3, 0-0; 8.d4, d6; 9. c3, Ag4; 10. Ae3, d5. Jokaldi ederra, erdiguriea irekitzeko. Azkeneko helburua: Peoien ka-tea (dama aldean) apurtzea, al-filzaldia trukearen bidez. 11. d5,d4; 12. c6 ,e3; 13.Ge3, Ac5. Zera egin dezakete: 14. Gd3, De8 (gero etorriko li tzateke Ze4). Txuriek ez dute erraz peoien oreka mantentzea. 14. G e l , Db8; 15.h3,Gd8; 16.De2, Ge8; 17. D f l , Af3; 18.f3. Bel-tzen. asmoa bete egin da. Txu-rien dama aldeko peoiek gutxi balio dute, lotura moztu eta ge-ro.

18..., Db6; 19. Zd2, Dc6. Txurien peoi horrek ez zuen etorkizunik. Beltzen posizioa, ordea, askoz hobça da. 20. Dg2, aG-d8; 21. Z f l , Zh5; 22. Dg4, g6; 23. f4, Df6; 24. Dg5. Ikus Koadroa. Beltzek irabazita dute partida. Nola da jarraipen zuze-na? Gogoeta egin, eta gero iku-si. 24..., Dg5; 25. g5, Zf4; 26. h4, Af2 xa; 27. Ef2, Zd3 xa. Gazteluaren galeraren aurrean, txuriek amore eman zuten. Bel-tzen teknika izugarri zehatza izan zen.

Bidaiari amorratua •ikel da, hain zuzen, ipuin ho-netako protagonista. Mikelek asko atsegiten zuen bidaiak egitea. Horregatik, bakarrik bizitzeaz asperturik, bidaia bat egitea erabaki zuen. Baina nola? Ez zeukan dirurik, oso. behartsua baitzen. Bapatean ideia bat piztu zitzaion bere

iburuan: aireportura joango zen hegazkin baten sotoan izkutatuko zen bidaiarien poltsen artean.

Berehala bete zuen pentsatutakoa. Eta

han gelditu zen lotan poltsa guztien gai-nean. Esnatzerakoan pentsatzen hasi zen: «Nora eramango nau hegazkin honek?». «Berdin dio, nik bakarrik munduko beste muturreko herrialdeak ezagutu nahi di-tut».

Gure Mikel oso baikorra zen eta dena ongi aterako zitzaiola uste zuen. Handik minutu gutxitara hegazkina lurr6ratu egin zen. Mikel, hegazkinetik jeitsi be-zain laister konturatu zen herrialde hori oso arraroa zela eta ez zekien non ze-goen. Bere ondotik pasatzen ziren per-

Aritz Erro (BARAÑAIN)

tsonak hizkuntz arraro batez mintzatzen ziren. Berak, txinataiTa zela uste zuen, gero, beste pertsona batzuk entzun zituen ingelesez hizketan, zeren berak bazekien ingeles pixka bat. Ondoren, iragarki bat ikusi zuen horma batean. Horrela zioen iragarkiak: «Bank ofThailand».

«Arranopola! Zer dahau? Tailandiako hiriburua? Bangkok?» galdetu zion bere buruari. Hala zirudien. Han zegoen Mi-kel liluraturik eta bapatean bere sabela-ren oihuak entzun zituen, zeren bazera-matzan 30 ordu jan gabe. Horregatik

erabaki zuen berehala zerbait ahora era-man behar zuela.

Hango kale estuetatik sartu zen ia ia korrika eta laister jatetxe baten itxura zeukan zerbait ikusi eta han sartu zen. Segituan eskatu zuen bazkari on bat bere ingeles traketsa erabiliz. Errege bat be-zala gelditu zen eta ordaintzeko momen-tuan horrela esan zion zerbitzariari:

—I'm. very sorry, but I haven't got any money (Asko sentitz&i dut, baina ez daukat dirurik).

Zerbitzaria jabearen bila joan zen eta

segidan itzuli zen farrezka. Afaria or-daintzearren, plater pilo bat garbitzeko agindu zion. Platerrak ongi garbitu on-doren jabea hurbildu zitzaion eta jate-txean lan egitea eskaini zion. Honek baietz erantzun zion pozik baina handik astebetera aspertu eta lehendabiziko so-sak jaso ondoren alde egin zuen. Itsa-sontzi baten sotoan izkutaturik hasi zen abesten Kaxiano, Lizartzako itsuaren abesti famatua: 'Itsasontzi baten, Euska-lerritik kanpora naramate eta ez dakit nora... '.

Ortzadarraren euskal izenak

Euskara Paradisuko mintzoa zela esateraino iritsi ziren XVIII. men-dean. Ziunenik hori gehiegi esatea da, baina ez baldin bada paradisuko mintzoa, duda izpirik gabe, Paradi-sua baino aurreko espero-gelakoa mintzoa dugu euskara. Ikusi bestal-de zer korteski ibiltzen dugun bazter honetan Ortzadarra. Hotz hotzean ikusita, ernaten du ' Imagina ezazu izen bat zeruan agertzen den kolo-rezko marra-kodigo horretarako* txapelketa izan zela hemen, eta nor gehiago horretan inor garaile na-barmena ez izanik, nork bereari eutsi .ziola, harik eta euskara batua etorri eta Ortzadarra nagusitu arte.

Elkarren antza daukate azeriak • eta ortzadarrak lehenagoko euskal-

dunen hiztegian. Zaraitzun eta Arizkunen Azarien ezteia esaten zaio. Goizuetan Azeria ura edaten ari da eta Donezteben azerien pes-ta. Kolore eta sinbologia aberatseko basapiztia dugu azeria. Segun eta nongoa den azeria, halako kolorea omen du. Harkaitzeko azeria urdi-nago omen da oihanekoa baino. Horrez gain, haren buztana, zabala eta nabarra da, ortzadarraren gisara. Ortzadarrean ura eta argia uztartzen direla eta, eztei eta pesta hitzak era-biltzen dira. Hau poesia hutsa da. Luzaiden hortzadarra esaten da; Urdazubin eta Zugarramurdin as-peraketarik gabe, ortzadarra. Ortz, Jaungoikoaren lehenagoko izena. Erdi Aroan bizpahiru aldiz doku-

JUANTXO URDIROZ •>•>>>>•>)>:>):>>).> >-> yy~> >>>>>> )>»

Ez usteak zure atean joka

Elkarren antza daukate azeriak eta

ortzadarrak lehenagoko

euskaldunen hiztegian.

mentatzen da. Done Iakueko erro-mesak aipatu zuen bere hiztegi ti-pian, eta Orreagako saroien zerren-da ere agertzen da, Orçiren çorita çaharra. Ortzegune eta ostegun egun-izenek hitz horretan dute itu-rri. Wikingoen Thor horren sinoni-moa bide da. Jaungoikoa zeruko l'enomeno hori izendatze'ko ager-tzea ez da bat ere arraroa. Anue, Esteribar, Ultzama, Atetz, Imotz eta Basaburuan Jaungoikoaren paxa csaten zaio. Paxa da gerrian ibiltzen /en oihal beltz luze hori. Sakanan eta Larraunen Jaungoikoaren ge-rrikoa esaten da. Horiez gain kosti-leka, ostileka Arraitzen. Itsasada-rra Donezteben. Baztanen, bataz beste, eltzaorra. Fenomeno bat na-barmendu nahi nuke. Goragoxeago esan bezala, Zaraitzu, Arizkun eta Goizuetan a- zeri hitza agertzen da ortzadarrarekin loturik, eta hiru he-rri horien artean beste izenak tar-tekatzen dira. Hau,da, ez da herri

baten asmakizuna, apax legomen bat, baizik eta euskaldun jendeak egiten zuen lotura.

Nafarroa garaitik kanpo ez da poesiarik falta ere izaten. Auriadar (euri) (NB); huztarri (uztarri) (B); Er.romako zubia (G,B); Jaungoi-koaren zubia (NB); San Nikolasen zubia (B); ostadar (Z); ostarku (B,G); Prantziako zubia (G,AN); San Migelen zubia (B); uztarñ (AN,G); zubiadar (R); eta ustruku (B). Garbi dago hitz honetan erli-j ioak zer esanik duela. Hortz, Jaun-goikoa; Erroma, San Nikolas, San Migel maiz agertzen dira. Berez ortzadarra zeruan agertzen den fe-nomeno zerutiar bat da. Nork daki azeriak, zeruraino igotzean, ez ote zuen sinbologia berri bat euskaldun artean, maltzurkeria eta deabru-ruarenaz gain. Informazio iturriak: Ana Etxaideren 'El euske raen Na-varra ' eta Azkueren 'Herri Yakin-tza ' . , . . .

noan zen asteburuan Irisarri, Nafarroa Behe-rean, 'Ondarearen Egunen' biltoki gertatu zen. Euskal kulturari eskaini egunetan po-

litikoen hitzak izan arren, Iparraldeko natur onda-re eta euskal kulturari buruzko agerraldi eta go-goetek gaina hartu dute. Nafarroa Beherea euskal ondarearen bilgune nagusi azaldu zen.

Irisarrieuskal ondarearen lekuko

i.ETXEZAHARRETA / IRISARRI

Ondarearen Egunek bi adar nagusi erakutsi zituzten urriaren 15 eta 16an Irisarrin. Bata euska-rari buruz eta euskal kulturari bu-ruz egiten diren lanak une hone-tan Iparraldean eta bestea, natur ondareari buruzkoak. Nahiz be-reizketa ez zehatza izan osoki, hor ziren 50 elkarteak horrelatsu berezten ahal ziren. Arte erakus-ketekin batera etxegintzari bu-ruzkoek toki garrantzitsua hartu zuten. Larunbat arratsaldeko ez-tabaida solasaldi luzea etxegin-tzaz Euskal Herrian gai horrekin koka zitekeen.

Ostibarreko Larzabalen, bide nagusia zabaldu zutelarik, bide baz ter rean zegoen Pago i l e t a etxearen lurreratzea erabaki zu-ten botere publikoek, ezinbes-tezkoa zelakotz. Hori operazio handi baten aitzakia gertatu zen duela bi urte. De-p a r t a m e n d u k o Kontseilu Nagu-siak f inan tz ia tu zuen xede baten p a r t e h a n d i a : etxearen eta bere egituren ikerketa zient i f iko baten bideratzea.

Ikerketa horien e n v a i t z a k en -tzun- ikus ba ten b idez a u r k e z t u z i r e n I r i s a r r i n Denen Etxean. Nafarroa Behe-reko etxe zaharrak zurezko egi-tura bereziarekin gertatu ziren, ez soilik 16. mendean baina as-koz beranduago ere, 20. mendea arte. Mikel Duvertek Martxutako Urruti zurgiharekin inkesta et-nogra f iko zabala eratu zuen duela bost urte. Horren agerpe- -nak ikuskari ziren ere Denen Etxean.

Lauburu elkarteak hogei urte hauetan euskal ondare arkeologi-koaren salbatzeko lan handiak egiten ari ditu. Hasi zen galtzen eta Tapurtzen ari ziren hil harri diskoidalen artxibatze eta zutik jartzeko lanetan. Nafarroa Be-herea Euskal Herriko toki abe-ratsena da hil harri hoietaz. Indar handia egin da eta ia erran dai-teke eskualde hori erakustoki zabal bilakatu dela.

Beste iniziatibak hasi dira ge-roztik Iparraldean. Isturitzen he-r r i k o p l a z a n den X a n x o t e a etxean egindakoa eredugarria da. Uztariztar bat hara joan da etxe horretap' erakustoki baten eraiki^

uskoarkeo-logiako kideek su pizteko edo harpoi eta tresnen erabi-lerak erakutsi zi-tuzten bi egunez.

tzeko. Aspaldiko urteetan bildu burnizko edo zurezko lan tresnak elkarrekin jarri ditu. Irisarrin zuraren lantzeko tresna batzUk ikuskari jarri zituen.

Irisarriko egunetan agertu de-na da ere 'euskal museografia' beharrezkoa dela. Txomin Hegj, Euskal Kultur Erakundeko zu-zendariaren arabera, Baionako Euskal Erakustokia biderkatzen ari diren tokiko erakustoki txi-kiago eta ahal gutiagokoen la-guntzaile eta erreferentzia zienti-fiko bilakatu behar daiteke. Iri-sarriko egunetan agertu da ere Depar tamenduaren jabe tasun dena ren e t o r k i z u n a r i bu ruz EKEk galdezketa bat egin zuen. Etxe handi hori alabaina bilaka daiteke erakustoki edo arkeolo-giak sortu emaitzen bildune. Euskarkeologia elkarteak Irisa-rrin mahai guziz ikuskariak pres-tatuak. zituen. Elkarteak, admi-

n i s t r a z i o a r e n kontrolpean toki batzuen aztarna p r e h i s t o r i k o a k ikertzen ditu, ,ba-tez ere Irisarri al-dean. Emaitzek agertu dute, as-paldian Isturitze-ko Otsoze la iko harpeek erakutsi zutena, oraindik aberastasun eta lekukotasun uga-ri lurpean badi-

rela Nafarroa Beherean.

Euskarkeologiako kideek pu-blikoari eta batez ere gazte guziz interesatuei, prehistoriako su pizteko edo harpoi eta tresnen erabilerak erakutsi zituzten bi egunez, Suaren piztea ez dela hain erraza agertu zuten: bi su harrien arteko txoketik onddo baten mamiaren piztea edo zui-rak elkarren artean berotuz, tek-nika finak ziren. Harrien lantzea, perkutoreen bidez edo harpoien jaurtikitzeko teknikak azaldu zi-tuzten.

Harri Harriak elkarteko zu-zendariak, Blot medikuak ma-ketak aurkeztu zituen. Protohis-toriako ehorzketa errituen ager-penak ziren. Triku harri eta beste ehortzlekuak erakutsi zituen.

Gutarik hurbilago, Donapa-leuko 'Nafarroa behereko Era-kustokiak' bere Santiagoko Bi-deen agerpenak azaldu zituen. Nafarroaxen Iparraldea alde gu-zietarik ondare handi apainaren babeslekua dela Irisarrin ederki frogatu zen.

Harpoiarcn cral>.Uei*a iku.stvn, duela 15.000 urte he/.ala. LUZIEN tTXEZAHARRETA

Isturit/.eko Xanxotearen erakusketa. LUZIEN ETXEZAHARRETA

Suaren .pi/.tea.- LUZIEN ETXEZAHARRETA

«Eraikin bema edo desagertu, hori zen gure aukera>

EDURNE ELIZONDO / IRUNEA

Paz de Ziganda Atarrabiako Ikastolak eraikin berriaren le-hen harria jarri zuen joan den larunbatean. 1991. urtean Na-farroa Oinez bertan ospatu zU-ten eta egun hartan lortutako diruari esker hasi da Atarra-biako ikastolaren aro berria. Jose Luis Gorostidi Paz de Zi-gandako zuzendaria da eta

Jose Luis Gorostidi.

aurten ikastolak 25 urte bete-tzen dituela aitzakiatzat har-tuz, bere ibilbidearen gora be-herei buruz mintzo da. EGUNKARIA.— Joan den la-runbatean jarri zenuten eraikin berriaren lehen harria, proiek-tu berriari ekinez. Zer moduz doaz gauzak? JOSE LUIS GOROSTIDI.— Epe baten amaierara iritsi gara eta berriari hasiera eman diogu. Orain arte inoren etxean egon gara, batetik bestera diaspo-ran. Dena dela, zailtasun han-diak pasatu ondoren, hasiera gauzatzera iritsi gara. Irailaren lean ekin genion eta oraingoz proiektu osoaren zati bat gara-tuko dugu: eraikuntza nagusia,

bertan Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hez-kuntza sartuko ditugu eta Ba-txilergoa sartzeko aukera ere aurrikusita dugu. Jantokia eta soinketarako gela ere bertan izanen dira. Eraiki gabe gera-tuko zaizkigu, oraingoz, Haur Hezkuntzarako eraikina, ki-roldegia eta pilotalekua. Biga-rren fase honi lehen baino le'-hen ekin nahi diogu baina

oraingoz ezin dugu. EGUNKARIA.— Proiektu be-rria aurrera atera ahal izateko zer-nolako laguntza jaso du-zue? GOROSTIDI.— Lehenik eta be-hin, 1991ko Nafarroa Oinez-en eskuratu genuen dirua izan dugu eta horri esker lurrak erosteko behar genuenaren za-ti garrantzitsua bete dugu. Bestetik, orain dela hiru bat urte hasi ziren gurasoak kuota bat jartzen, genituen gastuei aurre egin ahal izateko. Nafa-rroako Gobernuak ere 132 mi-lioi eskaini digu, Administra-zioaren arabera, lehentasunez-ko interesa duen ikastetxea baita Paz de Ziganda ikastola.

Azkenik, beste 400 milioi bankuekin negpziatu ditugu. Guzti horrekin, aurrera goaz. EGUNKARIA.— Hala ere, la-runbateko ekitaldian Nafa-rroako Gobernuko laguntza eskasa dela aipatu zuen ikas-tolako lehendakariak. GOROSTIDI.— Lehentasunez-ko interesa duen ikastetxea izateak zera erran nahi du: Na-farroako Gobernuaren eskutik

JOXE LACALLE

% 50a'arteko diru laguntza ja-sotzeko eskubidea dugula. Baina politikoen borondateak zerikusi handia du kopuru ho-rretan eta % 50 gehienez jaso dezakeguna den arrren, kopu-ru txikiagoak ere jaso ditzake-gu. Proiektu berriaren aurre-kontua, adibidez, mila milioi ingurukoa da eta Nafarroako Gobernuak 132 milioi eman dizkigu, % 13. Hala ere, hori gabe zaila izango litzateke hastea. Eskertzekoa da baina ez goraipatzekoa. Edonola ere, ez zaigu inoiz burutik pasatu dena Gobernuaren esku uztea, sakrifizio handi eta latzak egi-ten ari gara guztiok baina hez-kuntza proiektu batean inber-

titzen ari gara, etorkizunari begira batez ere. Gobernuak kontuan hartu beharko luke hori, ia mila ikasle daude ber-tan eta erantzun bat eman be-har zaie. Bidezkoa dena baino ez dugu eskatzen. EGUNKARIA.— Atarrabiako eta Burlatako udalen jarrera, bestalde, nolakoa izan da? GOROSTIDI.— Udalen aldetik denetarik jaso dugu, laguntza, trabak, mota guztietako jarre-rak ezagutu ditugu. Udalek inoiz izan ez dutena jokabide garbi eta argia izan da, egon-korra, Batzuk dugun kutsu pribatuaren beldur dira, bes-teak euskaldunak garelako, eta udalak ere ez daude erabat gu-re alde. Laguntzak eman diz-kigute baina oraindik ere ba-dira zenbait gauza konpondu gabe. Egun ere eraikin berriak egiteko lurrak erosi baditugu, beste aukerarik ez genuelako izan da. Bestelako bideak jo-rratzen saiatu ginen baina udalek ateak itxi egin zizkigu-ten,

EGUNKARIA.— Paz de Zigan-da Ikastolak 25 urte bete ditu. Urte luze hauetan zein izan da ikastolaren ibilbidea? GOROSTIDI.— Zatiketa baten ondorioz Uxueko Ama ikasto-latik sortu ziren bi ikastola, bata San Fermin Ikastola Zizur aldea^ eta bestea geurea. Eus-kalerriaren Adiskideak elkar-tearen titularitatearen pean egon zen urte askotan, 1981era arte.

Bide horretan, 1970. urtetik aurrera, leku ezberdinetan egon gara, Dominikar ren egoitzara ailegatu arte. Bertan hogei urte eman ditugu baina aldaketarako garaia heldu da. Eraikin berria egin edo desa-gertu, hori zen gure aukera, dugun ikasle kopurua ikusita. Lan handia egin dugu eta bizi-rik irauteko proiektua dugula-koan gaude. Harro sentitzen gara eta gizartearen eta euskal kulturaren alde zertxobait egi-ten dugula uste dugu.

Jose Luis Gorostidi PAZ de Z IGANDA

IKASTOLAKO ZUZENDARIA

Beti zuzen dari Jose Luis Gorostidi Lizarrako ikastolatik heldu zen Atarrabia-ko Paz de Ziganda ikastolara. Lizarran bost urtez izati zen zu-zendari eta Paz de Zigandara ere kargu berarekin sartu zen, orain dela bederatzi urte. «Beti izan naiz hemen zuzendari, zoritxa-rrez edo zorionez», azaldu du Gorostidik. Bere lanarekiko konpromezu garbia izan arren, talde lana da bere ustez garran-tzitsuena. «Lan handia egin dugu eta arazo asko izan ditugu bide honetan. Baina aurrera jarraitu dugu, haurren gurasoekin batera buru-belarri».