Nafarkaria Ostirala, 1996ko otsailaren 9a

K

Artxiboetako euskal

harribitxiak • Franko ahaztuta eta zokoratuta egon

badira ere, 1882tik 1928ra bitarte Iruñeko Udalak antolatutako literatur lehiaketak arrakasta

handia izan zuen. Haien artean urtero proposatzen ziren

euskarazko gaiek ere lan sorta interesgarria

—eta, batez ere, harrigarria, euren berririk ez baitute askok—

sortu zuten. Azpimarratzekoak dira 1926 eta 1928ko deialdiak, azken biak, hain zuzen ere. 1926an Federiko Garralda

idazleak Otsagabiako haur jostaketei buruz zaraitzueraz aurkeztu zuen lanarekin jaso zuen lehen saria,

gaur arte argitaratu gabea, eta, antza,. ezezagun askoa.

1928an, bestalde, On Kixote-ren IX. kapituluaren itzulpena

proposatu zen lehiaketaren sail batean, eta idazle sorta oparoak

erantzun zion deiari: Orixe, Lizardi, Irigarai... 1928an desagertu

ziren zortzi ekitaldi izan zuten sari hauek. Soilik Iruñeko Artxiboak

dauka, antza, haien berri. •

1 FELIPE RIUS |

Lamerica ezinezkoa Lamerica filmean agertzen diren alba-niarrak noraezean dabiltza, igande goiz batean infernuan barrena pa-seoan ibiliko bailiran. Greziako muge-tara edo Italiara eraman ditzaketen itsasuntzietara hurbiltzen dira pauso lasaiaz, inolako presarik gabe, esku hutsik, galtzeko deus ez dutenen pa-txaraz, beren etxe aurretik etsaiaren gorpua ez dela sekula pasako dakite-nen bakea aurpegian isladaturik. Ahal dutenean itsasuntzietara igotzen dira telebistak iragarritako lurralde mires-garrira iritsi nahian, baina ez zaie desio handirik ikusten, patuak agintzendiena egiten ariko bailiran mugitzen dira alde batetik bestera. Azkenean batzuk be-ren ametsetako Mendebaldera iritsiko dira, eta beste lurralde batzuetatik ai-legatutakoekin bilduko dira Alexander-

platzen, Milanon edo Madrilgo kale zahrretan, eta beren aurpegietan ihe-saldia hasi aurretik zuten harridura keinu berbera irakurriko dugu, beren buruari «hau al da dena?» galdetuko baliote bezala. Angelopoulos eta Gian-ni Amelio bezalako zinegileek modu ederrean azaldu digute Europako ekialdearen hondamendia, hasi baino egin ezduen peregrinazio krudel baten gogortasuna erakutsi digute, eta mi-lurte bukaera hontako hamaika sarras-ki bezalaxe pantaila batean ikusi dugu garrantzi handirik eman gabe. Azken finean haiek infernutik datoz eta gu paradisuan bizi gara, baina piska bat pentsatzen hasiz gero, gobernua erori zela jakin bezain laster errepideetara telebistan ikusitako irudierTbila atera zirenak eta gu ez gara horren ezber-

dinak. Egongelan eserita gauden bi-tartean gure gogoa noraezean dabil garbi agertzen ez zaigun zerbaiten atzetik, eta bideetako albaniarrak gure desorientazioaren metafora bat baino ez dira. Batzuetan ematen du denok goizalde batean erdi lotan telebistan ikusitako irudi berbera harrapatu nahi dugula eta errepidera ateratzen gare-nean eroritako mitoak eta suntsitutako utopiak besterik ez dugu aurkitzen. Ordezko mitoak ez dira inon ageri, or-dea, eta batzuk itsasuntzietara igotzen diren bitartean besteok amets egiten dugu egongelako besaulkian bolume-nik ez duen telebistari begira, nahiz eta jakin badakigun gure Lameñca parti-kularra, uholdeka datozen ekialdeko hiritarrena bezala, gero eta urrutiago dagoela. X

Nafarkaria OSTIRAIA,

OTSAILAK

:GURE AUKERAK

K O N T Z E R T U A K

Iruñea: Hamlet eta Flitter taldeek Nafarroako Antzerki Eskolan kontzertua eskainiko dute gaur gaueko lO.OOetan. Sarrerak au-rretik erosiz gero 1.000 pezeta balio du eta takilan 1.200.

Gares: Funda Mental aretoan Mu-lero eta Dj J u a n taldeek joko dute gaur gaueko l.OOean. Sarrerak 1.000 pezeta balio du. Leku be-rean ba ina bihar La Barberia del Sur taldeak joko du 23.00etan. Sarrerak, aurret ik erosita 1.200 pezetan eta takilan 1.500ean.

Burlata: Malafama taldeak Black Rose t abernan joko du astear-tean, hilak 13, 20.30etan.

Iruñea: Desoreka taldeak Termi-nal t abe rnan kontzer tua eskai-niko du datorren ostegunean, hilak 15, gaueko 9.30etan. Iruñea: Reverendos dantza lekuan Tom Principato taldeak joko du ostegun hone tan 22.00etan. Sa-rrerak aurret ik 1.300 pezeta ba-lio du eta takilan 1.500 pezeta.

Iruñea: Gaiarre antzerkian Eus-kadiko Orkestrak joko du arra-tsaldeko 7.45etatik aitzina. Emanaldia datorren asteazke-nean izanen da.

A N T Z E R K I A

Iruñea: Alegria t abernan Terapia de grupo taldeak antzerkia es-kainiko du heldu den ostegu-nean, gaueko 9.30etan.

Iruñea: Gaiarre antzokian Retablo de la abadia antzezlana eskaini-ko da gaur eta bihar arratsaldeko 8.00etan.

E R A K U S K E T A K

Lizarra: Gustavo de Maeztu mu-seoan J o a n Miro margolari ka-laluniarraren lanak daude ikus-gai otsailaren 28a bi tar tean.

Iruñea: Gotorlekuko Mixtos are-toan Munduko intsektu arraroe-nak e rakusketa dago ikusgai otsailaren 29 bi tar tean. Lane-gune tan 17.30tik 20.00etara arte dago zabalik eta ja iegunetan 12.00etatik 14.00etara.

B E R T S O S A I O A K

Arantza: Jok in Sorozabal eta Se-bas t ian Lizaso igandean bertso kantar i ibiliko dira. Emanaldia egun osoz eta plazan eta osta-t uan izanen da.

Sara: Igandean, Amordia aretoan, 16.00etan bertso jaialdia izanen da. Esti txu Arozena, Aitor Men-diluze, J o n Enbeita, Jexux Ar-zallus, J e a n Pierre Mendiburu eta Fermin Mihura bertso kantar i ariko dira.

M E N D I I B I L A L D I A

Iruñea: Nafarroako Goi Mendi Es-kolak, etziko, Bardeetara mendi ibilaldia antolatu du. Orreagako ardi bidea bizikletaz egiteko au-kera ere badago. Parte ha r tu nah i duenak edo informazio gehiago lortu 10 78 48 telefonora dei de-zake.

Jon Alonso

Euritea

Lehengo egunean Xabier Olarrak (Olarra jar tzea bakarr ik otu zait has ieran, eta izutu egin naiz horrek ekar litzakeen ondorioak pentsatze hutsarekin) E G U N KARisko nazionalean gogorarazten zigun, beste hitzekin eta hain bere duen

grazia eta ironiarekin, baina, h a u auzo ba t baino ez dela. Eta txikia, gainera. Es ta tuko, Europako, m u n d u k o bazter auzo txiki.

Kasik kon tu ra tu gabe, madarikazio biblikoa bezalakoa zen lehortea etorri zitzaigun auzora, eta orain, kon tu ra tu gabe ere, sekulako euri tea etorri zaigu, dirudiela erreka, ibai, urtegi eta gainerakoek, atertzen ez b a d u — eta idazten ari naizen une hone tan ez dirudi horrelakorik ger-ta tuko denik— gainez egingo dutela u n e batetik bestera. Auzoan itotzen ari gara.

Ur falta zela eta kezkatzen has i zirenean auzo

hone tan nor den guztiak bere alea jarr i zuen: ba tzuk arraul tzak erosi, beste ba tzuk arraul-tzak mojenetara e raman , mojek berek euren errezoak eta zelebrazioak egin; mota guztietako sazerdoteek gisa askotako prozesioak era tu zi-tuzten, ha inba t herr i tan s a n t u a a tera zuten pasiatzera, bazter guztietan errogatibak en tzun ziren.

Goikoak en tzun zien, gezurra badirudi ere, eta orain, to, u ra , baldeka. Auzo txikia izanagatik ez dezatela euren p u s k a falta. Ez al zenuten nahi? Bada, ito zaitezte. Orain eske eta eske. ibilitakoek diote haiek ez dutela kulpa. E r rua beti a ldamenekoarena da, noski. Eur ia ari du eta ez dago itzulbiderik. Orain a terbea bila eza-zu.

Eur ia ari du etengabe, ba ina ez dario ura . Herra dario.

asteko pertsonaiak

Juan Tamariz Magoa

• J u a n Tamariz magoa I ruñean izañ zen estreinakoz iragan as tear tean eta as teazkenean. Tamarizek Nafarroako h i r iburuko Gaiarre antzokian eskainitako magia e rakuske ta oso a r r akas t a t sua izan zen eta j ende anitz bildu zen Magia potagia bere emanaldia ikustera . Tamarizek horren

. aurret ik p ren tsaur rekoa eman zuen. Magoak ez .dela m u n d u k o onena bazioen ere, «eleganteena» dela erants i zuen. Era berean, hitzetik hortzera gauzak egitea gusta tzen zaiola adierazi zuen eta publ ikoaren par tehar tzea ezinbestekotzat jo zuen. J u a n Tamariz 1970ean has i zen lanean eta geroztik leku batet ik bes tera dabil bere abilidadea e rakus ten . Magia ezezik, hitzaldiak ere ematen ditu.

Iñaki Cabases Nafarroako Industria sailburua

• Iñaki Cabases Nafarroako Industr ia sa i lburuak herrialdeko enpresak garatzeko 500 milioi aur r ikus iak daudela iragarri zuen aste hone tan . Dirua enpresa txiki eta er tainentzat izanen da eta indus t r ia garapenerako programen bidez jaso ahal izanen da. Aipatu programak duela bi ur te hi tzar tu zituzten Nafarroako Gobernuak eta Espainiako Industr ia En-presa Txiki eta Er ta inetako Ins t i tu tuak. Indust r ia sa i lburuak er ran zuenez, programa h a u e n bidez Administrazioak euren f inantzaketa eta industr ia j a rdue ra hobetzeko t resnak eskaini nah i dizkie enpresa txiki eta ertainei. Enpresa h a u e k garrantzia du te herr ialdean, beraien esku daudenez % 60 lanpostu .

ahaztu g ab e!

L E H I A K E T A

Zangoza: Apirila eta iraila bitar-teko Udalaren kul tur egi taraua jasoko duen tr iptikoaren azala egiteko, diseinu lehiaketa anto-latu du Zangozako Udalak. Parte h a r t u nah i duenak martxoaren 5a baino lehen aurkeztu beharko du bere lana Zangozako Udaleko Kultur Etxean, eguerdiko ordu ba ta eta erdiak baino lehen. La-n a k 21x21 zentimetroko neurr ia izan beharko du eta paper gai-nean egin beharko da, bi t inta erabiliz. Lana kartazal batez ba-r r u a n aurkeztu beharko dute partehartzaileek. Kartazalean lanaren izena jarr i beharko dute eta.beste kartazal ba tean, berriz, izen-abizenak, NAN zenbakia, telefono zenbakia eta adina.

Aurkeztutako lan guztien ar-tean garailea aukeratzeko epai-maha ia osa tuko du Zangozako Udaleko Kultur Batzordeak. Ira-bazleak 75.000 pezetako saria e skura tuko du. Aurkeztutako lanak Zangozako Udalaren esku geldituko dira lehiaketa amai tu-ta. Hala ere, guztiekin erakuske-ta egiteko aukera aztertzen ari dira Udaleko a rdu radunak .

adi!

Euskalerria Irratia FM 91,4

Egunero astelehenetik ostiralera, Zokobetailu goizeko lO.OOetatik ll .OOetara.

Xorroxin Irratia FM 107,5

Egunero 20.00etatik 22.00etara Karakola segi hola gazteendako saioa.

Aralar Irratia FM 106,2

Astean zehar 13.30etatik 14.00etara-, ber tako bizilagun eta per tsonaia ospetsuei elkarrizke-tak.

Karrape Irratia FM 107.8

Astean zehar, 12.20etatik 12.35etara Gauza guztien gaine-tik, ede r t a suna eta osasuna , sukaldari tza, ohi turak.

Nafarkaria OSTIRALA,

OTSAILAK

Izaba

Izabako Udalak ez du hartzari buruzko lan batzordean parte hartu nahi

Hartza desagertua dagoela dio, eta hura berreskuratzeko Gobernuak onartutako plana bideraezina dela

| f | afarroako Gobernuak ILi onartutako Hartz arrea Berreskuratzeko Pla-nak eztabaida sortarazi zuen Erronkariko bailaran bertako ordezkarien au-rrean aurkeztu bezain las-ter. Aipatu plana aztertze-ko, hain zuzen, lan batzorde bat sortu da. Erronkariko ibarreko Biltzar Nagusiak abenduaren 16an onartu zuen batzorde horretan parte hartzea. Urzainki eta Izabako Udalak, ordea, aur-ka agertu dira.

Femando Hualde / Izaba

NAFARROAKO GOBERNUAK proposatuta eta, Urzainki eta Izabako Udalak au rka zeudela Erronkari ibarreko Biltzar Na-g u s i a k a u r r e k o a b e n d u a r e n 16an onar tu ta , lan batzorde ba t sor tu da Hartz arrea Berresku-ratzeko Plana aztertzeko. Hala ere, talde horrek arazo handiak izan ditzake normal tasunez lan egiteko, Izabako Udala ez baita-tor ba t Nafarroako Gobernuaren jokabidearekin. Horren ondorio izan da Izabako agintariek lan batzordean parte ha r tu nahi ez izatea, eta Izabako udalerriare-kin zerikusirik du ten gaiez era-bakiak har tzearen aurka egotea.

Bitartean, erronkariarren eta Nafarroako Gobernuaren ar tean osatutako lan batzordea urtarri-laren 22an bildu zen lehenengo aldiz, Ingurugiro Departamen-tuko ordezkariak eta Erronkari-ko sei herri tako — zazpi dira guz-tira— agintariak ber tan zeudela.

I z a b a k o U d a l a k a u r r e k o abenduaren 27an erabaki zuen bilera horre tan ez egotea eta, aldi berean, j endaur rean salatu zuen Har tza Ber re skura t zeko P lana i n p o s a t u t a k o a dela. «Kontuan ha r tu t a ez zutela Izaba gogoan izan Planaren aurkezpena egin aurretik, ondoren eta Nafarroako Aldizkari Ofizialean a rg i t a ra tu baino lehen, argi tarapena gel-diarazteko eska tu zen, zertarako eta lehenengo aztertu eta, geroa-go, gaiarekin zerikusirik du ten guztien artean, denok batera eta kidez kide, Frantziako Pirinioan egindakoaren antzeko proiektu berri ba t gauzatzeko; baina ez zuten onar tu posibilitate hori, eta handik aste gutxitara argitaratu zen Nafarroako Aldizkari Ofizia-lean», a d i e r a z i z u e n I zabako Udalak aipatu erabaki ha r t an . Herri horretako alkate Angel Luis de Miguelek gogora ekarri zituen Del Castillo kontseilariak, aurre-ko azaroaren 22an Parlamen-t u a n e g i n d a k o a g e r r a l d i a n , Erronkari au rka ager tuta ere

Izabako Udalak errefuxatu egin du Hartza Berreskuratzeko Plana. F E R N A N D O H U A L D E

Hartza desagertutzat jo nahi du Izabako Udalak. F E R N A N D O H U A L D E

Angel Luis de Miguel: «Ezin dugu Nafarroako Gobernuak hartza berreskuratzeko inposatu nahi digun plana onartu,

hartz arrea dagoeneko desagertua delako»

Plana onar tu egingo zela esanez botatakoak. «Onartzea erabakita badago —dio De Miguelek—, argi gelditu bada gure iritziak edo egin ditzakegun ekarpenek ja-so t zen d u t e n m e s p r e z u a , e ta sujerentziak edo oharpenak egi-teko posibilitatea baino ez badi-gute uzten, ez dauka zentzurik lan batzordean par te hartzeak, zer eta aurret ik erabakitako tes tu batetaz aritzeko inolako aldake-tarik egin ahal izan gabe».

Hartz arrea desagertua dagoela uste du Udalak • Del Castillo j a u n a k Par lamentuan esan b a d u ere Erronkari ibarrak Hartza Be-rreskuratzeko Planaz informazio ugari j aso dituela, Izabako udal-batzak behin eta berriro adierazi du Ingurugiro Depar tamenduak ez duela batere informaziorik e m a n : «Ezarr i b e h a r z i g u t e n proiektuaren berri eman baino ez dute egin, eta Planaz soilik ari tu dira; inoiz ere ez digute informa-ziorik eman hor ren bideragarri-t a s u n a r e n fun t s teknikoaz, are gutxiago Izabako gizartean eta ekonomian epe labur eta luzean izango duen eraginaz ere».

Ba ina Izabako Uda la ren t za t Planak, ezarritakoa izateaz gain, badi tu ha inba t aka t s tekniko, eta, ondorioz, bideraezintzat-jo-t zen d u . «Zientzi lar i g u z t i e k onartzen dute har tzaren iraupe-n a ga ran t i za t zeko b ide r aga r r i d e n g u t x i e n e k o ale k o p u r u a

50ekoa dela, ahu l eta endogami-koa delako. Kontuan ha r tu t a Na-farroan hartzik ez dagoela, eta Planak alerik ez ekartzea aipa-tzen duela, nola tan izan daiteke Lurralde Antolamendu eta In-gurugiro kontseilaria guztiz bide-raezina den Plan ba t aurkezteko bezain axolagabe?».

Hori guztia gutxi balitz bezala, Izabako Udalak Nafarroako Es-pezie Babes tuen Katalogora jo-tzeko asmoa du; izan ere, u s t e du ^iartz a r r e a k N a f a r r o a n e g u n a u e n egoerari ongien egokitzen zaion definizioa, 2 / 1 9 9 3 Legea-ren arabera, espezie desager-tuarena dela, eta ez desagertzeko arriskuan dagoen espeziearena.

Ja r re ra irmoa agertu b a d u ere, Izabako Udala prest dago hitz egiteko Lurralde Antolamendu eta Ingurugiro Depar tamentua-rekin. «Ingurugiro zerbitzuarekin sortu diren desados tasunak gu-txitzeko asmoa dugu — dio Angel Luis de Miguel alkateak—. Gure ar tean komunikazio erraz eta etengabea izatea gus ta tuko li-tzaiguke, ba ina sektore guztiak —basogintza, abeltzaintza, elu-rra, tur ismoa, industr ia , bai ta Ingurugiroa ere— barne ha r tuko di tuen proiektu global ba tean lan egin nah i dugu, eta ez etorkizu-nean egin daitezkeen proiektuak hipotekatuko dituzten proiektu p a r t z i a l e t a n ; ho r r ega t i k , ezin dugu onar tu har tza berreskura-tzeko ezarri diguten plan hau». X

9

Nafarkaria OSTIRALA,

OTSAILAK

Literatur lehiaketetako altxorra Iruñeko Udalak 1882an hasi zituen euskarapko deialdietan lan bitxiak aurkeztu ziren

araitzuko haur josta-keten inguruan Fe-

deriko Garraldak idatziriko lan ezezaguna, euskal itzul-pengintzan aro berri bat zabaldu zuen 'On Kixotea' Orixeren lana edota Iruñe-rrian eta Estel lerrian 1926an erabiltzen ziren euskarazko hitzen bilduma dira, besteak beste, Iruñe-ko Udalak 1882an antolatu zuen literatur lehiaketaren artxiboan aurki daitezkeen harribitxi batzuk.

Alberto Barandiaran / Iruñea

ASKIEZEZAGUNA b a d a ere, Iru-ñeko Udalak antola tutako lite-r a t u r l e h i a k e t a r e n h i s t o r i a 1882an has i zen, orduko Sanfer-m i n e t a n . L i t e r a t u r a ezez ik , zientzia eta ar te lanak ere baziren deialdiaren ba r ruan , eta musika, pintura , historia, ikerlanak, poe-sia eta l i teratura gaiak tarteka-tu ta zeuden, sari ezberdinetan bana tu ta .

1882koan horietako bakar ra izan zen euskaraz: Nafarroako e rakundeak goresteko bertsoe-tarako deialdia. Joaqu in Larreta Arzak jaso zuen lehen saria Ira-kurgaya: Miluzeko zubia lañare-kin. Akzesita Claudio Otaegi j au -nar i eman zioten San Francisco Javier Jaunari Nafarroaren azke-nac lanarengatik.

Hurrengo ur tean , 1883an, be-rriro egin zuen deialdia Iruñeko Udalak, Oraingoan bi izan ziren euskaraz egiteko proposatu ziren ga iak : Na fa r roako h i s t o r i a r e n pasar te bat i buruzkoa bata , eta poesia bukolikoa bestea. Carme-lo Etxegaraikoak jaso zuen lehen saria lehenean, Pedro Bereterre-ko, guizon illezkorra lanarenga-tik, eta Felipe Arrese Beitiak bi-garrena, Baserritar baten kantua izenekoarengatik. Poesia sailean ere akzesita eman zitzaion Zo-riontasuna i d a z k i a a u r k e z t u zuen Claudio Otaegiri.

1884ko deialdian hi ru izan zi-ren euskarazko ga iak :Euskaraz-ko odak — Carmelo Etxegarai-koak irabazi zuen Euskara ill ez-kero lanarengatik, eta Claudio Otaegiri akzesita eman« zioten Euskarañ kantachoa idazkia-rengatik—, euskal oh i turan oi-narr i tu tako kondaira —Etxega-raik berak irabazi zuen, Bizi bedi Nafarroa l a n t x o a r e k i n —, e t a koadro dramatikoa, gai librean —Victoriano Iraolaren Lendabizi-co sagua idazkiari akzesita eman zitzaion—.

1885ean gai eta partaide be-re t suak aurki ditzakegu. Bertso sailean Felipe Arrese Beitiak ira-bazi zuen Anchinaco denboran idazkiarekin, eta poesian Carme-lo Etxegaraikoaren Euskal Erñ-yañ nagusi tu zen.

1886an deialdia egin zen be-r r i ro , e ta e u s k a r a z k o s a i l e an poes ia a t e r a zen l e h i a k e t a r a , baina saria eman zutenik agiririk ez dugu aurki tu Iruñeko Udaleko artxiboan.

Hortik aur re ra eten luzea izan zuten sariok, 1907ra arte, ha in zuzen. Sail baka r ra proposatu zen o rduan euskaraz —Nafa-rroako Foru Orokorrean azaltzen diren euskal hitzen indizea, bere i tzulpenarekin eta analisi etimo-logikoarekin—, ba ina ez zen lanik aurkeztu. Hortik beste eten ba t izan zen 1926ra arte.

1926an Damaso Intzakoa epaimahaian • D a m a s o Intza-koa aita kaputxinoa azaldu zaigu o rduan epaimahaikoen ar tean. Iduriz indarberri turik zegoen ur-te h a r t a n lehiaketa, 32tik gora sar i proposatu baitziren, horien ar tean sei euskaraz: atsotitzei b u r u z k o a , Azkueren hiz tegian jaso gabe dauden hitzen bilketa, e u s k a r a k o r d u r a k o ga ldu t ako hitzen bilketa, nafar foruei bu-ruzko eta euskal paisaiei buruz-ko lan poetikoa, eta euskal jokoei

Claudio Otaegik eta Carmelo Etxegaraik

irabazi zituzten 1882tik 1886ra bitartean Iruñeko udalak

antolatu lehiaketako euskarazko sari

gehienak «s»

Iruñeko Artxiboan dago jasoa 1882tik 1926ra bitarteko lehiaketen informazioa. J O X E L A C A L L E :,...

buruzko beste bat . Desagertutako hitzei buruzkoa

eta paisaiei buruzko poesia ez ziren azkenean sari tu, akaso di-rurik nahikoa ez zelako izan de-nendako.

Damaso Intzakoak sarien in-g u r u a n bere proposamenak egin zizkienean epaimahaikoei berezi-ki azpimarra tu zuen horietako bat: Azkueren hiztegiak argita-ra tu ez zituen hitz berrien ingu-rukoa, ha in zuzen ere. Intzakoak «ederra eta bitxia oso» deritzo Pas to r Arraiozko k a p u t x i n o a k I.H.S. i zenburupean aurkeztu ta-ko lanari, 1.546 hitz dakartza-lako, alfabetikoki b i lduak eta zein herr i tan jaso diren zehazki aipatu ondoren. Intzakoak, bere gu tunean , 500 pezetako saria ematea proposatzen die epai-m a h a i k o e i , l a n a r i z e g o z k i o n e h u n pezeten ordez. Ez zioten aintzat h a r t u proposamena.

Pastor Arraiozko kaputxinoak Azkueren

hiztegian jasoak ez ziren 1.546 euskal hitz bildu zituen Nafarroan

barna 1926ko lehiaketan plazaratu

zuen lanean

Arlo horre tako beste lan ba t ere azpimarratzekoa da euskal tza-learen ustez, 490 hitz dakartza-na , ha in zuzen ere. Artxiboan ez dago j a soa lan hor ren autorearen izena.

Atsotitzei bu ruzko saria Ainge-ru Irigaraik jaso zuen, Euskara garbia ikasteko l a n a r e n g a t i k . Hau izan zen aurkeztu zen lan bakar ra . Foruei buruzko sai lean bi lan jaso ziren, ba t Larraundik eta bes tea Baztandik, ba ina ez b a t a k ez bes teak ez zuten epai-maha ikoaren oniritzirik jaso, eta «kaskarrak» zirela dio bere era-bakian. Haur jos take te tan aurki daiteke, no lanahi ere, lehiaketa haue t ako bitxikeria aipagarrie-na : Aurendako dostatzia da osa-suna bilatzea izenekoa. Hau-r rendako sar iak ere baziren, er-daraz eta euskaraz, .eta azken h a u e n ar tean azpimarragarria da Aldaztik etorritako lan franko,

Haurrendako sariak ere baziren

deialdietan, eta azpimarragarria da

\ldaztik etorritako lan franko, hain segur

hango andereñoaren bultzadarengatik

hain segur hango andereñoaren bul tzadarengat ik.

Lehiaketa honek 1928an izan zuen berriro deialdia, e ta gaiak ere aurreko edizikoen bere t suak izan ziren. Historia, nekazaritza, arkeologia, musika , l i teratura.. . , eta euskarazko hi ru sail: euska-razko plegu solteak eta prokla-mak, inpr imatuta edo eskuz egi-nikoak, garaiko ortografiarekin kopiatuta; jatorriz euskarazkoak d i r en hitzaik, N a f a r r o a n g a u r egun erabiliak eta oraindik Aka-demiaren hiztegian bildu gabeak; eta Cervantes idazlearen On Ki-xotearen IX. kapi tu luaren bertsio l i t e r a r i o a , E u s k a l t z a i n d i a k a rau tu t ako ortografiarekin. Az-ken lan honen saria 300 peze-takoa zen, eta aurreko biena 150 pezetakoa.

Erdarazko sail gehienen or-dainsar ia 750 pezetakoa zen. Sa-riak uztai laren 12an b a n a t u zi-ren Gaiarre antzokian.

Inongo hiztegitan bildu gabeko euskal hitz sorta • Lehensa i lean ez zen saririk b a n a t u , eta biga-r ren sailean Luis Belzunegi Arru-tiren Ocelan izeneko lanak jaso z u e n m e r e z i m e n d u a , D a m a s o Intzakoak, J e s u s Aranzadik eta Miguel I n t x a u r r o n d o k osa t zen zu ten epaimahaikoen iritziz. Lan baka r r a izan zen hau , eta auto-reak Nafarroako hego-mendebal-dean —Lizarra, Gares, Mendigo-rria...— eta I rañerr ian erabilita-

Nafarkaria OSTIRALA,

OTSAILAK

1928an 'On Kixote'-ren IX. kapitulua itzultzea zen gaietako bat, eta Orixe beldur zen hiru lan tajuzko

aurkeztuko ote ziren. Bost saritu zituzten

1928ko uzta loriatsuak besterik pentsarazteko modua ematen bazuen ere, ez zuen jarraipenik izan lehiaketak,

eta 1985era arte itxaron behar izan zen

ko eta jatorriz euskarazkoak zi-ren hitzak jasotzen zituen bertan, eta Damaso Intzakoak dioenez, «inongo euskal hiztegitan bi lduak ez daudenak».

Halaber, Historia sailean topo-nimiari.buruz aurkeztutako Mal-karra izeneko lana ere bereziki saritzea proposatzen die kapu-t x i n o a k e p a i m a h a i k o e i , «lan aparta delakoan». Bertan biltzen dira Iruñerriko ha inbat toponi-mo, baina lan hori ez dago egun urte har tako informazioa bi lduta duen artxiboaren pleguan. Na-farroako toponimian maisu izan den J imeno Jur ioren ustez, lan hori Ignacio Baleztenak egin eta gero Javier bere semeak Temas de cultura popular sailean argi-taratu zuen bera da.

Lan h a u erabili izan dute fran-kotan udal artxibariek Iruñeko toponimiarako, eta J imeno J u -rioren aburuz, k a s t e r samar ra da. «Baleztenak argi taratu zuen gero Zaragozan eginiko kongresu batean zerrenda osoa, eta gaur egun onargaitza da egin zuen lan hura . TopOnimo asko a s m a t u eta kokatu zituen nah i izan zituen eran, eta Erdi Aroan pa ra tu zi-tuen garai h a r t a n ez zeudenak. T o p o n i m i a r e k i n j o l a s t u eg in zuen».

On Kixotearekin Orixe, Lizardi eta Irigarai • A r r a k a s t a h a n d i e n a izan zuena, nolanahi ere, On Ki-xotea-ren IX. kapi tu luaren itzul-pena izan zen, 17 lan aurkeztu baitziren. Horien artean, izen ezagun askoak, benetako adi-tuak: Nicolas Ormaetxea Orixe, Jose Maria Agirre Lizardi, Ainge-ru Ir igarai . . . B a k a r r a r e n d a k o saria izanik ere, aurkeztu ziren lanen mailak l i luratuta edo, Da-maso Intzakoak bost sari ematea gomendatu zien epaimahaikoei, «bidali tako idazk iek a h a l e g i n handia eska tu dietelako autoreei eta lan hori ez zelako behar be-zala esker tua izango sari eta do-mina bakar batekin, zilarrezkoa izanik ere». Orixeren Pignus si tuleris.Jirminifesta videbis izena zuen lana izan zen, hortaz, 300 pezetako lehen saria j aso zuena, e ta B u e n a v e n t u r a Oie reg iko apaiza izan zen bigarren sariaren har tza i lea , Bidaso i z ena rek in a u r k e z t u z u e n a r e n g a t i k . Bi itzulpen bidali zituen Altsasuko k a p u t x i n o e t a n zegoenak , b a t itzulpen zuzena eta bestea librea, eta azken h a u sar i tu zuen epai-mahaiak.

Hirugarren saria Aingeru Iri-garaik aurkeztutako Begira ne-zak... lanarendako izan zen, eta laugarrena Lizardiren II etzai-tean... izenburua zuenarendako. Azkena, bosgarrena, Pasai An-txoko J u a n Garbizu Salaberriren Urretxindor izeneko i t zu lpena-rendako izan zen. Harrigarria bada ere mota honetako lehiake-ta estu ba tean hainbeste sari eman izana ez bide zen okerra izan Damaso Intzakoaren iritzia

lanen mailari zegokionez, Orixe-ren itzulpen h a u eredugarritzat jo izan baita ondoren, «zentzuzko itzulpenaren aroa» zabaldu zue-lakoan, Xabier Mendiguren Be-reziartuk argitaratu berri duen Euskal itzulpenaren historia la-burra l iburuan jaso duen bezala.

Hasteko, harrigarria suer ta tu omen zitzaien partaideei itzul-pengintza sari bihurtzea, eta ho-rrek aro berria zekarrela-eta po-zik azaldu zen Orixe, berak sa-riaren berri izan eta berehala Euzkadi a ld izkar ian p l aza ra tu zuen Certamen y un cursillo. En-s e ñ a n z a s a r t i k u l u a n . Idazlea beldur zen, Paulo Iztuetaren Ori-xe eta bere garaia Vl iburuan jaso duen bezala, Kixotearen esaldien e r a i k u n t z a b ihu r r i aga t ik h i r u itzulpen taxuzko ere ez zirela agertuko, baina us tea ustel ger-ta tu zen. Gainera, horrelako le-hiaketa motak bide ematen zuen itzultzaileek besteen lanak azter zitzaten, eta Orixek eta Lizardik elkarri igorri zizkioten idazkiak. Azken h a u mirestuta gelditu zen irabazlearen lanarekin. «Meritu handiko lana da» azaldu zuen Euzkadi a l d i z k a r i a n , «gehiago p e n t s a t u t a h i z k e r a r e n j e i n u a harrapatzeko ezen ereduari hi-tzez hitz jarraitzeko». Lizardiren u s t ez , i t z u l p e n a edozein hiz-k u n t z a k n a h i k o z u k e e n a r e n mailakoa zen, eta horrek poza areagotu egiten du idazlearen-gan, «mende honen azken laur-denean euskal l i teraturak izan duen aurrerapen zoragarriaren ideia labur tu ta eman dezakeela-ko».

Uzta loriatsu eta eder honek b e s t e r i k p e n t s a r a z t e k o b e t a ematen bazuen ere, ez zuen ja-r r a ipen ik izan l eh iake tak . Ez gogo fa i ta zegoelako, In tzako anaia gogotsuak proposatu zi-tue lako h u r r e n g o u r t e e t a r a k o gaiak —Tobiasen l iburu sakra-tua ren itzulpena, Jorge Manri-quek bere aitaren heriotza zela-e t a a r g i t a r a t u t a k o p o e s i a r e n itzulpena, sagar eta sagarrondoei buruzko ikerketa...—, ba ina bes-te us teak — ez dago horri buruzko er referentz iar ik lehiaketei b u -ruzko dokumentazioan— nagu-situ ziren. Lehiaketaren tradizio honi jarra ipena eman nahi izan zion gero Olabe F u n d a z i o a k , 1929ko ekainean, eta euskaraz-ko sailetan —prosa eta poesia— 2.000 eta 2.500 pezetako sariak eman ziren ur te har tan . Dipu-tazioaren dirulaguntza ere jaso zuen lehiaketak, baina gerrak nahas i egin zuen dena, eta hortik aurrera Fundazioa apaizkumeei eta neskato behar tsuei dirula-guntzak ematen aritu zen, dese-gin zen arte.

1985an, sor tu berria zen Eus-kara Zerbitzuaren bultzadare-kin, euskarazko literatur lehia-ketarako deialdi berria egin zuen Iruñeko Udalak egile berrientza-ko, eta 199lko etenarekin, gaur egun arte jaxraitu du.

Zaraitzuerazko testu ezezaguna DUDARIK gabe, 1926ko deialdian h a u r jostaketei bu-ruzko euskarazko lanen sailean sar i tu zuten Aurrendako dostatzia da osasuna bilatzia idazkia da lehiaketa h a u e n ha-rribitxirik azpima-rragarriena. Otsaga-biako haur rendako hamabi jostaketa eta hamabos t pipitaki —asmakizunak— daude bi lduak lan harrigarri honetan, euren izenekin eta jostatzeko manera-rekin. Lana s ina tu ta ez badago ere, sarien ordainketa agirietan azaltzen da Federiko Garralda otsagiarra-ren izena. Zaraitzue-raz hamaika lan idatzi eta argitaratu zuen albaitari eta idazlea h a u 1880an jaio zen, aita Ziriako Garralda euskaltzale eta idazlea zuela.

EusTcal Esnalea al-dizkariak jaso zituen gehienbat Garralda-

ren lanak, eta gaiak he-rriko kontuak , albaitari-tza eta narrazio laburrak zituela. Txema Larreak eta Periko Diez de Ultzu-r runek 1985ean karri-ka r a tu zuten Nafarroako euskal idazleak (I) la-nean, alabaina, ez dago a ipa tu lan hori idazleari buruzko zerrendan, ezta J o n Bilbaok eginiko bi-bliografia lan mardu lean ere. Gure iduriz, argita-ragabea eta ezezaguna da lantxo hau , Pablo Fermin Irigarai Larreko idazleak ere esaten due-lako, Garralda 1929an hil zenean bere gainean idatzi zuen lantxoan, 1925ean Euskal Esnalea-n argi taratutako Abelgo-rriak lana izan zela Ga-rra ldaren azkena. La-rrekok kezka ere azal-tzen zuen idazkian za-rai tzueraren etorkizu-naz. «Nolanahi den dela Garralda ' tar Federiko j a u n zena ginuen orai artio Sarasaitzu 'ko eus-kal-idazle ikasiena eta langilena. Ura kendurik, ez dakigu aterako den

beste norbait arek be-zain ongi egin dezake-nik. (...) Eta

Sarasai tzun 'n , ez ote da oraiñik norbait agertuko guri e rakus teko bedere eta ango euskara ren be-rri emateko?». Haur jos-taketei bu ruz orain ar-gi taratua izan daiteke ha ren azken lana, eta desagerturik den eus- , kalkiaren lekukotasuna emateaz gain, gerta dai-teke aberasgarr i etno-grafiaren ikuspuntut ik , zehaz tasun osoz ematen bai tu haur- jo lasen berri.

Mirrix-marrax izene-koa da Garraldak da-kar ren lehen jostaketa. Ezagun askoa da orain-dik inguruan, eta bere-ziki interesgarria da autoreak egiten duen azalpena. «Mirrix ma-rraxarekin asi biardut , lemiziko aur ren dostara baita. Txikin drenian au r rak t roxuan daude-nian orañik, lepotik ti-linton errmanez murrtxatzeko kirkilara, eta u r ran to ikusirik bere ezpañetan lemiziko ba-

rrak, aita eta amak anai eta ar rebak balimadie, as tendra au r ren dos-tatzra mirrix marraxia-la. Kuen al tzuetan au-rrak t tontto eseririk, u r r a n d u z betart iak, au -r ren eskuak arrepatr ik bi ukaraietar ik xabal xabala igaretzentre goi-tirik apal bi betar te al-detarik, erranez aldi oro itz bat . Kala: Mirrix ma-r rax / non izan/ amur -zianian/ zer e m a n / txi-txi eta p a p a / non ene p a r t i a / / Gra i tzupean/ graitzua n o n / suak erre/ s u a n o n / u r a k h i l / u r a n o n / / Oluak e d a n / olua n o n / arroltze e r ru ten / arroltzia n o n / apezak x a n / apeza n o n / / Sarr ia ku.. . kulla kul lan meza e m a t e n / / Uyuka er ra tendra azken itzak. Aurrek, ugue t ra egitendie ba r ra karkila andiak erranez, berriz... Kau aitrik aita eta a m a k gogotik egilendu berriz mirrix marrax, au r r en dostatziagatik, et au r ren kilikor goxua betar t ian arrtziagatik». X

9

Nafarkaria OSTIRALA,

OTSAILAK

Xanti Begiristain

Firin-Faran-en akatsak • J ak ina da m u n d u hone tan denok ditugula geu-

re akatsak. Inor ez da perfektua; ni ere ez, noski,

baina iritziak emateko dugun a ska t a sun eta es-

kubidea aprobetxatuz, hemen jarr i behar di tut

a b u r u batzuk, Firin-Faran ETBleko programari

buruz .

Hasteko esango dut, nire iritziz, mota horretako

programak oso interesgarriak direla ikus-entzu-

leentzat, baldin eta gutxieneko baldintza ba tzuk

gordetzen badi tu; esan nah i dut, alegia, ezinbes-

teko du in t a suna baldin badu te horrelako saioak

oso gustoko eta probetxugarri suer ta daitezkeela

jendearentzat . Gaur egun, ha inba t eta ha inba t

gauza gertatzen direnean eta hainbeste eta hain-

beste ideia dabiltzanean, us te du t inoiz baino be-

harrezkoagoak direla eztabaida saioak, norberak

bere iritzi berekiak atera ditzan denei en tzun

ondoren. Baina, goraxeago esan d u d a n bezalaxe,

programa horiek gutxieneko ba tzuk izan beharko

lituzkete a r rakas ta t su samar rak izateko, eta nik

zalantza egiten dut,

Firin-Faran s a i o a k

gordetzen ote dituen

g u t x i e n e k o h o r i e k

behar besteko duin-

tasunez. Ikus deza-

gun, honako haue-

xek di tuzue aipatu-

t a k o e z t a b a i d a

saioari ikus ten diz-

k i o d a n h u t s i k n a -

b a r m e n e n a k : lehe-

nik eta behin, tele-

saio horretako par-

taide guztiek defen-

ditzen dute Euskal

Her r i a I p a r r a l d e a k

eta Hegoaldeak os-

tazen dutela, baina

p a r a d o j i k o k i , p ro -

g r a m a n e s k u h a r -

tzen du ten partaide

guztiak (zazpi bataz

beste) EAEkoak dira, sa lbuespenak salbuespen,

nahiz eta Nafarroa eta Iparraldea batur ik handia-

goak izan EAE baino, lurraldeari dagokionez. Hau

da, Nafarroa eta Iparraldea gehienetan errepre-

sentaziorik gabe egoten dira, sarr i tan aipatu eta

goresten badi tuzte ere.

Beste akats nabar i bat, emakumeen kopurua

izaten da, nahiz eta azken asteetan berdindu

du ten pixka bat, ba ina orain arte, oro ha r ema-

kume bakar ba tek eta sei oilar harroskok osa tu ohi

zuten oilategia. Nire iritzi apalean, kopuru hori

oraindik oso ur ru t i gelditzen da berdintasunet ik .

Hiragarren hanka-sar tze dezente ba t izan liteke,

astero-astero ia per tsona berberak errepikatzea.

Eta argi geldi dadila honekin ez ditudala per tsona

horiek kri t ikatu nahi , us te du t a r run t ongi egiten

dutela joaten, gonbitea egiten baldin badiete.

Baina garbi dago pantai lan ikastur te osoan aur-

pegi eta ahots berberak somatzeak nekea eta as-

perra sortarazten dituela, eta hori ez da batere

positiboa inorentzat. Askoz ere aberasgarriagoa

izanen litzateke denentzat, astero-astero pertso-

nak aldatzea, eta aldi berean, adi tuak erama-

tea gai bakoitzerako; antzeko zerbait egiten

dute ETB2an, nahiz eta askotan ez d u d a n

ikusten. Agian esango lidakete horrela askoz

ere garestiago aterako litzatekeela, ba ina beno,

orduan nik erantzungo nieke «jar dezatela

aur rekontu h a n d i a g o a k

Gainera, ETB2an ahal bada , zergatik ezingo

da egin lehenengo ka tean? Argi dago ETB2an

askoz eztabaida saio gehiago eta hobeagoak

daudela ETBlean baino; zergatik ote? Azken

finean, ETBko lehendabiziko katean, azken

hilabeteotan, Firin-Faran da dagoen eztabaida

saio bakarra ; horri gutxiegi deritzot gauza

onerako. Gero, badaki t bai, hor daudela Ber-

tatik Bertara programan egiten diren berrike-

tak, solasaldiak, berbaldiak, eta abar , eta Hi-

tzaro-n buru tzen diren elkarrizketak, ba ina

esan bezala, ezbai programa baka r ra azken

hileotan, Firin-Faran dugu; hagitz gutxi! Tele-

bista gutxitan gertatzen da antzeko zerbait

(Pamplona TV, eta abar). Euskadi Irratian

esaterako, Goizean behin izeneko programan,

astero errepikatzen dira partaide berak, ba ina

gogoan h a r t u behar ra dago as tean bost saio

egiten dituztela, eta egun bakoitzean ha inba t

pertsonarekin; horrela eramangarr iagoa suer-

tatzen da.

Bukatzeko, esango nuke (eta ba rka nazala)

iruzkintzen ari garen saioan ateratzen den

aurkezle eta moderatzailea ez duda la oso trebe

eta e s k u d u n a ikusten. Denok ezagutu dugu

iaioagorik ETBnber tan ; orduan, galdera hauxe

da: Zergatik jarrai tzen ote du Es tepan Alda-

mizek? A, potxoloak! Nik ez diot erantzunik

emango galdera horri, ba ina us t e du t askok

susmatzen dugula zein den.

Laburbilduz, nire a b u r a a n , Firin-Faran-eko

a rdu radunek serioski pen t sa tu beharko lukete

ez ote diren moldaketatxo ba tzuk behar pro-

graman, teleikusleak ez nazkatzeko eta saioa

askoz ere onuragarriagoa izan dadin. •

Joxemiel Bidador

Aingurak egiteko aholkuak • XVIII. mendeko hasmentak erret sendi berria Españari erakarri zionean anitz aidakuntza egokitu zitzaicn Euskal Herriei. Frantziako Luis XIV. eguzki erregeak lagunduriko Anjouko dukeak Madrilen es-kuratu zuen erregetza Felipe V izenarekin eta Botboi honen abondo asmoren ariean itsas flota eta armada berri eta poteretsua ezartzea zegoen. Urde goseak ezkurra amets. Hortarako beharrezko zitekecn oro Ensenadako markisak antolatu zucn: bela oihalak ekoitzeko Galizara jo, sokaginak Valencian eta Granadan bilatu, artilleria olak Sevilla eta Barcelonan ezarri, eta azkenik aingurak eta burdingintza Gipuzkoa eta Bizkaiari cskaini. Iiorrciarako Gipuzkoan zenbaiL saio egin ziren ain-gura lantegi berria . zcko. Arrazubian lebendabizi, Errenteriako Renterioia-Olaldean gcroxeago, eta Hernanin zegoenekoz.

Enriquez. 1787 urtean Donostian argitara eraan zuen Memoria st bre lasjabricas de anclas. de palanquetas. de bateria defierro, lafanderia y otros establecimientos de la provincia de Guipiizcoa liburuan bertan

soizen ziren. erregearl hobe oraino zerbitzatzeko. Naski Enriquezen t Je! i ;:vc iOaf.a

::erdalezkoa deia soiiik, eta euskal iraulketak kezka bide zerraien En-:;•; riquezengan, are gehiago kontutan badugu Bernabe Antonio Egana gipuzkoarrak urte berean Tolosan agertu zuen Contmuacioii ck la memoria quesobretafdbrimdeandas,pcUanqaetas,debater(as<kfimo,lafanderhyotws estableeimienms de la provincia de Guiptizeoa dio a hiz DJ.A: Enr qi:ez / consejo deSM,susecrpam,mimstm(etteraldelamarina\'juezdearnbudasehlospmrtos ,ieJumi;:ioui:,Enik|Ufven lanmen ii'.iraipenean hon'cn arras'.orik t-rt' hatzematen ezin dugula.

Prebencioac etaw ' • t , , • . .-•• . --t bear-r i i t i M e i i e r u r a t a t n g u r a z eruyticirn armadararoizai n l a z k i l a b n r r a

u - s i l / c n d u t e n z t i z p i p i i n m a k e r d a r a z k o U ^ u i i k u z u l p e n z e h a t z - i n t -

h i i t / a k d i l u s u I - e h e n d a b i z i k o a a i u f f u r a g i l f i b e r e l a n a a r r c t a / e ^ i i c k u

h i / a l u e s k a e r a s o i b l i l z a i e k c i z : m t r e e r r i y t u r e n i n e n p e k t i e n b i / . i i z a r f i i

s t a u n a « i ; i i a l i a i t - i b d i l / i h o . t k n n Edutiui bear rtutc b e t i i / l i r p r e s e n r c ,

i v a ' . iunr,uren o n r / o trnha.ja/eui m t i t i u t i r i <:ta aien scqitndad!:an t ' t m

sistizen duela <••/ bacarriq matsuareri interesac eia credttuac nagusi nbligacioa.n sa rl i irit t /a wh v i <u problncki chit noble Guipuzcva <mm coarenac zeña dan bacarra españia gucicoetan duena fabrica genero au baita ere erregueren serbicioa ela prineipalen asco gende ofrecizen diranac bere personen pellgro andia zeña servitioric aundiena eta probechosoena erregueren magestatearentzat baila ere esiadu' guzia-

. c ;:z<m • zacoa onciñac eramaten duen andienari zeñaren gañean confiaturic

•

erabiltzearen aldeko jarrera azaltzen; dU: «Ezaguera pnegiiin procura-

erdiratu berariaz ela prectsioa bezala eguiten zaiona escuari galdazeço besoarequin aplicazen zaiola btaz. (...) Cutdatuco dute ere aingura acabatua gueldidedin chit ondo malluaquin apain doa ala aldebatetiq nola bestetic. baita ere gueldidedin bereparte guztietan ongui trabajatua

Nafarroako banakako txapelketako bigarren jar-dunaldiko partida, 1996ko urtarrilaren 27an jo-katua. J. M. Perez Reclusa, 2.035 ELOkoa — Angel Vilchez, 1.850 ELOkoa.

1.d4,Zf6; 2.c4,e6; 3.Zc3,d5; 4.Zf3,b6; 5.d5. Beltzen aurreko jokaldiari erantzuna, alfilaren

'b7-ko' irteera oztopatzeko. 5....,Zd5; 5.e4,Zc3; 7.c3,Ab7; 8.Ab5 xa,c6;

9.Ad3,Ae7; 10.Af4,Zd7; 11.0-0,Gc8; 12.De2,Zf6; 13.h3,0-0.

Garapen logikoa dirudi. Baina pieza txuriak al-de horri begira daude, erasoaren zain.

14.e5,Zd5; 15.De4,g6; 16.Ah6,Ge8; 17.Gc1,Af8; 18.Ag5,Ae7; 19.Dh4,Ag5; 20,Zg5,h5; 21 ,c4,Zb4; 22.Df4,Gf8.

Ikus koadroa. Jokalari erasokorrak berehala ikusten du puskatzeko aukera. Ez da atzera egin behar.

23.Ze4,Zd3.

'Eg7' zen jokatu beharrekoa.

24.Dh6,f6; 25.Dg6 xa,Eh8; 26.Zf6.

Gaztelua eman beharra dago orain; zaldia ge-ro. Beitzek partida utzi zuten eraso gogor hori zela-eta.

9

Nafarkari a.

Edurne Elizondo / Iruñea

NAFARROAKO UNIBERTSITATE

PUBLIKOKO (NUP) E u s k a r a tal-

deak berriki kaleratu du Inkarie aldizkariaren bigarren zenbakia. Joan den ur teko maiatzean au-keztu zuen bere b u r u a jendau-rrean unibertsi tateko euska ldun ororen aldizkaria izan nah i duen honek.

Estreinako zenbaki ha rk argia ikusi zuenetik bigarren h a u sortu bitartean Euska ra taldeko kideek egindako lanak, ha la ere, izan du emaitzarik eta bigarrena lehe-nengoa baino hobea dela us te dute aldizkariko a rduradunek .

Taldearen lana bada ere, Ri-txard Tanko eta Gorka Obejero dira Inkarie-ko b u r u eta beraien-gana jo dugu NUPeko euskarazko aldizkari honen bar rukoen berri jakiteko asmoz.

Inkarie kalean denetik aldiz-karia e skuan h a r t u duen edo-nork egin izan duen galdera bada ere, NUPeko Euska ra taldeak be-re argitalpenari emandako ize-naz i t aundu diegu guk ere lehen-dabizi. «Leitzan gertaera nabar -m e n a k izendatzeko erabi l tzen den hitza da, bai txarrak bai onak», e ran tzun digu Gorkak, irribarretsu, galdera berari ha -ma ika aldiz e n t z u n d i o n a r e n planta eginez.

Aldizkariaren edukiari dago-kionez, bestalde, ez dute mugarik jartzen Inkarie-ko a rduradunek : «Kolaborazio asko jasotzen ditu-gu eta oso gai ezberdinak jorra-tzen dituzte. Horien ar tean one-nak aukeratzen ditugu». Aldiz-kariko bigarren zenbaki honek, ad ib idez , E u s k a l K u l t u r a r e n Batzarrea h a r t u du gaitzat Eus-kaltzale mundua bere atalean, eta izeneko orrian, berriz, Eus-kalerria Irratiaren berri ematen du. Olerki, ipuin eta iritzirako txokorik ere izan du Inkarie-ren bigarrenak.

Bada, hala ere, Euska ra talde-ko kideentzat ar t ikuluak auke-ra tzeko o r d u a n l e h e n t a s u n i k duen ezaugarria, hala nola herri bakoitzeko euskara erabiltzea. «Euskalkiei g a r r a n t z i be rez ia ematen diegu. Euska ra b a t u a n idatzita dagoen aldizkari asko dago finean. Halaber, NUPen he-rri askotako jende asko dagoela uste dugu eta ikasle horiei euren euskara propioa erabiltzeko au-kera eskaini nah i diegu», azaldu du Ritxardek.

Euskara taldearen aldizkaria-ren bigarren zenbakiak, ha in zuzen, Arbizu, Irurita, I turen, Lakun tza , E txa r r i , Leitza e ta Muzkizko e u s k a r a z ida tz i tako artikuluak jaso ditu. Unibertsi-tateko euskaldunek euskal gaiak jorratzeko euskaraz idazten du-ten aldizkaria dugu, beraz, In-karie.

Bigarrena lehenengoa baino hobea • J o a n d e n u r t e k o maiatzean jaio zen Inkarie, NU-Peko Euska ra taldearen aldiz-karia. Gorkak aipatu duenez, «Unibertsitateko taldeek bazuten bakoitzak bere argitalpena, bai-na euskal mundu t ik at zeuden guztiak. Hu t sune hori betetzeko asmoz sortu genuen Inkarie».

Errek to re tza t ik j a s o t a k o di-ruari esker Euska ra Zerbitzuko bulegoan egiten dute Euska ra taldeko kideek euren aldizkaria. Bigar ren z e n b a k i a a r g i t a r a t u ondoren, u r t ean bi egiteko asmoa p l a z a r a t u d igu te . H i r u g a r r e n z e n b a k i a , b e r a z , b e r r i r o ere

Fl:Ritxard, Haritza eta Gorka Euskara taldeko kideak. J O X E L A C A L ' L E

'lnkarie', bigarren zenbakia kalean NUPeko Euskara taldearen aldizkaria iazko maiatzean argitaratu zen estreinakoz

I V | afarroako Unibertsitate Publikoko Euskara taldeak 'Inkarie' bere aldizkariaren bigarren zenbakia kaleratu berri du. l u Joan den urteko maiatzean sortua, unibertsitateko gainontzeko aldizkariek at uzten zuten euskal mundua jorratu nahi du 'Inkarie'-k. Aldizkariko atalen artean euskalkiei eskainitakoa da garrantzitsuena. Honi buruz mintzatu gara Gorka Obejero eta Ritxard Tanko Euskara taldeko kide eta aldizkariko arduradunekin.

maiatz aldean kaleratzeko asmoa dute Inkarie aldizkariko a rdura-dunek. Lehenengo eta bigarren zenbakien emaitzak ikusita, gai-nera, ideia berriak ere badituzte esku artean, aldizkaria hobetze-ko asmoz.

«Lehenengo eta bigarren zen-bakien ar tean badago ezberdin-tasunik . Bigarren honetan disei-n u a gehiago zaindu dugu eta hi-rugarrenar i begira, berriz, ma-rrazki eta komiki gehiago sartze-ko asmoa dugu. Euskalkiei es-kainitako orriak garrantzitsue-nak izanen dira hirugarrenean ere, ba ina aldizkari i rakurterraza eta arina egin nahi dugu», azaldu dute Ritxard eta Gorka Euska ra taldeko kideek.

Inkañe aldizkariak, edonola, oihartzuna izan du Nafarroako Unibertsitate Publikoan eta le-hen zenbakitik bana tu tako mila aleak berehala agortu ziren.

Aldizkaria dohainik banatzen dute Euskara taldeko kideek Na-farroako Unibertsitate Publikoko zokoetan eta bai ta Iruñeko hain-bat l iburudendatan ere. Bigarren zenbakiak orrialde gehiago due-nez —24—, 800 ale kaleratu di-tuzte.

«Ez dute ezer egin» MILA EUSKALDUN baino gehiago daude Nafarroako Uniber-tsitate Publikoan, baina hala eta guztiz ere euskarak NUPen

1 duen egoera ez da batere ona, Ritxard eta Gorka Inkarie al-dizkariko a rduradu-nen aburuz. «Ez dago ezer egina», azpima-r ra tu du zalantza iz-pirik gabe Gorkak, «Irakasletza kendu-ta, euskaraz ikasgai solteak ikasteko au-kera baino ez dago ha inbat karrera tan, besterik ez».

Inkarie-ren biga-rren zenbakiak lehen orrialdean salatzen duenez, unibertsi ta-teko normalizazio plangintzaren arabe-ra, ha in zuzen, Ne-kazaritza Ingenieri-tza Teknikoa euska-

raz jarr i behar zuten ikastur te honetan, bai ta ekonomia ikasketetan eta soziologian ere ikas-gai bana . «Baina ez dute ezer egin. Dagoen ba-karra Euska ra Zerbi-tzua da. Oso ongi dabil, i tzulpengintzan batez ere, ba ina i txurak egi-teko baino ez dute jarri».

Errektore aldaketak, bestalde, ez du aldake-tarik ekarri Ritxard eta Gorkak n a b a r m e n d u dutenez. «Errektore be-rria, Antonio Perez Pra-dos alegia, lehengoa baino okerragoa izanen zela bagenekien euska-rari dagokionez». Eta ho-r ren adibidetzat, ha in zuzen, normalizazio plangintzarekin gerta-tu takoa a ipatu digute Inkarie aldizkariko ar-duradunek: «Joan den maiatzean onar tu eta mar txoan jarr i zuten

mar txan. Atzeratua gel-ditu dela erran eta beste ba t onar tu beha r dela azaldu dute orain. Ur-tarrilean, beraz, berriro ere beste plangintza egi-ten has i dira, hutset ik . Urte oso ba t galdu da».

Normalizazio plangin-tzaren osaketa, ha in zuzen, NUPeko E u s k a r a taldeak lan egiten duen alorretako ba t da. Bes-tea, berriz, kul tura . Euska ra taldea orain lau ur te sor tu zen Nafa-rroako Unibertsitate Publikoan, Gorkak azal-du digunez, «talde ez-berdinak osatzen has i ziren eta hemen ere E u s k a r a taldea beste ha inba t lekutan bezala beharrezkoa zela us te izan genuen». Batzor-dea.k eratu eta lanean has i ziren. Gaur egun, dagoeneko, 30 ba t kidek osatzen dute Nafarroako

Unibertsitate Publikoko Euska ra taldea. Urte

\ h a u e t a n guztietan ekintza ugari antolatu dituzte eta euskal uni-bertsi tate publ ikoaren aldarr ikapena beti izan da eurentzat garrantzi-t suenetako bat . Euska-ra taldeak egiten duen lanaren beste ardatze-tako bat, halaber, urtero egiten du ten Euska l Ja i a da, nahiz eta lehen-dabizikoz Euska ra tal-dea sortu aurret ik os-pa tu zuten. Aurten ere, azkenekotan bezala, Euska l J a i a izanen da Nafarroako Unibertsita-te Publikoko kanpu-sean, martxoa aldera ha in zuzen ere. «Egun zehatza oraindik finka-tzeke badago ere, 22 edo 29an izanen da, ziurre-nik», a ipatu dute Ritxard eta Gorka Euska ra tal-deko kideek. X

OSTIRALA,

OTSAILAK

• Luis Agirre • Orkestra zuzendaria

«Musikariak motibatu nahi ditut» 9 | | rtarrilaren laz ge-U roztik Pablo Sarasate Orkestrako zuzendari be-rria da Luis Agirre madril-darra. Zuzendaritzaren munduan, hala ere, aspaldi eman zuen lehen urratsa. Bere lan berriari ilusioz ekin dion arren, Pablo Sarasate Orkestraren egoera ekono-mikoak bere asmoak mu-gatuko dituela jakin bada-ki. Funtsean bere musika-riak motibatu nahi ditu eta horretarako denboraldi in-teresgarriak osatu nahi di-tu. Hori lortzeko lanean ha-sia da dagoeneko.

Edurne Elizondo / Iruñea

B E R R I O Z A R K O M e n d i a l d e a ikastetxean aurk i tu dugu Luis Agirre. Bertako haurre i kontzer-t ua eskaini ondoren, dagoeneko alde egin dute musikar i guztiek eta eszenatokian isilik eta baka-rrik gelditu dira mus ika t resnak.

• Nola ailegatu zara Pablo Sara-s a t e Orkestrako zuzendar i izatera? Lehenik eta behin, e r ran beha-

rra dauka t lehendik ere ezagu-tzen nuela orkestra hau , 1985. urtetik izan bai tu t hemengo ki-d e e k i n h a r r e m a n a . O r d u a n , San ta Cecilia Orkestra zen a r tean eta behin baino gehiagotan izan n in tzen zuzendar i gonb ida tua . Orkestra berriarekin ere lan egin dut orain zuzendari izan baino lehen. Har reman hori ab iapun-tutzat har tuz , Pablo Sarasa te Or-kestrako zuzendaritza eskaini zi-daten, baietz erran eta hementxe nago.

• Ibilbide luzea egin duzu, hala ere, Pablo Sarasate Orkestrara ailef tu baino lehen. Ik? etak Madrilen egin ni tuen

e t a o Jo ren L o n d r e s e r a j o a n nintzen nekiena hobetzera. Zu-z e n d a r i t z a r e n m u n d u a n , egia

«Iruñean Pablo Sarasate bezalako orkestra izanda, auditorioa

egitea beharrezkoa dela uste dut»

erran, zuzendari gonbidatu iza-nik has i nintzen, bes teak beste, E s p a i n i a k o O r k e s t r a Naziona-lean, Sevillakoan, Bilbokoan edo Euskadikoan. Atzerrian ere or-kestra askotan ibili naiz. 80ko h a m a r k a d a n itzuli nintzen Ma-drilera eta ber tan, profesionala ez zen orkestra ba tean has i nintzen lanean. Ezgenuen ezer kobratzen ba ina gus tukoa genuen egiten ge-n u e n a eta pozik ibili ginen. Ondo-ren, Espainiako Orkestra Nazio-naleko zuzendariaren laguntzaile izan nintzen bi urtez. Birak egi-teko aukera eman zidan lan ho-rrek eta Jose Luis Lopez Cobos b e z a l a k o z u z e n d a r i e k i n a s k o ikasi nuen . Ordutik, buru-belarr i ari tu naiz zuzendaritzaren mun-duan .

Luis Agirre da Pablo Sarasate Orkestrako zuzendari berria. J O X E L A C A L L E

• Datozen h i l a b e t e e i begira, zeintzuk dira dituzun helbu-ruak? Nire asmoa Pablo Sarasa te Or-

kes t rak egun duen maila hobe-tzea da . Denbora ld i in t e resga -rriak egin nah i ditut, f inean, or-kes t r ako mus ika r i ek zuzendar i gonbidatu garrantz i tsu eta one-kin lan egiteko aukera izan de-zaten. Niretzat hori funtsezkoa da, h a u da, nire us tez zuzendari g o n b i d a t u a r e n ze reg ina ez da kontzer tua eskaini eta alde egi-tea, ez horixe, orkestrar i zer es-kaini ere izan behar du zuzendari h o r r e k , n a h i z e t a g o n b i d a t u a izan. Itzal handiko profesionalak ekarri nah i ditut, ba ina asmo hori gauzatzea zaila izanen da Pablo Sarasa te Orkes t rak duen aurre-kontuarekin. Hala ere, ahal du-dan neur r ian he lburu hori bete-tzen ahaleginduko naiz.

• Egoera ekonomikoak ba al du eraginik musikarien egunero-ko lanean? Bai noski. Arazo ekonomikoak,

gaur egun, egia erran, orkestra

guztiek dauzkate . Pablo Sarasa -ter i dagokionez , j a k i n b a d a k i t musikar iek jasotzen du t en sol-data ez dela oso hand ia eta ho-rrek, noski, eraginik badu . Kon-t u a n h a r t u behar da, gainera, mus ikar ia rena lanbide zaila eta oso konplexua dela. Beraz, solda-ta ona jasotzen duen musikarir ik gabe ezin da orkestra onik osatu , ezinezkoa da.

• Orkestrari berari dagokionez, aldaketarik egiteko asmoa al duzu? Hitz gutxi tan er randa , orkestra

osoa hobe tu nah i dut , atal bakoi-tza e ta guztiak. Ba t a sun eta ze-h a z t a s u n handiagoa lortu nah i dut , orkes t rak erantzuteko gai-t a s u n a izan dezan. Finean, or-kes t ra malgua da lortu nah i du-dana . Baina ezaugarri horietaz gain, f u n t s e a n orkes t ra motiba-tua nah i du t eta horre tarako be-harrezkoa da denboraldi interes-garriak prestatzea. Alor artist ikoa ezez ik , o r k e s t r a o n a l o r t z eko funtsezkoa da l an baldintzak ego-kiak izatea. Pablo Sarasa te Or-

kes t ra ren baldintzak, ordea, ez dira onenak. Egungo egoitza en-tseiatzeko ez da batere aproposa, akus t ika txarra delako, batetik, eta bestetik, leku txikia delako ere. Baina hori da daukaguna , oraingoz behintzat . • Iruñean auditorioa behar dela

uste duzu, beraz? Guztlz beharrezkoa dela us te

dut , zalantzarik gabe. Musika-riek, finean, euren lana duinta-sunez eta baldintza egokienetan egin ahal izateko lekua beha r dute . Nik, egia erran, ez du t uler-tzen I ruñean auditoriorik ez iza-tea. Gaur egun, ha in zuzen, Gaia-rre antzokiaz gain ez dago halako mus ika ekitaldiak egiteko beste lekurik. I ruñean Pablo Sarasa te bezalako orkestra izanda, audi-torioa eraikitzea, nahiz eta hasie-r a n gas tua izan, inbertsio polita da aur re ra begira.

s o s 1 a i a

Luis Agirre Madrilen sortu zen orain dela 45 urte. eta han bizi da emazteaiekin eta bi seme-aiabekin ba-

tera. Jatorna, hala ere. Euskal Herrian du bere

£-ta tspainiako irrati Telebistako Orkestra-ko zuzendari izan da, besteak beste.

Pablo Saiasate Oi-kestra 1985. urteaz geroztik ezagutzen du madrildarrak, zuzen-dari gonbidatua izan baitzen gurean ere. Ur-tarrilaren lehenengoaz gerOiitik, ordea. bete