KLIMA ALDAKETAREN AURKA BORROKATZEKO EUSKAL PLANA 2008-2012

Klima-aldaketaren aurka borrokatzeko Euskal Plana

2008-2012

© HOBE, S.A. - 2008

ARGITARATZAILEA: Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa – IHOBE, S.A.

AZALAREN DISEINUA: Agoranet

BARNEKO DISEINUA: Dualxj – Comunicación & Diseño

ITZULPENA: Elhuyar Fundazioa

LEGE GORDAILUA: xxxx

Paper birziklatuan eta klororik gabe zurituan inprimatua

ESKUBIDE GUZTIAK ERRESERBATUTADebekatuta dago publikazio hau erreproduzitzea, informazioa berreskuratzeko sistemetan gordetzea eta publikazio honen zati bat transmititzea, erabilitako bitarteko a edozein dela ere (elektronikoa, mekanikoa, fotokopia, grabazioa, etab.), jabetza intelektualaren eskubideen titularraren eta editorearen idatzizko baimenik gabe.

Klima-aldaketaren aurka borrokatzeko Euskal Plana

2008-2012

3

aurkibideaAURKEZPENA ________________________________________________________________________________ 6

1| EUSKADIN ERAGINAK DITUEN MEHATXU GLOBAL BAT _____________________________________________________________________________ 9

1.1 MUNDU OSORAKO MEHATXUA. ERANTZUKIZUN PARTEKATUA______________________________ 9

1.2 KLIMA-ALDAKETA: EGOERA ZERTAN DEN _____________________________________________________ 11

1.3 EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN IZAN DITZAKEGUN INPAKTUAK. ZER ALDA DAITEKE GURE INGURUNEAN? _____________________________________________________ 14

1.3.1 Ondorio fi sikoak __________________________________________________________________________ 14

1.3.2 Sistema naturaletan, sozialetan eta ekonomikoetan izango duen inpaktua _________ 15

2| ARAZOARENTZAKO ERANTZUNA ________________________________ 19

2.1 NAZIOARTEAREN ERREAKZIOA: KIOTOKO PROTOKOLOA _____________________________________ 19

2.2 EUROPAKO BATASUNAREN ERANTZUNA ______________________________________________________ 22

2.3 EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO ADMINISTRAZIOAREN ERANTZUNA ___________________ 25

2.3.1 Esparru orokorra eta eskumenak ________________________________________________________ 25

2.3.2 Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren ekintza _____________________________ 25

2.3.3 Klima Aldaketaren Bulegoa ______________________________________________________________ 30

2.3.4 Nazioarteko lankidetza ___________________________________________________________________ 31

3| BEHARREZKO PLANA __________________________________________________________ 33

3.1 BEG-EN EMISIOEN BILAKAERAREN EGOERA ETA ETORKIZUNA ______________________________ 33

3.1.1 Emisioen egungo egoera _________________________________________________________________ 33

3.1.2 Karbono-hustubideen egungo egoera __________________________________________________ 35

3.1.3 Etorkizuneko itxaropenak ________________________________________________________________ 36

3.2 AUKERAK ETA LEHENTASUNAK ________________________________________________________________ 39

4| PLANAREN AZALPENA: KONPROMISOAK _______________ 43

4.1 EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGORAKO IKUSPEGIA (2020) ___________________________________ 43

4.2 BOST ARAUAK ___________________________________________________________________________________ 45

4.3 2012 URTERAKO HELBURU ESTRATEGIKOAK. BEREHALA EGIN BEHARREKOAK ____________ 46

4.4 PROGRAMAK ETA EKINTZA-LERROAK _________________________________________________________ 50

4 | KLIMA-ALDAKETAREN AURKA BORROKATZEKO EUSKAL PLANA

aurkibidea5| PLANA GAUZATUZ: PROGRAMAK _______________________________ 53

5.1 (1) PROGRAMA: KARBONO GUTXIAGO. “KARBONO GUTXIAGO ETA ENERGIA GARBIAGOAK ERABILIZ PRODUZITZEA ETA KONTSUMITZEA, ETA KARBONO-HUSTULEKUAK KUDEATZEA” __________________________________________________ 53

5.2 (2) PROGRAMA: AURRE HARTZEA. “EKOSISTEMA NATURALAK ZAINTZEKO, GIZA OSASUNA BABESTEKO ETA AZPIEGITURA ETA SISTEMA SOZIOEKONOMIKOAK EGOKITZEKO KLIMA-ALDAKETARI AURRE EGITEA” ___________________________________________ 62

5.3 (3) PROGRAMA: EZAGUTZA. “NATURA BEHATZEA, ARAZOAK EZAGUTZEA ETA KONPONBIDEAK SORTZEA” ________________________________________________________________ 70

5.4 (4) PROGRAMA: HERRITARRAK ETA ADMINISTRAZIO EREDUGARRIA. “ADMINISTRAZIOAK AITZINDARITZA ETA JARRERA EREDUGARRIA BEREGANATUZ HERRITARRAK MOBILIZATZEA” _________________________________________________________________ 74

6| ESPERO DIREN AHALEGINAK ETA EMAITZAK _______ 83

6.1 EKINTZA-LERROEK EMISIOEN MURRIZKETAN DUTEN ERAGINA _____________________________ 84

6.2 KARBONO-XURGATZEEN BIDEZKO MURRIZKETA _____________________________________________ 87

6.3 PLAN ESZENATOKIAN ESPEROTAKO EMAITZAK _______________________________________________ 89

7| PLANAREN EZARPENA ETA KUDEAKETA ________________ 93

7.1 BALIABIDEEN MOBILIZAZIOA ETA FINANTZIAZIOA ___________________________________________ 93

7.2 BANAKATZE EKONOMIKOA _____________________________________________________________________ 95

7.3 KUDEAKETA-SISTEMA ___________________________________________________________________________ 95

7.3.1 kudeaketa-organoak _____________________________________________________________________ 95

7.3.2 KABEPren aginte-taula ___________________________________________________________________ 98

7.3.3 KABEPren ebaluazioa _____________________________________________________________________ 101

7.4 PLANEAN PARTE HARTZEKO EREDUA __________________________________________________________ 102

7.4.1 Plana lantzeko egindako lanak __________________________________________________________ 102

7.4.2 Parte-hartzeko zer eredu proposatzen da etorkizunerako? ____________________________ 103

5

TAULEN AURKIBIDEA1. taula. Kiotoko Protokoloan ageri diren berotegi-efektuko gasen emisio-iturri antropogeniko nagusiak ________________ 122. taula. XXI. mende amaierarako Euskal Autonomia Erkidegoko eskualde klimatikoetan aurreikusitako tenperatuen eta prezipitazioen aldakuntzak urtaroka duen banaketa _______________________________________________________ 143. taula. Klima-aldaketaren eraginak: Stern review: The economics of climate change ____________________________________ 174. taula. Kiotoko Protokoloko malgutasun-mekanismoak __________________________________________________________________ 205. taula. KAAEP1ean hartutako politiken eta neurrien eraginkortasuna ____________________________________________________ 226. taula. Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioak onartutako neurri aipagarrienak, sektoreka ______________________ 277. taula. Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioak onartutako beste neurriak ________________________________________ 298. taula. Barne eta kanpoan sortutako elektrizitatearen emisioak Euskal Autonomia Erkidegoan (1990 eta 2006) ________ 339. taula. Emisioak, gas-motaka eta sektoreka. 1990-2006 __________________________________________________________________ 3410. taula. 2005eko karbono-hustubideetako xurgapenak __________________________________________________________________ 3611. taula. 2005-2020 eperako oinarrizko hipotesi makroekonomikoa. Euskal Autonomia Erkidegoa _______________________ 3712. taula. Emaitzak, 2012ra proiektatuta ___________________________________________________________________________________ 3713. taula. Klima aldaketaren politikaren barne-eta kanpo-azterketa: mugak eta arriskuas/indarguneak eta aukerak _____________________________________________________________________________________________________ 4014. taula. Murrizte-helburuak eta murrizteko orientazioak. Europako Batasuna, Espainia eta Euskadi ____________________ 4715. taula. 2050erako aurreikusitako inpaktuen arabera ekiteko sistemak edo lehentasun-eremuak _______________________ 6316. taula. Klima-aldaketari eta airearen kalitateari eragiten dieten neurrien arteko erlazioa ______________________________ 6617. taula. IEPren helburuak eta ikerketa-lerroak ____________________________________________________________________________ 7218. taula. Ekintza-lerro bakoitzak emisioak murrizteko helburuari egiten dion ekarpena __________________________________ 8519. taula. KABEPeko ekintza-lerroetan ez dauden emisioak murrizteko beste aukerak (laguntza-multzoak) ______________ 8620. taula. Hustubideek 2010ean izango duten xurgatzeko ahalmena (“Kioto kontabilitatea”) _____________________________ 8721. taula. Euskal Autonomia Erkdiegoan, BEGak igortzen dituzten sektoreen bilakaera, Planaren helburuak betetzen diren egoeran ______________________________________________________________________________________________________ 9022. taula. Gas desberdinentzako, 2008-2012ko batez besteko proiekzioaren emaitzak ____________________________________ 9123. taula. Planaren aginte-taula 1. programa _______________________________________________________________________________ 9824. taula. Planaren aginte-taula 2. programa _______________________________________________________________________________ 9925. taula. Planaren aginte-taula 3. programa _______________________________________________________________________________ 10026. taula. Planaren aginte-taula 4. programa _______________________________________________________________________________ 10027. taula. Klima Aldaketari Aurre Egiteko Euskal Planaren segimendua ____________________________________________________ 101

IRUDIEN AURKIBIDEA1. irudia. Berotegi-efektua __________________________________________________________________________________________________ 112. irudia. CO2-aren emisioak gutxitzeko bidea ______________________________________________________________________________ 133. irudia. GEBen emisioen munduko banaketaI _____________________________________________________________________________ 214. irudia. Kiotoko helburua eta 2004an helburu hori betetzera bidean EU-15eko kideek zuten distantzia (mekanismo malguak eta hobiak kontuan hartuta) __________________________________________________________________________ 235. irudia. Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategiaren (2002-2020) helburuak ________________________________ 266. irudia. Klima Aldaketaren Aurkako Euskal Bulegoa _______________________________________________________________________ 307. irudia. BEGen emisioen bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoan, EBn eta Espainian (1990-2006) _______________________ 348. irudia. Euskal Autonomia Erkidegoko BEGen emisioak, sektoreka (2006) ________________________________________________ 359. irudia. CO2e-aren emisio-aurreikuspenen bilakaera ______________________________________________________________________ 3810. irudia. Klima-aldaketara egokitzeko ekintzak ezartzeko faseak _________________________________________________________ 4811. irudia. Helburu estrategikoak, programak eta ekintza-lerr ______________________________________________________________ 5012. irudia. Herritarren BEG-emisioak ________________________________________________________________________________________ 8013. irudia. Ekintza-lerro bakoitzak emisioak murrizteko helburu estrategikoari egiten dion ekarpena _____________________ 8414. irudia. Emisioen bilakaera, planaren egoeren arabera ___________________________________________________________________ 8915. irudia. Ekintza-lerro bakoitzak emisioak murrizteko helburuari egiten dion ekarpena _________________________________ 9016. irudia. Klima-aldaketaren euskal bulegoaren funtzioak ________________________________________________________________ 97

A U R K I B I D E A


Klima Aldaketari buruzko Gobernu arteko Adituen Taldeak klima-aldaketa geurekin dugula be-rretsi du. Jabetuta gaude mehatxuaz; beraz, amaitu da fenomenoaren izaerari eta kausei buruzko eztabaidarako denbora. Ekintzarako unea iritsi da.

Munduaren etorkizun iraunkorragoaren alde egin nahi duen gizartea ezin da klima-aldaketaren aurkako borrokatik kanpo gelditu. Egiaztaturik dago klima-aldaketaren aurka borrokatzeak kostu baino onura gehiago ekarriko dizkigula eta gure bizi-maila hobetuko duela. Ziur gaude. Ez dago beste biderik.

Beharrezkoa da neurriak hartzea, eta nazioarteak Kyoton ezarri zituen helburuak betetzen lagundu behar du Euskadik. Itxaropenez begiratzen diegu Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Konbentzioak Baliko Goi-bileran hartutako erabakiei.

Borroka horretan, beharrezkoa da mundu mailako erabakiak hartzea, berotegi-efektua eragiten duten gasak murrizteko eta energia berriztagarriak eta energia-eraginkortasuna gailentzen diren konponbideak bilatzeko. Energia-sistema propio, seguru eta iraunkorrerantz aurrera egiteko oina-rriak fi nkatzeko unea da.

Euskadi pasatu da ekintzetara; izan ere, klima-aldaketaren aurka egitea, gauzarik zentzudunena izateaz gain, errentagarriena ere bada, ingurumenaren, gizartearen eta ekonomiaren aldetik. Es-ateko eta egiteko asko dugu. Gure esku dago klima-aldaketari bidea moztea.

Aurkezpena

Juan José IbarretxeEusko Jaurlaritzako lehendakaria

7

Klima Aldaketaren Aurka Borrokatzeko Euskal Plana (2008-2012) Klima Aldaketaren Euskal Bulegoak prestatutako dokumentua da. Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak koordinatu du, eta zuzeneko partaide izan ditu Eusko Jaurlaritzako beste bost sail ere, klima-aldaketaren gaiak ukitzen dituen zenbait arlotan (energian, garraioan, etxebizitzan, hezkuntzan eta nekazaritzan) ardura dutenak.

Zeharkakotasun hori da, hain zuzen ere, plan honen dohainetako bat. Plan honek sorreratik ber-tatik bilatzen duen xedea da karbonoarekiko mendekotasun gutxiagoko eredu sozioekonomiko bat sendotzea, hartara klima-aldaketak ahalik eta gutxien erasan gaitzan. Aurre egin behar diogu klima-aldaketari, eta aldaketa horren ondorioetarako prestatu. Berrikuntzaren kultura sustatu be-har dugu, Euskal Autonomia Erkidegoan aurrera egiteko ekonomia iraunkorrerantz, ekoizpen- eta kontsumo-jarraibide garbietan oinarrituta.

Horretarako, lau helburu estrategiko ezartzen ditu Planak: berotegi-efektua eragiten duten ga-sen emisioak murriztea; karbono-hustulekuen erauzketa-gaitasuna handitzea; baliabide naturalen gaineko arriskua minimizatzea; eta, azkenik, jendearen osasunerako, hiriko habitataren kalitate-rako eta sistema sozioekonomikorako arriskuak minimizatzea.

Lau helburu horietarantz aurreratzeko, Planak 120 ekintza zehatz eta neurgarri proposatzen ditu, lau programatan banatuak: karbono gutxiago, aurrea hartzea, ezagutza eta herritartasuna eta administrazioa.

Izan ere, uste dugu funtsezkoa dela klima-aldaketari aurrea hartzea eta ekosistema naturalak zain-tzea, giza osasuna babestuz eta azpiegitura eta sistema sozioekonomikoak egokituz. Gai izan behar dugu natura behatzeko, arazoak ikusi eta aztertzeko eta konponbideak aurkitzeko; horretarako, herritarrak mugiarazi behar ditugu, eta Administrazio garen aldetik dugun erantzukizuna geure gain hartu.

Klima Aldaketaren Aurka Borrokatzeko Euskal Plana (2008-2012), beraz, hitzetatik ekintzetara pa-satzeko tresna bat da; XXI. mendeko gizartearen ingurumen-arazo nagusietako bat geldiarazteko —klima-aldaketa, alegia— Euskal Autonomia Erkidegoako gizarteari, gizarte-eragileei eta erakun-deei eskaintzen diegun tresna baliozko eta eraginkor bat.

Aurkezpena

Esther LarrañagaEusko Jaurlaritzako Ingurumen eta LurraldeAntolamendu sailburua

Euskadin eraginak dituen mehatxu global bat

1

9

E U S K A D I N E R A G I N A K D I T U E N M E H A T X U G L O B A L B A T

Gure gizarte globalak aurre egin behar dien ingu-rumen-arazo guztietatik, klima-aldaketaren meha-txua da ziurrenik garrantzitsuena. Ez eskura dauden hainbat azterketa zientifi koetan iragartzen diren inpaktuen intentsitateagatik bakarrik, bereziki feno-menoaren hedapenagatik eta gure bizimoduarekin eta produkzioarekin duen inbrikazio bereizezinaga-tik baizik. Izan ere, ez da gure produkzio-sistemako gune jakin batean aurki daiteken anomalia bati lo-tutako fenomeno isolatu bat, eredu iraungaitzean oinarritutako hazkunde ekonomikoaren prozesu luze baten emaitza baizik.

Klima Aldaketari buruzko Gobernuen Arteko Taldearen inguruan bildutako komunitate zienti-fi koak1 (IPCC, ingelesez) gero eta datu sendoagoak ematen ditu. Esaterako, bere laugarren txostenean, 2007an argitaratutakoan, egiten dituen proposame-nen oinarria da jada ez dagoela denborarik neurri moldakorretarako. Kiotoko Protokoloak —Klima Al-daketari buruzko Nazio Batuen Esparru Konbentzio-ak garatzen du— herrialde industrializatuen emisioei mugak ezartzen dizkie, eta gure ekonomientzako le-hen erronka garrantzitsua da hori.

Tamalez, berotze globala irismen handiko prozesu metagarria da. Emisio historikoak pilatzeak era-gindako klima-inertzia dela eta, sistema natura-lei, sozialei eta ekonomikoei buruz aurreikusitako efektuetako batzuk ezin dira saihestu. Horregatik, emisioak murrizteko hemendik aurrera jarriko diren politikek aldaketaren tamaina arinduko dute, baina ez dute saihestuko. Hori horrela, helburua, lehenik, atmosferako CO2-kontzentrazioa ahalik eta lasterren egonkortzea da, ondoren, hura murriztea lortzeko.

Horregatik, gobernuaren erantzukizuna da, emisioak murrizteko politika irmo batekin batera, klima-al-daketara egokitzeko neurriak prestatzea, eta bi ikus-pegietatik euskal gizarteari ingurumen-fenomeno horrekin bizitzen laguntzea, jakintza-, sentsibiliza-zio- eta berrikuntza-mekanismoak garatuz, inpak-tu negatiboak murrizteko, eta, horrelakorik egonez gero, sor daitezkeen aukerak aprobetxatzeko.

Gure aldetik, Euskal Autonomia Erkidegoak klima-aldaketa globalari egiten dio ekarpena txikia da kuantitatiboki2. Bestalde, emisioak murrizteko na-zioarteko politiken oinarrizko printzipioa nazioar-

11.1 MUNDU OSORAKO MEHATXUA. ERANTZUKIZUN PARTEKATUA

H errialde garatuek egungo teknologiekin burutzen dituzten produkzio-jardue-rek eta kontsumo-ohiturek bizkortzen duten klima-aldaketa. Erantzukizuna kolektiboa da, eta kolektiboa izan behar du nazioarteko komunitatearen eran-

tzunak. Gainera, klima-inertziak eragiten dituen ondorio batzuk dagoeneko ezin dira saihestu. Horregatik, herrialdeek emisioak murrizteko zein aurreikusitako aldaketetara egokitzeko ekimenak abian jarri behar dituzte.

Euskadik estrategia global baten alde egiten du, eta alderdi hauek ditu oinarri es-trategia horrek: berrikuntza teknologikoa, sektore-politiken integrazioa, herritarren eta Administrazioaren parte-hartzea, konponbide eraginkorrak ezartzea eta gero eta handiagoak diren helburuak etengabeko sustatzea karbonoarekiko mendekotasun gu-txiago duen eta klima-aldaketarako prestatuta dagoen gizartea lortu arte.

1 IPCC Nazio Batuek eta Nazioarteko Meteorologia Erakundeak sortu zuten 1988an, informazio zientifi ko, tekniko eta sozioekonomiko garrantzitsua ebaluatzeko eta gizakiek eragindako klima-aldaketak sortutako arriskuak hobeto ulertu ahal izateko. Ebaluazioak argitalpen eta literatura arbitratuan oinarritzen dira.

2 2004an, 25en Europako emisio totalen % 0,5 ozta-ozta.


teko komunitate osoaren erantzukizun partekatua, baina bereizia da, batez ere, herrialde industriali-zatuena. Ez dago beste biderik. Euskal gizarteak, iraunkorragoa den etorkizun globalerako lagundu nahi duenez, ezin du klima-aldaketaren aurkako borrokan alde batean gelditu, eta bere erantzuki-zunaren kuota onartu behar du konpromiso sakon eta estu batez. Are gehiago, EAEn berotegi-efektua eragiten duten gasen (BEG) emisio totalen batezbes-tekoa biztanleko 25eko Europaren batezbestekoaren gainetik dagoenean3.

Euskal gizarteari klima-aldaketak eskema ekono-miko berrietara aldatzea eskatzen dio: ondasunak eta zerbitzuak emisio gutxiagorekin ekoizten ikasi behar du Euskadik. Aurrerapen teknologiari esker, emisioak alor askotan murritz daitezke. Teknologia berrien sustapenak, ingurumenari dagokionez au-rreratuagoak direnak, euskal ekonomia berriarentzat dimentsio estrategiko bat ere badu; ondasunen eta zerbitzuen merkatu globalean presentzia handiagoa lortzea.

Aukera teknologikoak badaude, baina haiek eragi-ten dieten sektore-politika guztien esparru oso eta egonkor bat behar da karbono-emisioetan intentsi-boak ez diren ekonomietarako aldaketa bultzatzea errazteko. Gainera, eremu batzuetan, hala nola ga-rraioan eta etxeko kontsumoan, herritarrak garapen iraunkorraren paradigmarekin baldin tzarik gabe konprometitzea ezinbestekoa da. Klima-aldaketa-

ren euskal politika integraturik ez da egongo euskal herritarrek sendo parte hartzen ez badute garapen iraunkorraren printzipioetan. Klima-aldaketaren aurkako borroka hasiberriak azken hamarkadan ezer erakutsi badu, hau da: besteentzat predika-tzea ezinezkoa dela. Etorkizunean, berotegi-efe-ktuko gas-emisioei aurre egiteko, herritarrek eta eragileek konpromiso etiko baten alde egin beharko dute, eta kontsumo-jarrerak erabat aldatu. Jarrera horien adibideak Administrazioak eman behar ditu une oro.

Bestetik, ibilbide luze baten hasiera da, eta Kioto le-hen geltokia baino ez da etorkizun hurbilean: 2012. Helmuga horretara iritsitakoan, beste neurri batzuk sustatu beharko dira helburu zorrotzagoak bete eta, hala, emisioen kontzentrazioa egonkortu eta, ildo horretan, klima-aldaketari muga onargarrien ba-rruan eusteko. Nazioarteko negoziazio-txanda berri baten hasieraren atarian gaude.

Horregatik, Klima Aldaketaren aurka Borroka-tzeko Euskal Plana ez da asmoen deklarazio soila edo nazioarteko elkarlanaren kantu hutsa. Propo-satutako neurriak eraginkortasunez ezarri behar dira, eta begien bistako konponbideak eman behar dituzte, hau da, aurrerapen neurgarriak ekarri be-har dituzte elkarlanean egin behar dugun prozesu honetara. Klima-aldaketaren aurkako borroka gure herrialdearentzat aukera bihurtu behar dugu

1 . 1 M U N D U O S O R A K O M E H A T X U A . E R A N T Z U K I Z U N P A R T E K A T U A

3 15eko Europaren batezbestekoa 10,8 tona zen. 2006ko inbentarioan, berriz, CO2-emisioen batezbestekoa 11,9 tona zen EAEko biztanle bakoitzeko; Espainiaren gainetik (9,8 tona). EAEko eta Espainiako 2006ko datuak eta Europako 2005eko datuak. Biztanleak helburu den urteko urtarrilaren 1ean. Iturriak: Eustat, Eurostat, Worldwatch.

11

1E U S K A D I N E R A G I N A K D I T U E N M E H A T X U G L O B A L B A T

Eguzkitiko erradiazio infragorria da gure plane-tak jasotzen duen energiaren iturri nagusia. Lurra-ren gainazalera heltzen denean, atmosferako eta ozeanoetako zirkulazioetan banatzen da eta, gero, espaziora itzultzen da berriz ere. Jasotako eta itzu-litako erradiazioen arteko orekari esker, gure plane-tan bizitza izateko kondizio egokiei eustea lortzen da. BEGen kontzentrazioaren igoerak mugatzen du

energia horrek espaziora duen irradiazioa, eta, ho-rren ondorioz, behe atmosfera eta lurraren gainaza-la gehiago berotzen da.

Berotegi-efektuko5 sei gas erregulatzen ditu klima-aldaketari buruzko nazioarteko araudiak. Horietatik, CO2-a da ugariena. Gutxi garatutako ekonomietan, aldiz, metanoa eta oxido nitrosoa dira nagusi. Gas

1.2 KLIMA-ALDAKETA: EGOERA ZERTAN DEN

B at datoz zientzialari gehienak: giza jarduerak eragindako berotze globala ari da jasaten gure planeta. Ondorio kezkagarriak ari da eragiten berotzea, eta, gainera, etorkizunean are handiagoa izango dela uste da4. Egungo gizartee-

tako produkzio- eta kontsumo-moduek jatorri fosileko energiekiko duten mendekota-sun handia dela eta, isurketa izugarri sortzen da. Planetaren oreka hondatzen ari dira isurketak. Bestalde, ezin zaie bidea itxi garapen-bidean diren herrialdeei. Haiek ere industrializatu egin nahi dute. Egungo teknologiekin, berotegi-efektuko gasen isurke-tak areagotzea ekarriko du horrek. Herrialde industrializatuek, berriz, jaitsi egin behar lukete isurketa-bolumena.

4 IPCCren IV. ebaluazio-txostenean oinarritutako atala (2007).5 Kiotoko Protokoloan aipatzen diren BEG nagusiak hauek dira: karbono dioxidoa (CO2, guztietan nagusia), metanoa (CH4), oxido nitrosoa (N2O),

hidrofl uorokarbonoak, sufre hexafl uoruroa (SF6)eta perfl uorokarbonoak

EGUZKIA

NEGUTEGI-EFEKTUKO GASAK

Eguzki-erradiazioen zati batatmosferak eta lurraren gainazalek

islatzen dute

Islatutako eguzki-erradiazioa103 watts m2-ko

Islatu gabeko erradiazio infragorriak240 watts m2-ko

Eguzki-erradiazio sarkorra343 watts m2-ko

Eguzki-erradiazio sarkor garbia240 watts m2-ko

18 watts m2-ko

Erradiazio infragorriaren zatibatek atmosfera zeharkatzendu eta espazioan gaitzen da

Erradiazio infragorrien zati bat negutegti-gasen molekulekxurgatu eta berriz igortzen dute. Horren eraginez, lurrazala

eta troposfera berotu egiten dira

Lurrazala berotu egiten da eta erradiazioinfragorria berriro igortzen da

Lurrazalak eguzki-energia xurgatzen du, beratu egiten dueta bero bihurtzen du. Hala, uhin-luzerako erradiazoa (infragorria)

atmosfera bidaltzen da

Eguzki-erradiazioaatmosferan zehar igarotzen

da oztoporik gabe

LURRA

ATMOSFERA

NEGUTEGI EFEKTUA

1. irudia. Berotegi-efektua.


1 . 2 K L I M A - A L D A K E T A : E G O E R A Z E R T A N D E N

fl uoratuak, berriz, industria kimiko berriari lotuta daude, eta ekoizpen- edo kontsumo-lekuetan meta-tzen dira haien emisioak. Erradiazio infragorria xur-gatzeko ahalmen desberdina dute berotegi-efektuko gas batzuek eta besteek, baita atmosferan irauteko denbora desberdina ere. Kalkulua erraztearren, CO2-aren molekularena hartzen da berotze-ahalmena-ren unitatetzat. Harekin konparatuz fi nkatzen dira gainerako gasen balioak (ikus 1. taula), eta CO2-ba-liokidea (CO2e) erabiltzen da berotze-ahalmenaren unitatetzat.

2007ko otsailean Klima Aldaketari buruzko Gobernu arteko Taldeak (IPCC)7, argiratutako laugarren eba-luazio-txostenean agerian jarri dute Lurreko klima orain arte baino bizkorrago aldatzen ari dela, eta zehaztu dute —% 90etik gorako probabilitateare-kin— gizon-emakumeon ekintzak direla klima-al-daketa bizkortzea eragin dutenak.

2007ko otsailean aurkeztu zen laugarren ebalua-zio-txosteneko lehen taldeak adierazi duenez, GE-Ben kontzentrazioak ohi baino gehiago hazten ari dira, kontzentrazio historikoekin alderatuta. Ha-laber, tenperatura igotzen ari da Lurraren azalean

eta itsasoetan, gutxitzen ari da glaziarren eta elur iraunkorreko eremuen azalera, eta gero eta handia-goa da prezipitazioen aldakortasuna (lehorte luzea-goak, euri-jasa bortitzagoak). IPCCren iragarpenen arabera, BEGen emisioek hazten jarraituko dute, se-guruenik, eta, 2010erako, 1750ean baino % 90-250 handiagoak izango dira, CO2-ari dagokionez. Erregai fosilen errekuntza izango da horren eragile nagusia.

Horregatik, gure planetan sartzen eta irteten den energiaren balantzea egonkortzeko, egungo mailaz azpitik ipini behar da atmosferako BEGen kontzen-trazioa. Bi aukera ditugu horretarako: emisio glo-balak gutxitu, edo BEGak atmosferatik beren kasa ezabatzen diren ikusi. Zoritxarrez, luzaro iraun ohi dute atmosferan BEG gehienek. Hori dela eta, haien eraginak ere luzaro irauten du. Hortaz, atmosferako CO2-aren kontzentrazioa egonkortzeko, 1990ko mai-laz behetik jarri beharko genituzke emisio globalak epe laburrean, eta, gero, jaisten jarraitu, etengabe.

Bestalde, Hirugarren Munduko herrialdeek haien jarduera ekonomikoak hedatu behar dituzte, hango biztanleen gehiengorako duina den garapen-maila lortzeko. Hazkuntza horrekin batera atmosferarako

1. taula. Kiotoko Protokoloan ageri diren berotegi-efektuko gasen emisio-iturri antropogeniko nagusiak.

Berotegi-efektua eragiten duen gasa (BEG)

Emisio-iturri nagusiak Berotegi-efektua eragiteko ahalmena6

CO2

• Erregai fosilen erabilera• Aldaketak lurzoruaren erabileran

(deforestazioa, batik bat)1

CH4

• Nekazaritza eta abeltzaintza• Erregai fosilen erabilera• Hiri-hondakinen zabortegiak• Gas naturalaren erabilera

25

N2O• Nekazaritza eta abeltzaintza• Industria kimikoa

298

Hidrofl uorokarbonoak, sufre hexafl uoruroa

eta perfl uorokarbonoak

• Isolatzailetarako erabiltzen dira, eta hozte-gailuetan.

• Industria kimikoa

10.300raino (perfl uorokarbonoak)14.800raino (hidrofl uorokarbonoak)

22.800 (sufre hexafl uoruroa)

6 Iraute-denbora: 100 urte.7 2.500 zientzialari baino gehiagok kolaboratzen dute IPCCarekin, eta taldeak hiru lantalde eta Talde berezi bat ditu:

- I Lantaldeak klima-sistemaren eta klima-aldaketaren zientzia-alderdiak ebaluatzen ditu. - II Lantaldeak, berriz, sistema sozioekonomikoek eta naturalek klima-aldaketarekiko duten zaurgarritasuna aztertzen dute; baita aldaketa horren

ondorio negatiboak eta positiboak eta horri moldatzeko aukerak. - III Lantaldeak berotegi-efektuko gasen emisioak mugatzeko eta klima-aldaketaren efektuak arintzeko aukerak ebaluatzen ditu. - Azkenik, Talde bereziak berotegi-efektuko gasen inbentario nazionaletan lan egiten du.

13


emisioen kantitatea ere handitu egingo da, herrialde garatuetan gertatu den era berean. Hori dela eta, egonkortzeak ezberdin eragin behar die herrialde garatuei eta garatze bidean dauden herrialdeei. Ho-rrenbestez, herrialde garatuek are gehiago murriztu behar dituzte haien emisioak, garatzen ari diren he-rrialdeei garatzen eta haien mailara heltzen uzteko, eta nazioarte mailan adostutako emisioen kantitate osoaren murrizketa lortzeko.

Gaur egun, 455 ppm CO2e8 da atmosferako BEGen

kontzentrazioa (horietatik 380 ppm CO2-renak dira); aro industrialaren aurretik, berriz, 280 ppm. Egungo emisio-mailari eutsiz gero, 550 ppm-ra (aro indus-trialaren aurreko kontzentrazioa halako bi) iritsiko ginateke 2050ean9. Hala gertatuz gero, munduko

tenperatura globala 2-3 ºC igoko litzateke. Eraba-teko aldaketak eragingo lituzke igoera horrek gure planetako bizimoduan.

Atmosferako BEGen kontzentrazioa handitzeak on-dorio larriak ditu, eta, zenbat eta geroago erreakzio-natu, orduan eta gehiago kostatuko da egoera bere onera itzultzea10. 550 ppm maila ez gainditzeko, hurrengo 10-20 urteotan emisio-bolumen gorene-ra iritsi eta, ondoren, jaisten hasi behar litzateke, urtean % 1-3 bitartean. Hartara, 2050ean, egungo mailatik % 25 beherago egongo lirateke emisioak (ikus 2. irudia). Munduko ekonomia egungo baino hiru-lau aldiz handiagoa izango denez urte horre-tan, egungo tasaren laurdenera jaitsi beharko dira ordurako emisioak, oro har.

IS92a

750 ppmv

650 ppmv

550 ppmv

450 ppmv

350 ppmv

CO2aren EMISIOAK GUTXITZEKO BIDEA

Mila

ka m

ilioi

ton

a CO

2e20

15

10

5

0

-52000

4º C

3º C2º C

2030 2060 2090 2120 2150 2180 2210 2240 2270 2230

(2005 = 380 ppmv)

2. irudia. CO2-aren emisioak gutxitzeko bidea.

Iturria: Stern Review-ek argitaratua, Meinshausen, M.-ren lan honetan oinarrituta (2006): What does a 2ºC target mean for greenhouse gas concentrations? A brief nalysis based on multi-gas emission pathways and several climate sensitivity uncertainty estimates, Avoiding dangerous climate change, in H.J. Schellnhuber et al. (Argit.) Cambridge University Press, 265-280 or.

8 IPPCren 4. Ebaluazio Txostenetik hartutako datuak.9 Alabaina, urteko emisio-bolumena gero eta handiagoa da, azkar hazten ari diren herrialdeen eraginez. Beraz, baliteke 2035erako iristea 550 ppm maila.10 Ikus Stern Review: The Economics of Climate Change (2006).


1.3.1 Ondorio fi sikoak

Lehenik eta behin, ez dago eszenategirik Euskal Autonomia Erkidegoaren tamaina eta klima-aniz-tasuneko herrialderik aztertzen duenik. Hori dela eta, lehen hurbiltze bat baino ez dira egungo kalku-luak. Tenperatura eta prezipitazioak dira klima-al-daketaren eragina gehien jasango duten faktore klimatikoak. Prezipitazioei dagokienez, bai modelo orokorrek bai espezifi koek diote12 jaitsi egingo di-rela Euskal Autonomia Erkidegoko hegoaldean. Au-rreikuspen espezifi koek urteko prezipitazioen gutxi-tzea ere iragartzen dute, udako hiletan batez ere. Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, % 15-20 jaitsiko dira prezipitazioak XXI. mendearen amaie-rarako.

Prezipitazioen urteko banaketak ez du ageri portae-ra-eredu argirik. Proiekzioen fi dagarritasun-maila eskas samarra adierazten du horrek. Proiekzioen arabera, prezipitazio gehiago (+% 5 eta % 20 bi-tarte, kalkuluen arabera) izango da neguko hiletan (abendutik otsailera), eta gutxiago (-30 eta % 50 bi-tarte) udakoetan (ekainetik abuztura). Baliteke eu-riteen urtarokako banaketak (espazioan eta denbo-ran heterogeneotasun handiagoa izateak) gehiago baldintzatzea aldaketa plubiometriko nagusia, balio absolutuen ehuneko murrizketak berak baino13.

Iberiar Penintsulako tenperaturari dagokionez, XXI. mendearen amaierarako egindako proiekzioen ara-bera14 batez bes teko tenperatura 5-7 ºC igoko da udan, eta 3-4ºC neguan. Kostaldean, 2 ºC baxuagoak

1.3 EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN IZAN DITZAKEGUN INPAKTUAK. ZER ALDA DAITEKE GURE INGURUNEAN?

I PCCk garatutako lehen ereduetatik lortutako emaitzen arabera11, Euskal Autono-mia Erkidegoan prezipitazioak % 15-20 bitartean murriztuko dira urtean; neguan areagotu egingo dira eta udan murriztu. Mende-amaierako tenperatura maximoak

1,5 eta 3,5 °C bitartean haz daitezke, eta minimoak, berriz, 1 eta 3 °C bitartean. Tenpe-raturaren hazkuntza horren ondorioz, ebapotranspirazioa areagotu daiteke eta suteak izateko arrisku handiagoa.

Itsasoaren maila eta olatuen indarra areagotuko dela aurreikusi da, eta horrek kostako lerroa 11-13 m atzeratzea eragin dezake hondartzen eremuan eta estuarioetan uhol-de-arriskua izatea.

Sistema naturaletan eta ekonomikoetan eta pertsonen osasunean espero diren inpak-tuen arabera, lehentasuna duten ekintzak identifi katu dira. Inpaktuak guztiz ezagutu ez eta hasitako ikerketak hedatu behar badira ere (Euskal Autonomia Erkidegoko di-mentsioetara moldatutako egoerak garatzea barne), nabarmena da ekintza aitzinda-riak egiteak duen errentagarritasun ekonomikoa.

11 Adibidez, IPCCren hirugarren –ebaluazio-txostenerako egindako ereduaren arabera egindako proiekzioak, eta laugarren txostenean berretsitakoak. Eredu atmosferiko-ozeanikoak, HadCM3 deritzonak, tamaina desberdineko gelaxkatan banatzen du lurrazala eta horien gainean egiten ditu eskualde mailako zenbatespenak. Latitudearen arabera, emaitzak aldakorrak dira. 45°-ko latituderako (EAEri aplikatu ahal zaiona), ereduak 300 km-rainoko erresoluzioa ematen du (295 x 278 km-ko gelaxka). Bereizmen horretatik abiatuta, eta IPCCren emisio-egoera ezberdinak erabiliz —IPCC SRES deritze (Special Report on Emissions Scenarios) eta datu sozio-ekonomikoetan oinarrituta daude (populazioaren hazkuntza, garapen ekonomikoa eta abar)—, tenperatuaren eta prezipitazioen 2.100 proiekzio lortzen dira.

12 2007ko otsailean, “Generación de escenarios regionalizados de cambio climático para España” txostena argitaratu zen. 50 bat km-ko bereizmena du txostenak.

13 Ez dago ezberdintasun esanguratsurik EAEko eskualde klimatikoen artean, nahiz eta prezipitazioen beherakada nabarmenagoa izan daitekeen erdigunean eta hegoaldean, atlantikoko isurialdean baino.

14 ECCE proiektuan (Espainian inpaktuek izango duten eraginaren aurretiazko ebaluazioan) jasotakoak.

15


izango dira igoera horiek. Aurreikusi denaren arabe-ra, muturreko tenperatura maximoa duten egunen kopurua handitu egingo da eta muturreko tenpera-tura minimoak dituzten egunak gutxitu.

Euskal Autonomia Erkidegoan15, XXI. mendearen azken herenerako, gora egingo dute muturreko ten-peratura maximoek16: 1,5 ºC kosta-lerroan, eta 3,5 ºC gainerako lekuetan. Tenperatura minimoei dagokie-nez, horiek handitu egingo dira, 1-1,5 ºC bitartean kostan eta 2-2,5 ºC bitartean isurialde atlantikoan; Euskal Autonomia Erkidegoko erdialdean eta hegoa-ldean, berriz, 2,5 eta 3 ºC bitartean igoko da tenpe-ratura. Urteko balio horiek urtaroka aztertu dira, eta Euskal Autonomia Erkidegoko eskualde klimatikoen artean ezberdintasunak ikusi dira, 2. taulan ikus dai-tekeen moduan.

Tenperaturaren hazkuntza horrek ebapotranspira-zioa17 areagotu egingo du, baita basoetan suteak izateko arriskua ere. Hodeiek, hezetasun erlatiboak eta haizearen abiadurak ere izan dezakete aldaketa-rik Euskal Autonomia Erkidegoan.

Klima-aldaketak eraginda Euskal Autonomia Erkide-goan aurre egin beharko zaion arazorik larrienetako bat da itsasoaren maila igotzea eta olatuen energia

areagotuko dela (olatu altuagoak eta denboraleen iraupen luzeagoa), horren noranzkoaren aldaketare-kin batera (2º mendebalderantz). Kostak pairatuko dituen eraginei buruz estatu espainiarrean egindako txosten zorrotzenak dioenez18, itsasoko maila 0,4 cm/urte igoko da; beraz, XXI. mendearen amaiera-rako 40 cm igoko da. Itsas mailaren igoera horren ondorioz, XXI. mendearen erdialderako hondartza-eremuetan 11-13 m atzeratuko da kosta, kostako morfologian aldaketak gertatuko dira eta kostako lan eta azpiegituretan egonkortasuna galdu eta gaindituko dira (azpiegituren azalera % 6-20 are-agotuta konpentsatu daiteke). Estuarioen kasuan, erregimen plubiometriko potentziala irregularragoa da espazioan edo denboran. Horrez gain, kostako kokalekuetan (hiriguneak, nekazalguneak eta indus-tria) uholdeen arriskua areagotu egingo da, batez ere, Bilbo eta Donostia moduko hiri handietan19.

1.3.2 Sistema naturaletan, sozialetan eta ekonomikoetan izango duen inpaktua

Giza osasunari dagokionez, bero-boladek eta bero-uharteek20 eragindako gaixotze- eta heriotza-han-ditzea21 espero da, baita arnas arazo larriak are-

2. taula. XXI. mende amaierarako Euskal Autonomia Erkidegoko eskualde klimatikoetan aurreikusitako tenperatuen eta prezipitazioen aldakuntzak urtaroka duen banaketa.

Isurialde Atlantikoa

Negua Uda

1,5 - 2º C 4,5 - 5,5º C

2 - 2,5º C 5,5 - 7º C

TENPERATURAK

ErdialdekoEremua

Hegoaldea

Negua Uda

+ %5 – + %20 -%30 – -%50

PREZIPITAZIOAK

15 Lehendik ere aipatu dugu txosten hau (“Generación de escenarios regionalizados de cambio climático para España”). Ikus 11. oharra.16 Hileroko batezbestekoa.17 13 mm/hamarkada 0,10 ºC/hamarkada tenperatura-igoerako, hau da, 130 eta 910 mm bitarte XXI. mendearen amaierarako, kostaldeaz edo barrualdeaz

ari garen.18 Kantabriako Unibertsitatea, Uraren eta Ingurumenaren Zientzien eta Tekniken Saila, “Impactos en los recursos costeros por efecto del cambio

climático”, 2006.19 Informazio gehiagorako, ikus Uholdeak Prebenitzeko Plan Integrala (UPPI).20 Bero-boladetan, beroa pilatzen da hirietan. Hori kentzeko zailtasunak bero-uharteak sorrarazten ditu, eta larriagotu inpaktuak giza osasunean.21 Toki eta denbora jakin batean populazio batean dagoen gaixo- eta heriotza-tasa.


1 . 3 E U S K A L A U T O N O M I A E R K I D E G O A N I Z A N D I T Z A K E G U N I N P A K T U A K . Z E R A L D A D A I T E K E G U R E I N G U R U N E A N ?

agotzea ere; alergiak batez ere. Gertakari horiek areagotu egingo dira, polena dagoen garaia luzatu egingo delako eta egun bero eta lehor gehiago iza-teak ingurumeneko karga areagotu egiten duelako (hegoaldeari eragingo dio gehienbat). Populazioaren sektore sentikorrenei eragingo die batez ere, hots, haurrei eta pertsona nagusiei (2020an, populazio-aren % 25ek izango du 65 urte baino gehiago). Ten-peraturaren igoeraren ondorioz, troposferako ozo-noaren kontzentrazioa handitu egin daiteke, udan batik bat, eta horrek airearen kalitatea okerragotuko du22. Egoera hori areagotu egingo da egoera anti-ziklonikoetan, hots, tenperatura altuak, laino gutxi eta haize ahula daudenean. Egoera horiek, ziur asko, maizago agertuko dira klima-aldaketa dela eta.

Klima-aldaketaren eraginez, aurreikusten da anima-lien eta landareen komunitateetan aldaketak ger-tatuko direla; besteak beste: migrazio- edo ugalke-ta-garaiak aurreratu edo atzeratu egingo dira, kontinenteetako eta itsasoko espezieen banaketa aldatu egingo da (itsasoko espezie batzuetan, da-goeneko ikusi dira latitude- eta sakontasun-aldake-tak), produktibitatean aldaketak gertatuko dira, baita espezie inbaditzaileetan eta bizkarroietan ere, eta populazioen zaurgarritasuna edo aldakortasuna handitu egingo da (banako-kopurua handitu edo txikiagotu egingo da, espeziea zein den). Zaurgarri-tasuna maximoa da espezie endemikoetan eta inte-res berezikoetan (anfi bioak eta narrastiak). Halaber, lurzoruan karbono organikoa galtzeak zuhaitz- eta zuhaixka-espezieen ugalkortasuna murriztu egingo du, segur aski.

Lehen sektorean, baso-ustiapeneko aro produkti-boari egingo dio kalte, seguruenik, klima-aldaketak (hosto erorkorreko espezieak suertatuko dira onura-dun, hosto iraunkorrekoen kaltetan). Hori dela eta, gerta daiteke zenbait espeziek errentagarri izateari uztea. Nekazaritzari23 dagokionez, erremolatxa-la-borantza onuradun suertatuko da, seguruenik, eta kalteturik laboreena. Bestalde, baliteke uztaren iraupena murriztea eta ereintza- eta uzta-garaiak aldatzea. Halaber, udako lehorte-garaiak gainditze-ko zailtasun handiagoa aurreikusten da. Produkti-bitate-aldaketa horiek abeltzaintza-sektorean ere

gerta daitezke (bizkarroiek eragindako gaixotasun gehiago izango dira, seguru aski).

Garraioaren, energia-sektorearen eta hirigintza-/eraikuntza-sektorearen eta zerbitzuen sektorea-ren azpiegiturei dagokienez, horien osotasunean eragiteko arriskua areagotzen dute fenomeno me-teorologikoek. Halaber, energia-eskaeran eta hor-nikuntza-iturrietan aldaketak gertatuko direla au-rreikusten da.

Turismo-sektoreari dagokionez, eskaeran aldaketa egongo da eta urtaroetan banatutako turismoa are-agotu egingo da. Kostako kokalekuetan eta azpie-gituretan (35 hondartza Euskal Autonomia Erkide-goan) gerta daitezkeen kalteen mende dago sektore hori. Izan ere, aldaketen ondorioz, eremu geogra-fi ko-turistikoa aldatzea gerta daiteke.

Aldaketen eta horiek kontrolatzeko edo konpents-atzeko irtenbideen kalkulu zehatza egiteko dago oraindik. Horretarako, eremu horietan irekitako ikerketa-lerroetako jarduerak biziagotu eta ardaztu behar dira. Inpaktu horien aurrean dagoen zaurga-rritasunaren ikerketaren bidez, arriskuak mugatu daitezke eta garrantzi handieneko sektoreak eta inpaktuak identifi ka daitezke. Inpaktu horien au-rrean erreakzionatzeko eta/edo moldatzeko aukeren azterketa eginez, klima-aldaketaren aurrean molda-tzeko neurrietan lehentasunen zerrenda ezarri ahal izango da.

Edonola ere, klima-aldaketak eragin ditzakeen kli-ma-aldaketak eragin ditzakeen kostu ekonomikoak handiak izango dira, seguru asko. Horregatik, gau-rtik ondorioztatu dezakegu, kanpoko zein barneko txostenetan oinarrituta, moldatzeko ekintza goiz-tiarrak errentagarriak direla. Izan ere, merkeagoa da emisioak berehala arintzea, etorkizunean klima-al-daketak eragindako inpaktu ekonomikoei aurre egi-tea baino (ikus 3. taula).

Zuzeneko ondorio ekonomikoen larritasuna jakite aldera, Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak metodologia bat garatu du klima-aldaketak eragin-dako prezipitazio-areagotzeak ekar dezakeen uhol-

22 Lotura handia dago garrantzi handiko ingurumeneko hiru arazoen artean: klima-aldaketa, ozono-geruza eta airearen kalitatea. Alde batetik, berotegi-efektuko zenbait gasek (oxido nitrosoak eta CFCek), estratosferara heltzean, ozono-geruza suntsitzeko gaitasuna dute. Bestetik, klima-aldaketak eragingo dituen zenbait parametroren (tenperatura, prezipitazioak...) aldaketek partikulen (polena, adibidez) eta ozono troposferikoaren kontzentrazioak areagotu egingo dituzte. Bi faktore horiek, hain zuzen ere, arnas aparatuko gaixotasunak eragiten dituzte.

23 EAEren azalera osoaren % 12.

17


de-arriskuari aplikatzeko. Klima-aldaketaren inpak-tuen kostuak balioztatzeko metodologiaren bidez, klima-aldaketari moldatzeko behar diren politiketa-ra eta moldatze-neurrietara bideratu beharreko ba-liabideak kalkulatzen dira. Hala, klima-aldaketaren inpaktu negatiboak murriztu eta onurak handitu ahal izango dira.

Metodologia hori, esperientzia pilotu gisa, Bilbon aplikatu da24. Lortutako emaitzek erakusten dute-nez, 2080an uholdeek eragindako kostuak (higiezi-netan eta komunikabideetan kalteak, populazioaren osasunak pairatutakoak eta abar), egungo kostue-kin alderatuta, % 56 haz daitezke klima-aldaketa-ren ondorioz; horrek esan nahi du 129-159 milioi euroko25 galera egongo dela.

3. taula. Taula Klima-aldaketaren eraginak: Stern review: The economics of climate change.

Ezer ez egiteaAtmosferako CO2e-aren

kontzentrazioari 500-550 ppm-tan eustea

Kostuen eta arriskuen eraginez, BPG globalaren % 5 galduko litzateke urtero, eta % 20ra irits daiteke galera.

Klima-aldaketaren kontrako neurri zorrotzak berehala hartuz gero, urteko kostua BPG globalaren %1era iritsiko litzateke, gutxi gorabehera.

Egonkortasuna lortzeko tresnak

• Emisioak murriztea, hauetan oinarrituta:– Karbonoari prezio bat esleitzea, zergen bidez, karbonoaren merkatua sortzearen edo araudien bidez– Politika teknologikoa garatzea, teknologia berriak garatzeko pizgarriak areagotuz.– Gure gizartearen jarrera aldatzen laguntzea, emisioak murrizteko konpromiso handiagoa lortzeko.

• Nazioarteko lankidetza areagotzea, teknologien hedakuntza hobetzeko eta berrikuntza azkartzeko.

• Deforestazioa murriztea, emisioak gutxitzeko bide errentagarria baita.

• Klima-aldaketara moldatzeko ahaleginak areagotzea.

24 Iturria: Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Saila (Eusko Jaurlaritza). Klima-aldaketaren inpaktuen kostuak balioztatzeko metodologia. Bilboko kasua.25 Urteko batezbestekoak, 2005eko prezioan kalkulatuta.

Arazoarentzako erantzuna

2

19

A R A Z O A R E N T Z A K O E R A N T Z U N A2

Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmena (1992) izan zen nazioarteko komunita-tearen lehen erantzuna. 1990etik 1992ra bitartean negoziatu zuten Hitzarmena, IPPCren lehen txoste-na oinarri hartuta. Hitzarmen horrek fi nkatzen ditu klima-aldaketari buruz nazioarteko komunitateak dituen printzipioak eta egitura, “atmosferako bero-tegi-efektuko gasen kontzentrazioak egonkortzeko, klima-sisteman esku-hartze antropogeniko arris-kutsurik ez izateko mailaraino” (2. art.).

Garapen iraunkorraren printzipioak onartzen ditu Hitzarmenak, eta, haietatik, hauek azpimarratzen ditu (3. art.)26:

• Zuhurtasun-printzipioa, erabateko ziurtasunik eza ez da erabili behar klima-aldaketa baretze-ko neurriak atzeratzeko, arrisku larririk izanez gero. Zenbait konpromiso ekarri ditu printzipio horrek (4. art.); besteak beste, BEGen inbenta-rioa egitea hainbatean behin, emisioak murriz-teko programak prestatu eta aplikatzea estatu bakoitzean, eta Alderdien Konferentziari jaki-naraztea Hitzarmenaren aplikazioari dagokion informazioa.

• Aldeen erantzukizun komun baina bereizien printzipioak betebehar jakin batzuk zehazten ditu herrialde industrializatuentzat (Hitzarme-naren I. eranskinean daudenentzat) eta ELGEko gainerako herrialdeentzat (Hitzarmenaren II. eranskinean daudenentzat)27, berriz, betebehar jakinak, dagokion kuotaren arabera.

1997ko Hitzarmenean egindako lanen emaitza izan zen Kiotoko Protokoloa onartzea. Protokoloa 2005ean jarri zen indarrean eta 189 herrialdek sinatu dute. Klima-aldaketari aurre egiteko lehen ahalegin antolatua egin zuen, bada, nazioarteko komunita-teak, eta, 1990eko mailarekin alderatuta, ekonomia garatuetako BEGen emisioak 2008-2012 epean % 5,2 jaisteko helburua fi nkatu zuten. Herrialde eta herrialde-elkarteei bereizi banatu zi tzaien helburua, energiaren erabilera intentsiboan sektoreek (ener-gia-sorkuntza, etxe-sektorea eta sektore industriala) duten eraginaren arabera. Zentzuzko emisio-mugak zehazteko irizpideak fi nkatu ziren sektore bakoitze-rako, herrialdeko bakoitzeko sektoreen egoera kon-tuan hartzen zutenak. Hartara, herrialde bakoitze-rako muga fi nkatzeko, sektore bakoitzari ezarritako

2.1 NAZIOARTEAREN ERREAKZIOA: KIOTOKO PROTOKOLOAO

K lima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmena (1992) da klima-aldaketaren arazoari eman zaion nazioarteko lehen erantzuna. Hor sortu zen Kiotoko Protokoloa. 2012ra arteko plan horren bidez emisioen hazkuntza mu-

gatu nahi da, hori modu eraginkorrean betetzen laguntzen duten mekanismoen bidez. Gaur egun, egoera berria negoziatzen ari dira, ‘Kioto-plus’ izenekoa, urte horretatik aurrerako konpromisoak ezartzeko.

“Business as usual is no longer an option - Aldaketarik ez egitea ez da da aukera bat”. Ban Ki-moon (Nazio Batuetako idazkari nagusia, 2007ko uztaila)

26 Beste printzipio batzuk: garapen iraunkorrerako aldeen eskubidea, eta klima-sistema babestekoa, egungo eta geroko belaunaldien mesederako.27 Hauek dira I. Gehigarriko 41 herrialdeen betekizun nagusiak: (1) klima-aldaketaren aurkako ekimen orokorrean parte hartzea , eta (2) 1990eko mailan

eustea emisioei. II. Gehigarriko herrialdeek, bestalde, beste betekizun hauek ere badituzte: (1) fi nantza-baliabide osagarriak eta behar duten teknologia ematea garapen-bidean diren herrialdeei, eta (2), laguntzea garapen-bidean diren herrialde bereziki sentikorrei egokitze-kostuei aurre egiten.


2 . 1 N A Z I O A R T E A R E N E R R E A K Z I O A : K I O T O K O P R O T O K O L O A

mugak eransten ziren. Europako Batasunari zego-kionez, emisioak % 8 murriztea zen helburu kole-ktiboa, eta zegokion kuota esleitu zitzaion herrialde bakoitzari.

Helburu hori betetzen laguntzeko, zenbait meka-nismo malgu garatu zituzten Protokoloak eta ha-ren ondorengo Alderdien Konferentziek28, emisioak ahalik eta modurik merkeen eta eraginkorrenean murrizteko. Horretarako, herrialdeen arteko tek-

nologia-trukea sustatu zen, arazoa orokorra izaki munduko edozein lekutan konpon baitaiteke, kos-tu marjinal desberdinetan (4. taula). Beste zenbait neurriren artean, Hitzarmenaren I. Gehigarriko esta-tuentzako nazioarteko karbono-merkatua sortzeko oinarriak zehaztu zituen Protokoloak.

Hurrengo negoziazio-txandarako, Europako Bata-sunak jarrera tinkoari eutsi nahi dio, mende honetan gehienez 2 ºC igotzera mugatzen dela ziurta tzeko.

4. taula. Kiotoko Protokoloko malgutasun-mekanismoak.

• Aplikazio Bateratuko Mekanismoa (6. art.): beste herrialde batean (trantsizio-ekonomia batean, oro har) emisioak gutxitzeko proiektuak garatzea (I. Gehigarria). 2008ko urtarrilaren 1etik izango da martxan me-kanismo hori.

• Garapen Garbiko Mekanismoa (12. art.): beste herrialde batean (garatzeko bidean diren herrialdeetan, normalean) emisioak gutxitzeko proiektuak garatzea (I. Gehigarria). 2000tik dago erabilgarri mekanismo hori.

• Emisio Eskubideen Salerosketa (17. art.): Esleitutako Kantitate Unitateen (AAU, ingelesez) trukea I. Gehi-garriko estatuen artean. 2008an jarriko da martxan.

Alderdi teknikoari dagokionez, erregistro-sistema zorrotz eta teknikoki konplexu baten bidez (estatu bakoitze-koa eta nazioartekoa) jartzen dira martxan malgutasun-mekanismoak. Horien bitartez egiten da I. Gehigarriko estatuen arteko karbono-emisioen trukeak.

28 Hitzarmenaren helburuak betetzen direla ziurtatzeko, hainbat erakunde ezarri dira, besteak beste:- Aldeen Konferentzia (CoP), Konbentzioaren erakunde nagusia. Konbentzioaren alde diren estatuek eratzen dute eta Konbentzioaren helburuak

betetzen direla aztertzen du aldiro (7. art.). - Idazkaritza (8. art.), Konbentzioari euskarria emateaz arduratzen dena.- Aholkularitza zientifi korako eta teknologikorako erakunde subsidiarioa (SBSTA) (9. art.), eta Erakunde betearazle subsidiarioa (SBI) (10. art.), Aldeen

Konferentziari laguntza teknikoa ematearen arduradunak.

21

2 A R A Z O A R E N T Z A K O E R A N T Z U N A

Sinatu duten beste herrialde batzuk —Kanada, es-aterako— muga absolutuak ezartzearen aurka daude, eta beste batzuek —Japonek, besteak beste— baldin-tza bat jarri dute: emisio gehien sortzen dituztenek (AEB, Txina, Brasil eta India) ere akordioa sinatzea.

Egungo emisioek eta horiek epe ertainera eta luzera duten proiekzioek argi erakusten du bloke bakoitzak negoziazioan duen jarrera. 3. irudian ikus daitezkee-nez, garatze bidean dauden ekonomiak igorle handi bilakatzen ari dira, ekonomia garatuen pisu erlatiboa murriztu ahala. Energia-eskaera etengabe igotzen ari den honetan, tentsioa sortzen da erantzukizun

komunen eta bereizien printzipioa interpretatzeko garaian, eta klima-aldaketa arintzeko konpromisoen mailak zehazteko.

Erabakigarria izango da Estatu Batuetako Adminis-trazioak hartzen duen jarrera eta nazioarte mailan onartutako konpromisoekin bat datorren emisioak mugatzeko sistema sartzeari buruz hartzen duen erabakia. Herrialde horretan, Estatu federatuen mailan (Kalifornian, esaterako) emisioen murrizke-tari aurre egiteko ekimenak abian jarri dira eta, bi-tartekari politikoetan, klima-aldaketaren aurkako politikaren aldeko iritziak agertzen hasi dira.

2000ko emisioak

2000-2025 gehikuntza C

O2e

ton

a12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

0 AEB Txina EB 25 Errusia India Japonia Brasil Mexiko

2.706

5.867

894

8011.299

347573 632

5108431.3351.8551.9074.7044.9726.937

3. irudia. GEBen emisioen munduko banaketa29.

Iturria: “Climate Data: Insights and Observations” Pew Center, 2004.

29 Ez da sartzen lurzoruaren erabileran dauden aldaketengatiko CO2-a.


Oharturik klima-aldaketak ingurumenari eragiten dion kalteaz, Klima Aldaketaren Aurkako Europako Programak (KAAEP) sortutako esparruan gauzatu da, 200z geroztik, Europako Batasunaren politika gai horrekiko. Zenbait garai eta fase desberdinetan ipini da martxan programa parte-hartzaile hori, eta EBko estatuetako stakeholder-ek, sektoreetako or-dezkariek, GKE-ek eta irakaskuntzako adituek zu-zentzen dute. Zenbait ekimen tekniko eta arautzaile garatzeko balio izan du programak, eta, lehen fa-sean (2000-2004), ehunka milioi tona CO2 murrizten lagundu dute EBn30.

Klima Aldaketaren Aurkako lehen Europako Programak (KAAEP, 2000-2004) zenbait funtsezko tresna izan zituen. Horietatik aipagarriena izan da emisio-eskubideak salerosteko nazioarteko lehen erregimena fi nkatzea, bi tresna arautzaile hauen bidez: 2003/87/EE Direktiba (EB barruko emisio-eskubideen salerosketa-erregimena fi nkatzen du) 2004/101/EE Direktiba (mekanismo malguetako kre-dituak erabiltzeko aukera ematen die Europako emi-sio-eskubideen salerosketaren eraginpeko instalazio-ei). Bi zatitan banatu da lehen Direktibaren egutegia: lehenbizikoa (2005–2007), zeinaren emaitzei esker sistema perfekzionatu baita, eta bigarrena (2008-2012, konpromiso-epea), zeinean Direktiba osorik aplikatuko baita, Kiotoko Protokoloaren arabera.

2.2 EUROPAKO BATASUNAREN ERANTZUNA

E uropako Batasuna da aktiboena klima-aldaketaren aurkako politikak gara tzen, eta Klima Aldaketaren Aurkako Europako Bigarren Programaren (KAAEP) bi edizio egin dira dagoeneko. Abian jarritako neurrien artean, emisio-eskubi-

deen Europako komertzio-erregimena da nabarmentzekoa. Aurreikuspenek diotenez, EU-15erako Kiotoko helburua (emisio garbiak % 8 murriztearena, alegia) 2010erako lortuko da, 2008-2012 tarterako batezbesteko gisa. 2007ko martxoan, Europako Ba-tzordeak adostu zuen GEBen emisioak 1990ko kantitateen % 20 murriztu behar zela 2020rako.

5. taula. KAAEP1ean hartutako politiken eta neurrien eraginkortasuna.

Egoera

EU-15 Politikek eta neurriek duten

murrizte-potentzialaren zenbatespena(MTm CO2 e)

Aplikatzen ari diren politiken eta neurrien ondorioz

lortutako murrizketa (MTm CO2 e)

Amaitzeko dauden politiken eta neurrien ondorioz lortutako

murrizketa (MTm CO2 e)

Energia-hornikuntza 236-278 – 200-230

Energia-eskaera 194-239 86–106 85-110

Garraioa 152-185 75-80 72-95

CO2 ez diren gasak 59-62 41 18-21

Nekazaritza eta basogintza 133 45 0

GUZTIRA 774–897 247–272 375-456

Iturria: BATZORDEAREN TXOSTENA, KIOTOKO HELBURUAK LORTZEKO EGINDAKO AURRERAPAUSOAK (Europako Parlamentuaren eta Batzordearen 280/2004/CE erabakiaren arabera, EBn berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen segimendua egiteko mekanismoei buruzkoa eta Kiotoko Protokoloa ezartzea helburu duena).

30 2003an, % 1,7 jaitsi ziren EBko orduko 15 estatuetako emisioak, oinarri-urtearekin alderatuta.

23


Kritika ugari egin zaizkio Emisioen Salerosketari (se-ktore batzuei bakarrik eragiten diela eta BEGen emi-sio izugarriak egiten dituzten beste batzuk kanpoan uzten dituela, hala nola garraioa; emisioen saleros-ketan diharduten herrialdeek konpromisoak betea-razteko duten ahalmenaren araberakoa dela haren eraginkortasuna...). Hala eta guztiz ere, baliabide ekonomiko horren ardatz nagusia (Kiotoko protoko-loaren 17. artikuluan zehaztua) hau da: uzten bazaie enpresei euren artean libre banatzen (salerosten) emisioak, salerosketak jaitsi egingo ditu Protokoloa betetzeko kostuak.

Beste jarduera aipagarri batzuk hauek izan dira: 2001/77/EEE Direktiba (energia-iturri berriztagarriei buruzkoa), Garraiorako Bioerregaiei buruzko Direkti-ba, 2004/8/EE Direktiba (bero eta elektrizitatearen kogenerazioari buruzkoa) eta 2002/9/EE Direktiba (eraikinetan energia aurreztu eta eraginkortasunez erabiltzeari buruzkoa) onartzea. Direktiba horiek guztiak neurri lagungarri garrantzitsuak ditu estatu kideetara hedatutako Europako Batasunaren klima-aldaketaren aurkako politikak.

KAAEP 1ean azaldutako politiken eta neurrien era-ginkortasunaren analisiak zenbatetsi zuen, hori aplikatuz gero, 774-897 Mtm CO2e murriztuko zela GEBen emisioa. Politika eta neurri horietako batzuk

abian jarri dira, eta, horiei esker, 247-272 MTm CO2e murriztuko litzateke hurrengo urteetan. taulan ikus daitekeen bezala.

Europako Ingurumen Agentziak 2006an argitaratu zuen (2004ko datuekin) herrialde bakoitza zenbate-raino desbideratu zen 2010erako helburuak (2008-2012 eperako batezbestekoa) lortzeko jarraitu be-harreko bidetik, Kiotoko Protokoloko mekanismo malguak erabiltzea barne. Emaitzek erakusten du-tenez (4. irudia), Espainia da ezarritako helburutik gehien urrundu dena. Aldiz, Suedia, Erresuma Batua eta Alemania 2004an helburuak betetzeko izan be-har zituzten emisio-kantitatearen behetik ari dira.

Eskura dauden proiekzioen arabera, herrialde bakoi-tzak hartu beharreko neurriak batera hartuta, 2010ean (2008-2012 epearen batezbesteko gisa) oinarritzat hartutako urteko mailatik % 6,8 mu-rriztuko da. Mekanismo malguak erabilita, gehiago murriztu ahal izango da ezarritako helburuak bete-tzeko.

Klima Aldaketaren Aurkako Europako Bigarren Programa (KAAEP, 2005-2009) 2005eko urrian pla-zaratu zen, lehen programaren jarduerak ebaluatu eta 2012tik aurrerako ekimen berriak bultzatzeko, betiere BEGen emisioak merke eta eraginkor murriz-

-0,7

-1,2

-2,8

-5,8

-8,4

-15 -10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35

Kiotoko helburua betetzeko bide linealaren gaineko ehuneko puntuak

Her

riald

ea e

ta K

ioto

ko h

elbu

rua

EB-15 (-% 8)

Espainia (+% 15)

Austria (-% 13)

Portugal (+% 27)

Finlandia (% 0)

Italia (-% 6,5)

Danimarka (-% 21)

Irlanda (+% 13)

Grezia (+% 25)

Luxenburgo (-% 28)

Belgika (-% 7,5)

Herbehereak (-% 6)

Frantzia (% 0)

Alemania (-% 21)

Erresuma Batua (-% 12,5)

Suedia (% 4)

2,3

31,2

17,9

14,6

13,1

9,9

7,9

6,5

6,4

3,3

1,8

4. irudia. Kiotoko helburua eta 2004an helburu hori betetzera bidean EU-15eko kideek zuten distantzia (mekanismo malguak eta hobiak kontuan hartuta).


2 . 2 E U R O P A K O B A T A S U N A R E N E R A N T Z U N A

teko eta, horrela, hazkunde ekonomikoa eta enple-gu-sorrera ziurtatzeko.

KAAEP2 lantaldetan antolatzen da, eta talde bakoi-tzak GEBen emisioetan eragiten duen gai jakin bat lantzen du, esaterako, karbonoaren harrapaketa eta biltegiratze geologikoa, ibilgailuen emisioak, hega-zkinen emisioak eta klima-aldaketara moldatzeko neurriak.

KAAEP2ren hastapeneko emaitzek (lehen programa-ren ebaluazioari buruzkoak) adierazten dutenez, da-tuen azterketa kuantitatibo zorrotzagoa eta hobea egin behar da, Europako Batzordeak zioen legez. Etorkizunean sektore bakoitzak egin dezakeen emi-sio-murrizketa aztertzeko, ikerketa abiarazi zuen Batzordeak 2006ko ekainean. 2008ko erdialdera ja-kingo dira, seguruenik, azterketaren emaitzak.

Helburu nagusia da sektoreen eta gasen ekarpen merkeenak identifi katzea EU25+-ek31 2012tik au-rrera hartutako murrizketa-konpromisoak betetze-ko, eta, konpromiso horiek betetzeko, kostuarekiko eraginkorrenak diren politika-paketeak eta neurriak zehazteko. Azken buruan, ikerketaren helburua da Kioto-plus-en murrizketa-helburuak betetzeko po-litika eta neurri berrien ebaluazioa egiteko oinarri-tzat bihurtzea.

Horrez gain, emisio-salerosketak nazioarteko le-hiakortasunean duen eraginari buruzko azterketa bat agindu zuen Europako Batzordeak 2006ko aben-duan, sistemaren berrikuste-testuinguruan. Azterke-taren arabera, oso eragin mugatua izango luke etor-kizunean Europako industrian –lehiakortasunari eta deslokalizazioei dagokienez– emisio-eskubideen sa-lerosketak, egungo eskema oinarri harturik bederen. Nolanahi dela ere, arreta berezia jarri behar zaio gai horri, 2012tik aurrera Direktiba berrikusten denean.

Emisio-eskubideen salerosketako Europako sistema berrikusten ari dira KAAEP2n, eta horretaz ardura-tzen hasia da Ikerketako Zazpigarren Esparru Pro-grama (2007-2013). Ikerketa fi nantzatzeko Europako tresna nagusia da Programa, eta klima-aldaketaren aurkako ekimenak osatu eta sendotu egiten ditu.

Europako Batasunaren beste ekimen batzuk hauek dira: 2005/32/EE Direktiba onartzea (EuP Direktiba, Energy Using Products, hau da, Energia Kontsumi-tzen duten Produktuei buruzkoa). Direktiba honek badu esparru bat diseinu ekologikoko baldintzak ezartzeko energia erabiltzen duten produktuei, ga-rraiobideak aparte utzita, ekoizpenaren energia-era-ginkortasuna areagotzeko, errendimenduari eutsiz eta inguruneari bestelako inpakturik eragin gabe.

KAAEP2ren barruan, EBk komunikazio bat32 argi-taratu zuen 2007ko urtarrilean. Hor proposatu zen emisioak mugatzea, tenperatura batez beste 2 gra-du baino gehiago ez igotzeko, aro industrialaren au-rreko batezbesteko tenperatua oinarritzat hartuta. Horretarako, energia berriztagarriei dagokienez, an-bizio handiko helburuak dituen politika energetikoa hartzea sustatzen da, klima-aldaketaren arazoari aurre egiteko. Hainbat dokumentu eta txostenetan islatzen da nahi hori. Horietan nabarmenenak hauek dira: Energia iraunkor, lehiakor eta segurua izateko Europako Estrategia Liburu Berdea33, Europako Par-lamentuak 2006ko abenduan onartutako txostena34 eta Europako Batzordeak 2007ko martxoan hartu-tako erabakiak. Guztiek sustatzen duten energia-politikaren bidez lortu nahi da 2050. urtea baino lehenago energiaren zati handi bat karbono gabeko iturrietatik edo GEBen emisioak mugatzen dituzten teknologietatik etortzea.

2007ko martxoko Europako Kontseiluan, zenbait energia-helburu fi nkatu ziren, BEGen emisioak % 20 murrizteko (% 30 gainerako herrialdeek ere helburuak onartzen badituzte) 2020rako. Europako parlamentuaren proposamenarekin bat eginik, hau proposatu zuen Kontseiluak: energia berriztagarriak % 20ra iristea; energia-eraginkortasuna hobetzea, energia-kontsumoaren % 20 aurrezteko, eta ga-rraio-sektoreko erregaien % 10 bioerregaiak izatea, nahitaez, 2020rako.

31 EU 25, Errumania, Bulgaria eta, ahal bada, Kroazia eta Turkia.32 Limiting Global Climate Change to 2 degrees Celsius: The way ahead for 2020 and beyond COM/2007/0002 fi nal.33 Liburu Berdea- Energia iraunkor, lehiakor eta segurua izateko Europako estrategia. Europako Erkidegoen Batzordea: Brusela, 8.3.2006 COM (2006)105

fi nal.34 Energia iraunkorra, lehiakorra eta segurua izateko Europako estrategiari buruzko Europako Parlamentuaren ebazpena – Liburu Berdea Europako

Parlamentua, Estrasburgo, 2006/12/14.

25


2.3.1 Esparru orokorra eta eskumenak

Kiotoko Protokoloaren berrespenak konpromiso hau dakarkio Europako Batasunari: 1990ean baino % 8 txikiagoa izatea BEGen emisio-bolumena 2008-2012 epean. Konpromiso horren arabera, 1990ean baino % 15 handiagoa izan behar du, gehienez ere, Estatuko emisio-bolumenak epe horretan. Beraz, es-tatuen arteko konpromisoa da, eskualdeak lotesten ez dituenal.

Energia- eta ingurumen-alorretako eskumen-ba-naketa begiratuz gero, berriz, ikusten da estatuak beretzat gorde dituela energia-erregimenaren oina-rrizko legeria eta oinarriak, biak ere garrantzi han-dikoak emisio-murrizketarako. Eusko Jaurlaritzaren ahalmena mugatu eta murriztu egiten duen arren eskumen-sakabanaketa horrek, Euskal Autonomia Erkidegoak bere gain hartzen du klima-aldaketaren aurka nazioartean dagokion erantzukizuna.

Helburu garrantzitsuena, eta Euskal Autonomia Er-kidegoko GEBen emisioen % 43,1i eragiten diena, izan da 2005eko urtarrilean emisioen eskubideen Europako komertzioa abian jartzea eta 2008-2012 tarterako emisio-eskubideen Esleipenen bigarren plan nazionala argitaratzea. Horrek zehazten du Euskal Autonomia Erkidegoan 2007an egiaztatu-tako 69 industria-instalazioetan karbono-aktiboen banaketa.

Eginahalak gorabehera, ahalegin handia egin be-har du estatu espainiarrak Kiotoko Protokoloko konpromisoak betetzeko. Ahalegin horretatik, neu-rri osagarriak bilatzen egin behar du gehiena esta-tuak –autonomia-erkidegoek garrantzi handia izan

dute jada indarrean diren neurrien identifi kazio eta aplikazioan–, eta lurralde-antolamendua, eskualde barruko garraioa, merkataritza eta etxebizitza har-tu behar ditu bereziki kontuan. Eskualde edo tokiko administrazioen esku utziko lituzke horrek denbora luzez landu beharreko jarduerak, baita emisioak mu-rrizteko ahalmen txikiagoa dutenak ere.

Estatuetako gobernuek ezin diote bakarrik aurre egin aldaketa handi honi. Honenbestez, ezinbeste-koa da erregioen ekimena nazioarteko komunita-tea (Europako Batasuna, batez ere) klima-aldaketa dela-eta fi nkatzen ari den helburuak betetzeko. Komunikazio egokia eta irekia, zenbait mailatako lankidetza (tokiko administrazioak, ikerketa-zen-troak, gobernu autonomikoak...), autonomia-erki-degoek sustatutako eta erkidego horietako eragile guztiei zuzendutako lankidetza-jarduerei lagunt-zea eta, azken batean, erregioen arteko lankidetza funtsezkoa dira klima-aldaketaren aurka eraginkor jarduteko.

2.3.2 Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren ekintza

Legealdi honetan, klima-aldaketa du ardatz nagusi Eusko Jaurlaritzaren ingurumen-alorreko jarduerak, eta lehentasuna emango dio klima-aldaketaren au-rkako plan hau onartzeari. “Sektoreetako politikak bildu eta sendotu egin behar ditu Planak, bereziki garraio-, industria-, energia-, etxe- eta nekazari-tza-sektoreetakoak, Kiotoko Protokoloaren konpro-misoak betetzen laguntzeko”. Lehen mailako arazo ekonomiko, sozial eta ingurumenekoa da klima-al-daketa, eta fenomeno horren aurkako politika bat behar dugu.

2.3 EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO ADMINISTRAZIOAREN ERANTZUNA

K iotoko Protokoloa indarrean jartzeak, maila politikoan klima-aldaketak duen le-hentasunaren berrespenak eta nazioarteko karbono-merkatuak abian jartzeak erakusten dute egoera berria. Horrek eskatzen du Euskal Autonomia Erkidegoa-

tik erantzun aurreratua eta koherentea ematea. Horretarako, Klima Aldaketaren Euskal Bulegoa sortu da (2006ko urtarrila) eta klima-aldaketaren aurka borroka egiteko plan zehatz bat osatu da, 2007-2010 Ingurumen Esparru Programa berriarekin bat eginez.


2 . 3 E U S K A L A U T O N O M I A E R K I D E G O K O A D M I N I S T R A Z I O A R E N E R A N T Z U N A

Ingurumen-desafi o horrekiko euskal gizarteak duen betekizun moralaz oharturik, eta ikusirik karbonorik gabeko garapena iristeko horrek dakarren aukera, Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estra-tegiak (2002-2020) “klima-aldaketaren eragina murriztea” jarri zuen bere bost helburuen artean 2002an. Berotegi-efektuko gasen emisioak gutxi-tzeko eta “karbono-hustubideek CO2-a xurgatzea sustatzeko” zenbait helburu orokor proposatzen ditu Estrategiak. Lehenbiziko Ingurumen Esparru Programak (2002-2006) klima-aldaketari buruzko zenbait konpromiso zehaztu zituen 5. helburuan, lau alor hauetarako bereziki: energia, garraioa, industria eta eraikuntza. 2007ko ekainean sartu zen indarrean 2007-2010 eperako Ingurumen Esparru Programa berria (ikus 5. irudia). Programa horretako konpro-misoetatik, azpimarratzekoak dira energiari (2. hel-burua), basogintzari (3. helburua), eta garraio eta lurralde-antolamenduari dagozkionak (4. helburua), baita 5. helburuko berariazkoak ere (“Klima-aldake-taren eragina murriztea”). Azken helburu horrek BEGen emisioak murrizteko eta klima-aldaketarako egokitzapena kudeatzeko bi helburu estrategiko proposatzen ditu, hiru konpromiso hauekin:

• BEGen emisioak murriztea, oinarri-urteko emi-sioen % 14 gaindi ez dezaten.

• Murriztea Euskal Autonomia Erkidegoren kalte-beratasuna klima-aldaketarekiko.

• Saihestea artifi zializazioa 100 urteko itzulera-aldiko uholde-arriskuko lekuetan35.

Hona hemen Euskal Autonomia Erkidegoan klima-aldaketaren aurkako borroka sendotzeko 2007-2010 IEPren beste konpromiso batzuk (3E2010 Energia Estrategian onartu ziren aurrez): 2010ean 975.000 tpb-ko36 energia-aurrezpena lortzea, elektrizitate-kontsumoaren % 29 energia berriztagarriarena eta kogenerazioz sortuarena izatea, urtean 177.000 tpb-ko bioerregai-kontsumoa iristea garraio-sektorean, sortzen diren hiri-hondakinen % 35 birzikla tzea eta aurrez tratatu gabeko hiri-hondakin bakar bat ere ez botatzea azken hondakindegira, biodibertsi-tate-galera geldiaraztea (horretarako, 50 hektarea hezegune berreskuratzea proposatzen da, besteak beste), 10.000 hektareatan handitzea baso-azalera 2006koarekiko, espezie exotiko inbaditzaileak gutxi-tzea, bidaiariak garraio publikora eramaten saiatzea, eta merkantziak, berriz, trenbideko garraiora.

6. taulan daude sektore bakoitzean Euskal Autonomia Erkidegoan egin diren jarduera nagusiak. Horietatik, Euskadiko Energia Estrategia (2010) dugu funtsezko baliabidea klima-aldaketaren aurkako borrokan au-rrera egiteko. 2010eko helburuak zehazten ditu, eta petrolioarekiko hain mendekoa ez den energiaren ekoizpen-, hornikuntza- eta kon tsumo-eredu bate-rantz egiteko bidea erakusten du. Energia-aurrezpe-

35 Uholde baten itzulera-aldia 100 urtekoa dela esaten da baldin eta, batez beste, 100 urtez behin gainditzen badu.36 Tona petrolio baliokide.

I. HELBURUA: Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasuntsuak bermatzea

II. HELBURUA: Natura-baliabideen eta hondakinen kudeaketa arduratsua egitea

III. HELBURUA: Natura eta biodibertsitatea sustatzea: babestu beharreko balioa

IV. HELBURUA: Lurralde-oreka eta mugikortasuna: ikuspegi bateratua

V. HELBU

RUA: Klim

a-aldaketareneragina m

ugatzea

5. irudia. Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategiaren (2002-2020) helburuak.

27


6. taula. Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioak onartutako neurri aipagarrienak, sektoreka.

Sektorea Planak Helburua

Orokorra

• Euskal Autonomia Erkidegoko hazkunde eta aurrerapen sozialerako testuinguru ekonomikoaren eta erreformen programa (2006-2009)

Eusko Jaurlaritzaren estrategia ekonomikoa, soziala eta ingurumenekoa fi nkatzea, baita aurrekontu-politika ere, baldintzak, lege-mugak, hartutako konpromisoak eta adostutako lehentasunak zehaztuta direla

Lurralde Antolamendua eta Ingurumena

• Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategia (2002-2010) eta II. Ingurumen Esparru Programa (2007-2010)

Iraunkortasunaren bidean aurrera egiteko Euskal Autonomia Erkidegoak izan behar dituen xede eta helburuak zehazten ditu

• Ingurumena Ikuskatzeko eta Kontrolatzeko Plana

Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumena babestea, jarduerei dagokien ingurumen-araudia betearaziz, garapen iraunkorra ziurtatzeko

• Biodibertsitate-estrategia Prestatze-bidean

• Lurzoru Poluituen Plana (2007-2012) Prestatze-bidean

• Hondakin arriskutsuen eta ez-arriskutsuen plana (2008-2010)

Prestatze-bidean (Departamentu Plana)

• LAA, LPP eta LPS37 9 LPS onartu dira eta 5 izapidetzen ari dira38

7 LPP onartu dira eta 7 izapidetzen ari dira

Energia

• Euskadiko Energia Estrategia (3E 2010)

Energia-eredu iraunkorra lortzeko aurrera egitea; eredu horrek kontuan hartu beharko ditu eraginkortasun-, lehiakortasun-, kalitate- eta segurtasun-irizpideak, baita ingurumena hobetzekoak ere

Garraioa • Garraio Iraunkorraren Gidaplana (2002-2012)

Onartzea, EBrekin batera, garraio-eskaria eta hazkunde ekonomikoa bereizi egin behar direla

Etxebizitza

• Etxebizitza Gidaplana (2006-2009) Sektore horri dagozkion ingurumen-alderdiak aintzat hartzen dituen helburuak eta lerro estrategikoak fi nkatzea

• Ingurumenaren aldetik Iraunkorra den Kontsumo Plana (2006-2010)

Kontsumo-maila iraunkorragoa iristea eta ekologiarekin bat datozen produktuak ekoiztea, eragileak informatuz eta sentsibilizatuz

Hiri Hondakinak • Euskal Autonomia Erkidegoan HHak

planifi katzeko eta kudeatzeko irizpideak (2010)

Hiri Hondakinak Kudeatzeko Lurralde Planak egiteko eta alor horretako politikak koordinatzeko arauak

Nekazaritza • Lehen sektoreko hondakinak kudeatzeko plana

Prestatze-bidean

Industria

• Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Plana (2007-2010)

Zortzi lan-arlo ditu Planak; besteak beste, fabrikazio-sistema berriak, energia alternatiboak eta ingurumen-iraunkortasuna

• Enpresen Lehiakortasuneko eta Gizarte Berrikuntzako Plana (2006-2009)

Enpresen berrikuntza eta hazkundearen aldeko ekimenak eta programak

Herrizaingo Saila • Larrialdiei Erantzuteko Plan Estrategikoa

37 Iturria: www.ingurumena.net.38 Onartutakoak: Ibaien eta erreken ertzak arautzeko LPS, Errepideen plan sektoriala, Arabako errepideen plan sektoriala, Bizkaiko errepideen plan

sektoriala, Energia eolikoen plana, EAEko trenbide-sarearen LPS, jarduera ekonomikoetarako eta merkataritza-ekipamenduetarako lurzorua sortzeko LPS, hezeguneen LPS, ordenamenduaren eta kostaldearen babeserako LPSa.



naren eta –eraginkortasunaren alorreko ekimenak sendotzea du helburu Euskal Autonomia Erkidegoak, baita baliabideak eta energia berriztagarriak hobeto aprobetxatzea ere. Europako helburuekin bat eginik dihardugu, energia-kontsumoan % 15eko aurrezpe-na lortzeko (energia-eraginkortasuneko programen bidez) eta energia berriztagarriak energia-eskariaren %12ra iristeko helburuarekin (horretarako, 2010ean, iturri berriztagarrietakoa izan behar du kontsumi-tzen den energiaren % 15k). Energiaren erabilera zentzuzkoak, energia berriztagarriek eta ziklo kon-binatuek lagundu egingo dute Kiotoko helburuak betetzen eta ingurumen-kalitatea hobe tzen, BEGen emisioak murriztuko baitituzte.

Euskal Autonomia Erkidegoko energia-planifi ka-zioaren beste helburu batzuk hauek dira: hornikun-tzaren segurtasuna hobetzea, euskal energia-siste-maren lehiakortasuna eta kalitatea, zentral termiko konbentzionalen mailakako itxiera sustatzea eta haien ordez eraginkorra eraikitzea (energia eta in-gurumenaren aldetik), eta areagotzea energia-era-ginkortasunaren alorreko ikerkuntza eta garapen teknologikoa.

Bestalde, Euskadiko Hazkunde eta Aurrerapen So-zialerako Testuinguru Ekonomikoaren eta Errefor-men Programak (2006-2009) zehazten du legealdi honetarako Eusko Jaurlaritzaren estrategia ekono-mikoa, soziala eta ingurumenekoa, eta hamar jar-duera-eremu nagusi fi nkatzen. Seigarren ardatzean dago Klima Aldaketaren aurkako Euskal Plana egi-teko erabakia.

Garraio eta Herrilan Sailak, Etxebizitza eta Gizar-te Gaietakoak, Nekazaritza, Arrantza eta Elikadu-rakoak, Industria, Merkataritza eta Turismokoak eta Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak egin duten plangintzak eragin nabarmena izan du emi-sioen murrizketan eta klima-aldaketarako egokitza-penean.

Herrizaingo eta Osasun Sailek ere ahalegindu behar dute egokitzen, batez ere larrialdi- eta zirkulazio-zerbitzuek.

Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioak abia-razitako beste zenbait neurrik, berriz, ez dute berez emisio-murrizketarik eragiten, baina bai horretarako testuinguru egokia sortzen. Horren adibide ditugu Ekodiseinua Susta tzeko Programa (2004-2006), in-

dustriako zenbait sektoretako borondatezko hitzar-menak, Etxebizitzen Eraikuntza Iraunkorraren Gida (ikus 7. taula).

Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriek –Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailaren eta foru-aldundien laguntzarekin– klima-aldaketaren aurkako zenbait ekimen bultzatu dituz-te (Tokiko Agenda 21eko ekintza-planetan daude). Egun, Euskal Autonomia Erkidegoko 180 udalerrik dute Tokiko Agenda 21 bat (populazioaren % 95k baino gehiagok).

Udalsarea 21, Iraunkortasunerako Euskal Udalerrien Sarea, berriz, tokiko alorrean garapen iraunkorraren alde diharduten erakundeen arteko koordinazio- eta lankidetza-foroa da. 2005ean, Ekitalde (lantalde) bat sortu zuen Udalsarea 21ek tokiko erakundeetatik klima-aldaketaren aurkako borrokan aitzindari diren udalerriekin. Hiru lurralde historikoetako 30 udale-rritik gora biltzen ditu Ekitaldeak, eta, Ingurumena eta Lurralde Antolamendu Sailetik ez ezik, Eusko Jaurlaritzako beste zenbaitetatik ere jaso tzen du: Industria, Merkataritza eta Turismokotik, Garraio eta Herrilanekotik, Etxebizitza eta Gizarte Gaietakotik eta Nekazaritza, Arrantza eta Elikadurakotik. Hauek dira Ekitaldearen eginkizun nagusiak: udalerrietako ordezkarien trebakuntza eta sentsibilizazioa; jar-dunbide egokiak zehaztu, hedatu eta aplikatzea, eta tresna komunak erabiltzea (adibidez, udalerriko BEGen emisio-bolumena kalkulatzeko inbentarioa, klima-aldaketaren aurkako tokiko ordenantza...).

2006an, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lu-rralde Antolamendu Sailak laguntza berriak onar-tu zituen udalentzat, airearen kalitatea hobetu eta klima-aldaketaren aurka jardun daitezen. Besteak beste, jarduera hauei ematen zaizkie laguntzak: le-hendik zeuden garraio publikoko zerbitzuei eta ho-rien hedapenei, mugikortasun iraunkorrari buruzko enpresa industrialentzako informazio- eta aholku-laritza-zerbitzuei, eta zenbait udalerritan basoak landatzeari. 2007an, areagotu egin dira udalerrien-tzako laguntzak, garapen iraunkorra sustatzen du-ten udal, partzuergo eta bestelako toki-erakunde-entzako diru-laguntzak arautzen dituen aginduaren bidez.

Foru Aldundiek, halaber, haien eskumenen arabera lantzen dute klima-aldaketaren gaia: errepideak, nekazaritza eta Tokiko Agenda 21en prozesuetan

29


7. taula. Euskal Autonomia Erkidegoko administrazioak onartutako beste neurriak.

Sektorea Neurketa Helburua

Nekazaritza

• LULUFUC inbentarioa

• Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoruan eta biomasan dagoen karbono organikoaren inbentarioa

• Euskal Autonomia Erkidegoko baso-inbentarioa

• Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Legea

Euskal Autonomia Erkidegoan 1990ean eta 2005ean egindako karbono-xurgatzeak zenbatestea

Xurgatutako karbonoa zenbatzea (teorikoki) eta neurriak proposatzea lurzoruek eta basoek karbono gehiago xurga dezaten

Lurzoruaren erabilera eta baso-moten banaketa erakustea, udalerrika, baso-politika eta karbono-hustubideen kudeaketako helburuak sustatzeko

Nekazaritza ekologikoa bultzatzea

Industria

• Ekodiseinua sustatzeko programa (2004-2006)

Euskal enpresei laguntzea ingurumen-faktorea produktu-garapenari txertatzen

• Energia alorrean laguntza teknikoa emateko zerbitzu integralak

Energia-eraginkortasuna eta –aurrezpena hobetzeko, teknologia berriak garatzeko eta atmosferarako emisioak murrizteko

• Teknologia Garbien Euskal Autonomia Erkidegoko Zerrenda (2003-2006)

Pizgarri fi skalak ematea teknologia garbiak erabiltzeagatik

• Borondatezko Ingurumen Hitzarmenak zenbait industria-sektorerekin

Ingurumen-araudia aurrez betetzen hastea, hartara enpresen lehiakortasuna areagotzeko. Adibidez, emisio-eskubideen salerosketa Europan martxan jartzea

• EMAS, ISO 14001 eta Ekoscan ziurtagiriak

Ingurumena kudeatzeko protokoloak aplikatzea enpresetan

Garraioa• Hiriko eta eskualdeko mugikortasun-

planakMurriztea motordun zirkulazioaren fl uxuak, garraio publikoa bultzatuz

Hezkuntza• Eskolako Agenda 21 Eskolako lanetan sartzea garapen iraunkorraren

printzipioei buruzko trebakuntza eta sentsibilizazioa

Etxebizitza• Etxebizitzen Eraikuntza

Iraunkorraren GidaEraikuntzen bizi-ziklo osoan aplikatzeko gomendioak proposatzea etxebizitzen eraikuntzarako (2007ko Eraikuntza Kode Teknikoaren aplikazioak errazten du)

Ingurumena

• Ekainaren 23ko 1/2006 Legea, Urei buruzkoa

Europako politika gauzatzeko Euskal Autonomia Erkidegoan beharrezko mekanismoak ezartzea, eta, aldi berean, arlo horretan esparru arau-emaile egokia ezartzea inplikatutako administrazioek esku hartzeko



udal erakundeei laguntzea. Horiek guztiek lagun-tzen dute Euskal Autonomia Erkidegoan klima-al-daketaren aurka egiten.

2.3.3 Klima Aldaketaren Bulegoa

Arazoaren larritasuna eta gizarteko hainbat sektore-tan duen eragina ikusirik, Klima Aldaketaren Euskal Bulegoa (KAEB) sortu zen, gobernu honek klima-al-daketaren aurka bultzatzen dituen politika guztiak koordinatzeko.

2006ko urtarrilean sortu zen, eta sail hauek ditu partaide: Ingurumena eta Lurralde Antolamendua (ILAS); Industria, Merkataritza eta Turismoa (IMT); Garraioa eta Herrilanak (GHS); Hezkuntza, Uniber-tsitateak eta Ikerketa (HUIS); Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura (NAES); Etxebizitza eta Gai Sozialak (EGS). Klima Aldaketaren Euskal Bulegoaren (KAEB) eginki-zuna da berotegi-efektuko gasen emisioak murriz-teko eta Kiotoko Protokoloak ezarritako helburuak

Eusko Jaurlaritza

Sail ArtekoBatzorde Politikoa

Klima-aldaketarenEuskal Bulegoa

Kudeaketa teknikoaIngurumen eta Lurralde

Antolamendu Saila

Hauetako adituek osatutako talde teknikoa:

Hauen ordezkariak:

IMTS-EEE

EGS

NAES

HUIS

GHLS

ILAS-IHOBE

• Industria, Merkataritza eta Turismo Saila (IMTS)• Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Saila (NAES)• Hezkuntza, Unibertsitateak eta Ikerketa Saila

(HUIS)• Etxebizitza eta Gai Sozialak Saila (EGS) • Garraio eta Herrilan Saila (GHS)• Ingurumen eta Antolamendu Saila (ILAS)

6. irudia. Klima Aldaketaren Aurkako Euskal Bulegoa.

31


betearazteko Euskal Autonomia Erkidegoko politika publikoak koordinatzea, baita 2012tik aurrera in-darrean sartuko direnak ere, batetik; bestetik, kli-ma-aldaketaren ondorioak gutxitzea, Euskal Auto-nomia Erkidegoko eragile instituzional, ekonomiko eta sozial guztien partaidetzarekin. Klima-aldaketak eragingo dituen ondorioetara (tenperatura, igoera, itsasmailak gora egitea, zenbait espezieren migra-zioa...) egokitzea behar du izan irizpide nagusi Bu-legoak.

Horren guztiaren emaitza dugu KABEP, zeinak ze-hazten baititu gai honekin lotura duten sektore guz-tietarako estrategia, helburu eta jarduera-ildoak.

2.3.4 Nazioarteko lankidetza

Klima-aldaketa nazioarteko fenomeno aipagarria da, eta nazioarteko elkarlaguntza funtsezko elementu du, batetik, Kiotoko helburuak betetzen laguntzeko eta, bestetik, garatzen ari diren herrialdeek beren ekonomien lehiakortasuna hobetzeko eta bertakoak lan-munduan sartzeko politikak eta mekanismoak martxan jar ditzaten laguntzeko.

Hori kontuan hartuta, nazioarteko elkarlaguntza-ren printzipioetan integratutako klima-aldaketaren politikan inbertitzeko erronka bere gain hartzen du Euskal Autonomia Erkidegoak. Horretarako, Kiotoko Protokoloko mekanismo malguetan oinarritutako proiektuak sustatuko eta bultzatuko ditu, aukera eman dezaten berrikuntza eta teknologia zuzenean garatzen ari diren herrialdeen ekonomien egituretan sartzeko. Hartara, kokatzen diren inguruetan BEG isurketak zuzenean murriztea lortuko da.

Euskal Autonomia Erkidegoak 2002az geroztik parte hartzen du nazioarteko sareetan, Network of Re-gional Governments for Sustainable Development (nrg4SD) besteak beste. Horietan, eskualdeek batera lan egiten dute eskualde mailako ikuspegitik klima-aldaketaren aurka egiteko.

nrg4Sdtik, Eusko Jaurlaritzak gai hauetako esperien-tziak sustatzen eta partekatzen lan egiten du:

• Egokitzea• Ingurumen-kudeaketa hobetzea• Negutegi-efektuko emisioen teknologia

ez-intentsiboaren transferentzia• Energia berriztagarriak sustatzea• Emisioak dituzten sektore guztien

errendimendu-adierazleak• Jardunbide egokien banaketa• Karbono-merkatuak

Eskualde hauek dira sare horren kide aktiboenak: Sao Paulo (Brasil), Azore Uharteak (Portugal) eta Flandes (Belgika). Horiek politikak eta proiektuak abian dituzte, eta informazioa trukatzen dute Eusko Jaurlaritzarekin.

Beharrezko plana

3

33

B E H A R R E Z K O P L A N A3

3.1.1 Emisioen egungo egoera

BEGen emisioak kalkulatzeko, IPCCaren metodo-logiak eta gomendioek esaten dute estatuetako emisioak kalkulatu behar direla, elektrizitate-es-portazioen eta –inportazioen eraginez sortutakoak kontuan izan gabe. Horrek adierazten du lurralde jakin batean isurtzeak sortzen dituzten iturri guz-tiak lurralde horren esku uzten direla, eta ez direla aintzat hartzen ez energia elektrikoaren esportazio-ei dagozkienak (inbentariotik kendu beharrekoa), ez inportazioei dagozkienak (inbentarioari gehitu beharrekoak). Metodo hori erabiltzen da kalkulu-metodologia konplexuago ez bihurtzeko. Izan ere, energia elektrikoaren sarrerek eta irteerek nahiko antzeko zifrak dituzte herrialde gehienetan, eta, an-tzekoak ez diren kasuetan, diferentziak txikiak eta

denboran egonkorrak dira. Horrenbestez, mugimen-du horiek ez zenbatzeko errorea txikia izaten da.

Euskal Autonomia Erkidegoan, elektrizitatearen inportazio-zifrak ez dira denboran egonkorrak izan. 1990ean, elektrizitate-inportazioen mendekotasun ikaragarria zuen Euskal Autonomia Erkidegoak; be-raz, energia elektrikoaren azken kontsumoaren % 4 baino ez zen ekoizten. Barneko ekoizpen hori oreka-tuz joan da elektrizitatea sortzeko zentral, baterako sorkuntzako instalazio eta energia berriztagarrien instalazio berriak martxan jarri ahala. Hala, 2006an, Euskal Autonomia Erkidegoko elektrizitate-kontsu-moaren % 67koa izan zen ekoizpen propioa.

Elektrizitate-inportazioen bilakaera hori dela eta, oso desberdinak dira emisioen datuak (kanpoko

3.1 BEG-EN EMISIOEN BILAKAERAREN EGOERA ETA ETORKIZUNA

B EGak 25,5 mila tona CO2e hazi ziren Euskal Autonomia Erkidegoan 2006an; hots, % 21,9ko hazkundea izan zuten oinarri-urtearekiko. Hainbeste aldatzen den ingurune sozioekonomiko batean, indarrean dauden neurriak ezartzeko

oztopo berriak agertzeko arriskua dago; horrek 26,1 MTm CO2e-ra iritsaraz litzake emi-sioak 2012an (oinarri-urtekoa baino % 24,9 gehiago39). Horregatik, ezinbestekoa da neurri berriak sartzea eta lehendik zeudenak indartzea Kiotoko Protokoloak ezarritako helburuak betetzeko eta Kioto-plus-era heltzeko ezartzen diren erronka berriei aurre egiteko.

39 1990eko CO2, CH4 eta N2O emisioetan eta 1995eko HFC, PFC y SF6 emisioetan oinarrituta kalkulatzen dira oinarri-urteko emisioak.

8. taula. Barne eta kanpoan sortutako elektrizitatearen emisioak Euskal Autonomia Erkidegoan (1990 eta 2006).

BEGen emisioen indizea, elektrizitatearen inportazioa

kontuan hartu gabe

BEGen emisioen indizea guztira

Elektrizitate-inportazioak (%)*

Oinarri-urtea 100 100 –

1990 97 98 96

2006 143,1 121,9 33

* Azken kontsumoarekiko.


3 . 1 B E G - E N E M I S I O E N B I L A K A E R A R E N E G O E R A E T A E T O R K I Z U N A

fl uxu horiek kontuan izan gabe) eta Euskal Auto-nomia Erkidegoko jarduera sozioekonomikoek sor-tutako emisio guztiak (ikus 8. taula).

Euskal Autonomia Erkidegoko jarduera sozioeko-nomikotik eratorritako isurketa guztiak zenbatzen ditu KABEPk, non sortu den kontuan izan gabe. Bes-tela, barneko emisioen iturriak bakarrik zenbatzen

badira, baliteke paradoxa hau gertatzea: kanpoan sor tzen den elektrizitatearen kopurua handituz be-tetzea emisio-helburuak.

2006an, berotegi-efektuko gasen emisioa 25,5 mila tona CO2e izan zen, hau da, oinarri-urtean baino % 21,9 gehiago. Kiotoko konpromisoan hitzartutako helburutik urruti ibili ginen, beraz (ikus 7. irudia).

Indi

zeak

160

150

140

130

120

110

100

90

80

148,1

121,9

98,0

115

92

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012oinarri-urtea

Espainiako GEB indizea

EAEko GEB indizea

Kiotoko helbururako bidea

Espainiarako Kiotoko helburua

EBko GEB indizea

EBren helbururako bidea

EBrako Kiotoko helburua

7. irudia. BEGen emisioen bilakaera Euskal Autonomia Erkidegoan, EBn eta Espainian (1990-2006).

9. taula. Emisioak, gas-motaka eta sektoreka. 1990-2006.

Oinarri-urteko emisioak 2006ko emisioak

Milaka tona CO2e Milaka tona CO2e

Sektoreak Guztira CO2 CH4 N20 Fluoratuak Guztira CO2 CH4 N20 Fluoratuak

Energia 2,90 2,83 0,07 0,01 0,00 8,67 8,55 0,11 0,02 0,00

Industria 7,30 6,02 0,01 0,35 0,92 4,97 4,15 0,01 0,16 0,65

Garraioa 2,72 2,70 0,01 0,01 0,01 5,67 5,62 0,01 0,02 0,02

Etxebizitza 0,63 0,61 0,01 0,00 0,00 0,77 0,75 0,01 0,00 0,01

Zerbitzuak 0,20 0,20 0,00 0,00 0,00 0,35 0,31 0,00 0,00 0,04

Nekazaritza 1,11 0,28 0,47 0,36 0,00 1,23 0,52 0,37 0,34 0,00

Hondakinak 1,18 0,00 1,18 0,00 0,00 1,30 0,08 1,21 0,00 0,00

Kanpoan sortutako energia elektrikoa

4,90 4,90 2,56

EMISIOAK, GUZTIRA 20,94 17,54 1,75 0,75 0,93 25,52 19,98 1,73 0,54 0,72

35

3 B E H A R R E Z K O P L A N A

Emisioak gas-motaka eta sektoreka aztertuta (ikus 9. taula), aldaketarik handiena —termino absolu-tuetan— oinarri-urtetik 2006ra arte karbono dioxi-doan (CO2) atzeman da: 17,5 mila tonatik 22,5 mila tonara, % 28,6ko igoera. CO2-aren emisioak gehitu dituzten sektoreetatik, energia (2,90 mila tonatik 8,67 mila tonara) eta garraioa (2,72 mila tonatik 5,67ra) dira nagusiak, eta guztizko emisioen % 34 eta % 22 dagokie, hurrenez hurren. Kanpoan sortu-tako elektrizitatearen % 10 gehitu behar zaio kan-titate horri. Industriak, aldiz, % 32 gutxitu ditu CO2 emisioak 1990tik 2006ra bitartean. Metanoari (CH4) eta oxido nitrosoari (N2O) dagokienez, txikiagoa izan zen aldaketa tarte horretan, nekazaritzaren eta hondakinen bilakaeraren mendekoa. Gas fl uoratuen emisioak, bestalde, 0,42 mila CO2e egin zuen behera, industria-sektorearen jaitsieragatik batez ere.

3.1.2 Karbono-hustubideen egungo egoera

Xurgatutako karbonoaren zenbaketari dagokionez, bi alderdi izan behar dira kontuan. LULUCF inben-tarioek40 lurzoruaren erabileran izaten diren emisio eta iraulketa guztiak, lurraren erabilera-aldaketak eta basogintza kalkulatzen dituzte. Horrek ez du esan nahi, ordea, xurgapen guztiak izaten dituztenik kontuan estatuek Kiotoko helburuen betetze-maila-ren berri ematen dutenean. Helburuen betetze-mai-la kalkulatzeko karbono-xurgapen horiek zenbatu egin behar diren (edo ez) erabakitzeko, Kiotoko Pro-tokoloaren arauak eta Marrakexeko Hitzarmenekoak hartu behar dira aintzat. Marrakexeko Hitzarmenak parekatu egiten ditu Xurgatze Unitateak (XU)41 me-kanismo malgu batekin (Aplikazio Bateratua, Gara-pen Garbiko Mekanismoa eta Emisioen Nazioarteko salerosketaren antzekoa).

Euskal Autonomia Erkidegoko karbono-hustubidee-tako CO2-aren xurgapenei dagokienez, 1,33 mila tona CO2 garbi xurgatu zituen 2005ean lurraren

Energia%34

Kanpoan sortutakoenergia

%10

Garraioa%22

Industria%19

Hondakinak%5

Nekazaritza%5

Zerbitzuak%1

Etxebizitza%3

8. irudia. Euskal Autonomia Erkidegoko BEGen emisioak, sektoreka (2006).

40 Berotegi Efektuko Gasen inbentarioak egiteko arauak, berriz, Klima Aldaketari buruzko Nazio batuen Esparru Hitzarmenean daude (UNFCCC, ingelesezko siglak).

41 ‘Xurgatze-unitateak’ (XU): hustubideetako karbono-xurgapenak zenbatzeko Kiotoko Protokoloaren kontabilitate-unitateak. Kiotoko unitate gisara, Protokoloak estatuei esleitutako unitateen kontabilitate-balio bera dute XUek, edo proiektuetan oinarritutako emisio-murrizketako kredituena (CER eta ERU kredituak, ingelesezko siglak).Muga hauek daude xurgatze-unitateak (XU) eskuratzeko: - gizakiak sustatutako jardueretarako bakarrik;- jarduera zenbagarrien mugak: baso-sartzea/basoberritzea/deforestazioa, basoen kudeaketa, nekazaritzako lurren kudeaketa, larreen kudeaketa eta

landarediaren leheneratzea; - 2008tik 2012ra bitarteko igoerei dagokien behin-behineko muga; - estatuak gehieneko mugak jartzea basoen kudeaketa hobetzeagatik XUak jasotzeko.



erabilerak, lur-erabileraren aldaketak eta basogin-tza sektoreak42, hots, oinarri-urteko emisioen (20,94 mila tona CO2e) % 6,35. Euskal Autonomia Erkide-goko basoek 1,9 mila tona CO2 xurgatu zuten; aldiz, laborantza-lurrak, larreak eta asentamenduak emi-sio-iturri izan ziren (ikus 10. taula).

Edonola ere, Nazio Batuen Erakundeko Esparru Hi-tzarmeneko irizpideen araberako xurgapenen zifrak dira horiek. Xurgapen horiek zenbatzeko, ezinbeste-koa da lehenik jarduera-mota nahiz giza kudeaketa izango duten eremuak identifi katzea; izan ere, ho-riei esker sortzen dira 2008-2012ko Kiotoko Pro-tokoloaren arabera erabil daitezkeen XUak (ikus 6.2. kapitulua).

3.1.3 Etorkizuneko itxaropenak

EGen emisioak izan dezakeen bilakaera aldez aurre-tik jakiteak lagundu egingo du Kiotoko helburuak betetzeko dauden zailtasunak iragartzen, baita na-zioarteko geroko helburuekiko (atzeraezinak) Euskal Autonomia Erkidegoa egoki kokatzen ere. Horreta-rako, Euskal Autonomia Erkidegoko ekonomiaren emisioen modelizazio- eta proiekzio-lana egin da.

EHUko Ekonomia Publikoko Institutuak egin du mo-delizazioa, Euskal Autonomia Erkidegoko gizarteko jardueren eta CO2-aren emisioen arteko loturak az-tertuz. Jarduera ekonomiko horietan aldaketak (in-dar eragileek edo aplikatzen diren politikek susta-tuak) egiteak emisio-bolumenean zer eragin izango lukeen kalkulatzen du tresna horrek. Euskal Autono-

mia Erkidegoko ekonomiaren 2000ko input-output taulak, energia-balantzeak eta 2006ra arteko bero-tegi-efektuko gasen emisio-inbentarioak dira haren informazio-iturri nagusiak. Irudi osoa eratzeko, BEG gainerako gasei, metanoari, gas fl uoratuei eta nitro-soei dagozkien iragarpenak erantsi zaizkio gerora. Kanpoan sortutako elektrizitateak (esportatutakoak ere, noizbait) eragiten dituen BEGen emisioak ere kalkulatzen ditu modeloak.

Hiru eszenategi eraiki dira, energia-eskariaren bilaka-era –energia-eskariaren hobekuntza, energia-era-ginkortasuna eta energia-inputak energia-mix-ak hobetu egin direlako–, energia-ekoizpena –zentral termoelektrikoen eta ziklo konbinatukoen, kogene-razioaren eta energia berriztagarrien garrantzi erla-tiboa– mugikortasuna eta garraioa oinarri hartuta.

Lehen eszenategiari dagokionez, orain arte atze-mandako portaera-arauen jarraipena islatzen du (neurririk gabeko eszenategia deitzen zaio), eta hau du eginkizuna: aurreikustea zer egoera sortuko li-tzatekeen inongo neurririk edo ekintza goiztiarrik hartu izan ez balitz indarrean dauden planetan.

Bigarren eszenategiak, berriz, proposatzen du inda-rrean dagoen plangintzetako neurriak inplementa-tzea zailtzen duten oztopoak agertzeko arriskuaren araberakoa izatea emisioen bilakaera (neurri-esze-nategia).

Azkenik, KABEP betetzeko hirugarren eszenategi bat ere ‘eraiki’ da (‘planaren eszenategia’ deituko da), arlokako estrategiak (besteak beste, 3E2010 Energia

42 EAErako lehen LULUCF inbentariotik hartutako datuak. Metodologiari dagokionez, inbentario nazionalak egiteko 2006ko IPPCren azken arauak erabili ditu lanak. Orain artekoan, 1990 eta 2005eko xurgapen garbien kalkulua egin du lanak, Tier1 doitasun-maila erabiliz.

10 taula. 2005eko karbono-hustubideetako xurgapenak.

Kategoria/erabilera/

lurra

Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE

ha tona CO2 ha tona CO2 ha tona CO2 ha tona CO2

Basoko lurrak 125.549,00 658.240,00 123.530,00 592.225,33 116.871,00 608.300,00 365.950,00 1.858.765,33

Nekazaritzarako lurrak 89.415,00 -64.490,84 2.015,00 296,87 1.283,00 395,93 92.713,00 -63.798,04

Bazkalekua 72.548,00 -88.526,92 73.898,00 -169.853,60 65.636,00 -176.603,13 212.082,00 -434.983,66

Kokalekuak 10.980,00 -8.740,09 17.406,00 -9.761,25 11.573,00 -11.707,08 39.959,00 -30.208,42

GUZTIRA 496.482,14 412.907,35 420.385,72 1.329.775,21

37


Estrategia) betetzean oinarritzen dena. Egungoen zenbait neurri gehigarri aurreikusten ditu eszenategi horrek, betiere Kiotoko konpromisoak betetzea de-larik helburu. ‘Planen eszenategiko’ neurri gehigarri horiek aintzat hartzen dituzte abiapuntuko egoera eta sektore bakoitzean atzemandako hobekuntza-aukerak (ikus 6. kapitulua).

Bi hipotesi makroekonomiko oinarri hartuta garatu dira eszenategi horiek. Hipotesietako batek hazkun-de ekonomiko handia iragartzen du 2006-2008 epe-rako43, eta, horren ondoren, atzerapen-zikloa, hasi 2009an eta 2012ra arte (ikus 11. taula). Kontraste gisara, hazkunde ekonomiko txikiagoko iragarpe-narekin errepikatu da hiru eszenategien funtziona-mendua. Iragarpen horrek ekonomiaren atzeraldia aurreikusten du, eta, horrekin batera, petrolio-mer-katuaren bilakaera negatiboa.

12 taulako simulazio-ariketen ondorioek adierazten digutenez, neurri-eszenategian dago Euskal Auto-nomia Erkidegoa, emisio-bolumena 26,1 Mt CO2e inguruan egonkorturik dela, batez beste, 2008-2012 epean (oinarri-urtean baino % 24,4 gehiago). Neu-rririk gabeko eszenategiak hazkunde ekonomiko ja-rraituko egoera adieraziko luke, eta batez besteko balioak 28,4 Mt ingurukoak izango lirateke 2008-2012 epean (% 35,9, oinarri-urtearekin alderatuta). Plan-eszenategiaz, berriz, geroago arituko gara, hartu beharreko neurriak zehaztu ondoren (ikus 9. irudia).

Beraz, orain arte gauzatutako ekimenak eta ‘neurriak eszenategian’ planifi katu eta aurreikusitako ekime-nak gorabehera, emaitzak urrun daude helburutik.

43 2000-2005 bosturtekoan izandakoaren antzekoa.

11. taula. 2005-2020 eperako oinarrizko hipotesi makroekonomikoa. Euskal Autonomia Erkidegoa.

1990-2005 2006-2008 2009-2012 2012-2020

Oinarrizko hipotesiko BPG

%62,1 %10,6 %7,7 %23,5

Iturria: Eustat (1990-2005), Eusko Jaurlaritzako Azterketa Zuzendaritza (2006-2009) eta geure azterketak, CEPREDEren datuak (2005-2015) oinarri hartuta.

12. taula. Emaitzak, 2012ra proiektatuta.

Egiazkoa Batez besteko proiekzioa2008-2012 eperako

Oinarri--urtea

(MTm CO2e)

2006(MTm CO2e)

Neurririk gabe Neurriak

MTm CO2

Aldaketa oinarri-

urtearekiko

MTm CO2e /urtea

Aldaketa oinarri-

urtearekiko

CO2 emisioak 12,6 20,0 22,1 %75,4 22,3 %77,0

Kanpoan sortutako energiaren emisioak

4,9 2,6 3,5 %-28,6 1,1 %-77,6

CO2-a, GUZTIRA 17,5 22,6 25,6 %46,3 23,4 %33,8

CH4-aren emisioak 1,7 1,7 1,6 %-5,9 1,5 %-11,8

N2O-aren emisioak 0,7 0,5 0,4 %-42,9 0,4 %-42,9

Fluoratuen emisioa 0,9 0,7 0,8 %-11,7 0,8 %-11,1

Beste gas batzuk, Guztira

3,4 3,0 2,8 %-17,7 2,7 %-20,6

BEG, GUZTIRA 20,9 25,5 28,4 %35,9 26,1 %24,9



Epe luzeragoko eszenategiak ere eraiki daitezke mo-delo horrekin, eta 2020ra arteko joeren aurreikus-pena egin. Alabaina, ziurgabetasun-maila handia izango luke azterketa horrek, eta gutxi gorabehe-rako ariketa besterik ez litzateke izango KABEPri dagokionez.

2020rako analisi honen ondorio esanguratsuena da emisioen murrizketan inpaktu nabarmena izan arren neurri batzuen eragina moteldu egiten dela ezarri ostean44. Hori dela eta, emisioak gehiago murriz-teko ezinbestekoa litzateke etorkizunean oraingo neurriez gain neurri berriak ezartzea. Aldaketarik nabarmenik egiten ez bada, emisioek beheko maile-tatik gorantz egingo dute 2012tik aurrera, jarduera ekonomikoen eraginez. Azken denboraldian (2020ra arte), emisioak azkar hazi dira neurririk gabeko tes-tuinguruan, hazkunde ekonomikoaren ziklo berri bat dela eta45.

Epe luzean, testuinguru ezin hobea izango da 2020an oinarri-urteko emisio-maila egonkortzea (20,9 mila tona CO2e). Alabaina, Klima Aldaren Aurka Egiteko Euskal Planaren (2012) neurri osagarriak kontuan hartzen badira ere, BEGen emisioak maila hartatik gorago daude 2020ko planaren egoeran. Ondorioz,

berriro aztertu beharko dira hobetzeko aukerak, eta orain indarrean dauden planen aurreikuspenetan hartu beharko dira kontuan.

Horrenbestez, egoera horretan aurreikus daitekeen bezala, ezinbestekoa da hazkunde ekonomikoaren eta BEGen emisioen arteko lotura etetea, batez ere energia aurreztuz eta erregai fosilekiko mendeko-tasuna murriztuz. Bestalde, hazkunde-erritmoari eustearen aldeko presioak emisioen igoera eragingo du, eta ezingo da azken helburua, hots, atmosferako CO2 kontzentrazioa murriztea. Euskal Autonomia Er-kidegoa erabat dator bat helburu horrekin.

Horretarako, badira hainbat aukera, eta euskal gi-zarteak horiek aprobetxatu behar ditu, metatutako antzearen eta gaitasunaren laguntzaz. Halaber, ba-dira gainditu beharreko zenbait muga, ekoizpen-egiturari eta jasotako gizarte-ohiturei dagokienez. Horretarako, balio bat dugu; partekatutako azterke-ta eta nahia ditugu. Hainbat foro sozialetan adierazi da (ikus 7. kapitulua), Euskal Autonomia Erkidegoan benetako eragina duen arazotzat hartu baita klima-aldaketa, baita, ordea, herritar guztiek aprobetxa-tzeko aukeratzat ere.

Neurririk gage

Neurriak

Plana

Tm C

O2e

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

35.000.000

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

9. irudia. CO2e-aren emisio-aurreikuspenen bilakaera.

44 Adibidez, ohiko ZT baten ordez ziklo konbinatuko bat jartzeak neurri hori hartu den urtean baino ez ditu murrizten emisioak.45 (ikus 12. irudia) Aurreikuspen ekonomikoen arabera, 2015ean amaituko da hazkunde oso makaleko bost urteko aldia. Hurrengo urteetako bizkortzeak

ekoizpenaren eta energia-kontsumoaren izugarrizko gorakada ekarriko du.

39


Euskal Autonomia Erkidegoaren abiapuntua ego-kia da. Energia-kontsumoaren eta BEGen emisioen mendekotasuna murriztea lortzeko bidean aurrera egiteko aukera argi bihurtzen dira erakundeen eta gizartearen indarguneak (ikus 13. taula).

Izan ere, Euskal Autonomia Erkidegoan industria-rekin egiten den lankidetzaren ondorioz, energia-eraginkortasunerako jardunbide egokiak sartu dira, enpresaren eta administrazioaren artean boronda-tezko ingurumen-hitzarmenak sinatu dira, eta in-dustria-ehunean erregai astunak gas naturalarekin ia erabat ordeztu dira, besteak beste. Udalek ere nabarmen hartzen dute parte Tokiko Agenda 21 ga-ratzen; Tokiko Agenda 21 funtsezkoa da herritarrek parte hartzeko, eta klima-aldaketaren aurkako bo-rrokan eragile garrantzitsua izan behar du. Halaber, berrikuntza ahalmen handiko —bai kuantitatiboki, bai kualitatiboki— zientzia- eta teknologia-sarea du Euskal Autonomia Erkidegoak.

Zabaldutako aukeretara bideratu behar dira ahalmen eta indargune horiek. Batetik, energia berriztaga-rriak garatzeko tartea du industriak, sustrai sakonak baititu. Garraio kolektiboak aurrera egiteko aukera garbiak ditu, ingurua gehiago errespetatzen duten garraio bideen alde eginez, eta, horretarako, trena, tranbia eta motorrik gabeko garraiobideak sustatuz. Mugikortasun-eskaria —batez ere, autoa erabiltzeko beharra— murrizteko, kokatze-era lekukotuagoa be-rreskura dezakete hirigintza-birmoldaketak eta lu-rralde-plangintza eraberrituak. Gauzak asko hobetu daitezke oraindik, energia-eraginkortasunari dago-

kionez, industrian, garraiobideetan eta etxeetan, eta energia-baliabideak ordezten lagundu behar da (adibidez, biomasa). Hobekuntza horien osagarri, fa-brikatzen diren produktuen diseinu-irizpide integra-lagoa aplikatu behar da, produktu horien funtzio-naltasunean kontuan hartzeko bizitza osoan jasaten dituzten ingurumen-inpaktuak.

Klima-aldaketaren aurka borroka egiten laguntzeko tresna aurreratuen aplikazioan berrikuntzak egite-ko aukera ere badago administrazioan. Alderdi horri dagokionez, erosketa publiko berdea zabaltzea, be-rrikuntza zientifi koa eta teknologikoa babestea, eta eragileei emisioak arintzeko seinale garbiak helaraz-teko ingurumen-fi skalitatea46 garatzea dira nabar-mentzeko moduko alderdiak.

Hala ere, gure egoera sozioekonomikoaren ahuleziak eta eskumenen eta arauen esparruko mugak gaindi-tu behar dira aurrerabide horretan. Nahiz eta ener-gia-intentsitatea hobetu den eta industria-sektoreko emisioak murriztu diren, Euskal Autonomia Erkide-goko ekoizpen-sistemak energia asko kontsumitzen du, eta horrek ezartzen dizkion mugak gainditu egin behar ditu. Salgaien errepide bidezko garraioak ere eragin handia du, eta karbono gutxiago erabiltzen duten beste garraiobide batzuetara bideratu behar da. Ingurumen-kontzientzia begien bistakoa da he-rritarren jarreran, baina zaila da haiei ingurumen-jardunbide onak harraraztea. Baliabide naturalei eta etxeko hondakinen birziklapenari dagokienez, hobe-tu egin dira jardunbide horiek; baina oraindik ez dira iraunkorrak autoaren erabilera pribatuari edo etxe-

3.2 AUKERAK ETA LEHENTASUNAK

U rrutirago heltzeko, plan zehatz eta sistematiko bat behar da, 2007-2010eko Ingurumeneko Esparru Programarekin (IEP) batera bi lehentasun hauei eran-tzungo diena: (i) etorkizuna ziurtatzea, klima-aldaketari aurka eginez eta

haren ondorioen aurrean prestatuz; eta (ii) euskal ekonomia iraunkor bat lortzeko berrikuntzak egitea, ekoizteko eta garbi kontsumitzeko urrats batzuetan oinarrituz, karbonoaren mendekotasunik izan gabe. Bigarrena funtsezkoa da lehena konpontze-ko. Horixe da era bakarra Kiotoko Protokoloaren hasierako helburua eta nazioartean eztabaidatzen hasi diren ondorengo helburuak lortzeko.

46 Teknologia Garbien Euskal Zerrenda da horren adibide. Zerrenda horrek ingurumen-aldetik lehentasuna duten teknologiak identifi katzen ditu. Teknologia horietara bideratuko da politika fi skala, hau da, enpresen ekoizpen-prozesuetan teknologia horiek sartzea sustatuko da laguntzei buruzko Foru Dekretuetan zehaztutako zerga-neurrien bidez eta gastu-politikaren bidez.


3 . 2 A U K E R A K E T A L E H E N T A S U N A K

13. taula. Klima aldaketaren politikaren barne-eta kanpo-azterketa: mugak eta arriskuas / indarguneak eta aukerak.

Aukerak Sendotasunak

BALIABIDEAK• Energia berriztagarrien garapena• Energia-ekoeraginkortasunaren sustapena• Produktuaren bizitza-zikloaren ikuspuntua• Ingurunearen eta intermodalitatearen alde egiten duten

garraiobideak• Hirigintza-diseinu integratuak• Hondakinen minimizazioa, birziklapena eta balorizazioa• Karbono-hustubideen sustapena

ALDERDI SOZIALAK• Herritarrek klima-aldaketaren gainean gero eta

kontzientziazio handiagoa izatea

TRESNAK• Emisio-eskubideen merkaturatzea eta Kiotoko

Protokoloaren mekanismo malguak• Erosketa publiko berdeak• Fiskalitate berdearen aplikazioa• Teknologia berriei aplikatutako I+G

GAITASUNAK• Industrian energia aurrezteko eta eraginkortasunez

erabiltzeko jardunbide egokiak• Energia berriztagarrien industriaren garapena• Oinarri zientifi ko eta teknologiko garrantzitsua

ERAKUNDEEN EZAUGARRIAK• Klima Aldaketaren Euskal Bulegoa• Udalak eta foru-aldundiak tokiko agendetan asko

inplikatzea• Plan estrategiko sektorialak bat etortzea

ALDERDI SOZIALAK / JARRERAK• Enpresaren eta administrazioaren artean ingurumen-

hitzarmen boluntarioak aplikatzea

TRESNAK• Teknologia garbiei kenkari fi skalak aplikatzea• Energia aurreztea eta energiak ordeztea sustatzeko

eskema egiaztatuak

Arriskuak Mugak

• Emisio globalen tresnak, industrializazio bidean dauden Asiako herrialde handietan gero eta energia gehiago kontsumitzen delako

• Herrialde industrializatuenen laguntza falta, Kioto-plus etorkizuneko eskemari dagokionez

• Gas naturala garestitzea eta beste zenbait erregai fosil erabiltzeko aukera

• Teknologia berriak garatzeko beharrezko den I+Garekin behar adina konpromiso ez hartzea

• Emisioen salerosketa ez da jada emisioak murrizteko pizgarria, eskubidearen prezioak eta/edo soberakinen doako izendatzeak beheranzko joera duelako

EGITURA-ELEMENTUAK• Energiaren erabilera intentsiboa egiten duen industria • Ibilgailu pribatuari lehentasuna ematea eta salgai

gehienak errepidearen bidez garraiatzea• Nazioarteko igarotze-zirkulazioaren presioa

BALIABIDEAK• Prezipitazio-sistema egonkor baten mendeko ur-

baliabideen horniketa

ALDERDI SOZIALAK• Herritarrek garraio publikoaren eta energia-aurrezpenaren

arloan kontzientziazio baxua izatea

ESKUMENEN ALDERDIAK• Eskumen-banaketa egotea, eta, horren eraginez,

oinarrizko legeria eta energia-erregimenaren oinarriak Estatuak arautzea

41


ko energia-kontsumoari dagokienez. Energiaren eta ingurumenaren arloko oinarrizko araudia Estatuan ezartzen da, eta horrek mugak sortzen dizkie Euskal Autonomia Erkidegoko ekintzei.

Karbonoarekiko mendekotasun txikiagoko bizimo-dua eta ekonomia produktiboa eraikitzeko aukera ematen duen garapenaren bidean aurrera egite-ko, kontuan hartu behar da kanpoko arrisku bat: konpromiso globala ez da, oraindik, nahikoa. He-rrialde garatu batzuetan eta garapen ekonomiko eta sozial handiagoa lortzeko industrializatzeko lehian ari diren kontsumitzaile handi berrietan dago, ora-ingoz, arrisku hori.

Hori guztia kontuan hartuta, planaren ikuspegia osatzen lagungarri zaizkigun bi lehentasun hauek ditugu:

• Lehena, etorkizuna bermatzea. Klima-aldake-tari aurre egin behar zaio, eta haren eraginak jasateko prestatu.

Aldaketari aurre egiteko, sortzen diren emisio-ak murrizteko konpromiso aktibo eta solidarioa hartu behar da. Horretarako, plan bat egin be-har da, adostua eta gizartean onartua, eta plan horretako neurriek helburu hori izan behar dute, oso-osorik. Jarduerak bizkortu egin behar dira eta anbizio handiagoa izan behar da, bai edukian bai forman, geroko belaunaldiekiko eta garatze bidean dauden herrialdeekiko konpro-miso etikoak hala eskatzen duela jakitun, eta ezer ere ez egitea egin daitekeen ekintzarik garestiena dela onartuta.

Klima-aldaketaren ondorioetarako prestatze-ko, etorkizunean lor daitekeen BEGen emisioen murriztapena gorabehera, gas horiek atmosfe-

ran izango duten iraupen luzeaz jabetu behar dugu. Iraganeko emisio batzuk, inertzia-efektu horren eraginez, dagoeneko aldaketa klima-tikoak eragiten ari dira, eta oraingo emisioek denbora luzez izango dute eragina: batetik, ha-bitat naturalean eta ekosisteman aldaketa gero eta handiagoak eragingo dituzte, eta, bestetik, gure ekoizpen-eredua, hiriguneak eta, azken fi -nean, gure bizimodua aldaraziko dizkigute. Ezin ditugu aldaketak eragotzi, baina haien ondorio-ak arindu ditzakegu egokitze-neurriak ematen dituen plan —adostua eta gizartean onartua— baten bidez.

• Bigarrena, berrikuntza. Ekoizpen- eta kont-sumo-era garbietan eta karbonoarekiko men-dekotasunik gabekoetan oinarritutako gizarte erantzulea eta euskal ekonomia iraunkorra iza-tera iristeko.

Begien bistakoa da bigarren eskakizun horrek aurrekoa konpontzeko bidea ematen duela: Gure bizimodua babesteko eta garatzeko nahia arriskuan jarri gabe emisioak murrizteko, na-hitaezkoa da karbonoari dagokionez neutroak diren ekoizpen-moduak eta mugikortasun- eta kontsumo-ohiturak sartzea.

Gure teknologia berritu eta gizarte berri horre-kin bat datozen produktu eta zerbitzuak eska-tuko dituen merkatu globalean sartzeko aukera ezin hobea da murrizketa hori. Mugarik ez duen arazo batentzat konponbideak behar dituen merkatu globalean aitzindari izateko erronka dute euskal enpresek eta berrikuntza-sistemak.

Planaren azalpena: konpromisoak

4

43

Ikuspegi horrek bi konpromiso dakartza berekin; bata, natura-ingurunearen eta haren funtzioen babesarekiko, eta, bestea, geroko belaunaldiekin eta nazioarteko komunitatearekin solidario ager-tuz, pertsonen bizitza-kalitatearekiko. Ikuspegi hori 2020rako betetzea, erronka handia da: Garapen eko-nomikoa eta BEGen emisioa bereizteko, eta nazioar-tean erreferente izateko, garapen zientifi koaren eta teknologikoaren buruan kokatzea Euskal Autonomia Erkidegoa, produkzio-sektore guztietan eta karbo-noarekiko mendekotasun gutxiagoko gizartea erai-kitzeko kontsumo-ohituren azterketan.

Baina hori ezin da gauzatu Euskal Autonomia Erki-degoko administrazioa bakarka aritzen bada. Nahi-taezkoa da herritarrek eta eragile sozial eta ekono-mikoek era aktibo eta kontzientean parte hartzea. Horren anbizio handiko erronka baten aurrean, erantzun konprometitua eta irmoa eman behar dute eragile guztiek. Arazoa sortzen lagundu dugunok, arazoa konpontzen lagundu behar dugu.

2020rako oinarri-urtean Euskal Autonomia Erkide-goak zuen emisioen mailara itzultzeko Eusko Jau-rlaritzak egindako apustua azpimarratzen da pla-naren ikuspegian. Europako Batasunak epe-muga berdinarekin bere gain hartu duen konpromisoaren mailakoa da murrizketa hori (2012-2020 epean mu-rriztu beharreko ehunekoei dagokienez)47.

Emisioak gutxitzeko nazioarteko helburuak erantzu-kizun komun baina bereizien printzipioaren arabera ezartzen direla onartuz berresten da KABEPren epe luzerako joera hori. Kioto-plus eszenan sartu behar du nazioarteko komunitate osoak, klima-aldaketa-ren aurkako borroka eraginkorra eta bidezkoa izan dadin. Ondorioz, Europa mailan eta nazioartean ezarritako epe luzerako helburuei egokituko zaiz-kie Euskal Autonomia Erkidegoko klima-aldaketari buruzko apustuak.

Gainera, helburu horiek eskualde mailan lortzeko lan egitearen alde dago Euskal Autonomia Erkide-goa. Beharrezkoa da eskualdeetako gobernuei hitz egiteko aukera ematea, hurbilago baitaude haiek arazoak eta haien zioak ezagutzetik eta arazoen irtenbideak ezartzetik. Gainera, klima-aldaketaren aurka era eraginkor eta globalean borroka egiteko, funtsezkoa da eskualdeen arteko lankidetza, infor-mazioa eta jardunbide egokiak trukatzeko plata-forma gisa jokatuz, eta eskualdeen artean garapen iraunkorrari buruzko elkarlanak eginez.

Euskal Autonomia Erkidegoa klima-aldaketaren au-rkako borrokari lehentasuna ematea erabaki duen nazioarteko komunitateko kide egingo luke ikuspegi horrek. Horretarako, anbizio handiko neurriak hartu behar dira, hauek sustatzera bideratuak:

a. Energia aurreztea eta era eraginkorrean erabil-tzea, eta energia berriztagarriak erabiltzea.

P L A N A R E N A Z A L P E N A : K O N P R O M I S O A K4

4.1 EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGORAKO IKUSPEGIA (2020)

Aipatutako azterketa kontuan hartuta, Eusko Jaurlaritzak bere IKUSPEGIA adierazi du

IKUSPEGIA2020 baino lehen, Euskal Autonomia Erkidegoan karbonoarekiko men-dekotasun gutxiagoko eredu sozioekonomikoa fi nkatzeko atzeraezinezko pausoak emanez, klima-aldaketarekiko dugun ahultasuna minimizatzea.

47 2020rako BEGen emisioak oinarri-urtearekiko % 20 izan arte murriztea proposatu du Europako Batasunak. Helburu hori oinarri-urtearekiko % 30 murriztea izan daiteke, nazioarteko komunitatean hartutako konpromisoen arabera.


4 . 1 E U S K A L A U T O N O M I A E R K I D E G O R A K O I K U S P E G I A ( 2 0 2 0 )

b. Mugikortasun-eskariaren kudeaketa integrala, eta garraio-eredu orekatuagoa.

c. Ekoizteko era iraunkorragoak eta herritarren kontsumo orekatuagoa, administrazioaren jo-kabide eredugarria buru dutela.

d. Berrikuntza soziala eta teknologikoa sustatzeae. BEGen emisioak berdintzeko karbono-hustubi-

deak gehitzea.f. Klima-aldaketaren ondorioei aurre egiteko jar-

duerak (izan ere, eraginak arindu badaitezke ere, klima-aldaketa saihestezina da dagoeneko).

2020rako, eraginkortasun handiko energia-eredu baterantz jo behar du Euskal Autonomia Erkidegoak, erregai fosilekiko horrenbesteko mendekotasunik ez duen eredurantz. BEGen emisioak nabarmen jaisteko aukera emango du horrek.

Bestalde, garraio-politika bat izango du Euskal Au-tonomia Erkidegoak, sektore horrek eragiten dituen inpaktu kaltegarriak gutxitzea ekarriko duena48. Ha-laber, garraio publikoaren erabilera masiboranzko trantsizio ordenatua eta gogotsua egingo du, eta merkantziak garraiatzeko errepidea ez den beste hainbat modalitate (trena eta itsas garraioa) susta-tuko ditu.

Kontsumo- eta ekoizpen-ohiturak aldatu egingo dira, eta eredu iraunkorragoak lortzeko bideari ekin-go diogu, gero eta handiagoa den pertsonen ingu-rumen-sentikortasuna eta gure enpresa-sarearen ekoeraginkortasun-jauzia aprobetxatuz. Baliabide natural gutxiago erabiliz (energia gutxiago, ur gu-txiago, lurralde gutxiago, lehengai gutxiago) gehia-go eta hobeto ekoizteko gai izango gara.

Berrikuntza funtsezkoa izango da Euskal Autonomia Erkidegoko bigarren aldaketa sozial eta ekonomiko handia erdiesteko; BPGren hazkundea eta berotegi-efektuko gasen emisioak bereiztea lortuko da, tek-nologia berri eta garbiagoak erabiliz. Enpresen le-hiakortasun-elementua izango da ingurumena, eta euskal ekoizpen-sarea teknologikoki aurreratuago dauden eta ezagutza gehiago duten sektoretarantz dibertsifi katzen lagunduko duten produktu eta zer-bitzu berriak sortzeko motorra izango da. Hala, jauzi handia egingo da ekoeraginkortasuneranzko bidean. Horretarako, ingurumeneko eremu nagusien ingu-

ruan (kima-aldaketa, lurzorua babestea, biodiber-tsitatea, etab.) ezagutza garatzeko eta enpresa-sarea sortzeko ikerketa sustatuko du politika zientifi koak eta teknologikoak. Giza ekintzaren hustuleku-efektua handitzeko neu-rriek nekazaritza-, abeltzaintza- eta basogintza-se-ktoreen arteko oreka egokiari eutsiko diote, hala epe laburrean (zuhaitzen biomasa areagotzeko) nahiz epe luzean (lurzoruko karbono organikoaren stoc-kak handitzea) eragin positiboa izateko. Hustuleku-efektua handitzeko gaitasunaz baliatuko da Euskal Autonomia Erkidegoa basogintzan (adibidez, lehen-dik zeuden baso-masen ongarritze fosforikoa han-dituta), abeltzaintza-sektorean (adibidez, animalien dietak egokituta) eta nekazaritza-sektorean (adibi-dez, kontserbatzeko nekazaritza-teknikak ezarrita). Hustubideetan xurgatzeko aukera ematen duten neurriak ezarriko ditu Euskal Autonomia Erkidegoak, pixkanaka, aurrez horretarako identifi katzen diren azaleretan, 2020an Euskal Autonomia Erkidegoko oi-narri-urteko emisioen totalarekiko Kiotoko Protoko-loaren kontabilitate-balioa duten (% 2; 420.000 t) XUen sorkuntza lortu arte49.

Egokitzapenari dagokionez, Euskal Autonomia Er-kidegoak aurrerapen handiak egingo ditu 2020rako aurreikus daitezkeen inpaktuen ezagutzan, inpaktuen monitorizazio-sare zehatzak eta kontrola eta segi-mendua ezartzen burutuko diren ikerketa-politiken bidez. Administrazio publikoek plangintza-esparru bat garatuko dute, eta hori bateragarria izango da hainbat elementu sozioekonomikoren integrazioare-kin, plangintza prebentibo eta zuzentzailearen poli-tikak eginez. Bestalde, norbanakoaren erantzukizuna barneratuta izateko adina kontzientziazio izango du gizarteak, bai osasun-arloan bai segurtasun-arloan. Ondorioz, azkar jokatuko du muturreko egoeratan; esaterako, uholdeetan, bero-boladetan eta beste hainbat eratako egoera zailetan.

Euskal Autonomia Erkidegoko epe luzerako lehiakor-tasuna gaitasun dinamiko deritzenetan datza —ale-gia, garapen-ibilbide propio eta espezifi koak sortuz klima-aldaketaren moduko lehiaketa-erronkei aurre egiteko gaitasun kolektiboan—, eta ez hainbeste baliabideetan edo ekoizpen-trebetasun nahiz -jar-dunbide bikainetan, erraz kopia baitaitezke horiek.

48 Ikus ‘Euskal Autonomia Erkidegoko garraioaren kanpo-gastuak’. Garraio eta Herri Lan Saila (Eusko Jaurlaritza, 2006).49 Kontuan izan Xurgatze Unitateko adierazten dela helburu hori; giza ekintzetara mugatzen du hustuleku-efektuaren zenbaketa, eta, beraz, ez ditu

aintzat hartzen BEGen eta hustulekuen inbentarioan islatutako karbono-aldaketa guztiak.

45

4 P L A N A R E N A Z A L P E N A : K O N P R O M I S O A K

Garapen iraunkorraren50 eta gobernantzaren (ondo gobernatzearen)51 printzipioetan oinarritzen da ikus-pe gia lortzeko bidea, eta Euskal Autonomia Erki-degoko klima-aldaketaren politika fi nkatzen duten bost arautan laburbiltzen da:

a. Berrikuntza teknologiko eta sozialaren aldeko apustua, ekoizpen- eta kontsumo-erei dago-kienez.

b. Herritarrek eta eragile sozial eta ekonomikoek era solidarioan parte hartzea.

c. Politika sektorialekin komuna den politika in-tegratua.

d. Ezarpen eraginkorra.e. Anbizio handiagoko helburuak etengabe sus-

tatzea, jarraipenaren bidez eta plana hobetuz.

Euskal Autonomia Erkidegoan klima-aldaketak di-tuen eragin zehatzei buruz ez dakigu askorik gaur egun. Ezagutza hori hobetzen lagunduko dute iker-keta eta berrikuntzako zenbait ekimenek; aztertu beharreko beste gai batzuk sortuko dituzte ekimen horiek, eta, segur aski, lehen adierazitakoak be-rrikustera behartuko dute. Hori dela eta, plana irekia da, etenik gabeko ikasketa prozesu baten modukoa, eta jarraipen- eta aldizkako ebaluazio-mekanis-moek plana etengabe berrikusteko eta eguneratzeko aukera ematen dute.

Aldaketaren indar eragileak herritarren parte-har-tze solidarioa (merkatuko indarren eragile nagusia dira) eta gainerako eragile sozial eta ekonomikoen esku-hartzea beharrezkoak ditu. Hori dela eta, pla-naren ezarpenean garrantzitsuak dira informatzeko, hezteko eta kontzientziatzeko neurriak. Konpromiso horrek pertsonen jokaeran berrikuntza soziala era-gin behar du, batez ere, kontsumoari eta mugikor-tasunari dagokionez.

Sektoreak integratzeko eta erakundeak koordinat-zeko plana da KABEP. Gainera, eskumena Eusko Jau-rlaritzako zenbait sailetakoa edo foru nahiz tokiko administrazioetakoa duten beste plan eta jarduera batzuetako klima-aldaketari buruzko politikaren ikuspegi integratzailea du planak. Klima Aldaketa-ren Euskal Bulegoan egin da KABEP, baina, ekintzak burutzeko, hainbat sail eta administrazioek beren planetan eta ekintzetan sartu behar dituzte, esplizi-tuki eta zorrotz, erronka eta balio berriak.

Plana ez da printzipioen adierazpen soila, eta jar-duerak eraginkortasunez ezartzea bilatzen du. Jo-hannesburgeko goi-bilkuratik (2002) hona argi geratu da berehala ekiteko, “hitzetatik ekintzetara pasatzeko”, beharra, eta administrazioak seinale garbiak bidali behar ditu merkatua orientatzeko eta berrikuntza sustatzeko. Sektore publikoaren esku-hartzearen eta neurrien ezarpen eraginkorraren pa-radigma izan behar du klima-aldaketak.

KABEPen kudeaketaren jarraipena planaren oso fase garrantzitsua da. Neurriak ezartzeak eta lortutako emaitzen ebaluazioak ematen duen ezagutzan oina-rritzen da plana, eta ez da itxia; etengabeko ebalua-zio-mekanika bat jarraituz plana berrikusteko eta berriz programatzeko programa bat da, eta horrek planaren hobekuntza sustatzen du.

4.2 BOST ARAUAK

E uskal Autonomia Erkidegoak egindako apustuak oinarri hauek ditu: berrikuntza zientifi koa eta teknologikoa, herritarren parte-hartzea, politiken integrazioa, ir-tenbideak eraginkortasunez ezartzea, eta gero eta handiagoak diren helburuak

etengabe sustatzea.

50 Brusela, 2005-05-25 COM (2005) 218 azkena BATZORDEAK KONTSEILUARI ETA PARLAMENTUARI ZUZENDUTAKO KOMUNIKATUA. Garapen Iraunkorraren Printzipio Gidariei buruzko Adierazpen Proiektua.

51 Ondo gobernatzearen printzipioak: irekitasuna, parte-hartzea, erantzukizuna, eraginkortasuna eta koherentzia. Gizarte zibileko erakundeen eta erakunde ofi zialen arteko loturak ezartzeko politika eraginkorragoak eta koherenteagoak egiteko eta aplikatzeko helburua dute printzipio horiek.


Ikuspegia osatzen laguntzeko, bi ikuspunturen ara-bera sailka daitezke helburu estrategiko hauek: arin-tzea eta egokitzea. Lehenengo ikuspuntua berotegi-efektuko gasen emisioak mugatzea da, karbonoaren mendekotasunik gabeko eredu sozioekonomiko bat lortzeko bidean 2012a erdiko mugarria izan da-din. Bi aukera daude horretarako: BEGen emisioak murriztea eta karbono-hustubideen erauzketa-gaitasuna handitzea52. Bigarren ikuspuntua klima-aldaketarekiko kalteberatasuna murriztea da, eta horri ere bi aldetatik ekiten zaio: batetik, baliabide naturalen erabilgarritasunaren eta egoeraren arris-kua minimizatzea, eta, bestetik, pertsonen eta siste-ma sozioekonomikoen osasunaren gaineko arriskua minimizatzea.

Berotegi-efektuko gasen emisioak murriztuz klima-aldaketa arintzeak erabateko lehentasuna izan be-har du, gaur egun. Eta KABEP honen lehen helburu estrategikoa Euskal Autonomia Erkidegoko emisioak mugatzea da. Hori ez dago kontrajarria klima-al-daketaren eragin dagoeneko saihestezinetara ego-kitzeko beharrarekin. Berandu aritzea baino hobe da, etikoki eta ekonomikoki, lehenbailehen ego-kitzea. Baina egokitzeak ez du esan nahi emisioak

murrizteko presazko neurriak hartu behar ez direnik. Klima-aldaketaren inguruko politika koherente eta anbizio handikoetan, egokitzeak ezin du arintzearen ordezkoa izan, ezinbesteko bidelagun baizik.

1. HELBURU ESTRATEGIKOA.Berotegi-efektuko gasen emisioa murriztea, oinarri-urtekoa baino % 14 gehiago izateko

Euskal Autonomia Erkidegoko emisioen muga fi nka-tzeko, Kiotoko protokoloak ezarritako % 8ko murri-zketa-xedearen banaketa egiteko Europako Batzor-deak erabilitako metodo53 bera erabili da. Metodo horrek herrialdeen ekonomia hiru sektoretan bana-tzen du: elektrizitatea sortzeko industria, energiaren erabilera intentsiboa egiten duen industria, eta gai-nerakoak (emisio lausoak dituen sektoreen multzoa, etxeko sektorea deitua).

Metodologia hori Euskal Autonomia Erkidegoari aplikatuz eta irizpide espezifi koak kontuan hartuz, sektore bakoitzerako emisio-balio bat lortzen da. Se-

4.3 2012 URTERAKO HELBURU ESTRATEGIKOAK. BEREHALA EGIN BEHARREKOAK

B EGen emisioak murriztea eta klima-aldaketak ekartzea espero diren eraginetara Euskal Autonomia Erkidegoa egokitzea dituzte ardatz KABEPren lau helburu estrategikoek.

1HE. BEGen emisioa murriztea, oinarri-urtekoa % 14 gehiago izateko.

2HE. Karbono-hustulekuen erauzketa-gaitasuna oinarri-urteko emisioen % 1eraino handitzea.

3HE. Baliabide naturalen arriskua minimizatzea.

4HE. Herritarren osasunerako, hiriko habitataren kalitaterako eta sistema sozioekono-mikoetarako arriskuak minimizatzea.

52 Nazioarteko arau horretan emisioak murrizteko ezarritako helburuak betetzeko, barruko neurriak nahiz beste neurri batzuk (batez ere, beste estatuen unitateak edo karbono-kredituak erostea) har ditzakete estatuek. EAEko BEGen emisioak eraginkor murrizteko neurriak aplikatuta bete nahi dira arintze-helburuak, eta nazioarteko komunitateak baimentzen dituen mekanismo malguak osagarri gisa soilik erabili.

53 Ikus Blok, K. eta G.J.M. Phylipsen, Common European Community Policies and Measures for Greenhouse Gas Emission Limitation and Reduction, 1996, eta Blok, K., G.J.M. Phylipsen eta J.W. Bode, The Triptych Approach: Burden Differentiation of CO2 Emission Reductions among European Community Member States, Utrecht-eko Unibertsitatea, Herbehereak. EAErako aplikazioa Macroeconomica Ltd.-k egin du, Eusko Jaurlaritzarako..

47


ktore elektrikoko emisioak murriztu egin behar dira (elektrizitatearen produkzioaren hazkunde maxi-moa, energia berriztagarrien garrantzia eta energia-mixa oinarri hartuta); aitzitik, energiaren erabilera intentsiboa egiten duten sektoreek (aurreikusitako hazkunde maximoa, energiaren erabileraren era-ginkortasuna eta energia-mixa oinarri hartuta) eta ‘etxe-sektorea’ deituak (biztanleriaren bilakaera eta Europako Batasuneko batez besteko per capita emi-sioak oinarri hartuta) emisioak gehi ditzakete.

Euskal Autonomia Erkidegoko helburu globala sekto-rekako xedeak gehituta lortzen da, metodo horren arabera. Bestalde, Espainiak Europako Batzordeare-kin negoziatuta lortu zuen zuzenketa-faktorearen baliokide bat aplikatzen da. Horrenbestez, Euskal Autonomia Erkidegoaren azken helburua hau da: 2008-2012 tarterako, oinarri-urtearekiko batez bes-te +% 14 (ikus 14. taula).

Emisioen inbentarioek adierazten dutenez, Euskal Autonomia Erkidegokoemisioak 25,5 mila tona izan ziren guztira 2006an; hots, oinarri-urtearekiko % 21,9ko hazkundea egon zen, eta datozen urteetan handitzeko joera du. +% 14 ez gainditzeko helburu estrategikoa betetzeko, hiru jarduera-lerro ditu KA-BEPk, eta bakoitzak bere berezitasunak ditu: aurrez-pena eta eraginkortasuna, energia berriztagarriak sustatzea, eta energetikoak ez diren emisioak mu-rriztea.

Helburu espezifi ko bat defi nitzen da hauek oinarri hartuta: KABEPk herritarrek parte hartzeari ematen dion garrantzia eta BEGen emisioetan kontsumo-

ohiturek duten eraginari buruz gizarte osoa ohar-taraztea eta kontzientziatzea. Euskal Autonomia Er-kidegoko emisioak murrizteko helburu hori lortzeko, herritarrei egotzitako kontsumoak54 biztanleko 2,6 t CO2e/urtea baino gutxiago izan beharko luke, batez beste, 2008tik 2012ra bitartean55.

2. HELBURU ESTRATEGIKOA.Karbono-hustulekuen erauzketa-gaitasuna oinarri-urteko emisioen % 1eraino handitzea

2005erako egin zen karbono-hustubideen inben-tarioa, eta, haren arabera, 1,33 mila tona CO2-ko hustubide garbia zuen Euskal Autonomia Erkide-goak; hau da, oinarri-urteko emisioen % 6,35. Ho-rrek baieztatu egiten ditu Euskal Administrazioa eta basogintza-sektorea arlo horretan egiten ari diren ahalegina eta termino absolutuetan lortutako hus-tubideen garrantzia.

Hala ere, gorago esan dugu xurgatze-unitateak (XU) sortzeko ezin direla erauzte garbi guztiak zenbatu. Hustubideen bidez erauzteko helburua ezartzeko jarduera hauek hartu dira kontuan (nahitaez zenba-tu behar diren basoak landatzeko, birlandatzeko eta soiltzeko jarduerez gain):

a. Basoen kudeaketa. Xurgapen-unitateen sor-tzeko ahalmena balioztatzeko kontuan hartu dira 1990etik sortutako baso berriak (helburu estrategikoaren % 53), basoen ongarriztatze iraunkorra egiteko 2007-2013 eperako da-

14. taula. Murrizte-helburuak eta murrizteko orientazioak. Europako Batasuna, Espainia eta Euskadi.

Emisioen egoera eta helburuak, oinarri-urtearekiko

Egoera 2008-2012rako Kiotoko helburuak

Europako Batasuna 15 (2005) %-2 %-8

Espainia (2006) %48,1 %+15

Euskadi (2006) %21,9 %+14

54 Azken kontsumitzailea da produktuak fabrikatzean eta zerbitzuak ematean sortutako emisioen zeharkako erantzulea, eta, beraz, emisio guztien azken erantzuletzat jo daiteke. ‘Emisioak biztanleko’ adierazleak irudikatzen du erantzukizun hori; EAErako, urtean 11,9 mila tona CO2e/biztanle izan 2006an. Hala ere, praktikan, kontsumo elektrikoaren emisioak eta etxeko erregai-emisioak, autoen erabilera pribatua eta hiriko hondakinen sorrera hartzen ditu kontuan ‘herritarren emisioak’ adierazleak, pertsona bakoitzaren jarreraren ondorio zuzena dira.

55 2003an, herritarren emisioak areagotu egin ziren: urtean 2,45 mila tona CO2e/biztanle.


4 . 3 2 01 2 U R T E R A K O H E L B U R U E S T R A T E G I K O A K . B E R E H A L A E G I N B E H A R R E K O A K

goeneko onartu diren laguntzen ondorioz au-rreikus daitekeen eragina (helburuaren % 10), eta basogintzaren hustubide-efektua handi-tzen lagunduko duten neurri berriak ezartzea (helburuaren % 17).

b. Nekazaritzako lurren kudeaketa. 40.000 ha pixkanaka hobetzeko asmoa dago (helburua-ren % 11).

c. Larreen kudeaketa. 30.000 ha pixkanaka hobe-tzeko asmoa dago (helburuaren % 9).

Proposatutako XUek 223.163 t CO2 erauziko dituzte-la uste da, alegia, oinarri urteko emisioen % 1,07.

3. HELBURU ESTRATEGIKOA.Baliabide naturalen arriskua minimizatzea

Euskal Autonomia Erkidegoko sistema naturalak eta haiei lotutako baliabideek eraginak jasango dituzte, halabeharrez, BEGen emisioekin erlazionatutako kli-ma-aldaketaren ondorioz. Eragin-mailak zuzeneko erlazioa du haien kalteberatasunarekin eta klima-aldaketaren larritasunarekin.

Laneko metodologia bat garatu da sistema natu-ralek klima-aldaketarekiko duten kalteberatasuna ezagutzeko. Eraginei lotutako ziurgabetasunean eta iragankortasunean oinarritutako iragazte-irizpide adituak aplikatuz eraginak lehenestean datza me-todologia hori.

Egindako lehenestearen arabera, biodibertsitatearen eta ekosistemen galerarekin eta baliabide hidrikoen eta edafi koen kalitatea eskastearekin (higadura na-hiz karbono-edukiaren arabera lurzoruak emankor-tasuna eta propietateak galtzea dela eta) lotuak egon daitezke eragin nagusienak. Dena den, begien bistakoa da erabilgarri dagoen informazioa, erabaki egokiak hartzeko ezinbestekoa, ez dela nahikoa.

Euskal Autonomia Erkidegoaren helburu orokorra sistema naturalekin lotutako arrisku guztiak mini-mizatzea denez, beharko dira jarduera osagarriak hiru alderdi nagusitan: ezagutza zientifi koa zabal-duz eraginak identifi katzea eta aurreikustea, kalte-beratasuna eta arriskuak ebaluatzeko eta zehazteko kontrola eta jarraipena areagotzea, eta, azkenik, ba-besteko edo berreskuratzeko ekimen jakinen bidez haren eragina prebenitzea eta baliabide naturalen kudeaketa eraginkorra.

Klima-aldaketareneraginak

Moldatzekoekintza

Zaurgarritasuna Inpaktuak

• Esposizioa• Sentikortasuna• Moldatzeko

gaitasuna

• Zalantza-maila• Eraginak zenbat

irauten duen

• Ezagutza zientifikoahedatzea

• Baliabideak babestea,berreskuratzea etamodu eraginkorreankudeatzea

• Kontrola eta segimendua

10. irudia. Klima-aldaketara egokitzeko ekintzak ezartzeko faseak.

49


4. HELBURU ESTRATEGIKOA. Jendearen osasun-arriskuak, hiriko habitataren kalitatearen arriskuak eta sistema sozioekonomikoen arriskuak minimizatzea

Klima-aldaketaren aurrean sistema sozioekono-mikoak egokitzen direla bermatzeko, gorago azaldu-tako metodologia-eskema bera erabili da; lotutako ziurgabetasunak, iragankortasunak eta ekintza-gai-tasunak baldintzatutako lehenestean oinarritutako alde garrantzitsuak identifi katzean oinarritzen da metodologia-eskema hori.

Azterketa horren emaitzak proposatutako ondorioa begien bistakoa da: klima-aldaketarekiko kaltebera da gaur egungo lurralde-eredua. Klima-aldaketa-ren ondorioz sortutako agertoki berria interpretatu behar dute plangintza-ildoek eta eragile sozioeko-nomikoek. Administrazioak eta sektore sozioeko-nomikoek hartu beharreko konpromisoak honako hauek bermatzen direla kontuan hartuta ezarri dira:

energia, garraio eta itsasaldeko azpiegituren segur-tasuna (fenomeno meteorologikoen eragina jasaten dute: euri, haize nahiz olatu bortitzagoak), osasun-zerbitzuak egokiak izatea (ondorio gehiagori egin beharko die aurre: bero-boladen eraginak, arnas gaixotasunak eta larrialdiak), lehenengo sektoreko produktibitatea mantentzea edo hobetzea edo kli-ma-egoera berriarekin bateragarriak diren hiri-ere-duak garatzea.

Esparru sozioekonomikoko elementuak eta sektoreak anitzak diren arren, haien helburu komuna egokitza-pena bermatzea eta arriskuak minimizatzea da. Hori betetzeko hiru alderdi nagusitan jardun beharko da, baliabide naturalen kasuan bezala: ezagutza zien-tifi koa eta teknikoa sortuz eraginak identifi katzea eta aurreikustea (kalteberatasuna eta arriskuak eba-luatzeko eta zehazteko aukera izan dadin), lurralde-antolamenduko eta plangintzako tresnak egokituz eraginei aurrea hartzea, eta prebentzio-neurriak eta azpiegiturak eta hiriguneak (batez ere, eraikinak) babesteko neurriak garaiz hartzea.


Planaren ikuspegiak eta helburuek produkzio- eta kontsumo-moduak berritzea proposatzen dute eta administrazio publikoek eta eragile sozial eta eko-nomiko guztiek parte hartzea. Hori lortzeko, sail eta sektoreei dagozkien erantzukizunetatik gauzatu be-har diren jarduera guztiak integratzen dituen plan bat behar da. Horretarako, organo gisa kudeatzeko

tresna eraginkorrak behar dira, eraginkortasunez jarduteko eta plana ondo zehaztu eta adostutako bidean ezartzen aurrera egiteko.

Plana lau programa handitan konfi guratzen da, eta horiek helburu estrategikoei erantzuten diete eta haiek hedatzen dituzte (ikus 11. irudia). Programa

4.4 PROGRAMAK ETA EKINTZA-LERROAK

K ABEPan ezarritako helburu estrategikoak betetzeko, Administrazio Publikoen eta klima-aldaketaren aurkako borrokan diharduten agente sozialen erantzun bateratua eta koordinatua behar da. Horretarako, KABEP lau programatan ba-

natzen da. Horiek era hedatuan, zehatzean eta zeharkakoan jorratzen dituzte emisioen murrizketa eta karbonoaren berriztatzea, klima-aldaketaren eraginei moldatzea, eza-gutza teknikoa eta zientifi koa hedatzeko eta sakontzeko beharra. Aldi berean, hezkun-tzaren eta herritarren ekintzaren garrantzia azpimarratuz.

1. helburu estrategikoa

Berotegi-efektuko gasen emisioa murriztea,

oinarri-urtekoa baino %14 gehiago izateko


Karbono-hustulekuen erauzketa-gaitasuna

oinarri-urteko emisioen % 1eraino handitzea


Baliabide naturalen gaineko arriskua

minimizatzea


Jendearen osasun-arriskuak, hiriko habitataren kalitatearen

arriskuak eta sistema sozioekonomikoen

arriskuak minimizatzea

3. programaNatura behatzea,

arazoak ezagutzea eta konponbideak sortzea

1. programaKarbono gutxiago eta energia garbiagoak

erabiliz produzitzea eta kontsumitzea, eta

karbono-hustulekuak kudeatzea

2. programaEkosistema naturalak

zaintzeko, giza osasuna babesteko eta azpiegitura

eta sistema sozioekonomikoak

egokitzeko klima-aldaketari aurre

egitea

4. programaAdministrazioak

aitzindaritza eta jarrera eredugarria bereganatuz herritarrak mobilizatzea

Ekintza-lerroak• Oinarrizko ikerketa eta kooperazioa• Ikerketa aplikatua• Zeharkako elementuak

Ekintza-lerroak• Energia aurreztea eta eraginkorrago

erabiltzea• Energia berriztagarriak sustatzea• BEG emisio ez-energetikoak murriztea• Karbono-hustubideak kudeatzea

Ekintza-lerroak• Behaketa sistematikoa eta ikasketa• Irizpideak finkatzeko eta planifikatzeko

ekintza bateratua• Bitartekoen eta azpiegituren

egokitasuna eta erabilgarritasuna

Ekintza-lerroak• Jarduera orokorrak eta erosketa

berdea• Aurreztea eta lantokiko eta

mugikortasunaren eraginkortasuna• Informazioa eta sentsibilizazioa• Hezkuntza eta trebakuntza

11. irudia. Helburu estrategikoak, programak eta ekintza-lerr.

51


bakoitza ekintza-lerro kuantifi katuetan eta traza-garrietan egituratuta dago, eta ekintza-lerro horiek planaren segimendua egiteko eta sektore-politike-tan integratzeko aukera ematen eta errazten dute.

Hauek dira Klima Aldaketaren aurka Borrokatzeko Euskal Planeko programak:

• Emisioen murrizpena eta karbono-erauzketa handitzeko sektore-programa, “Karbono gu-txiago eta energia garbiagoak erabiliz produzi-tzea eta kontsumitzea, eta karbono-hustule-kuak kudeatzea”. Programa honetan 1. eta 2. helburu estrategikoak adierazten dira, eta emi-sioak eragiten dituzten sektoreetan oinarritzen da (energia: elektrizitatearen sorkuntza eta inportazioa, industria, garraioa, etxebizitza eta zerbitzuak, nekazaritza eta basogintza eta hon-dakinen kudeaketa). Defi nitutako esku hartzeko ildoak dira energia-aurrezkia eta –eraginkorta-suna, energia berriztagarrien sustapena, emisio ez-energetikoen murrizketa eta karbono-hus-tulekuen kudeaketa.

• “Ekosistema naturalak zaintzeko, giza osasuna babesteko eta azpiegitura eta sistema sozioe-konomikoak egokitzeko klima-aldaketari aurre egiteko” programa. Programa honetan, 3. eta 4. helburu estrategikoak garatzen dira, eta kli-ma-aldaketaren inpaktuen prebentzioari eki-ten dio sistema naturalen, pertsonen osasuna eta hiri-ingurunearen, eta jarduera ekono-mikoen sektore-eremuetatik hiru jarduera-le-rroren bitartez: behatzea eta ikastea, irizpideak

defi ni tzeko eta planifi katzeko administrazioen hitzartutako ekintza, eta ingurunea eta azpie-giturak egokitzea.

• Ezagutza zientifi ko-teknikoa eta soziala gara-tzeko programa, “Natura behatu, arazoak ezagu-tu eta konponbideak sortzeko” helburuarekin. Helburu estrategikoak lortzeko, oinarri zienti-fi ko eta teknologiko sendoa izatea ezinbeste-koa da, produkzio-kate osora eta portaerari eta kontsumoari buruzko gizarte-jarraibideetara berrikuntza eramateko eta han zabaltzeko. Bestetik, klima-aldaketaren larritasunari eta efektuei buruzko ezagutza sustatu nahi du. Ekintza-lerroek oinarrizko ikerketa, ikerketa aplikatua eta programa honi laguntzeko behar diren zeharkako alderdiak sustatutako dituzte.

• “Administrazioak aitzindaritza eta jarrera ere-dugarria bereganatuz herritarrak mobilizatze-ko” programa. Herritzarrentzako ekintzak ja-sotzen ditu, emisioen zuzeneko edo zeharkako kausa diren eremuetan ekintzak gauzatzera era-mateko, hori guztia, euskal Administrazioaren aitzindaritza-jarrera eredugarritik. Garatu be-harreko ekintzak hiru sektore-eremutan bana-tzen dira, eta hauei dagozkie: Eusko Jaurlaritza, tokiko administrazioa eta herritarrak. Azkenik, lau lan-ildo aurreikusten dira, eta Administra-zioaren jarduera orokorretan oinarritzen dira; bereziki, erosketa publikoan, energia-aurrez-kian eta –eraginkortasunean, hezkuntzan eta prestakuntzan, eta informazioan eta herritarrak sentsibilizatzean.

Plana gauzatuz: programak

5

53

Lau programetan eta horiei dagozkien lerroetan hedatutako ekintzak formulatu dira, eta, kasu batzuetan, 2012rako bete behar diren helburuak ere sartu dira.

5.1 (1) PROGRAMA: KARBONO GUTXIAGO. “KARBONO GUTXIAGO ETA ENERGIA GARBIAGOAK ERABILIZ PRODUZITZEA ETA KONTSUMITZEA, ETA KARBONO-HUSTULEKUAK KUDEATZEA”

Emisioak murrizteko eta karbonoa fi nkatzeko 1. eta 2. helburu estrategikoekin bat etorriz, programak ho-nek sein jarduera-sektore bereizten ditu: Energia (barne eta kanpoko elektrizitatearen sorkuntza); Industria; Garraioa; Etxebizitza eta zerbitzuak; Nekazaritza eta basogintza; eta Hondakinen kudeaketa. Aldi berean, programan proposatutako ekintzak, errazago kudeatzeko eta koherentzia emateko, lau ekintza-lerro nagusi hauetan biltzen dira: elektrizitatea sortzeko modu eraginkorra, energia berriztagarrien sustapena, BEGen emisio ez-energetikoen emisioen murrizketa, eta karbono-hustulekuen kudeaketa. Ondorengo taulan ikus daitezke ekintzak fi nkatuak dituzten jarduera-lerroak eta sektoreak. Hala ere, edukiaren arabera, zenbait ekintza beste lerro batzuetan ere sar zitezkeen, baina, gauzak errazte aldera, ez dira kontuan hartu; adibidez, 8. ekintza industria-sektorean sar zitekeen energia berriztagarrien lerroan, eta 37.a nekazaritza-sektorean, aurreztearen eta eraginkortasunaren lerroan.

1. PROGRAMA

Sektorea

LerroaEnergia Industria Garraioa Etxebizitza

Zerbitzuak Nekazaritza Hondakinak

Aurrezkia eta eraginkortasuna

Energia berriztagarriak

Emisio ez-energetikoak

Hustulekuak

■ ENERGIA (ELEKTRIZITATEA BARRUAN ETA KANPOAN SORTZEA)

Energia-sektoreak, elektrizitate-sorkuntzako emisioez gain —sektorearen % 70 inguru dira—, Euskal Autono-mia Erkidegoko fi ndegietako eta koke-instalazioetako emisioak ere biltzen ditu. Azken horiek jarrera hobea izan dute aldi horretan. Hori dela eta, Plan honek energia-sektorerako dituen ahaleginak elektrizitate-sor-kuntzaren azpisektorean oinarritzen dira.

1990 eta 2006 artean, Euskal Autonomia Erkidegoko elektrizitate-eskaera % 65 handitu zen. Eskaera horri erantzuteko sortutako emisioak —kanpoan sortutako elektrizitatearenak barne— % 47 ugaritu ziren aldi ho-rretan. Beraz, elektrizitate-sorkuntzan karbono intentsitatean hobetu egin da, baina ez emisio horiek kopuru absolutuetan murrizteko adina.

P L A N A G A U Z A T U Z : P R O G R A M A K5


5 . 1 ( 1 ) P R O G R A M A : K A R B O N O G U T X I A G O

Energia Oinarri-urtea 2006 Bilakaera

Energia-sektoreko emisioak (mila t CO2e) 2,9 8,7 % +198

Elektrizitate-inportazioko emisioak (mila t CO2e)

4,9 2,6 %-48

Energiaren emisioak guztira 7,8 11,2 %+44

Emisio guztiekiko % %37 %44 –

Ekintza-lerroak

Elektrizitatea modu eraginkorrean sortzeaHelburua da Euskal Autonomia Erkidegoko produkzio termoelektriko guztia gas naturala baliatzen duten ziklo konbinatu bidez sortzea. Instalazio horiek sortzen duten energiak beste instalazioek, Euskal Autonomia Er-kidegoatik kanpo, sortzen duten energia ordezten du, eta, hala, garraioko galerak saihesten dira. Gainera, elektrizitate-hornikuntzaren % 14 baterako sorkuntzaren bitartez egitea proposatzen da.

Energia berriztagarrien sustapena2006an, energia-eskaeraren % 4,5eri erantzun zioten energia berriztagarriek, eta helburua da 2010erako % 15eri erantzutea. Oinarria ahalmen eolikoa garatzea da; instalatutako potentzia bost aldiz handitu behar du. Biomasa aprobetxatzea kuantitatiboki garrantzitsua den beste elementua da, eguzki-energia eta oraindik ga-ratzen ari diren beste iturri batzuk ahaztu gabe.

Ekintza Lerroa: Elektrizitate-sorkuntza eraginkorra

1. Kogenerazioa sustatzeko behar diren tresnak garatzea, 514 MW instalatuta izan arte

2. Elektrizitatea sortzeko modu eraginkorragoa eta emisio gutxiago dituena sustatzea. Horretarako, ziklo sinpleko elektrizitate-sorkuntzaren ordez ziklo konbinatuko gas-zentralak sustatuko dira

Ekintza Lerroa: Energia berriztagarrien sustapena

3. Euskal Autonomia Erkidegoko potentzial eolikoa sustatzea, gutxienez, 625 MW instalatuta izan arte

4. Euskal Autonomia Erkidegoan, biomasaren energia-potentziala ahal beste garatzea56, elektrizitate ekoizpenean, gutxienez, 190 MW instalatuta izan arte

5. Eguzki-energia elektrizitatea ekoizteko iturri gisa duen laguntza indartzea, gutxienez 10,7 MW instalatuta izan arte

6. Energia hidroelektrikoa sustatzea, gutxienez 175 MW instalatuta izan arte

7. Energia berriztagarrietan teknologia berrien garapena sustatzea eta potentzialak ebaluatzea (off shore instalazio eolikoak, geotermia eta abar)

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: NAES eta IMTS

56 Ikus 1. programa. Basogintza eta Nekazaritza Sektorea.

55

5 P L A N A G A U Z A T U Z : P R O G R A M A K

■ INDUSTRIA

Industria-sektoreak sortu zituen 2006ean EAEko BEG emisioen % 19, eta oinarri-urtearekiko % 32 gutxitu zituen emisioak.

Industriako BEG emisioek bi jatorri dituzte: errekuntza-prozesuak eta produkzio-prozesuak berak, karbonoa, nitrogenoa edo fl uorra duten lehengaiak erabiltzen baitituzte. Bestalde, kontuan izan behar da sektore hau elektrizitate-kontsumitzaile handia dela eta, kontsumo horrek eragindako emisioak energia-sektorean kon-tabilizatuta badaude ere, energia-eraginkortasuna hobetzeko neurriak jasota daude, eta neurriok industria-sektorean eragingo dute.

Industria Oinarri-urtea 2006 Bilakaera

Emisioak (mila t CO2e) 7,3 5,0 %-32


Ekintza-lerroak

Energia-aurrezkia eta –eraginkortasunaIldo estrategiko horren helburua da industriaren sektorean, 2001etik 2010era 583 ktep aurreztea, energia-eraginkortasuna sustatzeko neurrien bidez eta erregai alternatiboak (besteak beste, biomasa eta industria-sektorean BEGak erregistratzeko sistema bat) sustatzearen bidez.

BEG emisio ez-energetikoak murrizteaIldo estrategiko honetako neurrien helburua da industriako produkzio-prozesuei lotutako BEG emisioak mu-rriztea, eta horien artean garrantzia berezia dute gas fl uoratuek. Helburua da industria-sektoreak 2005eko emisioen % 89 murriztea 2012an.

Ekintza Lerroa: Aurrezpena eta eraginkortasuna prozesuetan

8. Industrian, energia-eraginkortasuna sustatzeko neurriak sendotzea, honelako programen bidez: laguntza teknikoa, trebakuntza eta sentsibilizazioa, hedapena, inbertsioen sustapena eta berriztagarrien erabilera

9. Teknologia Garbien euskal Zerrendan jasotako teknologiak modu eraginkorrean ezartzen laguntzea

10. EUP direktibaren eskakizunak ezartzeko erraztasunak ematea, industria-sektorean energia kontsumitzen duten produktu-taldeei Direktiba horren eragina jasotzen duten produktuak egiten dituzten euskal enpresen % 50ek UNE 150301 ekodiseinu-arauaren ziurtagiria izatea

11. Prozesu industrialetan bestelako erregaien erabilera sustatzea

12. Industriaren sektorean BEGen isurketak erregistratzeko eta murrizteko sistema edo tresna bat sortzea eta erabiltzea

Ekintza Lerroa: BEG emisio ez-energetikoak murriztea

13. Fluoratuen emisioak murrizteko neurriak indartzea, erregulazio-neurriak eta inbertsiorako laguntzak emanez, 2005eko emisioen % 89 murriztera heldu arte

14. Borondatezko Hitzarmen bat sina dadin bultzatzea, energia elektrikoa transformatzeko zentroetan SF6-aren isurketak deuseztatzeko

15. Lehengaiak karbono gutxiago duten lehengai sekundarioekin ordeztea sustatzea Zepa zuria lehengai gisa erabiltzearen proportzioa % 36 areagotzea 2005ekiko57

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: IMTS eta ILAS

57 2005ean kontsumitutako 77.000 tonatik, 2012an 105.000 tona kontsumitzera heldu arte.



■ GARRAIOA

Garraio-sektoreak emisioen % 109ko bilakaera izan du oinarri-urtearekiko, eta 2006an BEG emisio guztien % 22 eragin zituen; emisio gehien igortzen duen sektoreetan bigarrena da.

Beraz, klima-aldaketaren aurkako borrokan sektore estrategikoa da, hazkuntza-erritmo iraunkorra duelako.

Hauek dira sektore horren emisioak zehazten dituzten faktore garrantzitsuenak:

• Pertsonak eta merkantziak garraiatzeko beharra (EAEn, egunean, 500.575 pertsona eta 585.717 tona merkantzia garraiatzen dira).

• Hautatutako garraiobidea (Euskal Autonomia Erkidegoan, 889.109 auto, 174.891 kamioi eta furgoneta eta 2.809 autobus daude erroldan).

• Ibilgailuen eraginkortasuna (Euskal Autonomia Erkidegoan, ibilgailuen batezbesteko emisioa 170.31 g CO2/km da)58.

• Distantzia, ibilgailuen okupazio-maila eta zirkulazioa.

Garraioa Oinarri-urtea 2006 Bilakaera

Emisioak (mila t CO2e) 2,7 5,6 %+109


Ekintza-lerroak

Energia-aurrezkia eta –eraginkortasunaCO2-en emisioei dagokienez, 2012rako garraioaren eraginkortasuna 2005arekiko % 21 hobetzeko ekintzak ditu. Horretarako, intermodalitatean oinarritutako mugikortasuna sustatu behar da, garraio publikoari inda-rra emanez (trena) eta karbonorik igortzen ez duten garraioak sustatuz —esaterako, bizikleta—. Horrez gain, norbanakoen mugikortasun-beharra murriztu behar da lurralde-antolamenduko tresnen bitartez. Trenbideko garraioak azpiegiturak handitzea eta egokitzea eskatuko du.

Energia berriztagarrien sustapenaBioerregaiak erabiltzea sektoreko emisioak murrizteko apustua da. Horien eskaintza bultzatu egin behar da, 2010an iturri berriztagarrien kontsumoa 177 Ktep-koa izan dadin. Bestetik, arautze-tresnak garatu behar dira, pixkanaka merkatuari seinaleak ematen joateko. Bioerregaiak erabiltzearen aldeko apustu hori EAEko laboran-tza energetiko bidez hornitu behar da, ahal den neurrian.

58 Europako Automobilen Elkarteak Borondatezko Hitzarmena sinatu zuen 2008rako CO2 emisioak 140 g CO2/km-ra murrizteko. Zaila da hitzarmen hori betetzea, 1995ean 186 g CO2/km isuri baitziren eta 2004an 163 g CO2/km-ra heldu baitzen.

57


Ekintza Lerroa: Aurrezpena eta eraginkortasuna garraiobideetan eta horien erabileran

16. LPPak eta LPSak berrikustea, irizpideak eta estandarrak kontuan hartuta:• Motorrik gabeko mugikortasuna eta garraio publikoa sustatzea (bizikletentzako bideen LPSak sustatzea,

idaztea eta izapidetzea, aisiaz gain CO2 emisioak murrizten dituen garraiobide gisa hartzeko)• Sektorekako garraio-departamenduek nahitaez bete beharrekoa, emisioak murrizten laguntzeko• Udal plangintzek nahitaez bete beharrekoa, klima-aldaketari moldatzea errazteko, eta lurralde osoan

mugikortasun iraunkorragoaren kultura ezartzen laguntzeko

17. Lurralde Ordenamenduko Ildoak txertatzea, hauek sustatzen dituzten irizpideekin:• Hirigintza-eredu “kontzentratuagoak eta baliabide ugaridunak”, eta garraiobideekiko mendekotasun

gutxiago dutenak• Lurzoruari bizitegirako eta jarduera ekonomikoetarako ematen zaion erabileren artean oreka izatea,

mugikortasuna murrizteko, eta, hala, emisioak murrizteko

18. Garraiobide kolektiboen eskaintza eta erabilera-kudeaketa optimizatzea, bai publikoak, bai pribatuak, merkantzienak zein bidaiarienak:

• Garraiobideen erabilera optimizatzea, oro har

19. Garraio kolektiboa erabiltzeko azpiegiturak sortzea:• Tranbia/metro sareak sortzea eta/edo zabaltzea• Garraio publikoko lineak hedatzea• Short Sea Shipping diru-laguntzak• Eusko Car Sharing eta antzeko neurriak sustatzea

20. Tresnak planifi katzea eta garatzea:• Garraio Agintaritzaren txostena, garraioaren iraunkortasunari emandako ekarpenaren ebaluazioa

kalkulatzeko metodologia ikertzeko, garraioa planifi katzeko tresnak ebaluatzeko, eta garraioan eragin zuzena duen lurralde antolamendua ebaluatzeko

• Euskal Autonomia Erkidegoan bizikletentzako bideen Plan Zuzentzailea garatzea• Mugikortasunaren araudia garatzea

21. Hirietan zirkulazioaren tarifi kazioa egiteko jarduerak gauzatzea, interesa duten udalekin aurrez hala adostu ondoren

22. Euskadiko Trafi koa Kudeatzeko Zentroak zirkulazioa kudeatzeko planak garatzea eta ezartzea, eta horiek gauzatzea, auto-ilarak murrizteko eta, aldi berean, ibilgailuen emisioak murrizteko

Ekintza Lerroa: Energia berriztagarriak (bioerregaiak) sustatzea

23. Borondatezko Hitzarmenen budez, bioerregaien erabilera sustatzea. Hitzarmen horiek fabrikatzaileekin eta banatzaileekin sinatu beharko lirateke, eskaintza garatzeko eta erabiltzaileek errazago eskuratzeko

24. Bioerregaien erabilera sustatzeko lege-neurriak eta neurri fi skalak erabiltzea

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: IMTS, foru-aldundiak, ILAS, GHLS eta udalerriak

■ ETXEBIZITZA ETA ZERBITZUAK

1990ekin alderatuta etxebizitza-sektoreko emisioak % 24 handitu dira, eta zerbitzu-sektorekoak, % 74, bai-na biak batera kontuan hartuta ez da urteko emisioen neurketa totala aldatu, eta totalaren % 4an dago. Emisio-igoera erregistratu da, batez ere, gas natural gehiago kontsumitu delako eta hozte-gailuetan, aire egokituko gailuetan eta suteak itzaltzeko ekipoetan dagoen gas fl uoratuaren presentzia handiagoa delako.

Etxebizitza eta zerbitzuak Oinarri-urtea 2006 Bilakaera

Etxebizitza-sektorearen emisioak (mila t CO2e) 0,6 0,8 %+24

Zerbitzu-sektorearen emisioak (mila t CO2e) 0,2 0,4 %+74




Ekintza-lerroak

Energia-aurrezkia eta –eraginkortasunaIldo honetan, 2010erako ezarritako helburu nagusia da 2001etik 58 ktep murriztea da, etxebizitza-sektorean eta hirugarren sektorean. Horretarako, eraikuntza iraunkorreko irizpideak aplikatu behar dira etxebizitza be-rrietan, jardunbide egokiak eta ziurtagiriak ezarriz, eta klima-aldaketako irizpideak sartu behar dira lehendik dauden etxebizitzak birgaitzean, esaterako, lehendik dauden eraikinen isolamendua hobetuz. Gainera, komeni da eraikinen/etxebizitzen klimatizazio-sistemen erabilera optimizatzea eta energia elektrikoaren eta erregaien kontsumoa minimizatzea.

Energia berriztagarrien sustapenaEtxebizitza eta eraikinetan energia berriztagarriak ezartzea sustatu nahi du; adibidez, eguzki-energia ter-mikoa eta biomasa. 2010erako ezarritako helburu zehatza da eguzki-energia termikoko 152.000 m2 panel instalatzea da.

Ekintza Lerroa: Aurrezpena eta eraginkortasuna

25. Euskal Autonomia Erkidegoan, Eraikuntzako Kode Teknikoa sustatzeko eta kontrolatzeko neurriak garatzea

26. Eraikinen eta etxebizitzen ziurtagiriak ezartzea:• Iraunkortasun-ziurtapenen araudia garatzea• Euskal Autonomia Erkidegoan eraginkortasun energetikoaren inguruko ziurtapenei buruz dagoen legedia

garatzea, etxebizitzei aplikatuta• Etxebizitza berrien energia-ziurtagiria (Energia Ziurtagiri Berria)• Material berrien erabilera sustatzea (besteak beste, material sekundarioak eta Eraikuntza eta Eraispen

Hondakinei buruzko araudia era proaktiboan aplikatzea) eta eraikinak ikuspuntu energetikotik diseinatzea (itxitura-sistemak hobetzea, isolamendsua, banaketa-galerak murriztea)

27. Eguzki-energia termikoa sustatzea, gutxienez 152.000 m2 panel instalatuta izan arte

28. Hauek sustatzea eta diruz laguntzea:• “Etxebizitzen Eraikuntza Iraunkorraren Gida” aplikatzea• Energia sortzen duten edo oso energia-kontsumo txikia duten etxebizitzak eraikitzea (= 15 kWh/urte/m2)• Sailkapen energetiko altuko Etxebizitza Berria, A kategoria• Energia-murrizketa handiko etxebizitzak birgaitzea, etxebizitzetan eraberritze-lanak egitea energia

aurrezteko, dagoeneko eraikita dauden eraikuntzen estaldura termikoa birgaitzea eta instalazio termikoen eraginkortasun energetikoa hobetzea

29. Etxean energetikoki eraginkorragoak diren ekipoak erabil daitezen sustatzea eta etxetresna elektrikoak, lanparak edo beroa sortzen duten ekipoak errendimendu handiagoa edo kalifi kazio energetiko handiagoa dutenekin eta CO2 gutxiago isurtzen duten erregaiak erabiltzen dituztenekin ordezkatzea

30. Sektoreko agenteen arteko borondatezko hitzarmena, eraikuntzaren bizi-ziklo osoan CO2 emisio baxuak lortzeko eraikuntzan

31. Eraikitako etxebizitza berrietan Ekodiseinuari buruzko UNE 150.301 araua aplikatzeko lerroak ematea, hala etxeetako energia-kontsumoa murrizteko (Eraikal Programa)

32. Tresnak planifi katzea eta garatzea:• Energia-eraginkortasun handiko irizpideak integratzea, proiektu pilotuak eginez, aztertuz eta haiei

segimendua eginez• Eraikuntzak birgaitzeko neurrien kostua/eraginkortasuna aztertzea, etxebizitzen birgaitzeari buruzko

aginduetan integratzeko

Ekintza Lerroa: Energia berriztagarriak sustatzea

33. Diru-laguntzen eta/edo eraikuntzen irizpideetan energia berriztagarrien sustapena sartzea (eguzki-plaka termikoak, beroa pilatzeko sistemak eta abar), eraikinetan bertan energia sortzeko

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: IMTS, ILAS eta EGGS

59


■ NEKAZARITZA ETA BASOGINTZA

Nekazaritzaren sektoreak —abeltzaintza eta basogintza azpisektoreak barne hartzen ditu— bi joera ditu. Batetik CO2, CH4 eta N2O isurtzen ditu, eta bestetik, karbono-hustubide bat da, bai biomasan bai lurzoruetan. Emisioen igoera nabari da nahiz eta azken urteetan ia egonkor mantendu den.

BEG emisioen murrizketen ikuspegitik, nekazaritza 1,33 mila tona CO2-ren hustuleku garbia izan zen 2005ean.

Nekazaritza Oinarri-urtea 2006 Bilakaera



Ekintza-lerroak

Energia berriztagarrien sustapenaNekazaritzako eta basogintzako biomasa erregai gisa aprobetxatzea sustatzeko ekintzak ditu, bai beroa eta elektrizitatea sortzeko, bai bioerregaiak sortzeko, hala, energia- eta garraio-sektoreak jasotako helburuak lor-tzeko.

BEG emisio ez-energetikoak murrizteaEkintza-lerro honek abeltzaintza intentsiboak sortutako metanoa murriztu nahi du haren energia sortutako hondakinak kudeatzeko instalazioetan aprobetxatuz, urtean 120.000 t BEG murriztu arte.

Karbono-hustulekuak kudeatzeaHelburua da egungo karbono-hustulekuak mantentzea eta karbonoaren xurgatzea handitzea hainbat eremu-tan (basogintza, nekazaritza eta larreak), oinarri-urteko BEG emisioen % 1eko zifra lortu arte.

Ekintza Lerroa: Energia berriztagarriak sustatzea

34. Zuraren industriatik datorren biomasa aprobetxatzea (pellets)• Laguntza-lerroak hedatzea, pelletak erregai gisa erabiltzea baimentzen duten galdarak instalatzeko• Pelletak ekoizten dituzten instalazio ertainak-handiak sortzen laguntzea• Pelletak garraiatzeko sistema logistikoa sortzen laguntzea• Parke naturaletako patronatuen aldetik, energia berriztagarri gisa pelletak erabil daitezen hitzarmenak

bultzatzea• Herri txikietan pelletekin eta biomasarekin elikatutako berogailu eta ur-bero sistema zentralizatua

hornitzeko sareak sortzeko bideragarritasun teknikoa eta ekonomikoa aztertzea

35. Biomasaren aprobetxamendua59:• Nekazaritza-jatorria duten produktuetatik biomasa-instalazioa sortzen laguntzea eta sustatzea• Baso-hondakinetatik abiatuta biomasa-instalazio baten bideragarritasuna aztertzea:

- Basogintza-sektorearen parte-hartzea hedatzea eta sustatzea- Proiektu horri ekonomikoki laguntzeko kudeaketa-ereduak eta tresnak ezartzea- Jardunbide egokien eskuliburua egitea

36. Araban, erremolatxa-landaketak sustatzea bioerregai-iturri gisa erabiltzeko, eta kontzentratuen instalazio baten eraikuntza sustatzea, bioetanola sortzeko

37. Eraginkortasun energetikoko planak eta diru-laguntza lerroak arrantzari eta nekazaritzari bideratuta

59 Ikus Energia-sektorea.




38. Purinen aprobetxamendu energetikoa eta kudeaketaren hobekuntza:• Karrantzako haranean purinak kudeatzeko instalazioaren eraikuntza sustatzea eta laguntzea (urtean

90.000 tona CO2e BEG murriztea)• Gipuzkoan purinen kudeaketa-eredua defi nitzea, eta digestio anaerobioa egiteko instalazioa sortzea

sustatzea eta laguntzea• Araban purinen kudeaketa-eredua defi nitzea, eta digestio anaerobioa egiteko instalazioa sortzea

sustatzea eta laguntzea• Purinen eta nekazaritzan eta hirietan jatorria duten bestelako hondakin organikoen kudeaketa bateratua

sustatzea

Ekintza Lerroa: Karbono-hustulekuak kudeatzea

39. Baso-landaketak sustatzea, 2012an baso bihurtutako azalera 2.000 ha gehiago izatera arte handitzeko

40. Lurzoruan dagoen karbono organikoaren bilakaeraren kontrola eta segimendua

41. Material berriztagarriak (zura, kasu) gehiago erabiltzera bideratutako eraikuntza-ereduak:• Eraikuntza-material berriztagarriei buruzko azterketa• Komunikazio-kanpaina

42. Suteak prebenitzeko programak hobetzea, zigorrak aplikatzen dituen administrazio-araudia barne

43. Planifi kazioaren tresnak eguneratzea, hauek egiteko:• Eskala ezberdinetan, eremu libreko sistema gisa kalifi katutako eremuetan babes eta landaketa-

jarraibideak sartzea LPPetan eta udal-plangintzetan• Nekazaritza eta Basogintzako LPS bat sustatzea, idaztea eta izapidetzea, basogintzako, abeltzaintzako

eta nekazaritzako hondakinen aprobetxamendurako instalazioak ezartzeko eta basoak landatzeko eremuetarako

• Herrien barneko gainazal bigunak babesteko jarraibideak txertatzea, duten balio ekologikoagatik eta klima-aldaketari moldatzen laguntzeagatik

44. Diru-laguntzen lerro berriak hartzea, karbonoaren absortzioa areagotzeko:• Nekazaritzako lurrak eta zelaiak (lurzoruko karbono organikoaren maila hobetzea, 30.000 ha zelaitan eta

40.000 ha nekazaritzako lurretan, 1990arekiko)• Basoen kudeaketari dagokionean (era iraunkorrean ongarritutako baso-azalera 40.000 ha handitzea eta

5.000 ha birlandatzea mekanizatu gabe)

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: NAES, IMTS, foru-aldundiak eta ILAS

61


■ HONDAKINEN KUDEAKETA

Hondakinen sektoreko emisioak Euskal Autonomia Erkidegoko emisioen % 5 dira, eta 2006an 1,3 mila tona CO2e izan ziren. Sektore honi lotutako emisioak pixka bat igo egin dira oinarri-urtearekin alderatuta, sortu-tako hiri-hondakinen kantitatea asko igo arren (% +24,5). Gehiago birziklatzeagatik, energia-balorizazioaga-tik eta hondakindegiko gasa berreskuratzeagatik metano gutxiago isuri delako gertatu da hori.

Hiri-hondakinen kudeaketaren barruan sartzen dira hiri-hondakinak biltzeko, tratatzeko eta era seguruan suntsitzeko jarduera guztiak, baita jarduera horiei aplikatzen zaien teknologia eta tresna guztiak.

Sektoreko BEGen emisio-iturri nagusiak hauek dira: hiri-hondakin biodegradagarriak zabortegietan suntsi-tzea eta hondakin plastikoak erretzea. Bilakaera baldintzatzen duten faktore kritikoak dira zenbat zabor sor tzen den, horien osaera eta hondakinak berreskuratzeko eta balorizatzeko politikak. Sektore honetan emisioak murrizteko, sortutako hondakinak kudeatzeko aukeren konbinazio egokiena aurkitu behar da, eta hondakinak ez sortzeko politikak sustatu behar dira.

Hondakinak Oinarri-urtea 2006 Bilakaera



Ekintza-lerroak

BEG emisio ez-energetikoak murrizteaHiri-hondakinen (HO) per capita sorrera 539 kilo urtera egonkortzea nahi da 2012an, eta hondakinak mini-mizatzeko, berriro erabiltzeko eta birziklatzeko programak diseinatzea, hiri-hondakinen % 40 baino gutxiago deuseztatzeko hondakindegian. Halaber, birziklatzeko eta hondakindegian biogasa hobeto aprobetxatzeko azpiegiturak martxan jartzea sustatuko da.


45. Hauen plangintza sustatzea:• Plangintza Orokorrak Bateragarri bihurtzeko Planak, HHSak jasotzeko sistemen ezarpena erregulatzeko,

hedaduragatik edo biztanle-kopuruagatik baliabide nahikoa ez duten udalak bateratuta

46. Euskal Autonomia Erkidegoan sentsibilizazio-estrategia koordinatua egitea, batez ere, materia organikoa biltzeari eta plastikozko ontzien hondakinei dagokienez

47. Euskal Autonomia Erkidegoan, prebentziorako programa bateratua diseinatzea eta ezartzea, hauek barne dituena:

• Kontratazio publikoetan hondakinak prebenitzeko eta murrizteko irizpideak erabiltzea• Ontzi-hondakinen sorrera prebenitzeko gutxieneko helburuak ezartzea

48. Merkatu pribatuko sektoreekin –HH asko sortzen dituztenak– tresnak abian jartzea eta hitzarmenak egitea, sorkuntza murriztu eta kudeaketa optimizatzeko

49. Prebentzio- eta balioztapen-politikekin bat egiten duten tratamendu-azpiegiturak sustatzea. Zabortegietan dauden hondakin biodegradagarriak % 40 murriztea, 1995ean sortutako HH biodegradagarrien kopuruarekin alderatuta

50. Zabortegietan sortutako biogasa ahalik eta gehien jaso dadin bermatzea, haren energia aprobetxatzeko eta, besterik ezean, zuzietan erretzeko

Ekintza-lerro honek eragiten dien sailak eta administrazioak: Udalak, IMTS, foru-aldundiak eta ILAS


5.2 (2) PROGRAMA. AURRE HARTZEA. “EKOSISTEMA NATURALAK ZAINTZEKO, GIZA OSASUNA BABESTEKO ETA AZPIEGITURA ETA SISTEMA SOZIOEKONOMIKOAK EGOKITZEKO KLIMA-ALDAKETARI AURRE EGITEA”

Euskal Autonomia Erkidegoan behar diren moldaketa-neurriak aurreikusitako inpaktuen analisitik abiatzen dira. Eta inpaktu horiek eratortzen dira klima-aldaketak klima-aldagai jakinetan izango duen aldaketatik: prezipitazioak, tenperatura edo itsasoko aldagaiak (itsas mailaren igoera, olatuen energia, horien noran-zkoa...).

Euskal Autonomia Erkidegoan egokitzeko lehentasuna duten eremuak bi ikuspegitik defi nitu dira (15. taulan ikus daitezke): inpaktu garrantzitsua (ziurtasun eta gertutasun handienari erreparatuz60) eta jarduera-ahal-mena61 eskura ditugun giza baliabideak eta baliabide ekonomikoak optimizatzeko. Kostaldeko eremuetan izan ezik, haietan inpaktuak itsaso-mailaren igoerak eta uhinen energiak eragiten baititu nagusiki, identifi ka-tutako inpaktu gehienak zuzenean tenperatura eta prezipitazioen aldaketekin lotuta daude.

Programak, beraz, klima-aldaketaren inpaktuen prebentzioan sakontzeko beharrari erantzuten dio beren ahultasunari lotutako arriskuak minimizatzeari erantzuten dioten hiru sektore-eremutatik: sistema natu-ralak, pertsonen osasuna eta sistema sozioekonomikoak. Lehen sektorean, baliabide hidrikoei eta edafi koei eta ekosistemei buruzko jarduerak sartzen dira, bai biodibertsitateari bai osasunari dagokionez. Bigarrenean, pertsonen osasuna eta osotasun fi sikoa zaintzearekin lotutako jarduerak dira. Azken kasu horretan, haien habitata —hiri-ingurunea, alegia— zainduz. Hirugarren sektorean, klima-aldaketak jarduera ekonomikoan —bereziki, lehen sektorean— duen eragina prebenitzeko jarduerak dira.

Beraz, kasu guztietan, inpaktuei lotutako ziurgabetasuna minimizatu behar da eta baliabide naturalen, azpie-gituren eta zerbitzuen etorkizuneko kudeaketa aldatzen doan klima-egoeraren aurrean kontuan hartzen eta babesten duen plangintza bermatu behar da. Hiru sektoreetan hiru ekintza-lerro berdinak proposatzen dira: behatze sistematikoa eta ikastea, irizpideak defi nitzeko eta egokitzapenaren plangintza egiteko hitzartutako ekintza, eta bitartekoen eta azpiegituren erabilgarritasuna.

2. PROGRAMA

SektoreaLerroa

Sistema Naturalak

Osasun eta Hiri-ingurunea

Jarduera Ekonomikoak

Behatzea eta ikastea

Plangintza

Egokitzapena

60 Inpaktuaren garrantzia zenbatesteko, sektore-inpaktu garrantzitsuenak hautatu dira, eta haietako bakoitza ebaluatu da hari lotutako ziurgabetasun-maila (handia, ertaina edo txikia) eta efektuaren iragankortasuna (epe luzea, epe ertaina edo berehalakoa) kontuan hartuta.

61 Inplizituko bigarren maila batean uzten ditu, ahultasunaren ikuspegitik lehentasunezkoak izan arren, giza esku-hartzearekin egokitzeko benetako aukerarik erakusten ez duten sektore edo inpaktu guztiak.

63


15. taula. 2050erako aurreikusitako inpaktuen arabera ekiteko sistemak edo lehentasun-eremuak62.

Sektorea Inpaktu nagusiak

Ziurgabetasun-maila [Altua

(A), Ertaina (E), Baxua (B)]]

Efektuen epea[Epe luzea (L), Ertaina (E), Berehalakoa

(B)]

Ekiteko gaitasuna [Altua (A), Ertaina (E), Baxua (B)]

Baliabide hidrikoakOreka hidrikoa okerragotzea (ebapotranspirazio handiagoa)

H I I

Nekazaritza- eta abeltzaintza-sektorea

Eskera hidriko handiagoa errendimenduari eusteko H I A

Kostako eremuak63

Uholde-kota 20-25 cm handitzea H I I

Kostako lerroa atzeratzea (11-13 m) eta noranzko-aldaketa (beste 0-20 m gehiago)

H I I

Hondartzak galtzea itsas maila igotzeagatik (hondartza itxiak) edo garraioa aldatzeagatik (hondartza irekiak, gutxienekoak badira ere)

H I I

Olatuek itsas eraikuntzak gainditzea (% 100-200 areagotzea)

B E A

Dikeen egonkortasuna murriztea B E A

Itsas ekosistemak eta arrantza-sektorea

Muga geografi koak aldatzeagatik, espezie tropikalak eta subtropikalak agertzea

B B B

Mendi-eremuak eta baliabide edafi koak

Mikroorganismoen jardueragatik karbono organikoaren deskonposaketa handiagoa eta horren galera (> 20 kgC/m2)

B E E

Giza osasuna

Arnas arazo larriak areagotzea (atmosferako kontaminazioa eta polen-alergia areagotzeari lotuta)

B E E

Hirigintza eta eraikuntza

Uholde-arriskua, luizi-arriskua edo sute-arriskua duten eremuetan dauden azpiegituren eta eraikuntzen osotasuna arriskuan izatea

E B A

Energia Energia-eskaeran aldaketak B B A

62 Lehentasunezkotzat joko dira, zaurgarritasunari dagokionez, baldintza hauek batera betetzen direnean: horiei lotutako zalantzen maila BAXUA edo ERTAINA edo eraginaren denbora-tartea BEREHALAKOA edo EPE ERTAINEKOA izatea (adituez osatutako lantaldeak emandako irizpideetatik lortutako zenbatespenak).

63 2050erako aurreikusitako inpaktuak.


5 . 2 ( 2 ) P R O G R A M A . A U R R E H A R T Z E A

■ SISTEMA NATURALAK

Baliabide hidrikoei dagokienez, 2001erako ezarritako 382,27 hm3-ko kontsumo-eskaera osoko 34 hm3 neka-zaritza-erabilerarako dira, eta 91,08 hm3 industria-eskaera da. Edonola ere, hirikoa da eskaerarik handiena; eskaera osoaren % 65.

Joerazko bi agertokien uraren eskaera-hazkundea % 6,01 eta % 18,74 bitartean jartzen dute. Tarte horren goiko mugara heltzeko, planifi katuta dauden industria-poligonoen okupazio osoa egon beharko litzateke, baita horri buruz dauden anbizio handiagoko plangintzetan sartutako ureztatze-sistema guztiak garatzea. Beste inpaktu batzuk dira, ez garrantzi txikiagokoak, baliabide hidrikoen aldakortasun handiagoa eta zailta-sun handiagoa lehorte-denboraldi luzeei aurre egiteko, baliabideen kalitatea okertzeko arriskuari aurre egite-ko (emariak txikitzean, karga poluitzailea handitu egiten da) eta eskaera hidrikoa handitzeari aurre egiteko.

Baliabide edafi koei lotutako inpakturik ziurrena karbono organikoa galtzea izango da (% 6-7ko batez besteko balioa, tenperatura igotzen den ºC bakoitzeko) eta, horren ondorioz, lurzoruak emankortasuna eta makronu-trienteen erabilgarritasuna galtzea.

Biodibertsitateari eta ekosistemei dagokienez, Euskal Autonomia Erkidegoko azalera osoaren % 20,31 Natura 2000 Sarean sartuta dago. Sare horretan, 52 leku Batasunaren Intereseko Leku gisa (BIL) izendatuta daude, 5 Hegaztientzako Babes Bereziko Eremu gisa (HBBE) eta bat Kontserbazio Bereziko Eremu gisa (KBE). Azalera osoaren % 10 Naturagune Babestuen Sarean sartuta daude, eta 9 parke natural eta 5 biotopo babestu daude. Hezeguneei dagokienez, haien balio natural eta ekologikoaz jabeturik, haiek zaintzeko eta mantentzeko eta desagertu direnak leheneratzeko ahalegina egin da. Egun, 6 hezegune daude Ramsar zerrendan: Urdaibai eta Txingudi (kostaldekoak) eta Guardiako aintzirak, Uribarri-Ganboako urtegiaren isatsak, Salburua eta Gesaltza Añana-Caicedoko lakua (barnealdekoak).

Ekosistemek jasango dituzten inpaktu nagusiak alderdi hauekin lotuta egongo direla aurreikusten da: mi-grazio- eta ugaltze-garaien aldaketa, espezieen muga biogeografi koen handitzea, kontrako egoeren aurrean ahultasun handiagoa izatea, populazio-aldaketak, sute-arrisku handiagoa, espezieek altitudez aldatzea, giro hezeetako espezieen (anfi bioak eta uretako intsektuak, adibidez) ahultasun handia, hezeguneen eragina (be-reziki sentikorrak dira kostaldeko eremuei lotutakoak, hala nola Urdaibairi edo Txingudiri lotutakoak), arra-in-populazioen banaketa-eremuen translazioa (iparralderantz edo sakoneran), alga-espezie jakin batzuen biomasa handitzea tenperatura edo uhinak igotzeagatik, etab.

Ekintza-lerro hauek zehazten ditu eremu horrek:

Ekintza-lerroak

Behatze sistematikoa eta ikasteaKlima-aldaketak sistema naturaletan dituen eraginak behatzea da helburua. Horretarako, segimendu- eta ko-ordinazio-ekintzak ditu, klima-aldaketen espezie adierazleak identifi katzea eta zaintzea bermatzeko, eta haiek izan ditzaketen eraginak kuantifi katzeko.

Irizpideen eta plangintzaren defi nizioaPlangintza eta kudeaketa egoki bidez etorkizuneko inpaktuak aurreikusi nahi dira. Horretarako, baliabide na-turalen eta haien antolamendu-tresnen plangintza-jarraibideak eguneratu nahi ditu, klima-aldaketara egoki-tzeko kontuak integratuz.

Baliabideen egokitasuna eta erabilgarritasunaSistema naturalak osatzen dituzten elementuen osotasuna indartzea du helburu ekintza-lerro honek. Horreta-rako, klima-aldaketak Euskal Autonomia Erkidegoko ekosistema ahulenetan izan ditzakeen efektuak arintzeko jarduerak sartuko ditu.

65


Ekintza Lerroa: Behaketa eta ikasketa

51. Ezagutza areagotzera bideratutako lan-lerroak garatzea:• Ekosistemengan eta animalia- eta landare-espezieengan klima-aldaketak duen eragina, kokalekuagatik,

sentikortasunagatik edo kontserbazio-egoeragatik arrisku gehien dutenei lehentasuna emanez• Kokalekuagatik, sentikortasunagatik edo kontserbazio-egoeragatik zaurgarrienak diren ekosistemak eta

espezieak, klima-aldaketaren efektuen adierazle gisa duten balioa aztertuta• Klima-aldaketak biodibertsitatean eta ekosistemek sortzen dituzten ondasunetan eta zerbitzuetan duen

inpaktua zuzen ebaluatzeko metodologiak

52. Ekosistema eta espezie adierazleei buruz dagoen dokumentazioa berrikustea, identifi katzea eta biltzea (ikerketa-proiektuak eta azterketa teknikoak), zaurgarritasunaren eta moldatzeko gaitasunaren segimendu eta determinazio-sistema baten oinarriak ezartzeko

53. Egungo Eremu Natural Babestuak, Natura 2000 Sarea barne, ebaluatzea, klima-aldaketan aurreikusitako egoera guztietan

54. Segimendu ekologikorako sareak fi nkatzea eta epe luzerako segimendu- eta zaintza-programak ezartzea, hauekin lotuta:

• Adierazle biologikoak identifi katzea eta protokoloak defi nitzea, zaintza- eta alerta-sistema goiztiarra eratzeko

• Espezie aitzindariek eta kolonizatzaileek gainartzen dituzten sistemak• Euskal Autonomia Erkidegoan dauden animalia-espezieen artean klima-aldaketak eragiten dietenak,

anfi bioak, kasu• Espezie adierazleen migrazio- eta ugalketa-fenologia• Espezie exotiko inbaditzaileak sartzea eta hedatzea, horiek Euskal Autonomia Erkidegoko

biodibertsitatean duten eragina balioztatuta• Euskal Autonomia Erkidegoko uren eta ur-ekosistemen egoera eta horiek klima-aldaketarekin duten

erlazioa

55. Kostan dauden mareografoen eta estazio ozeanografi koen sarea hobetzea (datu hauek jasotzeko: itsas mailari buruzkoak, tenperatura, olatuen intentsitatea eta noranzkoa, haizea...), eta behaketarako eta kontrolerako sistemak sustatzea, behaketen sistematizazioa areagotuz

56. Hauek garatzea eta ebaluatzea:• Lurzoruko mikroorganismoen jardueraren eta biodibertsitatearen adierazle-sistemak (lurzoruaren

kalitatearen eta emankortasunaren bilakaera), eta higadura-prozesuei lotutako lur-galeren kontrola eta segimendua

• Klima-aldaketaren inpaktuen adierazle biologikoak identifi katzeko sistemak eta zaintza eta alerta goiztiarrerako protokoloak defi nitzea

57. Espezie gakoen habitatak defi nitzea, denbora-eskala ezberdinetan:• Populazioak klimaren arabera berreraikitzea datu historikoak eta paleoazterketak aztertuta• Populazioen arteko aldaketen azterketa konparatiboa egitea azterketa jakinak errepikatuta• Etorkizuneko egoerak garatzen lagunduko duten habitat-ereduak garatzea

Ekintza Lerroa: Irizpideak defi nitzea eta plangintza

58. Gai hauei buruzko irizpideak garatzea eta ezartzea:• Ekosistemen ordenamendua, kontserbazioa eta birgaitzea, klima-aldaketa ingurumena birgaitzeko

prozesuen aldagai gisa txertatzeko• Eremu babestuen plangintza eta gobernua• Basoen kudeaketan ekosistema-ikuspegia sustatzea, ingurumen-ondasunengan eta zerbitzuengan

lehentasuna duena eta ingurumenaren birgaitzea eta baso naturalen kontserbazioa sustatzen dituena

59. Lurralde-antolamenduko tresnen artean (LAA, LPP eta LPSen ingurune fi sikoen irizpidea) eta sektorekako politiketan (basogintzako LPSa eta ingurumen naturala, korridore ekologikoen sarea, azpiegitura linealak...), ingurumenaren kudeaketako ekintzak txertatzea, klima-aldaketara egokitzearekin lotuta

Ekintza Lerroa: Bitartekoen moldaketa eta eskuragarritasuna

60. Erabakiak hartzeko esparru zuzentzailea ezartzea, klima-aldaketari moldatzeko neurriak, biodibertsitatearen kontserbazioa eta baliabide naturalak kudeatzetik eratorritako onura sozialak eta ekonomikoak bateratzeko

61. Ekosistemak birgaitzeko eta kontserbatzeko ekintzak sustatzea, zaurgarriak direnetan arreta jarrita, eta indargabetze-eremuak eta korridoreak ezartzea, espezieen migrazioa errazteko

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: ILAS eta GHLS



■ PERTSONEN OSASUNA ETA HIRI-INGURUNEA

Giza osasunaren arloan, Euskal Autonomia Erkidegoko osasun-sistemaren ezaugarri nagusiak dira populazioa adin handikoa izatea (2020rako % 25ek 65 urtetik gora izango ditu) eta osasun-eskaera azken 15 urteetan igo izatea berehalako arretaren eta arreta espezializatuaren eremuetan. Osasun-zerbitzuak onak direla esan daiteke, eta biztanle guztiek dute osasun publikoaren zerbitzuak eskuratzeko eskubidea.

Hauek dira aurreikusten diren inpaktu nagusiak: arnas arazo larriak ugaritzea, hala nola biriken funtzioa mu-rriztea edo asma-krisiak larriagotzea (airearen kalitateari eta polena ugaritzeari lotuta), bero-boladengatiko gaixotasunak ugaritzea, gaixotasun infekziosoak aldatzea tenperatura- eta hezetasun-kondizioengatik, eta erosotasun- eta ongizate-kondizioak aldatzea.

Giza osasunaren ikuspuntutik, eta airearen kalitatearekin erlazionatuta, kontuan hartu beharko dira BEGen emisioak murrizteko neurri batzuek airearen kalitatean eragiten dutela, eta ez betik onerako. Klima-aldaketa eta airearen kalitatea bi arazo dira, eta bien ikuspegi bateratua izan behar da efektu gurutzatuak ebaluatzean ekiteko neurriak defi nitzeko.

16. taulan ikus daitezke klima-aldaketaren eta airearen kalitatearen artean dagoen erlazioen adibideak.

16 taula. IKlima-aldaketari eta airearen kalitateari eragiten dieten neurrien arteko erlazioa.

Neurketa Eragina Klima-aldaketa

Airearen kalitatea

Zentral elektrikoetan, karbonoaren ordez gas naturala erabiltzea

CO2/KW emisioak murriztea. SO2 eta NOx-en emisioak murriztea

Garraio-teknologia berriak (ibilgailu hibridoak, hidrogenoa...)

CO2/km emisioak murriztea. NOx eta partikula-kopurua murriztea

Etxeetako eta industriako ekipamenduen eraginkortasuna hobetzea Emisioak murriztea

Eraikinen isolamendua Emisioak murriztea

Garraio publikoa hobetzea eta garraio pribatua zigortzea Emisioak murriztea

Gasolinaren ordez diesela erabiltzea CO2 murriztea eta partikulak eta NOx areagotzea

Bioerregaiak erabiltzea CO2 murriztea eta NH3, N2O eta KOLak areagotzea

Hondakinen errausketa CH4 eta CO2 murriztea. Bestelako poluitzaileak areagotzea

Zentral elektrikoetan desulfuratzea SO2 murriztea eta CO2 areagotzea

Diesel ibilgailuetan NOx murrizten duten bilgailuak ezartzea NOx murriztea eta N2O areagotzea

Diesel ibilgailuetan partikula-iragazkiak Partikulak murriztea eta CO2 areagotzea

Bide hirukoitzeko katalizatzaileak erabiltzea gasolina ibilgailuetan NOx, CO eta KOLak murriztea eta CO2 areagotzea

Erregaietatik sufrea kentzea CO2a areagotzea eta SO2 murriztea

Iturria: “Air Quality and Climate Change: a UK Perspective Summary”. DEFRA. 2007.

Osasun-zerbitzuen egokitze-mailaren gako erabakitzaile nagusiak dira osasun-zerbitzu eta –azpiegiturak egokitzea eta egoera oso larrien aurrean bizkor jardutea.

67


Uholdeen eta hiriguneen kokalekuen ondorioen eta kalteen arteko harremana dela eta, ezinbestekoa da uholde-arriskuaren irizpideak etengabe eguneratzea lurralde- eta hirigintza-antolamenduko tresnetan, kli-ma-aldaketaren egoeren azterketen egiten den aurrerapenaren arabera. Horri esker, hiriak eta ekipamenduak eraginkortasunez hedatuko eta garatuko dira. Arreta berezia jarri behar da ekipamendu linealetan —adibidez, kolektoreetan, ur-hodietan, telekomunikazio- edo gasbide-sareetan—, batez ere, uholde-arrisku gehien duten eremuetan, eta, ahal den neurrian, ekonomia- eta garraio-fl uxuak ibai-sarearekin bateragarri egin behar dira. Euskal Autonomia Erkidegoan 252 km kosta, 35 hondartza eta 700 km ibai daude, eta horien inguruan urak har ditzakeen azalerak okupatu egin dira. Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien eta erreken ertzak arautzeko LPSaren barnean, ertzak arautzeko irizpideen barruan, arazo hori jasota dago egungo metodologian oinarri-tuta. Bestalde, onartu den Uholdeak Prebenitzeko Plan Integralak (UPPI) zehazten eta ebaluatzen ditu Euskal Autonomia Erkidegoan urek hartzeko arriskua duten eremuak, eta horiek babesteko aukerak proposatzen ditu: lurraldea antolatzeko neurri ‘bigunetatik’ hasi eta ibilguak zuzentzeko eta egokitzeko egiturazko neu-rrietara arte. Gainera, ezartzen du zer eremu modu egokian nola okupa daitezkeen, hala, ureztatze-eremuak erabiltzeagatik lortzen diren gainbalioen eta hiriguneak urez betetzean edo azpiegiturei eragitean sortzen diren galeren arteko oreka defi nitu ahal izango da.

Lehendik dauden azpiegituretan, nabarmentzekoak dira 1.700 km errepidetan —horietatik 450 autobiak eta autobideak dira—, bide zabaleko trenbide-sare bat, bide estuko bi trenbide-sare, bi metro-linea, tranbia-linea bat eta beste bat eraikitzen, hiru funikular, 15 arrantza- eta kirol-portu, 3 merkataritza-aireportu eta bi itsas portu. Euskal Autonomia Erkidegoko energia-azpiegiturak dira gasa garraiatzeko eta banatzeko 3.700 km-ko sarea, petrolio-fi ndegi bat, elektrizitatea banatzeko 486 km-ko sarea, 103 instalazio minihidrauliko eta 2 instalazio hidrauliko handi, 2 zentral termiko konbentzional, ziklo konbinatuko 3 zentral, 4 parke eoliko eta instalazio minieoliko ugari.

Azpiegiturek jasan ditzaketen inpaktuei dagokienez, hauek azpimarratuko genituzke: garraioko ezbehar-ko-purua handitzea kontrako fenomenoei lotuta, azpiegituren egitura-osotasuna arriskuan jartzea, energia-produkzioa eta –transformazioa aldatzea (baliteke eragin negatiboa izatea zentral hidroelektrikoetan), ener-gia-eskaera aldatzea (kontsumo txikiagoa neguan eta puntako kontsumoak bero-boladei lotuta), eraikinen bizigarritasun-kondizioak aldatzea, uholdeen aurrean ahultasun gehiago, eraikin jakin batzuen egitura-oso-tasuna arriskuan jartzea (suteak, uholdeak, erorketak...) eta hirigintza-eredu berri baten beharra.

Ekintza-lerroak

Behatze sistematikoa eta ikasteaKlima-aldaketak pertsonen osasunean dituen ondorioak behatzea eta ikastea nahi da, ziurgabetasunak mini-mizatzeko eta ekintzak aurrez egin ahal izateko. Horretarako, klimaren bilakaera eta muturreko egoera meteo-rologikoak aurreikusi eta haien ondorioak arintzeko aukera ematen duten datuen modelizazioa eta segimen-dua bermatzeko ekintzak sartzen ditu.

Irizpideen eta plangintzaren defi nizioaKlimaren aldagaia batez ere osasun-sistemako eta babes zibileko sistemako plangintza-jarraibideetan sartu nahi du, eta lurralde-antolamenduko eta udal-plangintzako tresna orokorrak eguneratu.

Baliabideen eta azpiegituren egokitasuna eta erabilgarritasunaHiri-inguruneko elementuen osotasuna eta eskura dauden baliabideen egokitasuna bermatu nahi da, kli-ma-aldaketak eragin ditzakeen inpaktuak prebenitzeko, minimizatzeko eta zuzentzeko. Horretarako, klima-aldaketarekin lotuta, zerbitzu publikoak (osasun-zerbitzuak eta babes zibilekoak), hiri-azpiegiturak eta ku-deaketa-ereduak etengabe eguneratzeko jarduerak egingo dira.




62. Klimako datuen segimendu koordinatua egitea hauen bidez:• Estazio meteorologiko adierazleak hautatzea, instalatzea eta kontrolatzea, eskala handiko klima-datuak

lortzeko eta kostalean datu ozeano-meteorologikoak lortzeko• Defi nizio altuko datu-serieak eta zenbakizko irteerak homogeneizatzeko; eta, horien bidez, egungo

datuak eta historikoak alderatzeko• Euskal Autonomia Erkidegoa mailan klima eta ozeanografi aren ereduak egiteko sistemak ezartzea

63. Uholdeak izateko aukera handia duten udalerrietan klima-aldaketaren eraginak prebenitzeko aukeren eta inpaktu ekonomikoaren azterketa egitea. Klima-aldaketak etorkizunean izango dituen inpaktuekiko sentikorrak diren inbertsioak balioesteko tresnak garatzea

64. Hirietako kontaminazio atmosferikoa monitorizatzeko sistemak hedatzea: laginketa-puntuak eta/edo klima-aldaketarekin erlazionatuta dauden parametro gehigarriak txertatzea


65. Klima-aldaketak eragiten dieten efektuak eta aldagaiak txertatzea, helburu hauekin:• Lurralde Ordenamenduaren Irizpideak indartzea, eremu zaurgarrietan bizitegiak edo industria eraikitzea

mugatzeko (esaterako, uholdeak izan ditzaketen eremuetan, itsasadarretan edo kostako eremuetan)• Uholdeak prebenitzeko planen berrikuspenak egin (UPPI)• Euskal Autonomia Erkidegoko Barruko Arroen Plangintza Hidrologikoa egitea, baita gainerako

plangintza-dokumentuak ere• Kirol Portuen LPSetan moldatzeko irizpideak eta aldagaiak txertatzea, kostako eremuetan


66. Itsas maila areagotzea eta erregimen plubiometrikoen aldaketa kontuan hartzea hauetan:• Marea-eremuan egiten diren lanetan uholdeak izateko aukerak aztertzea• Saneamendu- eta arazketa-lanak

67. Hauek moldatzea:• Behar berriei aurre egiteko osasun-zerbitzuak (arnas arazoak eta alergiak areagotzea edo bero-

boladetatik eratorritako efektuak areagotzea)• Osasun-azpiegiturak/-eraikuntzak

68. Kontrako egoera meteorologikoak prebenitzea eta kudeatzea hauen bidez:• Muturreko gertaerak aurreikusteko sistema etengabe moldatzea eta hobetzea (eurite handiak epe

luzean, uholde-euriak...)• Muturreko fenomeno meteorologikoen artean (uholdeak, haize bortitza, tenperatura altuak eta abar)

larrialdi-abisuetarako protokoloak etengabe hobetzea

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: ILAS, OS, NAES, GHLS eta BS

■ JARDUERA EKONOMIKOAK

Euskal Autonomia Erkidegoan, lehen sektoreak zuhaitzez estalitako 390.000 ha-ko azalera du, eta zuhaitzez estali gabeko 87.000 ha-ko azalera64. Batez ere produktu hauek lantzen dira: erremolatxa, koltza eta ekilorea, zerealak, ardo-produktuak, patata, bazka eta baratzeko produktuak. Arrantzari dagokionez, 2004an baxurako 270 ontzi zeuden, alturako 51, 8 bakailao-ontzi eta 23 atunontzi izoztaile, eta, guztira, 4.080 lagunek zihar-duten lanean sektorean65.

Jasateko aukera gehien dituen inpaktuen artean, hauek dira nabarmentzekoak: produkzio-aldia aldatzea (hosto erorkorreko espezieen onerako eta hosto iraunkorreko espezieen kalterako), basoko suteak gertatzeko arrisku handiagoa, azkar hazten diren espezien errentagarritasun txikiagoa, erremolatxa-laborantzaren pro-

64 Euskal Autonomia Erkidegoko azalera osoaren % 54 eta % 12, hurrenez hurren.65 2004. urtea. Iturria: EUSTAT.

69


duktibitate handiagoa eta zereal-laborantzaren produktibitatea txikiagoa, eraiteko eta uzta biltzeko sasoiak aldatzea, laborantza berriak agertzea, eskaera hidriko handiagoa, laborantzaguneak urak hartzea, animalien produktibitatea aldatzea eta animaliek sentikortasun handiagoa izatea parasito-gaixotasunez gaixotzeko, i tsas espezieen erreklutamendua aldatzea (eragin negatiboa izan dezake antxoan, olagarroan, berdelean), etab.

Sektore primarioa moldatzea baldintzatuko duten faktore gakoak nekazaritzako eta abeltzaintzako jarduerak, erabilitako landaketa-barietateak eta abeltzaintza-instalazioen egokitasuna izango dira.

Klima-aldaketaren ondorioen eragin-maila zehazteko giltzarriak izango dira plangintza egokia eta ondorioen benetako garrantziari buruzko ezagutza-maila.

Ekintza-lerroak

Behatze sistematikoa eta ikasteaLehen sektoreko produkzio-eremuetan (nekazaritza eta abeltzaintza, basogintza, arrantza, ehiza...) funtsezkoak diren espeziak zaintzeko neurrien segimendua eta haien defi nizioa bermatu nahi da.

Irizpideen eta plangintzaren defi nizioaSektore sozioekonomikoen arriskuak minimizatzera bideratuta dago. Horretarako, plangintza-tresnak pixka-naka eguneratzea jartzen da meta gisa, batez ere lehen sektorekoak, klima-aldagaia eta hark eragin ditzakeen ondorioak sartzeko..

Baliabideen eta azpiegituren egokitasuna eta erabilgarritasunaEtorkizunean basogintzan eragin ditzakeen inpaktuak prebenitzeko eta minimizatzeko ekintzak abian jartzea da helburua, hustulekuen kudeaketaren eta ekosistemak babestearen ikuspegitik.


69. Sektore primarioari buruzko azterketak egitea:• Tenperaturaren igoerak eta ebapotranspirazioak nekazaritzan, basogintzan eta abeltzaintzan

zenbateraino eragiten duten• Itsasoko kondizioak (tenperatura, itsas maila, turbulentzia...) aldatzeak arrantza-baliabideetan duen

eragina ebaluatzeko eta egoerak ezartzeko balio duten ereduak• Ehiza- eta arrantza-espezieetan klima-aldaketak duen eragina (migrazioa, populazioak handitzea edo

murriztea, egonaldiaren epea)• Lurzoruaren emankortasuna, lurzoruak duen karbono organikoaren edukia eta ura aurrezteari eusten

lagunduko duten landaketa-metodo moldatuak identifi katzea eta zabaltzea (ureztatze-sistemak, ongarriztatzea, landaketa-barietateak…)

70. Turismo-sektoreari buruzko azterketak egitea:• Turismo-sektoreari lotutako inpaktuak eta horiek moldatzeko duten aukera, Euskal Autonomia

Erkidegorako identifi katu diren inpaktuen egoera orokorraren arabera


71. Lurzorua erabiltzeko irizpideak eta ildoak garatzea (nekazaritza, hirigintza, azpiegiturak...), ekosistemen ikuspuntutik basoen erabileran eta jardueran aldaketak egitea, klima-aldaketari moldatzea, biodibertsitatea eta helburu sozialak orekatzeko bidean


72. Basogintza-sektorean, lurzoruaren erabileran eta basogintza-prozesuetan aldaketa egiteko prozesuei buruzko elkarrizketa orekatua sustatu, ekosistemak klima-aldaketari moldatzeko neurriak ezartzeko

73. Egungo basogintza-kudeaketaren ereduan aldaketak sustatzea, lurzorua karbono-hustubide gisa gordetzea lehenesten dutenak, eta ekosistema naturalak berreskuratzera bideratutako basoen erabilera sustatzea

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: NAES, IMTS eta foru-aldundiak


5.3 (3) PROGRAMA: EZAGUTZA. “NATURA BEHATZEA, ARAZOAK EZAGUTZEA ETA KONPONBIDEAK SORTZEA”

KABEPk, programa honen bidez, klima-aldaketaren ondorioen ezagutza zientifi koa eta teknikoa sustatu nahi du, baita emisioak murrizteko dauden aukerei buruzko ezagutza ere.

Klima-aldaketarako konponbideak produkzio- eta kontsumo-ereduak erabat aldatu behar ditu. Lehenengoak, eskaeraren mende egoteaz gain —eta, beraz, kontsumoak sortutako jarraibideen mende— teknologia berriak behar ditu energiari dagokionez eraginkorrak eta lehiakorrak diren ondasunak eta zerbitzuak sortzeko, erre-gai fosilen mendekotasun gutxiago dutenak, eta, beraz, BEG emisioei dagokienez iraunkorragoak direnak.

Bestalde, klimak eta horren ondorioek gure eredu ekonomikoan, sozialean eta ingurumenean duten eragina zehazten duten parametroetan gerta daitezkeen aldaketei moldatzeko, datu berriak ezagutu eta horiek inter-pretatu behar dira sakon. Halaber, klima-aldaketari moldatzeko mekanismo berritzaileak garatu behar dira.

Orain dela gutxira arte, klima-aldaketari buruzko ikerketa-lerroak hedatuta eta loturarik gabe egon dira. Dena den, hemendik aurrera, garapen zientifi koa eta teknikoa funtsezko elementua da KABEPn. Euskal Au-tonomia Erkidegoak aukera bakarra du lehiakortasunaren eta berrikuntzaren arloko helburu globalak klima-aldaketaren bidez indartzeko.

2005ean, sektore pribatuaren I+Gn gastu-proportziorik handiena zuten herrialdeen artean zegoen Euskal Autonomia Erkidegoa (BPG, % 1,14), baina berrikuntzaren aldeko ahalegina oso banatuta dago oraindik ere, eta enpresako I+Gn egiten den gastua nahiko baxua da66.

Horregatik, eta unibertsitateek Europako programetan tradizio urria dutelako, VIIPM-IDTD Ikerketarako, Ga-rapen Teknologikorako eta Frogapenerako Zazpigarren Esparru Programaren (2007-2013) eta CIP Lehiakor-tasunaren eta Berrikuntzaren Esparru Programaren (2007-2013) aurrean)67, ezinbestekoa da aurrez euskal jardueraren parte-hartzeari buruzko plangintza bat ezartzea indarraldian, I+G+Bn eta KABEPn tartean diren eragile guztien ikuspuntuekin bat etorrita.

KABEPren programa honen ikerketa zientifi ko eta teknikoaren ikerketa-lerroek, funtsean, hiru eragile dituzte: zientziaren euskal sarea, teknologia eta berrikuntza, enpresak eta Eusko Jaurlaritza.

Unibertsitatearen bidez bideratuko da KABEPren ikerketa zientifi koa. Hauen buru izan behar du unibertsita-teak: Euskal gizartearen eta ekonomiaren aldaketa berria, ikerketa-zentro kooperatiboak (IZK) eta oinarrizko ikerketaren eta bikaintasunaren zentroak (OIBZ)68.

Ezagutza-arlo espezifi koetan nazioarteko erreferentzia gisa baieztatzeko tresna koordinatuak sortzeko zien-tziaren eta teknologiaren euskal politikaren apustua dira IZK eta OIBZ. Diziplina batzuetara zuzendutako

66 Sektore publikoan, Administrazioak BPGrekiko I+Gren gastuaren % 0,32 fi nantzatu zuen. Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Planaren bidez (2010) gastu hori igotzea aurreikusi da BPGa baino % 0,51 gorago egon arte, horrek Europako batazbestekora urbilduko gaitu.

67 Lehiakortasunaren eta Berrikuntzaren Esparru Programa (CIP) da Europako Batzordearen Enpresaren Zuzendaritza Nagusiak berrikuntzaren arloan ematen duen erantzun osagarria, EBko programen eta Lisboako estrategiako tresna garrantzitsuenen artean koherentzia eta sinergia handiagoa izateko.

68 IZK edo OIBZ hauek ari dira egun funtzionatzen edo martxan jartzekotan:IZKBiogunea (genonikoa, proteonikoa, etab.)Biomagunea (biomaterialak eta ingeniaritza)Mikrogunea (mikrozientziak)Margunea (errendimendu altuko fabrikazioa)Tourgunea (turismoa)Nanogunea (nanozientziak)Energygunea (energia berriztagarriak)

OIBZDonostia International Physics Center (oinarrizko fi sika)Bizkaia Biofi sika Fundazioa (mintz biologikoak, etab.)

71


oinarrizko ikerketa egitea —funtsezko ezagutzaren jatorria dira diziplina horiek— eta, dagokionean, bizi-kali-tatea hobetzea eta jarduera ekonomikoa sortzea da haren egitekoa.

Halaber, klima-aldaketaren ikerketa zientifi koa eta teknologikoaren funtsezko alderditzat jotzen du nazioar-teko bihurtzea KABEPk. Nazioarteko proiektu batzuetan parte hartzean datza, eta eragile-multzoarentzako interesa duten eremu jakin batzuetan ikertzeko dira proiektu horiek.

VIIPM-IDTDk ingurumenari buruzko lan-lerro bat dakar lankidetza-makroprogramaren barruan, eta klima-aldaketa ere sartzen da (hein handi batean, egokitzapenaren ikuspuntutik). Energia, garraioa, elikadura eta beste zenbait sektoreren lan-lerroak osatzen ditu. Alderdi hauen bidez egiten diote aurre klima-aldaketari azken horiek: ikerketa eta energia garbien garapena eta eraginkortasun energetikoa, garraiobiderik ekolo-gikoenak, biobaliabideen ekoizpen iraunkorra eta lehen sektorea klima-aldaketari egokitzea. Plan hau egiteko ere hartu dira kontuan alderdiok.

VIIPM-IDTDen barruan, nazioko eta eskualdeetako programak koordinatzeko funtsezko tresna izaten jarrai-tuko du ERA-NET eskemak, eta eskema berri bat izango da: ERA-NET PLUS.

Hiru jarduera-lerro proposatu dira programa honetan. Denek klima-aldaketa dute izendatzaile komun he-rrialde lehiakorrago eta iraunkorragoa lortu ahal izateko eta bizitza-kalitate handiagoa izateko.

3. PROGRAMA

SektoreaLerroa

Klima-aldaketari buruzko jakintza

Oinarrizko ikerketa

Ikerketa aplikatua

Zeharkako elementuak


5 . 3 ( 3 ) P R O G R A M A : E Z A G U T Z A

■ KLIMA-ALDAKETARI BURUZKO JAKINTZA GARATZEA

Hona hemen euskal politika zientifi ko eta teknologikoaren eta hura KABEPn aplikatzearen helburua: egungo ekoizpen-sistemaren lehiakortasuna hobetzea; epe ertainean eta epe luzean, ezagutzaren sektore berriak dibertsifi katzea eta horietan haratago joatea; ingurumenaren erronkak aprobetxatzen dituzten produktuak eta zerbitzuak eskaintzea (arautzaileak eta merkatukoa), berrikuntzaren bektore gisa; eta, aplikazio berriak garatzean, giza faktorea motor sortzaile gisa eta ezagutzaren erabiltzaile gisa jotzea.

Hala, enpresen lehiakortasuna hobetzera bideratutako ikerketa bat planteatzen da. Ikerketa horretan, politika zientifi koaren eta teknologikoaren sektore-programek (turismoa, merkataritza, energia, elikadura...) klima-aldaketa funtsezko elementu gisa sartzen dute, enpresak gero eta kontzienteago baitira lehiakortasunik ez dagoela gizarte-integraziorik eta ingurumen-hobekuntzarik gabe.

Klima-aldaketari lotutako etorkizuneko dibertsifi kazioaren aldeko apustuaren aitzindari izango dira ener-gia alternatiboei buruzko ikerketak martxan jartzea (marea-energia, bigarren belaunaldiko bioerregaiak, eta erregai-, hidrogeno- eta eguzki-pilak) eta garraio adimendunerako teknologia berriak aplikatzea.

Klima-aldaketa garapenaren funtsezko aldagai gisa sustatzen duen ikerketak bi arrazoi ditu; batetik, klima-tologiaren azterketa, erabakiak —estrategikoak eta muturreko egoerak kontrolatzekoak— hartzeko jakintza baliagarria azaleratzeko, eta, bestetik, ingurumena garapenaren funtsezko aldagai gisa hartzen duen ikerketa, 2007-2010eko Ingurumen Esparru Programaren xedeetan oinarrituta (ikus 17. taula).

17. taula. IEPren helburuak eta ikerketa-lerroak.

IEP-ren helburuak 2007-2010 Ikerketa-lerroak

Aire, ur eta lurzoru garbiak bermatzea Uraren arazketa eta kudeaketa eraginkorra / Lurzoruen deskontaminazioa

Natura-baliabideen eta hondakinen kudeaketa arduratsua egitea

Bizitza-zikloaren analisia / Materialen zikloak ixtea / Hondakinak balorizatzea

Natura eta biodibertsitatea zaintzea Espezieen eta arrazen banku genetikoa / Aniztasun biologikoaren segimendua eta balorizazioa

Lurralde-oreka eta mugikortasuna Kontsumo iraunkorra / Ingurumen-ekonomia / Paisaia leheneratzea

Klima-aldaketarekiko eragina mugatzea Karbono-xurgapena / Banatutako energia

Iturria: Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Plana (2007-2010).

73


Ekintza-lerroak

Oinarrizko ikerketa eta lankidetzaHelburua da klima-aldaketarekin lotutako lerroetan lan egingo duten 150 ikertzaileren masa kritikoa lor-tzea. Horretarako, Klima-aldaketari buruzko BERC bat eratzea eta klima-aldaketara egokitzeari, meteorolo-giari eta klimatologiari buruzko Etortek proiektuak sortzea aurreikusten da. Gainera, IZKen bitartez ‘garraio adimenduna’rekin lotutako lanak garatuko dira; hau da, teknologia berriak erabiliko dira garraioa kudeatzeko sistemetan.

Ikerketa aplikatuaLerro honen helburu nagusia da enpresa pribatuak 2012rako klima-aldaketari buruzko 25 ikerketa-proiektutan parte hartzea. Hori dela eta, produktuaren berrikuntzari buruz Gaitek/Innotek proiektuak garatzea aurreikusi da EuP Direktibari jarraituz. Proiektuak bizi-zikloan karbono gutxiago isurtzen duten eraikuntza-materialei buruz izango dira, karbonoa gutxitzeari buruz, banatutako energiari buruz eta emisioak murriztuko dituzten bigarren mailako lehengaiei buruz.

Zeharkako elementuakZeharkako neurri batzuk garatu dira, eta horiek 2012rako Teknologien Euskal Sareak eta enpresek klima-al-daketaren ikerketari buruzko nazioarteko gutxienez zortzi proiektutan parte hartzea sustatuko dute.

Ekintza Lerroa: Oinarrizko ikerketa eta lankidetza

74. Klima-aldaketari buruzko Basic Excellence Research Center (BERC) bat sortzea, martxan jartzea eta kudeatzea

75. Hauei buruzko Etortek proiektuak garatzea eta fi nantzatzea:• Klima-aldaketara egokitzea• Meteorologia eta klimatologia

76. Garraio adimenduari buruzko Lankidetzarako Ikerketa Zentro (LIZ) bat sortzea

Ekintza Lerroa: Ikerketa aplikatua

77. Hauei buruzko Gaitek/Innotek proiektuak garatzen laguntzea:• EuP Direktibaren arabera produktuaren berrikuntza• Bizitza-zikloan karbono gutxiago isurtzen duten eraikuntzarako materialak• Karbono-xurgapenak• Prozesu-emisioak murrizten dituzten bigarren mailako lehengaiak

78. Habitatei eta ekosistemei buruzko ezagutza handitzeko ikerketa-lerroak garatzea, horiei eragiten dien klima-aldaketaren ondorioak arintzeko

Ekintza Lerroa: Zeharkako elementuak

79. Bioerregaien ekoizpenerako laborantza energetikoak sartzeko bideragarritasun edafi koari eta klimatikoari buruzko azterketa bat egitea (klima-aldaketari lotutako klima-aurreikuspenak sartuz), eta energia-balantzearen eta bizitza-zikloaren analisia egitea

80. Nazioarteko proiektuetan parte hartzea, Europako Batasuneko I+Gren Zazpigarren Programaren esparruan

81. Gradu-ondoko master berri bat sortzea, klima-aldaketaren arloa landuko duena

82. Eraikuntza-sektoreko iraunkortasunari buruzko gradu-ondoko master bat sortzea

83. Ikastetxeek eta unibertsitateek klima-aldaketaren eta garapen iraunkorraren arloko esperientzia elkartrukatzeko programak antolatzea

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: HUIS, ILAS eta IMTS


5.4 (4) PROGRAMA. HERRITARRAK ETA ADMINISTRAZIO EREDUGARRIA. “ADMINISTRAZIOAK AITZINDARITZA ETA JARRERA EREDUGARRIA BEREGANATUZ HERRITARRAK MOBILIZATZEA”

Klima-aldaketak gure bizimoduari eta kontsumo-ohiturei eragiten dien eztabaida sakona eragin du, eta be-launaldien barneko eta arteko inplikazio etikoak ditu. Berotegi-gasen emisioak gure eredu kulturalean sus-traitua daude; horregatik, modu eraginkorrean ekiteko, gure buruari kritika sakona egin behar diogu eta borondatea izan.

Klima-aldaketako politikak eraginkorrak izan daitezken, administrazio publikoen eta sektore pribatuaren ekintzez gain, herritarrek zuzenean eta aktiboki parte hartzea ezinbestekoa da. Baina herritarren erantzun aktibo hori lortu ahal izateko, beharrezkoa da herritarrek jarrera- eta kontsumo-balioak eta –irizpideak —au-rreztearen garrantzia, adibidez— bereganatzea, eta, horretarako, administrazio publikoek herritarrak eta gi-zartea, oro har, hezteko eta sentsibilizatzeko estrategia bat jarri behar dute martxan.

Herritarren erantzun proaktiboa izateko, klima-aldaketaren fenomenoa ezagutu egin behar da, erabaki in-formatua eta solidarioa emateko tresnak izan behar ditu, eta bakoitzaren portaerarekin konpromisoa hartu behar da. Horregatik, herritarren kontzientziazioak denboran irauteko ekintzak behar dira. Horrek eskatzen du, pertsonak trebatzen hasten diren unetik bertatik, arazoaren pertzepzio zuzena eman behar dela, zientzia-larien aurrerapausoen berri emateko eta eskura dauden ikerketetan espero diren ondorioak azaltzeko.

Horrenbestez, datozen belaunaldiak prestatuko dituen hezkuntza sustatu behar da. Erantzukizun- eta solida-ritate-printzipioetatik abiatuta, banako bakoitzak erabakiak hartu beharko ditu kontsumo arduratsua eta ez xahutzailearen alde eta zuhurtasun-printzipioarekin bat egiten duen portaera zentzuduna izan beharko du. Klima-aldaketaren borrokak eskatzen du konpromisoa hartu behar dela hezkuntza guztiak, formalak eta ez formalak, arazoaren pertzepzio zuzena transmititzeko beharra kontuan hartzeko. Horren ezagutzatik gizarte osora heda dadin gure portaerak eta jokaerak aldatzeko behar larria, zuhurtasun-printzipioaren onarpena indartuz.

Banakako ohitura iraunkorragoetarako jauzia egiteko aukera emango duen egoera hori eraikitzeko prozesuan, euskal Administrazioak klima-aldaketaren aurkako borrokan eztabaida, estrategiak eta ekintzak gidatu behar ditu, baina, horrez gain, modu eredugarrian jarduteko betebeharra du. Bere eguneroko zereginetan neurri eredugarriak ezarriz herritarrei eta sektore sozial eta ekonomikoei seinale garbiak bidaltzea da gizartea pla-nak helburu duen ikuspegira aldatzeko eragileetako bat.

Planean jasotako jarduerak gauzatzeko Eusko Jaurlaritzako sail guztiek, Foru Aldundiek eta Udalek parte hartzea beharrezkoa da. Tokiko administrazioak eginkizun aktiboa du, bai bere jardueretan, baina herrita-rrengandik gertuen dagoelako. Gainera, beharrezkoa da ekintza horiek koordinatuta egitea, eraginkortasun handiagoa lortzeko eta sinergiak aprobetxatzeko.

Beraz, programak esku hartzeko hiru eremu hartzen ditu: Eusko Jaurlaritza, tokiko administrazioa eta herrita-rrak. Esku hartzeko multzo eraginkorrenei dagozkien lau jarduera-ildo daude, horien artean hauek: jarduera orokorrak eta erosketa berdea, aurreztea eta lantokiko eta mugikortasunaren eraginkortasuna, informazioa eta sentsibilizazioa eta hezkuntza eta prestakuntza.

75


4. PROGRAMA

SektoreaLerroa

Eusko Jaurlaritza

Tokiko administrazioa

Herritarren mobilizazioa

Jarduera orokorrak eta erosketa berdea

Energia-aurrezkia eta -eraginkortasuna

Hezkuntza eta trebakuntza

Informatzea eta sentsibilizatzea

■ EUSKO JAURLARITZAN NEURRI EREDUGARRIAK SARTZEA

Eusko Jaurlaritza eredu izatea ezinbestekoa da KABEPean.

Eusko Jaurlaritzak klima-aldaketan duen inpakturik handienetako bat da horko langileek duten mugikorta-sunak eragindakoa, bai etxetik lantokira egin behar duten ibilbidea, bai lanagatik egin beharrekoak.

Eusko Jaurlaritzaren jarduerak 23.000 tona CO2e sortu zituen 2006an69 bidaietan eta ibilgailuak erabiltzean.

Eusko Jaurlaritzaren jarduerak eragindako inpaktua murrizteko helburuarekin, hainbat erabaki hartu dira.

Eusko Jaurlaritzak hiru hiriburuetan dituen egoitzetan ingurumena hobetzeko plana (Ekoscan) eta energia-eraginkortasunari lotutako hainbat neurri garatu ditu. Lehen kasuan, hainbat ekintza identifi katu eta jarri dira martxan, eta, horien bidez, hiru eraikinetan, urtean, 4.900 tona inguru CO2e murriztea lortu da. Eusko Jaurlaritzak, hurrengo urteetan, Euskal Administrazioan CO2-a murrizteko ekintzak bideratuko ditu.

Bestalde, Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak Arau bat argitaratu du haren ondasun eta zerbitzuen erosketetan ingurumen-irizpideak txertatzeko. Hala, hornitzaileei adierazi nahi die gero eta iraunkorragoak diren produktuak eta zerbitzuak eskaini behar direla.

Energia berriztagarriak eta eraikuntza iraunkorreko esperientzia erabiltzea ere kontuan hartu dira. Hauek dira ekintzarik aipagarrienak:

• Bigarren hezkuntzako 175 institututan, 5 kW-eko instalazio fotovoltaiko bana jartzea martxan.

• Bermeon etxebizitza bioklimatikoak eraikitzea.

• Tolosako Samaniego Eskola Publikoan ingurumen-iraunkortasuneko irizpideak garatzea.

• Andonegin ekohiria eraikitzea.

Eusko Jaurlaritzak lehentasunezko posizioa du produktu eta zerbitzu berrien diseinuan eta erabileran al-daketak sartzeko, erosketa-irizpideak aplikatuz. Kontratazio publikoa KABEPko ekintza-lerro garrantzitsutzat jotzen da.

69 EIngurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak eta Green Belt Movement erakunde afrikarrak lankidetza-hitzarmena sinatu dute, Eusko Jaurlaritzak sortutako CO2 emisioak Kenyan zuhaitzak landatuz konpentsatzeko. Hitzarmen horren bidez basoberritze proiektuak egingo dira (232.000 zuhaitz landatuko dira) 2006-2008 tarteko emisioak konpentsatzeko. Green Belt mugimenduak 20 milioi zuhaitz landatu ditu jada, Afrikako deforestazioa eta desertizazioa galarazteko helburuarekin. Proiektuaren bidez, gainera, Kenyako komunitateen garapena sustatu nahi da, eta, batez ere, emakumearen funtzioa.


5 . 4 ( 4 ) P R O G R A M A . H E R R I T A R R A K E T A A D M I N I S T R A Z I O E R E D U G A R R I A

Ekintza-lerroak

Jarduera orokorrak eta erosketa berdeaEBi helburu ditu lerro honek: Eusko Jaurlaritzako hornikuntzen erosketa, obra eta zerbitzuen % 30etan in-gurumen-irizpideak erabiltzea (bereziki, klima-aldaketari buruzkoak), eta klima-aldaketak Euskal Autonomia Erkidegoan duen inpaktu ekonomikoa eta soziala ezagutzea ad hoc azterketen bitartez.

Energia-aurrezkia eta –eraginkortasuna lantokian eta mugikortasuneanHelburua da Eusko Jaurlaritzaren jarduerek 2008an eragindako BEG-emisioak % 20 murriztea 2012rako. Be-raz, Eusko Jaurlaritzako eraikinetan energia aurreztera eta eraginkorrago erabiltzera, bioerregaien kontsumoa sustatzera, hondakinak gaika biltzera eta mugikortasuna murriztera bideratuta daude neurriak.

Hezkuntza eta trebakuntzaEkintza-lerro honen helburua da Eusko Jaurlaritzako langileen % 30 BEG-emisioak murrizteko jardunbide egokiei buruz trebatzea.

Ekintza Lerroa: Jarduera orokorrak eta erosketa berdea

84. “BEGen emisioen Euskal Erregistroa” sortzea, sektore publikoan, pribatuan eta herritarren artean emisioak murrizteko borondatezko sistema oinarritzat hartuta

85. Tokiko Administrazioek egindako ekintzak diruz laguntzea hauen bidez:• Ekitaldeen (Udalsarea 21) bidez tresnak garatzea• Emisioak murrizteko borondatezko sistema sortzea• Eraikinetan eta zerbitzu publikoetan BEGen emisioak murrizten dituzten ekintzak diruz laguntzea eta

ingurumen-inpaktu txikiagoa duen argiteria publikoa ezartzea (EuP direktiba eta argi-kontaminazioaren legea)

• Bestelako berrikuntza-lerroak, komunikazio-lerroak eta abar garatzea

86. Enpresei ekintzak garatzeko diru-laguntzak ematea hauen bidez:• Emisioak murrizteko borondatezko sistema sortzea

87. Eusko Jaurlaritzako emisioen inbentarioa egitea eta eguneratzea, eta Jaurlaritzako eraikinetan ISO-14001 ezartzeari lotutako emisioen murrizketarako barne-programa egitea

88. Nazioarteko kolaborazioa:• Eusko Jaurlaritzako emisioen konpentsazioa egitea Green Belt Movement delakoaren bitartez• Klima-aldaketaren inguruko administrazio-tresnei buruzko benchmarking proiektuak bideratzea

—adibidez, Network of Regional Government for Sustainable Development-en (nrg4SD)—• Nazioarteko beste lankidetza-proiektu batzuk, adibidez, Eusko Jaurlaritzaren Garapena eta Lankidetza

Sustatzeko Funtsaren bitartez (GLSF)

89. Klima-aldaketak Euskal Autonomia Erkidegoan izango duen inpaktu ekonomikoari buruzko azterketa egitea

90. Ekobarometro Sozialean eta Udaletako Ekobarometroetan klima-aldaketaren gaia txertatzea, baita Eskolako Ekobarometroan ere (ISEI-IVEIrekin batera)

91. Erosketa Publiko Berdea:• Aurrezpen eta energia eraginkortasunaren irizpideak txertatzea lanen eta zerbitzuen kontratuetan eta

Jaurlaritzako eraikin zentraletako produktuak, ibilgailuak eta ekipoak erostean• Erosketa publikoko irizpideak sartzea ikastetxeen eta unibertsitateen erosketa-prozesuetan

92. Iraunkortasun-ziurtagiria, energia-ziurtagiria eta/edo “Ekoscan CO2” eraikin publikoetan, industria-poligonoetan, administrazio-eraikinetan, ikastetxeetan eta osasun-zentroetan

93. Eusko Jaurlaritzako eraikin guztietan hondakinak era selektiboan biltzea, materia organikoa barne

77


Ekintza Lerroa: Aurrezpena eta eraginkortasuna lantokian eta mugikortasunean

94. Bide Segurtasunaren Plan Estrategikoaren barruan, Bide Hezkuntzako Plana garatzea eta ezartzea ikastetxeetan, mugikortasun seguruaren eta iraunkorraren ikuspegitik, eta irakasleak eta ikasleak bizikletaz joatea sustatzea eta ikastetxeak bidegorrietara lotzea:

• Hezkuntza Saileko bileretan eta ikastetxeen artean IKTen erabilera sustatzea, beharrezkoak ez diren bidaiak saihesteko

95. Jaurlaritzaren egoitzetan mugikortasun-planak ezartzea

96. Eraikin publikoetan energia aurrezteko eta energia berriztagarrien erabilera sustatzeko mekanismoak ezartzea, adibidez:

• Aire girotua erregulatzea• Automatikoki itzaltzeko sistemak• Zentro publikoetan eguzki-panelak ezartzea

97. Diru-laguntzak ematea Eusko Jaurlaritzako langileen garraiorako eta fl ota publikoko garraioan erabiltzen diren ibilgailuek bioerregaiak erabil ditzaten

98. Eusko Jaurlaritzako zentro guztietan hondakinak era selektiboan biltzea, materia organikoa barne, eta, batez ere, ikastetxeetan

Ekintza Lerroa: Hezkuntza eta trebakuntza

99. Eusko Jaurlaritzako langile teknikoak emisioak murrizteko jardunbide egokietan trebatzea

100. Jaurlaritzako langileei energiaren gidatze eraginkorrari buruzko ikastaroak ematea

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: OHAS, IMTS, ILAS eta gainerako sailak

■ TOKIKO ADMINISTRAZIOA

Eusko Jaurlaritzak foru-aldundiekin eta tokiko administrazioekin koordinatuta klima-aldaketari buruz lan egiteko jarduera-esparrua Udalsarea 21 da.

Iraunkortasunerako Euskal Udalerrien Sarean, bai Eusko Jaurlaritzak, bai foru-aldundiek eta bai Eudelek iraunkortasun-politikak hartzea sustatu da Tokiko Agenda 21etik sortutako Tokiko Ekintza Planen bitartez.

Hala, ‘Udalerria eta klima’ izeneko Ekitaldea70 sortu da. Euskal Autonomia Erkidegoko 30 udalerrik osatzen dute ekitalde hori, eta haren helburua da emisioak murrizteko eta klima-aldaketara egokitzeko neurriak ezar-tzeko tokiko administrazioak duen zeregina eta erantzukizuna sustatzea eta erraztea.

Orain arte lortutako emaitza nagusien artean, azpimarratzekoak dira parte hartzen duten udalerrien tre-bakuntza eta sentsibilizazioa, esperientzia-trukea eta tresna komunak sortzea. Azken kasu horretan, bi alderdi nabarmentzekoak dira. Batetik, tokiko jardunbide egokiak bildu izana, eta haien bitartez, haiek ezarrita lortu den CO2e-murrizketa ebaluatu da. Bestetik, metodologia diseinatu izana udalerriko BEG-emisioen inbenta-rioa egiteko —Euskal Autonomia Erkidegoko bi udalerritan pilotu gisa aplikatu da—.

70 Udalsarea 21eko lantaldea; ekintza zehatzei ekiteko —esaterako, erosketa berea, mugikortasuna edo BEGen tokiko inbentarioa— helburuak, konpromisoak eta epeak ditu. “Udala eta klima” Ekitaldeak tresna hauekin lan egiten du: BEGen emisioen inbentarioa egiteko metodologia, klima-aldaketaren ordenantza-eredua, moldatzeko irizpideak defi nitzea, murrizketarako jardunbide egokiak, Erosketa Berderako irizpideak eta abar.



Halaber, Industria, Energia eta Turismo Sailak hitzarmenak sinatu ditu 127 udalekin, eraginkortasuna eta energia berriztagarriak sustatzeko. Hitzarmen horien bidez, ekoizpen fotovoltaikoko eta eguzki-energia ter-mikoko eta baterako sorkuntzako instalazioak jarri dira martxan, eraginkortasun-azterketak egin dira udal-eraikinetan, kiroldegietan eta abarretan, eta argi-instalazioak berritu dira.

Euskal Autonomia Erkidegoko udalerriak dagoeneko ari dira herri mailak ekintzak garatzen, eta lehenta-sunezko areak eta esku hartzeko eskatutako tresnak zein diren oharrak hartzen ari dira. Hirien plangintza-ren eta mugikortasunaren alorrean, aldirietako aparkalekuak eta udalerriko hainbat leku elkartzen dituzten oinezkoentzako sarbideak eraiki dituzte, irisgarritasun-/iraunkortasun-irizpideak sartu dituzte urbanizazio eta/edo auzo berriak eraikitzean, bizikletak maileguan emateko udal-zerbitzu bat ezarri dute eta garraio publikoko lineak sortu dituzte udalerrian. Jardunbide horiek orokortu ahala, BEG-emisioen murrizketa han-diagoak lortuko dituzte. Horretarako, Ingurumen eta Lurralde Antolamenduko Sailaren laguntza-programa nabarmendu behar da. Horien fi nantziazio-ildoen bidez, horri buruzko gai berritzaileak txertatzea sustatu nahi da, emisioak murrizteko borondatezko sisteman parte hartzea eta klima-aldaketa tokiko araudietan txertatzea.

Ekintza-lerroak

Jarduera orokorrak eta erosketa berdeaErosketa publiko berdea herri mailan ezartzeaz gain, klima-aldaketaren irizpideak tokiko administrazioen egu-neroko jardunean integratzeko ekintzak ezartzen dira, eta horretarako 20.000 biztanletik goragoko udalerriek BEG-emisioak murrizteko programak egiteko helburua ezarri da.

Energia-aurrezkia eta –eraginkortasuna lantokian eta mugikortasuneanHelburua da 10 udalerritan udal-jarduerek 2008an eragindako BEG-emisioak % 10 murriztea 2012rako. Mu-gikortasun-planak edo tresna fi skalak ezartzea proposatu dira ibilgailu pribatuaren ordez garraio publikoa erabiltzea sustatzeko.

Hezkuntza eta trebakuntzaHelburua da 2012an udal-teknikarien eta tokiko administrazioko gainerako langileen % 30 BEG-emisioak murrizteko jardunbide egokitan trebatuta egotea.

Ekintza Lerroa: Jarduera orokorrak eta erosketa berdea

101. Hauen plangintza sustatzea:• Klima-aldaketara egokitzen eta hura arintzen, hiri trinkoen ereduak diseinatzen eta ingurumena

errespetatzen lagunduko duten irizpideak eta estandarrak ezartzea udal-plangintzentzat, nahitaez bete ditzaten.

• Lehendik zegoen hiria hirigintza-garapen berrien aurrean birgaitzea, birsortzea eta mantentzea, egokitzapenaren eta emisioen murrizketaren funtsezko faktore gisa

102. Klima-aldaketaren irizpideak Euskal Autonomia Erkidegoko hamar udalen ordenantzetan sartzea

103. 110.000 biztanle baino gehiago dituzten Euskal Autonomia Erkidegoko udalerrietan BEGen inbentarioak egitea

104. 20.000 biztanle baino gehiago dituzten udalerrietako Tokiko Agenda 21en prozesuetan klima-aldaketaren tokiko programak diseinatzea eta ezartzea

105. Udaleko ibilgailuen erosketa eta kontratazioan eta zerbitzuen azpikontratazioan, batez ere, BEGak murrizteko irizpideak sartzea (20.000 biztanle baino gehiagoko herrietan) eta karbonoz neutroak diren udal-jarduerak sustatzea.

106. Klima-aldaketaren ordenantza bat bost udalerritan onartzea

79


Ekintza Lerroa: Aurrezpena eta eraginkortasuna lantokian eta mugikortasunean

107. Udal-eraikinetan, energia-aurrezkia eta –eraginkortasuna lortzeko neurriak bultzatzea

108. Mugikortasun iraunkor eta seguruaren planak sartzea 5.000 biztanle baino gehiagoko herrietan eta eskualdeetan, BEGen murrizketa kontuan izanik

109. 20.000 biztanle baino gehiagoko herrietan trakzio mekanikoko ibilgailuen udal-zerga aldatzearen bideragarritasuna aztertzea, BEGen emisioak / egindako km-ekiko proportzioan


110. Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 garatzea gizarteko eragileen eta inplikatutako gainerako sail eta administrazioekin lankidetzan, eta jarduteko eta herritarrekin komunikatzeko protokolo batzuk ezartzea

111. Tokiko Administrazioko langile teknikariei emisioak murrizteko jardunbide egokiei buruzko trebakuntza ematea.

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: IMTS, NAES eta udalerriak

■ HERRITARREN MOBILIZAZIOA

Herritarren mobilizazioa sustatzea ezinbestekoa da, beren erabaki-eremuan —etxean zein kontsumo- eta mugikortasun-jarraibideetan— zuzenean eragiten duten ekimen ugariren arrakastan funtsezko zeregina bai-tute. Sentsibilizazioak berak bakarrik askotan ez du emaitzarik ekarriko baliabide alternatiborik gabe. Baina alderantziz ere, aurreztea, erosketa berdea edo mugikortasun iraunkorra sustatzeko ekimenak martxan jarrita ez da ondoriorik izango pertsonek ausarki parte hartzea erabakitzen ez badute.

Euskal Autonomia Erkidegoko herritarrek eragindako BEG-emisioak eta haien kontsumo-ohiturekin lotura zuzena dutenak (etxean, ibilgailu pribatua erabiltzean eta erosketan) Euskal Autonomia Erkidegoko emisio guztien % 20 dira. 1990 eta 2003 artean71 (ordukoa dugu honi buruzko azken informazioa) emisioak % 28 igo dira; 5,2 mila tona CO2e arte, populazioa 1990eko pareko mailetan mantendu arren. Igoerarik handiena ibilgailuen erabilerak sortua da (% 44ko hazkundea).

Beren ohituren ondorioz, euskal herritarrek pertsonako 2,45 tona CO2e isurtzen dituzte urtean72 (ikus 12. irudia).

Herritarren parte-hartzea emisio-murrizketan hurrengo urteetako lehentasunezko ekintza-eremuetako bat da. Azken Ekobarometro Sozialeko datuek adierazten dute klima-aldaketa hasi dela Euskal Autonomia Er-kidegoko herritarrak kezkatzen, baina EB-15ekoak baino pixka bat gutxiago. Herritar gehienek uste dute giza jarduerek oro har eta norbanakoaren ekintzek eragina dutela ingurumenean, baina, aldi berean, ez dira aldaketa garrantzitsuak ikusten ingurumena gehiago errespetatzeko (egunero autoa erabiltzen duten herri-tarren ehunekoan, esaterako); beraz, errealitate egin behar dugun aukera baten aurrean gaude.

71 Ibilgailu pribatuaren emisioei buruzko informazioa azidotzaileen eta troposferako ozonoaren aitzindarien inbentariotik lortzen da, eta inbentario hori azkena 2003an eguneratu zen.

72 Adierazle honek herritarren erantzukizun diren emisioak jaso behar ditu:- Garraio partikularreko errekuntzak eragindako emisioak.- Etxeko errekuntzako emisioak (batez ere, berokuntzako eta beste erabileretarako gas naturala).- Etxebizitzaren sektorean energia elektrikoaren kontsumoak eragindako emisioak.- Hiri-hondakinen kudeaketarekin lotutako emisioak.Aire girotuko gailuen gas fl uoratuen emisioak, gaur egun, ez daude herritarren erosketa informatuaren erabakiaren baitan. Etorkizunean, Europako Batasunaren araudiak araututa, emisio horiek kontrolatzea lortu behar da fabrikatzaileei zergapetzen zaien kuota-sistema baten bitartez.



Herritarrek kontsumitzaile gisa duten indarra handia da, nahiz eta hesi ugari gainditu behar diren guztiz eraginkorra izan dadin. Aurrekaririk ez duen saiakuntza sozial baten aurrean gaude. Badakigu aldatu beharra dugula, nola aldatu ere badakigu, baina ezinbestekoa da euskal gizarteak klima-aldaketari buruz duen kezka (inkestek azaltzen dutenaren arabera) eguneroko erabakietara bideratzea.

Programa horretan aurreikusitako ekintzek herritarrak informatu, trebatu eta sentsibilizatzeko asmoa dute. Horien bidez, klima-aldaketaren eta iraunkortasunaren balioak barneratuko ditu, kontsumo-ereduak aldatu ahal izateko.

Herritarrek hartu ditzaketen aldaketa-konpromisoak mugikortasunarekin, etxebizitzan energia aurrezteare-kin eta erosketarekin lotuta pertsona bakoitzak hartu ohi dituen erabakiekin zerikusia duten ekintza-lerrotan egituratuta daude. Ezinbestekoa da zeharkako ekintza-lerro bat agertzea herritarrak klima-aldaketari buruz informatzeko eta sentsibilizatzeko, horrek ekintzak emisio-murrizketara katalizatu dezan.

Azkenik, aurreko prozesuaren emaitzak herritarrei egotzitako emisioen benetako murrizketa bat ekarri behar du.

Hondakinak

Ibilgailuaren erabilera

Kontsumoa etxean

Tm C

O2e

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

1990 2003

5,20

4,06

2,122,10

2,45

1,93

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

1990 2003

CO2e mila tona

Miloi biztanle EAEn

CO2 tona/pertsona

12. irudia. Herritarren BEG-emisioak.

81


Ekintza-lerroak

Informatzea eta sentsibilizatzeaHerritarren eremuan, klima-aldaketari eta haren eraginei buruz jakintza eta kontzientzia handitzera bideratuta dago jarduera, etiketatze energetikoaz baliatuz, garraio-emisioak murriztuz, etxebizitzako energia-aurrezkia eta -eraginkortasuna areagotuz, eta hondakinak gehiago birziklatuz. Helburua da 2012an herritar bakoitzak 2,6 tona CO2e/urte baino gehiago ez isurtzea aipatutako alorretan.

Hezkuntza eta trebakuntzaIrakasleei eta ikasleei zuzenduta dago, eta diruz lagundutako ikastetxeen % 100ak klima-aldaketari buruz dibulgazio-kanpainak edo bestelako ekintzak (trebakuntza, ikerketa pedagogikoa, etab.) egitea nahi da.

Ekintza Lerroa: Informazioa eta sentsibilizazioa

112. Klima-aldaketak eragindako kalteei buruzko informazioa eta sentsibilizazioa:• Jaurlaritzaren, foru-aldundien eta udalen sailen dibulgazio-kanpainak• Emisioak konpentsatzeko sistemak, bakarka (adibidez, Ekopass edo antzekoak)

113. Herritarren ezagutza eta kontzientziazioa handitzeko jarduerak egitea klima-aldaketak dituen eraginen arloan (biodibertsitatea, eguraldia, egokitze-jarduerak, etab.). Hori dela eta, klima-aldaketaren arrisku inplizitu eta esplizituen gainean herritarrek duten pertzepzioari buruzko azterketak egingo dira, estrategia pedagogikoak eta informaziozkoak lantzeko

114. Garraioaren ondorioz sortzen diren emisioak murrizten laguntzeko herritarrentzako jarduerak:• Tarifa-integrazioaren bideragarritasunari buruzko azterketa• Garraioak emisioetan dituen inpaktuei buruzko komunikazio-kanpaina, hiriko garraiorako dauden

alternatibak, eraginkortasunez gidatzea, intermodalitatea sustatzea, bioerregaien kontsumoa

115. Komunikabideen, Interneten eta argitalpenen bidez kanpainak egitea, etxean energia aurrezteko eta etiketatze energetikoa duten produktuak erosteko neurriei buruzko kanpainak, herritarrak kontzientziatzeko


116. Ikastetxeetan ikerketa-programak sustatzea eta garatzea, Ingurumen Pedagogia gazteenetan aplikatzeko, GLOBE Nazioarteko Programa kontuan hartzen duten programen barruan

117. Ikastetxeetan dibulgazio- eta informazio-kanpainak diruz laguntzea, bai klima-aldaketari buruz, bai garapen iraunkorrari buruz direnean:

• Ikasleei eskolako zein eskolaz kanpoko jardueretatik sortzen diren GEBen emisioak kalkulatzen lagunduko dien programak sortzea eta ezartzea

• Ikastetxeetan dibulgazio-materiala sortzea eta banatzea (joko interaktiboak, koadernoak, gida didaktikoak)

118. Iraunkortasuna Hezkuntza Sailaren lehentasunen artean txertatzea, zentroen hezkuntza-proiektuei dagokienez

119. Ikastetxeetako irakasleentzako programak eta trebakuntza-ikastaroak garatzea eta ezartzea, curriculum-proiektuan klima-aldaketari lotutako alderdiak sartzeko

120. GARATU programaren eta Ikastetxeen Trebakuntza-programen barruan, klima-aldaketaren eta garapen iraunkorraren gaiak txertatu. Jarduera didaktikoetan izandako esperientzien trukea sustatzea, ikastetxearen urteko proiektua osatzeko

Ekintza-lerro honek eragiten dien Eusko Jaurlaritzako sailak eta administrazioak: Eusko Jaurlaritzako sail guztiak

Espero diren ahaleginak eta emaitzak

6

83

Klima-aldaketaren aurkako borrokan, emisioak mu-rrizteari dagokion zatiak erlazio zuzena du konpro-miso kuantitatiboekin. Emisioak mugatzeko mun-du mailako helburuak ezartzerakoan, emisio-tona bakoitza zenbatzen da, isuri den tokia edozein dela ere. Hori dela eta, egin behar den ahalegina kuanti-fi katu egin behar da, Kiotoko protokoloa betetzeko dinamikaren barruan.

Kiotoko protokoloak ez du Euskal Autonomia Er-kidegoa zuzenean behartzen; hala eta guztiz ere, emisioak murrizteko ezarritako konpromisoek arau horretako kopuru absolutuekin73 lotu behar direla uste du, erantzukizun komun baina bereizien na-zioarteko printzipioaren arabera, Euskal Autonomia Erkidegoak. Ondorioz, “BEGen emisioak oinarri-ur-teko emisioak baino % 14 gehiagora mugatzea” eta “Karbono-hustubideen xurgapena oinarri-urteko emisioen %1 izan arte gehitzea” helburu estrate-gikoak, Kiotoko protokoloaren kontabilitate-erre-gimenari eta arkitektura teknikoari lotzen zaizkie. Joera horren arabera, Kiotoko protokoloak nazio-arteko mailan ezarritako epealdiarekin bat etorriz, KABEParen epe-amaieran ebaluatuko dira helburu horiek.

Aurrez esandakotik ondorioztatzen da emisioak murrizteko eta karbonoa erauzteko helburu es-trategikoak betetzeko adinakoa izan behar dutela “Karbono gutxiago. Karbono gutxiago eta energia garbiagoak erabiliz ekoiztea eta kontsumitzea, eta

hustubideak kudeatzea” programako ekintzek. Hori dela eta, BEGen emisioa murrizteko eta karbonoa xurgatzeko programa horretako ekintza-lerro bakoi-tzaren ahalmena identifi katu egin da. CO2 unitateak murrizteari dagokionez, kostuaren eta eraginkorta-sunaren arteko erlazio onena duten neurriak propo-satu dira, berotegi-efektuko gasen emisioak jardue-ra ekonomiko osoarekin lotura duelako.

Emisioak oinarri-urtekoak baino %14 gehiago izan arte murrizteko helburu estrategikoari dagokionez, kontuan izan behar da araudi desberdinen menpe-ko iturburu-multzo handi bati lotua dagoela BEGen emisioa, eta gainera batzuetan iturburu horiek ez direla Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde edo eskumenekoak. Ondorioz, komunikatzen eta hel-burua lortzeko metodologiak eta lan-programak homogeneizatzen laguntzeko erakundeen arteko elkarlaguntza ezinbestekoa da. Dena den, helburuak betetzen direla bermatzeko, eta ahal bada anbizio handiagoa izateko, Kiotoko protokoloko elementu edo mekanismo batzuek erabiltzea erabaki dezake Klima Aldaketaren Aurka Egiteko Euskal Planak Etorkizunean erabakiko da zein ekintza osagarri ze-hatz egingo den, baina “laguntza-multzo” deitutako ekintza-lerro osagarri ba tzuk ematen ditu, dagoe-neko, KABEPak. Dena den, neurri horiek hartzeko eta abian jartzeko nahitaezko mekanismoak dira KABEPren aurrerapen-mailaren jarraipen zorrotza eta etengabeko ebaluazioa.

E S P E R O D I R E N A H A L E G I N A K E T A E M A I T Z A K6

73 Kontuan izan behar da gasen emisioak mugatzeko nazioarteko konfi gurazioa emisio horien muga absolutua jartzean datzala, baina muga absolutu hori malgutasun-mekanismoei lotuta dagoela.


Egindako azterketaren arabera74, BEGen emisioan eragina duten “Karbono gutxiago. Karbono gu-txiago eta energia garbiagoak erabiliz ekoiztea eta kontsumitzea, eta hustubideak kudeatzea” progra-mako ekintza-lerroen ondorioz, emisioak 4,3 Mt CO2e murritz daitezke; horrela, 2008-2012 epeko emisioak oinarri-urtekoak baino % 15 gehiago izan-go lirateke. Falta den ehuneko hori dokumentu ho-netako hurrengo atalean (6.2) azaldutako neurrien bidez murrizten da.

Helburu estrategikoa lortzeko, ekarpen handiena egiten dute erregai fosilak era eraginkorragoan era-

biltzea lortzeak, energia berriztagarriak sustatzeak, prozesu industrialetan aurrezteak eta eraginkorrak izateak, eta industriako emisio ez-energetikoak murrizteak egiten dute ekarpen handiena. Emisio-ak murrizteko garaian, kopuruz, garrantzi gutxiago dute beste ekintza hauek, baina % 14ko helburu hori lortzeko ezinbestekoak dira: garraioaren se-ktoreko ekintzak —bioerregaien erabilera sustatzea, garraiobideetan eta haien erabileran aurreztea eta eraginkorrak izatea—, nekazaritzan eta basogintzan emisio ez-energetikoak murriztea, baterako sorkun-tza sustatzea, eta etxebizitzen eta zerbitzuen sekto-retan aurreikusitako aurrezte-neurriak.

6.1 EKINTZA-LERROEK EMISIOEN MURRIZKETAN DUTEN ERAGINA

A urrez egindako kalkuluen arabera, 2012an ez dira 4,3 t CO2 isuriko atmosferara, emisioak murrizteko KABEPean jasotako neurrien ondorioz. Ahalegin nagusie-nak izango dira erregai fosilak era eraginkorragoan erabiltzea lortzeko, energia

berriztagarriak sustatzeko, prozesu industrialetan aurrezteko eta eraginkorrak izateko, eta industriako emisio ez-energetikoak murrizteko. Horrez gain, emisioak konpentsa-tzera bideratutako neurri osagarriak ere badaude KABEPean, beharrezkoa bada soilik erabiltzeko.

74 Kalkulu-hipotesiak simulaziorako erabili dira UPV-EHUk egindako agertoki-ereduan; horri esker ezarri ahal izan da haietatik lortuko litzatekeen emisio-murrizketaren ahalmena.

Erregai fosilen erabilera eraginkorragoa (% 23,4)

Energia berriztagarriak sustatzea (% 24,7)

Garraioan aurrezpena eta eraginkortasuna(%7,6)

Kogenerazioa sustatzea (% 1,9)Bizitegietan eta zerbitzuetan energia berriztagarriak sustatzea (% 0,5)

Nekazaritzan, emisio ez-energetikoak murriztea (% 2,8)

Bizitegietan eta zerbitzuetan aurrezpena eta eraginkortasuna (% 2,2)

Hondakinen sektorean, emisio ez-energetikoen murrizketa (% 7,2)

Industria-sektoreetan aurrezpena eta eraginkortasuna (% 13,3)

Industrian aurrezpena eta eraginkortasuna, eta emisio ez-energetikoak murriztea (% 3,9)

Garraioan energia berriztagarriak sustatzea bioerregaiak (% 12,3)

23,0

23,5

24,0

24,5

25,0

25,5

26,0

26,5

27,0

27,5

28,0

28,5

29,0

2006 2010 (2008-2012 tarteko batezbestekoa)

13. irudia. Ekintza-lerro bakoitzak emisioak murrizteko helburu estrategikoari egiten dion ekarpena.

85

6 E S P E R O D I R E N A H A L E G I N A K E T A E M A I T Z A K

18. taula. Ekintza-lerro bakoitzak emisioak murrizteko helburuari egiten dion ekarpena.

Ekintza-lerroak

2008-2012 eperako murriztu nahi denaren

batezbestekoa 2010erako murriztea

da helburua (MTm CO2e)

Neurriak 2012rako75

ENERGIAREN AURREZPENA ETA ERAGINKORTASUNA

Erregai fosilak era eraginkorragoan erabiltzea

1,01Produkzio termoelektriko osoa gas naturala baliatzen duten ziklo konbinatu bidez lortzea

Prozesu industrialetan aurreztea eta eraginkorrak izatea

0,57Energia-eraginkortasuna hobetzea, 2001etik 2010era 583 Ktep aurreztea lortu arte

Garraiobideetan eta haien erabileran aurreztea eta eraginkorrak izatea

0,33Garraioan, CO2-aren emisioei dagokienez, eraginkortasunean % 21 hobetzea

Etxebizitzen eta zerbitzuen sektoreetan aurreztea eta eraginkorrak izatea

0,09 Energia-eraginkortasuna hobetzea, 2001etik 2010era 58 Ktep aurreztea lortu arte

Kogenerazioa sustatzea 0,08Kogenerazioan instalatutako potentzia 514 MW izatea lortzea

ENERGIA BERRIZTAGARRIAK SUSTATZEA

Energia berriztagarrien sustapena 1,06Ekoizpen berriztagarria, elektrizitate-eskaeraren % 15era iritsi arte

Garraioan energia berriztagarriak (bioerregaiak) sustatzea

0,53Iturri berriztagarrien kontsumoaren 177 ktep

Etxebizitzen eta zerbitzuen sektorean energia berriztagarriak sustatzea

0,02Eguzki-energiaren 152.000 m2-ko aprobetxamendu termikoa

BEG-EMISIO EZ-ENERGETIKOAK MURRIZTEA

Industrian BEGen emisio ez-energetikoak murriztea

0,311995etik 2012ra, gas fl uoratuen emisioak % 89 murriztea

Hondakinen sektoreko BEGen emisio ez-energetikoak murriztea

0,17Hiriko hondakinen % 40 baino gutxiago hondakindegietan

Nekazaritza- eta basogintza-sektoreko BEGen emisio ez-energetikoak murriztea

0,12Abeltzaintzako hondakinak tratatzeko 3 instalazio eraikitzea

GUZTIRA 4,30

75 Energia-neurriak 2010 urteari dagozkio, Euskadiko Energia Estrategian adierazten den bezala (3E2010).


6 . 1 E K I N T Z A - L E R R O E K E M I S I O E N M U R R I Z K E T A N D U T E N E R A G I N A

13. irudian ekintza-lerro bakoitzak emisioak mu-rrizteko egiten duen ekarpena irudikatu da. EHUk egindako ‘neurririk gabeko eszenatokia’ ereduan oi-narrituta (ereduko emisioen aurreikuspena: 2008tik 2012ra bitartean batez beste 28,39 Mt CO2e), ekin-tza-lerro bakoitzaren eragina kalkulatu da. Horrela, 2008tik 2012ra bitartean batez beste 24Mt CO2e emitituko direla aurreikusten da. BEGen emisioetan espero den murrizketa eta 2012an, alegia, epearen amaieran, lortu beharreko murrizketa adierazten dira 18. taulan., ekintza-lerroen arabera.

Hala ere, kontuan izan behar da, eta hala aipatu dugu gorago ere, emisioak dituzten sektore bakoi-tzeko aldagai askok eragiten dutela BEGen emisioan, eta aldagai horiek kontrolatzea oso zaila dela.

Horiek kontuan hartuta, murrizteko neurrien “la-guntza-multzo” bat identifi katu da, eta neurri ho-riei ekiteko bi aukera daude: lehena, administrazioak ahalegin gehigarria egitea eta, bigarrena, aldagairen batean ezusteko aldaketa positiboren bat gertatzea (eta, ondorioz, gaur egun kostuaren eta eraginkor-tasunaren artean txarra den erlazio bat edo helburu horiek lortzeko aukera txiki bat aldatzea).

Dena den, emisioak murrizteko helburu estrategikoa lortu arte neurri gehigarriak abian jartzeko konpro-misoa hartzen du Eusko Jaurlaritzak, eta Kiotoko protokoloak onartzen dituen neurrietara jotzea (ikus 19. taula) izango litzateke azken neurria.

19. taula. KABEPeko ekintza-lerroetan ez dauden emisioak murrizteko beste aukerak (laguntza-multzoak).

AukerakDagokion urteko

murrizketa (MTm CO2e)

Helburua

Etxeko emisioak murrizteko proiektuen sustagarrien lerroa (domestic offset projects76)

0,202008-2012 bitartean, 10 proiektu egitea lortzea

Emisioak konpentsatzea77, murrizketa ziurtatuen bidez

0,30EHK-k, ERUak, CERak eta lCERak erabiltzea

Kiotoko unitateak zuzenean erostea Zehazteko dago Zehazteko dago

76 Etxeko emisioak murrizteko proiektuak ezartzeak esan nahi du EAEko emisioak murrizteko proiektuak sustatzeko pizgarriak martxan jartzea, karbonoaren nazioarteko merkatuan dauden pizgarriekin batera, eta, hartara, murrizketa bikoitzeko pizgarri-sistemak ezartzea (EAEn murrizteko proiektuak bultzatzea, murrizketa ziurtatuetatik datozen unitateak ematearen bidez).

77 Neurri horrek Eusko Jaurlaritzaren emisioen konpentsazioari egiten dio erreferentzia. Kioto unitateen bidez egiten da, Kiotoko Protokolorako kontabilizatzen diren karbono-emisioen trukeen bidez. Unitate guztiek balio bera dute karbono dioxido baliokide tona baten emisioa arrazoitzean. EHKak (CER) Garapen Garbiko Mekanismoetatik (GGM) datozen unitateak dira, ERUak Aplikazio Bateratuko mekanismoetatik datozen unitateak dira, eta tCERak eta lCER-ak, berriz, baso-sartzeen eta baso-berritzeen GGMetatik datozen aldi baterako unitateak dira. Akronimoak jatorriz ingelesezko siglak dira.

87


18. taulan azaldutako emisioak murrizteko neurriak ez dira nahikoa murrizpen-helburuak lortzeko, eta +% 14ko helburu estrategikoa lortzeko. 19. taulan azaldutako murrizketa-aukerak “laguntza-multzoa” direla kontuan hartuta (helburuak betetzeko bi-dea malgutzeko, osatzeko, eta ez horren oinarrizko osagai izateko), beste neurri batzuetara jo behar da.

Euskal Autonomia Erkidegoaren hustubide-efektua sustatzen laguntzen duten ekintzek, Karbono-hus-tubideen xurgapena oinarri-urteko emisioen %1 izan arte gehitzea Helburu Estrategikoa betetzen laguntzeaz gain, Euskadi oinarri-emisioen +% 14an kokatzeko eszenarioa lortzen laguntzen dute. Ho-rretarako, Euskal Autonomia Erkidegoan hustubide-efektua sustatzeko dauden aukerak ebaluatu dira,

Kiotoko Protokoloaren garapen-araudiak ezarritako kontabilitatearen arabera. Horri dagokionez, 1990tik hartutako neurrien bilakaera eta eraginak aztertu dira, baita abian jarri nahi diren beste ba tzuen ahal-mena ere.

Arlo horretan dauden hiru ekintza-lerro handiak basoen kudeaketa, nekazal eremuen kudeaketa eta larreen kudeaketa dira. Lehenak ematen du kar-bono gehien xurgatzeko aukera, dagoeneko egin diren ekintzen bitartez (2008-2012 urteetan era-gingo dute), eta abian jarriko diren ekintza berrien bitartez. Are gehiago, ahalmen horren erdia baino gehiago (% 53) 1990 eta 2005 urteetan egindako landaketei dagokie.

6.2 KARBONO-XURGATZEEN BIDEZKO MURRIZKETA

E Euskal Autonomia Erkidegoko hustubideetan karbono-xurgapena sustatzera bi-deratutako neurrien bidez, 223.163 XU lortuko dira, oinarri-urteko emisioen % 1 baino gehiago.

20. taula. Hustubideek 2010ean izango duten xurgatzeko ahalmena (“Kioto kontabilitatea”).

Karbonoaren xurgapena sustatzen duen giza jarduera

Sortutako XU (2010)

Oinarri-urteko emisioekiko %

Baso-landaketa eta basoberritzea 117.014 %0,56

Basoen kudeaketa 63.164 %0,30

Nekazal eremuen kudeaketa 23.341 %0,11

Larreen kudeaketa 19.644 %0,09

XU, guztira78 223.163 %1,07

Oinarri-urteko emisioak (CO2e tona) 20.939.000,00

78 ‘Xurgatze-unitateak’ (XU): hustubideetako karbono-xurgapenak zenbatzeko Kiotoko Protokoloaren kontabilitate-unitateak. Kiotoko unitate gisara, Protokoloak estatuei esleitutako unitateen kontabilitate-balio bera dute XUek, edo proiektuetan oinarritutako emisio-murrizketako kredituena (CER eta ERU kredituak, ingelesezko siglak).Muga hauek daude xurgatze-unitateak (XU) eskuratzeko: - gizakiak sustatutako jardueretarako bakarrik;- jarduera zenbagarrien mugak: baso-sartzea/basoberritzea/deforestazioa, basoen kudeaketa, nekazaritzako lurren kudeaketa, larreen kudeaketa eta

landarediaren leheneratzea; - 2008tik 2012ra bitarteko igoerei dagokien behin-behineko muga; - estatuak gehieneko mugak jartzea basoen kudeaketa hobetzeagatik XUak jasotzeko.Kiotoko Protokoloaren 3.3 artikuluan ezarritakoaren arabera, baso-landaketen eta basoberritzeen jarduera nahitaez kontabilizatu behar da. Bestalde, Estatuek aukeratu dezakete lurraren erabilerarekin, lurraren erabileraren aldaketarekin eta basogintzarekin erlazionatutako giza jarduera gehigarriak (3.4 artikuluko jarduerak). 16/CMP.1 Erabakiaren arabera, hauek dira jarduera horiek: basoen kudeaketa, nekazal eremuen kudeaketa, larreen kudeaketa eta landaredia berrezartzea. Estatu espainiarrak lehen bi jarduera gehigarriak soilik aukeratu ditu, baina EAEren kasuan larreen kudeaketa ere kontuan hartzea erabaki da.


6 . 2 K A R B O N O - X U R G A T Z E E N B I D E Z K O M U R R I Z K E T A

Hala ere, XU gehiago sor daitezke indarrean dagoen plangintzan aurreikusi gabeko neurri gehigarriak abian jarrita, 20. taulan ikus daitekeen bezala. Esate-rako, azalera berrien baso-sartzea eta basoberritzea (egun dauden landaketak % 3 handitu dira), karbo-noaren stock-ak areagotzen dituzten ekin tzak sus-tatzea, basoak, nekazal eremuak eta larreak hobeto kudeatuta. Hala, XU gehigarriak lortzen dira. Egi-teke dauden ekintzen ahalmen handiena ahalegin

ekonomikoari dagokionez zailtasun txikiena duten jarduerei lotuta dago, esaterako, basoen kudeaketa iraunkorragoa.

Kiotoko arauen arabera CO2-aren berriztatze-ekin-tzez gain, emisioak berritzeko/murrizteko ekintzak martxan jartzea sustatuko da, zurarekin egindako produktuak erabiltzea bultzatzearen bidez.

89


Bi ildoetan deskribatutako eta bideratutako neurriak eta ildoak aplikatuta (emisioak murriztea eta hus-tubide-efektua sustatzea) plan eszenatokia era tzen da. Azken emaitza gisa batezbesteko 23,87 MTm CO2e emisio garbiak79 lortu nahi dira 2008-2012 tar-tean (ikus 15. irudia). Hala lortuko da oinarri-urtea-rekiko % 14ko emisioak ez gainditzea, hots, emisioen murrizketarako eta hustubideen kudeaketarako hel-buru estrategikoak betetzea.

Klima Aldaketaren aurka egiteko Plan horri esker, Euskal Autonomia Erkidegoa egoera hipotetiko hauetatik igaroko da 2012an: neurririk hartu ezean +% 36, eta, KABEParen neurriak ezarriz gero, berriz, + % 14. Horrek esan nahi du Planak irauten duen garaian 4,5 Mt CO2e murriztuko dela urtean.

Sektore bakoitzean adierazitako ekintza-lerroek helburu bikoitza dute: alde batetik Administrazioak abian jarritako ekimenak sendotzea, eta, bestetik,

6.3 PLAN ESZENATOKIAN ESPEROTAKO EMAITZAK

“K arbono gutxiago. Karbono gutxiago eta energia garbiagoak erabiliz ekoiz-tea eta kontsumitzea, eta hustubideak kudeatzea” eta “Ekosistema natu-ralak zaintzeko, giza osasuna babesteko eta azpiegitura eta sistema so-

zioekonomikoak egokitzeko klima-aldaketari aurre egitea” programetan azaldutako neurri-multzoetan egituratzen da plana. Horren bidez, 2010 urterako 23,87 Mtn CO2e lortuko litzateke, 2008-2012 tarteko batezbesteko gisa, eta horrek esan nahi du oina-rri-urtearekiko ez direla gaindituko +% 14.

79 Karbono-hustubideek egindako xurgapenak EAEko emisio gordinei kenduta.

TmCO

2e

Neurririk gabe

Neurriak

Plana

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 202015.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

35.000.000

%+36

%+25

%+14

14. irudia. Emisioen bilakaera, planaren egoeren arabera.


6 . 3 P L A N E S Z E N A T O K I A N E S P E R O T A K O E M A I T Z A K

%36

%14

Emis

ioak

(MTm

CO

2e)

21,00

22,00

23,00

24,00

25,00

26,00

27,00

28,00

29,0028,39 1,01

1,06

0,53

0,170,57

0,220,33

0,310,09 0,12 0,02 23,87

Neur

ririk

gab

eko

egoe

ra

Ener

gia

berr

izta

garr

iak

sust

atze

a (%

24,

7)

LULU

CFGa

rrai

oan

aurr

ezpe

na

eta

erag

inko

rtas

una

(%7,

6)

Plan

aren

ego

era

Koge

nera

zioa

sust

atze

a (%

1,9

)

Erre

gai f

osile

n er

abile

ra

erag

inko

rrag

oa (%

23,

4)Ga

rrai

oan

ener

gia

berr

izta

garr

iak

sust

atze

a bi

oerr

egai

ak (%

12,

3)

Indu

stria

n au

rrez

pena

eta

era

gink

orta

suna

,

eta

emisi

o ez

-ene

rget

ikoa

k (%

3,9

)

Proz

esu

indu

stria

leta

n au

rrez

tea

eta

erag

inko

rrak

izat

ea (%

13,

3)

Hond

akin

en se

ktor

ean,

em

isio

ez-e

nerg

etik

oen

mur

rizke

ta (%

7,2

)

Bizi

tegi

etan

eta

zer

bitz

ueta

n au

rrez

pena

eta

erag

inko

rtas

una

(% 2

,2)

Neka

zarit

zan,

em

isio

ez-e

nerg

etik

oak

mur

rizte

a (%

2,8

)

15. irudia. Ekintza-lerro bakoitzak emisioak murrizteko helburuari egiten dion ekarpena.

21. taula. Euskal Autonomia Erkidegoan, BEGak igortzen dituzten sektoreen bilakaera, Planaren helburuak betetzen diren egoeran.

1990ko emisioak

2010eko emisioak (2008-2012 tartearen

batezbesteko gisa)

1990/2010 Hazkuntza (2008-20012 tartearen

batezbesteko gisa)

CO2e emisioak CO2e tonak CO2e tonak sektorearen garrantziaren % CO2e tonak Igoeraren %

Energia 2.905.111 7.851.137 %33 4.946.026 %170

Industria 7.302.072 5.921.277 %25 1.380.795 %-19

Garraioa 2.716.736 5.447.650 %23 2.730.914 %101

Bizitegiak 627.181 1.052.636 %4 425.455 %68

Zerbitzuak 202.333 426.520 %2 224.187 %111

Nekazaritza 1.110.367 1.276.456 %5 166.089 %15

Hondakinak 1.176.090 943.467 %4 232.623 %-20

Kanpoan sortutako energia

4.899.130 1.174.503 %5 3.724.627 %-76

Guztira, EAE 20.939.020 24.093.646 3.154.626

Berriztatzeak 223.163 223.163

Guztira EAE 20.939.020 23.870.483 2.931.463 %14

91


ekintza berriak garatzea dagoeneko badaudenak eraginkorrak ez direnean. 2008an, sektore bakoi-tzean ekintza jakin batzuk garatuko dira, eta, hala, parte hartzen duten Sailek, bakoitzak bere alorrean, murrizketa-helburuak gauzatzeko modurik apropo-sena erabakiko dute.

Plan eszenatokiak aurreikusten duen emisioen se-ktorekako banaketak (aurretik azaldutako murrizke-ta-neurriak aplikatuta), hala ere, garraio-sektorean hazkuntza handia aurreikusten du. Energia-sekto-rea80 ere hazi egingo da, baina elektrizitate-inporta-zioengatik murrizketak izango dira (ikus 21. taula).

80 Energia-sektoreko emisioetan ez dira sartzen elektrizitatea sortzeagatiko emisioak bakarrik, baita energia sortzeko beste forma batzuk ere. Guztira 2 miloi tona CO2e gainditzen dituzte.

22. taula. Gas desberdinentzako, 2008-2012ko batez besteko proiekzioaren emaitzak.

Egiazkoa Batez besteko proiekzioa 2008-2012 eperako

Oinarri--urtea

(MTm CO2e)

2006(MTm CO2e)

Neurririk gabe Plana

MTm CO2

Aldaketa oinarri-

urtearekiko

MTm CO2e/urtea

Aldaketa oinarri-

urtearekiko

CO2 emisioak 12,6 19,9 22,1 %75,4 20,75 %64,7

Kanpoan sortutako energiaren emisioak

4,9 2,6 3,5 %-28,6 1,17 %-76

CO2-a, GUZTIRA 17,5 22,6 25,6 %46,3 21,92 %25,3

CH4-aren emisioak 1,7 1,7 1,6 %-5,9 1,46 %-14,1

N2O-aren emisioak 0,7 0,5 0,4 %-42,9 0,40 %-42,9

Fluoratuen emisioa 0,9 0,7 0,8 %-11,7 0,31 %-65,6

Beste gas batzuk, guztira

3,4 3,0 2,8 %-17,7 2,17 %-36,2

BEG, GUZTIRA 20,9 25,5 28,4 %35,9 24,09 %15,3

Planaren ezarpena eta kudeaketa

7

93

Klima Aldaketaren aurka Egiteko Euskadiko Planean (2008-2012) erabilitako baliabide ekonomikoak kuantifi katzeko irizpide nagusiak deskribatzen dira segidan.

■ Programen, ekintza-lerroen eta ekintzen balorazio ekonomikoa:Memoria honetan argi azaldu denez, erabat zehar-kakoa da Klima Aldaketaren aurka Borrokatzeko Plana, eta sektore-politika eta administrazio-maila ia guztiei eragiten die. Hori dela eta, batzuetan zaila izaten da argi eta garbi bereiztea klima-aldaketan eragin nabarmena duen eta Planean integratzen den jarduera publiko bat eta, klima-aldaketaren helburu estrategikoak betetzeko lagungarriak izan arren, do-kumentu honetan jaso ez diren beste neurri batzuk. Beraz, Jaurlaritzako beste sailekin eta administrazio-ekin batera egindako prozesuan zehar identifi katu diren neurri garrantzitsuenak soilik biltzen ditu Kli-ma Aldaketaren aurka Egiteko Euskadiko Planak.

Bestalde, sail eskudunek pentsatu eta diseinatu di-tuzte neurri eta jarduera asko, eta sektore-politiken helburuak dituzte. Horrek indartu egiten du Gara-pen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategiaren (2002-2020) xede nagusietako bat, Ingurumen Es-parru Programaren (2007-2010) helburuak erdieste-ko beharrezko bost baldintzetako bat, alegia: ingu-

rumen-helburuak sektore-politiketan integratzea. Zehazki, Ingurumen Esparru Programak (2007-2010) lehentasuna ematen dio ekoizpenari, energia-kont-sumoari eta mugikortasunaren kudeaketari buruzko helburu estrategikoetan ingurumen-aldagaia in-tegratzeari. Klima-aldaketaren aurkako borroka sektore ekonomikoetan integratzeak erakusten du bi ikuspegiak bateragarriak direla eta aukera argia dela garapen iraunkorraren bidean aurrera egite-ko. Azken fi nean, neurri asko eta horiei dagozkien aurrekontu-sailak ez dira hasieran proposatu klima-aldaketari aurre egiteko, baina positiboak eta, zen-baitetan, erabakigarriak dira KABEPren helburuak betetzeko, adibidez, Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburuetan tranbiak martxan jartzea.

Azkenik, neurri bakoitzaren kuantifi kazio ekono-mikoa egitea zaila da, zenbait saili edo administra-ziori eragin baitiezaiokete.

Hori guztia aintzat hartuta, aipatu behar da gutxi gorabeherako erabilera esleitu dietela Eusko Jaurla-ritzako sailek ekintza-lerroetarako baliabideei. Lehen kapituluan aipatu denez, nazioarteko eta Europako irakinaldi politiko eta legegileak baldintzatzen du aurrekontu-aurreikuspen hori, eta litekeena da agiri honetan egindako kalkuluak nabarmen aldaraztea.

P L A N A R E N E Z A R P E N A E T A K U D E A K E T A7

7.1 BALIABIDEEN MOBILIZAZIOA ETA FINANTZIAZIOA

A giri honetan azaldu bezala Klima Aldaketaren aurka Egiteko Euskal Plana (2008-2012) abian jartzeko baliabide ekonomikoak behar dira. Baliabide ho-riek —batzuen plangintza egina dago, beste batzuk ere beharko dira— behar

dira lau helburu estrategikoak –lau programa, hamalau jarduera-ildo, 120 ekintza ze-hatz— betetzeko.

Baliabide publikoak: 2008-2012 Klima Aldaketaren aurka Egiteko Euskal Planean era-gina dute 630,6 milioi eurok, horietatik 79,5 milioi euro baliabide berriak dira, eta Eusko Jaurlaritzaren aurrekontu orokorrei gehitu beharko zaizkio 2008ko ekitalditik aurrera.


7 . 1 B A L I A B I D E E N M O B I L I Z A Z I O A E T A F I N A N T Z I A Z I O A

■ Kuantifi kazio ekonomikoaren helmenaKapitulu honetan adierazitako kopuruak Eusko Jaurlaritzak aurreikusitako jarduerei dagozkie, eta kalkulu ekonomikoetatik kanpo gelditu dira, bera-riaz, Foru Aldundietakoak, udaletakoak eta sektore pribatukoak. Foru-aldundiek eta udalek dagozkien klima-aldaketako politikak edo programak ezarriko dituzte —dagozkien aurrekontu-sailekin—, Gara-pen Iraunkorraren Lurralde Estrategien eta Tokiko Agenda 21en Tokiko Ekintza Planen bidez eta tokiko sektore-politikak eta Euskal Autonomia Erkidegoa osorako direnak koordinatuz eta elkartuz.

■ Planifi katu diren jarduerak eta jarduera gehigarriak2.1. atalean —Euskal Autonomia Erkidego adminis-trazioaren jarduera— aurkeztu denez, Eusko Jaurla-ritzak BEGen emisioak murrizteko neurri goiztiarrak prestatu ditu ingurumen- eta energia-politiketan eta beste sektore-arlo batzuetan, indarrean dagoen plangintzaren bidez. Bereizi egiten dira, batetik, gaur egun indarrean dauden planetan hitzartutako eta aurrekontuan sartutako neurriak, eta, bestetik, Klima Aldaketaren aurka Egiteko Euskadiko Plana-ren bidez lehenengoz identifi katu eta plana onartu ondoren inplementatuko diren neurriak.

■ Planifi katu diren jarduerak eta jarduera gehigarriak2.1. atalean —Euskal Autonomia Erkidego adminis-trazioaren jarduera— aurkeztu denez, Eusko Jaurla-ritzak BEGen emisioak murrizteko neurri goiztiarrak prestatu ditu ingurumen- eta energia-politiketan eta beste sektore-arlo batzuetan, indarrean dagoen plangintzaren bidez. Bereizi egiten dira, batetik, gaur egun indarrean dauden planetan hitzartutako eta aurrekontuan sartutako neurriak, eta, bestetik, Klima Aldaketaren aurka Egiteko Euskadiko Plana-ren bidez lehenengoz identifi katu eta plana onartu ondoren inplementatuko diren neurriak.

■ Kostua/eraginkortasunaHelburuak lortzeko erabiliko diren politikek eta neurriek duten kostua/eraginkortasuna ebaluatuko dira, hots, gastatutako euro bakoitzeko zenbat BEG murrizten den aztertuko da. Hori garrantzitsua da programari esleitutako funtsak ez direla xahutzen ziurtatzeko. Politika batek kostu/eraginkortasun baxua duela ikusten bada, politika hori alde batera utziko da, eta haren ordez beste bat ezarriko da. Ga-rrantzitsua da ohartzea orain arte aztertu ez dugun bide hori egin ahala ikas dezakegula.

95

7 P L A N A R E N E Z A R P E N A E T A K U D E A K E T A

Deskribatu diren programetako jarduera guztiak martxan jartzeko, 630,6 milioi euro erabiliko dira 2008-2012ra, KABEPk indarrean dirauen bitartean, hau da, Eusko Jaurlaritzaren 2007ko aurrekontu orokorren % 7, gutxi gorabehera. Planaren aurre-

kontu globaletik, neurri berriak hartzeko erabiliko dira 79,5 milioi euro, hau da, indarrean dauden pla-netan barne hartzen ez diren eta Planeko helburuak eta konpromisoak erdiesteko beharrezkoak diren neurriak ezartzeko.

Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumen-politika-ren tresna nagusienetakoa da KABEP. Plana behar bezala ezartzeko, ebaluazio- eta segimendu-meka-nismoa behar ditu, planeko jardueren eta helburuen bilakaera behatu ahal izateko.

7.3.1 Kudeaketa-organoak

Azken urteen klima-aldaketak bilakaera eta ga-rapen azkarra izan duela aintzat hartuta, nahikoa elementu daude Klima Aldaketaren aurka Egiteko Euskadiko Planaren segimendua, kontrola eta be-rrazterketa egiteko mekanismoak izateko, eta, azken buruan, zirkunstantzia teknikoetara eta sozialetara eta arauetara uneoro egokitzeko. Mekanismo horiek zuzenean koordinatuta egon beharko dute klima-aldaketarekin zerikusia duten eta sektore-planean identifi katu diren segimendu- eta kontrol-mekanis-moekin.

KABEPko ekintzak gauzatzeko eta horiei eusteko elkarren artean lotutako hiru kudeaketa-mailaz

osatutako eredu bat diseinatu da. Horren osaera eta erantzukizunak ondoren azaltzen dira.

• Plana zuzentzea ILASi dagokio (planaren ku-deaketa-organo gorena eta plana ezartzen dela ziurtatzeko ardura duena). ILASen funtzio nagu-siak hauek dira:

– Klima Aldaketaren Euskal Bulegoa zuzentzea, hura osatzen duten sailekin batera.

– Sail eta administrazioek egiten dituzten ekin-tzen eta jardueren segimendu aktiboa koordi-natzea.

– Klima Aldaketaren Euskal Bulegoko beste saile-kin eta klima-aldaketaren politikarekin zeriku-sia duten beste gobernu-organoekin planaren ekintzak koordinatzea.

– KABEPen jasotzen diren neurriak sustatzea eta ebaluatzea, baita sail eskudunek gauzatutakoak ere.

– Plana eguneratzea, hura berritzeko beha-rrezkoak diren zeregin guztiak martxan jarriz.

7.2 BANAKATZE EKONOMIKOA

7.3 KUDEAKETA-SISTEMA

H auek izango dira KABEPren kudeaketa-organoak: ILAS, planaren kudeaketaren erantzule gorena; KAEB, planaren ekintzak koordinatzeko eta plana osatzen duten sailek (horiek kudeatzeko eta gauzatzeko eskumena dutenak) burutuko

dituzten ekintzak koordinatzeko organoa; eta, azkenik, sustapen taldeak, parte-hartze zabalago eta adituagoarekin kudeaketa-eredu hori behar duten KABEPren alderdiak lantzeko organo laguntzaileak.


7 . 3 K U D E A K E T A - S I S T E M A

– KABEPren izapide administratiboa egitea, Eusko Jaurlaritzak onar eta egunera dezan.

• Plana kudeatzeko ardura Klima Aldaketaren Eus-kal Bulegoarena da. Bulego horrek zainduko du klima-aldaketaren politika koordinatua inple-mentatzen dela. Politika horrek irizpideak batera-tu behar ditu, eta Euskadiko eragile sozio-ekono-miko guztiei zuzendutako jarduera-neurriak izan behar ditu. Funtzio hauek ditu:

– Klima Aldaketaren aurka Borrokatzeko Euskal Plana gauzatzea koordinatzea eta sustatzea, baita haren ekintza-programak ere, eta bete-tzen direla ziurtatu. Gainera, sistema ekono-mikoan eta sozialean martxan jarritako jardue-ren eragina maximizatu behar du.

– Planaren bilakaerari buruzko segimendu jarrai-tua eta formalizatua egitea. Egoerari, bilakae-rari, segimenduari eta ekintzei buruzko material teknikoa prestatu behar du. Urteko jarraipen-txostenean jaso behar da informazio hori.

– Klima-aldaketari dagokionez, eragile publiko eta pribatu guztientzako oinarrizko erreferen-te soziala izatea. Horretarako, informazio eman behar die lurzoruaren kudeaketan parte har tzen duten guztiei eta gizarte osoari.

– Klima Aldaketaren aurka Borrokatzeko Euskal Plana eguneratzeko eta inguruko aldaketeta-ra egokitzeko kontsulta-ekintzak eta eragileak

inplikatzeko ekintzak egitea, iritzia eman eta esperientziak parteka ditzaten, baita nazioar-tean ere.

– Ikerketa-beharrak dituzten alorrak identifi ka-tzea eta haien garapena sustatzea, Euskal Au-tonomia Erkidegoko Zientzia eta Teknologia Sarearen eta enpresa-sarearen bidez.

– Jardunbide egokiak trukatzeko beste bulegoe-kin koordinatzea.

• “Sustapen-taldeek” egingo dituzte Klima Aldake-taren Euskal Bulegoko laneko ekarpen espeziali-zatuak. Talde horietako kideak zenbait gaietako adituak izango dira, eta planaren programa bakoi-tzarentzat sustapen-talde bat sortuko da. Hauek dira sustapen-taldeen egitekoak:

– Programa bakoitzaren planeko jarduerei ekiteko kontsulta-organoa izatea.

– Planaren eta haren berrikuspenaren aurrera-bidea egokia izateko metodologia uniformeak proposatzea.

– Eragile adituei planaren aurrerapen teknikoei buruzko informazioa komunikatzeko platafor-ma izatea.

– Programa bakoitzaren esparruko nazioarteko aurrerapen teknologiko eta jardunbide ego-kienak jasotzea eta interpretatzea.

97


– Proposatutako programetan eragina duten na-zioarteko araudiko aldaketen berri izatea eta aldaketa horiek interpretatzea.

– Programen aurrerapenari buruzko balorazio teknikoarekin eta hurrengo urteko kudeaketa-planerako proposamenekin urteroko txostenak egitea.

Klima Aldaketaren Euskal Bulegoak (KAEB) bultza-tuko du 2012tik aurrera klima-aldaketaren Euskal Autonomia Erkidegoko politikaren garapena. Klima Aldaketaren Aurka Egiteko Euskal Bulegoaren fun-tzionamendua azaltzen du 16. irudiak. Etorkizunean politika hori garatzeko, KAEBk aitzindaria izan behar du atmosferako BEGen kontzentrazioa handitzearen kausei eta ondorioei buruzko azken aurrerapenetan,

Klima AldaketarenEuskal Bulegoa

KABEPren ekintzak garatzen parte hartzea• Irizpideak ezarri, laguntza-tresnak

garatu eta dagokien neurriak exekutatu.

• Klima-aldaketaren politikan 2012tik haratagoko ikuspegia bermatzea.

• Laguntza teknikoaren eta ekonomikoaren bidez sustatzea beste agenteen neurriak.

Komunikatzea eta inplikatzea

Ezagutza sustatzea• Herritarrei egindako

komunikazioak kudeatzea.• Sentsibilizazio-ekintzak

gauzatzea.• Herritarren eta KAEBko

agenteen parte-hartzea sustatzea.

• Klima-aldaketaren politika diseinatzea eta garatzea, administrazioko maila guztietan.

• Ikerketa-beharrak identifikatu.

• Zientzia eta Teknologiaren Euskal Sareko ikerketa sustatzea.

• Enpresa-sektoreko ikerketasustatzea.

Plangintza koordinatzea• Helburuak finkatzea.• Administrazioko beste ekintzekin

lerrokatzea.• Neurrien segimendua eta ebaluazioa.• Ekintza berriak proposatzea kostu

eraginkorrean.

16. irudia. Klima-aldaketaren euskal bulegoaren funtzioak.



arazo horren ondorioei eta Euskal Autonomia Erki-degoko ekonomian, bizi-kalitatean eta ekosisteme-tan duen eraginari buruzko txostenak prestatu behar ditu, eta Kioto-plus eszenan aurrerapen eta txosten horiek Euskal Autonomia Erkidegokoko ingurumen-politikaren esparruan ezartzea eta gara tzea bultzatu behar du.

Behartu ahala sortuko dira sustapen-taldeak, planak iraun bitartean. Talde horiek horretarako presta-tu diren planeko programaren ekintza-lerroen eta ekintza zehatzen kontsulta-, laguntza- eta segimen-du-funtzioak izango dituzte. Hala, sustapen-taldeak Klima Aldaketaren Euskal Bulegoak izendatutako arduradun batek eta gobernuaren hainbat sailetako, erakunde publikoetako eta garatu beharreko ekin-tzek eragindako edo haietan nolabaiteko erantzuki-zuna duten erakunde pribatuetako eragileek osatuta egongo dira. Sustapen-taldeak programen arabera ezar daitezke (adibidez, klima-aldaketari egokitzea), edo jarduera-lerroen arabera (adibidez, energia be-rriztagarriak).

7.3.2 KABEPren aginte-taula

Plana behar bezala ezartzeko, ezinbestekoa da urte-ro balantzea egitea, ekintzak zenbateraino betetzen diren eta haietan lortutako emaitzak ezagutzeko.

Klima Aldaketaren Euskal Bulegoak jarraipen-bilerak antolatu behar ditu sei hilean behin, BEGen emisioak murrizteko eta egokitzeko neurriek eta politikek zer bilakaera izan duten aztertzeko. Azterketa horren bi-dez, helburuak betetzeko lagungarriak izango diren jarduera edo neurri gehigarriak sustatzeko beharrak identifi katuko dira, eta neurri horitarako ahaleginak koordinatuko dira. Erakundeek emandako datuak bilduko eta eztabaidatuko ditu KAEBek, KABEPeko aginte-taulako adierazleek emandako datuekin ur-teroko ebaluazio-txostena egiteko.

Aginte-taularen berri ematen duen urteroko txoste-naz gain, 2009ra bitarteko lorpen guztiak ebaluatze-ko eta egoera berriei aurre egiteko hartu beharreko neurriak identifi katzeko tarteko berrikuspen-txos-ten bat egin behar da.

23. taula. Planaren aginte-taula 1. programa.

1. programa. Karbono gutxiago. “Karbono gutxiago eta energia garbiagoak erabiliz ekoiztea eta kontsumitzea, eta hustubideak kudeatzea”

Programaren 2012ko helburua:• Emisioak % 14ra murriztea• Hustubideen ahalmena % 1era gehitzea

Jarduera-lerroa 2012ko helburua81 AdierazleaArduraduna

(adierazlearen iturburua)

Aurrezkia eta eraginkortasuna

Prozesu industrialetan CO2–aren isurketak 0,57 Mt murriztea, 2001etik 2010era 583 ktep aurreztuta

Aurreztutako ktep IMTS/EEE

Etxebizitzaren sektorean eta zerbitzuetan

0,09 Mt aurreztea, 2001etik 2010era 58 ktep aurreztuta

Aurreztutako ktep IMTS/EEE

Garraiobideak eta horien erabilera optimizatzea

0,33 Mt CO2 aurreztea; horretarako, emisioei dagokienez, garraioaren eraginkortasuna % 21 hobetzea

Garraioaren eraginkortasunaren hobekuntza (%)

Garraioaren Behatokia (OTEUS)

Erregai fosilak era eraginkorragoan erabiltzea

1,01 Mt CO2 aurreztea, ekoizpen termoelektriko guztia gas naturaleko ziklo konbinatuen bidez lortuta

Ziklo konbinatuaren %, ekoizpen termoelektrikoarekiko

IMTS/EEE

Kogenerazioa sustatzea 0,08 Mt CO2 aurreztea, 2010erako 514 MW instalatuta

Instalatutako MW IMTS/EEE

81 Energia-neurriekin lotutako CO2 murrizketen helburuak 2010erako proposatu dira, Euskadiko Estrategia Energetikoarekin 3E2010koekin bat, eta 2008-2012 denboraldikoaren batezbestekoa direla kalkulatzen da.

99


Jarduera-lerroa 2012ko helburua81 AdierazleaArduraduna


Energia berriztagarriak sustatzea

Elektrizitate-sorkuntza 1,06 Mt CO2 aurreztea, energia-eskaeraren % 15 energia berriztagarrien bidez sortuta

Elektrizitate-eskaeraren %

IMTS/EEE

Bioerregaien kontsumoa 0,53 Mt CO2 aurreztea, 2001etik 2010era 177 ktep bioerregai erabilita

ktep bioerregai IMTS/EEE

Etxebizitzaren sektorean eta zerbitzuetan

0,02 Mt CO2 aurreztea, eguzki-energiaz baliatzeko 152.000 m2 panel jarrita

Eguzki-energiaren aprobetxamendu termikoko m2-ak

IMTS/EEE

BEGen emisio ez-energetikoak

Nekazaritza eta basogintzako sektorean

0,12 Mt CO2 murriztea, abeltzaintzaren hondakinak tratatzeko 3 instalazio jarrita

Instalatutako MW NAES

Hondakinen sektorean 0,17 Mt CO2 aurreztea, zabortegietan hiri-hondakinen % 40 > ezabatuta, urtean per cápita 539 kg hiri-hondakin sortzen denean

Botatako hiri-hondakinen %

Biztanle bakoitzeko eta urteko sortutako hiri hondakinak

ILAS-IHOBE

Industria-sektorean 0,31 Mt CO2 aurreztea, gas fl uoratuen emisioak murriztuta. 2005eko emisioen %89 murriztea

Murriztutako gas fl uoratuaren %

ILAS-IMTS

Hustubideen kudeaketa

Karbono-hustubideak kudeatzea

Egungo karbono-hustubideak mantentzea eta horiek gehitzea, oinarri-urteko emisioen % 1era iritsi arte

Xurgatze-unitateak (XU)

NAES


2. Programa: Aurrea hartzea. “Klima-aldaketari aurrea hartzea, ekosistema naturalak zaintzeko, gizakien osasuna babesteko eta azpiegiturak eta sistema sozioekonomikoak egokitzeko”

Programaren 2012ko helburua:• Klima-aldaketaren eraginak aztertu behar dituzte Eusko Jaurlaritzako sail

guztiek haien politika sektorialetan

Jarduera-lerroa 2012ko helburua AdierazleaArduraduna


Behatzea eta ikastea Lehentasunezko82 alor guztiek (% 100) eraginen jarraipena egitea

Jarraipen-sarea duten lehentasunezko alorren %

ILAS

Irizpideen eta plangintzaren defi nizioa

Plan guztien (% 100) plangintza-tresnetan klima aldagaia kontuan hartzea

Klima aldagaia kontuan hartzen duten plangintza tresnak83 (%)

ILAS

Egokitzapena Sail guztiek (% 100) kontuan hartzea klima-aldaketara egokitzea

Klima aldagaia kontuan hartzen duten plan eta proiektu berriak (%)

ILAS eta HS

82 Ikus 15. taula.83 Ikus 6. taula.




3. programa: Garapen zientifi koa eta teknikoa

Programaren 2012ko helburua:• Klima-aldaketari buruzko I++G+Bko gastuak, Planeko gastu guztien

%4 izatea



Oinarrizko ikerketa eta lankidetza

150 ikerlari Ikerlari-kopurua IMTS/HUIS

Ikerketa aplikatua 25 ikerketa-proiektu Onartutako proiektu-kopurua IMT/ILAS

Zeharkako elementuak 8 nazioarteko proiektu Onartutako proiektu-kopurua IMTS/ILAS


4. programa: Herritarrak eta administrazio eredugarria. “Administrazioak aitzindaritza eta jarrera eredugarria bereganatuz herritarrak mobilizatzea”

Programaren 2012ko helburua:• Eusko Jaurlaritzaren emisioak % 20 murriztea, 2006arekiko• Biztanle bakoitzeko 2,6 t CO2e/urte-ra iristea



Jarduera orokorrak eta erosketa berdea

Eusko Jaurlaritza Eusko Jaurlaritzako erosketen % 30, ingurumen-irizpideak betez

Ingurumen-irizpideak betez egindako erosketak (%)

OHAS

Tokiko administrazioa 2008ko emisioak % 20 murriztea

Emisioen murrizketa (%) Udalsarea 21

Energia-aurrezkia eta -eraginkortasuna

Aurreztea eta lantokiko eta mugikortasunaren eraginkortasuna (Jaurlaritza)

2008ko emisioak % 20 murriztea

Emisioen murrizketa (%) EJko BEGen inbentarioa (ILAS,

OHAS)

Aurreztea eta lantokiko eta mugikortasunaren eraginkortasuna (tokiko administrazioak)

2008ko emisioak % 10 murriztea, 20.000 biztanle baino gehiago dituzten udalerrietan

Emisioen murrizketa (%) Udalsarea 21

Hezkuntza eta trebakuntza

Eusko Jaurlaritzako teknikarien prestakuntza

Langileen % 30 Prestakuntza jaso duen Eusko Jaurlaritzako langile kopurua (%)

OHAS

Tokiko administrazioetako teknikarien prestakuntza

Langileen %20ek prestakuntza jasotzea, udalerrietan

Prestakuntza jaso duen langile-kopurua (%), udalerrietan

Udalsarea 21

Ikasleak trebatu eta sentsibilizatzea

Dibulgazio-kanpainak ikastetxe guztietan (% 100)

Kanpaina egin duten ikastetxe-kopurua (%)

HUIS

Irakasleak trebatu eta sentsibilizatzea

Irakasleen % 40k prestakuntza jasotzea

Prestakuntza jaso duten irakasle-kopurua (%)

HUIS

Informatzea eta sentsibilizatzea

Herritarrak informatzea Herritarren % 30 oso kezkatua egotea

Informatutako herritar-kopurua (%)

IHOBE

Herritarrak sentsibilizatzea Biztanleen % 20k zerbait egiten du emisioak murrizteko

Sentsibilizatutako herritar-kopurua (%)

IHOBE

101


7.3.3 KABEPren ebaluazioa

Plana ebaluatzeko eta horren jarraipena egiteko, zenbait une garrantzitsu aurreikusi dira eta horie-tako bakoitzari dagozkion dokumentuak ere bai. Klima Aldaketaren Euskal Bulegoak planaren jarrai-pena egiteko txostena prestatuko du urtero, eta hor sartuko dituzte aginte-taulako adierazleak, progra-ma bakoitzeko ekintzen aurrerapen kualitatiboak eta eragile-foroen eta sustapen-taldeek egindako dokumentuak.

Hiru urtean behin, klima-aldaketaren konpromisoari dagokionez herritarren portaera nola hobetu den neurtuko da, Ekobarometro Sozialaren bidez.

Euskal Autonomia Erkidegoko ingurumen-iraunkor-tasunari buruzko txostenean sartuko dira KABEPren

urteko jarraipenaren emaitzak. Urtero egiten da txosten hori, eta Eusko Jaurlaritzako Gobernu Kon-tseiluak onartzen du, Ingurumen Eguneko saioan.

Plana betetzeko aldiaren erdialdean, Planaren eta inguruaren azterketa sakona jasotzen duten eba-luazio-txostenak egingo dira, KABEPren azken hel-buruak egokitzeko eta, beharrezkoa bada, aldatzeko, Planaren aurrerapen-mailaren arabera eta energiari, kontsumo iraunkorrari, hondakinei eta beste gai ba-tzuei buruzko plangintza berriaren arabera.

Azkenik, Planaren denboraldiaren amaieran, Plana-ren lorpenei buruzko balantze-txostena egingo da, eta horretan xehe-xehe aztertuko dira egindako ahaleginak, lortutako emaitzak eta etorkizunean egin beharrekoa.

27. taula. Klima Aldaketari Aurre Egiteko Euskal Planaren segimendua.

Ebaluaketa Maiztasuna Arduraduna Parte hartzeko eta hobetzeko bideak

KABEPren urteko jarraipen-txostena:

• Adierazleak: Aginte-taula• Planaren aurreratze kualitatiboa• Eragile-foroen eta sustapen-

taldeen ondorioak

Urtean behin KAEB

- Eragileen foroak- Eskualdeen arteko

koordinazio-foroa- Erakundeen arteko

koordinazio-foroa- TA21eko foroak- www.ingurumena.net- Sentsibilizazio-kanpainak

Ekobarometro soziala Hiru urtean behin ILAS

EAEko ingurumen-iraunkortasunaren txostena Urtean behin ILAS

KABEPren tarteko bilakaera- eta berrikusketa-txostena Bakarra KAEB

KABEPren balantzearen amaierako txostena Bakarra KAEB


Klima Aldaketaren Euskal Bulegoko partaide diren Eusko Jaurlaritzako sailek eta erakunde, unibertsi-tate, ekonomia eta gizarteko ordezkariek gogor egin dute lan KABEP prestatzen, Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Sailaren (ILAS) gidaritzapean.

7.4.1 Plana lantzeko egindako lanak?

Zenbait tresna, foro eta lan-esparru erabili dira KA-BEP eratzeko, eta txosten honetan ageri direnak hain justu ere:

• Euskal Autonomia Erkidegoko BEGen inbenta-rioa (2001etik argitaratzen da), Eusko Jaurlari-tzako energia-balantzeetan oinarritua. Eraba-kiak hartzeko lagungarri izan da inbentarioa, betiere BEGen bilakaera eta sektore bakoitzeko azken urteotako emisioak aintzat hartuta

• Balizko egoerak eraikitzeko EHUko eredu eko-nometrikoa: eskariaren aldaketa eta sektore ekonomikoen eta haien eta ingurumenaren ar-teko lotura oinarri duen lehenbiziko iragarpen-tresna.

• Klima-aldaketari dagokionez Ingurumen Espa-rru Programan (2007-2010) onartuta dauden helburu eta konpromisoak (2., 4. eta, batez ere, 5. helburuak ageri dira). Plana idazteko abia-puntu izan dira.

• Helburuak eta ekintzak formulatzeko, kontuan hartu dira Jaurlaritza, aldundi eta udaletako sail eskudunek Plana indarrean den bitartean abiarazi eta abiaraziko dituzten planak eta eki-menak.

• Klima Aldaketaren Euskal Bulegoa: gaiarekin lotura duten ekintza guztien organo koordinat-zaile eta bultzatzailea, eta Planaren segimendu, ikuskapen eta hobekuntzaren arduraduna.

• Plana aplikatu eta garatzeko partaidetza-pro-zesua: Euskal Autonomia Erkidegoko eragile pu-bliko, ekonomiko eta sozial guztiak biltzen ditu.

Klima Aldaketari buruzko Enpresa eta Gizarte Fo-roetako eragile sozial eta enpresakoen ekarpenak jaso ditu KABEPk. 2006an, berariazko bi saio egin ziren, eta aditu-talde bat osatu zen horretarako es-presuki. Saio horietan, emisioak gutxitzeko sektore bakoitzean (energia eta industria, garraioa eta mu-gikortasuna, eraikuntza eta nekazaritza-basogintza) hartu beharreko neurriak eztabaidatu ziren, baita egokitzapen-neurriei dagozkien alderdiak ere.

2007ko apirilean, berriz, Klima Aldaketari buruzko Nazioarteko konferentzia egin zen Bilbon. Ohiz kanpoko topaketa izan zen, klima-aldaketaren arazoak ezagutarazi eta alor horretan aurreratua-go dabiltzan herrialdeetako esperientziak ezagut-zeko helburuarekin. Klima-aldaketaren oinarrizko printzipioak eta horren aurkako uskal Autonomia Erkidegoko politikaren ardatzak aurkeztu ziren, bi egunez. Halaber, beste herrialde batzuetan emisioak murrizteko, klima-aldaketara egokitzeko eta herri-tarrak kontzientziatzeko egindako ahaleginak ere aztertu ziren.

Nazioarteko zenbait aditu aritu zenez konferentzian, jardunaldia antolatu zen haiekin. Beste herrialde batzuetako esperientzien alderdi nagusiak ezagutu genituen jardunaldi haiei esker (zailtasunak, po-rrotak, lorpenak, partaidetza-prozesuak, tresna eta

7.4 PLANEAN PARTE HARTZEKO EREDUA

G aiarekin zerikusia duten eragileek parte hartzea ezinbestekoa da, planaren ku-deaketa koherentea eta adostua izan dadin, eta planeko helburuak lortzeko plana era koordinatuan eta eraginkorrean ezar dadin. Eragile horien artean

daude, halabeharrez, administrazio eta erakunde publikoak, talde sozial, ekonomiko, zientifi ko eta tekniko nagusiak, eta, oro har, herritarrak. KABEPeren hasierako fasean eta plana exekutatzen horiek guztiei parte harrarazik soilik lor daiteke arazoaren larri-tasunaz jabetzea eta bakoitzak dagozkion erantzukizunak bere gain hartzea.

103


baliabide nagusiak...), eta aintzat hartu ziren, gero, Plana prestatzeko.

Informazioa zientifi koa kontrastatzearren, zenbait harreman eta bilera izan dira hainbat zientzia-alo-rretako adituekin (biodibertsitatea, klimatologia/meteorologia, baliabide hidrikoak, nekazaritza eta basogintza, arrantza, geologia...).

Udalsareak, Iraunkortasunerako Euskal Udalerrien Sareak ere hartu zuen parte Planaren idazketan. Horren adibide dugu Batzorde Teknikoak 2007ko martxoan eginiko bilera, udal-ikuspegitik Planari zer ekarpen egin aztertzeko.

Eusko Jaurlaritzako ILASk garrantzi handia ematen dio herritarren trebakuntza eta partaidetzari eta haien ekarpenei. Hori dela eta, Planaren prestakun-tzan, web orri bat jarri zuen martxan ILASk, eta haren bidez zabaldu zen klima-aldaketari buruzko Euskal Autonomia Erkidegoko politikaren gaineko informazioa, Planari buruzkoa (alderdi nagusiak, kronograma, faseak eta edukiak...), sektore bakoi-tzeko ekimenen gainekoa, zenbait dokumentazio... Web orri horretako iradokizun-postontziaren bi-dez, herritarrek ere izan dute aukera beren iritziak emateko.

7.4.2 Parte-hartzeko zer eredu proposatzen da etorkizunerako?

KABEPek ezarritako helburuak adosteko adminis-trazio publikoak, enpresek eta, oro har, herritarrek parte hartzean datza, neurri handi batean KABEPen arrakasta. Horretarako, eragile guztien parte-har-tzeak koordinatua eta etengabea izan behar du. Parte-hartze horrek zenbait helburu ditu: zerikusia duten eragileen arteko koordinazioa sustatzea —ahaleginak optimizatzeko—, ekintza egokiak fi nka-tzea eta sustatzea, planaren jarraipena optimizatzea eta, hala badagokio, helburuak egokitzea, planarekin bat datozen jokabideak herritarren artean sustatzea, eta eragileei planaren aurrerapenen berri ematea.

Parte hartzeko ereduaren ezaugarriak da zerikusia duten eragileei bitarteko egokiak eta erantzukizun bereiziak ematea, haien lana burutu dezaten. He-rritarren parte-hartzea komunikazioari lotuta dago. Komunikazioak noranzko bikoa izan behar du, he-rritarrak iradokizun- eta proposamen-igorle eta in-formazio-hartzaile izan daitezen. Eragile ekoizleen parte-hartzea informazio eta komunikaziora eta ebaluaziora bideratuko da. Horrela, informazioa igorri eta hartzeaz gain, aplikatu behar dituzten politika sektorialei lotutako zailtasunak eta ozto-


7 . 4 P L A N E A N P A R T E H A R T Z E K O E R E D U A

poak aztertuko dituzte. Azkenik, KABEPren beraren jarraipena, berrikuspena eta aldaketa komunikatu eta egin beharko dituzte administrazio eta erakunde publikoek.

Eragileek parte hartzeko helburuak lor daitezen, parte hartzeko zenbait tresna prestatuko dira. Tres-na horiek guztiak koordinatuz eta batera erabiliz, parte hartzeko prozesua dinamikoa, eraginkorra eta adierazgarria dela ziurtatuko da, eta, hala, gizartea-ren inplikazio globala bermatuko da.

• Eragile-foroak: Funtsezko helburua da kolekti-bo sozialei eta ekonomikoei informazio publikoa ematea hasieran proposatuko helburuetan Pla-nak eman dituen aurrerapausoei buruz eta pro-posamenak eta ekarpenak biltzea. Urtean behin egingo dira, baina garrantzi berezia izango dute bi une hauek: Planaren denboraldiaren (2010) erdialdean egingo denak eta KABEPren inda-rraldiaren amaiera baino lehen egingo denak. Eragileak zenbait forotan banatuko dira: herri-tarren elkarteak, foro sozialean; industria- eta enpresa-sektorea, enpresa-foroan; eta unibert-sitateen eta ikerketa-zentroen ordezkariak, foro zientifi ko-teknikoan

• Erakundeen arteko koordinazio-foroak: Hel-burua da administrazioek egindako jarduerak aztertzea, eta herri mailan emandako aurrera-pausoak eta izandako esperientziak txertatzea. Urtean behin, teknikarien koordinazio-foroa egingo da. Euskal Autonomia Erkidegoko ad-ministrazioen ordezkariek parte hartuko dute: Eusko Jaurlaritzakoek (KAEBren bidez), foru-aldundietakoek (ordezkari bat foru-aldundi bakoitzeko) eta udaletakoek (EUDELen bidez). Baliteke eragile-foroekin batera egitea

• Eskualdeen arteko koordinazio-foroak: Es-kualdeak lankidetzan aritzea du helburu, kli-

ma-aldaketari eraginkorki eta globalki aurka egiteko. Informazioa eta jardunbide egokiak partekatzeko plataforma izan behar du, eta garapen iraunkorraren alde eskualdeak elkar-lanean aritzea sustatu behar du, NRG Sarearen eta Arku Atlantikoko eskualdeen bidez, besteak beste.

• Herritarren komunikazio-bideak: Herritarrak komunikatzeko lehen aipatutako tresnez gain (adibidez, parte hartzeko foroak, edo, zeharka, koordinazio-foroak), zenbait bide daude Plana prestatzeko eta ezartzeko prozesuan herritarrek aktiboki parte hartzen dutela bermatzeko. Ho-rien artean, hauek dira nabarmentzekoak:

– Informazio- eta sentsibilizazio-kanpainak, Eusko Jaurlaritzako sailek eta KAEBk Plana-ren eta horren helburuen inguruan antolatu dituztenak, alegia.

– ILASek prestatutako web orriak, besteak bes-te, www.ingurumena.net. Herritarrek parte hartzeko Tokiko Agenda 21en foroak: uda-lerrietan parte hartzeko tresna nagusia da. Udalerrietako herritarrei parte harraraztea da helburua, eta iradokizunak, kexak eta kont-sultak biltzen dira horretarako.

– Ekintzarako trebakuntza ematea Euskal Au-tonomia Erkidegoko ikasleei, ikastetxeetako heziketa-proiektuetan klima-aldaketa sartuz.

Planaren ebaluaketaren ondorioz, zenbait doku-mentu idatziko dira. Eragileei eta herritarrei ezagu-taraziko zaie horien edukia, aurreikusitako bideak erabiliz. Hartara, eragileekin komunikazio- eta in-formazio-truke erraza egiteko helburua beteko da, eta eragileek eta herritarrek KABEPri ekarpen one-nak egiteko oinarria ere izango da.

Documents

KLIMA ALDAKETAREN AURKA BORROKATZEKO EUSKAL PLANA 2008-2012