A SITUACIÓN DO GALEGO EN RIANXO DURANTE A IDADE MEDIA.O ESPLENDOR E AS CAUSAS DA DECADENCIA.

Eduardo Domínguez González

Índice

Introdución Galicia na Idade Media

Esplendor Lingua Decadencia

Rianxo na Idade Media Esplendor en Rianxo O galego en Rianxo Características do Galego en Rianxo Decadencia en Rianxo

Conclusión

Introdución

Neste traballo describirase a situación da lingua galega durante a Idade Media e así mesmo comentarase o contexto histórico, social e cultural de Galicia durante a Idade Media. Todos estes apartadas tamén estarán contextualizados en Rianxo, explicando desta forma como se viviu o esplendor e a decadencia medieval e como isto afectou ao galego falado en Rianxo.

Galicia na Idade Media

Tras a caída do Imperio Romano iniciase a Idade Media que se caracteriza pola situación de benestar xeneralizado e tamén pola aparición das linguas románicas xa desprendidas do latín.

En Galicia tamén se vive esta etapa de esplendor e tamén se produce o desenvolvemento da lingua galega.

Idade Media: Período comprendido entre

Idade Media: Período comprendido entre

A idade media divídese en alta e baixa idade media

A idade media divídese en alta e baixa idade media

Ilustración do cancioneiro das Cantigas de Santa María

Catedral de Santiago, destino de peregrinación

na Idade Media

Esplendor

Campesiños MedievaisModelo de urbe medievalCorte Medieval

Deste esplendor político e económico que experimenta Galicia nacerán manifestacións artísticas como a lírica trobadoresca ou a arte romántica presente en toda a rota Xacobea. Isto contribuirá ao desenvolvemento da lingua e a dotala de un gran prestixio e plena normalidade.

Deste esplendor político e económico que experimenta Galicia nacerán manifestacións artísticas como a lírica trobadoresca ou a arte romántica presente en toda a rota Xacobea. Isto contribuirá ao desenvolvemento da lingua e a dotala de un gran prestixio e plena normalidade.

Miniatura do cancioneiro de Ajuda

Entre os séculos XII e XIII a sociedade galega medieval entra nunha etapa de esplendor no contexto social e cultural. Esta etapa de esplendor, tamén coñecida como Era Compostelá, ven determinada por diversos factores.

Entre os séculos XII e XIII a sociedade galega medieval entra nunha etapa de esplendor no contexto social e cultural. Esta etapa de esplendor, tamén coñecida como Era Compostelá, ven determinada por diversos factores.

Lingua. Transformación en lingua escrita

Tras a caída do Imperio Romano, fórmanse as linguas románicas, que estarán illadas do latín no século VIII. Antes de establecerse como lingua escrita o galego xa era empregada como lingua oral en todos os estamentos sociais, a excepción da relixión e a cultura que empregaban latín

Tras a caída do Imperio Romano, fórmanse as linguas románicas, que estarán illadas do latín no século VIII. Antes de establecerse como lingua escrita o galego xa era empregada como lingua oral en todos os estamentos sociais, a excepción da relixión e a cultura que empregaban latín

A partir do século VIII existen evidencias das primeiras expresións e palabras da lingua galega escritas en textos nos conventos de Galicia. Estas primeiras palabras aparecían en glosas en estes textos.

A partir do século VIII existen evidencias das primeiras expresións e palabras da lingua galega escritas en textos nos conventos de Galicia. Estas primeiras palabras aparecían en glosas en estes textos.

As primeiras mostras de textos escritos totalmente en galego datan de finais do século XII. Os primeiros textos eran documentos de tipo xurídico-administrativo

As primeiras mostras de textos escritos totalmente en galego datan de finais do século XII. Os primeiros textos eran documentos de tipo xurídico-administrativo

Carta de dotação e fundação da Igreja de S. Miguel de Lardosa, a.D. 882Carta de dotação e fundação da Igreja de S. Miguel de Lardosa, a.D. 882

Foro do bo burgo de Castro Caldelas, 1228.Foro do bo burgo de Castro Caldelas, 1228.

Lingua. Usos

Lingua oral: Dende o seu nacemento o galego foi a lingua empregada de forma oral en todos os estamentos

Lingua escrita: Na escrita, a partir do século XII, o uso do galego foise xeneralizando ata abranguer diversos ámbitos

• Documentos xudiciais• Documentos de caracter

privado • Documentos cientificos• Documentos eclesiáticos• Documentos institucionais

• Documentos xudiciais• Documentos de caracter

privado • Documentos cientificos• Documentos eclesiáticos• Documentos institucionais

• Clase populares• Habitantes de cidadas• Xerarquías nobiliarias• Cregos

• Clase populares• Habitantes de cidadas• Xerarquías nobiliarias• Cregos

Lingua. Consideración da lingua

Ate o século XV, o galego foi lingua considerada de prestixio. Era a lingua dos nobres e tamén a do pobo e a da literatura.  O noso idioma soaba en boca de trobadores en todas as cortes de España e tamén por algúns autores casteláns, aragoneses e provenzais.

Ate o século XV, o galego foi lingua considerada de prestixio. Era a lingua dos nobres e tamén a do pobo e a da literatura.  O noso idioma soaba en boca de trobadores en todas as cortes de España e tamén por algúns autores casteláns, aragoneses e provenzais.

Decadencia

A mediados do século XIII terá lugar o inicio da decadencia politica e social de Galicia. Esta decadencia estivo determinada polos seguintes factores:

-Fortalecemento da coroa de Castela-Crise económica-Guerras de Sucesión

Todo isto conducirá á perda de poder nobiliar e político de Galicia e coa introdución do castelán na documentación dirixida a Galicia, que substituirá ao galego, reservando este so para uso oral em ambiente familiar. Representación das

Guerras de Sucesión do XIV-XV

Representación das Guerras de Sucesión do XIV-XV

Decadencia. Séculos Escuros

Durante os séculos XVI, XVII e XVIII, como consecuencia da decadencia política e social dos séculos XIII e XIV a literatura galega entra nun período de decadencia e a lingua perde o seu uso nos rexistros oficiais. Isto concluirá coa perda do prestixio da lingua Galega limitando o seu uso ao ambiente familiar e sendo substituída polo galego no resto de ámbitos.

Rianxo na Idade Media

Sabemos a existencia de Rianxo como vila dende a Idade Media, e polo tanto Rianxo atravesou épocas de esplendor e decadencia. En Rianxo, ao igual que en toda Galicia, desenvolvese a agricultura e as urbes e mellora a notablemente a economía. Tamén en Rianxo o latín oral converteuse en Galego oral e posteriormente en escrito. E tamén en Rianxo a lingua galega viviu unha situación de normalización ata o século XIV.

Esplendor

Durante a Idade Media a vila de Rianxo sufre un gran desenvolvemento social, político e económico.

O desenvolvemento social ven determinado polo aumento da poboación e as melloras da condición de vida, ademais da crecemento da vila que se estructura en duas zonas: •Zona “pobre” de mariñeiros-productores en torno á placiña e o porto. •Zona noble-privilexiada-rica en torno á praza da Igrexa.

O desenvolvemento social ven determinado polo aumento da poboación e as melloras da condición de vida, ademais da crecemento da vila que se estructura en duas zonas: •Zona “pobre” de mariñeiros-productores en torno á placiña e o porto. •Zona noble-privilexiada-rica en torno á praza da Igrexa.

O desenvolvemento económico ven determinado pola expansión da agricultura e pola mellora das condicións pesqueiras nos portos das Rías Baixas.

O desenvolvemento económico ven determinado pola expansión da agricultura e pola mellora das condicións pesqueiras nos portos das Rías Baixas.

O desenvolvemento político ven determinado pola configuración do feudalismo na figura de Paio Gómez Chariño, primeiro señor de Rianxo.

O desenvolvemento político ven determinado pola configuración do feudalismo na figura de Paio Gómez Chariño, primeiro señor de Rianxo.

O Galego en Rianxo

Ao igual que en toda Galicia o galego establecerase como lingua oral e escrita predominante e Rianxo. En Rianxo era a lingua de todos os estamentos. Este feito queda demostrado grazas as evidencias atopadas nos poucos documentos con orixe de Rianxo atopados en Galicia e nas obras literarias de Rianxo.

Ao igual que en toda Galicia o galego establecerase como lingua oral e escrita predominante e Rianxo. En Rianxo era a lingua de todos os estamentos. Este feito queda demostrado grazas as evidencias atopadas nos poucos documentos con orixe de Rianxo atopados en Galicia e nas obras literarias de Rianxo.

Estes documentos son, por exemplo, os textos e anotacións de Álvaro Pérez, notario de terra en Rianxo no século XIII, quen escribía as súas anotacións en galego. Tamén serven de exemplo a amplía colección de pergamiños medievais de Rianxo e Cambre que forman parte do arquivo privado do hospital real de Santiago de Compostela. Estos textos anteriores a fundación do hospital enumeran as posesións das que se fixo cargo o hospital durante a Mitra Compostelá, e están escritos en galego.

Estes documentos son, por exemplo, os textos e anotacións de Álvaro Pérez, notario de terra en Rianxo no século XIII, quen escribía as súas anotacións en galego. Tamén serven de exemplo a amplía colección de pergamiños medievais de Rianxo e Cambre que forman parte do arquivo privado do hospital real de Santiago de Compostela. Estos textos anteriores a fundación do hospital enumeran as posesións das que se fixo cargo o hospital durante a Mitra Compostelá, e están escritos en galego.

As únicas obras literarias que se coñecen que teñan orixe en Rianxo son as 28 composicións líricas de Paio Gómez Chariño. Estas son a proba que mellor demostra o uso normalizado do galego en Rianxo, pois estas obras demostran que o señor feudal de Rianxo durante o século XIII empregaba o galego para as súas obras literarias.

As únicas obras literarias que se coñecen que teñan orixe en Rianxo son as 28 composicións líricas de Paio Gómez Chariño. Estas son a proba que mellor demostra o uso normalizado do galego en Rianxo, pois estas obras demostran que o señor feudal de Rianxo durante o século XIII empregaba o galego para as súas obras literarias.

Ai Santiago, padrón sabido,vós mi adugades o meu amigo:sobre mar vén quen frores d’ amor ten;mirarei, madre, as torres de Geen.

Ai Santiago, padrón provado,vós mi adugades o meu amado:sobre mar vén quen frores d’ amor ten;mirarei, madre, as torres de Geen.

Ai Santiago, padrón sabido,vós mi adugades o meu amigo:sobre mar vén quen frores d’ amor ten;mirarei, madre, as torres de Geen.

Ai Santiago, padrón provado,vós mi adugades o meu amado:sobre mar vén quen frores d’ amor ten;mirarei, madre, as torres de Geen.

Cantiga de Paio Gómez ChariñoCantiga de Paio Gómez Chariño

Características do Galego en Rianxo

Grazas aos textos e obras anteriores podemos apreciar as características do galego da época en Rianxo:

Morfoloxía• Inexistencia de che : Exemplo “e venho vos dizer” (cantiga de Paio

Gómez)• Pronomes mesoclíticos: Exemplo “se mi quer ben, que lho quer’

eu maior” (cantiga de Paio Gómez)

• Uso de pronomes anafóricos: Exemplo “filha, ca perderedes i” (cantiga de Paio Gómez)

Morfoloxía• Inexistencia de che : Exemplo “e venho vos dizer” (cantiga de Paio

Gómez)• Pronomes mesoclíticos: Exemplo “se mi quer ben, que lho quer’

eu maior” (cantiga de Paio Gómez)

• Uso de pronomes anafóricos: Exemplo “filha, ca perderedes i” (cantiga de Paio Gómez)

-Fonoloxía e ortografía• Hiatos: Exemplo → “paaços de Rriãjo” → (Anotación de Álvaro Pérez)

• Vogais nasais: Exemplo → “ noẼ dito porto de Rriãjo” → (Anotación de Álvaro Pérez)

• Sistema de sibilantes:Exemplos “Disséronm’ oj’, ai amiga, que non” /s/

“e meu coraçón ja pode folgar” /ts/“e dormir ja, e, por esta razón” /Ʒ/“Que muitas vezes eu cuido no ben” /dz/

(Extractos de cantigas de Paio Gómez)

-Fonoloxía e ortografía• Hiatos: Exemplo → “paaços de Rriãjo” → (Anotación de Álvaro Pérez)

• Vogais nasais: Exemplo → “ noẼ dito porto de Rriãjo” → (Anotación de Álvaro Pérez)

• Sistema de sibilantes:Exemplos “Disséronm’ oj’, ai amiga, que non” /s/

“e meu coraçón ja pode folgar” /ts/“e dormir ja, e, por esta razón” /Ʒ/“Que muitas vezes eu cuido no ben” /dz/

(Extractos de cantigas de Paio Gómez)

Sintaxe:• Uso dos posesivos sen o artigo: Exemplo “Mía filha”• Anteposición do pronome átono: Exemplo “e ora vos defend’

aquí”

Sintaxe:• Uso dos posesivos sen o artigo: Exemplo “Mía filha”• Anteposición do pronome átono: Exemplo “e ora vos defend’

aquí”

Léxico:Provenzalismos: “Cobrar”Galicismos: “Façon”Palabras arcaicas: “Adugar”

Léxico:Provenzalismos: “Cobrar”Galicismos: “Façon”Palabras arcaicas: “Adugar”

Decadencia

A partir do século XIV, unha vez comeza a etapa da decadencia na historia de Galicia en Rianxo os Irmandiños derriban a fortaleza de Punta do Pazo (Castelo da Lúa) edificado na desmbocadura do río Té por Paio Gómez Chariño. Este feito demostra que tamén en Rianxo se pasaron por períodos de decadencia como no resto de Galicia, polo tanto tamén en Rianxo o galego foi sustituido polo castelán nos Séculos Escuros.

A partir do século XIV, unha vez comeza a etapa da decadencia na historia de Galicia en Rianxo os Irmandiños derriban a fortaleza de Punta do Pazo (Castelo da Lúa) edificado na desmbocadura do río Té por Paio Gómez Chariño. Este feito demostra que tamén en Rianxo se pasaron por períodos de decadencia como no resto de Galicia, polo tanto tamén en Rianxo o galego foi sustituido polo castelán nos Séculos Escuros.

Conclusión

O galego en Rianxo, e en toda Galicia, tivo a súa etapa de esplendor na que o seu uso estaba normalizado. A perde de prestixio do galego supuxo a súa aparente desaparición, pero a lingua todavía mantivose viva grazas a súa conservación no ambiente familiar e rural dende tempos inmemoriales para así volver a épocas de esplendor no futuro.

Fontes

http://www.omarfeitotradicion.com/es/idade-media http://gl.wikipedia.org/wiki/Historia_da_lingua_galega http://fotosderianxo.com/ http://acuariodeogrove.es/acerca-de/los-origenes-de-la-pesca-en-galicia

/ http://campus.usal.es/~3charta/34.html http://ilg.usc.es/itgm/#wrapper http://sli.uvigo.es/DDGM/index.html http://estromatolitos.blogspot.com.es/2012/06/paio-gomez-

charinho.html http://books.google.es/books?

id=OSJ2AgAAQBAJ&pg=PA43&dq=los+testamentos+del+hospital+de+santiago&hl=es&sa=X&ei=f_McU4ObMciO7QbgkIHYDw&ved=0CEQQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false

Libro de texto