NEKAZARI GAZTEAK EUSKAL HERRIAN - World Rural Forum · mediterraneoa baituen nagusi) artean ezberdintasun handiak daude: lehenengoek hiriko izaera dute oro har; bigarrenean, aldiz,

www.familyfarmingcampaing.net

[email protected]

Tel. +34 945 12 13 24

Fax. +34 945 28 14 22

Granja Modelo

01192 Arkaute

Álava, Basque Country (Spain)

NEKAZARI GAZTEAK EUSKAL HERRIAN

MUNDUKO LANDAGUNEA

LORENZO MZ. DE SALINAS Y OCIO

ARKAUTE, 2016KO ABENDUA

http://www.familyfarmingcampaing.net/

mailto:[email protected]

www.familyfarmingcampaign.net 1

Contenido

1. SARRERA ......................................................................................................................... 2

2. EAEKO NEKAZARI GAZTEEI BURUZKO DIAGNOSIA ............................................................. 3

2.1.- EAEko NEKAZARITZA SEKTOREAREN EGOERA SOZIOEKONOMIKOA ................................ 3

2.2.- NEKAZARITZA JASANGARRIRAKO APUSTUAK ................................................................... 8

2.3. HEZKUNTZA, PRESTAKUNTZA ETA LANDA EKINTZAILETZA ................................................ 9

2.4.- PARTE-HARTZE POLITIKO, EKONOMIKO ETA SOZIALA .................................................... 14

2.5.- LURRA ESKURATZEKO BIDEA ETA FINANTZAZIO AUKERA .............................................. 17

3.NEKAZARI GAZTEEN BABESERAKO POLITIKA PUBLIKOAK EAEN (3.2 DOKUMENTUA) ......... 20

3.1. ORDAINKETA ZUZENAK .................................................................................................... 20

3.2. GAZTEAK NEKAZARITZAK HASTEKO BABES NEURRIAK EAEn ........................................... 20

3.3.- BABESERAKO BESTE PROGRAMA BATZUK ...................................................................... 20

3.4. USTIATEGIENTZAKO LAGUNTZA OSOAK (1.go eta 2. Oinarriak), eta ESTATUKO

LAGUNTZAK (3.4 taula) ........................................................................................................... 21

4.GAZTEAK NEKAZARITZAN HAS DAITEZEN SUSTATZEKO PROPOSAMENAK ......................... 22

4.1. LAGUNTZA PUBLIKOAK ..................................................................................................... 22

4.2. ETENGABEKO LANBIDE HEZIKETA ANITZA ....................................................................... 23

4.3. NEKAZARITZA ASOZIATIBOA SUSTATZEA ......................................................................... 24

4.4. GAZTENEK PROGRAMA .................................................................................................... 24

4.5. PROFESIONAL GAZTEEI ZUZENDUTAKO FINANTZAKETA ZEHATZA .................................. 25

4.6. LURRA ESKURATZEA (SARBIDEA ....................................................................................... 25

4.7. NEKAZARI ETA ABELTZAINEN IRUDIA ZEIN OSPEA HOBETZEKO KANPAINA .................... 25

4.8. NEKAZAL JARDUERAN EMAKUMEAREN PRESENTZIA AREAGOTZEKO BABES POLITIKAK

SENDOTZEA ............................................................................................................................. 26

4.9.- NEKAZARITZA IKERKETA ZENTROAK ............................................................................... 26

4.10. BASERRI-AZPIEGITURA HOBETZEA ................................................................................. 26

http://www.familyfarmingcampaign.org/


. SARRERA

Euskal nekazaritza sektorearen testuinguru demografikoak belaunaldi

aldaketa baten presazko beharra agertzen du. Nekazaritza Erroldak

2009an adierazitakoaren arabera, nekazarien %4.6a besterik ez zen 41

urtetik beherakoa, eta %59ak 55 urte baino gehiago zituen. Hots, 41

urtetik beherako nekazari bakoitzeko 55 urtetik gorako 13 dauzkagu. Ziur

aski, 10 nekazaritik 6 jubilatzeko adinera helduko dira hamarkada batean. Bestalde,

gazteen langabezia tasa %30ekoa da Euskal Herrian. Eremua gaztetzea globalizatutako

sektore honen erronka nagusienetakoa izango da, 2050ean elikagaien ekoizpena

%70ean handitu beharko bada 9000 milioi pertsonen beharrak asetzeko.

Nekazaritzaren funtzio estrategikoan protagonismoa hartu beharko dute gazteek;

elikagaien ekoizpenean, nahitaez, baina baita landa eremuen mantentze-lanean ere,

zeharka. Ekonomikoki bideragarriak diren, sozialki onartuta dauden eta ingurumenari

dagokionez jasangarriak diren familia ustiategien ereduan sinesten dugu, zeintzuek

(biztanleria finkatuz) landa eremua aberastu, eta lurralde- zein sektore-funtzioa

eskaintzen baituten.

Erronka horiei aurre egiteko, gazteak ikasle eta ekintzaile izan beharko dira aldi berean

(ikas-ekintzailetzaren aldeko apustua egin beharko dute), enpresaren nahiz teknikaren

arloan; eta aldaketa ahalbidetzeko dinamikaren buru izan daitezen, ahalduntze politiko

eta sozialean trebatu beharko dira. Halaber, tradizionalki Euskal Familia Nekazaritzaren

motor izan den emakume nekazarien ahalduntzea sustatzea ere desiragarria litzateke,

aipatu emakumeen presentzia eskasak adierazten duen lez.

1



EAEko NEKAZARI GAZTEEI BURUZKO DIAGNOSIA

Atal honetan gazteek nekazaritzan sartzeko hautua egin dezaten erabakigarriak diren

erronkak zehaztu eta horien dimentsio-multzoa ezaugarritzen saiatuko gara.

2.1.- EAEko NEKAZARITZA SEKTOREAREN EGOERA SOZIOEKONOMIKOA

Euskal nekazaritzaren egitura sozioekonomikoa zirriborratuko dugu atal honetan,

aldagai makro ekonomiko, sozial, demografiko eta agronomikoei dagokienez. Hala,

nekazaritza ustiategien bilakaerari eta egiturari aipamen berezia egingo diogu, adina

eta generoa ardatz hartuta.

2.1.1.- EAEko landa-guneen testuinguru orokorra

Landa-gunearen testuinguru orokorra ondorengo aspektuen arabera defini daiteke:

Udalerrien %85a “mendiko” lez daude sailkatuta.

Kostako lurraldeen (Bizkaia eta Gipuzkoa) eta Arabaren (zeinak isurialde

mediterraneoa baituen nagusi) artean ezberdintasun handiak daude:

lehenengoek hiriko izaera dute oro har; bigarrenean, aldiz, landa-gune izaera

da nagusi.

Hiriko guneen eta landa-guneen arteko teilakatzea nabaria da, eta honek lurrak

nekazaritzarako erabiltzeko aukera murrizten du, lurra hirigintzara bideratzeko

dagoen presio handia dela eta (%15a lur landua, %30a SAU, eta %55a

basogintza).

Zehatz-mehatz mugarritutako lau gune geografiko handi ezberdin daitezke:

itsasbazterra eta kosta-ingurua (Bizkaia eta Gipuzkoako eremuak), barnealdeko

bailara kantauriarrak (hiru lurraldeen eremuak), eremu kontinental

mediterraneoak (Arabako eremuak), eta Ebroko erribera (Araba).

Demografia: Landa-gunean biztanleriaren eta jaiotza tasaren %15,75eko

gorakada egiaztatu da (EAEn, berriz, %4,67koa izan da) 2001/2011(PDR01/11)

epean.

Biztanleriaren zahartzea: Biztanleriaren %20ak 65 urte baino gehiago dauzka

(Espainiar Estatuaren proportzioa baino bi puntu gehiago, alegia).

2.



2.1.2.- Nekazaritza sektorearen egoera sozioekonomikoa

2.1.2.1.- VAB, Elikagaien industriako zein nekazaritza sektoreko enplegua eta

establezimendu kopurua – (2.1 dok.)

EAEko nekazaritza sektoreak BPG osoaren %0,5-0,6a eta enpleguaren %1,6a ditu, eta

nekazaritzako elikagaien eta egurraren industriarekin bateratuta, BPGaren ia %3a eta

enpleguaren %4a. Estatu mailan, nekazaritzako elikagaien sektorea BPGaren %9a du

orotara, eta 2.5 milioi pertsonari ematen dio lana (%11ari). EBen, berriz, nekazaritza

eta nekazaritzako elikagaien industria Batasuneko BPGaren %6a da, 15 milioi enpresa

eta 46 milioi lanposturekin (Hazi).

2.1.2.2.- Nekazaritza sektorearen bilakaera – (2.1 dok.)

Oro har, ondorengoa aipa liteke:

Nekazaritza sektoreak EAEko lurraldearen %85a kudeatzen du gutxi gorabehera, eta

horren %55a zuhaitz-eremua da (EBko portzentaje altuenetakoa). Beraz, nekazaritza

sektorearen funtzio nagusietako bat lurraldearen kudeaketa dela esan daiteke.

Ustiategi kopurua: 89/99 urteen artean %33,5 egin du behera ustiategi kopuruak,

urteko %3,4ko erritmoan; hots, 548 ustiategi galdu dira urteko (jaitsieraren balantza

ken eransketak). EAEn 16.407 ustiategi zeuden 2009an, honela banatuta: 3.544 Araban

(%21,6a), 5.800 Gipuzkoan (%35,5a) eta 7.072 Bizkaian (%43,1a). Ustiapenaren bataz

besteko dimentsioa ezberdina da lurralde batetik bestera, geografia eta klima

ezberdintasunak direla eta (Araban 32 has., Bizkaian 10 eta Gipuzkoan 16).

Nekazaritzako biztanleriaren zahartzea: Jabe gazteen (40 urtetik beherakoen)

kopuruak behera egin du (%4,3 – 99 Errolda) eta 65 urtetik gorakoenak gora (%32,6 –

99 Errolda). Ustiategiko buruen bataz besteko adina 58,1ekoa da.

* Abeltzaintzara bideratutako ustiategien beherakada handiagoa da: %39koa Araban,

%84koa Bizkaian eta %81ekoa Gipuzkoan. Bataz besteko beherakada %57koa da

(89/99).

* Nekazaritzako bi ereduen joera (lehia maila):

Ekoizpen bereizgarri edo ezberdindua: Hiri-inguruko nekazaritzari lotuta egon ohi da,

eta nekazaritza baliabidearekin lotura txikia duten nekazariek osatua. Nekazari horiek

eskari kolektiboko egitura berrietan hartzen dute parte (kontsumo taldeak…), norabide



eta joera berriekin (ekologikoa, zirkuitu txikiak, hurbileko merkataritza…). Eskulan eta

langile eskaria handia da; laguntza zuzenen pisua zein esangura, txikia.

Gutxi bereizi edo ezberdindutako ekoizpena: kudeaketa eta ekoizpen teknifikatuagoa

duten ereduetan oinarritutako nekazaritza da honakoa, zifra edo bolumen handiko

merkataritzara bideratua. Ustiategi metaketak edo horien elkartzea ohikoa izaten da.

Eskulan eta langile eskaria txikia da hemen; laguntza zuzenean pisua, aldiz, handia.

2.1.2.3.- Nekazaritza Ustiategien Egitura – Nekazaritza Errolda - (2.2 dok.)

Edukien eta joeren aurkezpena egingo dugu jarraian, erroldan adierazitako

informazioaren arabera.

NEKAZARITZA USTIATEGIAK: IKUSPEGI OROKORRA

2009ko Nekazaritza Erroldaren arabera, EAEko ustiategi kopurua 16.407koa da. 1989

eta 2009 urteen artean %40 gutxitu da ustiategi kopurua, eta 1999 eta 2009 artean,

beherakada %34rainokoa izan da.

Ustiategi kopuruaren jaitsiera nabarmenena Bizkaian gertatu da (%45 gutxiago 1989-

2009 artean, eta %36 gutxiago 1999-2009 artean), eta Gipuzkoa izan da beherakada

arinena jasan duena (%33koa 1989-2009 artean, eta %30koa 1999-2009 artean).

89/09 bilakaera: Eskualde- eta udalerri-maila – (Ikus aurkezpenak)

Eskualdea: 1989 eta 2009 urteen arteko ustiategien gainbehera esanguratsua izan da

EAEko eskualde guztietan. Gutxitze adierazgarrienak mendebaldeko eskualdeetan

gertatu dira (bailara arabarretan eta Gorbeia inguruan), eta Gipuzkoan arinagoa izan

da beherakada.

Udalerria: Jaitsiera nabarmenena izan duten udalerriak Plentzia-Mungia, Gernika-

Bermeo eta Arratia-Nerbioi inguruetan kokatzen dira, baita Arabako bailaran ere.

Berriz, aipagarria da La Pueblan, Arrasaten, Urretxun, Zarautzen, Orion, Bilbon,

Lekeition, Ugao-Miraballesen eta Portugaleten izandako ustiategi kopuruen gorakada,

EAEko barne migrazioarekin zerikusia duena ziurrenik (jabeak bizitokia hirigunean

finkatzearen ondorioz).

NORTASUN JURIDIKOA, ADINA ETA GENEROA

Nortasun juridikoa: Pertsona fisikoa da euskal ustiategien irudi nagusia, %95a hartzen

duena. Dena den, aipagarri da Araban gizarte zibilaren figura oso errotuta dagoela

arrazoi fiskalak direla eta.



Jabetza pertsona fisikoen esku dagoen ustiategi kopurua %34 jaitsi da, eta %28 jabetza

pertsona juridikoen esku dagoenetan.

Ustiategietako jabeen adina:

Pertsona fisikoa: 40 urtetik beherako jabe gazteen pisua gero eta txikiagoa da EAEn:

1989an %14,6koa izatetik, 2009an %4,6koa izatera igaro da. Hala, Arabako kasua

aipagarria da, bertan %78ko beherakada izan baita azken hamarkadan. Bestetik, 65

urtetik gorako jabe nagusien ehunekoa bere horretan mantentzen da.

Pertsona juridikoa: Jabetza juridikoa duten nekazaritza ustiategien egoera aurrekoena

baino larriagoa da jabe gazteen presentziari dagokionez, azken hamarkadan 17 puntu

jaitsi baita EAEn eta 20,4 puntu Araban. 65 urtetik gorako jabe nagusien ehunekoa

bere horretan mantentzen da hemen ere.

Ustiategien jabe gazteak, eskualde eta udalerrien arabera (89-09 urteak)

Ustiategien jabe diren gazteen pisua behera doa lurraldearen zati handienean;

bereziki, hegoaldeko eta ekialdeko eskualdeetan (Arabako Lautadan, Tolosaldean eta

Plentzia-Mungian). Alabaina, Bilbo Handiko, Enkarterrietako eta Arabar Errioxako

udalerrietan igoera egon dela esan daiteke.

Ustiategien jabeen generoa eta adina

Orain arte aipatu bezala, ustiategien jabe diren gazteen pisua gero eta txikiagoa da.

Gazteen kolektiboaren baitan handitzen ari da emakumearen presentzia, baina 2009ko

ustiategietan %1a besterik ez da.Garrantzia gehien duen ustiategietako jabeen alor

edo figura 40-64 urte arteko gizonena da, eta ondoren, 65 urtetik gorako gizonena.

EKOIZPEN ESTANDARRA ETA ORIENTAZIO TEKNIKO-EKONOMIKOA

Ekoizpen estandarra

Bataz besteko ekoizpen estandarra 20.436€koa zen 2009an. Halere, ezberdintasun

handiak daude lurraldeen artean; esaterako, Arabako bataz besteko SOa (Standard

Output- salmentak) Bizkaia eta Gipuzkoakoaren laukoitza da. Ustiategi bat

“profesional”-tzat har dadin urtean 19.200€ baino gehiagoko SOa izatea galdatzen

bazaio, ustiategien %20,6ak bakarrik gainditzen du SO hori.

40 urtetik beherako jabe gazteen bataz besteko ekoizpen estandarra gainerako

kategoriena baino altuagoa da, eta gazteen %35a maila profesionalean dagoela esan

liteke (Araban, %65a). 65 urtetik gorako jabeak, berriz, 9.600€-tik beherako SOa duten

taldean kokatzen dira oro har, profesionaltasun baxua adieraziz.



Bizkaia eta Gipuzkoa artean kokatuta dauden eskualdeak dira ustiategi profesional

gutxien dituztenak, eta Ondarroa, Deba Goiena eta Bermeo dira nabarmentzen

direnak, %4,9ko, %5,8ko eta %6,1eko ustiategi “profesionalekin”, hurrenez hurren.

Generoari dagokionez, emakumeen SOa eta gizonena erabat ezberdina da. Hala,

emakume “profesionalen” ehunekoa gizonenaren erdira besterik ez da iristen, adina

edozein dela ere.

Orientazio Tekniko-Ekonomikoa

Honakoak dira ustiategi kopuru handienak biltzen dituzten OTEak: ardi-ahuntzena

(4.733), haragitarako behi-azienda (2.935), laborantza estentsiboak (1.381) eta

mahastizaintza (1.275).

Ekoizpen estandar handiena duten OTEak, aldiz, hegaztienak (119.627€), esnetarako

behi-aziendenak (90.627€) eta mahastizaintzarenak (77.934€) dira.

Ustiategien jabe gazteenak dituzten OTEak mahastizaintza (52 urte) eta esnetarako

behi- zein txerri-aziendak dira (54 urte). Oro har, mahastizaintzara bideratutako

ustiategiak eta txerri-aziendak dira pertsona gazte gehien dituztenak; fruitu-arbolenak,

hegaztienak eta zerealenak, berriz, jabe gazte gutxien dituztenak.

Globalki, kontuan hartutako OTEaren arabera, ustiategiko jabearen adinaren eta

SOaren bataz bestekoen artean alderantzizko harremana dago; hots, bataz besteko

adina gazteagoa duten OTEek SO altuagoak izan ohi dituzte.

2.1.3.- Gazteak nekazaritzan hasteko erabakian eragiten duten beste aspektuak

Sakonki ez bada ere, izenburu honi dagozkion aspektu sozial eta ekonomikoen multzoa

aipatuko dugu jarraian:

Nekazaritza- eta abeltzaintza-produktuen prezio justuen falta; ustiategien

errentagarritasun txikia…

Elikagaien ekoizpenari ekiteko beharrezkoak diren inbertsio handiak.

Landa- eta baserri-guneko bizi kalitate kaskarra. Hornikuntza eta zerbitzuen

maila baxua (banda zabala, haurtzaindegi txikiak, garraioa, kutxazain

automatikoak, kirol-instalazioak, aisialdikoak, seme-alaben eskolatzea…).

Gazteen eskubideak eta aukerak murritzagoak dira landa eremuan hirian baino.

NPE laguntza kaskarrak. (Estatu mailan, %2a besterik ez zaie bideratzen

gazteei.)

Laguntza zuzen gutxi edo urriak. 2009an euskal nekazariek jasotako laguntza

zuzenen %4,3a esleitu zitzaien 40 urtetik beherakoei, eta %64a 55 urte edo

gehiago zituztenei. Hala, EAEko ordainketa zuzenen %0,4a besterik ez zaie



ematen nekazari gazteei. Bi kasu hauetan, elkartu gabeko edo desahokatutako

laguntzak dira ematen direnak, eredu historikoen araberakoak.

Nekazal produktuen industria eraldatzailea falta da.

Ustiategien transmisiorako zailtasunak (emantzipazio ekonomiko eta

pertsonalerako prozesu luzea, zailtasunez betetakoa, belaunaldi-arteko

harreman konplexuak…).

Askotan, gurasoak dira seme-alabek ustiategian jarraitzeko motibazio eza

eragiten dutenak (“oso gogorra da hau”, “ez da ondo ordaintzen”, “hobeto

biziko zara hirian”, “industriaren alorrean bizi-maila duinagoa izango duzu”…).

Batzuetan, nekazariaren irudiak ez du izen ona izaten gizartean; ez da begi onez

ikusten edota prestigio gutxi esleitzen zaio.

Kalitate bereizgarria esleituko dieten kalitate-deitura eta antzerakoen bidezko

babesa urria da gure produktuetan.

Gure produktuen balio-katean, gazteek administrazioarekin elkarlanean aritu

beharko lukete, lortu nahi den produktuari erabilera handitu eta hala euren

lanaren balioa handitzeko.

Nekazaritza azpiegitura falta da gure ekoizpenean eraginkorragoak gaitezen.

…/…

2.2.- NEKAZARITZA JASANGARRIRAKO APUSTUAK

Nekazaritza Jasangarria (NJ) nekazaritza eta abeltzaintza ekoizpen sistema bat da,

ekonomikoki bideragarriak eta sozialki onargarriak diren ekoizpen egonkorrak lortzea

ahalbidetzen duena. Gainera, ingurumenarekiko armoniari eusten dio, egungo zein

etorkizuneko baliabide naturalen potentzialtasuna arriskuan jarri gabe.

Administrazio Publikoak eta nekazaritzako output-ak galdatzen dituzten enpresek

NJren ildoari jarraitzen diote, bertan parte hartuz zein elkarlanean. Bide horretan,

Administrazio Publikoak laguntza multzo zabala aurreikusi du (ordainketa bakarra,

abeltzaintza sariak, ICM…), “baldintzatua” dena. Baldintza horiek kudeaketa eta

nekazaritza zein ingurumenarekiko baldintza onen araberako legezko betebehar

multzoa osatzen dute, baldintzatutako laguntzak eskatu nahi dituen nekazaritza edo

abeltzaintza ustiategiko jabe orok bete beharrekoak.

Honako OTEetan izan dute arrakasta gehien euskal gazteen artean gauzatutako NJ

proiektuek: mahastizaintzarenean eta estentsiboetan, Araban; eta



baratzezaintzarenean (ekologikoa/salmenta zuzenekoa/saskiak) nahiz behi-

aziendarenean, Bizkaian eta Gipuzkoan.

Horrez gain, zera aipa liteke puntu honetan: EAEn Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura

Ekologikoaren Kontseiluak (ENEEK) arautzen eta kontrolatzen duela ekoizpen

ekologikoa.

Milango Hitzarmena (Bilboko Udala). Ekimen honek elikadura sistema iraunkorrak,

inklusiboak, seguruak eta anitzak garatzeko helburuak dauka. Mundu guztirako elikagai

osasuntsu eta eskuragarria izateko eskubidean oinarritua eta elikagai-hondakinak

txikiagotzeko eta biodibertsitatea babesteko eta, aldi berean, klima-aldaketa

geldiarazteko eta horretara moldatzeko

2.3. HEZKUNTZA, PRESTAKUNTZA ETA LANDA EKINTZAILETZA

Hezkuntza eta prestakuntza:

Hezkuntza erabakigarria da bizi baldintza orokorrak hobetzeko, eta nekazaritza-

prestakuntzak edo horretan trebatzeak ekoizpen-ahalmena ahalbidetu eta areagotzen

du.

Araututako heziketa eta prestakuntza

IES Murgia BHI:

o Baso Lanak eta Natur Ingurunearen Zaintza (erdi mailakoa)

o Basoa eta Natura Ingurunea Kudeatzea (goi mailakoa)

IES Agrario Arkaute BHI:

o Ekoizpen Agroekologikoa (erdi mailakoa)

o Lorezaintza eta Loregintza (erdi mailakoa)

o Paisajismoa eta Landa Ingurunea (goi mailakoa)

IES Fraisoro Eskola BHI

o Nekazaritza eta Abeltzaintza Produkzioa (erdi mailakoa)

o Lorezaintza eta Loradenda (erdi mailakoa)

o Basoa eta Natura Ingurunearen Kudeaketa (goi mailakoa)

IES Derio BHI: Nekazaritza Eskola

o Nekazaritza Ekoizpen Ekologikoa (erdi mailakoa)

o Lorezaintza eta Loradenda (erdi mailakoa)



o Paisajismoa eta Landa Ingurunea (goi mailakoa)

o Basoa eta Natura Ingurunearen Kudeaketa (goi mailakoa)

Lehen begiratuan, eskaintzen den heziketa ez dago nekazaritza eta abeltzaintza

gaietara bideratuta bere horretan (Fraisororen kasuan salbu); ingurumenaren baitako

irakasgaietan zentratzen da, oro har.

Izaera duala duten hezkuntza ereduak gehitzen ari dira ordea, enpresa praktikak eta

alternantzia (ikasgela/enpresa) zein enpresekin lankidetzan aritzea erraztuz.

Arautu gabeko heziketa eta prestakuntza (hezkuntza sektoriala)

Sektorea lagundu eta babestuz bilatzen den helburu nagusia ondokoa da: enplegua

sortzeko eta lehen sektorearen BPG handitzeko gaitasuna duten apustu sektorialak

identifikatzea.

HAZI da arautu gabeko heziketaren buru, eta Arkauteko, Derioko eta Fraisoroko

Nekazaritza Eskolekin hitzartutako ikastaro multzoa du oinarri (sei hileroko

berrikuspenarekin). Halaber, lehen sektoreko zein gure erkidegoko landa-inguruneko

beste agente eta entitateen ere elkarlanean aritzen dira.

Prestakuntza motak:

Prestakuntza intentsiboa: Sektore-interes zehatzak dituzten gaien

inguruko ikastaroak, 100 ordutik gorakoak. Hauen helburu nagusia

gazteak sektorean sar daitezen sustatzea da, nekazaritzari dagokion

gaietan era profesionalean prestatzeko aukera eskainiz.

Etengabeko prestakuntza: Iraupen aldakorra edo ezberdina duten

ikastaroak izan ohi dira hauek, nekazaritza sektorearen eta landa-

gunearen garapenaren baitako gai ezberdinetan espezializatuak.

Ekin aurreko gerturatze-bekak, gazteen sarbide horren arrakasta

handiagoa izan dadin.

Nekazaritza eta basozaintza Erasmus-ak.

Hartzaileak:

lehen sektoreko azpi-sektore ezberdinetan dedikazio osoan edo partzialean

dabiltzan profesionalak;

landa-guneko biztanleria;

EAEko nekazaritza-elikagaien enpresetako langileak.



2015ean 264 ikastaro eskaini ziren 6.528 ikaslerentzat, eta PRODUKTU

FITOSANITARIOEN ERABILERA JASANGARRIAri lotutako ikastaroak izan ziren

arrakastatsuenak (nekazaritza jasangarrirako apustua), ikasleen erdia baino gehiago

jaso zituztenak.

Informazioaren eta komunikazioaren teknologiek (TICek) ere presentzia esanguratsua

izan zuten. Hala, teledetekzioa, doitasun nekazaritza, geografia-informaziorako

sistemak, kudeaketa integraturako sistemak (kontabilitatea eta kudeaketa), eta

antzerakoak aipa litezke zentzu horretan.

ARTZAIN ESKOLA (AE)

HAZIk gidatutako AEren esperientzia arrakastatsuak aipamen berezia merezi du. Izan

ere, ARANTZAZUKO ARTZAIN ESKOLAren 20. urteurrenaren atarian, 250 bat gaztek jaso

dute euren artzain titulua.

Honako aspektuek ezaugarritzen dute AEren prestakuntza intentsiboa:

Ikas-ekintzailetza (ikastea eta ekitea) dira prestakuntzaren ardatz.

Ikasgelako eskolak eta ustiategietan praktikak txandakatu egiten dira aste

berean zehar (eredu duala). Belaunaldi aldaketa ahalbidetu asmoz, norbere eta

besteren ustiategiak izaten dira askotan.

Mugikortasuna babestu eta sustatzeko beka sistema.

Labur esanda, euskal nekazaritza-elikagaien sektoreko ekintzaile berriak hezi eta

prestatzeaz ari gara.

KUDEAKETA ZENTROAK (KZ)

Kudeaketa Zentroak EAEko nekazaritza-elikagaien sektorean administrazio zerbitzuak,

zerbitzu teknikoak eta zerbitzu ekonomikoak eskaintzen dituzten kooperatibak dira.

Honakoak, hain zuzen ere:

Araba: Abere Koop. E. eta Aga Koop. E.

Gipuzkoa: Abere Koop. E. eta Lurgintza Koop. E.

Bizkaia: Lorra Koop. E.

Monitorizazioan (lehen fasea) eta tutorizazioan (ondorengo fasea) aholkularitza

eskaintzen diete KZek nekazari izan nahi duten gazteei.



Enpresa planaren eratze prozesua, sozietate motaren definizioa, prestakuntza,

laguntzak, inbertsioa eta finantzaketa gaztearen eta monitore/tutorearen artean

erabakitzen dira.

Gazteak nekazaritzan hasteko prozesuan berebiziko garrantzia du laguntza horrek,

enpresak arrakasta izango badu; izan ere, monitore/tutoreen teknika- eta enpresa-

gaitasuna da askotan proiektuaren arrakasta ahalbidetzeko giltza.

Azken batean, Kudeaketa Zentroak nekazari gazteak arlo honetan trebatu eta bertako

enpresa-bikaintasunean gaitzeko balio handiko tresnak dira.

Landa-guneko ekintzailetza (HAZI, 8. erronka):

HAZI landa-ingurunearen dinamizaziorako Eusko Jaurlaritzaren organoa da, eta

horretarako udalerriekin, garapen agentziekin eta landa-gunearen garapenerako

elkarteekin aritzen da elkarlanean.

Landa-ingurunean finkatu eta ekonomia-jarduerak bertan garatu nahi dituzten

pertsonei zuzendutako ekintzailetza programetan jarduten da

HAZI. Honako programa eta jarduerak gauzatu ditu marko horretan:

GEROA Programa: Iniziatiba ekintzaileari ematen zaion laguntza.

GAZTENEK Programa: Ikus 2.1. taula, lurraldeen eta ekoizpen-

orientazioaren araberako gazteen sarbidea erakusten duena. Datu

esanguratsu bezala, esan azken hamabi urteetan 1.053 gazte izan direla

lagunduak (monitorizazio/tutorizazioaren bidez); 2015ean gorakada

itzela egon zen gainera: bataz besteko sarbidea laukoiztu egin zen.

Bestalde, zera aipatu behar da lurraldeen eta ekoizpen-orientazioaren

(handitik txikira) baitan:

Araba – Estentsiboak, mahastizaintza, esnetarako behi-azienda, eta

haragitarako behi-azienda.

Bizkaia – Baratzezaintza, haragitarako behi-azienda, esnetarako behi-

azienda, eta besteak.

Gipuzkoa – Baratzezaintza, esnetarako ardi-azienda, esnetarako behi-

azienda, eta besteak.



2.1. taula

GAZTENEK PROZESUAREN LAGUNTZA

Bizkaia Gipuzkoa Araba GUZTIRA

Laborantza estentsiboak 0 0 36 36

Mahastizaintza 15 12 34 61

Fruituzaintza 8 15 2 25

Baratzezaintza 96 83 14 193

Landare apaingarriak 5 13 1 19

Esnetarako behi-azienda 33 28 26 87

Haragitarako behi-azienda 50 24 24 98

Esnetarako ardi-azienda 27 60 23 110

Basozaintza 0 1 0 1

Besteak (*) 43 61 20 124

GUZTIRA (04/14) 277 297 180 754

URTEKO BATAZ BESTEKOA 27,7 29,7 18 75,4

GUZTIRA (2015) 118 108 73 299

URTEKO BATAZ BESTEKOA (04/14) 4 4 4 4

Iturria: HAZI

04/14 epealdian 754 gazte lagundu ditu GAZTENEK Programak, nekazal

jarduera hasteko euren proiektuekin.

Parte-hartzea: gizonak %67a eta emakumeak %33a.

Guztira, 483 gaztek hasi dituzte euren instalazio prozesuak sektorean,

baita aipatu programako laguntza ekonomikoak jaso ere.

27.036.622€ko laguntzak lehen instalaziorako (Foru Aldundiak).

8.357.613€ko laguntzak lehen instalaziorako (Eusko Jaurlaritza).

2015eko Nekazaritza Ekintzailetza Ostegunak: Enpresa dinamizaziorako

programa bat da honakoa, ekintzailetza sustatu, ekintzaileak prestatu eta

garatutako esperientziak ezagutaraztera bideratutakoa.

SASKIA Sarearen babesa: Bizkaiko landa-inguruneko sektore ezberdinetako

ekintzaile eta enpresariak lagundu eta adoretzeko lana.

PLENTIS: Ekintzaile izaera sustatu asmoz, online heziketa plataforma bat

(Agropoly) garatzeko programa da beste hau, nekazaritzako eta abeltzaintzako

ikasleei ekintzailetzarako euren gaitasun eta eskumenen garapenean laguntza

eskaintzen diena.



Oro har, euskal landa-ingurunean ekintzailetza mailarik gorenenean mantendu eta

garatzeko ekintza multzoa da zerrendatutakoa.

2.4.- PARTE-HARTZE POLITIKO, EKONOMIKO ETA SOZIALA

Gazteek erabaki politikoetan izan dezaketen parte-hartzea aztertuko dugu atal

honetan, landa-ingurunearen baitako politikan urria baita hau. Hori horrela, nekazari

gazteen prestakuntza sustatzea ezinbestekoa da, haien interesen baitako

antolakuntza- eta ordezkaritza-gaitasunak gara ditzaten.

Parte-hartze politikoari dagokionez, gizarte zibilaren erreferente den EAEko

antolakuntza sindikala zerrendatuko da, nekazari gazteen ahalduntzea erraz

dezakeena. Hiru ardatz sindikal daude, funtsean:

1. COAG, EHNE EUSKAL HERRIA, UAGA ( ARABA)

EHNE GIPUZKOA

EHNE NAFARROA

2. COAG, EHNE BIZKAIA

3. ASAJA, ENBA GIPUZKOA

ENBA BIZKAIA

Antzerako oinarri soziala dute hiru ardatz sindikalek, eta Familia Nekazaritzaren

ustiategi guztiak barnebiltzen dituzte.

EAEri dagokionez, batzuek eta besteak ideologiaren arabera ezberdintzen dira,

dimentsioaren arabera baino. Hala, ‘ASAJA/NGE (ideologia kontserbadorekoa) versus

COAG/NAEK (ideologia aurrerakoia duena)’ izango litzateke bereizketa zehazten duena

funtsean. Horrez gain, aipagarria da EHNE Bizkaiak nekazaritza organikoan

oinarritutako elikadura-burujabetza aldarrikatzen duela bere eguneroko programa eta

jardueretan, gazteak sektorera sar daitezen. Bestetik, COAG/NAEKen ardatza CPEri

(Europako Vía Campesina Koordenadundeari) dago atxikita.

Alabaina, gazteak landa-ingurunean sartzea sindikatu guztien helburu programatikoa

da, nekazari bidezko nekazaritza izan dezagun. Praktikan, baina, gazteen sarbide hori

gutxi akuilatu eta gauzatu da.

Azken produktuen merkaturatzeari dagokionez, gertuko merkatuak babestu eta

garatzeko asmoa dute guztiek (zirkuitu motzak, nekazaritza merkatu gardena, gertuko

merkataritza, Nekasarea, ‘Ongi Etorri Baserria’ webgunea, …), eta hori Nekazaritza

Jasangarrirako ezinbesteko elementua da.



Arlo sozialean, UAGA/ANEk ‘tenporerismoaren’ baitan egiten duena lana da aipagarri,

Arabarako “Urteko Lan Hitzarmenean” isla duena. Lan-harreman multzoa biltzen duen

hitzarmen kolektiboa da hori, eta patataren eta ardoaren sektoreek garrantzia berezia

hartzen dute bertan.

Emakumea nekazaritzan sartzea:

Aspalditik izan da, eta oraindik bada, emakumea nekazaritzaren arloan isildua, posizio

ikusezin batean gordea. Alabaina, emakumea izan da nekazaritza eredua lurrari atxikita

mantendu eta dibertsifikatu duena, tokian tokiko merkatuetan zuzenean salduz, eta

hori guztia generoaren araberako rol banaketa tradizionalaren zamari eutsi dion

bitartean; hots, etxeko-lanak eta askotariko zaintza lanak eginez (etxearena zein

familia osoarena).

Horregatik guztiagatik, emakumeek landa-ingurunean egiten duten lana ezagutzera

eman eta onartzea galdatzen dute ildo sindikal guztiek.

Ezinbestekoa emakumeen sindikatuetan parte hartzea sustatzea, auto-antolakuntza

lortu eta bizi-baldintzak hobe ditzaten, baita lan- eta familia-bizitza bateragarri egin

daitezen ere, besteak beste (baita gizonezkoentzat ere). Edonola ere, nekazaritzari

lotutako emakumeen kolektiboaren ehuneko handia ustiategietako jabeak direla ere

aipagarria da hemen.

Landa-eremuko emakumeen hainbat elkarte sortu dira ildo honi jarraiki, horietako

zenbait EMAKUNDEk sustatuta. Esaterako, Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen

Sarea, Gure Sokoa, Hitzez edota AMFAR.

Bide horretan, Emakume Langileen Estatutuak (8/2015 Legeak, 2015eko urriaren

15ekoak) esangura berezia du genero berdintasuna bermatzeko babes legal gisa, baita

emakumearen posizio sozial, ekonomiko zein politikoa indartu eta bere jarduera

profesionala berme ororekin garatzeko ere.

Gazteek ekonomia sozialaren mugimenduan parte hartzea:

EAEko nekazaritzako inkorporazioen bi herenek ekonomia sozialaren baita hartzen

dute parte, baina horien presentzia produkzio norabideen araberakoa da.

Euskal nekazaritza kooperatibismoa hiru atal orokorretan banatzen da (ikus taula),

gehitutako balio-katearen irizpidearen arabera, honela:

1. Horniketa eta zerbitzu kooperatibak: Horniketak (haziak, ongarriak, tresnak,

pentsuak eta beste) eta pentsu fabrikak. Aholkularitza zerbitzuak (teknikoa,

ekonomikoa, ingurugiroaren baitakoa, albaitaritzaren ingurukoa eta beste).



CUMA (Nekazaritza-Tresnen Erabilerarako Kooperatibak). 36 kooperatiba

daude orotara arlo honetan.

2. Ekoizpen kooperatibak: Elkartze-ustiategiak (CECA, lan elkartua…). 8

kooperatiba daude beste honetan.

3. Eraldatze eta merkaturatze kooperatibak: zereala, patata, esnekiak, barazkiak,

frutak, upategiak, haragia, arrautzak eta olioa. 19 kooperatiba, guztira.

Azken kooperatiba hauei dagokienean, esan euskal kooperatibismoak merkatu kuota

altua daukala.

Iturria: Euskadiko Nekazari-Elikagaien Kooperatiben Federazioa

Ekoizpen kostu baxuenak (uzta ereitean, lantzean zein jasotzean), zerbitzu onenak eta

azken produktuen prezio altuenak izateko beharrak bultzatzen ditu nekazari gazteak

kooperatiben mugimenduan sartzera. Oro har, Euskal kooperatiben mugimenduaren

merkatu-kuota (hots, kooperatiben bidez merkaturatutako produktuen ehunekoa)

Estatu Espainiarreko altuenetakoa da.

Horiez gain, izaera berritzaile eta berezia duten hiru kooperatiba mote eskari zehatza

aipagarri da atal honetan:

1) Cumak: Ustiategietako nekazaritza-mekanizazioaren kostuak optimizatzen

dituzte hauek. Batez ere, nekazaritza-jarduera zehatz batzuen kostuari banaka

aurre egitea ia ezinezko den sektoreetan ematen da hau; adibidez,

erremolatxaren, lekaleen eta zuhainen uzta jasotzean gertatzen da hori. Ez



dezagun ahaztu mekanizazioa dela nekazaritza ustiategietan kostu handienak

eragiten dituztenak.

2) Kudeaketa zentroak: Euskal nekazaritzaren arloko sektore publiko zein

pribatuetan zerbitzuak eskaintzen dituzten erakundeak dira honakoak.

Ustiategiei eskaintzen dizkieten jardueren artean esanguratsua da ondoko

arloetako aholkularitza: tekniko eta ekonomikoa, kontularitza, zerga-arloa,

gestoria, eta abar. Nekazari gazteen sarbideari dagokionez, zentro hauek

monitore eta tutore lanak eskaintzen dizkie, instalazio berrien arrakasta edo

porrota baldintzatuz askotan. Hortaz, nekazari gazteen trebakuntza eta

motibazioaren transmisio-uhala dira. Nekazaritzan sartze horren lehen faseak

dira gogorrenak, eta zentro hauek eskaintzen duten laguntza da jarduera

berrirako animo eta bulkada iturria.

3) Ekoizpen kooperatibak: Esanguratsu dira ekoizpenaren ikuspegitik, baina

kudeaketa sozialean zailtasunak dauzkate. Ez dira maiz agertu, baina

abeltzaintzako zenbait sektoretan aurrerapen handiak egin dituzte, esnetarako

behi-aziendenean, kasu.

Ekonomia sozialeko enpresetan sartzeko pertsonentzako laguntzak

Eusko Jaurlaritzaren Enpleguko eta Gizarte Politiketako Sailak laguntzak eskaintzen

dizkie ekonomia sozialeko enpresetan sartu nahi duten pertsonei, urtero.

Kapital sozialerako ekarpenari dagokion %50erainoko diru-laguntzak izaten dira horiek,

2.500€-ko mugarekin, emakumeen kasuan 360€ handi daitekeena.

Gazteen kasuan, berriz, ez da inolako diskriminazio positiborik eskaintzen nekazaritza-

egitura asoziatiboerako integrazioan.

Gazteek nekazaritza input-en kooperatibismoan, nekazaritza-ekoizpenean eta azken

produktuetan duten sarbidea funtsezkoa da balio-kateak ahalbidetzen dituen aukerak

antzeman eta nolabait hartzeko.

2.5.- LURRA ESKURATZEKO BIDEA ETA FINANTZAZIO AUKERA

Lurra eskuratzea (sarbidea)

Lurraren baliabidea eskasa da EAEn, erliebea menditsua izaki; halaber, urbanizazio

maila eta azpiegituren neurria ere erabakigarriak dira.



Nekazal jarduerek errentagarritasunarekin eta merkatuko gainerako erabilerekin egin

behar dute lehia: bizitegiak, industria eta azpiegiturak (hauek errentagarritasun

handiagoa eskainita).

Nekazaritza-ekoizpenaren giltzarri da lurra, eta beraz, Administrazio Publikoaren esku-

hartzea ezinbestekoa da nekazaritza jarduerarako zorua egon dadin. Oso altua da

lurraren balioa EAEn: nekazaritza- edo labore-lurra hektareako 24.000€-ra iris daiteke,

bataz beste. Horrek erabat baldintzatzen du nekazaritzako azken produktuaren

errentagarritasuna.

2004ean diseinatutako Planak nekazaritzara bideratutako lurzoruaren defentsarako

hainbat neurri aurreikusi zituen, zeintzuek nekazariek (oro har) eta gazteek (bereziki)

hori eskuratzeko aukerak eskaintzen baitzituzten. Hiru jardunbide nagusi aurreikusi

zituen Planak:

1) Lurralde Plan Sektorialetatik (LPS) nekazaritzarako lurzoruaren baitan egindako

ekinbide eta jarduerak.

2) Lurren Bitartekaritza Zentroak.

3) Herri-baso eta mendi publikoetan egindako jarduketak.

Aurreikusi bai, beraz, baina jarduera hauek ez dira asko garatu egiaz.

Arlo praktikoenari begiratuta, hainbat gazte baratzezaintzaren sektorean sartzea

ahalbidetu du ETORLURek (GFA-Azpiegiturak) (Nekazalguneak-Urnieta) Gipuzkoan.

Bizkaian, Basalan (BFA) izan da hori bultzatu duena, urteko 4-5 gazteren sarbidearekin.

Araban, berriz, bi kontu aipa litezke alor honetan: Gasteizko Udalaren Basaldea

Proiektua (Nekazaritza ekologikoa/Abetxuko), batetik; eta Arabako Foru Aldundiaren

ALDALUR ARABA L elkartea, bestetik, lurren bitartekaritza zentro lez jarduten duena.

Belaunaldi-aldaketarako ustiategien eskualdatzeari buruzko gogoetak

Elementu honek asko baldintzatzen du gazteak nekazaritzan sartzea. Lurren %80a

erretiratuen esku dago, eta horrek lurrak eskuratzea oztopatzen du.

Gazte eta emakumeen baitan arazoak sortzen dira gurasoek negozioaren eskualdaketa

goiztiarra egiten ez dutenean; gazte eta emakumeek, horiek direlako landa-gunean

lan-, sexu- eta belaunaldi-banaketa jasaten dutenak.

Emakumeak dira, baina, ustiategien jabetza zein kontrola eskuratzeko zailtasun gehien

dituztenak, eskualdaketan ezezkoa gehien jasaten dutenak.



Horiez gain, gurasoen eta seme-alaben (anai-arreben) baitakoa da ustiategi-unitatea

mantentzea, batzuek zein besteek ondorengotza eskubideei eman nahi dieten

lehentasunen arabera.

Finantzaketa eta nekazaritzako aseguruak eskuratzea (sarbidea)

Finantzaketa eskuratzea: Lurra eskuratzeak finantzaketa eskuratzea dakar, ia modu

zuzenean, lurra baita zorpetze berme gisa jarduten duen elementu nagusia,

normalean.

Nekazal eremuko enpresan hasiberriak diren gazteek zaitasunak izaten dituzte kreditua

lortzeko, eta erakundeen laguntzak behar izaten dituzte, euren enpresa planen

arabera. Alabaina, gazte horien ekoizpen prozesua klima- eta biologia-prozesuei dago

lotuta, eta horrek ziurgabetasuna eragiten dute finantza entitateetan.

Finantzaketaren arloan SENDOTU Programak azpimarratu behar dira, inplementazio

fasean daudenak, eta gazteei bi laguntza-ildo eskaintzen dizkietenak:

1) Abal erako bermeak ematea.

2) Aurreko atalean emandako kredituen finantza kostuak gutxitzeko

hobariak, aplikagarri den interesaren %1erainokoak izan daitezkeenak.

Inbertsioaren %80rainokoa izan daiteke finantzaketa bolumena.

Horiez gain, kooperatibismoaren baitan aipagarri da Kreditu Sekzioen garapena

(GARLAN adibide), bazkideei kreditua erraz diezaieketelako, hala bazkideen eta

kooperatibaren finantzaketa hobetuz. ELKARGI eta HAZILUR elkarteek ere aipamen

berezia merezi dute arlo honetan, nekazari gazteei zuzendutako kredituei abala

eskaintzen baitiete, besteak beste.

Nekazaritzako aseguruak: Kapitalaren beharra lehen uneko instalazioez haratago doa,

eta hasiera horretako zirkulazioko kapitalari zein ustiategiaren jardueraren mantenuari

ere lotuta dago. Horregatik dute garrantzia nekazaritzako aseguruek, ustiategiaren

diru-sarreren berme den uztari arrisku-estaldura eskaintzen diolako. Gainera, aseguru

hauek gutxieneko kapitala eta prezioen maila bermatzen dituzte (merkatuaren

funtzioa/aldakortasunak).

Estatu mailan ENESA konpainia da nekazaritzako aseguruak kudeatzen dituena. Horren

arabera, aseguruen kostuak garrantzitsuak dira eta handitzen ari dira, baina ez dira

nekazari gazteen lagungarri bere horretan, ez dagoelako haiekiko diskriminazio

positiborik. Handitzen ari da aseguruen maila, baina asko dago egiteke; ekoizpen

batzuetan ez da %50a ere lortzen.



NEKAZARI GAZTEEN BABESERAKO POLITIKA

PUBLIKOAK EAEn (3.2 dokumentua)

3.1. ORDAINKETA ZUZENAK

1.go OINARRIA: Ordainketa Zuzenak (FEAGA Funtsa) - Oinarrizko

ordainketa

2. OINARRIA: Landa-gunearen Garapenerako Laguntzak (FEADER Funtsa)

– Osoa

3.2. GAZTEAK NEKAZARITZAK HASTEKO BABES NEURRIAK EAEn

3.2.1.- 6.1 NEURRIA: Nekazari gazteek enpresak sortzea

3.2.2.- 4.1 NEURRIA: Nekazaritza ustiategietan inbertitzeko laguntzak

3.2.3.- 4.3 NEURRIA: Merkaturatzeko eta eraldatzeko laguntzak

3.2.4.- GAZTENEK PROGRAMA: Ezarpenerako eta instalaziorako

laguntzak (3.2.4 Gaztenek dokumentua)

(Heziketa, monitorizazioa, enpresa plana, forma juridikoa, enpresak sortzeko laguntza,

inbertsiorako laguntza, laguntza zuzenak –NPE-, finantziazioa, tutorizazioa…)

3.3.- BABESERAKO BESTE PROGRAMA BATZUK

3.3.1.- Nekazal jardueraren dibertsifikaziorako babesa

3.3.2.- SENDOTU Programa

3.3.3.- Nekazari Gazteen Estatutua (3.3.3 dokumentua)

3.3.4.- Emakume Nekazarien Estatutua (3.3.4 dokumentua)

3.



3.4. USTIATEGIENTZAKO LAGUNTZA OSOAK (1.go eta 2. Oinarriak), eta ESTATUKO

LAGUNTZAK (3.4 taula)

3.4 TAULA

NPE Laguntzak (1.go Oinarria), Ustiategientzako Laguntza Osoak (1.go + 2. Oinarriak)

eta Estatuko Laguntzak (Inbertsiorako laguntzak salbu)

ARABA BIZKAIA GIPUZKOA EAE

NPE Laguntzen pisua (1.go OINARRIA) Azken produktuaren ehunekoa

10,3 5,4 8,5 8,4

Nekazal errentaren ehunekoa

15,7 8,6 13,5 13,1

Ustiategientzako laguntza oroen pisua (1.go eta 2. OINARRIAK) Azken produktuaren ehunekoa

12,9 8,9 12,8 11,7

Nekazal errentaren ehunekoa

19,5 14,2 20,3 18,2

Sektoreka, gehiago dira laborantza estentsiboak (zerealak, lekaleak, patata, erremolatxa,

ekilorea, koltza, lantze-lurreko barazkiak, etab.) eta abeltzaintza (esnetarako zein haragitarako

behi-, ardi- eta ahuntz-aziendak), eta ondoren, gainerakoak (baratzezaintza, fruta-mahastiak,

(txerri-aziendak, hegazti-hazkuntza, lorezaintza, etab.)

ITURRIA: Estatistika arloa, sektoreko analisia

HAZI

NPE Laguntzak Estatu mailan, soilik %2a da nekazari gazteentzat,

eta horrek landa-ingurunearen "gaztetzea" dakar.

EAE mailan, ordainketa zuzenen %0,4a besterik ez.

FEGAren hileko txostena - Ordainketa Zuzenak (2016)



GAZTEAK NEKAZARITZAN HAS DAITEZEN

SUSTATZEKO PROPOSAMENAK

Gaika antolatutako neurri-multzoa azalduko da honako atal honetan.

4.1. LAGUNTZA PUBLIKOAK

4.1.1. Aktibo den nekazariari lehenetsitako Laguntza Zuzena. “Aktibo den nekazari”

kontzeptua “nekazari profesional” gisa ulertuta, egiazko nekazal jarduerarik gabeko

laguntzen hartzaileek (hots, nekazari izan arren jarduera horretan profesionalki ez

dabiltzanek) nekazari gazteei bide ematea bilatzen da hemen. Frantzian eta Alemanian

nekazaritza jardueran egiaz dabiltzan nekazariek besterik ez dituzte jasotzen laguntzak.

4.1.2. Nekazaritza Politika Erkidearen (NPE edo PAC, gaztelaniaz) baliabide publikoak

nekazaritzako enplegua eta belaunaldi aldaketa sustatu, eta nekazaritza berriztatzera

bideratzen dira. Laguntza-eredu hau, baina, banatua da eta erreferentzia historikoetan

du oinarria; hala, ordainketa bakarraren erregimenaren onuradunentzako zenbatekoak

mantendu egiten dira, baina azken urteetan diru-laguntzarik jaso ez duten gazteak

sistema honetatik kanpo geratzen dira. Argia da, beraz, egoera honek gazteen kalte

jarduten duela, lehiakortasunean desabantaila izaki. (Ikus 3.4 Taula)

4.1.3. Nekazaritza Garapenerako 2014/2020 Plana. Plan honen bidez, nekazari gazteen

sarbidea babestu eta laguntzea lehentasun izan behar du Administrazioak. Gure

nekazaritzako sektorea berriztatzeko aukera paregabea eskaintzen du honek. Aipatu 2.

Oinarriko laguntzen zerga-sistemak salbuespen esanguratsua izan beharko luke zentzu

horretan.

4.1.4. Nekazari gazteei nekazaritzako aseguruekin diruz laguntzea. Garrantzitsua da

diru-sarreren berme diren uztak aseguratzeko ohitura hartzea, arriskugarri den

zirkulazioko kapitala gutxienez babesteko. Halaber, aseguru-etxeek uzten prezioa

bermatzeko aukera eskaintzen dute, merkatuen aldakortasunaren kontrol-neurri gisa.

Horiek horrela, gazteei zuzendutako diru-laguntza horiek handitzea (Foru Aldundien

eskumena dena) komenigarria litzateke.

4.1.5. Gizarte Segurantzari dagokionez, gazteentzako gutxiengo kotizazio-oinarriaren

kuotaren egungo murriztapena (%30ekoa dena) handitzea komeni litzateke,

Nekazaritzako Gizarte Segurantzaren Erregimen Berezian izena eman duten gazteen

kasuan.

4.



4.1.6. Burokrazia gutxitu eta NPE araudia sinplifikatzea. Aipatutako laguntzen inguruan

aurkeztu beharreko dokumentu kopuruak nekazari ugari izutzen ditu, eta

dokumentazio horren baitan lan eginez aberasten diren kanpo-aholkularitzak ari dira

sortzen (landa-ingurunearen koadernoak, etab.). Egitate hori oztopoa da praktikan, eta

instalazio berrien sorrerak zailtzen ditu.

4.2. ETENGABEKO LANBIDE HEZIKETA ANITZA

4.2.1. Lanbide Heziketa

Nekazari gazteei egokitutako kalitatezko heziketa izan behar da hau, ikas-ekintzailetza

ardatz duena (hots, ikastea eta ekitea), prestakuntza prozesuan eskumen eta gaitasun

ugari txertatuz: ekoizpena, finantzak, merkatua, ingurugiroa, tokiko garapena, eragin

politikoa eta abar. Prestakuntza anitza, azken batean.

Prestakuntza arautuari dagokionez, izaera duala du honek (txandakatzean oinarritua,

lehenago esan bezala), eta enpresa munduarekin elkarlanean ageri da. Bestetik,

etengabeko prestakuntza aintzat hartuta, HOBETUZ eta LANBIDE erakundeekin egin

litekeen elkarlana aztertzea garrantzitsua litzateke, hezkuntzaren arloan zein arlo

ekonomikoan.

Azkenik, Artzain Eskolaren emaitza onak azpimarratu behar ditugu. Esperientzia hori

EAEko abeltzaintza ekoizpen osora zabal liteke (prestakuntza duala, ekintzailetza,

bekak…).

4.2.2.- Aholkularitza zerbitzuen sustapena (Kudeaketa Zentroak)

Gazteen sarbidearen eta ondorengo finkatzearen prozesuan giltzarri dira Kudeaketa

Zentroak. Izan ere, lehen faseko monitorizazioak eta ondorengo jardueraren

tutorizazioak aipatu prozesuaren arrakasta ahalbidetzen dute. Laguntza horrek

errazten du enpresaren arrakasta, hein handi batean.

Monitore eta tutoreen teknika- eta enpresa-gaitasuna dira proiektua behar bezala

garatzeko berme. Beraz, ezinbestekoa da aholkularien prestakuntza eguneratua edo

gaurkotua izatea. Halaber, ahokulariak sektoreka espezializatzea komeni litzateke

(EAEren esparruan), euren eraginkortasuna eta profesionaltasuna hobetzeko.

Jakintzaren eta informazioaren elkartrukea ahalbidetu asmoz, Monitore sare bat ere

sor liteke zentzu horretan.



4.3. NEKAZARITZA ASOZIATIBOA SUSTATZEA

4.3.1. Merkaturatzeko Elkarteak (kooperatibak, etab.):

Oso lehiakorra den merkatuan garrantzitsua da dimentsioa, nekazaritza ekoizpenaren

input-ei zein azken produktuei dagokienez. Aldi berean, azken produktu horien

salmentaren baitako kontratua edukitzeak ere badu bere garrantzia, gero eta nekazal

produktu gehiago prozesatzen eta eraldatzen baitira egunero. Industria-bezeroek

hornidura bermea behar dute (esnea, patata, zerealak, txerrikiak, …) eta nekazariek

prezioaren gutxieneko estaldura, euren jarduera bideragarria izan dadin.

Produktu bereizienen eremuan (D.O., IGP-a, etab.) dimentsioa nabarmena bada ere, ez

hainbeste aurreko kasuan bezala, eta zirkuitu motzak eta zuzeneko salmentak lantzea

merezi du

4.3.2.- Zerbitzu Elkarteak

Lehenago aipaturiko CUMASi edo zerbitzuak eskaintzen dituzten beste era bateko

erakundeez ari gara hemen, mekanizazioari dagozkionak, bereziki.

4.3.3.- Elkarlanean Ustiatzeko Nekazaritzako Kooperatibak (CECA, gaztelaniaz), lan

elkarteak eta ondasun-erkidegoak

Lurrak ez banatzeko aukera aurreikusten dutenez, bataz bestekoarena baino dimentsio

handiagoa ahalbidetzen dute, eta honek produktibitate-aukerak handitzen ditu, baita

etorkizunerako perspektiba hobea eskaini ere.

Gazteak kooperatibismoan has daitezen dauden ekonomia sozialeko laguntzetan,

gazteekiko diskriminazio positiboa ere aipagarri da.

4.4. GAZTENEK PROGRAMA

Laguntza plan bat baino, zerbitzu integrala eskaintzen duen programa da Gaztenek.

Emaitza onak ari da izaten oro har, baina badira aipatu beharreko zenbait aspektu.

4.4.1.- Laguntza sendotzea, sustatzaileak nekazaritzan sartzeko azken erabakia behar

bezala har dezan. Beken, trukearen, ustiategietan egindako behin-behineko egonaldien

eta antzerakoen bidez egin liteke hori, sarbideko porrotak gutxitzeko.

4.4.2.- Administrazioaren eta partaide diren erakundeen arteko elkarlana. Erakunde-

arteko programa da honakoa, eta horrek agerian uzten du hiru lurraldeetako laguntza-

irizpideak bateratu eta prezioak berdintzeko beharra. Monitorea balorazio

batzordeetan egotea ere garrantzitsua litzateke.



4.4.3.- Sustatzailearen profilari dagokionez, sektorearekin lotutako gutxieneko

prestakuntza eta esperientzia maila bat galdatzea (teknikoa eta kudeaketari

dagokiona), “eskumenaren egiaztatze” prozedura bat ezartzea, eta 40 urte baino

gehiagoko sustatzaileei estaldura edota babesa eskaintzea komeni litzateke.

4.4.4.- Proiektu profesionalak lehenestea. Enplegua sortzea eta errentagarritasuna izan

behar dira irizpide nagusiak. Erronka handiagoak bilatu behar dira hala, ustiategi

berriak laborantzen marjina gordin eta Nekazaritzako Lan-Unitate (NELU) gehiago

sortzea lehenetsiz.

4.5. PROFESIONAL GAZTEEI ZUZENDUTAKO FINANTZAKETA ZEHATZA

4.5.1.- Lehen instalazioaren faseetarako kreditu aukerak.

Bereziki, kapital finkoaren finantzaketa osoa eta zirkulaziokoarena zati batean

babesteaz ari gara.

Halaber, sektore publikoak abal edo bermeak ahalbidetzea ere esanguratsua da, baldin

eta enpresa planaren bideragarritasuna onartzen bada. SENDOTU Programak era

egokian aurreikusten du hori.

4.6. LURRA ESKURATZEA (SARBIDEA

4.6.1. Helduenen erretirorako laguntza, ustiategi horien kargu egingo diren gazteak

bilatuz eta topatuz. Prozesu hau Lurren Bitartekotza Zentro baten bidez egiten da

Asturiasen.

4.6.2.- Landa-errentamenduei dagokienez, legeak nekazari gazteak diren maizter edo

errentariei lehentasunezko eskubidea ematen die. Dena den, gai hau gehiago garatu

beharko litzateke.

4.6.3.- Lurren Bankuen sorrera sustatzea. Hau zaila da ordea, lurzorua ondare urria

baita.

4.7. NEKAZARI ETA ABELTZAINEN IRUDIA ZEIN OSPEA HOBETZEKO KANPAINA

Nekazal jardueraren dimentsio estrategikoa azpimarratu behar da hemen, elikagaien

ekoizpenari eta ingurumenaren kontserbazioari dagokionean bereziki. Gizarteari

nekazaritzaren funtzio-aniztasuna erakutsi nahi zaio hala, besteak beste.



4.8. NEKAZAL JARDUERAN EMAKUMEAREN PRESENTZIA AREAGOTZEKO BABES

POLITIKAK SENDOTZEA

Ezinbestekoa da emakumearen lana ikusgai bigurtzea eta aitortzea. Funtsezkoa da

gizonen eta emakumeen (kontratazioari eta soldatei, jabetza eskubideei,

baliabideetarako eta heziketarako sarbideari dagokionez) arteko aukera-berdintasuna

bermatzea. Gainera emakume gazteak ahalduntzeko eta sartzea bermatzeko

funtzionamentdu dinamika berriak sortu behar dira.

4.9.- NEKAZARITZA IKERKETA ZENTROAK

Nekazari gazteentzako enplegua sortzeko aukerak sustatu eta aztertzea komeni da.

4.10. BASERRI-AZPIEGITURA HOBETZEA

Hornikuntzetako eta zerbitzuetako (osasun-zentro, komunikazio, heziketa, aisia,

garraio, etab.) baserri eremuak dohatzea.



ITURRIAK:

HAZI – Estatistika eta sektorekako analisia

Landa Garapenerako 15-20 Programa

Elkarrizketak: nekazariei, kooperatiben arduradunei, sindikatuetako kideei,

kudeaketa zentroetako arduradunei, Foru Aldundietako laguntza zerbitzuetako

langileei, Eusko Jaurlaritzako ordezkariei, etab.

Besteak.

DOKUMENTUAK:

2.1 Dokumentua: Lehen sektorea eta nekazaritzako elikagaien industria EAEn

2.2 Dokumentua: 2009ko Nekazaritza Errolda

o Dokumentua: EAEko nekazari gazteen babeserako politika publikoak

Dokumentua: Gazteak nekazaritzan sartzea (GAZTENEK)

3.3.3 Dokumentua: Emakume Nekazarien Estatutua (8/2015 Legea)

3.3.4 Dokumentua: Nekazari Gazteen Estatutua

TAULAK:

2.1 Taula: GAZTENEK Prozesuaren laguntza

3.4 Taula: Ustiategientzako laguntza osoak (1.go eta 2. Oinarriak)


Documents

NEKAZARI GAZTEAK EUSKAL HERRIAN - World Rural Forum · mediterraneoa baituen nagusi) artean ezberdintasun handiak daude: lehenengoek hiriko izaera dute oro har; bigarrenean, aldiz,