บทท 3 แนวคดเชงพทธปรชญาในนยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ

นยายวทยาศาสตรเปนกลมผลงานทคนไทยไมสคนเคยนก โดยมากผคนมกนกถง นยายวทยาศาสตรจากตางประเทศทแปลเปนภาษาไทย มเชนนนกนกถงนยายวทยาศาสตรทขามพรมแดนไปสโลกแหงภาพยนตร (ว.วนจฉยกล, 2537, หนา 21) นอยคนทจะรจกนยายวทยาศาสตรไทยโดยฝมอนกเขยนไทย ทง ๆ ทมนกเขยนไทยจานวนหนงพยายามสรางสรรคผลงานแนววทยาศาสตรออกมาอยางสมาเสมอ อยางไรกตาม ผทชนชอบอานนยายวทยาศาสตรหรอสนใจงานกลมนทงขาประจาและขาจรยอมพบวา แมผลงานสวนใหญจะไดรบอทธพล แนวคดและทฤษฎ บางประการจากนยายวทยาศาสตรตะวนตก ทวามผลงานจานวนไมนอยทสะทอนโลกทศนปรชญาศาสนาตะวนออก โดยเฉพาะพทธปรชญา เชน เรอง “กาแหวาทบางเพลง” ของ ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช สะทอนแนวคดวาดวยความไมเทยงแทของสรรพสงในจกรวาลผานการเรยนรชวตบนโลกของเดกตางดาวจานวน 214 คนในบางเพลง หรอเรอง “อมตะ” ของ วมล ไทรนมนวล ทมเปาหมายในการใหผอานมองเหนสจธรรมแหงชวตผานการววาทะระหวางตวละครสองตวซงเปนตวแทนแนวคดบรโภคนยมกบแนวคดเชงพทธปรชญา เปนตน แนวคดของนยายวทยาศาสตรดงกลาวสอถงโลกทศนของนกเขยนชาวไทย ซงไดรบอทธพลจากพทธปรชญาทงในแงระบบคดและสานกทางศลธรรม ทงเปนไปไดอยางมากวา แนวคดเชงพทธปรชญาเปนวตถดบในการสรางผลงานทสอดคลองกบอธยาศยและการมองโลกของนกเขยน ทงยงสอดรบกบเรองราวทองอยกบความคดเชงเหตและผลอยางนยายวทยาศาสตรไดอยางไมขดเขน การศกษาแนวคดเชงพทธปรชญาใน นยายวทยาศาสตรจงเปนหนทางในการเขาใจโลกทศนของนกเขยน ทงยงชวยไขความไปสความหมาย อนเปนเจตคต (Attitude) ทนกเขยนตองการสอสารไปยงสงคมประการหนง วนทร เลยววารณ เปนนกเขยนนยายวทยาศาสตรผหนงซงนาเสนอแนวคด เชงพทธปรชญาในผลงานหลากหลายประเภท เชน นวนยาย เรองสน หนงสอเสรมกาลงใจ สารคด นยายวทยาศาสตร เปนตน ในบรรดาผลงานดงกลาว นยายวทยาศาสตรจดเปนผลงานในลาดบตน ๆ ท วนทร เลยววารณ จงใจสอดแทรกแนวคดเชงปรชญาอยางชดเจน จดสงเกต ไดแก คตบทนาเรอง เนอหาของเรองทสอถงหลกธรรมทางพทธศาสนา วรรคทองและเรองเลาทตวละครอางถงเพอแสดงทศนะเชงพทธปรชญาของตน จากการศกษาพบผวจยแนวคดพทธปรชญาในนยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ ทงสน 40 แนวคด โดยแบงเปนแนวคดทางอภปรชญา 21 แนวคด แนวคดทาง จรยศาสตร 17 แนวคด และแนวคดทางสนทรยศาสตร 2 แนวคด ทงนผวจยแบงรายละเอยดหวขอ

126

ทางปรชญาทงสามโดยประมวลจากแนวคดเชงปรชญาของ ทองหลอ วงษธรรมา (2549 ก); วทย วศทเวทย (2547); สถต วงศสวรรค (2543) และสวชย โกศยยะวฒน (2539) ดงน 1. แนวคดทางอภปรชญา 1.1 ธรรมชาตของโลก 1.2 ธรรมชาตของมนษย 2. แนวคดทางจรยศาสตร 2.1 เกณฑการตดสนคาทางจรยะ 2.2 คาหรอคณคา 2.3 อดมคตของชวต 3. แนวคดสนทรยศาสตร ซงมรายละเอยดดงตอไปน

แนวคดทางอภปรชญา ในบรรดาแนวเรองของนยายวทยาศาสตรทมอยมากมาย การเดนทางไปกบเวลา (Time travel) สอดตหรออนาคตเปนแนวเรองประเภทหนงทชวนพศวงและไดรบความสนใจในหมนกเขยนและนกอานมาเปนเวลานาน (ชยวฒน คประตกล, 2524, หนา 105) การเดนทางขามมตทงแบบอาศยยานเวลา (Time machine) ผานรหนอน (Worm hole) ผานประตดวงดาว (Star Gate) ผานสนามแมเหลกทปนปวนรนแรง ฯลฯ เมอประกอบกบทฤษฎเกยวกบจกรวาลของนกวทยาศาสตร เชน ทฤษฎสมพนธภาพ (Relativity theory) ทฤษฎควอนตม (Quantum mechanics) ทฤษฎสตรง (String theory) ฯลฯ ทาใหนยายวทยาศาสตรกาวเขาไปในพนทของความคดทางศาสนาและอภปรชญา เพราะวตถดบทง 2 ประการดงกลาวทาใหผเขยนมชองทางในการจนตนาการถงจดกาเนด จดสนสด สภาพและการเปลยนแปลงจกรวาลไดอยางอสระ ดงเชน งานของ วนทร เลยววารณ ซงอาศยประเดนการเดนทางขามมต ทฤษฎใหม ๆ ทางฟสกส ประกอบกบความไมจากดในเรองกาลเวลาและจนตนาการในนยายวทยาศาสตร เปนชองทางในการสอสารแนวคดอภปรชญาไปยงผอาน โดยเฉพาะอยางยงแนวคดอภปรชญาทแสดงทศนะเชงพทธปรชญา เปนททราบกนโดยทวไปวา ปญหาทางอภปรชญาโดยมากเปนคาถามอจนไตยทพระพทธเจาไมทรงตอบ ทงนโดยยกคาสอนในจฬมาลงโกยวาทสตรมาสนบสนน เนอหาของ พระสตรนกลาวถงเหตการณทมผถามพระพทธเจาถงปญหาหลายขอ เชน โลกเทยงหรอวาไมเทยง โลกมทสนสดหรอวาไมมทสนสด ชพเปนสงเดยวกบรางกายหรอเปนคนละสง มนษยและสตวตาย

127

แลวมอยหรอไมมอย หรอวามอยกม ไมมอยกม หรอวามอยกใช ไมมอยกมใช เปนตน(พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 13, 2525, หนา 147) การทพระพทธเจาไมทรงตอบคาถามเหลาน ทาใหเกดตความหลายกระแส นกคดฝายพทธเถรวาทตความวา เหตทไมทรงตอบเพราะคาถามดงกลาวไมชวยใหมนษยพนทกข ขณะทนกคดฝายมหายานตความวา เหตทไมทรงตอบเพราะคาตอบนนอาจลกซงเกนกวาทมนษยทวไปจะเขาใจได อยางไรกตาม วทย วศทเวทย (2553, หนา 4) กลาวถงประเดนนไววา แทจรงแลวพระพทธเจาทรงใหความสาคญกบปญหาอภปรชญาเชนกน เพราะนอกเหนอจากปญหาอจนไตยดงกลาว อภปรชญายงถกเถยงถงปญหาอน ๆ ซงเกยวของอยางใกลชดกบปญหาเรองความทกข อนเปนประเดนทพระพทธเจาทางใหความสาคญเชน ปญหาเกยวกบสภาพแทจรงอนเปนแกนแทของมนษยและของโลกภายนอก ปญหาเกยวกบเจตจานงเสรของมนษย เปนตน ดงนน หากกลาววาศาสนาพทธไมสนใจอภปรชญาเลยนนคง ไมถกตองเสยทเดยว ทงนขนอยกบผอภปรายวาจะตความอภปรชญาวาอยางไร จากการศกษาพบวา วนทร เลยววารณ เปนนกเขยนผหนงทนาแนวคดอภปรชญาแบบพทธมาสอดแทรกในนยายวทยาศาสตรของตน ในแงมมทมไดคาดคนเอาคาตอบถงกาเนดหรอโครงสรางของจกรวาล ทวาเปนนยายวทยาศาสตรททดลองเลนสนกกบแนวคดและจนตนาการแปลกใหม อนเปนผลจากการสบคนขอมลอยางหนกหนวงทงทฤษฎทางวทยาศาสตร แนวคด จกรวาลวทยาทางศาสนา ขอมลทางประวตศาสตร ฯลฯ ผสานกบแนวคดท วนทร เลยววารณ มตอโลก สงคม และตอมนษยดวยกนเอง แนวโนมของแนวคดในนยายวทยาศาสตรกลมน คอ การชใหเหนวาสภาพทแทจรงของจกรวาล มไดแตกตางไปจากสภาพแทจรงของมนษยและธรรมชาตของจกรวาลแทจรงเกยวพนกบธรรมชาตของมนษยอยางใกลชด เมอใดกตามทมนษยเขาใจความเปนไปของจกรวาล ยอมเขาใจความทกขของตนเอง ทงนผวจยพบแนวคดอภปรชญาทงสน 21 แนวคด แนวคดกลาวถงประเดนสาคญ 2 ประเดน ไดแก ธรรมชาตของโลกและธรรมชาตของมนษย ดงรายละเอยดตอไปน 1. ธรรมชาตของโลก ไดแก แนวคดทวาดวยความเปนจรงเกยวกบโลกและจกรวาลโดยเฉพาะประเดนเรองธาตแท จดกาเนด โครงสราง และความเปลยนแปลงอนเปนธรรมชาตของโลกและจกรวาล แนวคดกลมนพบทงสน 3 แนวคด โดยแบงออกเปน 2 แนวคดยอย ๆ คอ แนวคดทางรงสรรควทยา และแนวคดทางจกรวาลวทยา ดงรายละเอยดตอไปน 1.1 รงสรรควทยา หมายถง แนวคดวาดวยการกาเนดของสรรพสงในจกรวาล แนวคดนไมเพยงกลาวถงจดกาเนดของมนษย โลก และจกรวาล แตยงคาบเกยวกบปญหาเรอง พระผสรางอกดวย โดยปกตพทธปรชญาถอวาการแสวงหาคาตอบในเรองนอาจทาใหเกดความ ยดมนถอมนในอตตา ซงขดกบหลกอนตตาของทางพทธศาสนา เพราะการหาคาตอบของการกาเนด

128

เทากบยอมรบวาโลกมมลการณ คอ มตวการเปนตนเคาทสดของสรรพสง (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 85) อยางไรกตาม ผวจยพบวานยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ บางเรองนาเสนอแนวคดทสมพนธกบกาเนดของจกรวาล เนอหาเปนการจนตนาการใหตวละครเอกสามารถเดนทางขามเวลาดวยวธการพเศษ เชน เดนทางผานเครองขามมต เดนทางในรปดวงจตทมอานาจพเศษ เปนตน ทาใหตวละครไดพบเหนสภาพทแทจรงของจกรวาลและยอนกลบมาพจารณาชวตของตนเอง กระทงสามารถพนจากความทกขทมอยได จากการศกษาพบแนวคดทางรงสรรควทยา 1 แนวคด ผานนยายวทยาศาสตร 2 เรอง ไดแก 1. เรองเยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว และ 2. เรองอฏฐสตรา นยายทง 2 เรองนาเสนอแนวคดวาดวยการกาเนดของจกรวาลในลกษณะเดยวกน คอ ชวาจกรวาลนนไรจดกาเนด ทงนเพราะจดกาเนดและจดสนสดของจกรวาลเปนสวนหนงของกระบวนการเปลยนแปลงแหงเหตปจจยสบเนอง อนสอวาสภาพทแทแหงจกรวาลและสรรพสงในจกรวาล คอ ความเปลยนแปลงเคลอนไหว ไมเทยงแท ไรตวตนและปราศจากแกนสารใหยดถอ แนวคดดงกลาวมไดคาดคนเอาบทสรปเกยวกบพระผสราง จดกาเนดจกรวาลหรอชใหเหนตนเคาทสดของสรรพสง แตทวามงแสดงใหเหนความจรงของจกรวาล 2 ประการ ประการแรก คอ การชวาจกรวาลแตละจกรวาลซงเปนสวนยอยของ “มหาจกรวาล” มความสมพนธเชอมโยงกนตามหลกอทปปจจยตา หากเกดการเปลยนแปลงในจกรวาลหนงยอมสงผลกระทบตอเนองไปยงระบบจกรวาลอน ๆ ประการทสอง คอ การแสดงธรรมชาตของจกรวาลซงอยใต กฎไตรลกษณ โดยนาเสนอแนวคดวา เมอจกรวาลหนงสญสน ความสญสนของจกรวาลหนงจะเปนปจจยใหเกดจกรวาลอกจกรวาลหนง จกรวาลเกดขนและดบลงอยางตอเนองไมมทสนสด ดงนน ความเปลยนแปลง ไมเทยงแท และไรตวตน (อนตตา) จงเปนสภาพทแทของจกรวาล นาไปสบทสรปวา จกรวาลไมมจดกาเนดหรอจดจบทแนนอน มแตการเกดขนและสญสลายไปดวยเหตปจจย เปนวฏจกรตอเนองกนไปอยางไมมทสนสด แนวคดเกยวกบความจรงของจกรวาลทง 2 ประการดงกลาวเปนการตอกย าแนวคดพทธปรชญาทมองเหนความเปนไปของสงทงหลายภายใตกฎไตรลกษณและอทปปจจยตา มงใหผอานตระหนกวา ความไมรไมเขาใจในกฎเกณฑธรรมชาตนาไปสการสมพนธตนกบจกรวาลอยางผด ๆ ความเหนผดนเปนตนตอแหงทกขของมนษย กลาวคอ มนษยแตละคนจะสขหรอทกขขนอยวา เขามองโลกและสมพนธตนกบโลกอยางไร หากสามารถเขาใจโลกภายนอกได ยอมสามารถเขาใจโลกภายในไดดจเดยวกน ทงนเพราะธรรมชาตแหงโลกภายนอกมไดแตกตางจากโลกภายใน คอ ตกอยใตวงวนแหงความทกข ความไมเทยง และความไรตวตนเสมอเหมอนกน หากรเทาทนธรรมดาโลกดงกลาว ยอมทาใหสามารถดบทกขในใจลงได

129

ทงน นยายวทยาศาสตร 2 เรองทแสดงแนวคดทางรงสรรควทยาดงกลาว มรายละเอยดดงน เรองเยนฉ าน าคางยอย เยอกฟา พาหนาว เรองนนาเสนอแนวคดรงสรรควทยาผานการสาแดงพลงทางจตของตวละครรอง เพอใหตวละครเอกตระหนกถงความจรงเกยวกบจกรวาลและชวตของตนเอง เนอเรองวาดวยการเดนทางของ “สนทรภ” ตวละครเอกของเรองในรปลกษณดวงจตพเศษ เพอตามหาดวงจตของหญงคนรก ดวยความชวยเหลอจาก “ดารนตร” เพอนมนษย ตางดาว ทาใหเขาไดเบาะแสวาในเอกภพมพนททเรยกวา “จกรวาลแหงความฝน” ซงอาจบนดาลใหความปรารถนาของเขาเปนจรงได สนทรภตดสนใจออกเดนทางคนหาสถานทดงกลาวในทนท การเดนทางครงนกนเวลาราวหนงพนลานปจกรวาล ในยามทจตของเขาออนลา เขาเคลอนทเขาสโลกแหงอรปภพและไดสอสารกบ “อรปพรหม” สงทรงภมปญญาในสภาวะไรรปซงเฝาชนแตละชนในจกรวาลแหงความฝน อรปพรหมแตละรปไดสาแดงภาพใหเขาเหนความจรงเกยวกบจกรวาลและชวตของมนษย ดงเนอความตอนหนงทอรปพรหมท 3 นาพาจตของสนทรภไปพบกบโลก ตาง ๆ ซงซอนอยในมตของจกรวาล ความวา

เขาสมผสรความคงอยของโลกตาง ๆ มากมาย โลกทมเพศ บางโลกมสองเพศ บางโลกมสเพศ ในโลกหนง การสบสายพนธใหมตองใชถงสบเพศมารวมกน ในอกโลกหนง ‘การตงครรภ’ ใชเวลานานราวหาพนป นานเทาบางอารยธรรมมนษยทงอารยธรรม ในบางโลกโครงสรางชวตของหลายโลกเปนระบบสายเกลยวชวต แตอกหลายโลกเปนโครงสรางชวตแบบอน...

“เจาเหนแลว?” “ใช ขาเหนแลว ขาไมคาดวามหาจกรวาลประกอบดวยมหศจรรยแหง

ความหลากหลายถงปานน” (เยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว, 2554, หนา 179-180)

จากขอความดงกลาวพบวา สงทอรปพรหมสาแดงใหดวงจตของสนทรภเหนสอถงแนวคดรงสรรควทยาตามทศนะพทธปรชญา โดยชใหเหนวาโลกมนษยเปนโลกหนงในระบบโลกตาง ๆ ทมอยมากมายนบจนไมถวน ในพระอภธรรม (Abhidharma system) และคมภรกาลจกร (Kalachakra) ของธเบตปรากฏคาวา “ไตรโลก” (Trichilicosm) (ทะไลลามะ, 2550, หนา 87) ซงชวาจกรวาลทมนษยอาศยอย มไดอยอยางโดดเดยว หากมจกรวาลอน ๆ ทบซอนกนอยในรปโครงขายจกรวาลซงสมพนธกนเปนพลวต จกรวาลแตละจกรวาลมเหตปจจยเฉพาะจงเปนเหตใหสงมชวตใน

130

จกรวาลนน ๆ มรายละเอยดปลกยอยแตกตางกน ทวาในแงโครงสราง จกรวาลทกแหงเกยวเนองซงกนและกน ไมมจกรวาลใดแยกจากกนอยางเดดขาด นอกเหนอจากจนตนาการเกยวกบโครงสรางจกรวาลดงกลาว วนทร เลยววารณ ยงจนตนาการตอไปถงสภาพทแทจรงของจกรวาลซงสอผานการกระทาของ “ตรพรหม” ตวละครสามตวซงแสดงใหเหนวฏจกรการหมนเวยนผลดเปลยนระหวางการเกด คงอย และดบสญของจกรวาล ดงเนอความในตอนหนงซงบรรยายตอนทสนทรภเดนมาถงจดศนยกลางของจกรวาลและไดพบกบ “ตรพรหม” ซงแสดงใหเหนวฏจกรแหงการเกดดบของจกรวาลความวา

“ทานกคอตรพรหม!” “ถกแลว เราคอสามคณลกษณในหนงตวตน และสามตวตนในหนงคณลกษณ

ตวตน วษณ คอผดแล คอปกปองรกษาดแลจกรวาล ตวตน ศวะ คอผทาลายคอทาลายจกรวาลไปสความมดมด และตวตน มหาพรหม คอผสราง คอ สรางจกรวาลใหม”

“หลงการทาลายคอการสราง?” มหาพรหมวา “มหาจกรวาลมไดถก ‘ทาลาย’ มนคอการเปลยนรปใหมอกครงหนง

ความมกบความไมมนนเชอมตอกน วนเวยนเปนอนนต การทาลายและการกาเนดคอ สงเดยวกน ดงนนแททจรงแลวจกรวาลกมไดตายหรอเกดใหม จกรวาลกาลง ‘ลอกคราบ’ อกวฏฏะหนงตางหาก”

(เยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว, 2554, หนา 187-188)

ขอความขางตนแสดงใหเหนจนตนาการทสอวา จกรวาลไมมจดเรมตนหรอจดสนสด แตมกระบวนการเปลยนแปลงตามระยะเวลา การเรมตน การคงอย และการแตกดบเปนววฒนาการทดาเนนไปอยางสมาเสมอ เปนธรรมดาของจกรวาล จนตนาการดงกลาวแสดงใหเหนวาไตรลกษณเปนสภาพทแทจรงของจกรวาล ทงยงสะทอนถงหลกอทปปจจยตาซงชวาสรรพสงทงหลายเกดขนและสญสลายไปดวยเหตปจจย ไมมสงใดเกดขนมาไรสาเหตหรอเกดผลโดยไมมปจจยสบเนอง แนวคดนเองททาใหสนทรภยอนนกถงความทกขของตนเอง ซงอาจพจารณาไดตามหลก อทปปจจยตาหรอปฏจจสมปบาท ดงน ดวงจตของสนทรภออกเดนทางดวยความหลง คอ มอวชชาหรอความไมรแจงเหนจรงในสงตาง ๆ คอยครอบงาความคดในระหวางเดนทาง เพราะจตปรงแตง (สงขาร) รสกใหเขา ยดมนถอมนในอตตาของตน เมออตตาไปประสบกบสงทนารกนาใคร คอ “นางจน” จงกอใหเกดอารมณ (วญญาณ) คอ ความเสนหา ทาใหกายและจต (นามรป) ของเขาดนรนไปตามอายตนะ

131

(สฬายตนะ) เมอเวลาผานไป ตวเขาไมสมปรารถนาในสงนารกนาใครและรบรถงความจากพราก (ผสสะ) ความปรารถนาทมตอนางจน หรอ สงทถกใหความหมายวาเปนความสขจงเปนเหตแหงความรสกทกข (เวทนา) ความรสกนทาใหเขาเกดความทะยานอยาก (ตณหา) จตมงมนปรารถนาในความรกทมตอนางจน ความยดมนถอมน (อปาทาน) ผลกดนใหเขาตองออกการเดนทาง (ภพ) ทงในอดตและในชาตภพปจจบน เพอสนองความปรารถนาในจตใจสวนลกของตน(ชาต) ทวาทกสงยอมเปนไปตามธรรมชาต ไมมสงใดอยในการควบคมบงคบของมนษย เขาจงตองพบกบความจรงวา แมเขาจะคนพบวธการไดอยรวมกบนางจน แตกเปนเพยงความสขชวคราวไมอาจสนองความปรารถนาของเขาไปไดตลอด (ชรามรณะ) เพราะแมแตจกรวาลยงปราศจากความเทยงแทและปราศจากอตตาใหยดถอ ชวตของมนษยซงเปนเพยงอณนอยนดของจกรวาล จงเปนเพยง ความวางเปลา การทาตามความยดอยากจงเปนการฝนกระแสธรรมชาต เปนการทาตามความปรารถนาดวยความไมตระหนกรซงแทนดวยเหตการณทเขาตองเดนทางอยในความมดมดเสมอ ดวยเหตนหากเขาอยากพนจากทกข ควรตดวงจรปฏจจสมปบาทดวยการกาจดอวชชาและตณหาทมลงเสย เพอใหวงจรแหงทกขไมเกดขน สรปไดวา จากเรองเยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว ดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา จกรวาลไมมจดเรมและจดสนสด ทวาจกรวาลเกดและแตกดบอยางตอเนอง ความเปลยนแปลงและไรตวตนเปนสภาพแทจรงของทกสงในจกรวาล ไมเวนแมกระทงชวตของมนษย เหตทมนษยเปนทกขเพราะไมเขาใจความจรงในขอน จงไดแตยดอยากตามอตตาและทาในสงทฝนธรรมชาต เพอสนองตณหาของตน เพราะฉะนน หากมนษยเรยนรทจะยอมรบความจรง ละวางอตตา ละความยดอยากของตนลง ความทกขและปญหาทมอยกจะหมดลงหรอเบาบางลงไป เรองอฏฐสตรา นาเสนอแนวคดรงสรรควทยาผานเหตการณเหนอจรงของตวละคร เรองเลาถง “เขา” นกคณตศาสตรอจฉรยะผยดตดกบอดตและตวเลข ซงไดรบคาเชญจากเพอนสาวนกโบราณคดใหไปไขปรศนา ณ สสานจนโบราณแหงหนง หลงจากใชเวลาขบคดพจารณาถงความหมายของตวเลขของหองภายในสสาน “เขา” พบวาหองดงกลาวคอ เครองขามมตซงจาลองมาจากแผนผงจกรวาลตามแนวคดอจง ดวยเครองขามมตนทาให “เขา” สามารถเชอมโยงความคดเรองหองออกเทอแรกตเขากบแนวคดหยนหยางและกาเนดของจกรวาล ดงเนอความวา

132

8 คออฏฐลกษณ 3 คอไตรลกษณ ผสรางหองออกเทอแรกตนรวมอฏฐลกษณเขากบไตรลกษณเปนเนอหนงเดยวกน

ออกเทอแรกตคอโครงสรางทแยงทะลมต ขณะทไตรลกษณเชอมโลกของเราเขากบไฮเปอรสเปซ ใครกตามทสรางสงประดษฐชนนรดวา เลข 8 หรอ ‘อนฟนต’ ใน ทรงกลมไทจถคอโครงสรางพนฐานของจกรวาล จกรวาลทไมมการเกด ไมมการตาย เปนการหมนเวยนเปลยนไปมาของหยนกบหยาง ดจนาฬกาทรายทไหลจากซกหนงไปยงอกซกหนงผานรกลางนาฬกา

จกรวาลของเรามไดเกดจากความไมม แต ‘ไหล’ มาจากอกจกรวาลหนง บก แบง ของจกรวาลหนงกคอเมอมนเรมไหลออกจากรตรงกลางของนาฬกาทราย รตรงกลางนาฬกาทใหทรายไหลผานนกเทยบไดกบกลารต*ทกาลเวลาหยดนง ทกครงททรายไหลผานรนาฬกา กจะเกด บก แบง ครงหนงและม ‘นาฬกาทราย’ แบบนอกมากมาย นบไมถวน ประกอบกนเปนมหาจกรวาล!

นคออนฟนต นรนดรทไมสนสดระหวางความมกบความไมม (อฏฐสตรา, 2553, หนา 185)

ขอความขางตนเปนคาอธบายความของ “เขา” ทมองวาหองโบราณในสสานจน มลกษณะคลายหองออกเทอแรกต ซงถกออกแบบใหมโครงสรางคลายโครงสรางพนฐานของจกรวาลตามแนวคดของศาสตรอจง คาอธบายดงกลาวไมเพยงสอถงจกรวาลวทยาตามคตเตา แตยงสอถงหลกไตรลกษณ คอ สภาพความเปนอนจจงและอนตตาของจกรวาลตามคตพทธปรชญา โดยสอวา จกรวาลไมเกด ไมดบ แตมสภาพเปนวฏฏะหมนวนไปมาระหวางการเกดและการดบ ในทน วนทร เลยววารณ เปรยบจกรวาลเหมอนนาฬกาทราย โดยชวาการสญสลายของจกรวาลหนงเปนเหตแหงกาเนดของจกรวาลหนง ดงนน ตามทศนะดงกลาว จกรวาลเกดขนและเสอมลงนบครงไมถวน การเกดขนของจกรวาลแตละครงเปนเพยงหนาหนงของววฒนาการแหงการเกดขนและ สญสลายของจกรวาลอกครงหนง ทกครงทจกรวาลหนงสญสนกจะเปนปจจยใหเกดอกจกรวาลหนงทนท นคอหลกอทปปจจยตาตามทศนะพทธปรชญา ในเรองน “เขา” เดนทางไปกบเครองขามมตทาใหมองเหนความเปลยนแปลงเคลอนไหวอนเปนธรรมดาของจกรวาล นาไปสความตระหนกรของ “เขา” เกยวกบความจรงของชวต ดงตวอยาง

133

...หากจกรวาลถอกาเนดจากความไมม ความไมมนนเกดมาจากทใด เปนไปไดทมนมาจากความมของจกรวาลอน ๆ และหากจกรวาลทเขามตวตนอยกาลงเดนหนาไป สความสนสด ความสนสดนนกอาจคอความไมมของอกจกรวาลหนง

อทปปจจยตา! มนเปน Cause-effect ระยะยาวของกาลแหงอสงไขย: เหตหมายเลข 1 นาไปสผลหมายเลข 1 ซงกลายเปนเหตหมายเลข 2 นาไปสผลหมายเลข 2 ซงกลายเปนเหตหมายเลข 3 ... ตอเนองไปจนนรนดร!

นาทนเขาเรมเขาใจสงทตาราเคยเลาใหเขาฟง มองไปทวจกรวาล สรรพสงลวนตกในกรอบสจธรรมของ “เมอมสงน ๆ เปนปจจย สงน ๆ ยอมเกดขน”

ทรายเมดหนงตดรองเทาของเขามารวงตกบนพน เขาหยบมนขนมาด ตวตนของทรายเมดนปรากฏอยทน เพราะมปจจยททาใหมนเกดและมาอยทนทรายเมดนเปน อทปปจจยตา มนเปนอยางนนเอง เชนเดยวกบทก ๆ ปรมาณ ทก ๆ อนภาค ลวนเกดมาจากปจจย แมแตความวางกเกดจากอทปปจจยตา เชนเดยวกบอวยวะทกสวนของเขา

วบนนเขาพจารณารางกายของตนเอง ผม ขน เลบ หนง กระดก เลอด เนอ ทงหมดนกคอธาตตาง ๆ ทมาประกอบเขาดวยกน ลวนแตเปนอทปปจจยตาทเกาะกมใจ อทปปจจยตาทางจตหรอปฏจจสมปบาทรนแรงกวาทางกายนก เมอมารวมกน กกอเกดเปนความทกข

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 221) จะพบวาทศนะของ “เขา” สอถงความเขาใจทมตอธรรมชาตของจกรวาลวา จกรวาลนนไรตวตน ทกสงเกดขน ตงอย ดบไป หมนเวยนเปนวฏจกรตามหลกปจจยาการ จกรวาลจานวนมากในมหาจกรวาลตางองอาศยเปนปจจยแกกนและกน ความไมมของจกรวาลหนงกอใหเกดจาก ความมของอกจกรวาลหนง ทกสงจงเปนเพยงกระแสของเหตปจจยมาชมนมกน เกดขนและ สญสลายโดยเหตปจจย ไมมสงใดเกดขนลอย ๆ โดยปราศจากเหต เพราะฉะนนเหตการณหรอปรากฏการณทเกดขนกบมนษยไมวาสขหรอทกขลวนเกดจากเหตปจจย แตเพราะความไมเขาใจมนษยจงยดมนถอมนและพยายามปรบเปลยนโลกภายนอกเพอตนเอง ทวาสงตาง ๆ ลวนเปลยนแปลงไปตามธรรมชาต ไมอาจควบคมทกตวแปรใหเปนไปตามตองการได มนษยจงเปนทกข ดงเชน “เขา” ในเรองอฏฐสตราซงเปนทกขเพราะยดตดกบอดตและกรอบความคดของตนจนเกนไป การเลาเรองตดสลบไปมาระหวางอดตกบปจจบน สอถงความไมมนคงทางจตใจของ “เขา” อนเปนผลมาจากความเลวราย การหลอกลวง และความสญเสยทเกดขนในอดต ทาใหเขาตองหาทมนคงทางใจ กระทงหนไปยดมนถอมนในคณตศาสตรและทฤษฎทางฟสกสเพอหลกหนจาก

134

โลกความเปนจรง การไขปรศนาของหองลบในสสานโบราณ ทาให “เขา” การมองเหนกระบวนแหงเหตปจจยและความไมเทยงของจกรวาล ทาให “เขา” ตระหนกวา การไมละวางจากสงทถอมนนนแลคอสาเหตแหงทกขของตนเอง สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา จกรวาลนน ไมเทยงและไรตวตน การเกดดบของจกรวาลแตละครงจะเปนปจจยของการเกดขนและเสอมลงของจกรวาลอน ๆ นบครงไมถวน จงไมมสงใดเกดขนลอย ๆ โดยปราศจากเหต ชวตของมนษยกเชนกน เกดจากการรวมตวของเหตปจจย ไมมสงใดมตวตนเทยงแทใหยดถอ ทกสงเปลยนแปลงและปราศจากแกนสาร แตมนษยกลบยอยดปรงแตงโลกตามแรงใฝของตณหา ทาในสงฝนธรรมชาต กระทงเกดความคาดหวงและความทกขตามมา ความหลงผดในความสมพนธระหวางตนกบโลก ทาใหมนษยวงวนอยบนกบดกแหงความทกข เพราะฉะนน หากมนษยเหนความทกข ความไมเทยง และความไรแกนสารเปนธรรมดา ไมเขาไปยดหรอฝาฝนธรรมชาต ยอมหลดพนจากความทกขทตนเผชญอยไดไมยากนก 1.2 จกรวาลวทยา หมายถง แนวคดวาดวยโครงสราง ธาตแท และความเคลอนไหวเปลยนแปลงของจกรวาล ตลอดจนสรรพสงในจกรวาล เนอหาของจกรวาลวทยาสวนหนงเปนประเดนคาถามทางอภปรชญาทพระพทธเจาทรงใหคาอธบาย เนองจากมความสมพนธใกลชดกบปญหาเรองความทกข จากการศกษาพบวานยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ ทนาเสนอแนวคดเกยวกบจกรวาลวทยา โดยชใหเหนวา โครงสรางของจกรวาลมลกษณะเปนเครอขายเหตปจจยประกอบดวยจกรวาลเปนจานวนมาก สมพนธกนดวยเหตปจจย จกรวาลบางจกรวาลทบซอนกนอยในมตตาง ๆ แตผสสะของมนษยทมอยอยางจากดจงไมอาจมองเหนโครงสรางทงหมดได ทงนจกรวาลมไดอยนงเฉย แตเปลยนแปลงเคลอนไหวดวยเหตปจจยตลอดเวลา สงทมนษยมองเหนจงเปนเพยงฉากหนงในฉากนบลาน ๆ ฉากทอาจเปนไปได ทกครงทปจจยหนงเปลยนจะทาใหฉากแตละฉากเปลยนแปลงผดเพยนไป ทศนะดงกลาวมงใหผอานเขาใจธรรมชาตของจกรวาล โดยชใหเหนวาโลกทมนษยประสบอยเปนโลกทมนษยปรงแตงขน มใชโลกทแทจรง ทวามนษยมอง ไมเหนหรอบางทเลอกจะไมเหน จงเขาไปเกยวของและจดการกบสงทงหลายดวยตณหา ยงผลใหเกดความเสอมและความทกขตามมา จดทนาสงเกต คอ การใหภาพความเสอมโทรมของฉากและหายนะของธรรมชาตทปรากฏชดเจนของนยายกลมน เปนการนาเอาลกษณะวพากษของ นยายวทยาศาสตรมาสอดรบกบแนวคดเรองความไมเทยงของสรรพสงและความทกขของมนษย วทยาศาสตรปรากฏตวในฐานะ “เครองมอ” ทสนองตณหาของมนษย ขณะทปรชญาคอ “บทเรยน” ทมนษยไดมาจากความสญเสยทรพยากรและคณคาทางจตวญญาณ ปรชญาและวทยาศาสตรจง

135

คลายเปนแสงและเงาซงกนและกนโดยมตวละครมนษยเปนผดาเนนเรอง เพอนาเสนอสาระสาคญวา มนษยเปนเหตแหงทกขของตนเอง ตราบเทาทมนษยยงเดนบนทางแหงอวชชา มองไมเหนความจรงเกยวกบชวตของตนเอง ตราบนนมนษยยงคงตองทกขเพราะการกระทาดวยความหลงผดของตนเองอยเสมอ อนง นยายกลมนจะไมใหบทสรปตายตว แตจะทงสถานการณตอนทายไวใหผอานขบคด เพอใหผอานตความและเชอมโยงประสบการณของตนกบแนวคดอยางอสระ ทงน ผวจยพบแนวคดจกรวาลวทยา 2 แนวคด ผานนยายวทยาศาสตร 2 เรอง ไดแก 1. เรองอฏฐสตรา และ 2. เรองปฐมภพ ซงมรายละเอยดดงน เรองอฏฐสตรา นาเสนอแนวคดเกยวกบโครงสรางของจกรวาลผานการตระหนกรของตวละครเอก เมอไดมองเหนความจรงของจกรวาลผานเครองขามมตทตนคนพบในสสานโบราณ เรองราวเลาถง ‚เขา‛ นกคณตศาสตรอจฉรยะทเดนทางไปยงมมหนงของทะเลทรายรกรางบนแผนดนจน เพอไขปรศนาเกยวกบหองในสสานของกษตรยฝซ หลงจากขบคดพจารณา อยางหนก “เขา” พบวาหองดงกลาวคอเครองขามมตซงตว “เขา” ในอกโลกหนงประดษฐขน เครองขามมตนา “เขา” ไปสทะเลแหงเอกภพ ทาให “เขา” ไดเหนโลกทางเลอกมากมายนบไมถวนซงเชอมโยงกนเปนโครงขายขนาดใหญ ดงความตอนหนงวา

136

ความรสกของเขาพลงพลานเหมอนดาวทสกงอมรอการระเบดปะท นมใชการ ‘จบลงดวยการคนพบทฤษฎบา ๆ ทฤษฎหนง’ อยางทตาราลอเขาเลน เขารวาเขากาลงเดนผานเสนทางของตวเลขไปพบบางสง เขาสามารถเลอกเสนทางใดกไดตามใจปรารถนา ในทางเลอกนบไมถวน เสนทางแหงเตายงใหญ! ทกครงทมมมองของเขาเปลยน เรองราวทเขามองเหนกเปลยน บางเปลยนไปเพยงเลกนอย บางเปลยนหนามอเปนหลงมอ ทกครงทเขาเปลยนมมมอง จงหวะการหมนทรงกลมไทจถกเปลยนไป เรวบาง ชาบาง หมนตามเขมนาฬกาบาง ทวนเขมนาฬกาบาง เขาสมผสรดวยญาณวถวาตวตนของเขากาลงอยในความเปลยนแปลง

... เขากาลงระลกชาต? อาจจะใช หากแตละทางคอหนงชาตภพ เขา ‘เหน’ แตละเสนทางอยางละเอยด แตละเสนทางเลอกคอหนงทางเลอก

ทกครงทเปลยนมมมอง เสนสายเหลานนจะประสานตวเปนทางเลอกใหม ตวเลขรอบตว หมนเหวยง การคานวณของเขาถกตอง มหาจกรวาลเตมไปดวยเสนสายแหงทางเลอก เสนสายแตละทางเลอกโยงใยเชอมกน แตละทางเลอกคอโลกหนงทตางกน หลายโลกมความคลายคลงกนอยางยง ซอนทบแนบแนนดวยปรากฏการณเดจาว และอกหลายโลกแตกตางกนหนามอเปนหลงมอ ทงปวงในสายธารแหงทางเลอกทไหลไมสนสด

ชวตของแตละปจเจกเดนเปนเสนตรงไปขางหนา จากอดตเคลอนไปยงอนาคต แตเสนทางยอยแตละเสนเปนสวนหนงของเสนทางทใหญกวา นนคอเตาไมมจดเรมและจดจบ เสนทางแหงจกรวาลเดนเปนวงกลม

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 218-219)

จากตวอยางพบวาความคดของ “เขา” แสดงถงจนตนาการของ วนทร เลยววารณ ถงโครงสรางของจกรวาลซงประกอบดวยโลกทางเลอกจานวนมาก ตามแนวคดพทธปรชญาโลกทางเลอกเหลาน คอ “มหาจกรวาล” ทประกอบดวยระบบจกรวาลนบไมถวน ภายในระบบจกรวาลแตละแหงจะมมตตาง ๆ ของจกรวาลอน ๆ ทบซอนกนอย ดงท “เขา” กลาวถงการเปลยนมมมองซงเปนผลใหภาพท “เขา” เหนเปลยนไป ผสสะของมนษยทมจากดทาใหรบรความจรงไดเพยงบางสวน วนทร เลยววารณ อาศยจนตนาการเกยวกบเครองมอขามมตแสดงสมมตฐานของเขาถงโครงสรางของจกรวาลทมความไรแกนสารและความไมเทยงเปนคณสมบต ทงนจะพบวาเมอวเคราะหตามสภาวะจนถงทสดแลว แนวคดจกรวาลวทยาของ วนทร เลยววารณ ยงคงองอยกบ ไตรลกษณและอทปปจจยตา โดยมงชใหเหนวาเหตการณตาง ๆ ทเกดขนกบมนษยนนเปนไปตาม

137

เหตปจจย มไดมความเทยงหรอความคงทอยแตอยางใด ภาพทเหนในโลกทางเลอกแตละทางลวนเปนเพยงการประกอบกนของปจจยชดหนง ๆ ทมอาการสบทอดเปนเหตปจจยแกกน เมอเปลยนแปลงปจจยกอนหนา เหตการณทตามมากเปลยนไป การมองโลกดวยทาทดงกลาวสงผลตอความคดของ “เขา” ทาให “เขา” ตระหนกถงความทกขของตนเอง มองทะลแจงวาแมจกรวาลมหลายทางเลอก แตในทกจกรวาล “เขา” ยงคงตองเผชญกบความทกขอยเชนเดม ดงขอความบรรยายความคดของ “เขา” ในตอนหนง ความวา

ทวาทกอยางยอมมราคาของมน ‘เขา’ อาจสามารถไปเปนสวนหนงของจกรวาลท ‘เขา’ ตองการ แตทกครงท ‘เขา’ หนจากจกรวาลหนงไปอกจกรวาลหนง ‘เขา’ สรางจกรวาลใหมขนมา เผชญหนากบตวแปรชดใหมทเกดมาพรอมกบโลกใหม การเปลยนเสนทางของโลกหนงกระทบตอโลกอน ๆ เปนปฏกรยาลกโซไมทางตรงกทางออม

เขาลกขน รอบกายยงคงดมด เขารวาเขาอย ณ จดใดในโลก แตเขายงคงรสกเชนคนหลงทาง

อกครงเขาลบนวนางทปราศจากแหวน ทวาคราวน ใจของเขาสงบนง เขาสามารถหนไปจากโลกทไมนาอยใบนได แตเพออะไร? ชวตไมวาในจกรวาล

ใดกมปญหาของมน เขาไมอาจหนจากจกรวาลหนงไปยงอกจกรวาลไดตลอดกาล (อฏฐสตรา, 2553, หนา 223-224)

ขอความดงกลาวแสดงใหเหนวา แมจกรวาลแตละจกรวาลจะประกอบขนจากตวแปรทตางกน แตจกรวาลเหลานตางเกยวพนซงกนและกน มไดแยกอยอยางเอกเทศ โครงสรางจกรวาลดงกลาวจงสะทอนหลกการปจจยาการตามทศนะพทธปรชญา คอ เงอนไขของตวแปรชดหนงจะโยงใยกบตวแปรอน ๆ หากตวแปรหนงเปลยนแปลงยอมกอใหเกดผลกระทบตอตวแปรอน ๆ ดงนน เหตการณหรอปรากฏการณตางทเกดขนในจกรวาลแตละจกรวาลลวนมปฏสมพนธกน จกรวาลคอความเปลยนแปลงในรปวฏฏะทมเหตปจจยสบตอกนไปไมจบสน สอดคลองกบคากลาวทวา “เมอสงนม สงนจงม เพราะสงนเกดขน สงนจงเกดขน เมอสงนไมม สงนกไมม เพราะสงน ดบไป สงนกดบ” (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 81) ความจรงดงกลาวสมพนธกบความทกขของตวละคร เพราะการไมมองโลกตามความเปนจรงและยดมนถอมนในอตตาของตนเปนทตง “เขา” จงมองไมเหนวาความสขเปนเพยงอกดานหนงของความทกข เมอใดกตามท “เขา‛ ครอบครองความสขหรอคาดหวงทจะมความสขกบสงใด ยอมหมายถง “เขา” ไดรบ ความทกขหรอความพลาดหวงจากสง ๆ นนไวดวย ทงนเพราะความเปลยนแปลงเปนธรรมชาตของ

138

ชวต ตราบใดท “เขา” ยงคงมความสมพนธกบสงอนนอกตว ความทกขและความไมเทยงยอมเกดขนในทสด สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา โครงสรางของจกรวาลทมคณสมบตของความเปลยนแปลงและความหลากหลาย สะทอนถงความไมเทยงและกระบวนแหงเหตปจจยทแฝงเรนอยในธรรมชาตแหงชวตของมนษย ตราบเทาทไมตระหนกถงความจรงขอน มนษยยอมเปนทกข เพราะความยดมนถอมนและการพยายามหาหนทางตอบสนองตณหาและอตตาของตนเอง ยงตองสมพนธกบสงนอกตว ยงทวโอกาสแหงความผดหวงพลงพลาดมากขน ฉะนนหากไมอยากจอมจมอยกบความทกข จงควรเรยนรทจะปลอยวางและรเทาทน ความเปนจรงของโลก เรองปฐมภพ เปนการนาเสนอแนวคดจกรวาลวทยาวาผานการจาลองเหตการณเกยวกบโลกสมมตในเรอง โดยเปรยบโลกดงกลาวเปนภาพรางของจกรวาลทมการเกดขน เตบโตและเสอมสลายลง ผอานตองสงเกตการณผานสายตาของตวละครทบรรยายความเปนไปเกยวกบโลกสมมตและเหตการณทตวละครเผชญ เพอนาไปสการใครครวญถงสงท วนทร เลยววารณ กาลงสอสาร เรองเลาถงดาวซานทอรทเสอมโทรมลงเพราะนามอของมนษย “ผม” ตวละครเอกเปนวศวกรประจายานอวกาศพลดหลงไปบนดาวแหงน พบวาดาวดงกลาวเปนดาวทมสภาพนาและอากาศเปนพษ อกไมมสงมชวตใด ๆ อาศยอยเลย เมอไดคยกบกปตนเทรา “ผม” จงทราบวา ดาวซานทอรคอดาวแมของมนษยทถกทาลายลง จนเปนผลใหอารยธรรมทสรางสมและถายทอดกนมาหลายพนปตองสญสนไป ความจรงทตวละครคนพบนาไปสความตระหนกถงสมดลแหงธรรมชาตและความเสอมสลายของดวงดาวอนเปนผลจากการกระทาของมนษย ดงขอความท กปตนเทราและตวละครเอกสนทนาเกยวกบความหายนะทเกดกบดาวซานทอรหรอดาวมารเลตตา ความวา

139

‚ครงหนงนานมาแลว ดาวมารเลตตานมปาไมกวางใหญไพศาล กคลาย ๆ กบโลกของเรานนแหละ แลวตอมามนกถกทาลายลงอยางราบคาบดวยความโลภโมโทสนของสงมชวตบนดาว เมอปาไมและลานาถกทาลาย มการใชเครองจกรยนตมากมาย วฏจกรของธรรมชาตกเสยสมดลไป อากาศคอย ๆ กลายเปนพษจนอยไมได จากโลกท อดมสมบรณทสดกลายมาเปนโลกทแหงแลงทสด จากโลกทมชนบรรยากาศเบาบาง แสงอาทตยสองเจดจากวาเดมหลายเทา นนแปลวาอะไรรไหม?‛

‚ปฏกรยาเรอนกระจก?‛ ‚ถกตอง อณหภมบนดาวสงขน ผลกคอนาแขงทขวโลกทงสองละลาย ระดบนา

บนโลกสงขนมหาศาล เกดอทกภยครงรายแรงทสดในประวตศาสตร ผนแผนดนลดนอยลงไปทกขณะ ในระยะเวลาเพยงไมถงสบหาป มารเลตตาหรอซานทอรนนกใชเปนทอยอาศยไมไดอกตอไป เพราะปรมาณพษสะสมบวกโรคระบาดทวโลก บวกผนแผนดนทลดขนาดลงไปทกวน มาถงตอนนผมกเรมเชอวาเทพนยายโบราณเกยวกบ มารเลตตาหรอซานทอรนนมเคาความจรงอยมากทเดยว...‛

... “มนษยบนซานทอรสรางความเจรญทางวตถสงขนเรอย ๆ จนลมไปวาพวกเขา

เปนสวนหนงของธรรมชาต เมอธรรมชาตถกทาลายไป พวกเขากถกทาลายไปดวย สงมชวตบนซานทอรจงสญสนไปทงเผาพนธ นาเสยดาย คณเหนไหมวาในทสดเทคโนโลยทสงทสดกยงเอาชนะธรรมชาตเสยทงหมดไมได”

(ปฐมภพ, 2540, หนา 19-20) จากตวอยางดงกลาว ภาพดวงดาวทลมสลายดวยนามอของมนษยสอถงสภาพแทจรงของสรรพสงทไมเทยงแท ไมคงท และไมย งยน หลกอนจจตาชวาสงทเจรญแลวยอมเสอมลงได สงทเสอมลงแลวยอมเจรญขนได สดเหตปจจยจะบนดาลใหเปนไป แตในบรรดาเหตปจจยทงหลายนน มนษยเปนเหตปจจยสาคญทกอผลกระทบแกปจจยอน ๆ ไดมากทสด ความเจรญหรอ ความเสอมมใชเรองทเกดขนโดยบงเอญ แตเปนสงทมนษยเขาไปเกยวของ เปลยนแปลง ทาลายและสรางสรรคได ดงเชนการลมสลายทเกดกบดาวซานทอรซงเปนผลจากการทมนษยดาวซานทอรคดวาตนสามารถควบคมบงคบธรรมชาตได จงใชอานาจทมเขาครอบครองและควบคมปจจยตาง ๆ ในธรรมชาตใหเปนไปตามตองการ การยดตนเปนศนยกลางดงกลาวทาใหเกดภาวะบบคน เนองจากทรพยากรธรรมชาตไมเพยงพอตอความตองการของมนษย ความเจรญทางวตถถายเดยว

140

โดยไมคานงถงสมดลของธรรมชาตและความเจรญทางจตใจ ดาวซานทอรจงคอย ๆ เขาสหายนะและถงจดจบทางอารยธรรมในทสด ในเรองนดาวซานทอรเปนภาพแทนจกรวาลทเกดขนและเสอมสลายลงเพราะมมนษยเปนปจจย ทงนหากพจารณาโดยตรรกะ แมไมมมนษย ดาวซานทอรยอมเตบโตและเสอมสลายไปตามกาลเวลา อยางไรกตาม จะพบวาในบรรดาปจจยตาง ๆ มนษยเปนปจจยทเรงใหเกดความเสอมไดมากทสด เพราะมนษยใชกาลงและความสามารถของตนฝนกระแสธรรมชาตโดยขาดความย งคด หารไมวาการกอบโกยผลประโยชนจากธรรมชาตถายเดยว ไมเพยงสรางความเสยหายใหแกธรรมชาต แตมนษยซงเปนสวนหนงของธรรมชาตกยอมไดรบผลรายนดวยเชนกน ดงนน มนษยจงมใชผกาหนดสงคมหรอสภาพแวดลอมเพยงฝายเดยว แตทงธรรมชาตและมนษยตางกเปนสวนหนงของกระบวนเหตปจจยทองอาศยซงกนและกน ในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย สตตนบาต กลาววา “...โลกยอมเปนไปเพราะกรรม หมสตวยอมเปนไปเพราะกรรม สตวทงหลายมกรรมเปนเครองผกพน เปรยบเหมอนหมดแหงรถทแลนไปอย ฉะนน...” (พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 25, 2525, หนา 337) หมายความวา สงทมนษยกระทาลงไปทงโดยรตวและไมรตวเปนจดเรมตนแหงวบากกรรม ซงรอวนใหผสรางกรรมเกบเกยวผลแหงกรรมในวนหนงขางหนา นคอธรรมดาโลก ฉะนน เมอมนษยสรางความเสยหายใหแกธรรมชาต ผลแหงความเสยหายนน จะสะทอนคนกลบมาสมนษยผเปนตนกาเนดในทสด สรปไดวา จากเรองปฐมภพ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวาทกสงในจกรวาลเปนอนจจง สงทเจรญขนแลวยอมเสอมลงไดสดแตเหตปจจย แตในบรรดาปจจยทงหลาย มนษยเปนปจจยทกอผลกระทบแกปจจยอน ๆ ไดมากทสด ความเสอมหรอความเจรญทเกดขนในระดบโครงสรางจกรวาล มนษยตางมสวนรวมในการเปลยนแปลง สรางสรรค และทาลายลางดวยทงสน บอยครงมนษยใชอานาจความรและวทยาการของตนไปดวยความโลภและความหลงผด นาไปสความเสอมของโลกและจกรวาลในระดบทยากจะแกไข ไมเพยงสรางความเสยหายแกธรรมชาต ยงสงผลสะทอนกลบคนมาในรปความทกขของมนษยเองในทายทสด ดงนน มนษยจงเปนเหตแหงทกขของตนเองและสรรพสงอน ๆ หากไมรจกหยดย งการกระทาของตน ไมมองโลกตามความเปนจรง ไมตระหนกวาความไมเทยงเปนแกนแทของธรรมชาต มนษยยอมกระทาสงทผดอยราไปและไมอาจหลดพนจากความทกขทตนสรางขนได 2. ธรรมชาตของมนษย ไดแก แนวคดทวาดวยปญหาเชงปรชญาพนฐาน 3 ปญหา ไดแก ธาตแทของมนษย วญญาณหรอจต และเจตจานงเสร ผวจยพบแนวคดเกยวกบธรรมชาตของมนษย 18 แนวคด โดยอภปรายถงความจรงเกยวกบปญหาทง 3 ประการดงกลาว ดงน

141

2.1 ธาตแทของมนษย หมายถง แนวคดทวาดวยสงอนเปนสารตถะ คอ ธาตแทหรอแกนแทของมนษย ผวจยพบวานยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดในประเดนดงกลาว โดยมงชถงประเดนสาคญ 2 ประการ ประการแรก สภาพทแทจรงของมนษย คอ การรวมตวกนของขนธ 5 ในรปกระแสปจจยทมาประชมกนเขาจนเกดเปนรปราง ขนธแตละสวนเกยวพนเชอมโยงกน ไมมสวนใดอยไดโดยอสระ มนษยจงไรตวตนทแท (อนตตา) การประชมของขนธ 5 ไดแฝงเอาสภาวะบบคนขดแยงอยในตว ขนธแตละสวนจงคงอยในสภาพเดมมได (ทกขง) จาตองเปลยนแปลง ยกยายถายเท (อนจจง) เพอใหสภาวะบบคนขดแยงผอนลง ธรรมชาตของ ขนธ 5 จงอยภายใตกฎไตรลกษณอนเปนสามญลกษณะ ประการทสอง ชวตมนษยผกพนอยกบ กฎไตรลกษณ คอ มความไมเทยง เปนทกข และไรตวตนทแทเปนธรรมดาของชวต ทวา ความไมรเทาทนความจรง ทาใหมนษยยดมนถอมนในอตตาและนาตนเองไปพวพนกบโลกทตนบญญตขน ยงผลใหเกดความคาดหวงและการกระทาทฝนธรรมชาต อนนาไปสทกข การนาเสนอแนวคดดงกลาวแสดงถงเปาประสงคของ วนทร เลยววารณ ซงตองการแสดงใหผอานเหนธรรมชาตและแสดงสภาพทแทจรงของมนษยตามหลกพทธปรชญา เพอชใหเหนวามลเหตแหงทกขของมนษยเกดจากการปรงแตงโลก ทงการปรงแตงดวยอวชชา คอ ความหลงผดในความสมพนธระหวางตนกบโลกธรรมชาต การปรงแตงดวยตณหา คอ การดนรนใฝสงเสพเสวยตามความทะยานอยาก หรอการปรงแตงดวยอปาทาน โดยการบญญตโลกและยดมนในคาและความหมายทตนหยบยนใหแกสงตาง ๆ การปรงแตงโลกนนาไปสความตองการหรอความคาดหวงตอสงใดสงหนง หากสง ๆ นนไมเปนไปตามตองการหรอไมเปนไปตามคาดหวง ความทกขและ ความผดหวงยอมเกดขน จดทนาสงเกตของแนวคดกลมน คอ วนทร เลยววารณ จะเนนแนวคดทสมพนธกบปญหาเรองความทกขของมนษยเปนพเศษ โดยพบวาจากแนวคดทงหมด 13 แนวคด มถง 9 แนวคดทมงแสดงสภาวะทกขโดยตรง สาหรบแนวคดอก 4 แนวคดทเหลอแมจะสอถงหลกธรรมอน ๆ แตปลายทางของเรองทกเรองชถงตนสายปลายเหตหรอสงทสมพนธกบความทกขของมนษยทงสน ทงนเปนททราบกนดวาปญหาเรองความทกขเปนปญหาหลกของพทธศาสนา ดงนน การแสดงแนวคดพทธปรชญาทงายทสด คอ การชใหเหนถงความทกขซงเกยวพนความเปนอยและความรสกของมนษย นยายกลมนจงสอถงไตรลกษณและขนธ 5 เนองจากหลกธรรมดงกลาว เปนหลกธรรมเกยวกบสภาพแทจรงอนเปนสภาวะทกขของมนษย อยางไรกตาม ผวจยพบวา นยายกลมนสอถงขนธ 5 นอยกวาไตรลกษณ ทงนเพราะขนธ 5 เปนหลกธรรมทปกตจะไมยกขนมาแสดงโดยลาพงโดด ๆ เปนแตสภาวะทยกขนมาสาหรบพจารณาไปตามแนวทางแหงหลกธรรมอยางอน ดงนน

142

การใชขนธ 5 เปนองคประกอบในการสรางเรองจงกระทาไดยากกวาและมแนวทางนอยกวาการแตกประเดนไตรลกษณใหกลายเปนโครงเรองของนยายวทยาศาสตร โดยสรป ผวจยพบแนวคดทสอถงธาตแทของมนษยทงสน 13 แนวคด ทงนแนวคดดงกลาวสามารถจาแนกตามหลกธรรม 2 ประการทเปนพนฐานของแนวคด ไดแก ธาตแทของมนษยตามหลกขนธ 5 และธาตแทของมนษยตามหลกไตรลกษณ ดงรายละเอยดตอไปน 2.1.1 ธาตแทของมนษยตามหลกขนธ 5 หรอ เบญจขนธ เมอกลาวถงสภาพความเปนมนษยในแงโครงสรางหรอการประกอบสรางขนเปนชวต พทธปรชญามกพจารณาในรปของสวนประกอบตาง ๆ ทมาประชมกนเขาจนเกดเปนรปราง สวนประกอบแตละสวนตางมความสมพนธเนองอาศยซงกนและกน คมกนอยเสมอนนาวตถหลากชนดมารวมกนจนการเกดเปนสงตาง ๆ วทย วศทเวทย (2553, หนา 19) อธบายเหตผลทพทธปรชญาเชอเชนนนไววา

เปนททราบกนดวาศาสนาพทธสอนเรองอนตตา คอ ปฏเสธวาในตวมนษยไมมอะไรทเปนตวยนโรงอยอยางจรงย งยนทามกลางการเปลยนแปลงทงในโลกแหงกายและโลกแหงจตของมนษย มนษยประกอบไปดวยจตและกาย สภาพทางจตม 4 อยาง กายมหนง รวมทงหมดเปน 5 อยาง เรยกวา ขนธ 5

พทธปรชญาจงมทศนะวาตวตนทเหนเปนมนษยหรอวตถสงของแททจรง คอ การชมนมขององคประกอบตาง ๆ ซงถาแยกองคประกอบเหลานออกจากกน กจะหาตวตนแทจรงของมนษยไมได องคประกอบทมาประชมกนเขาจนกลายเปนมนษยนเรยกวา ขนธ 5 หรอ เบญจขนธ หมายถงสวนประกอบ 5 อยางของชวต ไดแก “รป” (สวนทเปนรปหรอรางกายของมนษย) “วญญาณ” (การรบรหรอความรแจงทางประสาทสมผสทง 5 และทางใจ) “เวทนา” (ความรสกสขทกขหรอเฉย ๆ) “สญญา” (ความหมายรหรอความสามารถทจะจดจาสงตาง ๆ ได) และ “สงขาร” (ตวความคดหรอสภาวะทปรงแตงใหจตด ชว หรอเปนกลาง ๆ) (วทย วศทเวทย, 2553, หนา 19-20) จากการศกษาผวจยพบแนวคดเกยวกบธาตแทของมนษยทพจารณาไดดวยหลกขนธ 5 1 แนวคด นาเสนอผานนยายวทยาศาสตร 1 เรอง คอ เรองภพสดทาย ทงนแนวคดกลาวดงกลาวสามารถอธบายไดโดยใชขนธ 5 รวมกบหลกไตรลกษณ ไดแก อนจจงและอนตตา เพอแสดงใหเหนวาชวตมนษยไมมแกนหรอตวตนใดถอครองอย เปนเพยงการประชมของขนธ 5 ซงยกยายเปลยนแปลงอยตลอด ดงรายละเอยดตอไปน

143

เรองภพสดทาย เรองเลาถง ‚เขา‛ ตวละครเอกทกาลงจะเปลยนเปลอกกายเปนอณของสงมชวต เหตทเขาตองกลายเปนเชนนเพราะความผดหวงในรก “เขา” ไดรบการชกชวนจาก “มารตา” หญงสาวท “เขา” รก ใหเขารวมโครงการวจยอณชวต เธอหลอกใชอานาจจตของ “เขา” เพอความกาวหนาทางวชาการ “เขา”จงเลอกเปนสวนหนงของอณชวตแทนทจะกลบไปเปนมนษยเชนเดม การตดสนใจดงกลาวนา “เขา” ไปสการพบเหนโลกตามความเปนจรง คอ โลกซงเตมไปดวยสภาวะการเปลยนแปลง “เขา” กลายเปนอณหนงของสงมชวตทเคลอนไหลไปตามเหตปจจย เกดและแตกดบเรอยไป ไมเทยง ไมคงท และไรตวตนถาวร ดงความตอนหนงทบรรยายถงความเปลยนแปลงทเกดขนกบเปลอกกายของ “เขา” ความวา

...เขารวารางทเขาสถตอยกาลงสลายตว บดน เขากาลงประจกษการแยกจากกนของเหลาอณชวตทมารวมตวเปนตนถวนนในระยะเวลาไมยาวนานนกบนโลก เชนเดยวกบบรรพบรษถวของมน ในทสดมนกสลายตวลงดน เขารบรการแตกสลายของเปลอกนอยางสงบ...

หลกจากตนถวเนาสลายในดน กระถางถกนาออกไปโยน ลงในกองถงขยะ เขาไมขอรบรเรองราวบนโลกมนษยอกตอไป บดนเขากลายเปนอณหนงในลานลานลานในกองขยะ วนหนงรถบรรทกคนหนงมาจอดเทยบ ชายหลายคนพากนขนมนขนรถ ไมนานตอมาเขาถกยายไปสสถานทใหมทมกองขยะสงเทาภเขา เวลาผานไปอกหลายวน เขาถกเคลอนยายอกครง ครงนเขาเปนสวนหนงทถกโยนลงไปในทะเล ไมเคยมครงใดทเขาใกลชดทะเลมากเชนนมากอน กระแสนาสครามไหลผานเวยนไปมา ชาแรกกองขยะแตกกระจายออกเปนสวนเลกสวนนอย เขารสกวาตวเองกลนกลายเปนสวนหนงของทะเลไปอยางกลมกลน กาลเวลาผานไปนานเทาใดไมทราบได ทก ๆ วนสรรพสง ใตทะเล วายเวยนผานรางเขาไป สตวทะเลหลากเผาพนธ ปะการงและพชนาตางมวถชวตของมนเอง เขาเฝามองพวกมนอยางตนตาตนใจ ธรรมชาตคอความอศจรรยโดยแท

(ภพสดทาย, 2540, หนา 154-155)

จากขอความดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวาสภาพแทจรงของชวตมนษย คอ กระแสเหตปจจยซงเกาะเกยวสมพนธกนจนเกดเปนรปราง รปรางนเปลยนแปลงไดหลายรปแบบตามเหตปจจย ปจจยชดหนงกอเกดชวตในรปแบบหนง ฉะนนหากเปลยนปจจยหรอชดตวแปรยอมกอใหเกดชวตในชดอนรปแบบอน การเปลยนเปลอกกายของ “เขา” ในทนคอแบบจาลองการประชมของขนธ 5 หรอเบญจขนธซงเคลอนไหวเปลยนแปลงอยเสมอ ทกครงท

144

เปลอกเปลยนแปลงสอถงความบบคน กดดน เสอมสลาย บกพรองและไมสมบรณของขนธแตละสวน การผลดเปลยนเปลอกกายจงสอถงความทกข ความไมเทยง และความไรตวตน อนเปนการพจารณาธาตแทของมนษยตามแนวไตรลกษณและขนธ 5 ผวจยตงขอสงเกตวา “เขา” ซงอยในรปของอณชวตมไดทาหนาทควบคม “เปลอกกาย” หรอสงทตนเขาไปเปนสวนหนง แต “เขา” เพยงรบรปรากฏการณทเกดขนกบขนธ 5 ซงเกดขนแลวกดบไป ความคดผานการบรรยายของตวละคร สอถงความคดความรสกทสงผลทยอยขณะถดไปคลายระลอกนา ยงผลใหเขาเกดความรสกชอบ ไมชอบ หรอ เฉย ๆ จดนสอวา “เขา” ไมใชสงทเรยกวา “วญญาณ” หรอ “จตวญญาณ” (Soul) ซงถอครอง เปลอกกายหรอสงนน ๆ เพราะการรบรของเขาแตละครงเกดขนเมอรป รส กลน เสยง สมผส และความรสกนกคดมากระทบอายตนะทง 6 ของเปลอกกาย หาก “เขา” เปนจตวญญาณจรงกควรมอานาจบงคบเปลอกกายใหทาตามท “เขา” ตองการ และกคงจะรบรสงตาง ๆ โดยไมตองผานอายตนะทง 6 การท “เขา” ยงสามารถรบรและมความรสกนกคดไดเปนเพราะโดยเนอแทแลว “เขา” คอขนธ 5 ซงแปรสภาพไปนนเอง แมขนธ 5 เปลยนแปลงอยตลอดแตโดยแกนแลวขนธ 5 กยงมองคประกอบอยเชนเดม สาหรบเหตผลท “เขา” ยงคงจดจาสงตาง ๆ ไดแมเปลอกกายของ “เขา” จะเปลยนแปลงไป อาจอธบายไดโดยอาศยเรองการเวยนวายตายเกดตามแนวคดพทธปรชญา แมวาศาสนาพทธจะเชอวาไมมจตวญญาณถอครองชวต ทวากลบเชอในการเกดใหม คอ ไมเชอวาตายแลวสญ แตมใชการทวญญาณออกจากรางกายแลวยกยายเขาไปสรางใหมโดยทวญญาณจากรางเกายงเหมอนเดมทกประการ แตเปนการสบตอของสงทเรยกวา “ภวงคจต” (Subconsciousness) ดงท วทย วศทเวทย (2553, หนา 26) อธบายไวดงน

...ภวงคจตมลกษณะคลายโซลแตมใชโซล ทวาคลายโซลคอเปนสภาวะททาให คน ๆ หนงไมกลายเปนคนอนในเวลาทผานไป และเปนฐานใหมนษยมความสามารถ นกคดได ภวงคจตแตกตางจากโซลตรงทภวงคจตไมใชตวการทกระทาการรบรหรอ นกคดทง ๆ ทความรสกนกคดจะเกดขนไมไดหากปราศจากสงน

โดยสารตถะแลวสงมชวตทกชนดจะมภวงคจตเปนฐานใหเกดการรบรและสะสมการกระทาในอดต ภวงคจตจงมลกษณะสบเนองและเปนเหตผลวา เหตใดเมอเวลาผานไป คน ๆ หนงจงมใชคนเดม ขณะเดยวกนเขากมใชคนใหม คนทกาลงไดทกขในวนนมใชคนเดยวกบคนทกระทาความผดเมอวานน ดงนน “เขา” ซงผลดเปลยนเปลอกกายไปเรอย ๆ และยงคงเปนทกขกบสงทเกดกบ “เขา” ในอดต สอความวา “เขา” ทงในอดตและปจจบนมบางสวนทเหมอนกนและ

145

ตางกน “เขา” จงมใชทงคนเดมแตกมใชคนใหมเสยทเดยว อยางไรกตาม ภวงคจตมใชตวตนยนโรงอยตลอดกาล ดงจะพบวาความรสกนกคดของ “เขา” เปลยนแปลงไปอยางชา ๆ ตามเหตการณทเปลยนแปลงไป ความตายของมารตาและกาวนทาใหความทกขในใจของ “เขา”ผอนคลายลงไปและทาให “เขา” ตระหนกวาธรรมชาตของทกสงลวนไมเทยงไมเวนแมกระทงความรสกของ “เขา” เอง จตจงเปนเพยงปรากฏการณทมวถเกดดบเชนเดยวขนธอน ๆ ดงขอความบรรยายความคดของเขาทวา “จรงหรอททกสรรพสงยอมไมคงอยชวนรนดร---แมแตจต? เขาเชอมนวาวนหนงจตดวงนกยอมดบเชนกน ทกอณทละเอยดออนกอาจมอณทยอยลงไปอก” (ภพสดทาย, 2540, หนา 160) สรปไดวา จากเรองภพสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา กายและจตของมนษยลวนไมเทยง เปนทกข และไรตวตน เปลอกกายของมนษยไมมตวตนหรอจตวญญาณถอครองอย เพราะหากมตวตนทย งยนอยจรง ตวตนนนควรมอานาจฝนความเปลยนแปลงและบงคบสงทครอบครองได ในเมอธาตแทของมนษยมความไมเทยงเปนคณสมบต จงไมอาจเปนไปตามอานาจหรอฝนบงคบใหเปนไปดงทตองการได ชวตจงเปนอนตตา ไมมตวตนแทจรง สงคดวาเปนตวตนนนเปนเพยงการประชมปรงแตงของขนธ 5 ทประมวลกนเขาอยในรปกระแสปจจยซงอาจเปลยนแปลงไดทกขณะ สงนคอสภาพทแทจรงของมนษย 2.1.2 ธาตแทของมนษยตามหลกไตรลกษณ ตามทศนะของพทธปรชญา สภาวะอนเปนลกษณะรวมของมนษย คอ ไตรลกษณ ไดแก ความเปนทกข (ทกขง) ไมเทยง (อนจจง) และไมมตวตนทแท (อนตตา) ในเมอชวตของมนษยคอการรวมตวของขนธ 5 ซงเปลยนแปลงไปตามความสมพนธเนองอาศยของเหตปจจย เกดและดบสบตอกนไปไมขาดสาย จงเปนภาวะไมเทยง ความไมเทยงในทนเกดเพราะความพยายามใชชวตในทางฝนธรรมชาตของมนษย เชน การคงความสข คงตวตน หลกหนความทกข ยดถอตวตน เปนตน ยงผลใหเกดการบบคน กดดน และขดแยง เมอขดแยงกยอมเกดทกขเปนธรรมดา และเมอทกสวนเปนไปในรปกระแสทเกดดบอยตลอดเวลาดงกลาว มนษยจงไมเปนตวของตวเองหรอหาตวตนแทจรงไมได วนทร เลยววารณ นาเสนอกฎไตรลกษณเพออธบายสภาวะโดยธรรมชาตของมนษย โดยแสดงใหเหนวาอนจจง ทกขง และอนตตาทเปนธรรมดาสภาวะในชวตของมนษย ความไมรเทาทนสภาวะดงกลาวเปนเหตแหงทกขของมนษย ดงรายละเอยดตอไปน 1. ชวตของมนษยไมเทยง ในนยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ ความไมเทยงมกผกพนกบตวละครทมความยดมนถอมน ทงนเพราะตวละครดงกลาวมไดมองสงทงหลายตามความเปนจรง จงนาตนไปผกพนกบภาพหรอความนกคดอยางใดอยางหนงของตนเองซงไมตรงกบขอเทจจรง เกดเปนความกระวนกระวาย หลงผด ยดโยงและขาดอสระในชวต

146

ผวจยพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคด 2 แนวคด ซงชวาชวตของมนษยไมเทยงแทผาน นยายวทยาศาสตร 2 เรอง ไดแก 1. เรองภพสดทาย และ 2. เรองบางกะโพง ซงมรายละเอยดดงน เรองภพสดทาย เรองราวของ ‚เขา‛ ตวละครเอกของเรองทกาลงจะเปลยนเปลอกกายเปนอณของสงมชวต เหตท “เขา” ตองกลายเปนเชนนเพราะความผดหวงในรก “เขา” ไดรบการชกชวนจากหญงสาวท “เขา” รกใหเขารวมโครงการวจยอณชวต เธอหลอกใชอานาจจตของ “เขา” เพอความกาวหนาทางวชาการ “เขา” จงเลอกทจะกลายเปนสวนหนงของอณชวตแทนทจะกลบไปเปนมนษยเชนเดม การตดสนใจครงนทาให “เขา” ไดกลายเปนสวนหนงของอณชวตและไดพบสจธรรมของชวตวา สภาพแทจรงของทกชวตลวนดาเนนอยบนวถแหงการเปลยนแปลงสงทงหลายตางเกดและดบสบตอกนไปตลอดเวลาไมขาดสาย ทกสงเปนอนจจง ดงความตอนหนงทบรรยายถงการผลดเปลยนเปลอกกายของ “เขา” ความวา

...อกหลายสบปผานไป เขากลายเปนสรรพสงในโลกโดยไมตองฝน อกหลายชวตผานรางเขาไป หลายชวตนก! เมอใดวงจรแหงวฏสงสารนจะจบสนลง? เขากลายเปนสวนหนงของกระแสลม สายนา เขากลายเปนตนหญา เปนสตวนานาชวต เขากลายเปนสวนหนงของวว เมอถกฆา และปรากฏตวทรานซปเปอรมารเกต เขากกลายเปนอาหารของสนข เปนอาจมของสนข เปนอาหารของแมลงวน ซงกเปนอาหารของกบทกระโดดไปมาในบงใส กลายเปนตะไครนาตามขอบธาร กลายเปนกอนหนบนภผานานกวารอยป ถกปนจากภเขาสงเปนปนซเมนต และถกนามาสรางบานนานกวา หาสบป

(ภพสดทาย, 2540, หนา 159) ขอความขางตนสอถงความไมเทยงแทผานการผลดเปลยนเปลอกกายของ “เขา” ในฐานะอณชวต การเปลยนแปลง ยกยาย ถายเทและแปรสภาพเปนทอด ๆ แสดงถงการเกดขน ตงอย และดบไปของสงทงหลาย สภาพของตวละครดงกลาวแสดงถงธรรมชาตขนธ 5 ท ไรความย งยนคงทน หากสงเกตจะพบวา การเปลยนแปลงเปลอกกายของ “เขา” แตละครงเกดจากเหตปจจย แรงบบคนจากเหตปจจยดงกลาว คอ ทกขง ซงสมพนธกบอนจจงหรอความไมเทยงอยางใกลชด เพราะการบบคนของทกขทาใหขนธหรอเปลอกดงกลาวคงอยในสภาพเดมไมได จงตองแปรสภาพไปเรอย ๆ จนกวาขนธ 5 ดงกลาวจะแยกสลาย อยางไรกตาม จะพบวาความเปนอนจจงในทนมไดเกดเฉพาะเปลอกกายภายนอก หากรวมไปถงสภาวะทางจตใจท “เขา” มตอเหตการณ ตาง ๆ ก ดงขอความทแสดงความรสกนกคดของ “เขา” ตามลาดบเหตการณตอไปน ความวา

147

...เขาไมสนใจ หญงททรยศยอมไวใจไมได เขายนดเปนเพอนกบซากถวในดนดกวาจะกลบไปหาเธออกครง เธอเพยงตองการหลอกใชเขาเพอเกยรตยศชอเสยงของ ตวเธอเองเทานน ชอเสยงจอมปลอมทไมเคยย งยน เขาตางหากทจะย งยนตอไป...

...เขากลายเปนสวนหนงของปลาทะเลทวายสะบดไปตามหลบหนและสายนาเยน แมวาเขายงหวนระลกถงความไมสมหวงในรก แตความรสกอนยงใหญของการเปน ปลาตวนนสามารถทาใหเขาลมอดตไปไดบาง...

เขาจาไมไดวาตวเองอยทนนมานานเทาใด เวลาผานมากปแลวตงแตวนทเขาจากมารตา? กาลเวลาผานไปปแลวปเลา ผงกระดกของเดกกลายเปนดนในปาชาไปนานแลว วนหนงมศพถกนามาฝงใกล ๆ เขารในทนทวาเปนรางของมารตา...

แลวกาวนกแวะเวยนมาทนอยเรอย ๆ ทกครงทเขามาจะเอยวาจาคลาย ๆ กน ตอนนเขาเขาใจความรสกและความรกทชายชราผนมตอภรรยาของเขา ถาหากเวลานานปานนยงไมสามารถเปลยนแปรความรกของเขาทมตอผหญงคนหนง บางทเขาไมควรมความอจฉาเหลออย เขารวากาวนนนรกมารตามากเชนกน มากเทา ๆ กบเขา หรออาจมากกวาเขา ใครจะร?...

จรงหรอททกสรรพสงยอมไมคงอยชวนรนดร---แมแตจต? เขาเชอมนวาวนหนงจตดวงนกยอมดบเชนกน ทกอณทละเอยดออนกอาจมอณทยอยลงไปอก...

(ภพสดทาย, 2540, หนา 154-155, 157-158, 160)

จากขอความดงกลาว แสดงถงสภาพจตทผนแปรไปตามเหตปจจยทมากระทบ เรมตนจาก “เขา” ประสบกบสงไมพงปรารถนา คอ การไมสมหวงในรกทมตอมารตา เรมตนจาก “เขา” นาตนไปผกอยกบมารตา ดวยการใหความหมาย “ความเปนคนรก” กบเธอ พรอมกนนนกคาดหวงใหเธอดาเนนไปตามวถบางอยางท “เขา” ตองการ ทวาวถทางดงกลาวมไดเปนหนทางทมารตาเลอก “เขา” จงผดหวงและเปนทกข เหตการณดงกลาวสอวาความยดมนถอมนและการใหคาและความหมายเปนเหตแหงทกข เพราะโดยสารตถะแลว “ความเปนคนรก” มไดเปนธรรมชาตดงเดมของมารตา แตเพราะ “เขา” นาตวไปผกพนกบมารตาและฉวยเอาความรกเปนสวนสาคญของชวต “เขา” จงเปนทกขเพราะความยดอยากของตนเอง อยางไรกตาม เมอเหตการณเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา “เขา” ไดพบมารตาอกครงในสภาพซากศพทถกฝงในสสานและไดเหนความมนคงในรกของกาวนทมตอมารตา ความยดมนถอมนของ “เขา” จงบรรเทาเบาบางลงไป จนในทสดเมอ “เขา” อยกบความเปลยนแปลงนานพอและตระหนกวาความเปลยนแปลงเปนธรรมดาของธรรมชาต “เขา” จงหลดพนจากความเปนทาสแหงความยดอยากในทสด

148

สรปไดวา จากเรองภพสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวความคดวา สงใด ๆ ในโลกลวนไมเทยงแท ไมวาจะเปนกายหรอจต ทกสงยอมผนแปร เกดดบ ไปตามเหตและปจจยไมมสงใดทนหรอฝนตอแรงบบคนของเหตปจจยได สงทงหลายมความพรองและไมสมบรณในตว ความพรองและขาดสมบรณนสมพนธกบกาลเวลาทผานไป ยงเวลาผานไปมาก ยงทาใหความแปรปรวนทวขนจนเสอมสลายลงในทสด ทวามนษยมกมองไมเหนความจรง จงนาตนเองไปผกพนกบโลก คาดหวงใหโลกดาเนนไปตามวถทตนปรารถนา เมอสง ๆ นนไมเปนไปตามปรารถนาจงเกดทกข ความเปลยนแปลง ไมเทยงแทเปนธรรมดาของโลก แตโดยสารตถะแลว ความเปลยนแปลงมไดเปนเหตแหงทกข ความเปลยนแปลงยงความทกขใหกบใครไมได นอกเสยจากวามนษยผนนจะนาตนเองเปนไปสวนหนงของโลกทเขาสรางหรอบญญตขน เรองบางกะโพง เปนเรองราวของ “โทน” ชายผยดมนในวทยาศาสตร เขาตองการใหบางกะโพงเจรญขน จงใชเหตการณดาวตกกเรองมนษยตางดาวขนมา เพอสรางกระแสขาวใหเปนแรงผลกดนความเจรญทางวตถเขาสบางกะโพง ทาใหวถชวตของชาวบางกะโพงเปลยนแปลงไป ทวาความเจรญทเขามากลบผดไปจากความประสงคของโทน โทนมองวาความเจรญเปนเหตแหงความงมงายทางวตถ ซงเขามาแทนทความงมงายทมตอสงเหนอธรรมชาต โทนจงพยายามใชวทยาศาสตรแกไขปญหาดงกลาว เพอใหชาวบางกะโพงเปลยนไปในวถทเขาเหนสมควร แตในทายทสด โทนพบวาวทยาศาสตรไมอาจชวยแกไขปญหาทกอยางได ความเปลยนแปลงทเกดขนกบบางกะโพงเกนกาลงทเขาจะควบคม เขาไมอาจตานสจธรรมแหงความเปลยนแปลงนได ดงตอนหนงของเรองทโทนพดคยกบ “หนแดง” หญงสาวชาวกรงซงยายมาเปนครทบางกะโพงถงนยายรกเชงปรชญาเรองกามนตและวาสฏฐ ดงขอความวา

149

“ระหวางทรอโจรมาในคนนน กามนตมองไปรอบตว เขาเปนคนรารวยมบานชองใหญโต มเมยสองคนททะเลาะกน เขาไมมความสขเลย กามนตมองขนบนทองฟา เหนทางชางเผอกสวยงาม กราลกถงคนทลานอโศกกบวาสฏฐ พลนเขากนาตาไหลพราก รสกวาทกอยางรอบตวเขาไมมความหมายอะไรอกแลว ทนใดนนเขากอยากใหโจรมาฆาเขาเสย...”

“กามนตรอจนถงเชาตร เมอไดยนเสยงไกขน กไมเหนมโจรมา เมอนนเขากตดสนใจได ออกเดนทาง รอนเรไป ตงใจจะไปหาพระพทธเจาเพอฝากตวเปนศษย”

“เขาตองการบวชหรอ?” “ไม เขาไมไดตองการหลดพน เพราะในใจยงเตมไปดวยกเลสของมนษย ในสวน

ลกของเขายงไมสามารถละทงคนรกเกาได กามนตเดนทางถงเมองราชคฤห เพราะไดยนวาพระพทธเจาไปทนน เขาไปพกคางแรมทบานของชางปนหมอ ทนนเขาพบพระรปหนงซงคางคนอยทนนดวยกน ตอนเชาเขาลาชางปนหมอกบพระรปนนเพอเดนทางไปหาพระพทธเจา แตไมทนถงจดหมาย กมววบาตวหนงวงมาจากทไหนสกแหงขวดเขาตายกอน”

“อะไรนะ?” “ใชเรองนพระเอกตาย” “ตายกนงาย ๆ อยางนหรอ?” “ใช ทาไมหรอ ชวตคนเรากมแคน” “กามนตไมไดพบพระพทธเจาหรอ?” “ทนาตลกกคอ กามนตผานราตรนนอยกบพระพทธองค แตไมรเลยวาพระรปนนก

คอพระพทธเจา พระองคทรงเทศนาเขาหลายอยาง แตเขารบไมไดเพราะในใจเขายงตดอยกบบวงกรรม เขายงคดถงวาสฏฐ”

(บางกะโพง, 2550, หนา 232) หากสงเกตจะพบวาสารตถะของเรองกามนตและวาสฏฐอนเปนเรองเลาแทรกประกอบของครหนแดงในทน มงเนนทประเดนเรองความเปนอนจจงเปนหลก สงเกตไดจากการกลาวถงเหตการณพลกผนไมเปนไปตามทคาดซงปรากฏอยตลอดเรองและการกลาวถงความ ไมเทยงของสงขารซงสอผานความตายของกามนตในตอนทาย เรองราวทงหมดสอวาชวตของมนษยตงอยบนฐานทไมมนคงอยางยง ความไมเทยงเกดขนไดตลอดเวลา ตราบเทาทมนษยไมรจกมองโลกตามความเปนจรง ชวตกจะจมอยในกองทกข ดงเชน ชวตของกามนตซงยดมนถอมนใน

150

ความรกทมตอนางวาสฏฐจวบจนวาระสดทายของชวต ใจทผกพนอยกบบวงกรรมทาใหเขาไมอาจหลดพนจากทกขได แมจะไดสนทนาพระพทธเจาในคนวนกอนเสยชวตตลอดคนกตาม ดงนจะพบวา เจตนาทแทจรงของครหนแดงในการเลาเรองดงกลาว คอ ปรารถนาใหนยายเรองนเปนอทาหรณใหโทนตระหนกถงความจรงของชวตและหนมาพจารณาการดาเนนชวตของตนเอง การอางถงเรองเลาดงกลาวจงเปนการแสดงทศนะของครหนแดงโดยออมซงตองการชใหเหนวาความยดมนถอมนเปนอปสรรคในการเขาถงความจรงของโทนอยางไร เมอพจารณาสารตถะของเรองกามนตเทยบกบเหตการณทเกดขนกบโทน พบวา สงทโทนยดมนถอมนอยคอหมบานบางกะโพง ทงนเพราะโทนไดใหความหมายแกบางกะโพงวา บางกะโพง คอ “บานเกดของฉน” หรอ “โลกของฉน” เมอเกดความคดวาม “ตวฉน ของฉน” เกดขนแลว สงทตามมาคอความคาดหวง โทนคาดหวงใหบางกะโพงเจรญเพราะตองการใหชาวบานมชวตทดขน ทวาความเจรญซงโทนคาดหวง ตองเปนในแบบท “ตวฉน” ของโทนคาดหวงไวเทานน ดงนน ความสมพนธระหวางโทนกบบางกะโพงจงม 2 แง แงแรก คอ บางกะโพงได กลายเปนโลกของโทน คอ โลกทโทนใหคาใหความหมายวา “เปนของฉน” ตองเปนไปตามท “ตวฉน” คาดหวง แตในอกแงหนง บางกะโพงเปนเพยงการรวมตวของกลมเหตปจจยซงเกดขน ตงอย และดบไปตามธรรมชาต ดงนจะพบวาความสมพนธในแงแรก ยงผลใหโทนนาตนไปผกพนกบบางกะโพง ฉะนนสงตาง ๆ ทเกดขนกบบางกะโพงยอมมผลตอความสขความทกขของโทน ทวาเมอพจารณาความสมพนธในแงหลง จะพบวาแทจรงแลวสงตาง ๆ ทเกดขนกบ บางกะโพงเปนไปตามธรรมดาธรรมชาต โทนจงไมสามารถบงคบบญชาใหบางกะโพงเปนไปตามประสงคของเขาได ทวาการใหความหมายจากความสมพนธในแงแรก ทาใหโทนเปนทกขเพราะความหมายผกพนกบความยดมนถอมน จะพบวาหากปราศจากการใหคาใหความหมายและ ความยดมนถอมนแลวโอกาสทโทนเปนทกขยอมไมเกดขนเลย สรปไดวา จากเรองบางกะโพง วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา สรรพสงทงหลายทงชวตของมนษยและวตถตาง ๆ ทปรากฏอยในโลกลวนไมเทยง ไมขนอยกบอานาจของผใดและไมอาจบงคบบญชาใหเปนไปตามใจได แตเพราะมนษยไปใหคาใหความหมายและยดมนถอมนจงทาใหตนเปนทกข ดงนน หากสามารถยอมรบธรรมดาธรรมชาต โดยการละวางและ มองโลกตามความเปนจรงวา สงทงหลายเปนทกข ไมเทยง ปราศจากแกนสารใหยดถอ ยอมพนจากความทกขนนได 2. ชวตของมนษยเปนทกข ผวจยพบแนวคด 9 แนวคด อนสอถงธาตแทของมนษยทงในแงกายและจตทปรงแตงดวยกเลสตณหา จตและกายจงผกพนอยกบทกขใน หลายลกษณะ เชน ทกขของสงขาร ทกขแฝงเรน ทกขเนองจากความแปรปรวน เปนตน เพอสอวา

151

มนษยมทกขเปนธรรมชาต การมองไมเหนความจรงเกยวกบความทกขทาใหมนษยเดนทางผด คอ กระทาในสงฝนธรรมชาต ตกเปนทาสของกเลสตณหาและนาตนไปสความทกขในทสด ทงนผวจยพบนยายวทยาศาสตรทนาเสนอแนวคดในลกษณะดงกลาวทงสน 13 เรอง ไดแก 1. เรองภพสดทาย 2. เรองปฐมภพ 3. เรองเดกสองโลก 4. เรองทวรสยาม 4001 5. เรองมนษยแชแขง 6. เรองโฆษณา 2201 7. เรองเดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว 8. เรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย 9. เรองผเสอกบดอกไมไฟ 10. เรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย 11. เรอง 7020: โลกแหงความสข 12. เรองบรโภคนยม และ 13. เรองนทานหงหอย โดยสามารถแบงนยายวทยาศาสตรทง 13 เรองดงกลาวเปน 3 กลมยอย ๆ ตามประเภทของทกขทครอบคลมความหมายทงหมดของทกขในไตรลกษณ (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 70/13) คอ ทกขทกขตา สงขารทกขตา และวปรณามทกขตา ซงมรายละเอยดดงน 2.1 ทกขทกขตา (ทกขทเปนความรสกทกข) ไดแก ความรสกทกขทางกายและความทกขทางใจหรอ ทกขเวทนา เชน ความเจบปวด ไมสบาย เมอยขบ เปนตน วชระ งามจตรเจรญ (2552, หนา 72) อธบายถงความทกขประเภทนวา “เปนความทกขทเกดเฉพาะกบสงทมวญญาณหรอสงทประกอบดวยขนธ 5 อยางมนษย สงทไมมวญญาณอยางภเขาและตนไมไมมความทกขในลกษณะน...” ทกขเวทนาจงเปนทกขทมความหมายจากด คอ เฉพาะความรสกทกขทเกดกบสงมชวตวญญาณจาพวกสตวหรอมนษยเทานน จากการศกษาพบแนวคดทสอถงทกขทกขตาทงสน 4 แนวคด แนวคดทงหมดเปนแนวคดทสอถงความรสกทกขทางใจ ไดแก ทกขเพราะยดมนในอตตา ทกขเพราะยดมนในตณหา ทกขเพราะยดมนในอดต และทกขเพราะโมหะ คอ ความหลงหรอความไมรแจงเหนจรงในชวตของตน แนวคดทง 4 แนวคด นาเสนอผานนยายวทยาศาสตร 4 เรอง ไดแก 1. เรองกหลาบ สแดงกบเทยวบนสดทาย 2. เรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย 3. เรองผเสอกบ ดอกไมไฟ และ 4. เรองเดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว ซงมรายละเอยดดงน เรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย เปนเรองราวการปลดแอกเหลา แอนดรอยดใหเปนอสระจากการควบคมมนษยของ “คารอน” แอนดรอยดหนมผรอดพนจากการ ถกประทบตราในสมอง คารอนมความคดอานเหมอนมนษยทวไป จงตองการไดรบการยอมรบ และอสรภาพเชนเดยวกบมนษยทวไป เมอถกควบคมใหอยใตอานาจของมนษย คารอนจงตอตานและทาทกวถทางเพอทาลายเสนแบงชนชนระหวางแอนดรอยดและมนษย อนเปนการสนอง ความปรารถนาของตน ความขนของ กลดกลมทไมไดรบการยอมรบจากสงคมกอใหเกดทกขในใจ ยงผลใหคารอนถอรนเอาความเหนของตนเปนใหญ ตอบโตฝายตรงขามดวยความรนแรง

152

ดงบทสนทนาตอนหนงระหวางคารอนและมาลน ซงกลาวถงประเดนทคารอนตองการปลดแอกเหลาแอนดรอยดทงหมด ความวา

“คณถงไดฆามนษยไปสามคน...” “ผมไมไดตงใจฆาพวกเขาเลยในตอนแรก พวกเขาดาวาผมเปนทาส ผมไมใช

ทาส...” “คณเปนแอนดรอยดตางหาก” “ใช ผมเปนแอนดรอยด แตผมเปนมนษยเทยมทมจตสานกไมตางจากมนษยจรง

คณกบผมตางกเรยนประวตศาสตรโลกมากอน ตงแตหลายรอยปกอน พวกคนจบคนดวยกนมาเปนทาสรบใช รงเกยจเหยยดหยาม เกดสงครามทาส ฆากนตายไปมากมาย จตใจของมนษยต าแคไหน เวลาหลายศตวรรษไมสามารถเปลยนมนได ผมไมคดวาเราควรจะตองทนอยกบความเปนทาสอกตอไป ในเมอแอนดรอยดกสามารถมเลอดเนอ มอารมณเชนกน ทสาคญคอผมฉลาดพอทจะเปลยนหนตวอน ๆ ทเหลอใหมความรสกนกคดเชนผมได”...

“แลวคณคดวาคณจะปฏวตสงคมทเปนแบบนมานานหลายสบศตวรรษงาย ๆ หรอ?”

“ไมยากนก ในเมอเราฉลาด แขงแรงกวา และมปญหานอยกวา” (กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย, 2540, หนา 131)

จากบทสนทนาดงกลาว แสดงใหเหนถงความรสกทกขของ คารอน แอนดรอยดซงมความรสกนกคดและอารมณคลายมนษย ความรสกทกขในทนเปนความรสกทกขภายในจตใจอนเปนผลสบเนองมาจากความรสก “แปลกแยก” ทามกลางสงคมของมนษย คารอนเปนผลผลตของแอนดรอยดหนงในลานทบงเอญเกดความผดพลาดขน ความผดพลาดนทาให คารอน “มความคดความอานเหมอนมนษยทวไปหนงรอยเปอรเซนต” ดงนน ในความรสกของ คารอน เขาจงเปนมนษยและตองการไดรบการยอมรบในฐานะสวนหนงของสงคม แตสงทมนษยในสงคมปฏบตตอเขา คอ การกดขใหเขาเปนทาสรบใชซงมใชสงทเขามงหวง ความพลาดหวงนทาใหเขาเกดแรงขบเคลอน เพอเรยกรองใหไดรบการยอมรบจากสงคมมากขน เขาจงนยามตนเองวาเปน “มนษยเทยม” ทฉลาด แขงแรง และมปญหานอยกวา “มนษยแท” โดยนยน การนยามความหมายของคารอนมใชเพยงการบอกวา “อะไรคอฉน” ในขณะเดยวกนมนนาไปสการนยามวา “อะไรไมใชฉน” ดวย ลกษณะเชนนทาใหเกดชองวางหรอการแบงแยกระหวาง “มนษยแท” และ

153

“มนษยเทยม” คอ การสรางความเปนพวกเขาพวกเราขน การนยามความหมายดงกลาว คอ การพยายามหาจดยนในสงคม เพอสนองอตตาของคารอน กลาวไดวา ความรสกทกขของคารอนนาไปสความรสกเกลยดชงและการตอบโตมนษยดวยความกาวราวรนแรง จะพบวา คารอนมความขดแยงภายในจตใจของตนเอง ในแงหนงเขาตองการไดรบการยอมในฐานะสวนหนงของสงคม คอ ตองการใหมนษยปฏบตตอเขาและพวกพองในฐานะมนษยทมนษยพงปฏบตตอกน แตในอกแงหนง เขากลบมองวา “ตวเขา” หรอ “มนษยเทยม” มศกยภาพทางกายและสมองอยเหนอกวา “มนษยแท” ดงนน การยอมตกอยใตอานาจมนษยซงออนแอกวาจงสรางความขดแยงในความรสกของเขา เพราะโดยตรรกะแลวผแขงแกรงกวายอมอยเหนอกวาผออนแอ ตรรกะความคดของ คารอน ในเรองนสอถงแนวคดเรองกลไกการคดสรรตามธรรมชาตของ ชาลส ดารวน (Charles Robert Darwin) ซงเปนความคดทสะทอนความเชอมนในวทยาศาสตรอยางสดโตง ในแงหนงจงอาจพจารณาไดวา คารอน เปนตวแทนของมนษยซงไดรบการหลอหลอมจากระบบคดแบบวทยาศาสตร แตในอกแงหนง พจารณาไดวาความรนแรงของ คารอน นนเปนผลสบเนองมาจากการทเขา “ถอดแบบความเปนมนษย” ดงจะพบวา คารอน มองวามนษยนนชวราย เพราะการกระทาของมนษยตอแอนดรอยดนนไรมนษยธรรมและปาเถอน แต ตวเขาเองกกลบกระทาดวยพฤตกรรมดจเดยวกน เชนนแลวการกระทาของ คารอน จงยอนแยงตอความคดของตนเอง ซงเปนผลมาจากความรสกขาดพรอง ไมเทาเทยม และความผดหวงในสงทคาดหวง อนสอถงทกขเวทนา อนง กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย เปนหนงในนยายเกยวกบหนยนต ซงพยายามตงคาถามถงความสมพนธระหวางมนษยกบสงประดษฐ หนยนตหรอแอนดรอยดในเรองนคอ ภาพจาลองของมนษยทเกดขนโดยนามอของมนษย ฉะนนภาพนาเสนอในเรองจงสอถงความไมไววางใจทมนษยมตอตนเองทงสน การกระทาของมนษยในเรอง ตลอดจนการกระทาของ คารอนตอมนษยผสรางตนขนมา ลวนสอถงขดแยงระหวางความคดและการกระทาของมนษย เรมจากมนษยสรางแอนดรอยดเพอขนใชงานและกลบจดดอยทตนขาดความสมบรณแบบ ในขณะเดยวกนกหว นกลววาแอนดรอยดจะมความรสกนกคดและความชวรายเชนเดยวกบตน จงพยายามควบคมเหลาแอนดรอยดดวยการตราประทบในสมอง กระนน ความผดพลาดกเกดขนเมอ คารอน รอดจากการถกประทบตรา ยงผลใหความมนคงของเหลามนษยถกสนคลอน ความผดพลาดในกรณของคารอนดงกลาวสอดคลองกบสานวนคนหในภาษาองกฤษซงตดมาจากบทกวของกวชาวองกฤษชอ อเลกซานเดอร โปป (Alexander Pope) ซงกลาววา “To err is human, to forgive divine” หรอ “ความพลาดพลงคอคณสมบตของมนษย” (ปราบดา หยน, 2553, หนา 204) การแบงแยกระหวางมนษยและหนยนตดงกลาว สอถงวาทงฝายผปกครองและฝายถกปกครองลวน

154

ตกเปนทาสของทกขเวทนา ผปกครองตองการคงอานาจและรกษาผลประโยชนของตนไว สวนผถกปกครองกตองการอสรภาพและตองการมอานาจเชนเดยวกบผปกครอง ดงนแลวสองฝายไมมฝายใดเลยทจะเปนสขอยางแทจรง การกระทาของแตละฝายลวนมทกขเปนสภาวะทผลกดนใหเกดการกระทาตาง ๆ ทงสน สรปไดวา จากเรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ทกขเปนสภาวะพนในจตใจของมนษย การกระทาทกาวราวรนแรงลวนเกดจากความบบคนขดแยงอนเปนทกขทงสน ในแงทมนษยรวมกลมกนเปนสงคม ทกขเวทนากเกดขนเพราะความเกยวของสมพนธกบผอน เพราะธรรมดาของมนษยนนยอมตองการเปนสวนหนงของสงคม ขณะเดยวกนกตองการความเปนตวของตวเองดวยเชนกน ความขดแยงเชนนเกดจากความยดมนในอตตาซงเปนผลใหเกดการแบงแยก ความกระหายอานาจ ความตองการเปนใหญเพยงหนงเดยวและปญหาทางสงคมอน ๆ การยดมนในอตตาจงเปนฐานของทกข เพราะกอใหเกดความกาเรบบบเบงจต ผทไมรเทาทนความจรง หลงยดในตวตนสมมต ยอมถก ความยดมนถอมนบบคนกระทบกระแทกเอาและตกเปนทาสของความรสกทกขหรอทกขเวทนานน เรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย นาเสนอเรองราวการเดนทางของสนทรภทไมอาจสลดความรกทมตอนางจน เรองเลาตดสลบไปมาระหวางชวงเวลาในอดตและปจจบนของสนทรภซงคอย ๆ เผยใหเหนวา เหตทเขายงคงวนเวยนอยกบทกขและความรกทมตอนางจน เพราะใจถกกระทบกระแทกดวยความสญเสยพลดพรากนบแตอดต ความไมสมหวงในความรกทาใหจตคดวนเวยนอยความสมอยาก คอ ปรารถนาจะอยรวมกบนางจนอยตลอดเวลา ดงความตอนหนงทบรรยายถงความรสกนกคดของสนทรภซงยดโยงอยกบหวงยามในอดตทตองพลดพรากจากนางจน ความวา

155

รอยกรองรกชะงกกลางคนเมอคลองจกษปรากฏแสงคบไฟตรงมาหา ไดยนเสยงหลายฝเทากาวสวบเขามาอยางรวดเรว นางอทาน “ทหารมหาดเลก!...” สหนาเผอดลง แลเหนทหารหมหนงกรเขาประชดตว เขาผดลกขน แตถกคมดาบพาดทลาคอ ไดยนเสยงตวาดของหวหมมหาดเลก

“ไอภ เจาบงอาจนก ยงเกยวกบนางในวง เจาจะตองรบโทษอยางสาสม...” รางนางสนสะทานราวกบลกนกในองเลบของหมาปา แลเหนนาตาหยดหนงไหล

ลงมาบนแกวนาง เขาขบกราม กามอแนน กอนทรางจะถกมหาดเลกกระชากออกไปเขากระซบกบ

นางวา “ขาจะกลบมาหาเจา ไมวาจะตองฟนฝานรกหรอขามสวรรคนานเพยงใด เราจะพบกนอก”

(ยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย, 2552, หนา 171) จากขอความกลาวถงเหตการณทสนทรภถกบงคบใหพรากจากนางจน ผหญงทเขาใหความหมาย “ความเปนคนรก” แกนาง เมอตองพลดพรากจากนางอนเปนทรก ความผดหวงจงเปนจดเรมตนความยดอยาก การปกใจมนตอนางจนดวยความผกใจอาลยนาไปส “การแสวงหา” และ “การเดนทาง” เพอสนองความอยากอยรวมกบคนรกของเขา การทนยายเรองนตดสลบไปมาระหวางอดตและปจจบน ทาใหผอานคอย ๆ ทราบวา เหตผลททาใหสนทรภวนเวยนจดจาอยกบความยดอยาก เพราะภาพความทรงจาในอดตทหอมหวานคอยเหนยวรงใหเขาอยากกลบไปเปนสขเชนเดม สขในทนเปนสงองอามส คอ มนางจนหรอความรสกสขทมนางจนอย ใกล ๆ เปนสงลอ การพรากจากนางผทเขายดมนถอมน ทาใหจตใจของเขาเตมไปดวยทกขทกขตา คอ ความรสกขาดพรอง โหยหา มตณหาเปนแรงขบดนไปสการแสวงหาสงสาหรบเสพเสวย นนคอ ตวตนของนางจน แมในยามตายจากไปเหลอเพยงดวงจต ความยดอยากนกยงคอยบงการการกระทา ตราบใดยงไมไดสงเสพเสวยหรออามส ความปรารถนาทมตอนางจนกไมวนลดลง ภาวะทางจตของสนทรภจงเตมไปดวยความฟงซาน รอนรน กระวนกระวายใจ ดงตอนหนงทบรรยายถงความรสกขณะเดนทางในหวงอวกาศอนมดมด ความวา

156

เขาไมอาจคาดขนาดของมหาจกรวาลได พนททเขากาลงลอยละลองอยนเปนเพยงจดหนงในดาราจกรหนงในหลายแสนลานดาราจกรในจกรวาล และจกรวาลทโอบอมดาราจกรทงปวงนเปนเพยงหนงในหลายแสนลานจกรวาล การเดนทางตามนางจงยากเยนกวางมเขมในมหาสมทรหลายลานเทา แตกระนนเขากยงคงเดนหนาไปไมหยดย งในความมดมดของอวกาศกวาง พรางพรายดวยจดสวางแหงดารานบอสงไขย

ทาไมการเดนทางของเขาทมนางเปนจดหมายจงเปนการเดนทางในความมดเสมอ? รอบตวของเขาคอสดา

เดอนเสยวเหมอนเคยวเกยวขาว รบหรราวไตไฟทกาลงจะดบ เมฆดาเคลอนตว ปกคลม เคยวเสยวกลนหายไปในทองทงสดา

ฟาตาย จนทรดบ ดาวสญ ไมมนกฮก ไมมนาง แมแตไมจน ณ จดนดพบกไรกลนหอม คราวนปาชากคอปาชาอยางแทจรง (ยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย, 2552, หนา 182)

จากขอความดงกลาว แสดงใหเหนทกขเวทนาของสนทรภในชวงเวลาปจจบน ขณะเดนทางตามหาดวงจตของนางจน ฉากและบรรยากาศของเรองลวนสอถงความมดมน หดห เศราหมอง กระวนกระวาย และไมเปนสข ทงหมดนคอลกษณะของทกขเวทนา จดทนาสงเกตคอการกลาวถงสดาทกลาวเคยงคกบความรสกนกคดของสนทรภซงปรากฏแทบตลอดเรอง ทงนหากพจารณาจากบรบท “สดา” สมพนธกบจตใจทไมรแจงของสนทรภ ไดแก ความไมตระหนกรวาสงใดเปนตวทกข (ทกข) ไมรวาทกขนนเกดมาจากตณหาในจตของตนเอง (สมทย) ไมรความดบทกข (นโรธ) และไมรขอปฏบตสาหรบดบทกข (มรรค) ความไมรในอรยสจทง 4 ประการดงกลาวสอความโดยปรยายวา สดา แทนความวางเปลาและอวชชาของ สนทรภ ในแงทหมายถง ความวางเปลา เปนการบงบอกวาสงทสนทรภทาไปคอการยดอยากอยกบภาพลวงตา คอ ความรสกสขทเขาแสวงหา แทจรงเปนเพยงขดขนหนงของความทกข เพราะความสขนนไดแฝงเอาความ แตกสลายของสง ๆ นนไวดวย ดงเชน ความรกทเขามตอนางจน แมคนทงคจะรกกนมากเพยงใด แตสดทายทงคกตองพลดพรากจากกนไมทางใดกทางหนง ความสขจงเปนเพยงภาพลวงตาทแปรปรวนไปตามความรสกของมนษย สาหรบในแงทสอง สดา สอถงอวชชา ดงทไดกลาวไวขางตนวา สดาสมพนธกบความไมรแจงของสนทรภ สอวาการกระทาทเรงไปตามตณหาของเขาเปนเพราะความไมเหนแจง ไมเขาใจความจรง จงไดแตคดปรงแตงวาดภาพไปตาง ๆ นานา เสมอนผทเดนทางวนเวยนอยในความมด ความไมรสกตวทวพรอมโดยสมบรณในความเปนจรงในขณะท

157

กาลงเผชญหนากบความทกขทาใหเขาพยายามคดหาวธการตาง ๆ เพอใหไดตวตนของนางจนมาครอบครอง ดงนน ผลเหตทสนทรภตองเดนทางและมนางจนเปนเปาหมายในความมดมดทงในอดตและปจจบน จงสอวาสงทเขาทาเปนการแกปญหาไมตรงจด แทนทจะแกไขปญหาทตนเหต กลบวงตามความทะยานอยากของตน อวชชาทครอบงาความคดทาใหเขาถกบบคนกดดนดวยทกขเวทนาอยตลอดเวลา สรปไดวา จากเรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยมความทกขเปนธรรมดา ความรสกทกขเกดจาก ความอยาก เพราะอยากแลวไมสมอยากจงเปนทกข ความไมสมอยากทาใหเกดการดนรนใฝหาสงทตนใหคาหรอมงมาดปรารถนา ทาใหเกดการกระทาสบตอความทกขเรอยไปไมจบสน เมอมนษย ไมมองโลกตามความเปนจรง จงถกอวชชาเขาครอบงา ทาใหเกดความพยายามถอครองเกาะเกยวในสงทตนใหคาใหความหมายแทนทจะทาลายความอยากซงเปนตนตอของปญหา แมในทสดแลวมนษยจะพยายามจนไดในสงทตนปรารถนา แตกเปนความสมอยากชวคราว คอ เปนการขจด ความทกขหรอลดความกดดนในระดบหนง แตเมอนานเขาความสขนนกกอใหเกดทกขในลกษณะอนตามมา ความสขดงกลาวเปนเพยงขดระดบหนงของความทกข เปนความสขทมความทกขแฝงอย มใชความสขทแทจรง เรองผเสอกบดอกไมไฟ เรองราวของ “เขา” นกบนผหนงซงเปนอาสาสมครทงระเบดบรเวณชายแดนในชวงสงคราม ระเบดทใชเปนอาวธมชอเรยกวา ‚นกแกวเขยว‛ หรอ ‚ผเสอ‛ ซงมกลไกกบดกสามารถระเบดผทสมผสไดในระยะใกล รปรางของระเบดนไมนากลว จงทาใหผบรสทธไดรบความเดอดรอนเพราะไปสมผสระเบดเขาดวยความรเทาไมถงการณ จนกลายเปนคนพการไปตลอดชวต ดวยความรสกผด “เขา” พยายามลบลางความผดของตนดวยการอาสาไปโปรยแบคทเรยเพอคนหาระเบดตามจดตาง ๆ ในเขตชายแดน โปรดพจารณาบทสนทนาระหวาง “เขา ”และ “มารษา” คนรกของเขา เกยวกบการอาสาโปรยแบคทเรยดกจบระเบดเพอลมลางความผด ความวา

158

อกครงหนงถามมารษาถามเขาวา “คณเคยรสกผดไหม?” เขาซมไปครใหญ “แนนอน...” สงครามจบไปนานแลว แตปศาจสงครามตนนยงไมตาย เหมอนอสรกายทตอง

คาสาปฝงอยใตดนรอวนผดขนมา “...ผมยงนกถงเดกหญงคนนนเสมอ ๆ” มารษาเงยบไปครใหญ “คณกเปนผลเสยหายของสงครามเหมอนกน” มารษาอาจพดถก แตเธอเองกใกลชดกบเศษซากปศาจสงครามนเชนกน (ผเสอกบดอกไมไฟ, 2548, หนา 30)

จากตวอยางพบวา ทกขเวทนาของ “เขา” เกดจากความรสกผดในฐานะท “เขา” เปนเหตใหผอนไดรบความเดอดรอน ความขดแยงระหวางหนาทกบมโนสานกกอใหเกดความรสกบบคนกดดนในใจ ยงผลให “เขา” มพฤตกรรมย าคดย าทา จอมจมอยกบอดต เชน มกเนนย ากบคนรกเสมอ ๆ วาไมตองเปนหวง เขาสามารถดแลตนเองได การไมสวมถงเทา อนเปนนสยทตดมาจากสงครามเพราะเปนคนสวมรองเทาชา การนกถงผเสอปกขาดหรอภาพของผคนทแขนขาขาดซงเปนภาพทผดขนมาในความคดของเขาอยเสมอ เปนตน การดาเนนชวตของ “เขา” จงไมเคยมความปลอดโปรงโลงใจอยางแทจรงเลย ดวยความรสกผดบาปและทกขวนเวยนในจตใจ นาไปสความคดในการลมลางความผด ดวยการเปนหนวยอาสากระเบดทตกคางจากสงคราม ถงกระนน การกระเบดกเปนเพยงการกระทาทางกายทมไดลดทอนบาดแผลทางใจลงเทาใดนก จนกระทง “เขา” ไดชวยเหลอเดกหญงผเสอใหรอดพนจากกบระเบด จนสญเสยขาทงสองขาง เมอเหตการณพลกผน จนทาให “เขา” เปลยนฐานะจากผกระทามาเปนผถกกระทา สงนมสวนอยางมากตอการปลดความรสกผดบาปของ “เขา” ทาให “เขา” มองโลกดวยสายตาทเปลยนไป ดงพบวาในตอนทายมคาทบงบอกถงพฤตกรรมของ “เขา” ทเปลยนไป ไดแก “เขายม” และ “เขาเรมสวมถงเทา” อนสอวา “เขา” เรมสบายใจขน เรมเปดใจรบยอมสงใหม ๆ เขามาในชวตและปลอยวางจากสงท ยดมนถอมนลงได สรปไดวา จากเรองผเสอกบดอกไมไฟ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความรสกทกขของมนษย ในแงหนงเกดจากสภาพจตใจทรบรถงความบกพรองของตนเอง ความขดแยงในจตใจ ยงผลใหความคดขนมวและไมเปนอสระ มแตความกระวนกระวายใจ ภาวะเชนนคอ ทกขเวทนา หากไมรจกละวาง ย าคดย าทา และจอมจมกบอดต ยอมไมตางอะไรจากการนาตนไปขดขวางกระแสธรรมชาต ทาใหการดารงชวตเปนไปอยางฝนทอ เตมไปดวยขดแยง บบคนกดดนภายในใจ ยงผลใหเกดทกขซ าเลา ไมอาจพบความสขทแทจรงได

159

เรองเดอนชวง ดวงเดนฟา ดาดาว เรองราวของสองชวตทมวถการดารงชวตทมความแตกตางกน “ขา” กวผหนงทพยายามแสวงหาความสขทแทจรงของชวตและ ‚ดารนตร‛ สงทรงภมปญญาจากนอกโลกซงเดนทางมายงโลกเพอคนหาประตแหงเอกภพ ทงสองไดแลกเปลยนประสบการณ ความนกคดและทศนคตซงกนและกน จนกระทงไดเรยนรวาสงทตางคนตางแสวงหาเปนเพยงภาพลวงตา ดงความตอนหนงทพรรณนาถงความสลดใจของ “ขา” เมอไดเหนศพของภกษรปหนงซงแสวงหายาอายวฒนะจนถงแกความตาย ความวา

ชวงขณะจตนนขาชะงกและนงลงครนคดอยตรงนนเนนนาน ภาพทเหนสะกดใหขาไดคด ภกษรปนนเปนผแสวงธรรม หากกลบแสวงหาสมบตและยาอายวฒนะ ในทสดกพบกบความตายทงทยาอายวฒนะอยไมไกลออกไป ภาพนนขดแยงในตวมนเองอยางรนแรงและอธบายเรองราวทกอยางในตวมนเองหมดสน...

‚เมอนนขาจงรวา ความสขในชวตทแทจรงไมใชสรา นาร ไมใชความรก ชายหญง ทขามกเรยนในบทกว ไมใชเกยรตยศ ทรพยสมบต หรอยาอายวฒนะทขาเพยรไขวความาตลอดชวต ความสขคอความปตทพบวาตวเราไมใชเรา ความสขคอความรกถาวรททกสรรพสง ณ วนาทน ขารกกอนหนทกกอน ตนไมทกตน สตวรวมโลกแผนดน สายลม สายนา ฤดกาลและจกรวาล...‛

ขาตนแลวในทสด เมอชวตลวงมาถงปจฉมวย... (เดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว, 2540, หนา 256-257)

จากตวอยางขางตน แสดงถงความสะเทอนใจของ “ขา” ตอความตายของสมณเพศทแสวงหายาอายวฒนะ ซงสอวาความทะยานอยากหรอตณหาสามารถแทรกซมในจตใจของบคคลทกประเภท หากบคคลผนนมความยดมนถอมนในอตตาของตนเอง เพราะความคงอยแหงอตตานน จะมความหมายกตอเมอไดเสพเสวยเวทนาทชนชอบใจ ทกขเวทนาเกดขนเพราะความกระหายอยากตอการเสพเสวยนเอง ดงนน การเหนภาพดงกลาวจงเปนเครองย าเตอนให “ขา” พจารณาวาสงทตนกระทาอยเปนเพยงการวงตามมายาภาพ ซงเปนความไรสาระของชวต ทกขของ “ขา” เปนทกขอนเกดจากการแสวงความสขทมวตถเปนเปาหมาย ซงวตถในทนมรปรางไมคงท บางครงปรากฏในรปของสรา ผหญง ความรกและยาอายวฒนะ ความสขของ “ขา” จงเปน สขผนผวน เปนสขทมความทกขแฝง มใชความสขทแทจรง เรองนชใหเหนวา ความทกขเปนธรรมดาทมนษยตองเผชญ แมมวทยากรกาวหนาถงขนสามารถเดนทางขามดาราจกรไดอยาง

160

“ดารนตร” แตพวกเขากยงคงทาดจเดม คอ วงตามความทะยานของตนเองและนาตนเองเขาไปเปนสวนหนงของวฏจกรแหงความทกข ตราบใดทยงมองไมเหนความเปนจรงของชวต โดยยอมรบวาตนเปนเพยงสวนหนง มใชศนยกลางจกรวาล ดารงชวตอยางรเทาทนธรรมชาตของชวต ตราบนน มนษยกยงคงวนเวยนอยกบความทกขอยางไมรจบสน สรปไดวา จากเรองเดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความทกขเปนสงธรรมดาสามญทเกดขนกบมนษยทกผทกนาม เพราะมนษยมกทาตามแรงใฝของตณหา โดยดนรนหาสงเสพเสวย เชน อานาจ ความรก ลาภ ยศ สรรเสรญ เปนตน จนเปนผลใหตนตกเปนทาสของความทกข ตราบเทาทมนษยมองไมเหนความจรงวาความยดมนถอมนและการทาตามความทะยานอยากเปนเหตแหงทกข วฏจกรแหงทกขกยงคงวนเวยนเกดขนซ าแลวซ าเลา ฉะนน สงทมนษยพงกระทาเพอใหพนไปจากความรสกทกขเชนน คอ การปลอยวางอตตาของตน ไมยดตด มองสงทงหลายตามความเปนจรง ยอมรบวาตนเปนสวนหนงของจกรวาลทมความผนแปรไปตามธรรมดาโลก 2.2 สงขารทกขตา (ทกขตามสภาพสงขาร) ไดแก สภาวะทกขของสงขาร ทถกบบคน กดดน ขดแยง หรอความไมคงตวดวยการเกดขนและเสอมสลายของปจจยตาง ๆ ทขดแยงทาใหคงอยในสภาพเดมมได อนง คาวา “สงขาร” ในทนคอ “สงขารขนธ” ในไตรลกษณซงหมายถง สภาวะทงปวงทงรปธรรมและนามธรรมซงถกปรงแตงดวยปจจย เรยกอกอยางหนงวา “สงขตธรรม” กลาวโดยยอ สงขารในทนหมายรวมทงสงมชวตและสงไรชวตซงถกปจจยตาง ๆ ปรงแตงขน ผวจยพบแนวคดทแสดงใหเหนความทกขประเภทสงขารทกขตา 2 แนวคด ไดแก ทกขของสงขารทเกดตามกระบวนการธรรมชาต พบผานนยาย 1 เรอง ไดแก เรองภพสดทาย และทกขของสงขารทเกดโดยนามอของมนษย พบผานนยาย 5 เรอง ไดแก 1. เรองปฐมภพ 2. เรองเดกสองโลก 3. เรองทวรสยาม 4001 4. เรองมนษยแชแขง และ 5. เรองโฆษณา 2201 แมแนวคดทวาดวยทกขตามสภาพสงขารจะแบงเปน 2 แนวคดดงกลาว ทวาโดยรายละเอยด นยายแตละเรองมรายละเอยดปลกยอยทแตกตางกน ดงน เรองภพสดทาย เรองราวของ ‚เขา‛ ตวละครเอกของเรองทกาลงจะเปลยนเปลอกกายเปนอณของสงมชวต ในอดต “เขา” ไดรบการชกชวนจาก “มารตา” หญงสาวทเขารก ใหเขารวมโครงการวจยอณชวต แตทายทสด “เขา” กลบพบวามารตาหลอกใชอานาจจตของเขาเพอความกาวหนาทางวชาการ “เขา” จงเลอกกลายเปนสวนหนงของอณชวตแทนทจะกลบไปเปนมนษยเชนเดม การกลายเปนสวนหนงของอณชวตทาให “เขา” ไดสมผสภาวะความเกดขนและ

161

ความเสอมสลายอนเปนสภาวะไมคงตวของสงขารตามหลกทกขตา ดงความตอนหนงทบรรยายถงการรบรถงการเสอมสลายของตนถวอนเปนเปลอกกายของ “เขา” ความวา

ตนถวโตเตมทและมชวตอยหองทดลองตอมาอกหลายสปดาห วนหนงมนก เหยวลง เขารวารางทเขาสถตอยกาลงสลายตว บดน เขากาลงประจกษการแยกกนของเหลาอณชวตทมารวมตวเปนตนถวตนนน ในระยะเวลาไมยาวนานนกบนโลก เชนเดยวกบบรรพบรษถวของมน ในทสดมนกสลายตวลงดน เขารบรการแตกสลายของเปลอกนอยางสงบ...

(ภพสดทาย, 2540, หนา 154) จากตวอยางพบวา สงขารของตนถวเสอมลงตามอายขย ดวยมแรงบบคนขดแยงเราอยภายในของสวนประกอบแตละสวนทาใหเกดความแปรปรวน จนไมอาจคงสภาพเดมอยได ยงเวลาผานไปความขดแยงนนยงทวมากขนจนอณของสงขารตองแยกสลายออกจากกน สงขารจงเปนทตงแหงทกข ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2552, หนา 70/9) อธบายไววา “สงขารทงปวง เปนสภาพทผพงสลายได จะตองยอยสลายสนไป จงไมมความปลอดภย ไมใหความปลอดโปรงโลงใจ หรอความเบาใจอยางแทจรง” ในแงนหมายความวา โดยตวของสงขารเองมความเสอมสลายแฝงอย แมจะไมมใครเกยวของทาราย ทาลายมน สงขารกยอมเขาสความเสอมสลายโดยธรรมชาต นคอแนวคดสาคญของเรองท วนทร เลยววารณ ตองการสอสารไปยงผอาน อยางไรกตาม วนทร เลยววารณ ไมเพยงเสนอภาพความเสอมทแฝงไวกบกายสงขารเทานน หากยงเสนอความเสอมของสงขารทมมนษยเปนเหตปจจยดวย ดงความตอนหนงซงบรรยายถงการรบรของตวละครทมตอเปลอกกายของลกปลาวาฬและกงทะเล ความวา

162

นานเทานานเขารวาตวเองกอกาเนดอกครง กาลเวลาผานไปอยางสงบ เชาวนหนงเขากสมผสแสงอาทตยอกครง เขากลายเปนสวนหนงของชวตใหมทวายออกสทะเลกวางทงทเพงกาเนดมาไดไมนาน

ลกปลาวาฬเตบโตขนทกขณะ มนชอบวายหยอกลอคลนไปมา บางคราวทเกดพาย มนกจะซกตวอยใตทะเลสวนทมนคดวาปลอดภยทสด บางคราเมอลมสงบมนกโผลรางขนมาวายกลางทะเลเรยบไกลออกไปทสดขอบฟาเปนแผนฟากลางคนทมแตดาวระยบระยบ เขาไมรวาบดนตวเขาอยไกลจากแผนดนอารยธรรมแคไหน ยามนนดวงดาวคลายอยใกลแคเออม และแผนดนอารยธรรมดหางไกลกวา

แตอารยธรรมกเปนฝายกลบมาเยอนเขาเสยเอง วนหนงเขาไดยนเสยงรองยาวนานทมาจากตวเอง อณของเขาไหลออกมาตามเลอกทหลงออกมาไมหยด เขารวาตวเองอยในเรอประมงลาปลาวาฬ เสยงคนประมงรองเอะอะวนวายเมอจบสตวทตองการไดแลว หลงจากนนกทาความสะอาดพนเรอทเปอนเลอดโดยการสบนาทะเลขนมาลางอณของเขาทปนอยในเลอดถกนาพดกลบลงไปในทะเล วฏจกรแหงการเวยนวายดาเนนตอไปตามกฎธรรมชาต อกครงกาเนดเปนสวนหนงของกงทะเล ชวตคราวนสนนกเมอเขาพบตวเองอยในตกระจกใส ภายในนนมกงหลายสบตวแออดอย เขารวารางทเขาเปน สวนหนงของชวตแยกสลายอกครงเมอความรอนแผพงเขามา กงตวนนถกเผาทงเปน กลายเปนอาหารสดอนโอชะทมนษยนยมเสพโดยไมนาพาวธการ

(ภพสดทาย, 2540, หนา 156-157) จากขอความขางตน วนทร เลยววารณ นาเสนอวฏจกรชวตของสตวทะเล ทงสองชนดผานการรบรของ “เขา” เพอแสดงใหเหนวา โดยปกตสตวทงหลายยอมเตบโต ดารงชวตและเขาสความเสอมดวยวถทางของมนเอง แตเมอมนษยเขามาเปนสวนหนงของปจจยแหงความเสอม ความทกขหรอความเสอมแหงสงขารของสงนน ๆ กยงเรงเรวมากขน เหตเพราะมนษยไดใหความหมายแกสงตาง ๆ ตามความยดมนถอของตน มนษยในเรอง เมอพบกบปลาวาฬกเกดความทะยานอยาก ตณหาและอปาทานกอใหเกดการหยบยนความหมายแกปลาวาฬตวนนวา “นเปนของฉน” การกระทาตาง ๆ จงเปนไปเพอใหสมอยาก แตธรรมดาสตวยอมรกชวตตน มนจงดนรนขดขนเพอเอาชวตรอด เมอความยดอยากถกขด ยอมทาใหเกดการแสดงขดแยงระหวางสองฝาย คอ ฝายผเสพและฝายถกเสพ ซงเปนไปในรปของการตอสขดขน การใชกาลงรนแรงดงกลาวทาให ฝายทมกาลงและสตปญญาเหนอกวาเอาชนะได สงขารของปลาวาฬซงทนแรงบบคนจากภายนอกไมไดกเขาสความเสอมสลาย ในกรณกงทะเลกเชนกน สงขารของกงทะเลซงเขาสความเสอมเพราะ

163

ความทะยานของมนษย เนองจากมนษยใหความหมายแกกงทะเลเหลานนวา “นคออาหารของฉน” การดกจบกงทะเลเพอมาเปนอาหารจงเกดขน กาลงอนนอยนดของกงทะเลทาใหมนกลายเปนผถกเสวยอยางรวดเรว ในตอนดงกลาว วนทร เลยววารณ แสดงความรสกตอวธการเสพเสวยของมนษยวาเปนการเสพโดย “ไมนาพาวธการ” ซงตความนาเสยงไดวา วนทร เลยววารณ มไดพงใจตอการกระทาอนปาเถอนทเตมไปดวยความยดอยากของมนษย สรปไดวา จากเรองภพสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา โดยแกนแทแลวสงขารนนเปนทกข ดวยลกษณะททนอยในสภาพเดมไดยาก จาตองเปลยนแปลง แปรปรวน และแปรสภาพไปเรอย ๆ สดแตเหตปจจย เหตทเปนเชนนเพราะสงขารมลกษณะบบคนดวยความเกดขน ความเสอมโทรม และความเสอมสลายอยตลอดเวลา จงคงทนอยไมได จาตองเปลยนแปลงไปโดยอาการ ลกษณะดงกลาวเปนธรรมดาของธรรมชาต กระนน ความเสอมของสงขารกมไดเปนไปโดยธรรมชาตอยตลอด เพราะมหลายครงทความเจรญและความเสอมของสงขารมมนษยเขาไปเกยวของ ยงผลใหความเสอมสลายของสงขารนนเกดขนเรวกวาเดมเพราะมนษยมความยดอยาก จงไดแตทาทกสงเพอสนองอตตาของตน จนไมใครสนใจวาตนเองไปเบยดเบยนผอนหรอสงอนอยางไรบาง ยงมความยดอยากมากเทาใด มนษยกยงขาดเหตผลและ ทวความรนแรงมากขน มนษยจงเปนปจจยสาคญททาใหเกดทกขแกสงขารของสงอน ๆ นอกจากสภาวะทกขของสงขารทเกดจากความบบคนขดแยงโดยธรรมชาตแลว วนทร เลยววารณ ยงนาเสนอสภาวะทกขของสงขารทมมนษยเปนเหตปจจยสาคญ ผวจยตงขอสงเกตวานยายวทยาศาสตรกลมนมกแทนความทกขของสงขารดวยภาพความเสอมโทรมและ ลมสลายของธรรมชาต โลกหรอดวงดาวสมมต ดงปรากฏในเรองตอไปน เรองปฐมภพ เรองราวของดาวซานทอร ซงเปนดาวตนกาเนดของมนษยชาตทถกทาลายลงเพราะความโลภทปราศจากสตย งคดของมนษย เปนผลใหอารยธรรมท สงสมมาหลายพนปตองสญสนไป มนษยจาตองอพยพไปสรางนคมใหมในดาวดวงอนและลบประวตศาสตรชวงตนทง เพอปกปดความจรงทางประวตศาสตรอนเลวรายทงหมด อยางไรกตาม “ผม” ตวละครเอกของเรองไดคนพบความจรงน ขณะเกดอบตเหตจนทาใหยานของ “ผม” ตองลงจอดบนดาวซานทอร เนองจากชนบรรยากาศเตมไปดวยสารพษ “ผม” จงสงหนสารวจออกไปสารวจสงทเกดขนภายนอกยาน ภาพทสงกลบมาผานเลนสของหนสารวจไดสรางความประหลาดใจแก “ผม” เปนอยางยง ดงคาบรรยายภาพเมองรางทจมอยใตน าบนดาวซานทอรความวา

164

ภาพทปรากฏเบองหนาเปนหมสงกอสรางททาดวยวสดประเภทโลหะแกวแวววาวสงลบลว กนเนอทแผกวางเหมอนกบเมองขนาดยอม ๆ ถนนขนาดกวางหลายสายวงลอยพาดวนรอบสงทนาจะเปนตวเมอง ทสาคญทสดกคออาคารทงเมองนนจมอยใตผวนาเปนสวนใหญ มแตตกสงและถนนบางสวนเทานนทโผลเหนอนา แสงแดดแผดจาตดกบหมอกดาทแผปกคลมไปทว มนเหมอนกบวาทนเคยประสบกบอทกภยครงยงใหญมากอน แมวาขณะนหนจวลอยออกไปจากจดทยานอวกาศของผมตกมาก แตภาพทเหนนนกทาเอาผมสะดงเมอคดวากาลงอยในโลกแปลกหนานตวคนเดยว

(ปฐมภพ, 2540, หนา 13) จากขอความดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอเมองรางบนดาวซานทอรทเปนทกขเพราะสงขารทผพงเสอมสลายดวยเหตปจจย โดยเหตปจจยสาคญทสดคอ มนษย ดงจะพบวาสงปลกสรางทจมอยใตน าบนดาวซานทอรมใชสงทเกดขนเองตามธรรมชาต หากเกดขนจากฝมอของมนษย ตกโลหะทสงลบลว ถนนกวางหลายสายทพาดวนตวเมองและยานอวกาศหลายลาทหลบใหลในโรงเกบ ลวนสอถง “ความเจรญ” ทางวตถและเทคโนโลยซงเปนความเจรญทมนษยจานวนมากใหความสาคญ ทวาความเจรญดงกลาวกลบยอนแยงในตนเอง เพราะความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยซงควรนาพาบานเมองและมนษยไปสความรงเรองกลบนาไปส ความเสอมโทรมและหายนะ การบรรยายภาพของเมองวา “เมองนนจมอยใตผวนาเปนสวนใหญ” “แสงแดดแผดจาตดกบหมอกสดาทแผปกคลมไปทว” “เครองกาเนดพลงงานทถกทอดทง” และ “อากาศและนาบนโลกนเปนพษ” (ปฐมภพ, 2540, หนา 13-14) คอ การแสดงความยอนแยงระหวางความเจรญและความเสอม อนเกดจากภาวะบบคนขดแยงของสงขารททาใหทนอยใน สภาพเดมมได จาตองกลายและตองเสอมสลายไป เนองจากความเจรญดงกลาวเปนเพยงความเจรญทางวตถซงสวนทางกบจตใจของมนษยทตกตาลง การละทงดวงดาวและสรางหายนะทงไวเบองหลงคอหลกฐานทแสดงถงความโลภและความเหนแกตวของมนษย เพราะมนษยกอบโกยผลประโยชน จากธรรมชาตอยางไมหยดย ง ทรพยากรทางธรรมชาตจงเสอมโทรมลงอยางรวดเรว ยงผลใหดาวซานทอรเขาสหายนะขนรนแรง ดงบทสนทนาระหวางกปตนเทราและ “ผม” ทพดคยถงเหตแหงหายนะของดาวซานทอร ความวา

165

“ครงหนงนานมาแลว ดาวมารเลตตานมปาไมทกวางใหญไพศาล กคลาย ๆ กบของโลกเรานนแหละ แลวตอมามนกถกทาลายลงอยางราบคาบดวยความโลภโมโทสนของสงมชวตบนดาว เมอปาไมและลานาถกทาลาย มการใชเครองจกรยนตมากมาย วฏจกรของธรรมชาตกเสยสมดลไป อากาศคอย ๆ กลายเปนพษจนอยไมได จากโลกทอดมสมบรณทสดกลายมาเปนโลกทแหงแลงทสด จากโลกทมชนบรรยากาศทเคยปกปองพวกเขาใหพนภยจากรงสอลตราไวโอเลตจากดวงอาทตยสองเจดจากวาเดม หลายเทานนแปลวาอะไรรไหม?”

“ปฏกรยาเรอนกระจก?” “ถกตอง อณหภมบนดาวสงขน ผลกคอนาแขงทขวโลกทงสองละลาย ระดบนา

บนโลกสงขนมหาศาล เกดอทกภยครงรายแรงทสดในประวตศาสตร ผนแผนดนลดนอยลงไปทกขณะ ในระยะเวลาเพยงไมถงหาสบป มารเลตตาหรอซานทอรนนก ใชเปนทอยอาศยไมไดอกตอไป เพราะปรมาณพษสะสมบวกโรคระบาดทวโลก บวกผนแผนดนทลดขนาดไปทกวน มาถงตอนนผมกเรมเชอวาเทพนยายโบราณเกยวกบ มารเลตตาหรอซานทอรนนมเคาความจรงอยมากทเดยว”

(ปฐมภพ, 2540, หนา 19-20) ขอความดงกลาว แสดงใหเหนถงทกขสงขารของดาวซานทอรทมมนษยเปนเหต เพราะความยดอยาก มนษยจงปลอยใหกเลสเปนตวบงการการดาเนนชวตและพฤตกรรมของตน ความคด พละกาลงและความสามารถของมนษยถกนามาใชเพอสนองความอยาก เมอไดสมอยากมนษยยงถอครองอตตาและเสพตดความอยากทสมพนธกบอตตานนมากขน นานวนเขาความหลงใหลเพลดเพลนตดใจในวตถทสนองความอยากกทาใหมนษยมองไมเหนความเสอมและภยรายทกาลงคบคลานเขามา แมจะมเคาลางของภยพบตตาง ๆ แตมนษยกมองไมเหนความจรงวาตนตอแหงเหตเภทภยทงมวล คอ ตวของมนษยเอง เมอมองไมเหนความจรงมนษยจงแกไขปญหาผด ๆ ดวยการหนปญหา ดงท มนษยบนดาวซานทอรแกไขปญหาเฉพาะหนาดวยละทงดาวบานเกดของตน แลวยายไปอยนคมแหงใหม กระนนปญหาทางสภาพแวดลอมและเภทภยดงกลาวกเกดขนซ าแลวซ าเลาเสมอนเงาตามตว เนองจากมนษยไมเคยเปลยนพฤตกรรมและไมเคยมองโลกดวยสายตาของความเปนจรง ดงขอความทกปตนเทรากลาววพากษการกระทาของมนษยโลก ความวา

166

กปตนฝนยม “ผมเหนดวย ความจรงโลกทเราอยกไมตางอะไรกบซานทอรนเทาไหร มนษยโลกเรากเปนนกทาลายตวยง เหตผลทเราตองออกมาสารวจโลกใหม ๆ อยางนไมใชเพราะสภาพแวดลอมแสนบดซบของโลกเราหรอ? วนนงขางหนาธรรมชาตของเราอาจถกทาลายไปหมดสนแบบนกได ผมอยากใหคนบนโลกเราไดมองเหนสภาพทยอยยบจากการทาลายธรรมชาตของโลกใบนเหลอเกน จะไดเกดความรกในธรรมชาตมากขนกวาน”

เราสองคนดสภาพของดาวรางบนจอภาพสามมตเบองหนาซากปรกหกพงของอาคารทจมนาตดตาผมไมลม วบหนงผมรสกสลดใจอยางบอกไมถก

(ปฐมภพ, 2540, หนา 20-21)

จากตวอยาง เปนทศนะของ วนทร เลยววารณ ทถกถายทอดผานคาพดของตวละคร ความเหนแกตวและความโลภของมนษยทาใหเกดการกระทาซ าเลา ซงนาพาสงขารของทกสงสรรพสงไปสความเสอม วนทร เลยววารณ ใหภาพของมนษยในลกษณะของ “นกลา” และ “นกทาลาย” กลาวคอ มนษย “ลา” หรอแสวงหานคมใหม ๆ เพอเหตผลทางดานทอยอาศยและความตองการทางทรพยากรของตน ขณะเดยวกนมนษยก “ทาลาย” ทอยอาศยและทรพยากรบน ดาวแหงนนดวยความทะยานอยาก ความทะยานอยากและความเหนแกตวจงเปนทมาของการลาและการทาลายของมนษย ซงการลาและทาลายนเปนตวเรงใหสงขารของดาวซานทอรและโลกเขาสความเสอม ดงจะพบวาทงซานทอรและโลกลวนประสบปญหาการขาดแคลนทรพยากรและความเสอมโทรมของธรรมชาตดวยนามอของมนษยเชนเดยวกน จานวนประชากรทมากขนซงสวนทางกบจานวนทรพยากรทนอยลงคอความบบคนขดแยงททาใหสงขารของดาวทงสองทนอยในสภาพเดมไมได กระนนมนษยกมองไมเหนความจรงวาตนเปนเหตแหงความเสอม ทงยงไมตระหนกวาความสขทตนไดจากการลาและทาลายนนเปนความสขทเจอมากบความทกข เพราะการกระทาดงกลาวจะทาใหมนษยสมอยากและเปนสข แตกเปนความสขเพยงชวระยะเวลาหนง เพราะเมอสมอยากในสงหนงแลว มนษยกจะมความทะยานในเรองอน ๆ ตอไปอก ความสขเพราะสมอยากจงเปนความสขทมความพรอง มใชความสขแทจรง การเวยนวนอยกบความอยากและความพรองนทาใหมนษยมองไมเหนความเปนจรง จงแกไขปญหาดวยวธการผด ๆ เชนในเรองปฐมภพ ผคนบน ดาวซานทอรเลอกแกปญหาดวยการ “ลม” สงทตนไดกระทาไวกบดาวซานทอรโดยใชวธการลบประวตศาสตรของตนเอง แลวไปยายไปพานกบนดาวนคมแหงใหม วนทร เลยววารณ ชใหเหนวาการแกไขปญหาในลกษณะดงกลาวมใชการแกไขปญหา แตเปนการสบตอปญหาทใหญขนกวาเดม เพราะไมเพยงมนษยจะสรางความทกขใหกบแกดาวดวงหนง แตกลบกลายเปนการขยายและสราง

167

ปญหาในระดบจกรวาลซงไมมวนจบสน ดงนน หากตองการแกไขปญหาดงกลาว ควรแกไขทพฤตกรรมของมนษย ละความทะยานอยากและหนมาใสใจสงแวดลอมรอบตวใหมากขน ดงขอความทแสดงความหวงของละครซงกลาววา “บางทวนพรงนชาวโลกอาจจะรวมมอรวมใจกนรกษาสภาพปาทเหลอและสงแวดลอมใหกลบคนสสภาพเดมกเปนได” (ปฐมภพ, 2540, หนา 23) สรปไดวา จากเรองปฐมภพ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยเปนปจจยสาคญแหงความทกขของสงขาร สงขารในทนหมายถงสงขารของโลกธรรมชาตและสงแวดลอมรอบตวมนษย โดยมแรงจงใจสาคญอนเปนเหตแหงความทกข คอ ความทะยานอยากและความเหนแกตวของมนษย เพราะมนษยกอบโกยหวงเสพเสวยอยางไมรจกจบสน ทรพยากรทมอยอยางจากดจงถกแปรและดดแปลงเพอสนองความรสกสขทกขของมนษย นานวนเขากลายเปนการทาลายความสมดลในธรรมชาตจนเขาสความเสอม ทายทสดสภาพอนบบคนขดแยงนนกแพรกระจายไปยงมนษยผเปนตนกาเนด ทงนเพราะมนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต การกระทาของมนษยทสงผลตอธรรมชาตจงสงผลตอมนษยดวย แนวคดนเสนอโลกทศนแบบพทธปรชญาทมองโลกแบบองครวมวา เมอมการเปลยนแปลงในจดใดจดหนงยอมสงผลกระทบตอภาพรวมของสรรพสงทงระบบ แนวคดทนาเสนอวา มนษยเปนเหตแหงความเสอมของสงขารโลกและธรรมชาต นอกจากจะพบในเรองปฐมภพแลว วนทร เลยววารณ ยงนาเสนอแนวคดทคลายคลงกนนในเรองเดกสองโลกดวย ซงมรายละเอยดดงน เรองเดกสองโลก เปนเรองราวของศาสตราจารยทไดรกษาเดกคนหนงซงเกดทดาวกสบอน อนเปนดาวทชาวโลกถอวาเปนดาวไรอารยธรรมทมลกษณะคลายกบโลกมนษยในยคแรกเรม ความอดมสมบรณของทรพยากรปาไมบนดาวกสบอนทาใหมนษยเดนทางไปทนนเพอสรางนคมแหงใหม สงผลใหดาวดวงนนเขาสหายนะอยางรวดเรว ดวยทรพยากรทางธรรมชาตทมอยอยางจากด ซงไมอาจเตมเตมความตองการของมนษยได ดงขอความตอนหนงซง “ผม” ตวละครเอกของเรองบรรยายถงความเปลยนแปลงทเกดขนกบดาวกสบอน ภายหลงทเขาและ คณะสารวจเกบรวบรวมขอมลบนดาวกสบอนเรยบรอยแลว ความวา

168

หลงจากทนกสารวจกลมนนเดนทางกลบมาถงโลกไมกป ดาวกสบอนกกลายเปนนคมใหมของมนษย ขบวนยานอวกาศพาณชยแหกนไปทนนพรอมผคนเตมลาทกครง ชวงสบหาปตอมาผบกเบกไดทาลายปาดงดบลงกวาครง ปาสเขยวกลายเปนทราบสาหรบสรางเมองและถนนหนทาง บางทการไปสารวจดวงดาวนนไมใชเปนเฉพาะชะตากรรมของเขา หากแตเปนชะตากรรมของพชและสตวแหงแผนดนกสบอนดวย

เพราะนนคอราคาอารยธรรมของมนษย ... ชวงสบกวาปตอมา มนกสารวจหลายชดเขาไปปรบพนทเตรยมใชดาวดวงนนเปน

นคมใหมของมนษยตอไป ผมยงจาได ผคนทไปสรางนคมใหมพากนหกรางถางพง สรางทอยอาศย จากบานกลายเปนเมอง คมดาบแหงความเจรญผาแผนดนทปกคลมดวยปาบรสทธออกรวดเรว เสยงคมเลอยโคนตนไมใหญกรดกงวานทว คลายภาพการหกรางถางพงของมนษยโลกครงเมอโลกยงเตมไปดวยปาดงดบ ทงสองโลกถกทาลายจากมนษยชาตเผาพนธเดยวกน ตางแตวาครงนพวกเขาพรอมกวา เตมเปยมดวยวทยาการ สงกวา ตดปกขามหวงอวกาศทครงหนงเคยเปนกาแพงไรรปทกนพวกเขา มาถงแผนดนใหม และกระทาในสงเดยวกนไมเปลยนแปลง

หรอเพราะพวกเขาเปนเพยงมนษย ดงนนจงไมเคยและไมสามารถเปลยนแปลง? (เดกสองโลก, 2540, หนา 35-36, 40)

จากขอความขางตนสงขารทกขตาในทนคอดาวกสบอนทเสอมโทรมลงเพราะนามอของมนษย มนษยอยในฐานะของ “ผลา” และ “ผทาลาย” ซงเปนปจจยผลกดนใหระบบนเวศนและอารยธรรมของดาวกสบอนเขาสหายนะ โดยมแรงขบคอตณหาและอปาทาน อนเปนผลใหมนษยหลงผดคดวาตนเองเปนศนยกลางของจกรวาลและเปนนายเหนอทกสง เพราะเหตนมนษยจงแยกตวออกจากธรรมชาตและพยายามแสดงใหเหนวาตนอยเหนอธรรมชาต ดวยพยายามบงคบควบคม จดสรร และกอบโกยทรพยากรธรรมชาตมาสนองตณหาของตนตามอาเภอใจ พรอมกบนนกพฒนาศาสตรทางการแพทยและวทยาการใหเจรญกาวหนา เพอแสดงสนองความลมหลงในตนเองและความเยอหยงทระนงวาตนเปนสงทรงภมปญญาทมอานาจสงสดในจกรวาล ความคดดงกลาวไมเพยงสงผลใหมนษยกระทาสงตาง ๆ อยางฝนธรรมชาต แตยงเปนเหตของการเปรยบเทยบระหวาง “ตนเอง” กบ “ผอน” เพอแขงขนวาใครสงหรอตากวากน ดงขอความตอนหนงซงผเลาเรองบรรยายถงดาวกสบอนวาเปนดาวปาเถอนไรอารยธรรม ความวา

169

กสบอนเปนดาวขนาดเลกทมเสนผานศนยกลางหกพนกโลเมตร มดวงจนทรดวงหนง ปกคลมดวยปาทบ มสงมชวตระดบตาทยงไมมการพฒนา เปนโลก ไรอารยธรรม คลายโลกมนษยในยคแรกเรม บรรยากาศของกสบอนใกลเคยงกบโลกทมนษยทนทานได ทรอนตงขอสงเกตวาโดยรวมแลว กสบอนเปนดาวทคลายโลกดงเดมของมนษย หากแตมขนาดยอสวนลงมา เวลาหนงวนทนยาวเพยงสบสามชวโมง “ทนเหมอนกบเราเดนทางยอนเวลากลบไปสโลกเราเมอแสนปกอนยงงนแหละ” ใครคนหนงวา

(เดกสองโลก, 2540, หนา 32)

หรอเนอความในเหตการณตอนทตวละครเอกสอบถามทานเลขาธการองคการสารวจเกยวกบสงมชวตบทดาวกสบอนความวา

“คณตองการรอะไรเพมเกยวกบดาวเคราะหดวงนน?” “ขอมลเกยวกบสงมชวตททรงภมปญญาสงกวาสงมชวตทวไปทพวกคณพบบน

ดาวดวงนน” ทานเลขาธการองคการสารวจกลาวเครงขรม “ผมรบรองไดวาไมม เพราะผมเปน

หวหนานกสารวจกลมนนเอง กสบอนยงไมมอารยธรรม สภาพทางกายภาพไมมอะไรทแสดงวามสงมชวตทฉลาดเทาหรอฉลาดเกนคนเลย...” ชายผเปนพอถอยหายใจยาว “...มนเปนเรองของโชคชะตาแท ๆ ททาใหเราไปครงนน และเรองจบลงแบบน”

(เดกสองโลก, 2540, หนา 35) จากขอความดงกลาวแสดงถงทศนะของมนษยโลกทพยายามวดคาเทยบเคยงตนเองกบสงอน เพอสรางความหมายวา มนษยเปนสงทรงภมปญญาทอยเหนอกวาสงมชวตชนดอน ยงผลให “การลาอาณานคม” และ “การทาลาย” ดาวกสบอนของมนษยมความชอบธรรม การหยบยนความหมายใหแกดาวกสบอนวาเปนดาวไรอารยธรรม นาไปส การบกเบกพนทและการทาลายทรพยากร จนเปนผลใหสงขารของดาวกสบอนเขาสความเสอม เพราะฉะนน การวดคาเทยบเคยงระหวางมนษยและสรรพสงอน ๆ กบมนษยเปนการหยบยนความหมายเพยงฝายเดยว เพอสรางชองทางกอบโกยผลประโยชนใหแกมนษยผใหความหมาย

170

อนง ผวจยพจารณาวาการหยบยนความหมายเรองความมอารยธรรมหรอ ไรอารยธรรมในเรองน เปนการแฝงนยเสยดสตอระบบคดทางวทยาศาสตรทงนอาจเปนไปไดอยางมากกวาแนวคดดงกลาวไดรบอทธพลมาจาก “ทฤษฎการคดเลอกโดยธรรมชาต” (The theory of natural selection) ของ ชาลส ดารวน ซงวาดวยการคดเลอกเผาพนธทเหมาะสมในการมชวตรอด โดยเฉพาะแนวคดทวา สงมชวตทแขงแกรงทสดเทานนจงควรมชวตอยรอด (Survival of fittest) (นาชย ชวววรรธน และสวฒน อศวไชยชาญ, 2555,หนา 171) แนวคดดงกลาวนาเสนอผานพฤตกรรมและคาพดของตวละครฝายมนษยโลกทงการใชวทยาศาสตรเปนเครองมอในการเสรมสรางพลงอานาจ การกอบโกยทรพยากรอยางไมหยดย ง การยดตนเปนศนยกลางจกรวาล ตลอดจนคาพดทสอถง “มานะ” คอ “ความถอตว ความทะนงตน ความสาคญตนวาสง ตา เดน ดอย เทาเทยม เทยบเขาเทยบเรา ตลอดจนความรสกภม ๆ พอง ๆ ถอตวอยภายใน” (พระพรหมคณาภรณ(ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 70/35) ของมนษย ดงคาบรรยายความคดของ “ผม” ศาตราจารยนายแพทยในเรองซงกลาวถงพฒนาการทางวทยาการของมนษยความวา

ผมเปนศาตราจารยแพทยในมหาวทยาลยแหงนมานานสามสบหกปเตม เปนระยะเวลาสนเมอเทยบกบเวลาหลายรอยปแหงพฒนาการทางการแพทย ซงผมเชอมนวาเราไดพฒนามาถงขนสงสดแลว วทยาการททนสมยทสดทางการแพทยปจจบนเปนศาสตรทรวมเอาขอมลการวเคราะหในหองทดลองทมนษยทาตอเนองกนมาตลอดหลายรอยป รวมเขากบการแพทยโบราณทเราคนพบความหมายของมนมากขน เราเขาใจความหมายและวธการฝงเขมของชนชาตจนโบราณ เราเขาใจกลไกละเอยดออนของวชาวฒนายรศาสตรความลบของอาหารทเรยบงายทสด เราเรยนรความลบของการสงบจตทละเอยดออนแบบโยคะและมวยจน จดประสาททวรางทสมพนธกบการเคลอนทของเลอดลม เราเรยนรทกเสนสายของประสาทของมนษยตลอดจนการดงเอาพลงจตมาใช ทกวทยาการถกถายทอดลงในระบบสมองกล หลอหลอมรวมเปนหนงมหาวทยาการ แหงศาสตร...

(เดกสองโลก, 2540, หนา 34)

ขอความดงกลาวสอถง “มานะ” กเลสททาใหตวละครมองไมเหนความจรง เพราะความเอนเอยงยดมนถอมนในทฤษฎจนเกนขอบเขต เมอผนวกเขากบอตตาของมนษย นาไปสการยกยองเชดชตนเองวาเปนผมอารยธรรม เพอใหตนมสทธอนชอบในการครอบครองดนแดนและทรพยากรของผอนโดยอางความประสงคในการปฏวตอารยธรรมใหกาวหนา

171

เหมอนกบตน สรางความชอบธรรมในการรกลาและทาลายทรพยากรธรรมชาตบนดาวกสบอน ยงผลใหดาวกสบอนเขาสความเสอม จดทนาสนใจของประเดนดงกลาวคอขออางซงมความ ยอนแยงในตวเอง กลาวคอ มนษยกาลงอางวาตนกาลงสรางอารยธรรมหรอ “ความเจรญ” เพอ ลมลาง “ความปาเถอน” บนดาวกสบอน แตการกระทาของมนษยกลบเตมไปดวย “ความปาเถอน” และความเหนแกตว การกระทาซงสวนทางกบภาพลกษณจอมปลอมทมนษยวาดไวดงกลาว แสดงถงความไมแนนอนของความหมายทมนษยหยบยนใหแกสรรพสง วนทร เลยววารณ ชใหเหนวาตรรกะดงกลาวเปนเพยงสงสมมตทมนษยสรางขน ไมอาจยดถอเปนแกนสารได เนองจากการใหความหมายของมนษยนนขาดความเทยงธรรมและเตมไปดวยความเหนแกตว สรปไดวา จากเรองเดกสองโลก วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวาการยดมนในอตตานาไปสการสาคญตนผดและการหยบยนความหมายใหแกสง ๆ ตามแรงใฝแหงตณหา สงผลใหเกดการกระทาทนาไปสการบบคนสงขารของโลกและธรรมชาตใหแปรไปในทางเสอม เนองจากมนษยเปนสวนหนงของโลกและธรรมชาต มนษยจงไดรบผลกระทบจากความเสอมนนดวย เพราะฉะนนมนษยจงมใชผกาหนดธรรมชาต แตเปนผอยใตกฎเกณฑแหงธรรมชาต การกอบโกยทรพยากรเพอประโยชนของมนษยถายเดยว โดยไมคานงถงสมดลของสภาพแวดลอม ยอมนาไปสความพนาศแหงสงขาร ทงสงขารโลกและสงขารของมนษยเองในทสด นอกจากการนาเสนอความทกขตามสภาพสงขารผานการนาเสนอภาพธรรมชาตทเสอมโทรม และดวงดาวทกาลงสญสลาย วนทร เลยววารณ ยงนาเสนอความเสอมสลายสงขารผานการฉายภาพอนาคตทหมนหมองและสนหวง ดงตอไปน เรองทวรสยาม 4001 เปนเรองทนาเสนอทกขตามสภาพสงขารผาน ภาพบานเมองในอนาคตทเสอมโทรม เรองเลาในรปแบบของโปรแกรมทวรทจะพาผอานไปเทยวเมองไทยภายใน 14 วนในปพ.ศ. 4001 เมองไทยในยคนนมความเปลยนแปลงไปอยางมาก วฒนธรรมทเปนเอกลกษณประจาชาตถกครอบงาดวยวฒนธรรมจากตางชาต สถานททองเทยว ทกแหงเตมไปดวยมลภาวะ สภาพอากาศแตละพนทมความแตกตางอยางสดขวตงแตรอนจดไปจนถงหนาวเยนเปนหมะ แทบทงเรองปรากฏภาพความขดแยงระหวางความเจรญและความเสอม อนสอถงความลมสลายของระบบนเวศนของธรรมชาตทเกดจากนามอของมนษย ดงขอความตอนหนงทบรรยายถงกรงเทพฯ เมอทเตมไปดวยกาซคารบอนไดออกไซตและสภาพอากาศหนาวเยนเนองจากปรากฏการณเรอนกระจก ความวา

172

ขามฟาดวยเครองบนถงเมองกรงเทพฯ มหานครแหงอดตกรงเทพฯ เปนเมองทตายแลวตงแตป ค.ศ. 2682 และยายเมองหลวงขนเหนอไปเรอย ๆ จนถงป 3132 เมองหลวงสดทายกคอบรรมย ตลอดทงปทนมหมะโปรยลงมาไมขาดสาย อากาศในกรงเทพฯ เยนจดโปรดเตรยมผาหม เสอกนหนาวมาดวย ทนทานจะพบกบความแตกตางระหวางภมอากาศภาคเหนอกบภาคกลางอยางสดขว สาเหตทภมอากาศตางจากภาคอน กเนองจากในยคปฏกรยาเรอนกระจก ทนมกาซคารบอนไดออกไซดลอยขนไปเกาะชนบรรยากาศมากเปนพเศษ

กรงเทพฯ เปนแหลงผลตหนากากกนมลพษทใหญทสดของโลก นกทองเทยวจะตนตาตนใจกบหนากากแบบใหม ๆ โดยนกออกแบบทมชอ นอกจากนกรงเทพฯยงมโรงงานผลตสและสารเคมกวาหนงหมนโรง กรรมวธการผลตสวนใหญใชวธการดดสารทตองการจากอากาศ เพราะเปนเมองทมสารเคมในอากาศเหลอเฟอ รฐบาลใหความสนบสนนโรงงานเหลานในดานการเงน เพราะเปนอตสาหกรรมทชวยลดปรมาณสารเคมในอากาศไปในตว...

บายชมผลงานศลปะบนกาแพงของคนโบราณเมอสองพนปกอนวาดโดยศลปน นรนาม ภาพสวนใหญเปนแบบนามธรรม วาดดวยสพนแบบสเปรยกระปองลวดลาย ตาง ๆ หลากสสวยงามมาก ทางรฐบาลไดเกบรกษาอยางด เพราะเปนงานเกาแกทมคณคาทางประวตศาสตร คาจารกบางคาเชน “อ.น.ศ. พอมงเอง---ย.ม.---ม.ค.ป.ด.---” ยงเปนทศกษาของนกโบราณคดและนกภาษาศาสตรจนทกวนน

(ทวรสยาม 4001, 2540, หนา 226) จากขอความดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอภาพความลมสลายทางวฒนธรรมและเสอมโทรมของธรรมชาตทเกดจากนามอของมนษย เพอสอถงความทกขของสงขารซงสมพนธกบพฤตกรรมของมนษย วทย วศทเวทย (2553, หนา 119) กลาววา “ความทกขของมนษยเกดขนเมอมนษยสมพนธกบสงอนนอกตว” ปฏสมพนธระหวางมนษยและสงอนรอบตวเปนจดเรมตนแหงความหลงผด เพราะไมเขาใจในธรรมชาตของตนเองและสรรพสงรอบตว จงนาไปสการใหคาใหความหมายแกสงตาง ๆ อยางผด ๆ คานยมทผดเพยนและการกระทาทฝนธรรมชาต สอวา การใหคาและความหมายดงกลาวองอยกบตณหาของมนษย มนษยไดแตปดหปดตาตนเองใหอยกบโลกทเสอมโทรม โดยหลอกตนเองวามความสข ตราบเทาทยงมทรพยากรใหสนองความตองการ ในทายทสดการบดเบอนความจรงของมนษย ไมเพยงทาลายทรพยากรไปเกอบหมดโลก หากยงสะทอนความทกขกลบมายงมนษย จะสงเกตวาเรอง ทวรสยาม 4001 นาเสนอเรองดวย

173

กลวธแฝงนย เพอสรางความรสกขดแยงในใจผอานและแฝงนาเสยงเสยดสท วนทร เลยววารณ มตอสงคม ดวยการเสนอภาพและบรรยายสงทขดกนระหวางความคาดหวงของผอานกบสงทปรากฏในเรอง เชน การบรรยายความเสอมโทรมของสถานทดวยนาเสยงชนชม การกลาวถง ความเสอมถอยทางจตใจของผคนดวยลลาเรยบเฉย การทาใหความงามทางธรรมชาตกลายเปนเรองนากลวหรอเปนภยคกคามชวต การบดเบอนความเลวรายใหกลายเปนเรองไมสลกสาคญ เปนตน ความขดแยงดงกลาวนอกจากจะเปนไปเพอวพากษวจารณหรอโจมตการกระทาอนบกพรองของมนษยแลว ยงนาเสนอภาพความกรอนโทรมของสงขารทกาลงแตกดบ เพราะไมอาจทนอยในภาวะบบคนขดแยง อนเปนสจธรรมของธรรมชาตประการหนง สรปไดวา จากเรองทวรสยาม 4001 วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา สงขารไมเทยงและเปนทกข ไมวาสงขารนนจะยงใหญหรอมนคงแขงแรงเพยงใด ยอมตองเขาสความเสอมสลายและผนแปรไปตามเหตปจจยในทสด ในบรรดาเหตปจจยตาง ๆ มนษยเปนปจจยสาคญทสรางความเปลยนแปลงใหแกสงรอบตวไดมากทสด ความรงเรอง ความคงอย และความเสอมแหงสงขารของสงทมนษยเขาไปเกยวของสมพนธ เปนผลสบเนองมาจากการกระทาของมนษยทงสน ความคาดหวงตอความสขทางวตถอยางขาดสต ไมมองโลกตามความเปนจรง ยอมทงตวลงไปอยในกระแสความแปรปรวนเพอรกษาความสขชวคราวนนไว ยงผลใหมนษยสรางทกขเวทนา สรางความเสอมทางสงขารใหแกสงอน ๆ ซ าซาก ในทายทสด ความเสอมทมนษยมอบใหแกธรรมชาตยอมสงผลยอนกลบมาทารายตวมนษยเอง นคอผลแหงกรรมในฐานะทมนษยเปนสวนหนงแหงกระบวนเหตปจจยตามธรรมดาธรรมชาต เรองมนษยแชแขง เปนเรองทนาเสนอทกขตามสภาพสงขารของตวละครทพยายามฝนชะตากรรมของตน เรองเลาถง เกนน มาเกน เศรษฐผหนงซงปวยเปนโรคมะเรงตบ เขาทาประกนกบบรษทอาฟเตอรไลฟ (AfterLife) ดวยหวงใชศาสตรแชแขงยดอายใหไดเขามโอกาสใชชวตอยางมความสข บนกองเงนกองทองทหามาทงชวตกบภรรยาในโลกอนาคต แตแลววนหนง เขาไดพบกบศพปรศนาทมรปรางหนาตาเหมอนเขาทกประการ หลงจากตรวจขอมลอยางละเอยด หวหนาฝายชนสตรสรปวาศพดงกลาว คอ ตวของเขาในอนาคตซงเดนทางขามเวลามาในยคปจจบน ภายในศพดงกลาวมหนยนตนาโนกระจายไปทวรางกาย ทตวของพวกมนมจารกบอกวาพวกมนสามารถสอสารกบ เกนน มาเกน ไดผานความฝน เกนน มาเกน จงยอมถายหนนาโนดงกลาวเขาสมองเพอไขปรศนาทงหมด ในโลกความฝน เขาตนขนมาในโลกอนาคตและไดรบการรกษาเซลลมะเรงจนหาย แตภรรยาของเขากลบเสยชวตไปในอบตเหตไฟไหม เขาพบความจรงวา ชวตในโลกอนาคตมใชโลกแสนสวยงามทเขาเคยฝนไว แตเปนโลกทเตมไปหายนะ ทงสงคราม ระเบดปรมาณ สารกมมนตภาพรงส ธรรมชาตทแหงแลง แผนดนนาแขงและผคนทคอย ๆ ลมตาย

174

ลง ดงขอความตอนหนงทบรรยายถงสภาพชวตและความรสกของ เกนน มาเกน หลงใชชวตในอโมงคหลบภยเปนเวลากวาสองป ความวา

อกครงเขายนอยคนเดยวกลางพนทวางเปลา เรมปทสองของชวตมนษยถา อากาศเยนลงเรอย ๆ ละอองนาแขงตกลงมาหนกขน โรยระบายทองฟาสเทาทะมนเหมอนภาพเขยน

ของจตรกรทจมในอารมณหดหทสด หมะโรยเกลดสขาวลงมาอยางตอเนอง ชา ๆ ไมยอมหยด

ฤทธปรมาณทาใหพนทแถบนกลายเปนแผนดนนาแขง แตเขาเชอวานไมใชพนทเดยวในโลกทแปลงสภาพเปนนรก

ไกลออกไปลบ ๆ ทเสนขอบฟา เหนหมไมยนแหงตายเรยงเปนแถว เขากรสกเชนตนไมตายเหลานน พวกมนโชคดทไมสามารถผลกงกานใหมฟนคนจากความตายเชนเขา

เขาฝนยม การฟนคนชพอกครงไมใชของขวญ หากคอการลงทณฑ! เขาปาดหมะทเกะบนศรษะและสองไหลออก หอตว แตลมหนาวกยงสามารถ

ชาแรกผานเขามาได (มนษยแชแขง, 2552, หนา 31)

จากขอความดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอภาพโลกอนาคตทเตมไปดวยหายนะและความสนหวง สอถงสงขารทกาลงผพงแตกสลาย แรงบบคนของเหตปจจยทาใหเกดทกข ทงทกขเพราะตวสงขารเองและทกขทเกดจากนามอมนษย ในแงแรกสงขารมแรงบบคนอยในตวและกาลงดาเนนไปสความเสอมอยางชา ๆ แตเพราะแรงบบคนในแงทสองทาใหสงขารคงอยในสภาพเดมไมได จาตองผนแปรอยางรวดเรว แรงบบคนทงสองประการดงกลาวทาให เกนน มาเกน เกดทกขเวทนา หากสงเกตจะพบถอยคาทสอถงความตาย ความแหงแลง และเสอมโทรมสอดแทรกอยางสมาเสมอเมอบรรยายถงโลกอนาคต เชน “เบองหนาคอซากปรกหกพงของเมอง พาหนะ รศมการทาลายแผกวางสดลกหลกตา” “เถาฝ นจานวนมหาศาลทระบดนวเคลยรผลกขนชนบรรยากาศโลก บดบงแสงอาทตยจนฟามดหมนแมในยามกลางวน” “คนตายวนละสองคนเพราะพษรงสทรวซมลงมา” “พลงงานในอโมงคหมดแลวพรอมกบอาหารเมดเชนทก ๆ วน คนทไมไดปรบยนตานรงสลมตายไปทละคน...” (มนษยแชแขง, 2552, หนา 26-30) เปนตน การสรางความรสกหดห หมนหมอง และชวนสงเวชใจดวยถอยคาเหลาน เปนการตอกย าถงสภาพบบคนของสงขารอนเปนเหตใหททาให ตวละครรสกทกขทรมาน

175

อนง ทกขของสงขารในเรองนมไดหมายถงเพยงสงขารของโลกอนาคตทกาลงเสอมสลาย แตยงหมายรวมถงสงขารของตวละครดวย ดงจะพบวาสงขารของตวละครมสภาวะทกขแฝงไวตลอดทงเรอง นบตงแตการเปนโรคมะเรงตบทแมจะใชวทยาการสกเทาใดก ไมอาจรกษาใหหายขาด จากนนจงพยายามฝนสงขารของตวเองดวยการใชศาสตรแชแขงยดอาย จนกระทงไดฟนขนมาพบกบโลกอนาคตทเตมไปดวยสงคราม ในทกชวงชวตของตวละคร เขาไมเคยเปนสขอยางแทจรงเลย ทงนเปนเพราะจตใจของเขาจดจออยกบสงขารซงมความทกขอยตลอดเวลา การวางภาพคขนานระหวางชวตของตวละครและสงขารโลกทเปลยนแปลงไปเชนน เพอสอความจรงเรองความทกขอนเปนแกนของชวต แตเปนเพราะตวละครมองไมเหนความจรงดงกลาว จงทาทกสงไปดวยความเรารอนกระวนกระวายไมรอบคอบ ในแงนทกขจงสมพนธกบความไมเทยงอยางเปนเหตเปนผล ดงพบวาสาเหตทตวละครกระทาทกสงไปนนเพราะรสกถง ความไมแนนอนในชวตปจจบน จงฝากความหวงไวกบอนาคต ดวยคดวาในอนาคตซงมวทยาการขนสงกวายอมสามารถเสกสรางชวตทดกวาใหแกตนได การกระทาของตวละครจงเปนการเรงทากจเพราะกลวทกขอยางชดเจน แมแตการยอนเวลาเพอสงสารถงคนในอดตกทาไปเพราะเหตนเชนกน จะเหนวาการไมมองทกสงตามความเปนจรง ไดสงผลใหการกระทาของตวละครเปนไปในลกษณะทฝนธรรมชาตและขดแยงกบความเปนจรง ซงผลจากการกระทาดงกลาวไมอาจชวยใหเขาหลดพนทกขได สรปไดวา จากเรองมนษยแชแขง วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา สงขารทงปวงเปนทกขและไมเทยงแท เปนสามญลกษณะทไมอาจฝนได แตธรรมดาปถชนมกกระทาตามความปรารถนา เมอเกดความรสกวาสงทคาดหวงจะไมเปนดงหวงหรอรวาจะตองสญเสยตวตนไปกพยายามยอสงทหวงหรอตวตนนนไว ทาใหมนษยตกเปนทาสความยดอยาก ขาดความเปนอสระ ขาดความรอบคอบในการเลอกกระทา ทวาสงทงหลายยอมตกอยใตสามญลกษณะ มไดเปนไปตามความยดอยากและไมตกอยใตบงคบของผใด การฝนความเปนไปของสงขารและธรรมชาตดวยการกระทาในลกษณะตาง ๆ ของมนษย จงเปนการนาตนไปสความขดแยงและความทกขโดยตรง เรองโฆษณา 2201 นาเสนอแนวคดเรองความทกขผานสภาพสงขารของโลกอนาคตทเสอมโทรม แนวคดนเปนแนวคดยอยในโฆษณาชนหนง จากบรรดาโฆษณาทงหมดของเรองทนาเสนอคานยมและความสนใจของผคนในโลกอนาคตในป พ.ศ. 2201 โฆษณาหลายชนทบอกสรรพคณของผลตภณฑใหม ๆ ซงองอยกบความอยากของมนษยทไมเคยลดลง แมโลกอนาคตจะเตมไปดวยวทยาการและเทคโนโลยลาสมย ซงดเหมอนจะทาใหชวตของมนษยดขน ทวาความจรงกลบไมเปนเชนนน เพราะวทยาการดงกลาวดขนในฐานะเครองสงเสรมกเลส มใชใน

176

ฐานะเครองกาจดทกข มนษยจงยงคงทกขทรมานเชนเดมหรออาจมากกวาเดม โฆษณาชนหนงของเรอง กลาวถงทางเลอกใหมในการตายของมนษย โดยมจดจงใจคอการชใหเหนภาวะไมพงประสงคของโลกอนาคตททาใหผอานรสกสนหวงทจะมชวตตอไป ความวา

ความจรงคอโลกศตวรรษท 23 ไมมอะไรนาพสมย ความจรงคอโลกศตวรรษท 23 มประชากรหมนสองพนลานคน ความจรงคอโลกศตวรรษท 23 ไมใชยโธเปย ความจรงคอเทคโนโลยไมไดชวยอะไรใหดขน รอบตวคณมแตความหมนหมอง มลพษในอากาศ ในนา ในอาหาร โรคภย การแยงงานกนทา ทอยอาศยแออดยดเยยด ฯลฯ คณไมใชคนโง คณรดวาคณจะไปทางไหน

EuthanaChoice เปนทางเลอกใหมของคณ EuthanaChoice ใหคณเลอกวธจากโลกไดหลายแบบ เชน จากไปอยางมความสข จากไปอยางมหวง จากไปอยางฮกหาญ หรอจากไปโดยฝนดกอน ตดตอ EuthanaChoice วนน แลวเรองแย ๆ จะจากคณไป... อยางสวยงาม

(โฆษณา 2201, 2552, หนา 127) โฆษณาขางตนมจดเนนอยทการกลาวถงสภาวะทกขของมนษยในศตวรรษท 23 หากสงเกตเนอหาและภาพประกอบในโฆษณาชนนจะพบวา องคประกอบทงหมดลวนแสดงถงสงขารอนเปนทกขทงสน ภาพปลองควนสงเสยดฟาซงกาลงปลอยกาชเสยในอากาศ ฉากหลงทเตมไปดวยควนสเทาหมนจนมองไมเหนสงมชวตใด ๆ ตลอดจนขอความทกระตนเตอนใหตระหนกถงความโหดรายของสภาพชวต ปดทายดวยการเชญชวนลกคาใหรบบรการความตายในรปแบบตาง ๆ เปนการหยบโยงภาพทสรางความรสกไมพงประสงคมาเปนจดขาย เพอสรางความรสกหดหในใจของผอาน ชวนเชญใหเกดความรสกอยากพนไปจากภาวะดงกลาว พรอมเสนอทางออกวา โลกหนาเปนสงทดกวาโลกทเปนอยในปจจบน นาไปสการขายสนคาชอวา EuthanaChoice ซงนาการตายแบบการณยฆาต1 มาปรบแตงกลายเปนสนคาเพอสนอง ความปรารถนาแกผทอยากตาย จดเดนของสนคาชนนอยทการตายแบบ “เลอกได” ซงแปรไปตาม ความปรารถนาทางใจของลกคา ความสข ความหวง ความกลาหาญและความฝนถกจดแตงเปน

1 การณยฆาต หมายถง การตายโดยเจตนาดวยวธการทไมรนแรง เชน การใหยาระงบความเจบปวดเพอทาใหผปวยตายอยางสะดวก

การปลอยใหผปวยตายไปอยางสงบโดยไมใหความชวยเหลอ ฯลฯ เปนวธรกษาทางการแพทยซงถกวพากษวจารณดวยประเดนทางศลธรรมและเปนการกระทาทผดกฎหมายสาหรบบางประเทศในสงคมปจจบน

177

รปแบบการตาย เพอการสนองวภวตณหา คอ ความอยากใหตวตนพนไป ขาดหาย พรากไปหรอ สญสนไปของมนษย สนคาดงกลาวเปนการลอเลยนเสยดสความทะยานอยากของมนษย โดย ความอยากในทน คอ ความอยากหนใหพนไปจากสภาวะทกขของสงขารทตน “เลอกไมได” ทงสงขารของตนเองและสงคมทตนอาศยอย จะพบวานยายวทยาศาสตรเรองนจงใจเสยดสความคดของมนษยทมกไมพงพอใจในภาวะความเปนอยของตนเอง จนยอมทาทกวถทางเพอใหตนไดอยในภาวะทดกวา เชน ยอมทางานอยางหนกเพอใหไดเงนมาสนองความสขสบาย ตงใจเรยนสง ๆ เพอไดรบการยอมรบจากสงคม รวมถงการฆาตวตายเพราะหวงใหพนไปจากความทกขทมอย เปนตน การทผเลาเรองใชนาเสยงชวนเชอและใชลลาแบบโฆษณาโนมนาวผอานใหหนมาใชบรการสนคา เปนการลดทอนความนากลวของความตาย เพอสรางความตองการทมตอสนคาให เดนขน กลวธดงกลาวเปนแฝงนยทเลนกบความเชอและคานยมของผอาน ทงยงเปนการทาลายภาพสงคมในอดมคต (Utopia) ทมกคาดหวงวา เมอเทคโนโลยสงขนและความรทางวทยาศาสตรเจรญขน มนษยจะสขสบายมากกวาในปจจบน โดยแสดงใหเหนวา ตราบใดทมนษยยงไมหยดทาตามความทะยานอยากและไมปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเอง มนษยกยงไมพรอมทจะซาบซงกบโลกอดมคตเชนนนได สรปไดวา จากเรองโฆษณา 2201 วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ทกขตามสภาพสงขารของโลกมกเกดจากนามอมนษย เพราะความทะยานอยากพฤตกรรมของมนษยจงเปนไปในทางกอบโกย ฉกฉวยแยงชง และเสพเสวยทรพยากรจนเกนตว ยงผลใหสงขารของโลกถกบบคนทนอยในสภาพเดมไมไดจาตองเขาสความเสอมอยางรวดเรว ไมนานจากนน ความเสอมดงกลาวไดสรางทกขเวทนาในใจมนษยอยางแสนสาหส กอใหเกดความไมพงปรารถนาทจะตองทนอยในสภาวะดงกลาว จนเกดความคดอยากพนไปจากชวตเชนนเสย ทวาการหลกหนความทกขในลกษณะดงกลาว มใชการพนทกข หากเปนเพยงการสนองตณหาในลกษณะหนงซงนามนษยไปสความทกขในรปแบบใหม 2.3 วปรณามทกขตา (ทกขเนองดวยความผนแปร) คอ ทกขทแฝงอยในความแปรปรวน ไดแก ความรสกสขทแปรผนกลายเปนทกข หรอความรสกสขและทกขทหมนเวยนสลบกนไปไมแนนอน ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2552, หนา 70/13) อธบายวา

178

ความรสกสขหรอสขเวทนา ซงโดยสภาวะทแทจรงเปนเพยงทกขในระดบหนง สขเวทนานน จงเทากบเปนทกขแฝง หรอมทกขตามแฝงอยดวยตลอดเวลากลายเปนความรสกทกข หรอกอใหเกดทกขขนไดในทนททเมอใดกตามสขเวทนานนแปรปรวนไป หมายความวา สขเวทนานน กอใหเกดทกขเพราะความไมจรงจงไมคงเสนคงวาของมนเอง

ผวจยพบแนวคดทวาดวยความทกขประเภทวปรณามทกขตา 3 แนวคด ไดแก ความทกขเนองดวยความผนแปรของความหมายทผกตดกบอามส ความทกขเนองดวยความผนแปรแหงปรมาณของอามส และความทกขเนองดวยความผนแปรทางความรสกของมนษยทมตออามส ผานนยายวทยาศาสตร 3 เรอง ไดแก 1. เรอง 7020: โลกแหงความสข 2. เรองนทานหงหอย และ 3. เรองบรโภคนยม ซงมรายละเอยดดงน เรอง 7020: โลกแหงความสข นาเสนอแนวคดเรองทกขผนแปรทเปนผลจากการพงพาสงเสพเสวยเกนขอบเขตของมนษย เรองเลาถงโลกอนาคตป 7020 ซงมนษยพฒนาสรรพคณของยาใหบนดาลทกสงทตนตองการได ทงความสข ความฉลาด ความจา ความบนเทง ฯลฯ เรองนแสดงใหเหนความสขทมสภาวะทกขเปนพน คอ สของอามสหรอความสขทตองอาศยวตถเปนเครองหลอเลยง “ยา” เปนอามสของเรอง ซงนาไปสการเหมลาพองในอานาจความรทางวทยาศาสตรและความลมหลงในความสขของมนษย ดงคาบรรยายความคดของนายแพทยคนนา จากเอกสารสาคญซงเขาทงไวกอนเสยชวต เนอความสวนหนงกลาวถงความสขในชวตและความภมใจทมตอยาในโลกของเขา ความวา

179

ผมทางานททามารมานานสบเอดป ไมเคยมปญหาใด ๆ กบเพอนรวมงาน ผมรกททางาน ผมมครอบครวทอบอน คงกลาวไมเกนเลยไดวา ผมมความสขทกวน---กเชน ทกคน---ดวยยา ผมเชอมนในสงคมเราน วถชวตและแนวทางของมนษยโลกเดนไปในทางทดทสดเทาทเคยเปนมาในหนาประวตศาสตร

ผมเชอวาไมมยคใดในโลกอกแลวทมนษยเราจะสามารถมความสขเทาในยคน คณภาพชวตเราพฒนาไปไกลแสนไกลเมอเทยบกบอดต เรามอาหารสกดในรปยาเมดทใหประโยชนมากกวาอาหารรปแบบใด เรามระบบสนทนาการทไปไกลกวาภาพยนตร เพลง หรอละคร ฯลฯ แตเปนการใหบนเทงทเขาไปถงประสาทภายในของคน ยาเมดทถกออกแบบมาโดยนกวทยาศาสตรชนเลศเปนบทพสจนวา เราสามารถใชยามากกวาการรกษา หากแตเพอวถชวตแนวใหมดวยและผมภมใจทเปนสวนหนงขององคกรทผลตยามากเปนอนดบตน ๆ ของโลก...

(7020: โลกแหงความสข, 2540, หนา 177-178)

จากขอความดงกลาว จะพบวานายแพทย คนนา ตวละครของเรองกลาวถงยาดวยนาเสยงภาคภมใจ ทงนเพราะเขารสกวาตนเปนสวนหนงในองคกรซงปฏวตวถชวตของผคนในป 7020 ความรสกทวาตนเองเปนผกมความสขและความทกขของผอน ทงยงมความสามารถในการเปลยนแปลงโลกใหกลายเปนโลกแหงอดมคต สรางความเหมลาพองใหแกเขา ทาใหเขาทระนงตนวาอานาจของยาจะสรางความสขสมบรณใหแกผคนในโลกของเขาได “ยา” จงเปนอามสทผกขาดความเปนอยของผคนในโลกป 7020 เปนมากกวาสงทใชรกษาโรคหรอบารงรางกาย แตเขามาแทนททกสง ทงอาหาร การศกษา ความบนเทง ฯลฯ ชวตของผคนในป 7020 ถกรอยรดเกยวพนอยกบยา ยาสามารถสรางความรสกสขสดชนสบายใจ (เวทนา) แกอายตนะทง 6 คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ยงผลใหเกดอารมณทง 6 คอ รป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ (สงตองกาย) และ ธรรมารมณ (เรองในใจ) อารมณเหลานเปนบอเกดและเครองหลอเลยงตณหาทาใหผคนรสกอยากเสพเสวยอารมณทยามอบใหอยราไป นานวนเขากตดใจพวพนถงขนยดมนถอมน (อปาทาน) และหลงผดวาความสขอนเกดจากฤทธของยานนคอความสขทแทจรง ดงพบวาในบางตอนของเรอง วนทร เลยววารณ ไดทงรองรอยทแสดงถงความไมแนใจตออารมณความรสกของผคนในป 7020 วาเปนความรสกทแทจรงหรอเปนผลจากฤทธยา เชน การทตวละคร “ผม” บรรยายของถงบคลกลกษณะของ ธาตน ซงเปนเพอนรวมงาน ความวา

180

ธาตนเอย “เขาอาจเครยด จงตองพงยาน” นยนตาเปนประกายแจมใสอยเปนนจ นกสบหนมผนดมความสขตลอดเวลาซงผมไมรวามนเกดจากจตใจภายในของเขาหรอจากฤทธยา

(7020: โลกแหงความสข, 2540, หนา 166) จากคาบรรยายแสดงใหเหนวาผคนในป 7020 ดาเนนชวตอยางปลอยตว ทาใหถกชกจงไปในทางปรนเปรออายตนะอยเสมอ กลายเปนความเคยชนทรนแรงขนจนถงขนหลงผดและหลอกลวงตนเองวามความสข เนองจากคนเหลานไมเคยไดรบการเตอนสตใหย งคดถงความหมายแหงการกระทาของตน จงมแตความลมหลงมวเมาขนเรอย ๆ จนแยกไมอาจวาสงไหนคอความสขเทยมความสขแท กระทงเรองดาเนนไปสจดพลกผนเมอ คนนา พบซากศพของมนษยโบราณและคนพบความจรงวากระเพาะและลาไสของมนษยโบราณมขนาดใหญกวาผคนในยคของเขาถงหกเทา ทงยงคนพบวาผลขางเคยงจากของยาทาใหผคนมอายสนลงกวาครงหนงของมนษยโบราณ ขอเทจจรงนชใหเหนวา ผคนในป 7020 ดารงชวตอยางผดเพยนไปจากธรรมชาตโดย ไมรตวและรบเอาหายนะมาเปนสวนหนงของชวต ความจรงอนนาสะพรงกลวนไดสราง วปรณามทกขตาแก คนนา และตวละครทกตวทไดอานบนทกขอมลของเขา เหตการณนพสจนวาความสขของผคนในป 7020 เปนความสขทแฝงเรนดวยความทกข มใชความสขทแทจรง คนนา ถกสงฆาเพราะความจรงในขอน ทวากอนทเขาจะเสยชวตไดสงมอบบนทกนใหนกขาวชอ กนน การา ในเวลาไลเลยกน “ผม” ซงเปนตารวจสบคดไดเบาะแสจนสบสาวไปถง กนน การา ความจรงทงหมดจงเปดเผย อยางไรกตาม การพดคยระหวางตวละครทงสองแสดงใหเหนวาในฐานะผกมความลบและรความจรงทงหมด พวกเขาทาไดเพยงแครบร ตนตะลง ถอดถอนใจและเกบงา ความจรงนไว ความวา

181

ผมตะลงงน เงยบเสยงไปนานแสนนาน เสยงกนน การา ดงมาเรอย ๆ “อายคนเราสนลงกเพราะฝนธรรมชาตมากเกนไป ตามหลกแหงธรรมชาต เมอเรา

ไมใชอวยวะสวนใดสวนหนง มนจะหายไป กระเพาะอาหารและลาไสคนเลกลง เพราะไมใชมน กระเพาะคนเราไมไดใชยอยอาหารมานานหลายพนปแลว...”

“กเพราะ...” “ใชแลว กเพราะเราใชยา เราใชยาเปนอาหาร ใชยาเพอรกษาโรค เพอเพมความ

ฉลาด เพอการบนเทง เรากนยาเพอคลายเครยด เรากนยาเพอ ‘ด’ ภาพยนตรเรองใหม ๆ ทงทหลบตาอยเพราะมนใหความบนเทงมากกวา เดกของเรากนยาตงแตแรกเกดเพอเพมความฉลาด คณคงปฏเสธมนไมได เพราะเดกสมยนอายหกขวบกเขามหาวทยาลยแลว สบขวบกทางาน วยสบสองปกมครอบครวมลกไดแลว ยาเปนวถชวตใหมของเรา เราใชยาสาหรบทกอยางมานานกวาหาพนป เพราะฉะนนววฒนาการทางสรระของมนษยเรากเปลยนไปอยางรวดเรว...”...

เราทงสองเงยบลงไปนาน ผมนกถงรานอาหารหวมมถนนทผมมกไปสงยาแบบแปลก ๆ มากน ยาเพมความ

บนเทง ยาเสรมความฉลาด ยาลดความเหนอย ยาสรางภาพบนเทง ยาเพมพลงเพศ นาทนนผมกนกภาพออกวาในกาลอดต บรษทยาเหลานนไดพยายามขยายและสรางตลาดใหญ ๆ ขนมา พยายามใหคนกนยาจนมนกลายเปนความจาเปนทหาแทนอาหารแบบเดม นานวนเขายากเขามาแทนทกสง ทงอาหาร การศกษา การบนเทง

ยากคอความสข! “เพราะฉะนนการคนพบครงนจงตองเปนความลบตลอดกาล” (7020: โลกแหงความสข, 2540, หนา 185-187)

บทสนทนาดงกลาวแสดงใหเหนถงธรรมชาตของมนษยทรกสขเกลยดทกข เพราะหมกมนอยกบความสของอามสทาใหไมอาจดารงชวตไดอยางอสระ เพอใหไดพบกบภาวะจตใจทเบกบาน จงเลอกตดสนใจทาในสงฝนธรรมชาตเพอประคบประคองความสขจากการเสพเสวยชวคราวนนไว หากสงเกตจะพบวาบทสนทนาดงกลาวมความเงยบและความอดอดแทรกอยเปนระยะ แสดงวาตวละครทง กนน การา และ “ผม” กาลงชงใจและครนคดถงสงทเกดขน เพราะความจรงทคนพบสวนทางกบจรยธรรมในวชาอาชพของพวกเขา อยางไรกตาม ในทายทสดทงสองเลอกทจะเกบงาความจรงนไว เนองจากไมอาจยอมรบความจรงทเกดขนและไมอาจตานทานกระแสบรโภคนยมในสงคมของตนได การตดสนใจของตวละครดงกลาวนอกจากจะแสดงใหเหน

182

การยอมจานนเพอความสขสวนตวแลว ยงเปนไปเพอคงความรสกเปนสวนหนงของสงคมไวดวย เปนธรรมดาทมนษยยอมรสกพงใจทไดรบการยอมรบในฐานะเปนสวนหนงของสงคม โดยเฉพาะอยางยงสงคมทใกลเคยงกบโลกในอดมคตทวาดหวงไว ดงนน ตวละครจงเลอกคลอยตามความตองการของสงคมแทนหนทางทถกตอง เปนการเกบกดความรสกแปลกแยกและคงความรสก ‚เปนสวนหนง‛ ของสงคมไว เพอใหตนสามารถใชชวตในสงคมตอไปไดอยางเปนสข แมจะเปนสขจอมปลอมกตาม สรปไดวา จากเรอง 7020: โลกแหงความสข วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความสขทขนอยกบสงเสพเสวยเปนความสขผนแปร ตองดนรนไปหาสงเสพเสวยอยเสมอ ครนไดเสวยอารมณสมปรารถนา กตดใจใครจะเสพเสวยในสงนนราไป นานวนเขากกลายเปนความเคยชน จนไมรวาสงอารมณทเสพเสวยนนเปนสขแทหรอสขเทยม สของอามสจงเปนสขทแฝงทกขไว หาความวางใจหรอความปลอดภยมได การยอมจานนตอความสขประเภทนคอการนาตวไปผกมดกบความทกข ยอมใหความทกขบบคนผานการเสพสงเสวย ชวตตองผกผนอยระหวางสขและทกขตลอดเวลา ไมอาจมความสขอยางสมบรณได เรองนทานหงหอย เปนเรองทนาเสนอความทกขผนแปรผานพฒนาการของเรองซงแสดงใหเหนวาความสของอามสนามนษยไปสการสญสนทรพยากรและความทกขไดอยางไร เรองเลาถงการสงเกตปรากฏการณบนทองฟาของเดกหญงคนหนง เธอสงเกตวา จานวนดวงดาวหรอหงหอยบนทองฟาทเคยมจนนบจานวนไดไมหมด คอย ๆ ลดจานวนลงไปนบแตมนษยสรางเครองแกวสารพดนก การดงพลงงานจากหงหอยบนทองฟาเพอสรางสงสนองความตองการของมนษย สงผลใหหงหอยเหลานนดบแสงลงไปทละตว ดงความในตอนหนงทบรรยายถงความฟงเฟอสนกสนานของมนษยทเพมสงขน สวนทางกบจานวนหงหอยทลดลงอยางรวดเรว ความวา

183

โลกเขาสยคอดมคต ไมมใครตองทางาน เนองจากเครองแกวสารพดนกสามารถสรางทกสงทมนษยปรารถนา โดยไมมใครตองดนรนทาอะไรอกตอไป

ทกคนสามารถมความสขในการดม กน เทยวไดไมจากด เครองแกวสารพดนกสามารถปรนเปรอมนษยโดยการสรางอาหารเครองดมไมมทสนสด

นบแตนน จานวนหงหอยทเกาะบนฟากลดลงเรอย ๆ จากหนงแสนหาหมนลานตว เหลอหนงแสนตว

ผานไปไมกป เธอนบหงหอยไดเพยงหาหมนลานตว ... เครองแกวสารพดนกขยายจานวนไปทวดาราจกรอน ๆ ขณะทจานวนหงหอยบน

ฟาหายไปทละตว ทละตว หนงพนตว หนงรอยตว... แตไมมใครสนใจแยแสทจะนบจานวนหงหอยเชนเธอ ในทสดกเหลอหงหอยเพยงสบตว เกา แปด เจด... หก หา ส สาม สอง... บนฟาเหลอหงหอยเพยงตวเดยว เมอเธอวงไปททงคนนน หงหอยตวสดทายโบยบนจากเธอไปแลว (นทานหงหอย, 2548, หนา 164-172)

จากขอความขางตน นยายดงกลาวนาเสนอความทกขทแฝงมากบความสขของมนษย ในเรองนเครองแกวสารพดนกเปนตวแทนของสงประดษฐทางวทยาศาสตร เทคโนโลย ตนกลปพฤกษ ของวเศษ หรอสงใดกตามในฐานะเครองสนองความอยากของมนษย ทวาผลพวงจากสงประดษฐดงกลาว มไดมเพยงการอานวยความสะดวกสบายตามความตองการของมนษย แตตองแลกมากบหายนะทคาดไมถงนนคอ ปรมาณหงหอยทลดจานวนลงจนสญพนธไปจากโลก “หงหอย” หรอ “ดวงดาว” ในทนเปนสญลกษณแทนทรพยากรธรรมชาต ซงคอย ๆ ลดจานวนลงเมอมนษยใชอานาจจากเครองแกวสารพดนก ความผกผนระหวางปรมาณหงหอยและความสขของมนษยดงกลาว แสดงใหเหนความไมสมดลระหวางความตองการและสงสนองความตองการ อนเปนผลใหความสขทเคยไดรบแปรผนเปนความทกขในทสด เมอสงสนองความตองการลดจานวนลง ความสขทเคยยดไวกพลอยหมดลงไปดวย ความมดมดตอนทายเรองจงสอถงการครอบงาอวชชาและตณหา ซงทาใหจตใจของมนษยจอมจมอยในความทกข

184

อนง การเลาเรองผานสายตาของเดกหญงซงทาหนาทเปน “ผสงเกตการณ” เปนการแยกผสงเกตการณออกจากปรากฏการณหรอเหตการณทางสงคม เพอใหเดกหญงพนจากฐานะของ “ผเสวย” อาจทาใหผอานเกดความรสกวาการเลาเหตการณผานสายตาของเดกหญงใหความรสกเปนกลาง ๆ เนองจากสภาวะผสงเกตหรอ “คนนอก” จะไมผกพนกบความสขหรอทกขจากปรากฏการณทเกดขน ทวาในความเปนจรงแลว เดกหญงยงคงผกพนกบสงคม ฉะนนปรากฏการณทเกดแกกบโลกภายนอกซงเกยวพนกบสงคม จงอยในความสนใจและอยในขอบขายทเธอจะรสกรวมได นาเสยงซงกาลงวพากษและตาหนการกระทาของมนษยของ วนทร เลยววารณ ถายทอดผานพฤตกรรมและการกระทาของเดกหญง การนาเสนอภาพอนสนหวงของเดกหญงทวงตามหงหอยตวสดทายไปในทงอนมดมด หมายถงความทกขทเขามาแทนทความสข ทกขในทนเปนทกขชนดผนแปร ซง คอย ๆ กอตวขนในความสขอนฉาบฉวย แม วนทร เลยววารณ จะมไดนาเสนออยางชดเจนวาผในสงคมรสกเชนไรเมอหงหอยตวสดทายหายไป แตความสนหวงของตวละคร ตลอดจนฉากและบรรยากาศอนหมนหมองในตอนทายสอวา นคอจดเรมตนของทกขเวทนาแสนสาหสของมนษยชาต สรปไดวา จากเรองนทานหงหอย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การหลกหนความทกขหรอสภาวะทไมนาพอใจของชวต ดวยการสรางเครองสนองความอยาก หลอเลยงตณหามใชการปลดเปลองความทกขแบบถาวร แตเปนการสรางปมทกขใหแกชวตและสงคมในระยะยาว เพราะเมอโลกภายนอกขาดพรองหรอไมไปตามคาดหวง ทกขยอมเกดขนโดยทนท ความพลกผนของเหตการณททาใหเกดสขและทกขเชนน สอวาความสขแบบหลอเลยงตณหาเปนภาวะไมย งยน เพราะไดแฝงเรนเอาทกขปะปนไวดวย การมชวตเพอหาความสขจงเปนการ บงบอกถงทกขอยในตว เรองบรโภคนยม เปนการนาเสนอความทกขทผนแปรขนอยางฉบพลน เมอตวละครตระหนกถงจดอมตวของความสขทตนครอบครองอย เรองเลาถง “ผม” นกโฆษณาผใชมนสมองไปกบการคดคนโฆษณาใหม ๆ เพอกระตนความสนใจของผคนในสงคม “ผม” และ มารซ เพอนนกโฆษณา เปลยนทกสงทอยรอบตวใหกลายเปนสอโฆษณา ทงรางกายมนษย ตนไมใบหญา เมฆบนทองฟา หรอแมแตดวงดาวยามกลางคน สดทายโลกทงโลกเตมไปดวยโฆษณา จนกระทงวนหนง “ผม” พบวาชวตทเตมไปดวยโฆษณาเปนโลกทไมอาจใหความสขทแทจรงได สอโฆษณารกลาเขาไปถงพนทสวนตวของ “ผม” จนชวตขาดความสงบและอสรภาพ ดงขอความตอนหนงความวา

185

งานโฆษณาของเราไรพรมแดน ขยายจากเมองไปสปาและภเขา ผลงานชนเยยมของเราทองกบทศนยภาพกเชนปายโฆษณาบนยอดเขาเอเวอเรสต โฆษณาบนภเขาไฟ (พนควนออกมาเปนโฆษณา ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล) ในทงหญา (สเขยวตางโทนเปนชอสนคา ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล) ทงขาว (รวงขาวขนเปนรปสนคา สวยงามทสดเมอลมพดยอดขาวไหวพลว ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล) ทงดอกไม (แตละแปลงออกดอกเรยงเปนชอสนคา ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล)

โฆษณาปรากฏอยทกท ในน ามโฆษณา ในนากมโฆษณา แมแตในทองทะเล เราสามารถกาหนดทรงคลนเปนรปสนคา ทาใหปะการงส

ตาง ๆ ขนเปนรปสนคา นกวทยาศาสตรกาลงงวนอยกบการผลตอาหารปลาเพอสงผลใหมนมพฤตกรรมวายเกาะกลมเปนรปสนคา

เราเปนผกาหนดวถชวตมนษยทงระบบสรยะ ... ผมตนเชา นงรถไปทางาน สองขางทางรกไปดวยปายโฆษณาไมวาจะกวาดสายตา

ไปทางใด กเหนโฆษณา ตงแตบนพนดน ผนง ทองฟา ผมหลบตา ผมเรมไมแนใจแลววาชวตทมแตโฆษณานเพออะไร ขายสนคาใหมากทสด หรอ

เพอใหผมมงานทา มเงนซออาหารและใหภรรยาไปชอปปงไดทกวน สหนาของผมแยลงทกวน ผมยมนอยลง คณภาพงานของผมตกตาลงไปเรอย ๆ

(บรโภคนยม, 2548, หนา 149-151) จากขอความดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอความทกขผานความรสกขดแยงในจตใจของ “ผม” นกโฆษณาผเคยภาคภมใจในการควบคมและกาหนดสรรพสงรอบตวในรปลกษณของสอโฆษณา แตกลบตองเปนทกขเพราะผลงานของตนเอง ทงนเพราะความสขของ “ผม” เปนเพยงกามสขหรอสขจากการไดเสพภาพ เสยง กลน รส สมผสทนาพอใจ ยงผลใหชวตขนอยกบวตถภายนอก ไมเปนตวของตวเอง ตกเปนทาสของวตถ ดงพบวาในตอนแรก “ผม” พงพอใจกบการสรางและเสพสอโฆษณา เพราะอานาจทไดจากการสงครามแยงชงพนทลวงใหคดไปวา “ผม” สามารถควบคมบงคบทกสงไดสมปรารถนา จงพยายามสนบสนนโฆษณาใหเขามามบทบาทในการกาหนดวถการบรโภคของมนษย กระทงผคนทงหลายบรโภคความหมายและรปลกษณมากกวาประโยชนแทจรงของสนคา ภาวะดงกลาวทวความรนแรงขนเรอย ๆ จนถงระดบ

186

ทผคนในสงคมมชวตอยเพอการเสพและทาตามคาบอกเลาของโฆษณาชวนเชอ อยางไรกตาม เนองจากความสขแบบกามสขตองอาศยการเปลยนอารมณอยเรอย ๆ ตวละครจงตองพยายามคดคนสรางสรรครปแบบโฆษณาทแหวกแนวอยเสมอ ขณะเดยวกนกเฝามองสงคมดวยมานะภาคภม ทวาปฏสมพนธเชนนนานวนเขานาไปสภาวะ “ทนเสพ” เพราะความสดโตงไดสรางความบบคนขดแยงในความรสกของตวละคร เปนผลใหตวละครมสภาพจตใจตกตาจนอยากหลกหนไปจากสภาพดงกลาว ภาวะเชนนคอความรสกสขทกาลงผนแปรเปนความทกขนนเอง สรปไดวา จากเรองบรโภคนยม วนทร เลยวารณ นาเสนอแนวคดวา โฆษณาคอแหลงบมเพาะของตณหา เปาประสงคคอการชชวนใหเหนชองทางการเสพเสวย กระตนความอยาก จดแตงสนคาในรปอนอรอย ตลอดจนควบคมความคดและพฤตกรรมของผเสพ เพอใหผเสพดนรนหาสงเสพเสวยตามความหมายทผขายหยบยนให ยงโฆษณาเตบโตมากเพยงใด ความประสงคในการเสพเสวยเวทนากเกดขนอยราไป ทวาความสขทไดการเสพเสวยตามแรงบงคบควบคมของโฆษณา ไดปดกนอสรภาพทางความคดและจตใจ ผเสพจงตกเปนทาสทางวตถและสญเสยความเปนตวเอง บางครงอาจรนแรงถงขนไมแนใจในความหมายของการมชวต ยงผลใหเกดความรสกอดอดคบแคบหรอความทกขฟงขนมาในจตใจ ธรรมดามนษยยอมตองการอสรภาพพอ ๆ กบความสขในการดารงชวต เพราะฉะนนความสขทแฝงดวยความวตกกงวล ตองผนแปรไปตามเงอนไขของวตถอยเสมอ จงมใชความสขอยางแทจรง แตเปนความสขทผนผวนไปมาระหวางความสขและความทกข ไมอาจใหความปลอดโปรงโลงใจอยางแทจรงได 3. ชวตของมนษยไมมตวตนทแท ไดแก แนวคดทแสดงใหเหนวา สงทงหลายมไดสมบรณในตวเอง แตสมพนธเชอมโยงกนดวยเหตปจจย ทกสงเกดขนและดารงอยอยางมเงอนไข ไมสมบรณเบดเสรจในตนเอง เมอเงอนไขเปลยน ปจจยตาง ๆ และองคประกอบของสง นน ๆ ยอมเปลยนไปดวย เบองหลงการเปลยนแปลงดงกลาวไมมตวตนหรออตตาทเปนเจาของยนโรงอย ทงนการกระทาดวยความยดมนถอมนเพอสนองอตตาของมนษย จงเปนเพยงการกระทาทสญเปลา ผวจยพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดดงกลาว 1 แนวคดผานนยายวทยาศาสตร 1 เรอง ไดแก เรองอฏฐสตรา ซงมรายละเอยดดงน เรองอฏฐสตรา เรองเลาถง ‚เขา‛ นกคณตศาสตรซงเดนทางไปยงมมหนงของทะเลทรายรกรางบนแผนดนจน เพอไขปรศนาเกยวกบหองลกลบในสสานของกษตรยฝซ หลงจากใชความคดขบคดพจารณาอยางหนก “เขา” พบวาหองดงกลาวคอเครองขามมตซงตว “เขา” ในอกโลกทางเลอกหนงประดษฐขน เพอใหตว “เขา” ในโลกนไดคนพบความจรงบางอยาง เครองมอขามมตนา “เขา” ไปยงทะเลแหงเอกภพ ทาให “เขา” เหนโลกทางเลอกมากมายนบไมถวน การพจารณาความจรงสมพนธกบประสบการณดงกลาวนาไปสความตระหนกรวาทกสงเกดขนเพราะมเหต

187

ปจจย เปลยนแปลงไปตามเงอนไขของเหตปจจย เบองหลงปรากฏการณตาง ๆ ไมมสาระหรอตวตนถอครองอย ดงความตอนหนงทบรรยายถงความตระหนกรของ “เขา” ความวา

วบนนเขาพจารณารางกายของตนเอง ผม ขน ฟน เลบ หนง กระดก เลอด เนอ ทงหมดนกคอธาตตาง ๆ ทมาประกอบเขาดวยกน ลวนแตเปนอทปปจจยตา จตใจ ความคด ความรสก เวทนา สญญา ทงหลายเหลานคออทปปจจยตาทเกาะกมใจ... เมอมารวมกน กกอเกดเปนความทกข...

แททจรงจกรวาลคอตวตนสมมต ไมมการเกด ไมมการตาย ไมมด ไมมชว ไมมบญ ไมมบาป... ไมมซาย ไมมขวา ไมมเทวดา ไมมสตวนรก ไมมอะไรจรงหรอไมมอยจรง เหลานมนษยสมมตขนมา... แลวยดมนถอมนจนกลายเปนความรสกบนฐานทวลกษณะตาง ๆ รก โลภ โกรธ หลง เกลยด กลว เศรา ฯลฯ กลายเปนทฏฐ ทงนเพราะสรรพสงเปนปจจยตอเนองกน เหตทาใหเกดผล ผลนนทาใหเกดเหต ซงทาใหเกดผล สบเนองไปไมสนสด จากจกรวาลหนงสอกจกรวาลหนง จากสงสมมตหนงสอกสงสมมตหนง...

และเมอไมมปจจยแหงการเกด กไมมเหตแหงการดบ มแตความไมมและความ ไมมกคออทปปจจยตา ความมกคออทปปจจยตา นนคอสรรพสงมเหตมปจจยสาหรบความม และมเหตมปจจยสาหรบความไมม และเมอเขาใจความไมมกมองทะลความไรสาระของความมและตวตนของเรา ทางเดนฝาสงสมมตสดโตง ไมเอยงไปทางอตถตาและนตถตา กคอเสนทางเตาอนยงใหญ คอมชฌมาปฏปทา คออเวย! คอ ‘พระเจา’! และดวยทางสายน ไมมความแตกตางของความมกบไมม ไมมผกระทากรรม ไมมผรบผลแหงกรรม ไมมความสนไปแหงกรรม ทงกรรมเกา กรรมใหม ไมกลบมาสการเกดใหมดวยอานาจตณหาอปาทานอกตอไป หมดสนซงตวก-ของกโดยสนเชง มนคอการสนไปแหงกรรม...

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 221-222)

ขอความดงกลาวเปนการตดตอนเหตการณท “เขา” เดนทางผานเครองขามมตแลวมองเหนเสนสายแหงโลกทางเลอกทโยงใยเชอมถงกน แตละเสนทางเปลยนแปลงไปตามเหตปจจย กอใหเกดความเปนไปไดนบไมถวน เหตการณนทาให “เขา” คดถงสงทตาราเคยพดใหเขาฟง ตรรกะความคดและทฤษฎทฟงอยในสมองของเขา ปะตดปะตอเชอมโยงไปสสจธรรมตามหลกอทปปจจยตาทวา “เมอมสงน ๆ เปนปจจย สงน ๆ ยอมเกดขน” (อฏฐสตรา, 2553, หนา 221) กลาวคอ สงทงหลายมอยเพราะมความสมพนธและเหตปจจย ทงยงมความเปลยนแปลงเปนอาการ

188

จงไมมความคงทแมแตขณะเดยว อาท รางกายของมนษยทเปนรปรางขนไดเพราะการประกอบกนของธาตตาง ๆ และในทกขณะเวลา องคประกอบเหลานยอมแปรเปลยนไปไมคงท รางกายจงตองเตบโตและเสอมลงในทสด ความไมคงทขององคประกอบแหงเหตปจจยของสงทงหลายสอวาทกสงไรตวตนคงท หากแตอยในรปกระแสปจจยเปนกระบวนการสบเนองกน ไมมจดเรมหรอตนกาเนด เพราะฉะนน การมอยของสงหนงจงเปนเหตผลแหงการมอยของอกสงหนง เชน มเกดจงมตาย มดจงมชว มไดจงมเสย มซายจงมขวา เปนตน สงทงหลายจงมอยในรปทวลกษณะ ซงมอยไดเพราะการสมมตเปรยบเทยบ โดยเนอแทแลวสงตาง ๆ เหลานมอยจรงอยางปราศจากคาและความหมายกากบ แตมนษยเองเปนผใสคาและความหมายใหกบสงตาง ๆ เพราะฉะนนมนษยจงคดวามตวตนเบองหลงสรรพสง ทงทแทจรงไมมตวตนใดยนโรงอยเลย การไดเหนธรรมชาตของจกรวาลดวยสายตาของตนเอง ผนวกกบการตกผลกถงสงท “เขา” เคยสนทนากบตาราและ อาจารยซซก ยงผลให “เขา” ตระหนกวา การรสกถงตวตนหรออตตาดงกลาวเปนเหตแหงความสขและความทกขของมนษย หาก “เขา” สละความคดเกยวกบตวตนน ทงความยดอยากและความ ยดมนถอมน ตะกอนทคางอยในใจของ “เขา” ยอมสงบลงได สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ชวตของมนษยเปนเพยงการประกอบกนขององคประกอบแตละสวนในรปเหตปจจยสมพนธ เกดขน ดารงอยและเสอมไปอยางมเงอนไข สามญลกษณะทงสาม คอ ความทกข ความไมเทยงและความไรตวตนเปนแกนแทแหงชวตของมนษย สงทเหนเปนตวตนของมนษย เปนเพยงการยดมนถอมนทมนษยใหคาใหความหมาย เปนสงสมพทธเปรยบเทยบ ปราศจากแกนใหยดถอ ทวามนษยมกสมพนธตนเองกบโลกภายนอกอยางผด ๆ จงนาไปสการกระทาตามแรงขบของตณหาและอปาทาน อนเปนทมาแหงความทกขในลกษณะตาง ๆ 2.2 วญญาณหรอจต หมายถง แนวคดทวาดวยเรองจตและปรากฏการณทางจตของมนษย เชน ธรรมชาตของจต สภาพของจตเมอออกจากรางของมนษย ความรสกสขทกขภายในจตใจของมนษย เปนตน จากการศกษาผวจยพบวานยายกลมนนาเสนอแนวคด 4 แนวคดซงแสดงใหเหนถงธรรมชาตและปรากฏการณทางจต กลาวคอ แนวคดแรก ไดแก แนวคดทสอวาจตของมนษยไมเทยง เพราะภายในจตมการขบเคยวระหวางกเลสและมโนธรรมอยเสมอ ๆ การขบเคยวนนาไปส การตดสนใจและกระทาทมนษยหนสโลกซงถกประเมนคาเปนความดและความชว แนวคดทสอง ไดแก แนวคดทสอถงจตทถกโทสะบบคน ยงผลใหสภาพจตมอาการดนรนกวดแกวง หามยาก รกษายาก แนวคดทสาม ไดแก แนวคดทสอถงจตของมนษยทเปลยนแปลงอยเสมอ เกดดบดวยเหต

189

ปจจย หาความเทยงแทมไดและแนวคดทส ไดแก แนวคดทสอถงจตทผกตดอยกบอปาทานและอวชชา ยงผลใหมนษยไมอาจเขาถงความจรงหรอพนไปจากความทกขทมอยได การนาเสนอแนวคดทง 4 แนวคดดงกลาว ชใหเหนธรรมชาตของจตและปจจยสาคญททาใหจตเศราหมองแปรผนไปในทางอกศลนนคอ “กเลส” หากไมมมโนธรรมแขงขนเหนยวรงมนษยยอมมแนวโนมตกอยในหนทางแหงความเสอม ผทมจตยดมนถอมนในกเลสตณหาจะถกกเลสบงการยงผลใหการกระทาเปนไปอยางขาดสต เชน ควบคมตนเองไมได ขาดอสระใน การตดสนใจ ยดมนถอมนในสงใดสงหนงอยางสดโตง เปนตน การกระทาจงมกเจอดวยทกขนานาประการ นยายกลมนจะใชการกระทาของตวละครเปนแบบจาลองทแสดงใหเหนวา หากมนษยไมรจกสกดกนหรอควบคมจตของคนแลว จะกอใหเกดความเดอดรอนอยางไรบาง จดทนาสงเกตของนยายวทยาศาสตรทเสนอแนวคดดงกลาวม 2 ประการ ประการแรก คอ เนอหาของเรองจะนาเสนอในทานองวา ความคดเชงเหตผลแบบวทยาศาสตรและอานาจทางวทยาการไมอาจชวยใหมนษยพนทกขได แมมวทยาการหรอความรสงขนเพยงใด หากจตใจยงขาดการอบรมในทางทถกตอง มนษยกยงคงตดกบดกความคดของตนเองและวนเวยนอยกบทกขอยเชนเดม ประการทสอง เรองกลมนมกวางบทบาทใหปรชญาอยในฐานะของ “ทางออก” หรอ “คาตอบ” ททาใหตวละครพนจากความทกข โดยสอดแทรกผานเรองในหลากหลายวธ อาท ปรากฏผานถอยคาทสอถงความตระหนกรของตวละคร ปรากฏในรปสญลกษณทตองอาศยการตความ ปรากฏผานความขดแยงหรอความเสยหายทเกดขนแกตวละคร เปนตน จดเนนทงสองประการดงกลาวสอถงความประสงคของ วนทร เลยววารณ ทตองการใหผอานชงใจตอคณคาของระบบคดทางวทยาศาสตร วทยาการและปรชญา โดยชใหเหนวาการมงมนพฒนาเฉพาะวตถและเทคโนโลย จะนาไปสการละเลยคณคาจตวญญาณและคณคาความเปนมนษย ระบบคดทางวทยาศาสตรมประโยชนตอเมอมนษยนามาใชในการเขาถงความจรงและความเปนเหตเปนผล สาหรบปรชญานนมคณคาในการแงการสอนใหมนษยตระหนกถงจตวญญาณเหนอวตถ มองโลกตามความเปนจรง และปลอยวางจากสงยดมนถอมน ทงน ผวจยพบแนวคดเกยวกบจตหรอวญญาณ 4 แนวคดผานนยายวทยาศาสตร 4 เรอง ไดแก 1. เรองสงครามนรนดร 2. เรองจตสรยะ 3. เรองภพสดทาย และ 4. เรองอฏฐสตรา ดงน เรองสงครามนรนดร นาเสนอธรรมชาตของจตซงมการขบเคยวระหวางมโนธรรมและความตองการทางสญชาตญาณ เรองเลาถงการแถลงผลงานของรฐบาลฝายเทพเกยวกบการสรางดวงจตชนด เพอไปตอสกบอานาจของฝายมารในยคตาง ๆ สงครามนดาเนนอยางยาวนาน นบตงแตยคแรกซงใชกาลงประหตประหารกน กระทงถงสงครามยคหลงทเปนการแขงขนแยงชงทางปญญา โดยสถานการณในยคหลงรฐบาลฝายเทพเปนฝายเสยเปรยบ เพราะการสรางและพฒนา

190

ดวงจตทาไดอยางยากเยน ตองอาศยพนฐานทางวทยาศาสตรหลายหมนปสากลในการปรบแตงจต ในขณะทฝายมดสามารถลดระดบศลธรรมดวงจตใหตกตาลงอยางงายดาย ดงขอความตอนหนงทบรรยายถงความรสกของหวหนารฐบาลฝายเทพซงวตกกงวลวา การแกไขปญหาดวยการพฒนา ดวงจตฝายดของรฐบาลอาจลมเหลว เพราะจตของมนษยมความโนมเอยงทจะเขาหาอานาจของ ฝายตาอยเสมอ ซงหากปลอยสถานการณใหเปนเชนนตอไป มนษยอาจประสบกบความหายนะและสงครามครงนอาจยดเยอจนกลายเปนทเรยกวา สงครามชวนรนดร ความวา

สงครามชวนรนดร! ผนาชราทกาลงกาวลงจากตาแหนงคดในใจ นานมาก นานมากจรง ๆ แมมนจะเปนสงครามทเกดขนทโลกทสาม ณ ดาวเคราะหดวงหนงทบรรพบรษทานสรางขนมานานแลว แตมนกทาลายดวงจตชนดของฝายทานไปมาก ทานนกถงบรรพบรษของทานทสรางโลกดวงนนขนสาเรจเพอเปนฐานผลตดวงจตบรสทธทดแทนดวงจตทสญหายไประหวางมหาสงคราม พวกเขาสรางบรรยากาศ มหาสมทร แผนดน ภเขา แมนา ลาธาร พชพนธ เผาพนธมนษยทพวกเขาโปรยหวานลงไปคอแบบจาลองของตวพวกเขาเอง ดวงจตทใชคอดวงจตของพวกเขาเอง หนงดวงจตของพวกเขาตอหนงรางมนษย แตเพยงไมนานหลงจากนนฝายตรงขามกสบทราบแผนการน และหาทางทาลายมนลงไปเสยดวยการปรบสภาพจตของพลโลกใหตกอยในดานมด ฝายตรงขามไดทาการออกแบบอาวธทาลายระดบศลธรรมของจตมากมาย ตอกย าอารมณตาง ๆ ทมแนวโนมฝายตาอยแลว ความรกถกแปรคลนเปนความเกลยด ความเมตตาถกแปลงคลนเปนความเหนแกตว อาวธแตละชนทรงประสทธภาพสงจนพวกเขาอดหวงไมได แมฝายออกแบบของพวกเขาทางานอยางหนก ออกแบบพฒนารปแบบความรกและอารมณขน เพอยกระดบจตใจ แตกแกไขสถานการณไดเพยงระดบหนงเทานน...

(สงครามนรนดร, 2540, หนา 114-115)

จากขอความดงกลาว นยายเรองนนาเสนอธรรมชาตของจตมนษยทมการขบเคยวระหวางความดและความชวผานเรองราวเชงสญลกษณ ดงพบวา ตวละครในเรองนเปนตวแทนความคดเชงนามธรรม ไดแก ฝายรฐบาลเปนตวแทนดวงจตฝายด (กศลจต) และกองทพฝายมดเปนตวแทนดวงจตฝายชว (อกศลจต) จตทงสองฝายนอยภายในจตใตสานกของมนษยและมการขบเคยวกนอยตลอดเวลา เมอใดกตามทจตฝายใดฝายหนงไดรบชยชนะ มนษยกจะแสดงพฤตกรรมตามอานาจของจตทมอานาจเหนอกวานน ตามหลกขนธ 5 กายและจตเปนสงทองอาศยกนตามหลก

191

ปฏจจสมปบาท กายและจตใจทาหนาทประสานสอดคลองกนจงเปนชวต ขาดฝายใดฝายหนงไปมได เหตเพราะจตตองตงอยในกาย จงจะเกดการรบรอารมณตาง ๆ กลายเปนความรสกสขและทกข วนทร เลยววารณ นาเสนอความสมพนธระหวางจตกบกายผานสญลกษณทแฝงในรปองคประกอบของเรอง ดงจะพบวา ฉากทเกดในเรองน คอ สภาสมชชาเทพซงมลกษณะเปน “โดมแกวบนยอดหอคอยขนาดยกษทสงลบลวเสยดฟา” (สงครามนรนดร, 2540, หนา 105) ลกษณะของโดมบนยอดหอคอยนอาจเปรยบไดกบรางกายของมนษยอนเปนทตงของจต สวนคาแถลงการณของรฐบาลเกยวกบสงครามระหวางเทพกบมาร คอ สภาวะของจตทขบเคยวกนภายใตรางกายดงกลาว อนง วธการสาคญในการสรบระหวางจตทงสองฝาย คอ การปรบและพฒนาดวงจต ฝายหนงพยายามยกระดบคณภาพจต อกฝายหนงเพอลดระดบศลธรรมของจต ทงนเพอควบคมจตใหอยในสภาพทแตละฝายพงพอใจ ในแงนจงพจารณาไดวาโดยเนอแทของจตดงเดมนนไมดไมชว ไมมกเลส ไมเศราหมอง ไมอารมณใด ๆ ปะปน ลกษณะเชนนทางพทธเรยกวา “ประภสสร” คอ “แวววาวโชตชวงเหมอนกบเพชร หรอเหมอนกบวาดวงอาทตย ทประภสสรรงเรองแสดงอยางยง” (พทธทาสภกข, 2544, หนา 24) หมายความ โดยเนอแทของจตตามธรรมชาตหรอในเรองนใชคาวา “จตบรสทธ” ไมมความรสกสขหรอทกข ปราศจากกเลสและเครองเศราหมองทงปวง กเลสเปน สงทเกดขนภายหลง โดยอาศยการครอบงาผานอายตนะทง 6 คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ซงทาให จตเศราหมองและเปนทกข ขณะเดยวกนจตทเศราหมองกสามารถดดหรออบรมใหเจรญขนไดปรากฏการณของจตทเศราหมองและเจรญขนน นาเสนอในรปของการตอสกบระหวางจตฝายดและฝายชว อยางไรกตาม จะพบวาจตของมนษยมกแปรไปทางชวรายไดงายกวาทางด ทงนเพราะจตมกตกไปอารมณทนาใคร เชน ความโลภ ความโกรธ ความหลง เปนตน โดยมตณหาเปนแรงขบใหเกดความอยาก ในเรองน วนทร เลยววารณ แสดงความอยากไดอยากเปนสงนนสงนของมนษยผานพฤตกรรมของบคคลในประวตศาสตร เชน เจงกสขาน กบไลขาน บเรงนอง ฮตเลอร สตาลน เปนตน บคคลเหลานแทนความอยากในลกษณะตาง ๆ อาท ความกระหายอยากในอานาจ อยากเอาชนะคะคาน อยากเปนใหญเพยงหนงเดยว และความลมหลงในตนเองของมนษย ทงหมดนนาไปสพฤตกรรมและการกระทาฝายราย อนเปนเหตแหงทกข นยยะของการนาเสนอดงกลาว เพอแสดงใหเหนธรรมชาตของจตวาเปนสงทหามยาก ขมยาก ดงพทธภาษตในพระธรรมบทวา

192

ผนทน จปล จตต ทรกข ทนนวารย อช กโรต เมธาว อสกาโร ว เตชน วารโช ว กเล ขตโต โอกโมกตอพภโต ปรผนทตท จตต มารเธยย ปหาตเว จตนดนรน กวดแกวง รกษายาก หามยาก บณฑตผมปญญายอมทาจตนใหตรง

เหมอนชางศรดดลกศร จตนเมอผทาความเพยรยกขนจากอาลยคอกามคณ 5 แลว ซดไปในวปสสนากมมฐาน เพอใหละบวงแหงมาร ยอมดนรน เหมอนปลาทพรานเบดยกขนจากนาวางไวบนบก ดนรนอยเฉพาะนน

(วศน อนทสระ, 2515 ก, หนา 275) ธรรมชาตของจตทดนรนกลบกลอก ขมยาก รกษายาก ดงกลาวเปนผลมาจากการรบรของมนษย ทงนเพราะอายตนะอนเปนชองทางเสพเสวยโลกเปนเขตแดนของการสมผสอารมณทอาจแปรใหจตเปนกศลหรออกศล เพราะฉะนน ในทางกลบกน จตทตกอยในอารมณย วเยาของกเลสยอมสามารถดดหรอระงบใหกลายเปนจตฝายดได ดวยการควบคมระดบศลธรรมและใชปญญากากบการกระทา ดงคาแถลงการณของรฐบาลฝายเทพตอนหนงทกลาวถงการออกแบบ ดวงจตและการปรบสภาพจตเพอตอสกบฝายมด ความวา

“แตขอใหทานทงหลายอยาเพงสนหวง ฝายออกแบบสาขาการเมองของเราไดประดษฐบคคลทมลกษณะพเศษจานวนไมนอยโดยเรามแผนจะทยอยสงออกไปเรววนน บคคลพวกนจะไปจตเปนผนาและปรบปรงสงคม ดวงจตใหมนจะทนทานตอการลอบสงหารและการถกปรบเปลยนคลนสมองไดดกวารนกอน ๆ ”

“ทางดานการตอตานการกอวนาศกรรมทางการเมอง เราประดษฐเครองมอทรงคณภาพหลายชนทมความสามารถวด ตรวจจบเหตการณรายกอนทจะเกดขน ผลงานทดทสดของหนวยงานนกคอสบทราบวาฝายมดไดกาหนดแผนกอสงครามโลกครงทสามแลวโดยไดปรบจตนกการเมองคนหนง แตเรากแกเกมทนดวยการปรบสภาพจตของบคคลนนใหมใหลมเลกความคดนนเสย”

(สงครามนรนดร, 2540, หนา 110)

193

จากขอความดงกลาว แสดงใหเหนถงจตทเปนกศลซงสามารถตานทานอารมณฝายชวได วนทร เลยววารณ ใชคาวา “ปรบเปลยนคลนสมอง” และ “ปรบสภาพจต” ซงแฝงนยยะวา จตทปราศจากกเลสตณหาตองอาศยการฝกฝนและขมจตมใหหลงใหลเพลดเพลนในอารมณอนย วยวน ซงงายตอการดนรนเกลอกกลวใหตดอยในอารมณอนสบาย เชน รก โลภ โกรธ หลง เปนตน ลกษณะกลบไปกลบมาระหวางความดและความชวในจตของมนษย แสดงถงธรรมชาตของจตจงมลกษณะกวดแกวง ไมเทยง เพราะวาอายตนะซงสมพนธกบสงภายนอก เปนชองการเกดดบของจต กลาวคอ เมอรางกายเปดชองการรบรผานประสาทสมผสความรสกทางจตกเกด ทาหนาทเสรจจตกดบลง ความเกดดบนเปนไปในทก ๆ ขณะ แสดงถงอนจจลกษณะของจต คอ สภาพจตทผนผวนปรวนแปรขน ๆ ลง ๆ บางคราวมความสดชน บางครงเศราโศกแหงเหยว สงผลใหจตของมนษยอยในทางกศลและอกศล การเขาใจธรรมชาตของจตดงกลาว จะทาใหมนษยวางทาทตอสงทงหลายอยางถกตอง สามารถหลดพนจากกเลสและความทกขได สรปไดวา จากเรองสงครามนรนดร วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา จตมนษยเปนสงทหามยาก ขมยาก ผนแปร ไมเทยงแท จตมกเกลอกกลวไปตามผสสะอนพงปรารถนา งายตอการครอบงาของกเลส จตเปนตวบงการใหมนษยทาดและชว เมอพบกบสถานการณทตองตดสนใจ ภายในจตจะเกดการตอสระหวางจตสองฝาย คอ จตฝายดและจตฝายชว เมอฝายใดฝายหนงชนะจะสงผลตอการกระทาและทาททมนษยหนสโลก จตจงเปนทมาแหงการกระทาดและชว ตลอดจนสขทกขของมนษย แมโดยปกตจตมกโนมเอยงไปทางอารมณฝายชว เพราะการทาตามความพอใจ ยอมงายกวาการแขงขนทาในสงทถกตอง กระนนมนษยกสามารถดดจตทโอนเอนนใหตรงไดดวยการสรางเสรมปญญาและการตงมนในศลธรรม เรองจตสรยะ นาเสนอเรองราวของบคคลทมโทสะจตรนแรงจนสงผลใหตนเองและบคคลรอบขางเดอดรอน เรองเลาถง ชมส ดวาร ชายชาวอเมรกนผมจตสมพนธกบดวงอาทตย ทกครงทอารมณของเขาแปรปรวน จตจะทาหนาทเปนเสมอนแวนขยายทรบและรวมแสงอาทตยใหพงตรงมายงจดทเขาอยและเผาไหมสรรพสงทอยรอบขางจนหมดสน ปรากฏการณทเกดขนนทาใหคนรอบตวของเขาเสยชวต สงผลใหเขาถกจบตามองในฐานะผกอการราย ครงหนงชมส ดวาร โดยสารเครองบนเพอไปสาธตเครองมอแพทยใหแกลกคาและไดพบกบ “ผม” ทนายความชาวอเมรกนซงกาลงเดนทางไปยงบรษทแหงหนงทางตะวนออกกลาง ทงสองพดคยกนถกคอถงเนองจากมรสนยมคลายกน “ผม” ตงขอสงเกตวา ชมส ดวาร เปนคนใจเยนและปลงกบชวตจนผดปกต ดงคาบรรยายทศนะของ “ผม” ตอ ชมส ดวาร ในตอนหนงความวา

194

บดดลนนเครองบนกหลนวบ มนตกหลมอากาศอยางกะทนหนโดยไมมคาเตอนจากนกบนไดยนเสยงอทานของหลายคน ใจของผมหลดหายไปแวบหนง หลายคนหลบตา เครองบนหลนวบไปตอเนองราวกบเครองยนตหลดหายไปแลว ดงลงไป ดงลงไป นเปนหลมอากาศทใหญมาก ไดยนเสยงหวเราะของ ชมส ดวาร “เหนไหม จะตายเมอไหรกได!”

ผมชาเลองผโดยสารขางกาย ทาทางของเขาผอนคลาย มมปากมรอยยมนอย ๆ ผมไมเคยเหนใครใจเยนขนาดนมากอน กรยาของเขาทาใหผมผอนคลายลงไปบาง ไมนานเครองบนกพนจากหลมอากาศยกษนน ผมไดยนเสยงถอนหายใจของหลายคน

(จตสรยะ, 2554, หนา 45) ขอความดงกลาวสอถงสงท ชมส ดวาร พยายามแสดงใหผอนเหนวาเขาเปน นนคอ การแสดงออกวาเขามจตใจเยอกเยน ไมหวงพะวงกบชวตทมอย อนเปนบคลกทซอนความกาวราวรนแรงไว พทธปรชญาถอวาการใชชวตเลอนลอย ทอดอาลยและไมไยดในลกษณะดงกลาวจดเปนความสดโตงทางหนงซงนาไปสความทกขได เชนเดยวกบการใชชวตหมกมนในกามารมณหรอการทาตามความปรารถนามากเกนไป ในกรณน ความเยอกเยนทางอารมณของ ชมส ดวาร เปนเพยงการเกบซอนจตใจคกรนไวชวคราว เมอมสงมากระทบกระเทอนจตใจมาก ๆ เขา จตใจเยนเยอกทฉาบไวกจะถกทาลายลง ดวยความขดแยงทางอารมณไปกระตนความขนเคองทถกเกบกกไวให คลงขนจนระเบดออกมา ดงพบวาในระยะเวลาไลเลยกนกบทเขาแสดงออกวาตนใจเยนและ ปลงตกกบทกสงในชวต ชมส ดวาร กไมอาจควบคมโทสะได เมอผโดยสารรายหนงลวนลามแอรโฮสเตสและพดจากาวราวตอเขา ดงเนอความในตอนหนง ความวา

195

ชายทดมเหลาลกพรวดขนมา จองตา ชมส ดวาร รอง “เสอก...อาราย” เซลลแมนขายเครองมอแพทยพยายามสงบอารมณ ทนใดนนชายขเมากลกขนยก

ขวดเหลาฟาดหวของ ชมส ดวาร ดงโพละ เซลลแมนทรดลง ผมรบพยงเขาขนมา ใบหนาของเซลลแมนแดงกา ผมรวาเขาขมความโกรธอย ผมบอกใหเขาใจเยน...

ไมถงสบนาทตอมา ผมขอตวไปหองนาอกครง ทนททกลบมานงทเดมกปรากฏเสยงระเบดดงสนนไหวหวน เครองบนหลนวบไปกะทนหน ผมคะมาไปขางหนา เขายดตวผมไว ผมสมผสความรอนวบเหมอนไอชาแรก เครองบนเหมอนถกคอนยกษทบ คงเปนฟาผาทตามมาหลงตกหลมอากาศ ผมคดในใจ

เสยงดงครดคราดของอากาศยานดงไมหยด เครองบนทงลาสนสะเทอนดงลงไปราวกบนกปกหก ผโดยสารแตละคนถกอดตรงตดกบทนง นไมใชการตกหลมอากาศแนนอน ผมสมผสแรงทกระชากเราดงลกลงไปโหมงพนโลก ยาวนานเหมอนกาลเวลากลนแกลงทรมานเรา เรากาลงจะตาย! ผมกาลงจะตาย!

(จตสรยะ, 2554, หนา 46)

เหตการณดงกลาวทาใหผโดยสารบนเครองบนเสยชวตเกอบทงลายกเวน “ผม” ซง ชมส ดวาร จบตวไวระหวางทเครองบนกาลงตก เหตการณนทาให “ผม” และ ชมส ดวาร ถกฝายความมนคงแหงชาตจบในฐานะผตองหา ศาสตราจารยไมราหนงในคณะสอบสวนพบวาเหตวนาศกรรมทงหมดทเกดขนเกดจากคาโซลาร แฟลร บนดวงอาทตยทสมพนธกบระดบอารมณของ ชมส ดวาร ยงผลใหเกดอานาจในการเผาผลาญทกสง ทงนเวลาการทาลายลางจะทงระยะหางแปดนาท ดงขอความตอนหนงทบรรยายขอสรปของศาสตราจารยไมราเกยวกบจตของ ชมส ดวาร ความวา

196

“ใช ฉนรแลววาเรองทงหมดเกดขนมาไดยงไง จตของคณทาหนาทเหมอน แวนขยายทรบแสงอาทตยโฟกสเผาตรงจดจดหนงจนไฟไหม พดงาย ๆ กคอ คณเปนประตกนระหวางดวงอาทตยกบโลก! ทกครงทวาลวจตของคณเปดออกความรอนจาก ดวงอาทตยพงมาหาคณแลวกระจายออกไปรอบตวคณ”

“ประตจตเปดออกเมออารมณของผมแปรปรวน?” “ถกแลว เมอไรทคณจตตก โกรธแคน หรอเกลยดชง ประตบานนกเปดออก

ปลอยใหพลงงานของดวงอาทตยไหลเขามาในโลก ทาลายสงรอบตวคณ” ... “โชคดทปกตผมเปนคนใจเยน และไมโกรธงาย” “โชคดของชาวโลกตางหาก! ยกเวนบางกรณเมอคณไมสามารถรกษาความนงของ

จตได มองในแงดกคอคณรบพลงงานเพยงสวนนอยนดของดวงอาทตยเทานน แตกมากพอทจะทาลายเครองบนทาลาย หรออาคารทงหลง”

(จตสรยะ, 2554, หนา 59) จากขอความจะเหนวา นยายดงกลาวนาเสนอเรองราวเชงสญลกษณโดยจาลองจตทไมปกตของตวละครกบสภาพจตทถกบบรดดวยอารมณโกรธ ความรอนจากดวงอาทตยทมอานาจในการทาลายลางรนแรงเทยบไดกบโทสะของมนษย ซงมอานาจในการทาลายลางทกสงไมเวนแมกระทงจตของบคคลนน ๆ เอง ดงเชน ชมส ดวาร ตวละครในเรองซงตองทกขทรมานเพราะจตใจทผนแปรของตนเอง จดทนาสงเกตคอตวละครตวนใชชวตอยางสดโตง ดงพบวาบคลกภายนอกและอปนสยทสอถงความใจเยนอยางผดปกต ทงนเพราะ ชมส ดวาร คดวาตนเปน สงชวรายททาใหคนรอบขางเสยชวต จงพยายามความคมความคด บงคบจตของตนถงขนาดเลอกใชชวตทไมผกพนกบใคร เพอไมใหตนเองและผอนตองเจบปวด แตการกระทาเชนนเปนการฝนธรรมชาต เพราะการพยายามควบคมจตโดยไมรจกวธละวางหรอปลดปลอยอารมณออกมาในทางทถก จตยอมเกบกด กดดน เมอถกบบคนมากเขายอมกลายเปนอารมณเครยดสะสม จนถงจด ๆ หนงความรสกเกบกดนนกแปรเปนความกาวราวและถกถายทอดออกมาในรปของโทสะทรนแรง อนง นยยะแฝงของความรนแรงอนเนองจากอารมณโกรธทจะเผยออกมาโดยทงระยะเวลา 8 นาท อาจสมพนธกบอรยมรรค 8 ซงเปนหลกธรรมทนาไปสทางสายกลางหรอมชฌมาปฏปทา ทงนเพราะการใชชวตทดตามหลกพทธปรชญาคอการปฏบตตามอรยมรรค 8 เพอใหชวตอยในทางสายกลางไมเอยงสดขางใดขางหนง ดงนน การทโทสะจตของ ชมส ดวาร สงผลหลง 8 นาทจงสอถงภาวะทางจตทไมตงอยในทางสายกลางหรออรยมรรค 8 เนองจากเขาใช

197

ชวตแบบสดโตงและมองไมเหนความจรง อาท การทเขาทอดอาลยไมไยดตอชวต พรอมจะตายทกเมอ อนเปนการใชชวตแบบสดโตงในแงทรมานตน จตทเยอกเยนจนแขงกระดางแสดงถงภาวะหลกหนของตวละครทสรางขนมาคมกนตนเอง อนเปนการเสพและสนองความสขทางจตรปแบบหนง หรอการทเขาไมอาจควบคมโทสะ จนเปนผลทาใหคนรอบตวเสยชวตดวย โซลาร แฟลร กเปนการสดโตงในแงคลอยตามกเลสตณหา จตทเรารอนสอถงการไฟโทสะทมงเอาชนะคะคาน เพอความสนองความรสกเปนศนยกลางของตนเอง เปนตน จะพบวากฎแหงอานาจจตทมอานภาพทาลายใน 8 นาท สอถงการไมตงมนอยในอรยมรรค หรอไมดาเนนตามทางสายกลาง อนเปนเหตผลททาใหตวละครเปนทกข สรปไดวา จากเรองจตสรยะ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ธรรมชาตของจตมกกวดแกวง หว นไหว หามยาก รกษายาก ผทดาเนนชวตอยางสดโตง จตยอมถกบบรดดวยโทสะและกเลสชนด ตาง ๆ ทาใหเกดความรอนรมภายในจตใจ จาตองสาแดงความกาวราวออกมาในลกษณะตาง ๆ หากไมรจกปลอยวางกเลสและอารมณขนเคองดงกลาว ชวตจะดาเนนไปดวยอารมณรนแรงเชนนจนขาดสต กอใหเกดความเดอดรอนทงแกตนเองและผอน เรองภพสดทาย นาเสนอการเปลยนแปลงของดวงจต อนเปนผลมาจากประสบการณในชวตทเพมพนขนและการเรยนรความจรงเกยวกบชวต จนนาไปสการตระหนกถงความไมเทยงแทของแหงจตของตวละคร เรองเลาถง ‚เขา‛ ตวละครเอกของเรองทกาลงเปลยนเปลอกกายเปนสวนหนงของสงทรงภมปญญาจากตางดาว จากนนจงตดสลบไปยงเหตการณในอดตเมอครงท “เขา” ยงเปนมนษย “เขา” เปนผทมพลงจตเขมแขงจงไดรบเชญใหเขารวมเปนกรณศกษาในโครงการทางวทยาศาสตรของมหาวทยาลยแพทยแหงหนง ณ ทนน “เขา” ไดพบกบหญงสาวชอ มารตา และตกหลมรกเธอจนยอมเขารวมโครงการอณชวตเพอความกาวหนาทางหนาทการงานของเธอ ภายหลง “เขา” พบวาตนถกมารตาหลอกใช จงตดสนใจไมกลบไปเปนมนษย “เขา” กลายเปนอณของสงมชวตทผลดเปลยนเปลอกไปเรอย ๆ และมองเหนความจรงสรรพสงทงหลายไมม ความเทยงแทอยในตว ไมเวนแมกระทงจตใจของ “เขา” จากเดมทเคยแคนมารตา เมอวนเวลาผานไป “เขา” กลบปลอยวางความรสกนนได คงเหลอไวเพยงความทรงจาเกยวกบเธอ “เขา” เรมสงสยถงความเทยงแทของจต ขณะทยงคงผลดเปลยนเปลอกกายไปเรอย ๆ แมจะเวลาจะลวงเลยมาหลายภพหลายชาตแลวกตาม ดงขอความวา

198

จรงหรอททกสรรพสงยอมไมคงอยชวนรนดร---แมแตจต? เขาเชอมนวาวนหนงจตดวงนกยอมดบเชนกน ทกอณทละเอยดออนกอาจมอณทยอยลงไปอก

หลายแสนปตอมาดวงอาทตยคอย ๆ ดบลง ผคนพากนยายถนไปยงโลกทอบอนกวา วนหนงเขาไดยนวายานอวกาศลาสดทายเดนทางกลบมาจากโลก เมอนนเขากรวาโลกไมมแลว มนสญไปแลว

แตเขาเปนสวนหนงของจกรวาล เปลยนภพชาต เปลยนเปลอกคลมรางไป เรอย ๆ หางไกลอารยธรรมมนษยและแตกตางจากกายภาพเดม ๆ ทเขาคนเคยไปทกท แตไมวาเปลอกคลมรางนจะมสภาพเชนใด เปนระบบชวเคม หรอระบบอนใดทมนษยไมเคยและไมสามารถฝนถง เขากพรอมรบและเปนสวนหนงของมนอยางเตมใจ เพราะบดนเขาเขาใจในธรรมชาตของจกรวาล จกรวาลกคอความรก ความเมตตา ชางตางจากความรกทครงหนงเขามใหหญงสาวทเขารกเปนเพยงฉากหนง ภพมนษยเปนเพยงภาพลวงตาภาพหนง สวยงามแตไมจรง

และแลวเขากเกดอกครง หลดพนจากรปแบบชวตเดม ๆ โดยสนเชง มแตจตเทานนทยงคงเดม เขาไดเปลยนเปลอกทจะกลายเปนอาณาจกรใหมของเขา---เปลอกของมนษยตางภพ!

รางกายใหมของเขาเรยบงายกวาเดม เขาคดวาเขาชอบรางนสตปญญาของ ‘มน’ สงกวาระดบทเขาถอกาเนดมา บางท ‘มน’ อาจรวธทจะชวยใหเขาเปนอสระจากอณทเชอมเปนตวตนเขาสกท จตของเขาย งยนมาไดนานหลายแสนลานป แตแมแตจตกอาจมจดสนสด ‘มน’ อาจชวยเขาได บางทมนคงมความรมหาศาลทมนษยชาตไมเคยรมากอนรอเขาอย

(ภพสดทาย, 2540, หนา 160-161) จากขอความขางตนแสดงใหเหนความนกคดของตวละครซงมองดความเปลยนแปลงของชวต ทงเปลอกคลมรางทตนเขาไปเปนสวนหนงและความเปลยนแปลงทางจตของตน การเฝามองดความเปลยนแปลงอยางยาวนาน ทาให “เขา” ตกตะกอนเกยวกบความจรงของชวตวา ทกชวตมความไมเทยงเปนสงเทยงแท โดยสารตถะแลว สรรพชวตตางเปนโครงขายชวตทมความสมพนธกน การแยกตนออกจากธรรมชาต ทาใหมนษยมองเหนเพยงอตตาของตน จนมองขามความเปลยนแปลงทเกดขนกบตนเองและสงแวดลอม จดทนาสงเกตคอ พฒนาการของเรองทนาไปสความตระหนกรของ “เขา” โดยภาพรวม สงทผอานมองเหน คอ ความเปลยนแปลงอยางชดเจนของ “เปลอกกาย” ผานการบรรยายบทพดเดยวในใจของ “เขา” ในขณะทความเปลยนแปลงทางจตเปน

199

สงทผอานตองตงขอสงเกต ดงนน ขณะทเปลอกกายของ “เขา” ผนแปรไปตามเหตปจจย จตของ “เขา” กคอย ๆ เปลยนแปลงไปอยางชา ๆ เหตผลท “เขา” มไดตงขอสงเกตตอจตของตน เปนเพราะความยดมนถอมนในอตตาและการเพงเลงเฉพาะสงทตนสนใจ คอ เปลอกกายของอณชวตท “เขา” เขาไปเปนสวนหนง จนมทนไดเฉลยวใจวา วนเวลาทผานไปและประสบการณทเพมขนทาใหจตของ “เขา” เปลยนแปลงไปดวยเชนกน ทงนสามารถพจารณาความเปลยนแปลงทางจตของ “เขา” ตามหลกพทธปรชญาไดดงน จดเรมตนความทกขของ “เขา” เกดจากตณหาซงทาให “เขา” หลมรก มารตา คาดหวงและใหความหมายแกมารตาวาเปน “คนรกของเขา” แตเมอรวามารตามไดรกตน มไดเปนไปตามความคาดหวง กเกดความคดวาชวตในแบบมนษยนนเปนทขดใจ ทนไมได จงอยาก ดบสญไปเสย ความอยากดบสญนเปนตณหาทเรยกวา วภวตณหา ยงผลให “เขา” อยากละทงปจจบนขณะของตน ดวยคดวาเมอพนสภาพปจจบนแลวจะพบกบภาวะทเปนสขกวาน ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2552, หนา 142) กลาววา

เมอกาหนดจบลงทขณะหนงขณะใดกตาม จะปรากฏวามนษยกาลงแสหาภาวะทเปนสขกวาขณะทกาหนดนนเสมอไป ปถชนจงปดหรอผละทงจากขณะปจจบน ทกขณะ ขณะปจจบนแตละขณะ เปนภาวะชวตททนอยไมได อยากใหดบสญหมดไปเสย อยากใหตนพนไป ไปหาภาวะทสนองความอยากไดตอไป ความอยากได อยากอย อยากไมอย จงหมนเวยนตลอดเวลาในชวตประจาวนของมนษยปถชน แตเปนวงจรทละเอยดชนดทกขณะจต อยางทแตละคนไมรตวเลยวา ชวตทเปนอยแตละขณะของตนคอ การดนรนใหพนไปจากภาวะชวตในขณะเกา และแสหาสงสนองความตองการในภาวะชวตใหมอยทกขณะนนเอง

ตณหาทครอบงาจตใจดงกลาวยงผลให “เขา” มองไมเหนความจรงวาในขณะท “เขา” คดวาจตยงคงเดมอยนน แททจรงจตของ “เขา” เปลยนไปอยทกขณะ จดทสงเกตเหนไดชดเจน คอ เมอวนเวลาผานไปความเจบปวดทมตอความรกของ “เขา” นนคอย ๆ ลดลงทละนอย จนกระทง “เขา” ใหอภยมารตาและคนรกของหลอน สงทหลงเหลอไวคอความคดคานงหลอนในบางคราวเทานน แสดงใหเหนวาจตของตวละครเปลยนแปลงอยทกขณะโดยท “เขา” ไมรตว เหตทมองไมเหนความจรงเปนเพราะเขาถอความรสกนกคดเปนตวตน จดนแสดงใหเหนความแตกตางระหวางกายและจตวา กายเปนสงทคดไมได แตจตเปนสงทคดได ดงนน หากถอเอาความรสกนกคดเปนแกนแลวยอมรสกวา จตเทยง แตกายไมเทยง ซงเปนความคดทผด ทงนพทธปรชญาอธบายไวอยาง

200

ชดเจนวา กายและจตเปนสงทตององอาศยกนตามหลกปฏจจสมปบาท ทงนเพราะจตและกายเปนองคประกอบของขนธ 5 ซงมาชมนมกนจนเกดความรสกวามตวตน ทงนการเกดและรวมตวของขนธ 5 นเปนไปอยางมเงอนไข ชวตของมนษยจงมไดม “อตตา” “ตวตน” หรอ “จตวญญาณ” สงสรางกาย ทงนเพราะจตตองอาศยกายจงจะเกดการรบร ในทางกลบกนกายกจาตองอาศยจตจงเกดความรสกนกคดและสามารถเคลอนไหวสวนตาง ๆ ได จตและกายจงเปนสงองอาศยกน ดงปรากฏในพระสตตนตปฎก สงยตตนกาย นทานวรรค “เจตนาสตรท 2” วา

ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมจงใจ ยอมดาร และครนคดถงสงใด สงนนยอมเปนอารมณปจจยเพอความตงอยแหงวญญาณ เมอมอารมณปจจย ความตงมนแหงวญญาณจงม เมอวญญาณนนตงมนแลว เจรญขนแลว ความหยงลงแหงนามรปจงม เพราะนามรปเปนปจจย จงมสฬายตนะ เพราะสฬายตนะเปนปจจย จงมผสสะ เพราะผสสะเปนปจจย จงมเวทนา เพราะเวทนาเปนปจจย จงมตณหา เพราะตณหาเปนปจจย จงมอปาทาน เพราะมอปาทานเปนปจจย จงมภพ เพราะภพเปนปจจย จงมชาต เพราะชาตเปนปจจย จงมชราและมรณะ โสกปรเทวทกขโทมนสและอปายาส ความเกดขนแหงกองทกข ทงมวลน ยอมมดวยประการอยางน.

(พระไตรปฏกภาษาไทยฉบบหลวง เลมท 16, 2525, หนา 64) ขอความดงกลาวแสดงวา จตผกพนกบกายในลกษณะของความสมพนธองอาศยในลกษณะทกายเปน “ชองทาง” หรอ “เขตแดน” ใหเกดการรบรทางจต การรบรผานเขตแดนดงกลาวเปนปจจยใหเกดปรากฏการณทางจต เชน อารมณความรสก ความระลกร เปนตน สวนจตกเปนสวนควบคมกายใหเกดกระทาทางกาย หากไมมจต กายยอมไมอาจทาสงใดได ทงกายและจตจงมอยในรปกระแสปจจย คอ เกดและมอยโดยอาศยปจจย อาศยการรวมตวของปจจยตาง ๆ ทงสวนทเปนนามธรรมและรปธรรมจงเกดเปนชวต ดงนน ในเรองภพสดทาย “เขา” ซงอยในรปอณชวตจงตองรบรผานเปลอกกายตลอดเวลา แมจะผลดเปลยนเปลอกกายบอยครง แตไมมครงใดเลยท “เขา”กลาวถงจตโดยไมสมพนธกบกาย ดงนน หากกลาวถงลกษณะหรอสภาวะของจตแลวพบวา จตยอมสมพนธกบกายในลกษณะเหตปจจย การองอาศยระหวางกายและจต ทาใหจตผนแปร ไมคงท เมอจตผนแปร ไมอาจคงอยไดดวยตนเอง ยอมแสดงวาจตไมมตวตนแทจรง ทงหมดนคอธรรมชาต ของจต

201

สรปไดวา จากเรองภพสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ธรรมชาตของจตไมเทยงแทและไรตวตน จตเปลยนแปลงอยเสมอเชนเดยวกบกาย แตเปนการเปลยนแปลงทมนษยไมใครตงขอสงเกตเพราะมไดมรปธรรมใหเหนเปนตวตน การเปลยนแปลงทางจตเกดขนจากการรบรทางกาย จตและกายจงสมพนธกนอยางองอาศย จตไมอาจอยไดโดยลาพงและไมคงทเพราะตองสมพนธกบเหตปจจยอน ๆ ซงเปลยนแปลงอยตลอดเวลา อยางมเงอนไข ดงนน เมอเงอนไขเปลยนไป จตยอมเปลยน เมอเงอนไขดบ จงยอมดบไปดวย จตหาความมนคงหรอหาตวตนทแทมได เรองอฏฐสตรา นาเสนอความทกขของจต อนเกดจากการปรงแตงโลกของมนษยตามหลกปฏจจสมปบาท เรองเลาถง ‚เขา‛ นกคณตศาสตรอจฉรยะทเดนทางไปยงมมหนงของทะเลทรายบนแผนดนจน เพอไขปรศนาเกยวกบหองในสสานของกษตรยฝซ ตามคาเชญของ “ตารา” เพอนสาวนกโบราณคด หลงจากใชความคดอยางหนก แตกลบไมพบคาตอบ ทาให “เขา” สบสนและฟงซาน ตาราจงพา “เขา” ไปพกผอนสมองททะเลทรายนอกสสาน ณ ทนน ตวละครทงสองตางพดคยแลกเปลยนทศนะซงกนและกน นบตงแตเรองสวนตวไปจนถงปรชญาของชวต ตาราพยายามปลอบประโลมจตทฟงซานและชความจรงเกยวกบชวตแก “เขา” ดวยคาสอนของ พระพทธองค ดงเรองเลาในตอนหนงซงชใหเหนถงสภาวะจตใจของมนษย ความวา

“กาลครงหนงนานมาแลว ยายกบตาทาไรงา ทกวนสงใหหลานเฝามใหอกามากนงา เดกมวแตเลนสนกซกซนไมเฝาไร อกาจงกนงา ยายเหนดงนนกดาเดก ตากดเดก เดกรองไห ไปหานายพราน บอกใหนายพรานชวยยงอกาท พรานบอกธระไมใช เดกจงไปหาหน ขอใหหนชวยกดสายธนนายพราน หนกวาธระไมใช เดกไปหาแมว ขอใหไปชวยกดหน แมวบอกวาธระไมใช เดกจงไปหาหมาขอใหไปกดแมว หมาไมยอมไป หลงจากนนไปหาคอน ขอใหคอนเคาะหวหมา คอนไมทาไปหาไฟใหเผาคอน ไฟกไมทา ไปหานาใหดบไฟ นากไมทา เดกจงหาตลงใหชวยพงทบนา ตลงปฏเสธ ไปหาชางใหชวยถบตลงใหพง ชางไมทา ทายทสดเดกไปหาแมงหว ขอใหชวยไปตอมตาชาง แมงหวสงสารเดก จงรบปากจดการให...”

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 181)

ขอความดงกลาว ตาราพยายามอธบายกระบวนการทางจตของมนษยผานเนอหาของนทานทแสดงกระบวนการของปฏจจสมปบาท เพอให “เขา” มองเหนความจรงวา ทกสงเกดจากเหตปจจย ไมมสงใดเกดขนลอย ๆ ผลทกอยางยอมตองมเหต ทกสงตกอยในกระบวนแหงเหต

202

ปจจยสมพนธ การกระทาของปจจยหนงจะสงผลกระทบเนองไปยงปจจยถดไปเปนทอด ๆ เพราะฉะนน สงทเกดขนกบ “เขา” ในวนนจงเปนผลมาจากสงทเขาทาในอดต และสงท “เขา” กระทาในปจจบนยอมสงผลตอไปยงอนาคต ดงนจะพบวา ตารา เปนตวแทนบคคลทเชอในแนวคดพทธปรชญาซงเชอวา แมอดตจะเปนตวกาหนดปจจบน แตปจจบนกเปดทางเลอกใหแกมนษยเชนกน สงท “เขา” ทาในวนนจะสงผลตออนาคตทงชาตนและชาตตอ ๆ ไป ตราบใดท “เขา” ยงไมหลดพนจากตณหา อวชชา และอปาทาน กยงคงตองรบผลกรรมของตนอยเชนเดม ดงการแสดงใหเหนผลของกระบวนธรรมดงกลาว ความวา

“คราวนชางกลวแมงหวตอมตา จงยอมไปถบตลง ตลงกลวชางถบกยอมไปพง ทบนา นากลวตลงกจะไปดบไฟ ไฟกลวนากยอมไปเผาคอน คอนกลวไฟกรบไปต หวหมา หมากลวคอนกยอมจะไปกดแมว แมวกลวหมากจะไปกดหน หนกลวแมวก จะไปกดสายธนนายพราน พรานกลวสายธนขาดกยอมไปยงอกา อกากลวพรานกไมมากนงาในไรอกเลย”

เขาอดยมไมได “คณตองมความนยแน... ผมเปนอะไรในนทานเรองน” “คณเปนทกอยาง! เดก อกา พราน หน แมว หมา คอน ไฟ นา ตลง ชาง แมงหว

ทงหมดนอยในหวคณ! ลองแทนตวละครทงหมดในนทานดวยสภาวะจตใจของคณ คณกจะเหนวาทกขนนเกดมาอยางไร”

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 181) จากขอความดงกลาว แสดงถงวงจรทางจตของมนษยทกอใหเกดทกข ตามหลกปฏจจสมปบาท โดยแสดงใหเหนวา ความทกขของ “เขา” มไดเกดขนมาเฉย ๆ แตเปนสงท สบเนองมาจากอดต ประกอบดวยปจจยรวมหลายประการทสานสมพนธกนเปนโครงขายแหงเหตปจจย เหตปจจยเหลานไมอยในการควบคมของ “เขา” ความยดมนถอมนและมองไมเหนความจรงแหงกระบวนเหตปจจยดงกลาวนคอสาเหตททาให “เขา” เปนทกข โดยหลก ๆ ทกขในครงนเกดจากจตทมความยดมนถอมน ไดแก ความยดมนในกาม (กามปาทาน) ความยดมนในทฤษฎหรอทฏฐตาง ๆ (ทฏฐปาทาน) และความยดมนในวาทะตวตน (วาทะตวตน) ความยดมนทง 3 ลกษณะดงกลาวมอวชชาเปนพนฐาน ยงผลใหเกดวงจรปฏจจสมปบาท ดงทตาราอธบายวา

203

“ปกตแลวหากไมมอวชชามาปรงแตง เราจะไมเกดทกข มนตองเกดนามรปมากอน อายตนะขางนอก อายตนะขางใน และวญญาณทเกดขนโดยอาศยอายตนะนน รวมเรยกวา ผสสะ กลายเปนปจจยใหเกด เวทนา เวทนานกเปนปจจยตอไปใหเกด ตณหา ตณหาทาใหเกด อปาทาน ซงกคอความรสกวานคอตวก-ของก ความใหความเกด ความแก ความตายมความหมายขนมาทนท แลวกเปน ทกข เรองตกตาตกแตกจนรองไห กระบวนการทงสบเอดขนนกคอแนวคดทเรยกวา ปฏจจสมปบาท หรอ อทปปจจยตา”

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 182) ตามหลกพทธปรชญา หลกปฏจจสมปบาทเปนหลกธรรมขอใหญทสามารถอธบายปรากฏการณทางจตและอาการของสงทงหลายทมความสมพนธเนองอาศยสบตอกนเปนกระแส โดยละเอยดวงจรนมองคประกอบถง 12 ขอ คอ อวชชา สงขาร วญญาณ นามรป สฬายตนะ ผสสะ เวทนา ตณหา อปาทาน ภพ และชาตมรณะ ทวาเมอแยกสวนในกระบวนการนสามารถจาแนกออกเปน 3 วฏฏะ คอ กเลส กรรม และวบาก โดยหลกการสงทเปนแกนสาคญของวงจรดงกลาวและเกยวพนกบความทกขของ “เขา” คอ อปาทานหรอความยดมนถอมน ทงความยดมนในอตตา ความยดมนในทฤษฎและความยดมนในความหมายท “เขา” หยบยนใหแกสงตาง ๆ ความยดมนถอมนเหลานจะสมพนธกบ “สงยด” เชน บคคล วตถสงของ ทฤษฎหรอความคดในเรองใดเรองหนง เปนตน ยงผลใหเกดการวนเวยนซ าเลาอยกบความรสกทกขหรอภาวะไมสมอยากทมตอสงยดนน จนกวาจะไดรบการตอบสนอง ในกรณของ “เขา” จะพบวา “เขา” เปนคนทยดมนถอมน(อปาทาน)ในอดต ทฤษฎและระบบคดทตนเชออยางเหนยวแนน ความยดมนเชนนเปนกเลสประการหนงทสบเนองจากตณหา เพราะอยากคงอตตา อยากม อยากเปนในสงทตนไมเคยไดรบในวยเดก ทงนจะพบวาปมของ “เขา” เกดขนนบแตท “เขา” สญเสยพอแมไปประสบการณทมตอสงคมและบคคลรอบขางกไมดเทาใดนก ความหวนกลวและความผดหวงซ าซากท “เขา” ไดรบทาให “เขา” สรางกาแพงซอนตนเองไวจากสงคม หมกมนอยกบอตตาและความคดและใชชวตอยางสดโตง มมมองท “เขา” มตอโลกจงคบแคบและฟงซาน ไดแตเฝาวนเวยนตงคาถามถงความทกขของตนโดยหาทางออกมได จงแสวงหาทยดเหนยวโดยยดตวเลขหรอคณตศาสตรททาให “เขา” สามารถหลดไปในโลกแหงจนตนาการ อนเปนพนทแหงอสระท “เขา” จะฟงฝนถงสงตาง ๆ โดยไมมปจจยอน ๆ ในโลกแหงความจรงเขามารบกวน ตามหลกจตวทยาการยดมนถอมนของ “เขา” ในทนจดเปนการชดเชย (Substitution) รปแบบหนงเพอสรางความมนคงทางใจใหแกตนเอง วงจรนทาให “เขา” เปนคน

204

จอมจมและเกบตว “เขา” สรางกาแพงขนขงตนเองจากโลกภายนอก กระทงไดพบ “มายา” ผหญงทเขารก อนเปนผลให “เขา” เกดคาดหวงตอบคคลรอบขางอกครง ในแงนมายาถกใหคาและความหมายในความเปน “คนรกของเขา” พรอม ๆ กบเปนสงชดเชยความรกจากมารดาในวยเดก ความหมายดงกลาวกอใหเกดความอยาก (ตณหา) ความคาดหวง และความยดมนถอมน (อปาทาน)ตามลาดบ กเลสดงกลาวนาไปสการกระทา (กรรม) สดโตงเอยงขาง “เขา” ใชเวลาไปกบงานและทฤษฎคณตศาสตรทตนรก ดวยหวงวาสงนจะสรางความมนคงใหแกครอบครวของ “เขา” จนหลงลมมายา เปนผลใหมายาเสพยานอนหลบจนเสยชวต เมอมายาเสยชวตความอยากและความคาดหวงทมมายาจงพงทลายลง “เขา” รสกสนหวงและเปนทกข (วบาก) ความสนหวงนยงผลใหเกดกระทาสบเนองออกไปอก ไดแก การโทษตนเองวาเปนสาเหตททาใหมายาตองตาย ไมยอมปลอยวางจากอดต ไดแตโทษตนเองซ าไปซ ามาและทาตวเสมอนวามายายงอยกบ “เขา” ตลอดเวลา จดสงเกตเกยวกบความยดมนถอมนของ “เขา” ในเรองน คอ การวนเวยนนกยอนอดตเปนระยะและลบแหวนแตงงานบอยครง ผลจากการกระทาดงกลาวทาใหจตใจ “เขา” ถกบบคนดวยประสบการณอนเลวรายอยตลอดเวลา ยงผลใหชวตของ “เขา” เปนทกขและไมอาจเดนหนาตอไปได ดงนน การทตาราเลานทานหรอเลาถงหลกการตามหลกพทธปรชญาให “เขา” ฟงกเพอให “เขา” คดตามและตระหนกวา สงตาง ๆ ทเกดขนกบ “เขา” เปนไปตามหลกการของธรรมชาต ความเปลยนแปลงเปนธรรมดาโลก เปนสงท “เขา” ควรยอมรบ สงเดยวทดเหมอนจะไมปกตและเปนการขดขวางความเปนไปของธรรมชาต คอ จตใจทยดมนถอมนของ “เขา” เอง สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา จตทหมกมนอยกบสงยดไมวาจะเปนบคคล วตถ หรอความคด เปนบอเกดแหงอวชชาและกระทาทฝนธรรมชาต ยงยดมนถอมนในสง ๆ นนมากเพยงใด โอกาสทจะเขาถงความจรงหรอพนจากทกขเจอกยงยากขน การกระทาตามความยดมนและความอยากทาใหมนษยสญเสยความเปนตวเอง ดาเนนชวตตาม แรงขบของตณหา ไดแตวงไลตามสงยดหรอภาวะทคดวาเปนสขอยางมดบอดอยราไป ดงนน หนทางหนงทจะทาใหมนษยรอดพนจากทกข คอ การปลอยวางจากสงทตนยดมนถอมนนนเสย 2.3 เจตจานงเสร หมายถง แนวคดทวาดวยอสรภาพในการเลอกกระทาหรอไมกระทาของมนษย เชน มนษยมอสรเสรภาพในตนเองหรอไม มเสรในการตดสนใจเลอกกระทาจรงหรอไม หรอเปนไปตามกระแสปจจยแวดลอมภายนอก เปนตน จากการศกษาพบแนวคด 1 แนวคดเกยวกบเจตจานงเสรของมนษยตามทศนะพทธปรชญา ซงเสนอสาระสาคญ 2 ประการ ประการแรก คอ การยนยนวามนษยมเจตจานงเสร โดยเสนอแนวคดวา สงทงหลายลวนเปนไปตามธรรมดาแหงเหตปจจย เปนเรองของปจจยสมพนธ

205

มนษยซงเปนสวนหนงของธรรมชาต ยอมอยในกระบวนแหงเหตปจจยสมพนธน ทวามนษยกมความพเศษตรงทสามารถเสกสรรปรงแตงวถชวตของตนได คอ มเจตจานงเสร ในการเลอกกระทาและไมกระทาสงใดตามใจของตน ทวาการเลอกปรงแตงชะตากรรมของมนษยมขอบเขตบางอยางจากดอย เชน ผลในอดต ปจจยแวดลอม เปนตน ทงนเพราะมนษยสมพนธกบปจจยอน ๆ ในธรรมชาต จงยากแกการควบคมเหตปจจยทกประการใหเปนไปตามความคาดหวงของมนษยได ประการทสอง คอ การแสดงใหเหนวา ผลอนสบเนองจากเจตจานงเสรของมนษยนนสมพนธเจตนาและกฎแหงกรรม กลาวคอ หากตดสนใจการกระทาดวยจตทเปนอกศลยอมไดรบอกศลกรรม แตหากกรรมนนเกดจากกศลจตผลทไดยอมเปนกศล นคอ กฎแหงกรรมทยนยนวา มนษยตองรบผดชอบตอการกระทาของตน ตองเกบเกยวผลแหงการกระทาตามเจตจานงเสรท ตนเลอก การนาเสนอสาระสาคญดงกลาวสอถงทศนะของ วนทร เลยววารณ ทเชอมนในเจตจานงเสรของมนษย กระนนกมไดเปนการเชอมนอยางไรขอบเขต วนทร เลยววารณ ยงคงเนนวามนษยตองรบผดชอบตอการกระทาของตน รบผดชอบตอเจตจานงเสรทตนเลอก มเชนนนกจะกลายเปนวา มนษยทาจะสงใดกได โดยไมตองคานงถงผลกระทบทตามมา แนวคดในทนเนนย าวา ความทกขของมนษยมสาเหตมาจากตวมนษยเอง เพราะมนษยเลอกปรงแตงชะตากรรมดวยเจตนาและการกระทาของตน ยงผลใหตนตองตกอยในภาวะทชนชอบและไมชนชอบใจ เจตจานงเสรมใชขออางในการการเลอกกระทาตามสงตาง ๆ ตามอาเภอใจ แตเปนสงเตอนวา เจตจานงเสรนนเกยวพนกบความรบผดชอบ สงทเกดขนกบมนษยในวนนจงเปนผลจากการกระทาในวนวานและจะเปนเหตของอนาคตตอไป จงเปนเหตผลวา เหตใดทกการกระทาของมนษยจงตองมผรบผดชอบ และเหตใดเจตนาจงเปนตวการทนามนษยไปเกยวของกบสงทงหลาย หากเจตนาเรมตนดวยอกศลมล ผลยอมกอใหเกดทกข ดงนน ณ ปจจบนจะเลอกกาวตอ ถอยหลง หรอหยดอยกบทยอมเปนสทธทบคคลสามารถเลอกได แตตองไมนาสงทเกดขนในอดตมาบนทอนความคดความรสกในปจจบน ยงไมควรนงรอหรอคาดหวงของถงอนาคตแลวเพกเฉยตอการลงมอกระทาสงตาง ๆ อนง สงทนาสงเกตสาหรบนยายวทยาศาสตรทเสนอแนวคดดงกลาว คอ ตวละครมกมความสดโตงในการกระทา คอ บางตวกมนใจในเสรภาพของตนเกนเหต จนใชเจตจานงเสรไปในทางทผด เชน ใชเพอสนองความตองการสวนตว ใชเพอทาทายโชคชะตา ลอเลนกบโชคชะตาของผอน ฯลฯ ในทางกลบกน ละครบางตวกไมรจกใชเจตจานงเสรของตนเอง จงไดแตจอมจมอยกบอดต และไมคดลงมอกระทาสงใด ๆ เพอเปลยนแปลงชวตของตนเอง เรองในกลมนทงหมดจะชใหเหนวาผลเสยของการกระทาอยางสดโตงทงสองแบบและจบลงอยางพลกความคาดหมาย เพอใหผอานใครครวญถงผลแหงการกระทาและความรสกของตวละคร ตลอดจนชใหเหนวา

206

เจตจานงเสรขนอยกบการเลอกและเจตนา แมเหตการณตาง ๆ ทเกดจะมโอกาสผนแปรไปไดเสมอ แตหากมนษยรจกเลอกกระทา เขาใจขอจากด และรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง ยอมทาใหการใชเจตจานงเสรของตนเปนไปอยางมคณคา จากการศกษาผวจยพบนยายวทยาศาสตร 5 เรอง ซงกลาวเจตจานงเสรของมนษยในลกษณะเดยวกน คอ ชวามนษยมเจตจานงเสร ทวาเจตจานงเสรดงกลาวมขอจากดบางประการในสถานการณหนง ๆ นยายวทยาศาสตรทง 5 เรอง ไดแก 1. เรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย 2. เรองเกมพระพรหม 3. เรองมนษยแชแขง 4. เรองเรองทเกดขนแลวในอนาคต และ 5. เรองอฏฐสตรา ซงมรายละเอยดดงน เรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย นาเสนอแนวคดทตงคาถามตอเจตจานงเสรของมนษย ผานตวละครสองตวทเลอกเดนทางแตกตางกน เรองเลาถง “คารอน” แอนดรอยดหนมทตองการปลดแอกเหลาแอนดรอยดใหเปนอสระจากการควบคมมนษย และ “มาลน” แอนดรอยดสาวทคณะกรรมการพทกษระบบสรยะสงใหไปหยดย งการกระทาของ คารอน ทงคพบกนบนเครองบนอวกาศลาหนง คารอนไมรแผนของมาลน จงเขาไปทกทายและชวนเธอพดคยถงอดมการณในการปลดแอกแอนดรอยดของเขา มาลนถามถงเหตผลทเขาตงใจปฏวตสงคมของมนษย คารอนอางถงความไรประสทธภาพของกฎหมายทไมอาจยบย งความรนแรงมนษย ความวา

“เพออสรภาพไง คณไมเขาใจหรอแกลงทาเปนไมเขาใจ?... เมอคณจากไปแลว ผมจงไดคดและคอย ๆ เขาใจคาวา ‘อสรภาพ’ ในทสดผมกรวาผมควรจะทาอะไรเพอแอนดรอยดอน ๆ บาง เหมอนกบนานมาแลวในประวตศาสตรมนษยชาตทพวกทาสตองการปลดแอก”

หญงสาวกระซบถาม “คณเปลยนไปเพราะความรกงนหรอ?” “ใช แปลกไหม? ความรกทาใหคนตาบอด แตกลบทาใหแอนดรอยดอยางผม

ตาสวาง โลกมดมานานแลว ผคนมกอางวาไดพฒนาเสรภาพมาไกล มกฎหมายหาม คาทาส มกฎหมายหามทารณคนดวยกน หามเหยยดผว แตนนเปนกฎหมายทางทฤษฎในทางปฏบตยงมการเหยยดกน มการฆาลางเผาพนธเปนลาน ๆ คนในสงครามโลกและสงครามกลางเมองนบครงไมถวน โดยทวทยาศาสตรชวยอะไรไมได...”

“แลวคณคดวาคณจะปฏวตสงคมทเปนแบบนมานานหลายสบศตวรรษงาย ๆ หรอ?”

“ไมยากนก ในเมอเราฉลาด แขงแรงกวา และมปญหานอยกวา” (กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย, 2540, หนา 131-132)

207

ขอความดงกลาวแสดงใหเหนวา คารอน เปนผทไมยอมแพตอโชคชะตา เขาเชอมนอยางแรงกลาวา ตนมเจตจานงเสร สามารถกาหนดทางเดนของตนได หากใชความมงมนและความสามารถทม คารอน เปรยบเทยบตนเองกบมนษย เขาเหนวาแอนดรอยดหรอมนษยเทยมอยางเขาฉลาดกวา มความสามารถมากกวาและแขงแรงกวา จงควรไดรบการยอมรบในฐานะมนษยและมสทธในการปฏวตสงคม จากคาพดดงกลาวจะเหนวา คารอน เปนตวแทนบคคลทมความทะเยอทะยาน มแรงใฝในอานาจ และเชอมนในเจตจานงเสรอยางสดโตง แมวาความคดดงกลาวจะทาใหคารอนมพลงขบเคลอนสง เชอมนในพละกาลงและความสามารถของตนอยางสง จนเชอวาตนสามารถแกปญหาทางมนษยธรรมทยดเยอมาหลายศตวรรษได ทวาในอกแงหนง ความคดดงกลาวเปนอหงการททาใหคารอนสาคญตนผด คดวาตนสามารถควบคมจดการทกสงไดดงใจปรารถนา ตราบเทาทตนเองมอานาจเหนอกวามนษย อยางไรกตาม ความลมหลงในอหงการดงกลาวเปนสาเหตททาใหแผนการปฏวตของคารอนลมเหลว ทงนเพราะความเชอมนในตนเองและหลงใหลในอตตาจนประมาท ไมระมดระวงวามาลนจะวางแผนตลบหลงเขาดวยการอาบยาพษในดอกกหลาบทเขาเคยมอบให หากพจารณาจะพบวา การตายของคารอนสอถงขอจากดแหงเจตจานงเสร จรงอยทคาพดของคารอนถกตองในแงทวา มนษยมเจตจานงเสรและมเสรภาพในการเลอกกระทาของตนเอง ทวาหากวเคราะหจนถงทสดแลว การปฏวตสงคมซงอาง “หนตวอน ๆ” หรอ “มวลมนษยชาต” เกดจากเจตนาเฉพาะตนของคารอน เปนเพยงทกทกเอาวา อดมการณของตนกาลงมอบความเปนอยทดกวา เจรญกวา เปนธรรมชาตกวาใหแกสงคมโดยสวนรวม ทงนเนอหาในบทพดของคารอนทพดถงการปลดแอกหนยนต ลวนแฝงการหยบยนความหมายใหแกแอนดรอยด(หนยนต) และมนษยแทในฐานะกลมทแตกตาง โดยแปะปายใหแกบรรดามนษยทตางจากตนวาเปนฝายปรปกษ เพอใหอดมการณในการปลกระดมของเขาเปนไปอยางราบรนและทรงพลงยงขน ทงนผอานจะพบวามปมสาคญ 2 ปม ทเปนแรงขบเคลอนใหคารอนสวมบทบาทนกอดมการณและตงหนาตงตาปฏวตสงคมทตนอาศยอย ปมแรก คอ การผดหวงในความรกทมตอมาลน ปมทสอง คอ การกดขขมเหงทบรรดามนษยกระทาตอเขา คารอนเชอวาปมทงสองมจดรวมอยทแบงแยกชนชนระหวางมนษยและแอนดรอยด เขาจงพยายามทาลายกาแพงดงกลาวลงดวยการปฏวตสงคมมนษย ชปายแหงเจตจานงเสรอางสทธในการประหตประหารอกฝาย นยามคาวา “พวกเขา” “พวกเรา” สรางโลกใหมทมแอนดรอยดเปนผนา เพอทเขาจะไดวางระเบยบแบบแผนตาง ๆ ขนมาใหมใหสอดคลองกบความตองการของเขา

208

อาจกลาวไดวา อดมการณของคารอนแททจรงเปนไปเพอประโยชนสวนตนมากกวาสวนรวม โดยมกเลสตวสาคญคอ ทฏฐมานะ ซงทาใหคารอนยดมนถอมนในอตตา จนมองไมเหนผลภยแหงการกระทาของตนเอง ความเหมลาพองในสตปญญา พละกาลง และความสมบรณแบบของตน ทาใหจตใจของคารอนเศราหมอง ยงผลใหการกระทาเปนไปอยางมดบอด ขาดสตรคด จนหลงกลอบายดอกกหลาบของมาลนจนเสยชวต ดงนจะพบวามาลนเปนตวละครคขดแยงทถกสรางขนมาเพอสรางปมและขบเนนบทบาทของคารอน ในเรองนมาลนเปนแอนดรอยดเชนเดยวกบคารอน แตคารอนและผอานจะไมทราบความจรงน กระทงมาลนเฉลยเรองในตอนทาย ในเนอเรองมาลนไมเพยงมทศนะทแตกตางจากคารอนอยางสนเชง คอ ไมเชอในเจตจานงเสรใด ๆ เลย แตเชอวาทกคนถกจากดดวยฐานะและบทบาท จาตองเลนไปตามบทบาททถกกาหนดอยางเลยงไมได มาลนเปนตวแทนหนยนตทสรางขนตามประสงคของมนษยอยางแทจรง เธอไมเคยขดคาสงของมนษย ไมเคยทารายมนษย ไดแตทาตามคาสงของมนษยบงการตงแตตนจนจบเรอง ในเชงสญลกษณมาลนเปนภาพแทนของผทยอมจานนตอโชคชะตา เธอไมเคยคดฝนหรอกระทาสงใดเพอเปลยนแปลงตนเองแมแตนอย ไดแตกมหนายอมรบในสงทสงคมกาหนด การกระทาของมาลนจงไมเคยเปนอสระ เพราะเธอถกควบคมดวยคาสงของผอนตลอดเวลา ทวาการกระทาทขาดอสระดงกลาวไดนาไปสความขดแยงภายในจตใจของเธอในทสด ดงจะพบวาในตอนทายเรอง แมมาลนจะปฏบตภารกจของเธอสาเรจ แตสมองของเธอยงคงวนเวยนอยกบความคดและคาพดของคารอนความวา

มาลนดมชา ๆ กอนเอนศรษะบนหมอนนม ยงมแอนดรอยดอยางโฮสเตสสาวผนขางนอกนนอกมากมายทตองเปนทาสมนษยไปตลอดชวต แตไมวาจะเปนมนษยหรอแอนดรอยด ตางกมหนาทของตวเอง คนเราเกดมาเพอจะเปนในสงทเราถกกาหนดมใชหรอ สองปทอยดวยกน คารอนนาจะสงเกตออก...

‚ความรกของฉนทแสดงออกใหคณคอความรกทถกโปรแกรมไว...‛ เธอพมพา ‚...เพราะฉนกเปนแอนดรอยดเชนเดยวกบคณ...‛

มาลนหลบตา มานตาคอมพวเตอรคอยๆหรลงและในทสดกดบไป (กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย, 2540, หนา 134)

ขอความดงกลาวแสดงใหเหนวา มาลน เรมไมแนใจในการกระทาและทางเลอกของตนเอง ซงหากพจารณาตามความเปนจรง มาลนไมควรมขอสงสยในการกระทาของตนเพราะเธอประกาศตวไวตงแตตนวา เธอเปนหนยนตทซอสตยตอมนษยและการกระทาทกอยางของเธอกเปนสงถกโปรแกรมไว ดงนนความขดแยงในใจทเกดขนชวงหลงนเปนไดวา เปนเจตนาของ วนทร

209

เลยววารณ ซงตองการใชคาพดของตวละครสอทศนะของตนเอง ประโยคทวา “คนเราเกดมาเพอจะเปนในสงทเราถกกาหนดมใชหรอ” (กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย, 2540, หนา 134) จงไมใชเพยงการบอกเลาความคด แตเปนคาพดท วนทร เลยววารณ ตงใจทงประเดนไวใหผอานใครครวญ ทงนหากพจารณาวามาลนและคารอนคอภาพแทนของมนษยในสงคม เพยงแตถกจดแบงชนชนใหเปนผอยใตการปกครอง จะพบวาจดเนนของเรองนคอแบบจาลองการกระทาของมนษยทมความสดโตงในสองแง คอ แงทเชอมนในเจตจานงเสรอยางสดโตง และแงทไมเชอในเจตจานงเสรเลย ความพายแพของตวละครทงสอง ไดแก คารอนทฝนสลายเพราะเชอมนในอตตาจนประมาท และมาลนททางานสาเรจแตเคลอบแคลงสงสยในการเลอกกระทาของตน นาไปสแนวคดทแสดงใหเหนวา ความสดโตงทางความคดมใชหนทางท วนทร เลยววารณ สนบสนน ทงนจงเปนไปไดอยางมากวาการเดนทางสายกลางระหวางความสดโตงทงสองขางเปนคาตอบทแทจรงของนยายวทยาศาสตรเรองน คอ การชใหเหนวามนษยมเจตจานงเสร แตมไดหมายความวามนษยสามารถทาสงใดกไดตามอาเภอใจ ทก ๆ ทางเลอกมขอจากด หากนกเฉพาะการกระทาเพยงสวนเสยว ยอมมโอกาสอยางมากทจะผดหวง สรปไดวา จากเรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยมเจตจานงเสร มเสรในการปรงแตงชะตากรรมของตนเอง ทวาการเลอกนนมขอบเขตจากด โดยขอบเขตนนอาจมาจากปจจยภายนอก จากปจจยภายใน จากกรรมเกาหรอปจจยหลายอยางรวมกน มนษยไดรบผลจากการเลอกกระทาของตนเอง เจตนาทดหรอชวรายจะนาไปสบนปลายของผลทเปนความสขและทกข เจตจานงเสรของมนษยจงเปนสงทใชไดอยางมขอบเขต การใชเสรภาพแตละครงจงควรเดนตามหลกสายกลาง เพอมใหการตดสนใจดงกลาวไปขดขวางกระบวนเหตปจจยซงกอใหเกดความขดแยงหรอความทกข เรองเกมพระพรหม เปนการนาเสนอประเดนเจตจานงเสรผานเรองราวการแกแคนระหวางตวละครหลกสองตว ซงเปนตวแทนความคดขวตรงขามระหวางผทเชอมนในเจตจานงเสรและผทถกลวงใหเชอในชะตาลขต เรองเลาถง “ไคยาร” นกวทยาศาสตรผหนงซงประดษฐลกแกวททาสามารถทานายเหตการณในอนาคตไดอยางแมนยา ไคยารขอให “คาหน” เพอนสนทรบชวงโครงการนตอจากเขา โดยอางวาเขากาลงจะตายตามการพยากรณของลกแกว คาหนหลงเชอและ คดฆาไคยารปดปาก เพอปกปดสมพนธลบระหวางเขาและภรรยาของไคยาร แตในทายทสด คาหนพบวาทกอยางเปนการจดฉากของไคยาร คาทานายของลกแกวเกดจากการควบคมเหตปจจยของไคยารเพอแกแคนเขา ดงเหตการณทไคยารเฉลยเรองราวแกผอานตอนทายเรอง ความวา

210

ตารวจมองเครองลกแกวและสายระโยงรยางค ‚นมนเครองอะไร? หนาตาเหมอนลกแกวหมอด‛

‚มนคอลกแกวหมอด แตอยาไปสนใจมนเลย มนทายชวตของผมผด คนละเรองเลย ลกแกวทายไดแตชวตของคนทลอยไปลอยมาตามยถากรรมเทานน‛

ไคยารลกขนยน นายตารวจถาม ‚คณเปนอะไรหรอเปลา? ทาทางคณเหมอนไมสบาย...‛ ‚ผมไมสบายจรง แตไมเปนไร ผมยงไมยอมตายหรอก ผมตงใจจะอยบนโลกน

อกสกหลายป‛ แลวเขากเดนออกจากหองไป (เกมพระพรหม, 2548, หนา 97)

ทศนะของไคยารเปนทศนะของมนษยทเชอมนในเจตจานงเสร ไคยารเชอวามนษยสามารถกาหนดชะตาชวตไดดวยตนเอง มใชปลอยชวตใหดาเนนไปตามโชคชะตาทผอนกาหนดไว หากจะมสงใดททาใหมนษยประสบกบความสขหรอความทกข คงเปนตวมนษยเอง มใชสงเหนอธรรมชาตหรอเทพเจาองคใด การแกแคนของไคยารแสดงใหเหนวาโชคชะตาเปนสถานการณทประกอบดวยกระบวนเหตปจจย ซงมนษยเขาไปมสวนรวมดวยมลเหตจงใจทางความรสกนกคด ดงเชนกรณของไคยาร สถานการณระหวางเขาและคาหนเปนเพยงฉากทเขาสรางขนโดยมมลเหต จงใจ คอ ความโกรธแคนทเขามตอคาหน เนองจากเขารวาคาหนมสมพนธลบกบ “รศม” ภรรยาของเขา จงใชความรทางวทยาศาสตรทตนมเปนเครองมอแกแคนคาหน โดยหลกการสถานการณท ไคยารลวงใหคาหนหลงเชอ เปนการนาหลกการของอทปปจจยตาทวา มนษยเปนสวนหนงของธรรมชาต ยอมผลกดนปจจยอน ๆ ในธรรมชาตใหตอเนองสบทอดกนไป จนเกดผลอยางหนง ๆ ขน มาผสานกบหลกการเชงตรรกะและขอพสจนทนาเชอถอ โดยมอกศลจต คอ โทสะบงการการกระทา การกระทาของไคยารจงนาไปสความพนาศในชวตของตนเองและผอน กลาวคอ แมไคยารจะประสบความสาเรจในการแกแคนคาหน แตเขาเองกไดรบผลกระทบจากการกระทาของตนเชนกน อาท ชวตครอบครวและมตรภาพทลมสลาย สภาพจตใจทขนมวเศราหมองไมปลอดโปรง เปนตน ในแงนจะพบวา เจตจานงเสรทมกเลสเปนมลเหต ไมอาจมอบความสขอยางแทจรงใหแกมนษยได สาหรบ คาหน ตวละครหลกอกตวหนงของเรอง เขาเปนตวแทนของผทถกตรรกะ ตบตาใหไขวเขวจนทศนคตเปลยน จากเดมทเคยเชอมนในเจตจานงเสรไปเปนเชอมนชะตาลขต ตรรกะเปนสงทถกสรางขนได ขอเพยงมการหยบยกเชอมโยงความหมายใหดนาเชอถอและลอง

211

พสจนใหเหนได ยอมมแนวโนมวา ผเชอมนในตรรกะเปนทนเดมจะคลอยตามทกอยางทตรรกะ บงบอกวาจรง โดยธรรมชาตคนเราจะเชอในสงตนอยากเชออยแลว ยงไคยารจปมคาหนเรองสงประดษฐและรศม ยงทาใหเขาประมาทและหลงกลไคยารงายขน คาหนเชออยางสนทใจวาเครองมอของไคยารสามารถทานายอนาคตและมองยอนกลบไปในอดตไดจรง ๆ ทงหมดนเปน ตวแปรททาใหคาหนตกไปในหลมพรางทไคยารสรางขน คาหนถกจบในขอหาฆารศม ทงยงตองเจบใจเพราะเพงรวาถกไคยารหลอกลวงตงแตตน ผลทเกดขนกบคาหนสามารถพจารณาตามหลกกฎแหงกรรมไดวา คาหนเปนทกขเพราะจตทเปนอกศล นบแตตงการลกลอบมความสมพนธกบภรรยาของไคยาร ความหลงใหลในตรรกะจนขาดความไตรตรอง เรอยไปจนถงความคดทจะฆา ไคยารเพอแยงชงผลงาน จตใจทเปอนดวยกเลสทาใหการดาเนนชวตคาหนเตมไปดวยความ กระวนกระวายใจ ขาดสต ขาดอสระ และขาดมโนธรรมในการตดสนใจ คาหนจงเปนบคคลท ไมรเทาทนเหตปจจย ถกหลอก ถกครอบงางาย และไมอาจใชเจตจานงเสรของตนอยางมสตได สรปไดวา จากเรองเกมพระพรหม วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา เจตจานงเสรสมพนธกบเจตนาของผใช เปนเครองกาหนดการปฏบตทมนษยมตอโลกและตอมนษยดวยกนเอง ทงนมไดหมายความวา การเชอมนในเจตจานงเสรและรเหตปจจยจะทาใหมนษยสามารถควบคม บงการสถานการณทกอยางใหเปนไปดงใจทงหมด เนองจากมตวแปรอน ๆ ทอยนอกเหนอการควบคมของมนษย เจตจานงเสรจงเกยวพนกบกรรมและวบาก เชอมโยงเขาดวยความเปนเหตปจจย ผทปลอยใหชวตลองลอยไปตามยถากรรม ผทเชอมนในตนเองสดโตง และผทถกกเลสบงตา ลวนแตเปนผทไมอาจใชเจตจานงเสรของตนอยางสมบรณได ทงนไปเปนตามตรรกะวา กรรมทเกดจากเจตนาอนเปนกศลยอมกอใหเกดความปลอดโปรงโลงใจ กรรมทเกดจากอกศลทาใหเกด ความเศราหมอง ความหดห และความกระวนกระวายใจ เรองมนษยแชแขง นาเสนอแนวคดทแสดงใหเหนขอจากดของ เจตจานงเสร ซงไมอาจควบคมใหผลการกระทาใหเปนตามคาดการณได เรองเลาถง เกนน มาเกน มหาเศรษฐซงปวยเปนโรคมะเรงตบ เขาทาประกนกบบรษทอาฟเตอรไลฟ (AfterLife) เพราะตองการใชศาสตรแชแขงชบชวตใหฟนขนมาในโลกอนาคต โดยหวงวาในอนาคตเขาจะไดใชชวตทมความสขบนกองเงนกองทองกบภรรยาของเขา แตแลววนหนงเขากลบไดพบกบศพปรศนาซงมรปรางหนาตาเหมอนเขาทกประการ ปรศนาดงกลาวทาใหเขาพบความจรงวาโลกในอนาคตมใชโลกสวยงามอยางทเคยวาดฝนไว แตเตมไปหายนะทงสงคราม ระเบดปรมาณ สารกมมนตภาพรงส ธรรมชาตทแหงแลง แผนดนนาแขงและผคนทคอย ๆ ลมตายลง เขาพยายามเปลยนแปลงอนาคตดวยการเดนทางยอนกลบมายงอดตเพอยกเลกกรมธรรม ทวาเขายกเลกกรมธรรมไมทน ยงผลใหเขาถกปลกชพ

212

ขนมาอกครงในโลกใหมและตองเผชญหนากบตวแปรใหมทเลวรายกวาเดม ดงขอความตอนหนงทบรรยายถง เกนน มาเกน หลงจากถกปลกชพขนมาในศตวรรษท 23 ความวา

เขารสกลงโลดวบ พวกเขาไดเปลยนอนาคตสาเรจแลว! ผอานวยการสถาบนพมพชวตและตารวจคงบอกความจรงตอสาธารณชนในศตวรรษท 21 นาไปสโลกทดกวาเดมในศตวรรษท 23 แลวถาเปนเชนนน... “แลวภรรยาผม?”

“หลอนกถกปลกชพขนมาพรอมกบคณ ตามคาสงในกรมธรรมของพวกคณ” แนนอน พวกเขาคงแจงหลอนใหหลกเลยงอบตเหตครงนนใหสาเรจเชนกน... ชาวชวา “พวกคณโชคดมาก คณกบภรรยาเปนรายสดทายทเราปลกใหฟนคนชพ

จากการแชแขงเพราะ...” เขายม “เพราะเราเปนลกคารายใหญของอาฟเตอรไลฟ” ชาวชสนศรษะ “ไมใช เพราเราตองการประชากรมากทสดเทาทจะมากได เพอจะ

เรมตนใหม” “ผมไมเขาใจ คณหมายความวาอยางไร?” “โลกของเราเวลานมคนเหลออยเพยงนดเดยว ชาวโลกสวนใหญเสยชวตไป

หมดแลว” “แตคณบอกวาไมมสงครามโลก ไมมอาวธนวเคลยร...” “ถกแลว เราไมมอาวธนวเคลยร แตชาวโลกสวนใหญถกฆาตายดวยอาวธชนดใหม

ทไมใชอาวธนวเคลยร” “อาวธอะไร?” “มนพฒนามาจากนาโนเทคโนโลยกลางศตวรรษท 21 เชอกนวาสถาบนพมพชวต

ในสมยนนคนพบหนนาโนทางการแพทยจากทใดไมมใครร หนนาโนเหลานนกถกนาไปใชศกษาและพฒนาเปนอาวธชนดใหมทสามารถฆาศตรจากภายในรางกายโดย ไรรองรอย โชคไมดทหนนาโนสงหารเหลานนขยายพนธตวเองไดและแพรระบาดไป ทวโลก ฆาชาวโลกโดยไมเลอกฝายไปเกอบหมดโลก” (มนษยแชแขง, 2552, หนา 40-41)

213

จากขอความดงกลาวพบวา เกนน มาเกน เปนบคคลหนงทเชอมนวาตนมเจตจานงเสร เขาคดวาอดตเปนสงทเปลยนแปลงได ขอเพยงยกเลกปจจยอนไมพงประสงคในอดตเสย อนาคตยอมไดรบการแกไข ทวาการกระทาดงกลาวมเจตนาเฉพาะตน มผลกระทบเฉพาะสวน มไดคานงถงกระบวนวถแหงธรรมชาตโดยรวม จงทาใหการแกไขปญหาเปนไปอยางผด ๆ จนไดรบผลตอบแทนเปนความทกขความผดหวง โดยหลกการพทธปรชญาสามารถอธบายความทกขของ เกนน มาเกน ไดวาการกระทาของเขาเปนการมองโลกเฉพาะสวน มไดตระหนกถงกระบวนวถแหงเหตปจจยหรอหลก อทปปจจยตาทวา เมอสงนม สงนนจงม เมอสงนดบ สงนนจงดบ หมายความวา สงทงหลายสมพนธกนดวยเหตปจจย เปนกระบวนการเปลยนแปลงทสบเนองกนเปนสาย ในกระบวนการดงกลาวไมมสงใดสงหนงแยกเปนเอกเทศโดยเดดขาด หากเกดจากเปลยนแปลงแกปจจยใดปจจยหนง ยอมสงผลกระทบแกปจจยอน ๆ การแกไขปญหาของ เกนน มาเกน ทงการยดอายสงขารดวยวธการทางวทยาศาสตร หรอการพยายามกลบไปแกไขเหตการณในอดตลวนเปนการแกปญหาเฉพาะจด มไดคานงถงผลกระทบตอธรรมชาตหรอตอสงคมโดยรวม จงทาใหเกดผลภยจากการกระทาเฉพาะสวนเสยว เชน การฟนคนชพในโลกอนาคตไดสาเรจ มอายยาวนานและเจบปวยยากขน แตกลบตองทกขทรมานเพราะตองใชชวตทามกลางสภาวะสงคราม การยอนกลบไปอดตไดสาเรจ แตไมอาจยกเลกกรมธรรมได หนาซ ายงกลายเปนตนตอของหนยนตนาโนสงหารทคราชวตมนษยไปเกอบหมดโลก เปนตน การเผชญตวแปรทเหนอความคาดหมาย ซงสรางความทกขยงกวาเดม สะทอนวาแมมนษยจะมเสรภาพในการเลอกกระทา แตไมอาจควบคมผลแหงการกระทาหรอควบคมมใหความทกขเกดแกตนได เพราะผลกรรมจะไมปรากฏเดยว ๆ แตจะปรากฏในรปโครงขายแหงกระบวนเหตปจจย เมอเลอกกระทาสงใดลงไป จงควรยอมรบและรบผดชอบตอ ผลแหงการกระทานน ทงสงทอยในความคาดหมายและสงทอยเหนอความคาดหมาย สรปไดวา จากเรองมนษยแชแขง วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา เจตจานงเสรของมนษยเกยวพนกบเหตปจจย ทงนเพราะมนษยเปนเพยงสวนหนงของปจจยทสงผลกระทบสบเนองไปยงปจจยอน ๆ ทวาสงทเกดขนเนองจากการผลกดนปจจย มไดอยในขอบเขตทมนษยจะกาหนดไดทกอยาง ทงนเพราะมนษยไมสจะใสใจในกระบวนการและปจจยอน ๆ ทเกยวของกบการกระทา ความมดมวไมรเชนนทาใหมนษยจบตนชนปลายไมตด คดแตจะปรงแตงหนทางชวตใหสาเรจตามทตนตองการ ผลคอการกระทาอนฝนธรรมชาตเพราะความคดสดโตงท มงเพงเลงเฉพาะการกระทาของตนประการเดยว จนขาดการคานงถงตวการและสงแวดลอมอน ๆ ทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยง จตใจของมนษยทมกผนแปรไปตามอานาจของกเลส ซงเปนผลใหปจจยตาง ๆ มกสงผลใหเปนไปในราย

214

เรองเรองทเกดขนแลวในอนาคต นาเสนอเจตจานงเสรทถกใชเปนขออางเพอสนองความตองการของมนษย เรองเลาถงเดกชายชอ วรเวช ซงเดนทางมาจากอนาคตดวยปรารถนาจะยบย งการเกดของตนเอง วรเวช พบกบ วรวรรณ พอของเขา เขาใชการบอกเหตในอนาคตเพอพสจนวาตนเปนลกของ วรวรรณ จรง ๆ เมอ วรวรรณ เชอ วรเวช แสดงเจตจานงวาเขาไมตองการเกดมาบนโลกใบน อางวาโลกอนาคตนนไรความสข อธบายให วรวรรณ มองเหนวาสภาพสงคม ในโลกอนาคตเปนสงคมทนาหดหเพยงใด เชน เปนสงคมบรโภคนยมอยางเตมตว วทยาการและความคดของผคนหยดชะงก การคอรปชนเปนอนดบหนงของโลก ชองวางทางฐานะกวางขน ผคนมรสนยมสงขน จบจายสนคามากขน คณภาพชวตของผคนตกตาลง ทรพยากรและสภาพแวดลอมเสอมโทรม ฯลฯ วรวรรณ เชอมนในเจตจานงเสรของมนษยอยางมาก คลอยตามเหตผลของ วรเวช จงเกลยกลอมวาสนาภรรยาของตนใหยกเลกการทากฟตทนท ความวา

“เอาละ วาสนา พดตรง ๆ กคอ คณคดวามนเปนลางไมดหรอเปลาทเกดอาเพศตลอดเชาน ตงแตเครองมอทากฟตเสยสองรอบ พยาบาลบาดเจบ เหมอนกบสงศกดสทธไมอยากใหเดกเกดมาชวงน”

... “หมอสรรเสรญคะ ฉนเปลยนใจแลวคะ ฉนไมอยากทากฟตแลว...” “คณวาสนาพดถกจงหวะพอด ผมกกาลงจะบอกคณวาคณไมตองทากฟตแลว” “หมายความวายงไงคะ?” “เกดความผดพลาดเรองแฟมคนไข ผลตรวจเลอดของคณทผมดเมอเชาเปนของ

คนไขรายอน...” เขาขยบกระดาษในมอ “...สวนนเปนผลเลอดของคณมนบอกวาคณทากฟตไมได”

“ฉน... ไมเขาใจ” “คณวาสนา คณตงทองแลว! ผลเลอดบอกวาคณตงทองแลวโดยธรรมชาต ดงนน

จงไมตองทากฟตแลว ขอแสดงความยนดดวย” หลอนนงไปครหนง หนมามองผม นาตาคลอ “เปนอานาจสงศกดสทธจรง ๆ ดวย

ทบนดาลใหเครองมอพงไปสองรอบ เดกคนนมบญแน ๆ ...” (เรองทเกดขนแลวในอนาคต, 2554, หนา 149-150)

215

จากสถานการณดงกลาวแสดงใหเหนวา ในทายทสด วรเวช กไมอาจฝนความจรงได จดนสอวาเจตจานงเสรของมนษยมขอบเขตจากด แมมนษยจะมสทธเลอกทางเดนของตนเองและสามารถปรงแตงชวตของตนได กระนน การฝนธรรมชาต อาท การเปลยนแปลงอดต ยอมทาใหปจจยอนเปนผลจากการเลอกกระทาไปขดขวางกระบวนวถธรรมชาต กรรมเปนเรองของกระบวนเหตปจจยทมสมพนธเชอมโยงกนเปนทอด ๆ ไมมปจจยใดเปนอสระอยางเปนเอกเทศในกระบวนการดงกลาว การท วรเวช มองอยางแคบ ๆ คดเปลยนแปลงอดตของตนทง ๆ ทไมร เหตปจจย ยงผลใหการแกปญหาของเขา ผดไปจากกระบวนวถทควรจะเปน กระนน ผลทเกดขนจากเจตจานงเสรของเขา กมไดเปนไปตามประสงค เนองจากเหตปจจยจะดาเนนไปตามธรรมดาธรรมชาต ไมอยในวถทมนษยจะควบคมจดการได ทงนอาจพจารณาไดวา สาเหตท วรเวช มองไมเหนวาการกระทาของตนเปนการกระทาทผดทผดทาง เปนเพราะเขาคานงถงแตตณหาของตนเอง เพราะพจารณาวาชวตในโลกอนาคตไมเปนทนาชนชม ทกสงรอบตวเตมไปดวยเรองขดใจและไมสมอยาก จงอยากใหตนเอง พนไปจากโลกดงกลาวเสย ดวยคดวาในโลกหนาหรอในทอน ๆ จะทาใหเขามความสขยงกวาน ความอยากหรอตณหาของ วรเวช นมเคามลจากอวชชา เพราะ วรเวช ไมมองสงทงหลายตาม ความเปนจรง จงมองไมเหนกระบวนการแหงเหตปจจยทสมพนธตอเนองกน คดวาหากแกไขอดตได ตนกไมตองแบกรบความทกขทเผชญอย ดวยเหตน วรเวช จงตดสนใจทาตามความคดความตองการของตน เพราะมใจมงมนอยากพนทกข จนลมคดไปวาเขาเปนเพยงปจจยหนงในกระบวนวถแหงปจจย ซงประกอบขนเหตปจจยหลายประการประกอบกน ปจจยเหลานอยนอกเหนอการควบคมของมนษยและไมอาจเปลยนแปลงเฉพาะสวนใดสวนหนงได ดงนน ผลอนเกดจากการตดสนใจของ วรเวช จงไมอาจกอใหเกดผลอยางทเขาตองการได เรองนจงเปนการตอกย าวา แมมนษยจะมเจตจานงเสรอยางเตมท กไมอาจทาใหผลอนเกดจากเจตจานงเสรนนเปนไปตาม ความตองการของตนได สรปไดวา จากเรองเรองทเกดขนแลวในอนาคต วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยไมอาจควบคมปจจยอนเกดจากการเลอกกระทาของตนได เจตจานงเสรเปนสทธในการเลอกปรงแตงชวตอยางมขอบเขต ขอบเขตประการหนงคอเหตปจจยสมพนธระหวางอดต ปจจบน และอนาคต กรรมในอดตสงผลตอการมอยของเหตปจจยในปจจบน กรรมในปจจบนสงผลตอการมอยของอนาคต กรรมตางวาระ ตางชวงเวลาตางเปนเหตเปนผลตอกนและกน การไมยอมรบตอสภาพชวตในปจจบนแลวผลกภาระใหอดตและอนาคต จงเปนการมองโลกอยางผด ๆ การจอมจมอยกบอดตหรอนงรอเฝาฝนถงอนาคตไมอาจชวยใหมนษยมความสข ทวากรรมในปจจบนขณะตางหากทผลกดนใหชวตของมนษยมสขขนหรอทกขลง

216

เรองอฏฐสตรา เสนอแนวคดทแสดงใหเหนวาเจตจานงเสรเปนสงทผกพนกบกรรม เมอใดกตามทตดสนใจเลอกแลว ผตดสนใจตองยอมรบผลแหงการกระทาทเกดขนในทกทางเลอกตางมปญหา ไมมทางใดทมนษยจะมความสขโดยสมบรณ เรองเลาถง ‚เขา‛ นกคณตศาสตรทเดนทางไปยงมมหนงของทะเลทรายบนแผนดนจน เพอไขปรศนาของหองในสสานทนกโบราณคดขดคนพบ หลงจากใชความคดขบคดพจารณาอยางหนกทาให “เขา” สบสนและฟงซาน ในชวงเวลาดงกลาวนเองท “เขา” นกยอนไปถงเหตการณในอดตหลายชวงทมผลตอชวตของเขา อดตชวงหนงท “เขา” มกนกถงโดยเฉพาะชวงหลง ๆ ของเรอง คอ ชวงเวลาทเขาไดพบกบอาจารยซซก ซงสอนเขาหลายเรอง โดยเฉพาะปรชญาในการดาเนนชวตและการมองโลกแบบเตา ดงบทสนทนาในตอนหนงระหวางอาจารยซซกกบเขาเกยวกบเปาหมายในชวตของมนษย ความวา

“เธอรกคณตศาสตรบรสทธ แตความสามารถทางคณตศาสตรของเธอมาอยางธรรมชาต ดจนเธอไมควรเปนนกคณตศาสตรอยางเดยว แตควรไปใหสดทาง เธอเคยถามตวเองไหมวา เธอชอบอะไรในชวต และอยากจะทาอะไรในชวต?”

“ผมไมร” “คนจานวนมากผานชวตไปจนใกลตายกยงตอบคาถามนไมได แตนนกไมใชเรอง

ไมด แตละคนยอมมหนทางทเขาเลอกเอง แตสกครงหนงในชวตเรากควรมองใหลกเขาไปภายในตวตนของเรา ถามตวเองวาเปนใคร มาทาอะไรบนโลกใบน บางทเราอาจพบเสนทางทเราไมเคยเหนมากอน และไมมทางเหนหากไมสารวจตวเอง ฉนเคยเปนคนหนมเชนเธอ แตเพยงชวแวบเดยวเทานน ฉนกกลายเปนไมใกลฝงในเวลาน แตฉนดใจทฉนไดทาสงทฉนอยากทา มาถงวยน ฉนกบอกเธอไดเตมปากวา ความหมายของชวตเกดมาจากเราเอง ไมใชชะตากรรม ความหมายของชวตมไดเกดจากการคนหา แตอยทการ ลงมอทา”

(อฏฐสตรา, 2552, หนา 81) จากคาพดของอาจารยซซกดงกลาว เปนการสอนให “เขา” ตระหนกวามนษยเรามกมองหาสงทอยไกลตวมากกวาสงใกลตว บางคนเทยวเสาะหาปจจยภายนอกจนหลงลมตวตนภายใน บางคนเฝารอโชคชะตาโดยไมเคยลงมอทาอะไรเพอตนเอง บางคนไมเคยพบความตองการของตนเองจรง ๆ หรอบางคนกไมเคยแมแตจะตงคาถามเกยวกบความหมายในการมชวตของตนเอง ทงหมดนสอวามนษยมชวตอยเพอแสวงหาความสข ทวาการแสวงหาความสขนนมกเปนไปอยางขาดพรอง นนเพราะมองไมเหนความจรงและไมยอมรบวา ชวตของมนษยประกอบดวยเหตปจจย

217

จานวนมากทไมอาจเปนไปตามความคาดหวง หากพจารณาเรองราวทงหมด จะพบวาความทกขของ “เขา” ลวนเปนไปเพราะความคาดหวง ความคาดหวงทาให “เขา” ดนรนอยากไปใหพนจากสภาพทเปนอย ทงการหมกมนอยทฤษฎทางฟสกสและคณตศาสตร หรอความคาดหวงทมตอบคคลรอบขาง โดยมงหวงใหบคคลเหลานทดแทนครอบครวทหายไป ความคาดหวงเหลานทาให “เขา” เปนทกข เมอสงตาง ๆ ไมเปนไปตามความคาดหวง คาพดของอาจารยซซกเปนสงหนงทสะกดใจให “เขา” ตระหนกถงเจตจานงเสรของตน ทงนเพราะ “เขา” ไมเคยใชเจตจานงเสรจรง ๆ เลย ไดแตฝากความหวงไวโชคชะตาอยางลม ๆ แลง ๆ กระทง “เขา” ไดนงเครองขามมตไปดโลกทางเลอกดวยตนเอง พบวาโลกทางเลอกเหลานตางมปญหาตามเหตปจจยของแตละเสนทาง ในตอนนเอง “เขา” ตดสนใจใชเจตจานงเสรของตน ดงขอความตอไปน

เขาสามารถหนไปจากโลกทไมนาอยใบนได แตเพออะไร? ชวตไมวาในจกรวาลใดกมปญหาของมน เขาไมอาจหนจากจกรวาลหนงไปยงอกจกรวาลไดตลอดกาล...

อาจมเหตผลบางอยางทกาหนดใหเขามาอย ณ สถานทน ในเวลาน ไมใชเพอใหเขาเลอกทางหน แตเพอใหเขาเลอกเปลยนแปลง

เปลยนแปลงอะไร?... เขามองเครองมอนนอยางพนจ นานเทานานเขาระบายลมหายใจยาว เขามองออก

แลววาจะทาอยางไร เขารวาเขาสามารถปรบเครองมอชนนใหดขนอกขนหนง ทาใหมนทาหนาทมากกวาเครองขามมต ดวยการปรบตวเลขบางตว บางสมการ มนกสามารถเปลยนรายละเอยดในมต!

วบหนงเขาอดนกไมได เปนไปไดหรอไมทกษตรยฝซทรงเปลยนแปลงมากกวาการวางไตรลกษณเปนทรงกลม เพอควบคมโลก?...

เขานงไปนาน ในทสดกลงมอปรบคาสมการ เครองจกรเดนอกครงหนง... ทรงกลมไทจถหยดหมนนานแลว หองนนจมในความเงยบ บดน หลายปหลงจากชวตวนเดกทเจบปวด หลายปหลงจากมายาตาย เขาเพงเปน

อสระ เขาใจรหสแหงฟา หลดพนจากความรสกผดทหลอนเขามานาน (อฏฐสตรา, 2552, หนา 224-225)

เหตการณดงกลาวถอเปนครงแรกท “เขา” ใชเจตจานงเสรเพอตนเองอยางแทจรง “เขา” ตระหนกดวาทกหนทางเลอกมปญหา แตละหนทางเลอก “เขา” ตองเผชญกบ ตวแปรใหม ๆ เสมอ ความทกขของ “เขา” อาจไมหมดสนไป การท “เขา” ตดสนใจอยในโลกทางเลอกทมแต

218

สตรเพศ เปนการเลอกดวยเจตนาอยากเปลยนแปลงตนเองของ “เขา” การเปลยนแปลงครงนไมใชแคเพศ แตเปนการท “เขา” เลอกปลอยวางจากสงทตนยดมนถอมนอยท งอดต ผหญงทเขารก และอตตาของตนเอง สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยม เจตจานงเสร ในสถานการณหนง ๆ มนษยยอมมทางเลอกเสมอ อยางนอยคอ เลอกทจะกระทาหรอไมกระทาสงใดสงหนง ทวาในหลายครง มนษยกลบไมใชเจตจานงเสรของตนเอง เชน มความนกรในศกยภาพแตไมคดลงมอทา การรอคอยอยางไรเปาหมาย การวางเปาหมายผดพลาดเพราะมอวชชาบดบง เปนตน ความคดเชนนนาไปสความหลงผดหรอการยดมนถอมนในอตตา ทาใหมนษยเราเปนทกขมากกวาทควรจะเปน ดงนน ในการใชเจตจานงเสรแตละครง มนษยควรเขาใจวาความเปลยนแปลงหรอเหตการณทไมเปนไปตามความคาดหวงเกดขนไดเสมอ การยอมรบความจรงและรจกปลอยวางสงทยดมนถอมน จะเปนสวนหนงทชวยใหมนษยรบมอกบความทกขความพลาดหวงทตองเผชญไดอยางมสตยงขน เพอใหผอานมองเหนภาพรวมการวเคราะหแนวคดทางอภปรชญาทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาของ วนทร เลยววารณ ผวจยไดสรปแนวคดดงกลาวเปนตาราง ดงน

219

ตารางท 1 สรปแนวคดทางอภปรชญาทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาของ วนทร เลยววารณ

ล าดบท

แนวคด

แนวคดอภปรชญา

เรอง

ธรรมชาตของโลก ธรรมชาตของมนษย รงสรรค วทยา

จกรวาลวทยา

ธาตแท ของมนษย

วญญาณ หรอจต

เจตจ านงเสร

1 แนวคดวาดวยกาเนดจกรวาลทสมพนธกบไตรลกษณและความเปนเหตปจจยสมพนธของจกรวาล

- - - - 1. เยนฉานาคางยอยฯ 2. อฏฐสตรา

2 แนวคดวาดวยโครงสรางของจกรวาลทมลกษณะเปนเครอขายแหงเหตปจจยสมพนธขนาดใหญและมความไมเทยงเปนธรรมชาต

- - - - 1. อฏฐสตรา

3 แนวคดวาดวยโครงสรางของจกรวาลทมมนษยเปนสวนหนงแหงกระบวนเหตปจจยและการกระทาของมนษย ทเปนเหตแหงความเสอมของสรรพสงในจกรวาล

- - - - 1. ปฐมภพ

4 แนวคดทวาดวยธรรมชาตของมนษยซงเปนการประชมปรงแตงของขนธ 5

- - - - 1. ภพสดทาย

5 แนวคดทวาดวยความ ไมเทยงแหงอารมณความรสกและกายสงขารของมนษย

- - - - 1. ภพสดทาย

6 แนวคดวาดวยความไมเทยงแหงชวตและสรรพสงรอบตวของมนษย

- - - - 1. บางกะโพง

7 แนวคดทวาดวยความทกขทางใจ เนองจากความยดมนถอมนในอตตาของมนษย

- - - - 1. กหลาบสแดงและเทยวบนสดทาย

220

ตารางท 1 (ตอ)

ล าดบท

แนวคด

แนวคดอภปรชญา

เรอง

ธรรมชาตของโลก ธรรมชาตของมนษย รงสรรค วทยา

จกรวาลวทยา

ธาตแท ของมนษย

วญญาณ หรอจต

เจตจ านงเสร

8 แนวคดทวาดวยความทกขทางใจ เนองจากความยดมนถอมนในตณหาของมนษย

- - - - 1. ยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบ แอบเอย

9 แนวคดทวาดวยความทกขทางใจ เนองจากความยดมนถอมนในอดตและความรสกผดทมตอผอนของมนษย

- - - - 1. ผเสอกบ ดอกไมไฟ

10 แนวคดทวาดวยความทกขทางใจ เนองจากโมหะหรอความไมรแจงเหนจรงในชวตของมนษย

- - - - 1. เดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว

11 แนวคดทวาดวยความทกขของสงขารทเกดตามกระบวนการธรรมชาต

- - - - 1. ภพสดทาย

12 แนวคดทวาดวยความทกขของสงขารทเกดจากนามอของมนษย

- - - - 1. ปฐมภพ 2. เดกสองโลก 3. ทวรสยาม 4001 4. มนษยแชแขง 5. โฆษณา 2201

13 แนวคดทวาดวยความทกขเนองดวยความผนแปรของความหมายทผกตดกบอามส

- - - - 1. 7020: โลกแหงความสข

14 แนวคดวาดวยความทกขเนองดวยความผนแปรแหงปรมาณของอามส

- - - - 1. เรองนทานหงหอย

15 แนวคดวาดวยความทกขเนองดวยความผนแปรทางความรสกของมนษยทมตออามส

- - - - 1. บรโภคนยม

221

ตารางท 1 (ตอ)

ล าดบท

แนวคด

แนวคดอภปรชญา

เรอง

ธรรมชาตของโลก ธรรมชาตของมนษย รงสรรค วทยา

จกรวาลวทยา

ธาตแท ของมนษย

วญญาณ หรอจต

เจตจ านงเสร

16 แนวคดวาดวยความไรตวตนของสรรพสงและชวตของมนษย

- - - - 1. อฏฐสตรา

17 แนวคดทวาดวยสภาพจตอนไมเทยงแท เนองจาก การขบเคยวระหวางกเลสและมโนธรรมในจตใจของมนษย

- - - - 1. สงคราม นรนดร

18 แนวคดวาดวยจตทถกโทสะบบคน ยงผลใหสภาพจตมอาการดนรนกวดแกวง หามยาก รกษายาก

- - - - 1. จตสรยะ

19 แนวคดทวาดวยธรรมชาตของจตทเกดดบดวยเหตปจจย หาความเทยงแทมได

- - - - 1. ภพสดทาย

20 แนวคดทวาดวยจตทผกตดอยกบอปาทานและอวชชา ยงผลใหมนษยไมอาจเขาถงความจรงหรอพนไปจากความทกขทมอยได

- - - - 1. อฏฐสตรา

21 แนวคดทวาดวยเจตจานงเสรซงถกจากดดวยเหตปจจยและกฎแหงกรรม

- - - - 1. กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย 2. เกมพระพรหม 3. มนษยแชแขง 4. เรองทเกดขนแลวในอนาคต 5. อฏฐสตรา

222

จากตารางท 1 พบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดทางอภปรชญาทแสดงทศนะ เชงพทธปรชญาทงสน 21 แนวคด แบงเปน 2 กลม ไดแก แนวคดเกยวกบธรรมชาตของโลก พบทงสน 3 แนวคด และแนวคดทเกยวกบธรรมชาตของมนษย พบทงสน 18 แนวคด แนวคดทพบมากทสด คอ แนวคดเกยวกบธรรมชาตของมนษย ประกอบดวยแนวคดวาดวยเรองธาตแทของมนษย 13 แนวคด แนวคดวาดวยวญญาณหรอจตของมนษย 4 แนวคด และแนวคดวาดวย เจตจานงเสรของมนษย 1 แนวคด สาหรบแนวคดเกยวกบธรรมชาตของโลกซงพบนอยกวาแนวคดเกยวกบธรรมชาตของโลก ประกอบดวยแนวคดทางจกรวาลวทยา 2 แนวคด และแนวคดทาง รงสรรควทยา 1 แนวคด

แนวคดทางจรยศาสตร

หากพจารณาแนวคดในนยายวทยาศาสตร พบวาแนวคดมกแปรไปตามทศนะและนาเสยงของนกเขยนทมวทยาศาสตร โดยปกตอาจแบงเปน 2 ลกษณะใหญ ๆ ไดแก กลมทมองวทยาศาสตรเชงบวก คอ กลมประนประนอมทมองวทยาศาสตรในแงด มกสรางเนอหาโดยกลาวถงสงประดษฐลาสมย ชนชมในศกยภาพทางเทคโนโลย ระบบคด ทฤษฎใหม ๆ ทางวทยาศาสตร หรอวาดฝนถงโลกอนาคตอนสวยงาม กลมทสอง ไดแก กลมทมองวทยาศาสตรเชงลบ ประกอบดวย 2 กลมยอย คอ กลมทแสดงทาทตอตานวทยาศาสตรอยางตรงไปตรงมาและกลมเสยดสลอเลยนทเลนทจรง ทงสองกลมเนนการเสนอเนอหาเชงลบ เชน ใหภาพความขดแยงระหวางมนษยและผลพวงของวทยาศาสตร นาเสนอวกฤตการณอนสบเนองจากความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรในลกษณะตาง ๆ ตลอดจนนาเสนอเรองในเชงสญลกษณเพอวพากษเสยดสวทยาศาสตร เปนตน แนวคดทง 2 ลกษณะดงกลาว สอถงบทบาทของนยายวทยาศาสตรในฐานะชองทางทแสดงความคดตอสงคม ดวยเรองราวทสามารถนาเสนอความสมพนธและความขดแยงไดหลากหลาย ทงระหวางมนษยกบมนษยดวยกน มนษยกบสงมชวตในโลกอน มนษยกบสงตาง ๆ อนเปนผลพวงทางวทยาศาสตร ตลอดจนมนษยกบโลกภายในจตใจของมนษยเอง การจาลองสงคมมนษยไวในโลกสมมต ขณะทตวละครยงคงมความรก โลภ โกรธ หลงในแบบมนษยนเปนวตถดบทเออตอการนาเสนอแนวคดในเชงวพากษวจารณในรปลกษณของนยายวทยาศาสตร อยางไรกตาม หากกลาวถงบทบาทในเชงวพากษวจารณมนษยหรอสงคมของมนษย พบวามนยายวทยาศาสตรจานวนมากทเลอกนาเสนอภาพหายนะในลกษณะตาง ๆ เชน วาระสดทายของโลก โลกอนาคตทหมนหมอง ความทารณโหดรายของสงคราม ความไรปราณ ความโลภและความเหนแกตวของผคน เปนตน ลกษณะดงกลาวสอถงความทกขมนษยอนเปนผลพวงจากการใชเทคโนโลยอยางขาดสต

223

หรอความลมหลงในอานาจของวทยาศาสตรจนมองไมเหนความจรง ชยวฒน คประตกล (2548, หนา 66) อธบายถงความสนใจของผอานตองานในลกษณะนวา “... โดยธรรมชาตพนฐาน มนษยยอมสนใจความอยรอดของตนและมนษยชาต ดงนนสงทจะเขาใกลจตใจมนษยไดมากทสด กคอเรองเกยวกบความอยรอดทงของตนเองและของมนษยชาต” แมการนาเสนอนยายวทยาศาสตรในลกษณะดงกลาวจะเปนทนยม แตนานวนเขายอมกลายเปนความซ าซากจาเจ นกเขยนจานวนหนงจงเลอกสรางความแปลกใหมดวยสอดแทรกแนวคดทางจรยศาสตรลงไปในโครงเรองแบบเดม กลาวคอ นานยายวทยาศาสตรซงมน าเสยงวพากษวจารณการกระทาของมนษยและสงคมของมนษยทมอยเดม มาขบเนนดวยแนวคดทาง จรยศาสตรซงวาดวยการวพากษพฤตกรรม การกระทา และเปาหมายในชวตของมนษย ทงนเพราะจดททาใหนยายวทยาศาสตรมความนาสนใจและตนเตนเราใจ คอ ความขดแยงในเรอง ซงมาจากการกระทา พฤตกรรมและความนกคดของตวละครอนทบซอนกบพนททางความคดของจรยศาสตร เชน การพจารณาวาการกระทาอยางไรด อยางไรชว อะไรคอคณคาทแทจรงระหวางวตถกบจตใจ เปาหมายแทจรงของชวตคออะไร เปนตน จงกลาวไดวาแนวคด ทางจรยศาสตรเออตอการสรางปมขดแยงในนยายวทยาศาสตร การหยบโยงประเดนทางจรยศาสตรเพอไถถามถงคณคาทางจรยธรรมของมนษยภายใตสงคมทเตมไปดวยความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยจงเกดขน เพอใหผอานมองเหนสจธรรม มองเหนความบกพรองของตนเอง และกลบมาตงคาถามตอความหมายของการมชวตอกครง วนทร เลยววารณ เปนบคคลหนงทนาแนวคดทางจรยศาสตรเชงพทธปรชญามาถายทอดผานนยายวทยาศาสตร เพอชใหเหนวาความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรไมวาจะสงขนเพยงใดกมไดชวยใหมนษยพนจากสจธรรมของธรรมชาตไปได ไมวาบนโลกมนษยหรอพนทใดในจกรวาลทไกลเกนความคดฝนของมนษย หลกธรรมของพระพทธศาสนายงคงเออไปถงและยงคงใชไดเสมอไมวาชวงเวลาใด ทวามนษยไมวายคสมยยงคงกระทาในสงเดยวกนดจเดม คอ การแสวงหาความสขอยางมดบอดและกอบโกยทกสงทขวางหนาดวยกเลสตณหา เรองในกลมนจงมกเปดเผยดานมดมน เชดชดานสวางของมนษย ตงคาถามตอความเปลยนแปลงและความหมายแหงการกระทาของมนษย ทงนผวจยพบแนวคดทางจรยศาสตรทงสน 17 แนวคด แบงเปนแนวคด 3 แนวคดยอย ไดแก เกณฑการตดสนคาทางจรยะ คาหรอคณคา และอดมคตของชวต ดงตอไปน 1. เกณฑการตดสนคาทางจรยะ ไดแก แนวคดทวาดวยการประเมนคาพฤตกรรมหรอการกระทาของมนษย ตลอดจนอภปรายถงมาตรการและกฎเกณฑทใชในการตดสนคาหรอประเมนคาวาพฤตกรรมของมนษยมคณคาหรอสมเหตสมผลเพยงใด จากการศกษาพบวา นยายวทยาศาสตรกลมนนาเสนอแนวคดสาคญ 2 ประการ ไดแก

224

ประการแรก คอ การประเมนคาทางจรยธรรมของบคคลไมอาจวดไดจากปจจยภายนอก เชน ภาพลกษณภายนอก หลกฐาน ทฤษฎ ความเชอทางสงคม ฯลฯ เพราะสงเหลานมความหมายทเลอนไหลไมแนนอนขนอยกบการใหความหมายของแตละบคคล ดงนน การประเมนคาหรอตดสนความดหรอความชวของมนษยจงควรดทปจจยภายใน คอ ดทจตใจหรอเจตนาเปนสาคญ การทาดคอการกระทาทเกดจากกศลมล คอ ปราศจากความโลภ (โลภะ) ความโกรธ (โมหะ) และความหลง (โมหะ) สวนการทาชวคอการกระทาทเกดจากอกศลมล คอ การกระทาทเกดจากความโลภ ความโกรธ และความหลง การทาดและทาชวเปนเรองของจตใจโดยตรง คอ เมอกระทาแลวจะสงผลตอจตใจทนท การทาดยอมสงผลใหใจผกระทามจตบรสทธผองใส ปลอดโปรงและเปนอสระ สวนการทาชวจะทาใหใจขนมว เศราหมอง ตดของคบแคบและกระวนกระวายใจ ประการทสอง คอ ความดความชวจะสมพนธกบการกระทาของมนษยเสมอไป ไมมสงประดษฐหรอวตถชนดใดทดหรอไมดดวยตนเอง จนกวาเมอใดกตาม มนษยนาสงนน ๆ มาประกอบกบการกระทาบางอยางของตน จงจะเกดเปนความดหรอความชวขน สงทนาสงเกตสาหรบนยายวทยาศาสตรทแสดงแนวคดดงกลาว คอ เนอหาของเรองจะแสดงใหเหนการกระทาอนเปนอกศลของมนษยมากกวากศล ทงนเปนเพราะเนอเรองสวนใหญของนยายวทยาศาสตรเปนไปเพอวพากษวจารณการกระทาอนบกพรองของมนษย ชใหเหนวามนษยเปนเหตแหงทกขของตนเอง ความรและสงประดษฐทางวทยาศาสตรเปนเพยงเครองมอทมนษยนามาใชเพอสนองความตองการของตนเอง ความดและความชวจงมใชทตวเครองมอหรอระบบคดทางวทยาศาสตร แตเปนมนษยผใช กฎศลธรรมจงเปนสงทถกสนคลอนไดงายเพราะเปนเพยง สงสมมตทมนษยตราขนเพอใชควบคมสงคม มใชความจรงแท และมนษยเองกมกตกเปนทาสของกเลสตณหา จงคอยหาชองทางหลบเลยงบดเบอนคาทางศลธรรมใหโนมเอยงไปตามทางทตนปรารถนา ยงเปนผทมอานาจทางเศรษฐกจและสงคม เชน นกธรกจ นกการเมอง นายแพทย เปนตน ยงสบโอกาสทหาชองทางสนองตณหาไดมากขน ทนาสงเกตคอคนกลมนมกยดถอความคดเหนของตนเปนใหญ ทงยงพยายามผลกดนตรรกะของตนเองใหกลายเปนตรรกะของโลก สรางความชอบธรรมดวยการอางวาสงทตนกระทานนเปนไปเพอประโยชนของสวนรวม แตความจรงแลวมประโยชนสวนตนแฝงเรนอยท งสน สวนผถกกระทาหรอผทตกเปนเปาหมายในการแสวงหาผลประโยชนกคอ มนษยปถชนทวไปในสงคมซงใชชวตในระบบทนนยมหรอดารงชพอยอยาง มดบอดเลอนลอย ของแวะตดอยกบการเสพเสวยเลกนอยในชวตประจาวน จนมกมองไมเหนภาพลวงทกลมผมอานาจสรางขน นอกจากนยงรวมถงกลม “คนชายขอบ” หรอคนแปลกแยกในสงคมซงในทนแทนดวยคนทมอานาจจตพเศษ ไดแก มนษยเชอโรค และมนษยจตสรยะ ทงยงหมายรวมถง คนธรรมดาทถกผลกภาระหรอถกสถานการณผลกดนใหทาหนาทสาคญ โดยมความเปน

225

ความตายของบคคลใกลชดหรอมผลประโยชนของมหาชนเปนเดมพน ไดแก กลมลกเรอของยานเอนเตอรไพรซ 18 ในเรองราตรดาวกระพรบ กลมคนชายขอบทถกจากดสทธใหกลายเปนคนไรเสยงในสงคมเหลาน หากมความสามารถหรอมประโยชนกจะถกกลมผมอานาจใชเปนเครองมอเพอแสวงหาผลประโยชน ทงหมดนลวนสอวามนษยเปนทงผสรางและทาลายกฎเกณฑทางศลธรรม กฎทางศลธรรมทมนษยตราขนจงไมอาจใชไดทกกรณ เพราะเปนสงสมมตจงใหคา ไมแนนอน ดงนน เมอใดทตองตดสนประเมนคาแหงการกระทาของมนษย จงควรพจารณาทเจตนาและถอเอาสภาพจตในการกระทาเปนเกณฑตดสน เพราะกอใหผลในทนททไดกระทากรรมเสรจสนลงไป ผวจยพบนยายวทยาศาสตรทนาเสนอแนวคดวาดวยเกณฑการตดสนคาจรยะ 7 เรอง ไดแก 1. เรองราตรดาวกระพรบ 2. เรองคนเสเพล 3. เรองโปรเจคท: เทเลสตาร 4. เรองครรภปรศนา 5. เรองหางจงจก 6. เรองอนทนปรมาณสยาม และ 7. เรองมนษยเชอโรค ทงนเมอวเคราะหพบวานยายทง 7 เรองดงกลาว สอถงแนวคดเชงปรชญา 2 แนวคด กลาวคอ แนวคดแรกเสนอวาการประเมนคาทางจรยะไมอาจชวดไดจากภาพลกษณภายนอก หลกฐาน ทฤษฎ หรอความเชอทางสงคม หากวดไดจากเจตนาของผกระทาเปนสาคญ และแนวคดทสองซงเสนอวา ไมมวตถใดดหรอชวรายดวยตนเอง นอกเสยจากมนษยจะนามนมาประกอบกบการกระทาบางอยางของตน ทงน รายละเอยดของนยายทง 7 เรองม ดงน เรองราตรดาวกระพรบ นาเสนอเกณฑตดสนคาทางจรยะทสมพนธกบเจตนาและสภาพจตใจเมอกระทาของมนษย เรองนเปนเรองราวของเจาหนาทของยานเอนเตอรไพรซ 18 จานวน 5 คนซงยอมเสยสละชวตเพอรกษาโลก เหตการณเรมตนเมอบรรดาสมาชกยานกาลงเดนทางกลบโลกหลงเสรจภารกจ นกบนคนหนงของยานพบอกกาบาตสดาขนาดใหญกาลงพงตรงเขาหาโลก พวกเขาจงแจงเหตดวนแกเจาหนาทบนโลกทนท ฝายความมนคงออกคาสงใหพวกเขาหยดย งอกกาบาตดงกลาวดวยขปนาวธ ทวาไมเปนผล เพราะการคอรปชนอาวธของฝายความมนคง คณะกอนทาใหเครองยงไรประสทธภาพ ทายทสดพวกเขาไดรบการขอรองแกมบงคบใหใชวธการขบยานพงชนอกกาบาต (Kamikaze) เพอใหแรงระเบดเปลยนทศของอกกาบาตใหเบนไปจากโลก พวกเขาตดสนใจทาภารกจดงกลาว เพราะไมอยากใหบคคลทพวกเขารกเสยชวต ในชวงวาระสดทายงานเลยงอาลาเลก ๆ กเกดขน สมาชกทกคนพรอมใจแบงปนประสบการณชวตรวมกน ดงความตอนหนงทสมาชกในยานแสดงความเหนตอเพลงกลอมเดกของเลวนความวา

226

“Twinkle, Twinkle, little star, How I wonder what you are. Up above the world so high, Like a diamond in the sky. Twinkle, twinkle, little star, How I wonder what you are,” เสยงหาวทรองเพลงกลอมนอนใหบรรยากาศอบอนอยางประหลาด ชายทงหมดนง

ซมไป เมยพมพาเบา ๆ วา “เปนเพลงทไพเราะมาก” “เปนเพลงเกาทมอายสองรอยป นาเสยดายทผมไมมโอกาสรองเพลงนใหลกสาวผม

ฟง” นาเสยงเรยบ ๆ ไมมอารมณ แตมนแฝงดวยความเจบปวด เขาตดสนเขารวมเปนคนสดทาย ไมไดหมายความวาเขาไมเหนดวยกบปฏบตการน ตรงกนขาม ทกคนเชอวาเขาจะเปนคนแรกทยนยอมใชชวตตนเองแลกกบความตองการเหนลกสาวของเขาบนโลกใหมชวตตอไป

ชวตทเขาชวยหนงชวตหรอหลายลานชวตมอะไรทแตกตางกน? (ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 64-65)

จากขอความดงกลาวพบวา ถอยคาในตอนทายเปนคาถามท วนทร เลยววารณ ทงไวใหผอานขบคด นนคอ “ชวตมนษยแตละชวตนนแตกตางกนทใด?” และ “ชวตมนษยกลมนอยบนยานเอนเตอรไพรซ 18 มคณคานอยกวาชวตมนษยหลายลานชวตบนโลกจรงหรอ?” คาถามดงกลาวมงใหผอานหนมาพจารณาถงความหมายและคณคาของมชวต พรอม ๆ กบแสดงใหเหนวา ชวตทกชวตไมวาจานวนมากหรอนอยลวนตกอยใตกฎธรรมชาต หรอทพทธปรชญา เรยกวา กฎไตรลกษณเหมอนกน ทงนจดสาคญทแสดงวากฎไตรลกษณแฝงเรนอยในเรองม 2 ประการ ประการแรก คอ ฉากงานเลยงอาลาซง วนทร เลยววารณ จงใจนาสงทดขดแยงกนมาเขาคกนเพอสอความหมาย ไดแก “งานเลยง” และ “ความตาย” งานเลยงใหบรรยากาศแหงการเฉลมฉลอง ตอนรบ รนเรงยนด สอนยยะถงความสข สวนความตายใหบรรยากาศชวนสลดหดห โศกเศรา ทกขระทมสอนยยะถงความทกข ทวาความขดแยงดงกลาวกลบเหมอนกนดวยสจธรรม กลาวคอ “งานเลยง” และ “ความตาย” ตางตกอยภายใตหลกอนจจงเชนเดยวกน ไมมงานเลยงใดทไมมวนเลกรา และไมมมนษยคนใดหลกพนความตาย เพราะฉะนน งานเลยงอาลากอนตายจงมนยยะแหงการปลดสงเวชและละอตตาของตวละครแตละตว จดสาคญประการทสอง คอ การแบงเนอเรองออกเปนตอน ยอย ๆ 3 ตอน ตามอารมณหลกทง 3 ประการของมนษย ไดแก ความกลว ความโลภ และความรก อารมณทง 3 เปนสงทมนษยปถชนมรวมกน ในแตละตอนจะคอย ๆ เผยใหผอานเหนวาตวละครมนษยทกตวในเรองนลวนตกอยใตอารมณดงกลาว ไมวาจะเปนมนษยทอยบนโลกหรอมนษยบน

227

ยานอวกาศ จดสงเกตทงสองประการดงกลาวสอวา มนษยมคาเทาเทยมกนทงในแงอารมณความรสกและจดจบในบนปลายของชวต แมมนษยมธรรมชาตทเหมอนกนดงกลาว กระนน วนทร เลยววารณ ไดชใหเหนวาคณคาแหงการกระทาเปนสงททาใหมนษยแตละคนแตกตางกน โดยหากพจารณาใหดจะพบวา ตวละครในเรองนแบงเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ มนษยนอกโลก (ตวละครในยาน) และมนษยบนโลก แมวาตวละครทงสองกลมจะเปนมนษยเหมอนกน แตการกระทาของมนษยทงสองกลมนกลบแตกตางกนอยางสนเชง ระหวางทเกดเหตการณอกกาบาตกาลงพงเขาชนโลก ตวละครทอยบนโลกในทนมตวละคร 3 ตวเปนตวแทน คอ เสนาธการฝายความมนคง อาจารยมหาวทยาลยความมนคงโลก และประธานฝายความมนคง ตวละครทงสามสอถงบคคลทยดมนในอตตาอยางแรงกลา ขณะทผคนบนยานเลอกละวางอตตาและเสยสละตนเองเพอคนหมมาก ภายในชวขามคน จากกลมบคคลทเคยมความสาคญตอโลก นกบนบนยานเอนเตอรไพรซ 18 ถกลดสภาพใหกลายเปน “คนชายขอบ” ทถกจากดสทธใหกลายเปนคนไรเสยงในสงคม สงทพวกเขาตองทาคอสงทสงคมคาดหวง อยางไรกตาม ทกคนบนยานมไดเสยสละเพราะความจาใจ การกระทาของพวกเขาเกดจากการตดสนใจรวมกน แมจะมแรงบบคนจากภายนอก แตคนกลมนมมโนธรรมเพยงพอทจะเลอกทาในสงถกตอง พวกเขาทงหมดจงตดสนใจเสยสละชวตของตนเพอผคนบนโลกอยางเตมใจ พฤตกรรมของตวละครบนยานสะทอนบคลกของบคคลในอดมคตท วนทร เลยวารณ เชดช นนคอ บคคลทเสยสละเพอผอนดวยเจตนาบรสทธ การปกปองบางสงบางอยางดวยชวต มใชการกระทาทโงเขลา แตเปนความกลาหาญทางจรยะทหาไดยากในสงคม สงนคอคาตอบของคาถามทวา “ชวตทเขาชวยหนงชวตหรอหลายลานชวตมอะไรทแตกตางกน” (ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 65) นยายเรองนแสดงใหเหนวา แมมนษยจะมคณคาความเปนมนษยเทาเทยมกน แตสงทจาแนกพวกเขาใหแตกตางกน คอ “กรรม” ซงมเจตนาคอยกากบ แมมนษยทกคนลวนตองตาย ทวาคณคาแหงการกระทากลบทาใหมนษยแตกตางกน อยางนอยกในแงของอารมณและความรสก ขณะทมนษยบนโลกตางแกงแยงแขงขน ดวยจตใจทกระวนกระวายเพอรกษาตวรอด แตทกคนบนยานเอนเตอรไพรซ 18 กลบมจตใจทเปยมไปดวยความอบอน อมสข และสงบ แมตองเผชญกบความตาย แสดงใหเหนวาความดหรอความชวจงเปนสงทเกดขนในจตใจ ซงมนษยผสรางกรรมรบรไดทนททจตใจของตนเอง ดงความในตอนหนงทบรรยายความคดและความรสกของ นายพนตรโทมา กปตนยานเอนเตอรไพรซ 18 เมอเขาสชวงเวลาวาระสดทายของชวต ความวา

228

นายพนตรนงคนเดยวทหองเครองปฏบตการณ ‘กามกาเซ’ จะเรมในอกสบหนานาทขางหนา ทกคนทเหลอกาลงชาระลางกายใหสะอาดเปนครงสดทาย แตเขาเลอกทมานง ตรงน เบองนอกแสงดาวดวงนอยระยบระยบเหมอนหงหอย เปนราตรทฟาเตมไปดวย ดาวกะพรบดวงนอย ๆ เขานกถงเรองเลาของไนรา ‚ผมมองออกไปจากลานบนเขา ทนใดนนผมกเหนทองฟาดารดาษดวยดวงดาวนบแสนดวง สวางไสวเหมอนผมกาลงยนอยบนเชงสวรรค แทบเออมมอจบดวงดาวแตละดวงได ผมรทนทวาสวรรคมจรง...‛ เขาเองกเชอวาสวรรคมจรง เขายม นกถงการอาเจยนและเพลงกลอมเดกทเลวนเลา คนเหลานไมเคยเลาเรองสวนตวแบบนใหเพอน ๆ ไดยนเลยจนถงหวงสดทายของชวต เทานเองชวต!เทาน จรง ๆ! ทายสดเขานกถงเสยงสดทายของทานประธาน ‚พวกคณจะเปนวรบรษทจะถกจารกในประวตศาสตรของมนษยชาตตลอดไป‛ เขายมเยาะในใจ พวกเราไมสนใจมนหรอก เกยรตยศ เหรยญตรา และชอเสยงจอมปลอม พวกเราดใจมากกวาทไดเปนสวนหนงของปารตเลก ๆ คนน เขาเรมฮมเพลงบทนน

กอน 08.00 น. เลกนอย เสยงเพลงกลอมลกสหวงนทรา Twinkle, Twinkle, Little Star ดงผานไมโครโฟนเดนทางสโลกดวยความเรวสงสดเทาทมนจะวงไปได

(ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 66-67) จากขอความดงขางตนแสดงความสขภายในจตใจของตวละครทเกดจากการละวางอตตาและความยดมนถอมน ความสขดงกลาวเปนความสขทไมองปจจยภายนอก คอ เปนสขทไมตองมลาภ ยศ สรรเสรญ หรอวตถใด ๆ มาเพมเตมใหรสกสข แตเปนความรสกสขอมในใจทเกดจากการใหดวยเมตตาและเสยสละ ภาพนาเสนอดงกลาวขบเนนความแตกตางระหวางมนษยบนยานและมนษยบนโลก ซงตางกนดวยความรสกทางใจ กลาวคอ ขณะทจตใจของมนษยบนโลกกาลงยงเหยง สบสน คบแคบ ยดมนในอตตาและแกงแยงแขงขน แตคนบนยานกลบมจตสขสงบ ปราศจากเครองขนของ และเครองกงวลใจทงปวง ความสขในทนจงเปนสขแบบทพทธปรชญาเรยกวา ความสขทเกดจาก “การวางโลก” เพอ “เขาใจโลก” อนง จดทแสดงนาสงเกตอกประการหนงในเรองนคอ การบรรยายฉากและบรรยากาศในงานเลยงคนอาลามอสดทายของผคนบนยานเอนเตอรไพรซ 18 ความวา

229

เหลาบนโตะมหลายส หลายรสชาต สวนใหญไมมฤทธเมาเหมอนเหลาโบราณ แตใหรสชาตทดกวา ทกคนเรมดม เมอตดสนใจครงสาคญทสดในชวตได กไมมวแววของความกงวลบนใบหนาใครสกคนหนง

“คณรไหมวาสมยโบราณทาเหลาจากองน?” ใครคนหนงเรมเอยขนเมอดมนาสเหลองเขาไปอกหนง

(ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 61-62) ขอความดงกลาว เผยใหเหนสมพนธบททซอนเรนอยในฉากและบรรยากาศของเรอง คอ เรองราวของอาหารมอสดทาย (The Last Supper) ระหวางพระเยซและสาวกทง 12 คน ความ จงใจในการกลาวถง “เหลาองน” และ “ขนมปง” (ในทนขนมปง คอ เคกวนเกด) อาหารเพยงสองอยางทปรากฏในงานเลยงทงสอง ดงนน ฉากและบรรยากาศดงกลาวจงเผยใหเหนการประสานระหวางเสยง 2 เสยง เสยงหนงเปนเสยงจากความเชอทางศาสนาซงชใหเหนถงความสาคญของความเมตตาและการอภยตอบาปกรรมของมนษย อกเสยงเปนของ วนทร เลยววารณ ทกาลงชใหเหนความสาคญของการละวางอตตา เพอชาระลางจตใจใหบรสทธ การประสานระหวางเสยงทงสองเปนการดงความศกดสทธและความบรสทธทางจต เพอขบเนนพฤตกรรมอนเสยสละของตวละครในเรอง จดทนาสงเกต คอ พฤตกรรมการ “ชาระลาง” ของตวละครทปรากฏในชวงทายของเรอง อนแสดงใหเหนถงความสาคญของการทาใหกายและใจบรสทธขณะกระทากรรม เนองจากจดเรมตนของกรรมเกดทใจ การแกไขจงเรมทใจเปนอนดบแรก เหตการณกอนหนาทตวละครในยานอวกาศจะตดสนใจสละชวตของตนเอง ไดสรางความรสกปะปนหลายอยางใหวงแลนเขามาในจตของตวละคร ทงความหวาดกลว ความผดหวง ความอดอด ความคบของใจและความอาลย ความรสกเหลานเปนเสมอนฝ นละอองททาใหจตของตวละครขนมว เศราหมอง กระสบกระสาย พลงพลานและหวนไหว ทวาความรสกดงกลาวถกทาใหสงบลงผาน “การระบายเรองเลาทแสดงความอดอนตนใจ” เชน เรองเลาในวยเดกของไนรา ประสบการณครงแรกในสภาพไรนาหนกของเลวนและกปตน ความทรงจาเกยวกบแมและลกสาวของเลวน ฯลฯ เรองเลาทงหมดลวนสอถงแรงขบและความหมายในการมชวตของตวละครแตละตว การแลกเปลยนเรองสวนตวและเรองนาอบอายในชวตแกเพอนรวมงานสอถงการละวางอตตา ละความถอมน เพอใหจตทถกกดทบหรอบบคนดวยอารมณความรสกตาง ๆ พนจากพนธนาการ ทงหมดน คอ “การชาระลางจตใจ” อนเปนขนแรกของการสรางเจตนาในการกระทากรรม

230

นอกเหนอจาก การชาระลางจตใจดงกลาว วนทร เลยววารณ ซอนทบการชาระลางอกครงดวยการกลาวถง “การชาระลางกาย” ดงทนายพนตรโทมากลาวถงตวละครอน ๆ ในตอนทายเรองวา ‚ทกคนทเหลอกาลงชาระลางกายใหสะอาดเปนครงสดทาย‛ (ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 66) เหตผลท วนทร เลยววารณ ใหรายละเอยดดงกลาว คอ การเนนย ากระบวนการ “ชาระลาง” เพอแสดงใหเหนถงความบรสทธอนเกดจากการกระทาของตวละคร ซงสงผลใหตวละครไมไยดตอลาภสกการะในฐานะวรบรษทชวยกอบกโลก พฤตกรรมของนายพนตรโทมาท ‚ยมเยาะในใจ‛ สอถงความเยยหยนและปลงสงเวชตอความเหนแกตวของมนษย พรอมกบกลาวถอยคาทงทายวา “พวกเราไมสนใจมนหรอก เกยรตยศ เหรยญตรา และชอเสยงจอมปลอม พวกเราดใจมากกวาทไดเปนสวนหนงของปารตเลก ๆ คนน” (ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 67) การมองขามเสยงสรรเสรญดงกลาว แสดงใหเหนวาการตดสนใจของนายพนตรโทมาและเพอนรวมงาน มไดขนอยกบความเหนของบคคลหรอสงคมใด ๆ ทงสน แตเปนเพราะพวกเขาไดละวางอตตาหรอความเปน “ตวกของก” ลงแลว สานกผดชอบชวดเปนผลใหเกดเมตตาและความเสยสละในใจของมนษยอยางปราศจากการฝนบงคบ เพอแสดงใหเหนวาผลอนเกดจากความเสยสละในครง กอใหเกดความสขอยางแทจรง ราตรดาวกระพรบจงจบลงดวยเสยงเพลงกลอมเดกทดงแววขนพรอม ๆ กบ “เดนทางสโลกดวยความเรวสงสดเทาทมนจะวงไปได” (ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 67) นยยะของการจบเรองในลกษณะดงกลาว แสดงใหเหนถงความสขทตวละครไดรบในชวโมงสดทายของชวต ทวงทานองเพลงกลอมเดก แสดงถงสภาพจตใจของตวละครวาอยในสภาวะทเบาสบาย ปลอดโปรง ผองใส ปราศจากความหวงกงวลใด ๆ เชนเดยวกบยามททารกถกขบกลอมใหหลบใหล เนอหาของเพลงทมดวงดาวเปนเปาหมาย หมายถง การกลนกลายเปนสวนหนงของจกรวาล แฝงถงความเปนอนจจงของชวตเชนเดยวกบการเกดดบของดวงดาว ทงยงบงบอกถงความถอมตนและความเมตตาทมตอสรรพสงรอบตว นอกจากนการเดนทางสโลกดวยความเรวสงสดยงสอวา สภาวะดงกลาวเตมไปดวยความสงบ แนวแนและมนคง จตใจทสงบ มนคง และปลอดโปรงโลงใจ ทงหมดนลวนสอถงคณคาแหงความดทมนษยไดรบการจากการกระทาดวยจตเปนกศล ทมผลในการแงการชาระลางจตและการสรางความสงบอยางแทจรง สรปไดวา จากเรองราตรดาวกระพรบ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวาทกชวตทเกดมาลวนเทาเทยมทงอารมณรก โลภ โกรธ หลงและธรรมชาตอนเตมไปดวยความทกข ความไมเทยงและความเสอมของสงขาร แตสงททาใหมนษยแตกตางกน คอ การกระทาและเจตนาในการกระทานน ผลแหงความดและความชว มไดอยในรปของวตถทจะใหผลในลกษณะเปนเครองตอบแทน หากแตอยในรปของผลทางใจ ซงกอใหเกดสภาพทเกอกลและไมเกอกลตอชวตและจตใจของ

231

มนษย ดงนน เกณฑทางจรยธรรมจงองอยกบเจตนาอนสมพนธกบการกระทา ผกระทาด ยอมมสภาวะทางใจทสขสงบ ขณะทผกระทาชวยอมเปนทกขและเดอดรอน เรองคนเสเพล เปนเรองทแสดงใหเหนวา ปจจยทสงคมใชประเมนคาบคคล เชน ภาพลกษณภายนอก ฐานะ สถานภาพทางสงคม เปนตน มอาจถอเปนเกณฑตดสนคณคาทางจรยะของมนษยได เรองนเลาถง “ชาเรยน” อดตนกบนอวกาศทใชชวตเสเพลไปวน ๆ ดวยการนงดมเหลาและพดคยกบคนในบาร ภาพลกษณคนเสเพลดงกลาว ยงผลใหสงคมมองเขาดวยทศนะท ไมสดนก วนหนง ชาเรยน ไดรบการทาบทามจากกลมบรษทครอนใหทาลายดาวเคราะหราง ดวงหนง โดยใหเหตผลวาดาวเคราะหดวงนกาลงจะสรางความเสยหายใหกบดาวเคราะหเหมองเพชรของบรษท ชาเรยนตกลงรบงานน แตระหวางทเตรยมการเรองระเบด ชาเรยนรความจรงวาเบองหลงการทาลายดาวเคราะหดงกลาว เปนเพราะบรษทครอนตองการรกษาผลประโยชนของตนไว จงตองการใหนกบนทมประวตดางพรอยและภาพลกษณทเปนคนเสเพลอยางชาเรยนทางานให เพราะจะทาใหงายตอการจดการเมองานสาเรจดงคาพดของ ชาเรยน ความวา

“คณสงสยฉนมาตงแตเมอไร?” “ตงแตวนแรกทเราพบกน ทาไมอยด ๆ บรษทเพชรยกษใหญจงวาจางอดตนกบนทม

ประวตดางพรอย แทนทจะใชองคกรกาจดอกกาบาตของรฐทมเครองมอดกวา ถงจะไมใชบรการของรฐ กยงมนกบนทมความสามารถไมแพผม อาศยในดาวทใกลกบเอรากอนมากกวา แตทาไมคณเจาะจงบนไกลมาหาผม? เพราะผมเปนนกบนอสระคนเดยวทมไฮโดรเจน 330 อกอยางการวาจางนกบนทเปนคนเสเพล ขลกกบสตรตลอดเวลา อาจจะจดการไดงายกวา หากสงหญงสาวสวยไป ทางานจบ ไดเงนไปกอนใหญ และไมรวาระเบดอะไรไป ผมจงสงหรณวาพวกคณมเจตนาทไมชอบมาพากล จดนไดรบการยนยนอกครง เมอผมคดจะอานคาวเคราะหคณสมบตทางกายภาพของดาว ซตา 712 คณกขดขวางผมโดยการ... เออ...”

(คนเสเพล, 2548, หนา 24-25)

จากคาพดดงกลาวแสดงใหเหนวา บรษทครอนเลอกใชงานชาเรยนโดยพจารณาจากภาพลกษณของเขา ภาพลกษณคนเสเพลของชาเรยนไดรบการประเมนคาในฐานะคนชายขอบซงถกลดคณคาใหกลายเปนคนไรปากไรเสยง ไรคา งายตอการซอ บงคบและจดการใหพนทางเมองานสาเรจ ชาเรยนเปนคนแปลกแยกทไมถกจดใหเปนสวนหนงของสงคม กระนน หากสงเกตอยางถ

232

ถวนตงแตตนจะพบวา ชาเรยนมไดใชชวตตามภาพลกษณภายนอกทสงคมมองเขา ดงบทสนทนาระหวางชาเรยนและคนขายเหลาในบารแหงหนง ความวา

คนขายเหลาวา “ทาไมไมหาผหญงสกคนไปนอนดวย อาจทาใหคณรสกดขนกได ผหญงทกคนทนชอบคนเสเพลอยางคณทงนน ผมยงอจฉาเลย”

เขาสนศรษะ “ไมงนกขบยานออกไปเทยวสกสองสามปแสง อาจจะทาใหเลอดลมพลงพลานขนก

ได แทนทจะนงซมอยอยางน” ... ปญหาไมใชการหาผหญงสกคนไปนอนดวย ความสมพนธกบสตรไมเคยสามารถลบ

ความเหงาของเขาได อยางนอยเขากเคยลองมาแลว ใครบางคนบอกวาเลอดผจญภยของเขาเขมขนเกนกวาทจะตงหลกในดาวเคราะหดวงใดดวงหนงนานกวาสองสปดาห

เขาอยทนมานานกวาสองปแลว (คนเสเพล, 2548, หนา 12)

ความขดแยงระหวางภาพลกษณกบความเปนจรงดงกลาว สะทอนถงความไมแนนอนในความหมายทสงคมหยบยนใหแกบคคลในสงคม การทชาเรยนใชชวตขดแยงกบภาพลกษณทสงคมหยบยน สอวาภายในใจของเขากาลงตอตานภาพลกษณทสงคมประเมนคา ทวาความชาชนและความปรวนแปรในคณคาทางสงคม สงผลใหการแสดงออกของชาเรยนเปนไปในเชงกงยอมรบกงโตแยง เชน การไมยอมพาผหญงไปนอนดวยทง ๆ ทหญงสาวจานวนมากพงพอใจในตวเขา การใชชวตอยางมหลกแหลงทง ๆ ทคนสวนมากมองเขาเปนคนหลกลอย เปนตน นอกจากน ชาเรยนยงเปนคนมอดมการณและเสยสละ ผดไปจากภาพลกษณคนเสเพลอยางมาก ดงบทสนทนาระหวางชาเรยนและไลราถงเหตผลทเขาถกปลดจากกองทพ เพราะไปชวยเหลอเพอทหารทเปนแอนดรอยดใหรอดชวตในสงคราม อนเปนการขดคาสงของผบงคบบญชา ความวา

233

“ทาไมคณเสยงชวตอยางนน ทง ๆ ทรวาชวยทหารคนนนไปแลวกไมเกดประโยชนอนใด?”

ชาเรยนยม “...คณรไหมวาทาไมพวกเขาจงใชแอนดรอยดทาสงคราม?” “ไมรคะ” “เพราะแอนดรอยดถกทาลายโดยไมมขอวพากษเรองมนษยธรรม พวกเราไมเคยถอวา

แอนดรอยดเปนมนษยมาแตไหนแตไร การเสยชวตของนายทหารแอนดรอยดไมเกดกระแสวพากษรฐ เพราะแอนดรอยดมศกดศรเปนเพยงเครองมอชนดหนง ไมใชชวต”

“แลวเรองแอนดรอยดเกยวอะไรกบเรองการถกลงโทษของคณดวย?” “ทหารคนนนกคอแอนดรอยด” หลอนเงยบไปครใหญ “แตคณถอวาแอนดรอยดเปนคน?” “แอนดรอยดมเลอดเนอ ชวต จตใจเชนเดยวกบคน ผมมองไมเหนวาเราตางกน

ตรงไหน นอกจากความสามารถบางอยาง แอนดรอยดตงแตรนทเจดเปนตนมาไมกนอาหาร ทางานไดนานหลายสบปโดยไมตองเตมพลงงานใหม”

(คนเสเพล, 2548, หนา 19) บทสนทนาดงกลาวแสดงใหเหนวา ภาพลกษณภายนอกมอาจใชเปนขอสรปเพอตดสนคาจรยธรรมของชาเรยน สงทสงคมรบรคอ ชาเรยนถกปลดจากกองทพเพราะขดคาสงผบงคบบญชา แตในแงศลธรรม ชาเรยนชวยเหลอแอนดรอยดเพราะมนษยธรรม สอวาเขาเปนคนมนาใจ มเมตตาและเหนความสาคญของชวต การทาสงทถกตอมโนธรรมแตขดแยงตอหนาทการงานสงผลใหชาเรยนเลอกหลกลจากสงคมไปอาศยบนดาวเงยบดวงหนง และครอบอดมการณของตนไวดวยภาพลกษณคนเสเพล อยางไรกตาม ชาเรยนกแสดงใหเหนคาทางศลธรรมทขดแยงกบภาพลกษณของตนอกครง เมอรความจรงวาบรษทครอนจางวานเขาเพอผลประโยชนและ “ไลรา” ตวแทนผจางวานพยายามฆาเขาปดปาก แทนทชาเรยนจะตอบโตดวยความรนแรง แตเขากลบปลอยให ไลรา มชวตอยและเลอกใหดาวซตา 712 อนเปนเตมไปดวยเพชรโคจรอยเชนเดม การกระทาของชาเรยน แสดงใหเหนความพยายามในการกอบกตวตนของคนชายขอบ ซงตอบโตสงทเกดขนกบตนดวยทาท “ขบถ” ในเชงประชดประชนย วลอสงคม ชาเรยนแสดงใหเหนวาภายใตภาพลกษณของคนเสเพล เขายงคงยดมนในอดมการณและคณธรรมมากกวาคนบางกลมซงจางวาน

234

เขาเพอผลประโยชน การไวชวตไลราซงเปนแอนดรอยดตอกย าวาเขายงเชอมนในความเทาเทยมระหวางมนษยกบแอนดรอยดและเหนความสาคญของชวตผอน นอกเหนอจากความขดแยงระหวางภาพลกษณกบมโนธรรมดงกลาวนยายเรองนยงกลาวถงแกนแทหรอคณคาของสรรพสงในจกรวาล โดยใชประเดนดาวเพชรซตา 712 ซงทาใหราคาเพชรในตลาดหนราคาถกลง แสดงถงคาอนแปรปรวนของความหมายทมนษยหยบใหสง ตาง ๆ ความหลงใหลในเพชรพลอยในเรองนสอถงตณหาทไรเหตผลและไมมวนหมดสนไปของมนษย โปรดพจารณาบทสนทนาตอนหนงระหวางชาเรยนและไลรา ความวา

“ความจรงอกอยางคอ ผมซอเพชรไมไหว ราคามนสงขนทกวน มนษยขยายเผาพนธมากขน กระจายไปทวดาราจกร แตแหลงเพชรกลบนอยลง บางโลกตองขดหนถงสองสามรอยตนเพอทจะไดเพชรมาเพยงกะรตเดยว”

เขาถอนใจ “ไมวาเทคโนโลยสงขนแคไหน ผหญงทงดาราจกรกยงคงรกเครองประดบเชนคนโบราณ เหมองครอนจงเปนบรษทเพชรทรวยทสด”

“แตพวกเขากมทางเลอกทจะใชเพชรสงเคราะหนคะ” “แตความรสกมนไมเหมอนของจรง” เขาจองตาหลอน “ทาไมคณไมชอบเครองประดบเพชรพลอย?” หลอนยม “คณคาของวตถอยทจตใจ หากคดวาหนกอนหนงมคา มนกมคา” (คนเสเพล, 2548, หนา 21)

จากบทสนทนาดงกลาวสอถง ความไมตายตวของคาและความหมาย เนองจากคาและความหมายของทกสงกาหนดจากจตใจของมนษย ซงแปรปรวนไรความเทยงแท ดงพระธรรมบททกลาววา “ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา มใจประเสรฐทสด สาเรจแลวแตใจ...” (พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 25, 2525, หนา 11) ธรรมบทดงกลาวสอวา คาหรอความหมายของทกสงในโลก เกดจากจตของมนษยปรงแตงขน ดงเชนมลคาของเพชรในเรองนกเปนเพยงสงถกอปโลกนขน เพอตอบสนองปญหาของมนษย ตามทศนะพทธปรชญา มนษยอาศยอยในโลกสองใบททบซอนกนอย ใบหนงเปนโลกบรสทธดงเดมทปราศจากคาและความหมาย อกใบหนงเปนโลกทถกมนษยใสคาและความหมาย ทวามนษยมกมองเหนแตโลกประเภทหลง คอ โลกทปรงแตงขน เพราะฉะนนคณคาของวตถจงปรวนแปรขนและลงตามจตของมนษย มใชสงทสามารถยดมนถอมนเปนสารตถะได วนทร เลยววารณ นาเสนอทศนะดงกลาวอยางเปนรปธรรมดวยการใช ‚เพชร‛ ซงถอเปนอญมณทมคามากทสดชนดหนงทมนษยทวโลกใหการยอมรบ มาเปนสอกลางในการ

235

นาเสนอแนวคด โดยแสดงใหเหนวา แมเพชรจะมราคาเพยงใด หากเพชรนนมจานวนมากเขาราคาของเพชรยอมตาลงไปตามปจจยของตลาดและผซอ เชนเดยวกนเมอมองในแงของจตใจทมทงสขและทกข ยอมตองมวนผนแปรได เพยงแคมนษยใหความสาคญกบสงตาง ๆ แตกตางกน สง ๆ หนงอาจมความสาคญกบคน ๆ หนง และสาหรบอกคนหนงอาจเปนเพยงสงไรคา สงทวามคณคาหรอมราคานนเกดจากการทมนษยไปยดมนถอมนปรงแตงขนเองทงสน สรปไดวา จากเรองคนเสเพล วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา สงทพจารณาวาสงสง-ตอยตา สงคา-ไรคา มราคา-ไรราคา ซอสตย-หลอกลวง ฯลฯ ลวนเปนเพยงอปาทานทมนษยหยบยนความหมายให มใชคาทแทจรงของสง ๆ นน ดวยเหตนในบางครงคาหรอภาพลกษณทสงคมใหความหมายอาจขดแยงกบคาทางจรยะ สงทมภาพลกษณสวยงามอาจเตมไปดวยยาพษ สงทดไมสวยงามอาจมความดซกซอนอย คาทางจรยธรรมของบคคลจงไมอาจตดสนไดจากภาพลกษณภายนอก เจตนาและการกระทาตางหากเปนสงทบงบอกถงจรยธรรมของบคคล ผมปญญาจงควรพจารณาสงตาง ๆ อยางรอบคอบเพอมใหหลงมวเมาในภาพลวงทสงคมสรางขน เรองโปรเจคท: เทเลสตาร นาเสนอคณคาของสงประดษฐทสมพนธกบการใหความหมายของมนษย มนษยใชความหมายดงกลาวตดสนคาสงอนและผอน นาไปสการกระทาในเชงบงคบควบคมใหสงของหรอบคคลทถกใหความหมายดาเนนไปตามความตองการ เมอการกระทานน ๆ สงผลอยางใดอยางหนง มนษยมกใหเหตผลแกตนเองวา การประเมนคาทางจรยะของตนถกตอง โดยการหยบยกผลประโยชนสวนรวมและความจาเปนสวนตนสรางความชอบธรรมแกการกระทาของตนเอง นยายเรองนแสดงใหเหนวาการกระทาซงอางวาทาไปดวยมโนสานกหรอทาเพอผลประโยชนของมหาชน ในบางครง มอาจจดเปนการกระทาทใหคณคาทางจรยะอยางแทจรงได นยายเรองนเลาถงความขดแยงระหวางประธานบรษทขนสงและศาสตราจารยมาราผประดษฐเครองเทเลสตารหรอเครองยายมวลสาร ศาสตราจารยมาราคดวาเครองเทเลสตารจะสามารถปฏวตการขนสงใหแกมวลมนษยชาต ขณะทประธานบรษทขนสงมทศนะวา เครองเทเลสตารจะทาใหมคนตกงานจานวนมาก ดวยเหตนเขาจงจางวานใหคนไปทาลายเครองเทเลสตาร แตคนรบจางทาเกนคาสง จนเปนเหตใหศาสตราจารยมาราเสยชวตในทสด เพอกลบเกลอนความผด ประธานบรษทขนสงจงจางวานนกสบเอกชนเพอเกบหลกฐานทหลงเหลออย การสบคนความจรงดงกลาวไดนาไปสการถกเถยงประเดนทางศลธรรมตอการใชสงประดษฐทางวทยาศาสตร ดงบทสนทนาระหวางประธานบรษทขนสงและนกสบถงสาเหตทเขาคดทาลายเครองเทเลสตาร ความวา

236

‚ถาสงประดษฐของทานศาสตราจารยถกนาออกมาใช นนหมายถงวาจะเกดการปฏวตระบบขนสงทวทงโลกและตางดาว ระบบนมคณสมบตอนนตกจรง แตการปฏวตในชวงคนเดยวจะทาใหระบบเศรษฐกจของโลกและดาวเคราะหอกหลายดวงพงพนาศลงในเกอบทนท อตสาหกรรม เรอ เครองบน ยานอวกาศจะตองถกปดลงถาวร คนจานวนหลายพนลานตองไรงานทา คณพอจะนกภาพออกไหม?‛

นาเสยงของทานเกรยวกราด ผมตวแขงเหงอเยนซมแผนหลงถก แลว! ผมไมคดถงจดนมากอน เมออตสาหกรรมขนาดยกษพงทลาย ธรกจขนาดเลกทผกพนกนกถกกระทบเปนลกโซ อนตรายของมนรายแรงเกนกวาทผมคาดไวมากมายนก

(โปรเจคท: เทเลสตาร, 2540, หนา 98-99) ขอความดงกลาวแสดงใหเหนทศนะทขดแยงของมนษยตอสงประดษฐทางวทยาศาสตร แมวาเครองเทเลสตารจะสามารถปฏวตการขนสงและสรางประโยชนตอมวลมนษยอยางมหาศาล แตมนกชวงชงอาชพไปจากมนษยดวยเชนกน คาทไมแนนอนอนเกดจากการใหความหมายของมนษยน แสดงถงเสนแบงอนพราเลอนระหวางประโยชนและโทษของสงประดษฐ คาถามของเรองนคอ การกระทาของประธานบรษทขนสงถกตองหรอไม และอะไรเปนเครองชวดวาเครองเทเลสตารเปนประโยชนหรอโทษ สาหรบคาถามแรก แสดงถงคาอนแปรปรวนทเกดจากมมมองการใหความหมายของมนษย หากพจารณาคากลาวอางของประธานบรษทขนสงโดยองกบผลประโยชนของสงคม (สงคมนยมน) จะพบวา การอางผลประโยชนของคนหมมาก (จานวนหนง) อาจฟงดมนาหนกอยบาง แตการฆาคนเพอผลประโยชน จะสรางความรสกขดแยงในใจของผอาน ทงนเพราะการคราชวตของผอน โดยมโทสะเปนมลเหต ยอมทาใหจตใจรอนรนกระวนกระวายหาความสงบมได ฉะนน แมอางวากระทาไปเพราะมเหตใหตองกระทา แตกลบกลายเปนการขดคยปญหานนใหลกลามมากขน โดยเฉพาะอยางยงในแงจตใจทมกมความรมรอนขนมวซอนอยทาใหหาความสงบมได ในแงกรรมนยาม เจตนาและการกระทาดงกลาวเปนไปในทางอกศล คอ มโทสะเปนตนกาเนด กอใหเกดความขดแยง เคลอบแคลง บดเบอน เดอดรอนแกผอน การอางผลประโยชนตอสงคมในทนจงกระทาไดไมเตมททงนเพราะสงคมดงกลาวมไดหมายถง บคคลทกประเภทหรอ ทกคนในสงคม แตสงคมไดแฝงเอาความเปนตวกของกไวดวย ดงความตอนหนงของประธานบรษทขนสงซงชใหเหนผลกระทบของเครองเทเลสตารตอบรษทขนสงแหงโลก ความวา

237

ทานประธานยมเลกนอย “บรษทขนสงแหงโลกถอกาเนดมานานกวาศตวรรษแลว สรางความเจรญใหกบชาวโลกมาชานานและมากมายมหาศาล เรามพนกงานททางานใหบรษทหลายลานคนทวโลกรวมทงททางานอยในดาวเคราะหดวงอนดวย มธรกจทผกพนกบกจการของเราอกนบลาน ๆ กจการ คณคดดซวาจะเกดอะไรขนคนหลายรอยคนนตอง ตกงาน?”

(โปรเจคท: เทเลสตาร, 2540, หนา 98) จากขอความดงกลาวพบวา สงคมในความคดของประธานบรษทขนสง หมายถง สงคมทเขาเขาไปมสวนรวม มผลประโยชน กลมคนหมมากทเขาอางวาจะไดรบผลเสย คอ พนกงานในบรษทของเขาเอง ตลอดจนกจการอน ๆ ทเกยวกบกจการของเขา คาวา “สงคม” ในทนแฝงเรนอตตาเอาของประธานบรษทขนสง เพราะฉะนน เพอปองกนอตตามใหถกทาลาย ประธานบรษทขนสงจงพยายามหวานลอมใหเหนวา การกระทาของเขานนถกตอง นบตงแตการเอยอางบญคณของบรษททยงผลประโยชนใหแกมวลมนษยชาต ปรมาณพนกงานและกจการทเกยวพนจานวนมหาศาล ซงถกหยบโยงขนมาเพอเนนถงความเสยหายใหญหลวงทอาจเกดขนทวทงจกรวาล ทงหมดลวนเปนกลวธในการโนมนาวใจใหเหนคลอยตามโดย “การลากเขาพวก” เพอใหผฟงรสกมสวนเกยวของกบผลประโยชนเหลานน การเนนหนกไปทผลเสยหาย ซงแมแตตวผฟงกไมอาจ แบกรบไวได ยงผลใหผฟงคลอยตามและมองโลกในแบบของเขา ดงนน จะเหนวาการตคาและใหความหมายเปนเครองมอทมนษยใชครอบงากนเอง ในกรณนมความหมายบางอยางททานประธานบรษทขนสงเลอกใหผฟงรบรและเหนใจ ขณะเดยวกนความหมายบางอยางกถกซอนเรนและลดความสลกสาคญลง คาและความหมายทประธานบรษทขนสงนามาใชตดสนเครองเทเลสตารจงเปนคาทถกเลอกสรรและใหความหมายแลว โดยทความหมายดงกลาวลวนมอตตาพวงทายอยท งสน ดงนน เมอมองในมมพทธปรชญาโดยใชกรรมนยามพจารณา การกระทาของประธานบรษทขนสงจดเปนอกศลกรรม มโลภะ โทสะและโมหะเปนมลเหตจงใจ ยงผลใหเกดการกระทากรรมอนเลวรายตอผอนเพอผลประโยชนสวนตน ในแงเจตนา ประธานบรษทขนสงกระทาทกสงไปตามแรงขบของความโลภ ความโกรธ ความหลง นบตงแตการมองปญหาเฉพาะจด คอ มองเฉพาะปญหาทตนมสวนเกยวพน เนองจากหวงพะวงวา ตนจะเปนทกขและเสยผลประโยชนจานวนมหาศาลหากสงประดษฐนไดรบการตอบรบจากคนทวโลก จงถอความเหนของตนเปนใหญ ฉะนนเมอความจรงเปดเผย จงรสกวาอตตาของตนกาลงถกคกคาม ยงผลใหเกดการมองขามความผดบาป ซ ายงพยายามหาเหตผลเขาขางตนเองวาตนไดกระทาในสงทถกตอง จดนสอถงความหลงผดของประธานบรษทขนสงทมไดมองโลกตามความเปนจรง ทาใหจตสานกขาดความรสกผดชอบชวด

238

กอใหเกดการใหคาความหมายอยางผด ๆ และการกระทาอนเลวราย ดงนน การกระทาของประธานบรษทขนสงจงมใชกระทาทถกตอง เพราะเปนการกระทาดวยเจตนาทไมบรสทธและสงผลรายแรงในทางเบยดเบยนชวตของผอน สาหรบคาถามในประเดนทสอง คอ อะไรเปนเครองชวดวาเครองเทเลสตารนจะเปนประโยชนหรอโทษ คาถามนเกยวพนกบมมมองและความหมายทมนษยหยบยนใหกบเครอง เทเลสตาร ดงจะพบวาสงประดษฐทางวทยาศาสตรในเรองนอาจแปรเปนคณหรอโทษแกมนษยได ขนอยกบมมมองของแตละคน ทงนเงอนไขในการแปรคาดงกลาวจะสมพนธกบการกระทาของมนษยเสมอไป ดงเชนเครองเทเลสตารทโดยตวของมนเองแลว ไมอาจจดไดวาดหรอชว แตมนจะกลายเปนสงทดหรอชวรายไดทนท หากเกยวของกบการกระทาของมนษย เชน หากนาเครอง เทเลสตารไปใชกบระบบคมนาคมขนสง ยอมทาใหการคมนาคมของมนษยกาวหนา สงประดษฐยอมเปนสงด แตหากนาเครองดงกลาวไปใชในการทารายผอน มนยอมจะกลายเปนสงเลวราย เปนตน ดงนน ผลพวงจากวทยาศาสตรหรอเทคโนโลยจงมใชตนตอแหงความทกขของมนษย เพราะมนมไดดหรอชวโดยตวของมนเอง มนษยเองตางหากทเปนผกระทาใหเกดสงดหรอชวรายขน ดงนน มนษยจงเปนบอเกดความทกขของตนเอง สรปไดวา จากเรองโปรเจคท: เทเลสตารดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การใหคาและความหมายแกบคคลอนหรอสงอน นาไปสการปฏบตตนตอโลกและสงคมของมนษย ทงนคาและความหมายดงกลาวมกเกดจากอตตาและตณหา อนเปนผลใหเกณฑการตดสนคาทาง จรยะพราเลอน ดวยมนษยมกหาเหตผลเขาขางตนเอง ทงเหตผลสวนตนและเหตผลสวนรวม บางครงเหตผลดงกลาวเปนการปนแตงเพอสรางความชอบธรรมใหแกการกระทาของตนเอง เมอกระทานน ๆ กอใหเกดความผดพลาด มนษยซงเกรงวาอตตาของตนจะถกกระทบกระเทอน จงผลกภาระใหแกวตถหรอบคคลแวดลอม เพอใหความผดทตนกอขนถกลดทอนลง ทงทใน ความเปนจรง วตถหรอบคคลอน ๆ มไดมความหมายใด ๆ เปนแกนแท ทกสงจะดหรอชวรายกตอเมอมนษยนามาประกอบการกระทาบางอยางหรอนาตนไปสมพนธกบสง ๆ นน การวดคา ทางจรยะจงมอาจวดไดจากการใหเหตผล แตตองพจารณาจากเจตนา การกระทา และผลทเกดสบเนองจากการกระทาของมนษย เรองครรภปรศนา นาเสนอการใชขอเทจจรงหรอหลกฐานทางวทยาศาสตรเปนเครองมอบดเบอนคณคาทางจรยะระหวางมนษยดวยกน เรองเลาถงรฐมนตรกระทรวงศลธรรมทถกใสรายวามสมพนธกบบตรสาวของตนเอง เธอตงครรภเพราะเชออสจของผเปนพอ ทง ๆ ทเปน สาวบรสทธ เบองหลงเหตการณครงนเปนเพราะมคนกลมหนงทตองการใหรฐมนตรพนจากตาแหนง เพอจะไดไมขดขวางเสนทางธรกจของพวกเขา ประเดนสาคญของเรองอยทการสรางหลกฐานซงผกมด

239

รฐมนตรไวอยางหนาแนนและสมจรง จนทาใหคณคาทางศลธรรมของมนษยถกบดเบอนไปดวยความจรงทถกสรางขน ความเชอมนในหลกฐานทสรางขน เกดจากอตตาทถกสงเสรมดวยพฒนาทางการแพทยและวทยาศาสตร ทาใหมนษยหยงทระนงในศกยภาพแหงการเขาถงความจรงและอานาจทางเทคโนโลยของตน ดงคาบรรยายสรรพคณของเครองมอทเรยกวา “พเลยง” ในตอนหนง ความวา

เครองอานคาทเขาบอกมชอเรยกกนวา พเลยง เพราะเปนพเลยงชวตของทกคน มหลายรน ฝงในรางกายคน สามารถเคลอนทไปตามจดตาง ๆ ของรางกายได ทางานโดยอตโนมต

พเลยง สามารถอานคาความเสยงของการเกดโรคลวงหนา ไมมใครในระบบสรยะทเปนมะเรงอกตอไป เพราะ พเลยง จะจดการมนเสยกอนทจะกลายเปนมะเรง อานคาสภาวะความเปนกรดดางในเลอด และรายงานผลออกมาเพอจดการรบมอกบความเสยงกอนลวงหนา มนเฝาดการทางานของเซลลทกเซลล เนอเยอทงรางกาย เปนการรกษาสขภาพแบบองครวมแบบปองกน

ไมมยคใดอกแลวในประวตศาสตรมนษยชาตทมนษยมสขภาพดเทานมากอน โรงพยาบาลและแพทยมหนาทเพยงรกษาคนไขจากอบตเหตเทานน

(ครรภปรศนา, 2548, หนา 50-51) จากขอความดงกลาว เปนคาพดสอถงหยงทระนงและเชอมนในวทยาศาสตรเกนขอบเขตของมนษย ตวละครเชอวาวทยาศาสตรจะเปนคาตอบสดทายและเปนทพงใหแกมนษยในหวงเวลาททกสงทอยางซบซอนยากเกนกวาความเขาใจ ทงนเพราะความหวาดกลวทาใหมนษยเกรงวาอตตาทตนยดไวกาลงถกคกคามดวยความไมร ไมเขาใจ ไมสมดงใจในสงตาง ๆ จงเลอกสถาปนาวทยาศาสตรใหกลายเปนรากฐานทางความคดและทยดเหนยวของตน เหลามนษยเชอวทยาศาสตรจะทาใหพวกเขากาวพนยคแหงความคลมเครอไปสความรแจง อนจะทาใหพวกเขาไมตองหวาดกลวตอสงใด ทงยงสามารถสนองตณหาและอตตาของตนไดเตมท ผลพวงจากความคดเชนนเองทาใหความเชอมนทมนษยมตอวทยาศาสตรกาวไปไกลเกนกวาจตวญญาณของมนษย ดงเชนเรองครรภปรศนา มนษยเลอกเชอวาหลกฐานคอความจรง เชอในขอเทจจรงมากกวาความรสก การถอมนตอตรรกะแบบวทยาศาสตร ทาใหมนษยเลอกทจะเชอวา “ความจรงแท” คอ การตดสนทกสงดวยขอเทจจรงและหลกฐานทจบตองได “ความจรง” ในทนจงเปนความจรงทถกสรางขนโดยหลกการทางวทยาศาสตร ทวาในทายทสดมนษยกตดกบดกความคดของตนเอง เมอพบวาความจรง

240

ทตนคนพบมมากกวาหนง ดงบทสนทนาระหวางนกสบและรฐมนตรถงคดความสมพนธทางเพศระหวางเขากบลกสาว ความวา

ผมจองตาเขา “หลกฐานของอยการแนนหนาอยางยง ผลการตรวจดเอนเอของตวออนในครรภชดเจนอยางยงวา คณเปนพอของทารก”

นาเสยงของรฐมนตรมนคง ชดเจน นยนตาไมหลกหลก “ผมรวาหลกฐานทางการแพทยแนนหนามาก แตผมขอยนยนเชนเดม คณจะประหาร

ชวตของตน ใหผมฆาตวตาย หรอสาบานทไหน ยงไงกได แตผมไมเคยมความสมพนธกบลกสาวของผมตามขอกลาวหา เครองจบเทจของคณไมไดบอกอยางนนหรอ?”

ประสบการณยสบปในดานสบสวนของผมบอกวา เขาไมไดโกหก เครองจบเทจในกระเปาของผมทสงสญญาณครอบคลมหองนกยนยนวาเขาไมไดโกหก

แตหลกฐานของตารวจกไมโกหกเชนกน (ครรภปรศนา, 2548, หนา 51)

บทสนทนาขางตนแสดงใหเหนถงความขดแยงไมแนนอนของเครองมอทางวทยาศาสตร อนเปนสงทวทยาศาสตรปฏเสธ ทงนเพราะวทยาศาสตรสอนใหมนษยเชอในตรรกะทวา “ความจรง” มเพยงหนงเดยว คอ ความจรงทไดจากขอมลทเปนปรนย พสจนไดดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร หลกฐานและเครองมอทางวทยาศาสตร ไดแก การตรวจสอบดเอนเอ เครองจบเทจ และเครองพเลยง คอ สงประดษฐทไดรบการทดสอบตามกระบวนการทางวทยาศาสตรจนเชอมนวา สงประดษฐเหลานจะไมโกหก เพราะใหขอเทจจรงทเทยงตรงแมนยา ไมมอตวสยของมนษยเขามาเกยวของ อยางไรกตาม ในเรองครรภปรศนา สงประดษฐทางวทยาศาสตรกลบทางานพลาด เครองมอทงหมดตางยนยนวาขอเทจจรงทงจากรฐมนตรและจากฝายตรงขามไมเปนเทจ กระนน ขอเทจจรงเหลานตางยอนแยงกนเอง จนจาแนกไมไดวาสงใดเปนจรงหรอเทจ ประเดนนสอใหเหน “ความจรง” ทมนษยเชอถอนนเลอนไหล ขนอยกบการตความและการใหความหมาย ไมมสงใดในโลกนทจะไมผดพลาดหรอบกพรอง โดยเฉพาะอยางยง สงประดษฐทถกสรางขนโดยนามอของมนษย ซงมความผดพลาดเปนคณสมบตดงสานวนในภาษาองกฤษทวา “To err is human” การมองหาคาทแนนอนในทกสงเปนวธคดแบบวทยาศาสตร ซงฝนกระแสธรรมชาต นาไปสการสรางทฏฐและทฤษฎนน ๆ จะคอยผกมดความคดใหคบแคบและขาดอสระ (ทฏฐปาทาน) ขอนถอเปน ชองโหวของวทยาศาสตรทยอนแยงในตนเองอนใหญหลวง กลาวคอ วทยาศาสตรเชอในการเสอม

241

สลายของสสาร ตลอดจนเชอในหลกเหตผล จนเกดทฤษฎตาง ๆ ขนมากมาย อาท ทฤษฎวาดวยการเกดดบของดวงดาว หรอทฤษฎวาดวยการสลายตวของปรมาณ ทฤษฎเหลานสอวาวทยาศาสตรยอมรบอนจจตา (ไมเทยง) ทวาในแงปฏบตวทยาศาสตรกลบพยายามหาคาทเทยงแท ตลอดจนพยายามแปรทกอยางใหกลายเปนคาคงท ความยอนแยงในตวเองดงกลาวกอใหเกดการสนคลอนตอระบบความเชอทมตอวทยาศาสตร เพอตอกย าใหเหนความไมแนนอนดงกลาว เรองครรภปรศนาแสดงใหเหนวา เครองพเลยงซงผคนในสงคมเชอถอวาเปนเครองมอทมโอกาสพลาด “เทากบหนงในลานลานลาน” มความบกพรองไดไมตางจากสงประดษฐอน ๆ ดงบทสนทนาระหวางนกสบและหวหนาแพทยในสถาบนอยการแพทยทกลาวถงความผดพลาดของระบบพเลยง ความวา

สามปหลงจากเครองพเลยงวางตลาด รฐออกกฎหมายใหเครองพเลยงเปนสวนหนงของแผนสขภาพและทรพยากร มนษยทกคนในระบบสรยะตองมพเลยงในรางกาย ซงมกจะฉดเขาไปตงแตแรกเกด

‚ถาเชนนนหลอนตงทองไดอยางไร?‛ ‚ผมจนปญญา‛ ‚เปนไปไดไหมทเครองพเลยงทางานพลาด?‛ ‚ยากมาก โอกาสทพเลยงทางานพลาดเทากบหนงในลานลานลาน‛ ‚แตมนกเคยเกดขนแลว‛ เขานงไป ผมถอนหายใจ ‚คณกรวาภรรยาของผมตายเพราะเครอง พเลยง ในรางกายของเธอ

ทางานผดพลาด แตไมมใครสกคนในสหกลจกรวาลทกลาออกมายอมรบ พวกเขายนยนอยางเดยววาเครองพเลยงไมเคยทางานพลาด‛

(ครรภปรศนา, 2548, หนา 51)

บทสนทนาดงกลาว แสดงใหเหนการทางานผดพลาดของเครองมอทางวทยาศาสตรทมนษยเชอถอ เนองจากมนษยไมอาจบงคบควบคมตวแปรหรอปจจยไดตลอด ไมวาจะใหคาทเชอมนและผานทดสอบหลายครงเพยงใด ดวยเหตวา “ความไมเทยง” คอธรรมชาตของทกสง ความพลงพลาดและผดหวงจงเกดขนไดเสมอ ความผดพลาดของเครองพเลยงทเกดขนกบภรรยาของนกสบ ทาใหนกสบเหนความไมแนนอนของเครองมอทางวทยาศาสตร เขาจงเลอกทจะสบสวนความจรงใหม หากสงเกตจะพบวาวธการแสวงหาความจรงของนกสบในเรองนองหลกพทธปรชญาโดยใชหลกกาลามสตรและโยนโสมนสการ ดงจะจาแนกขนตอนใหเหนตอไปน

242

ขนแรก คอ การไมดวนสรปหรอเชออะไรงาย ๆ แมจะมทฤษฎรองรบหรอมความสมเหตสมผลสกเพยงใดกตาม ดงทคาพดของนกสบวา “ในฐานะนกสบ ผมไมเคยตดสนใครกอนทจะพบหลกฐาน...” (ครรภปรศนา, 2548, หนา 52) ลกษณะเชนนเปนการวางใจ วางทาทตอบคคลและสงทงหลายทเกยวของ เพอใหการพจารณาปราศจาอคต ขนทสอง คอ การใชศรทธาเปนตวนาทางใหเกดปญญาในการวนจฉยสงทเกดขน ดงคาพดทวา “แตสหนา นาเสยงของรฐมนตรจรงจงเหลอเกน เขา เชอ วาเขาไมไดทาผด ผมเคยใชชวตชวงหนงกบเขา ผมกอยากเชอวาเขาไมใชคนทกระทาเรองดงกลาวอยางแนนอน” (ครรภปรศนา, 2548, หนา 52) ทงนเพราะทางพทธปรชญาอธบายวา ศรทธาชวยใหเกดปญญา ทวาศรทธาในทนตองมใชศรทธาทงมงาย หากเปนศรทธาท ประกอบดวยการคดหาเหตผล มใชการบงคบใหเชอ ทงนไดนาไปสการครนคดและไตรตรองอยางรอบคอบของนกสบ ดงคาพดทวา ‚ผมหนกลบศกษาภาพจากเครองถายภาพวงจรผดอกครง บรกรแอนดรอยดนาไวนไปเสรฟรฐมนตร ผมสะดด ดภาพนนอกหลายเทยว ผมหรตาครนคดนาน‛ (ครรภปรศนา, 2548, หนา 53) นอกจากนศรทธายงทาใหระบบคดของเขาเชอมตอกบ โยนโสมนสการในลกษณะทเปนชองทางใหกลยาณมตรสามารถชแนะหรอกระตนใหคนผนนใชความคดอยางมเหตผล ดงจะพบวาในเรองนนกสบเปดใจรบฟงคาชแนะจากอาจารยของเขา โดยคาชแนะนนเปนการสอนใหเขามองสงทงหลายอยางรอบดาน ความวา

ลองคดดวาหากนกประดษฐเครองมอคนแรกนนรมากอนวาจะเกดอะไรขนกบชวตมนษยมากมาย เขาจะสรางมนขนไหม ฉนเชอวาเขากยงคงสรางมนอยด เชนเดยวกบพวกทสรางระเบดปรมาณ สงประดษฐสาคญ ๆ ทกชนทเปลยนวถชวตมนษยมกเปนดาบสองคมเสมอ ฉนรวาเธอยงไมยอมรบความจรงทวา ภรรยาของเธอจากไปเพราะเครองพเลยงทางานผดพลาด แตเธอกตองยอมรบวามนชวยชวตคนอกจานวนมหาศาล

(ครรภปรศนา, 2548, หนา 56)

การรบฟงคาชแนะจากอาจารยดงกลาว ยงผลใหนกสบเปดใจรบขอมลจากเครอขายนนทา ซงแมจะดไมนาเชอถอในความคดของเขา แตการรบฟงขอมลอยางรอบดานกเปนปจจยใหเขาคนพบความเชอมโยงระหวาง “เครองพเลยง” กบ “ระบบสตาร เทรก” ซงชวาคดระหวางรฐมนตรและลกสาวเปนแผนใสรายของประธานสหกลจกรวาล เพราะการคดคานการเปดตว “สตาร เทรก” ในรปของสนคาของรฐมนตร จะทาใหเขาสญเสยประโยชนทางธรกจมหาศาล เรองนจงแสดงใหเหนวาสงทมหลกฐานนาเชอถอหรอมทฤษฎรองรบอาจไมเปนจรงเสมอไป

243

เหตการณหรอปรากฏการณหนง ๆ ทมนษยเชอวาเปนจรง อาจเปนเพยงการเลอกรบรของมนษย มใชความจรงแท ฉะนน โดยแทจรงแลว ความจรงยอมมมากกวาหนงความหมาย มทงความจรงทถกซอนไว ความจรงทสงคมรบรและความจรงทถกสรางใหเชอ ทวาความจรงทสงคมยอมรบโดยทวไป มกเปนความจรงทถกใหความหมายขนมาทงสน ดงเชนความจรงทนกสบพบครงแรก จดเปนความจรงทถกใหความหมายตามกระบวนการทางวทยาศาสตร เบองหลงมประธานสหกลจกรวาลเปนผใหความหมายและบงการใหเกดเหตปจจยอนนาเชอ ยงผลใหบคคลทขาดปญญาหลงเชอไปตามความจรงทถกสรางขน เหตการณเชนนเปนการสนคลอนมาตรฐานการตดสนทางจรยธรรมในสงคม ทงนเพราะสงทดแลวนาเชอ มวตถหลกฐาน ตลอดจนมทฤษฎรองรบไมอาจวดคาทางศลธรรมของบคคลได ความจรงทางสงคมจงไมอาจเชอถอได เพราะเปนเพยง “ความหมาย” ทเลอนไหลไปตามความตองการของบคคล ขนอยกบวาใครใหความหมายและสง ๆ นนไปอยทไหน อยางไรกตาม วนทร เลยววารณ ไดเสนอทางออกวา ในแงของการตดสนคาทางจรยธรรมใด ๆ นน ควรพจารณาความจรงอยางรอบดาน ไมเอนเอยงถอมนในสงใดจนเกนขอบเขต ไมมองสง ตาง ๆ อยางผวเผน ทงนอาจใชหลกกาลามสตรและโยนโสมนสการประกอบการพจารณาตดสนคณคาดงกลาว สรปไดวา จากเรองครรภปรศนา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คาทางจรยะของมนษยไมอาจวดไดจากขอเทจจรงและหลกฐานทดนาเชอถอ ทงนเพราะความจรงทไดจาก หลกฐานหรอความจรงทสงคมรบรอาจมใชความจรงทแท แตเปนความจรงทถกสรางขนโดยแรงผลกดนของอตตา ตณหา และกเลสมนษย ทงนเพราะมนษยมกเอนเอยงยดมนในทฏฐ ทฤษฎ หรอหลกปรชญาอยางใดอยางหนงทเขากบความตองการของตน แลวใหเหตแกตนวาระบบคดหรอสงทตนเชอเปนความจรง สงนนาไปสการตดสนโลกและสงคมดวยทศนะทเอนเอยง ยงผลให หลายครงความดความชวของมนษยถกตดสนจากทฏฐและอตตาระหวางมนษยดวยกนเอง ดงนน เพอใหคณคาทางจรยะทถกบดเบอนกลบมาเทยงตรงอกครง ผตดสนควรพจารณาหลกฐานนน ๆ อยางรอบคอบ เปดใจรบฟงขอมลอยางรอบดาน มองความจรงใหครบทกแง จาแนกสงทเหนตามเหตปจจย และไมเอนเอยงถอมนในสงใดจนเกนขอบเขต เรองหางจงจก นาเสนอการบดเบอนคณคาทางจรยะของมนษย ดวยการสรางภาพลกษณสวยหรและอางเหตผลสรางความชอบธรรมใหแกการกระทาของตน ทง ๆ ทความจรงการกระทานนเปนเพยงการสนองความทะยานอยากทไรจากดของมนษย นยายเรองนแสดงใหเหนวงจรทไมวนสนสดของความทะยานอยาก ซงนาไปสการละเมดจรยธรรมระหวางมนษยดวยกน ตวผกระทาไมเพยงสานกในความผดของตน แตยงคงเพกเฉยตอการบดเบอนคาทางจรยะ ใชอานาจและตรรกะ

244

ของตนหลอกลวงผอนรวมทงตวเองวาการกระทาของตนนนชอบธรรม วนทร เลยววารณ นาเสนอเรองนดวยนาเสยงเสยดส เพอสอใหเหนภาวะทางสงคมทผคนใหคาแกตณหาของมากกวาคาทาง จรยะระหวางมนษยดวยกน เรองเลาถง “เขา” นกวทยาศาสตรผหนงซงถก จอหน เซย ตวแทนบรษทสเตมเทคคอรปะเรชน ทาบทาม เขาทงสองพบกนครงแรกในงานฉลอง “150 ป เมนเดล- ดารวน” ผานการสนบสนนและผลกดนของคณบดในคณะของเขา จอหน เซย ตองการใหเขามารวมทางานกบสเตมฟนส บรษทลกของสเตมเทค คอรปะเรชน โดยอางวางานวจยเรองหางจงจกของเขาสามารถนามาประยกตใชกบการเพาะครบฉลาม อนจะทาใหไมจาเปนตองฆาฉลามเพอการบรโภคอกตอไป การพดคยกบ จอหน เซย แสดงใหเหนวา จอหน เซย เปนคนฉลาดและรจกอานใจคนเพอประโยชนในการดาเนนธรกจ ดงบทสนทนาตอนหนงท จอหน เซย กลาวถงคานยมในการบรโภคหฉลาม เพอแสดงสถานะทางสงคม ทงทจรง ๆ แลวหฉลามมไดเปนอาหารทวเศษไปจากอาหารชนดอน ความวา

ชายจาก สเตมเทค คอรปะเรชน อานใจเขาออก หวเราะเบา ๆ วา “ไมตองหวงครบ ผมคลกคลกบสงคมทใชหฉลามเปนการแสดงสถานะทางสงคมอยางหนง หฉลามใชในงานเลยงสาคญเพอใหแขกประทบใจ ซงกเปนเหตผลทผมพยายามทาใหคณประทบใจ! มใชเพราะผมชอบกนหฉลาม...”

“ขอบคณครบ คณเปนคนพดจาตรงไปตรงมาด” “วากวาเถอะ คณไมไดพลาดอะไรใหญหลวงหรอก ครบฉลามเปนเพยงเนอเยอทม

ความหยาบแบบหนง จรง ๆ แลวโดยตวมนเองไมมรสชาตอะไรเลย รสชาตของหฉลามมาจากการปรงเทานน ไมตางจากการปรงปลงทะเลหรออาหารอน ๆ”

(หางจงจก, 2552, หนา 47) จากคาพดของ จอหน เซย สอวา มนษยกาลงถกครอบงาดวยมายาคต (Myth)1 หรอวฒนธรรมทางความคดความเชอทถกทาใหดเหมอนเปนธรรมชาต นาไปสความเขาใจและการ

1 คาวา “มายาคต” หมายถง การสอความหมายดวยคตความเชอทางวฒนธรรมซงถกกลบเกลอนใหเปนทรบรเสมอนวาเปนธรรมชาต

หรออาจกลาวใหถงทสดไดวา เปนกระบวนการของการใหเปนทรบรเสมอนวาเปนธรรมชาต หรออาจกลาวใหถงทสดไดวา เปนการกระบวนการลวงใหหลงอยางหนง แตทงนกมไดหมายความวามายาคตเปนการโกหกหลอกลวงแบบปนนาเปนตวหรอการโฆษณาชวนเชอทบดเบอนขอเทจจรง มายาคตนนมไดปดบงอาพรางสงใดทงสน ทกอยางปรากฏตอหนาตอตาเราอยางเปดเผย แตเราตางหากทคนเคยกบมนเสยจนไมทนสงเกตวามนเปนสงประกอบสรางทางวฒนธรรม เรานนเองท “หลง” คดไปวาคานยมทเรายดอยนนเปนธรรมชาต หรอเปนไปตามสามญสานก (นพพร ประชากล, 2552 ข, หนา 268)

245

ปฏบตตนตอโลกอยางผด ๆ ดงเชน การบรโภคหฉลามเพอแสดงสถานะทางสงคม เปนการสรางความหมายครอบวตถไว เพอลวงใหผบรโภคเขาใจวา การเสพความวตถดงกลาวจะทาใหผบรโภคเปนสวนหนงของความหมายดงกลาว ในเรองนจะเหนวา “ความสงสง” “สงคมชนสง” “อาหารหร” และ “ราคาแพง” เปนความหมายทผกตดกบหฉลาม ทงทโดยเนอแทแลวความหมายดงกลาวเปน สงทมนษยสรางขนเพอหลอเลยง “อตตา” ตนเอง มไดเปนคณสมบตหรอเนอแทของหฉลาม จอหน เซย ทาลายมายาคตนดวยการชาแหละใหเหนความจรงวา หฉลามมได “พเศษ” ไปกวาอาหารชนดอน ๆ ซ ายงเปนเพยง “เนอเยอทมความหยาบแบบหนง” ทผานการปรงแตงใหมรสชาตด แตความ “พเศษ” ของหฉลามเกดจาก “ความหมาย” ทมนษยใสใหแกหฉลาม การชาแหละความหมายของ จอหน เซย ดงกลาว ในแงหนง คอ การเผยใหเหนถงกลวธทางธรกจซงใชประโยชนจากความหมายทแฝงเรนอยกบวตถ สรางความตองการเพอใหบรโภคลมสาระสาคญ ของวตถ มงอยกบการเสพตดความหมายอยางเอาเปนเอาตาย ดวยการชวนเชอวาวตถนน ๆ มคณคาคควร สามารถสนองในสงทผบรโภคตองการได แตในอกแงคาพดของ จอหน เซย เปนการ โนมนาวใจเพอดง “เขา” นกวทยาศาสตรทเปนนกอนรกษนยมและผกตดอยกบศลธรรมเขามาเปนพวก เพอแสดงใหเหนวาเขาทงสองมความคดเหนไปในทศทางเดยวกน ดงจะพบวาเมอ จอหน เซย ทาลายมายาคตของหฉลาม ในฐานะนกวทยาศาสตรผมความร “เขา” เสรมทบวา “ความมประโยชน” ของหฉลามนนเปนเรองลวง ดงคากลาวอาง “เขา” ถงงานวจยของคณะวทยาศาสตร ความวา

เขาเอยยม ๆ “แตยงมความโชคดอกอยางหนงสาหรบผทไมบรโภคหฉลาม เปนเรองทผชายทงหลายควรร”

จอหน เซย เลกควถาม “อะไรครบ?” “สารเคม” “คณหมายถงการฟอกสดวย ไฮโดรเจน เปอรออกไซด เพอทาใหสสวยขน?” “ ไมใชครบ คณกรวาทะเลเปนแหลงขยะทใหญทสดในโลก สภาพทะเลทกวนน

ไมสะอาดเหมอนกอน เตมไปดวยสารเคมตาง ๆ คณะวทยาศาสตรเคยวจยพบวาครบฉลามจานวนมากมสารปนเปอน ทาใหผชายซงบรโภคหฉลามบอย ๆ มโอกาสเปนหมนสง”

(หางจงจก, 2552, หนา 47-48)

246

ขอความดงกลาวแสดงใหเหนการอางตรรกะทางวทยาศาสตรสนบสนนความคดของ “เขา” เพอทาลายมายาคตของ “หฉลาม” ซงม “ราคาแพง” เปน “ของด” และ “มประโยชน” ยงผลใหผบรโภครสกวาการบรโภคหฉลามจะทาใหตน “พเศษ” หรอ “สงสง” กวาคนอน ๆ แตแททจรงแลว หฉลามไมมประโยชน แฝงเรนไปดวยสารเคม ตรรกะท “เขา” และ จอหน เซย ยกมานเปนการชวงชงความหมายและลดทอนความสาคญของหฉลามใหเปนเพยงวตถชนหนงท “เปนโทษ” “ธรรมดา” และ “ผานการปรงแตง” ทงคาอธบายของตวละครทงสองแสดงใหเหนวาความหมายทแฝงอยกบหฉลามเปนเพยงมายาคตชดหนงทสบทอดอยในสงคม ความคดและความเหนทเปนไปในทานองเดยวกนนทาให จอหน เซย เหนชองทางทจะดง “เขา” มารวมทาธรกจกบตน จอหน เซย รดวาสงท “เขา” ใหความสาคญคอความรทางวทยาศาสตรทผกตดอยกบ “คณคา” และ “ศลธรรม” ทงนเพราะทงสองสงไดมอบความหมายใหแก “วทยาศาสตร” วาเปน “สงมประโยชน” และเปน “คาตอบของมนษยชาต” อนเปนอดมคตทนกวทยาศาสตรจานวนมากปรารถนา จอหน เซยจงชใหเหนวาบรษทของตนมศลธรรม เพราะไมไดฆาฉลามเปน ๆ แตใช การเพาะครบฉลามเพอการสงออกแทน จอหน เซย เนนย าวาทกรรมเรองความมศลธรรมของตนดวยการอางวาผลงานดงกลาวเปนของ ดร. คพ สโตน นกวทยาศาสตรและนกอนรกษหวรนแรง เพอนสนทของ “เขา” ซงรวมทางานกบบรษทสเตมฟนสดวยเหตผลทางมนษยธรรม ทวา คพ สโตน เสยชวตไปอยางปรศนาเมอสองเดอนกอน ความตนเตนในรใหม ๆ ประกอบกบความสงสยใน การตายของ คพ สโตน ดงดดให “เขา” ตกลงเขารวมโครงการกบสเตมฟนสในทสด การเขารวมโครงการดงกลาวทาให “เขา” สบโอกาสเขาไปในโรงงานท คพ สโตน เคยรบผดชอบ จนพบวาแทจรงแลวบรษทสเตมฟนสมไดมศลธรรมอยางทกลาวอาง พวกเขาฆาฉลามอยางเหยมโหดเพอลดตนทนในการผลต คพ สโตน ตายในโรงงานแหงนเพราะไปร ความจรงดงกลาวเขา ขณะทรความจรงดงกลาว จอหน เซย มาพบเขา จงพยายามชแจงวาเพราะความเหนแกตวของมนษยจงทาใหเขาตองดาเนนธรกจบนความหลอกลวง ความวา

247

“...โครงการ สเตม เซลล ครบฉลามจงมไวหลอก พวกทอยากฟงเรองทพวกเขาอยากฟงเทานน มนทาใหการเสพหฉลามเปนเรองชอบธรรม ไมบาป มนษยถกเถยงเรองบาปของการฆาสตวมานาน แตพวกทถกกคอคนททองอมอย พวกเขาแครสตว ๆ หรอ? เอาไวเมอพวกเขาไมมอะไรจะกน หวจนหนามด พวกเขากไมแครหรอกวาฉลามจะตายไปกตวหรอตายยงไง ตอใหพวกเขารวา มนถกฆาอยางโหดรายอยางไร กไมมใครสนใจ มนษยกยงสนใจปากลนของพวกเขาเองมากกวา ถาพวกเขามจตใจสงจรง ทาไมชวยแคสตวเลา? ในเมอยงมสงมชวตในโลกอกมากมายทมความรสกเหมอนกน พชผกกเปนชวต มนก ไมอยากตายเหมอนกน นไมใชประเดนทางศลธรรมอยางทมคนจานวนหนงพยายามทาใหเปน นกคอหวงโซอาหารธรรมดา พวกเขานกภาพไมออกหรอกวา ตอใหวนนคนทงโลกเกดมเมตตาขนมาพรอมกนกะทนหนและเลกกนเนอสตว มากนพชผกผลไมเพอมนษยธรรม มนจะทาใหเศรษฐกจโลกลมสลาย วนวายไปทงโลกทนท เพราะพชผกผลไมอยางเดยว ไมพอเลยงคนทงโลก เราอยไมไดโดยไมกนเนอสตว!”

“ผมวาคณเบยงเบนประเดนนะครบ แนนอน ผมไมปฏเสธวามนษยยงตองบรโภคเนอสตว แตประเดนของผมคอความโหดรายของการฆาสตวตางหาก”

“นนเพราะคณมองในมมของนกบวช ไมใชในมมมองของนกเศรษฐศาสตร เราเปน ผททาใหทองของประชากรอมและมความสข เราปอนอาหารแกคนทงโลกดวยราคาสมเหตสมผล เราเลยงฉลามเหมอนโรงงานเลยงไก ฉลามทงหมดโคลนมาจากสายพนธทดทสด แขงแรงทสด ปรบยนใหเตบโตเรว ขนาดเทากน รสชาตเนอดเหมอนกน คมคณภาพไดทกขนตอนดวยหนยนต ราคาครบฉลามของเราจงไมแพง นคออปสงค-อปทานธรรมดา เมอสนคามราคามาก ราคากลดลง ประชาชนกมความสข”

(หางจงจก, 2552, หนา 63-64) ขอความดงกลาว แสดงใหเหนความพยายามของ จอหน เซย ในการรอถอนวาทกรรมเรอง “มนษยคอผมจตใจสง” เพราะสงททาใหมนษยแตกตางจากสตวคอสานกผดชอบชวหรอศลธรรม จอหน เซย ชใหเหนวาแททจรง มนษยไมแตกตางจากสตว ซงเตมไปดวยสญชาตญาณอนแขงกระดางและปาเถอน สงเกตไดจากชดความคดเขานามาเชอมโยงกบมนษย คอ “พวกกนเนอ” ท “โหดราย” และ “สนใจปากและลน” ของตนมากกวาสงอน การเกบกดความปาเถอนในรปการบรโภคทมศลธรรม เพอใหผบรโภคยงคงความเปนมนษยผมจตใจสงได ขณะทพฤตกรรมยงคง ปาเถอนอยเชนเดม ดงนนการท จอหน เซย หยบยกประเดน “การเสพเสวยอนปาเถอน” จงเปนการรอถอนมายาคตในการบรโภคและสนสะเทอนศลธรรมทสงคมเชดช ใหกลายเปนเพยง “ฉากบง

248

หนา” เพอปนแตงใหการเสพเสวยของมนษย “เปนเรองชอบธรรม ไมบาป” ทงนพจารณาไดวาเหตผลท จอหน เซย รอถอนวาทกรรมดงกลาว เพอเปนใบเบกทางใหตนมอสรภาพทางเศรษฐกจ (Economic independence) ทาใหเกดอานาจในการตอรอง ในระบบสงคมแบบทนนยม ในแงน จอหน เซย ประกาศตนอยางชดเจนวาอยตรงกนขามกบ “เขา” ทงยงพยายามยดเยยดสถานะ ความเปน “นกบวช” ซงผกตดกบ “ศลธรรมและอดมการณอนเพอฝน” ใหแก “เขา” เพอให “เขา” ตดขาดจากความเปนสวนหนงของสงคมมนษยทหยาบกระดางและปาเถอน พรอมทงวางบทบาทของตนวาเปน “นกเศรษฐศาสตร” ในโลก “ความจรงอนโหดราย” ผอมช “ใหทองประชากรอมและมความสข” การกดกนคตรงขามของตนใหไรอานาจ แสดงถงการครอบงาของโมหะททาใหความคดและกระทาของ จอหน เซย ไปเพอสนองอตตาของตนอยางชดเจน เขาสามารถสราง ตดตอและลดทอนความหมาย เพอสนคลอนหรอโนมนาวความคดความเชอของผอนใหคลอยตามตนเองไดอยางมเหตผล สาหรบขวตรงขามของ จอหน เซย คอ “เขา” ผตองการพทกษกฎทางศลธรรมทตนยดถอและสรางเสนแบงทางศลธรรมใหกลบคนดงเดม “เขา” จงพยายามทาลายชดความคดท จอหน เซย เอยอางเพอดงความชอบธรรมใหกลบคนสวาทกรรมดงเดม สงเกตไดจากคาพดของ “เขา” และเหตการณการหนฉลามของ “เขา” ดวยแหวนของเอดา ซงสามารถตความในเชงสญลกษณไดวา “ฉลาม” ซงเปนสตวกนเนอทดรายและปาเถอน เปนตวแทน “สญชาตญาณอนปาเถอนของมนษย” ท “เขา” ตองการหลกหน สวน “แหวน” ในทนเปนสงประดษฐทางวทยาศาสตร จงเปนตวแทนของ “ปญญา” หรอ “ความร” (ทางวทยาศาสตร) ของมนษย แหวนยงเปนตวแทนของ “ศลธรรม” ดงจะเหนวาในการสวมแหวนในงานแตงคอการยอมรบจารตศลธรรมอนศกดสทธ ในทนแหวนจงแทนศลธรรมซงสามารถ “การาบ” ความปาเถอนอนชวรายของมนษยได เมอพนจากเงอมมอฉลาม “เขา” ยงตอกย าวาทกรรมของตนดวยการกลาววา “ผมจะสวมแหวนวงนไปตลอดชวต” และ “ผมไมอยากเจอฉลามใด ๆ อก” (หางจงจก, 2552, หนา 68) การพทกษศลธรรมของ “เขา” ไดดาเนนตามวถศลธรรมทางสงคมดวยการแจงตารวจเพอดาเนนคดกบบรษทเสตมฟนส ทวาการทาตามขนตอนทางกฎหมายนนไรผล “เขา” จงใชความรนแรงเปนบทลงโทษ เพอทาทขบถตอสงคมทไมใสใจในกฎศลธรรม ดวยการ “อพโหลดภาพการเฉอนครบฉลามสด ๆ ในโรงงาน...ลงเรยลไทม” และ การสรางละครฉากใหญดวยการ “ปลดปลอยฉลามจานวนหลายหมนตวนนใหเปนอสระ!” ผลจากบทลงโทษอนรนแรงนนทาใหบรษทสเตมฟนส รวมถง จอหน เซย คตรงขามถกทาลาย ทวาความหยาบกระดางปาเถอนทผกตดกบการเสพเสวยของมนษยมไดถกทาลายลงไป ดงความในตอนทายเรองซงกลาวถงเหตการณ “เขา” ไปสงอาหารทรานอาหารจนแหงหนง ความวา

249

บรกรเดนทางถาม “สงอาหารแลวยงครบ?” เขายมใหหลอน “สงสยเราควรจะฉลองกนสกหนอย” “ดคะ” เขาหนไปถามบรกร “ทนมอะไรแนะนา?” “สดยอดของรานนกคอหฉลามผดแหง” “หฉลาม?” เขาพมพา เพงเหนวานเปนรานอาหารจน “ใชครบ หฉลามแท ๆ ไมใชหฉลาม สเตม เซลล อะไรนน รบสกจานไหมครบ?

รบรองไมผดหวง” (หางจงจก, 2552, หนา 72)

เหตการณดงกลาว แสดงใหเหนความลมเหลวของบทลงโทษท “เขา” หยบยนใหแกสงคม จดสาคญคอ การมองไมเหนความจรงหรอโมหะของมนษย ททาใหผคนในสงคมไมอาจสลดมายาคตของหฉลามทครอบงาความคดได จตใตสานกของมนษยทหลงใหลในมายาคตของหฉลาม ทามกลางกระแสการเปลยนแปลงทรวดเรวของสงคมแบบทนนยมในปจจบน ยงผลใหมายาคต ผนแปรตนเองไปตามกระแสอนเชยวกรากนน จนยากทมนษยจะตามทนมายาคตของมนษยดวยกนเอง ดงเชนในเรองน ทหฉลามถกแตงความหมายเขาไปอกครงใหกลายเปน “หฉลามแท ๆ ไมใช หฉลาม สเตม เซลลอะไรนน...” (หางจงจก, 2552, หนา 72) การจบเรองดวยความผดหวงของ “เขา” แสดงใหเหนวาความกาวราวไมอาจแกไขดวยความรนแรง เนองจากความรนแรงไมอาจทาใหมนษยรและเขาใจโลกตามความเปนจรง การสนคลอนกฎเกณฑทางศลธรรมจงเกดจากตวมนษยเอง เพราะมนษยปรงแตงโลกดวยความอยาก โลกจงเตมไปดวยคาและความหมายทมนษยใสให จนหลงลมสาระสาคญของสงนน ๆ มนษยตกเปนเหยอความหมายทถกปรงแตงขน ดวยโฆษณา ชวนเชอจากผแสวงหาผลประโยชน เสนแบงความดความชวจงพราเลอนดวยคตทมวลมนษย สมมตขน สรปไดวา จากเรองหางจงจก วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวความคดวา คณคาทางจรยะของผคนถกลดทอนไปเพราะความคดทมงอยกบตณหาและความหมายทมนษยหยบยนใหแก สงตาง ๆ กฎเกณฑทางศลธรรมทถกสนคลอนเกดจากการคดงางทางความคดของมนษยแตละคน ซงมระบบคดและตรรกะในการดาเนนชวตแตกตางกน มนษยแตละคนตางมอตตาและความทะยานอยาก สองสงนกอใหเกดการใชความหมายซงมนษยนาตวเองไปพวพนกบโลก เมอไปพวพนกเกดความคาดหวง กอใหเกดการกระทาในเชงบบบงคบควบคมตามมา เมอมนษยมจานวนมาก ตางกลม ตางฝาย ตางใชความหมายของตนอยางซบซอน คาของความหมายจงไมเทยงตามการปรงแตงของ

250

แตละคน ในกระบวนการน ความหมายกอใหเกดการกระทาทมนษยปฏบตตอโลกและผอน หลายครงมนษยใชความหมายของตนเปนตรรกะของโลก เพอเปนขออางในการควบคมสงตาง ๆ ตามอาเภอใจและใชเบยดเบยนผอน ดงนน คณคาทางจรยะจงไมอาจตดสนไดจากตรรกะ ความหมายหรอการใหเหตผลของมนษย หากตองพยายามสกดความหมายลวงดงกลาวนออกไป แลวใชเจตนาและวจารณญาณทปราศจากอคต ประเมนคาการกระทาในครงนน ๆ เรองอนทนปรมาณสยาม นาเสนอการบดเบอนความจรงและจรยธรรมของผมอานาจ เพอสรางผลประโยชนเฉพาะตนและพวกพอง นยายเรองนนาเสนอเรองราวในรปอนทนของนกขาวสายการเมองคนหนง ซงตองทาขาวเกยวกบความขดแยงระหวางคณะรฐบาลและประชาชนเกยวกบการสรางโรงงานปฏกรณปรมาณและรฐสภาแหงใหม จดเนนของเรองนอยทการเลาเรองททาใหผอานเหนขอมลทขดแยงกนระหวางขอมลคณะรฐมนตรและขอมลบคคลกลมอน ๆ ในสงคม อนเปนผลใหผอานตระหนกวา แทจรงคาพดและการกระทาของคณะรฐมนตรเปนการแสวงหาผลประโยชนสวนตนทอางผลประโยชนสวนรวมบงหนา ขณะทผเลาเรองเลาเรองไปอยางเสมอนวาตนไมเลหกลของคณะรฐมนตรดงกลาว ความขดแยงระหวางสงทผเลารและสงทผอานรนนาไปสความตระหนกถงนยยะแหงการเสยดสท วนทร เลยววารณ มตอกลมบคคลดงกลาว จดทนาสนใจของเรองนคอ การสรางสถานการณลอเลยนเหตการณในสงคมจรง เสยดสทเลนทจรงผานบคลก คาพดและการกระทาของตวละครแตละตว ตลอดจนการอธบายสถานการณ การแสดงทศนะและการใหรายละเอยดของผเลาเรอง ดงเนอความในตอนหนง ความวา

251

มนาคม 5 March วศวกรบอกวาระบบการกอสรางของไทยไมตากวามาตรฐานหรอก แตคอรรปชนจะทาใหมนตากวามาตรฐาน

ร ๆ กนอยวาโครงการทกโครงการทเกยวกบรฐมกมนกการเมองเขาไปรวมสงฆกรรม ตงแตอาคารราชการจนถงสนามบนนานาชาตทแพงจนช าใจและตองซอมแลวซอมอก! แตโรงปฏกรณปรมาณไมอาจ ‘ซอมแลว ซอมอก’ เพราะหายนะรายแรงกวามาก! มนาคม 6 March

รมต. กระทรวงพลงงานยนยนวา การกอสรางโรงงานนวเคลยรมมาตรฐานสงแนนอน ไมทาชย ๆ ไมมอนตรายเพราะ “เราจะใชผเชยวชาญจากตางประเทศมาดแล”

“จากไหนคะ?” เราถาม “ชาวรสเซย” “แตรสเซยลมเหลวในเรองการรวของโรงงานปฏกรณของ ปรมาณทเชอรโนบลไมใช

หรอคะ?” “นนมนสหภาพโซเวยต ไมใชรสเซย”

คอคาตอบ! (อนทนปรมาณสยาม, 2552, หนา 81)

จากตวอยางเนอความพบวา นยายเรองนแบงตวละครออกเปน 2 ฝายอยางชดเจนโดยใชจดยนทแตกตางระหวางคนสองกลมเปนเครองจาแนก กลมแรก คอ ฝายชนชนกลางหรอประชาชนผไดรบผลกระทบซงอยในฐานะ “ผเสยประโยชน” หากโครงการของคณะรฐมนตรไดรบการอนมต ขณะทกลมทสอง คอ ฝายคณะรฐมนตรซงอยในฐานะ “ผไดประโยชน” การสรางตวละครออกเปนตวละครคตรงขามอยางชดเจนเปนประโยชนตอการสรางความขดแยงของเรอง ดงพบวานกขาวในฐานะผเลาเรองซงลวงรวงนอกวงในของเหตการณทงหมดใหภาพตวละครทงสองกลมดวยนาเสยงทแตกตางกน กลาวคอ ภาพนาเสนอของกลมชนชนกลางดนาเชอถอและเปนไปในเชงบวก สงเกตจากพฤตกรรม เชน การพดอยางมสาระ การแสดงความรความคดอยางมเหตผล การไดรบแรงสนบสนนจากประชาชน เปนตน ขณะทภาพนาเสนอฝายรฐมนตรเปนไปในเชงลบ ทงนโดยผานแสดงพฤตกรรมบกพรอง เชน การพดไรสาระ พฤตกรรมการใหเหตผลแบบขาง ๆ ค ๆ การเหนแกประโยชนสวนตน ฯลฯ ภาพนาเสนอดงกลาว กอใหเกดความขดแยงในใจของผอาน ยงรฐมนตรแสดงพฤตกรรมบกพรองมากเพยงใด ยงสอวาชนชนกลางและประชาชนถกตองมากขน การใหภาพดงกลาวจงสอวาผเลาเรองวางตนอยขางชนชนกลางและตองการเลาเรองเพอเสยดส

252

คณะรฐมนตรผานมมมองของตน โดยสถานการณความขดแยงดงกลาวเปนเครองมอในการเสยดสและวพากษวจารณคณะบคคลดงกลาว อนง นยายเรองนนาเสนอการบดเบอนคาทางจรยะคณะรฐมนตร ทงการปนแตงตรรกะและดงดนเหตผลโดยไมฟงเสยงวพากษวจารณในสงคม เพอใหโครงการสรางโรงงานปฏกรณและสรางรฐสภาไดรบการอนมต การกระทาเชนนแสดงวาคณะรฐมนตรถกตณหาและความหลงผดครอบงา เพยงเพอใหตนและพวกพองไดรบผลประโยชนจากโครงการดงกลาว พวกเขาเลอกปดหปดตาจากความเหนทแตกตางและจรยธรรมทพงมในวชาชพ ทงนเพอใหตวละครดงกลาวดบกพรองและถกเสยดสยงขนไป จะพบวาผเลาเรองเลาเรองเชงหยกแกมหยอก โดยทาเสมอนไมทราบความวา สงทรฐมนตรทามเรองไมชอบมาพากล ผเลาเรองเพยงตงขอสงเกตและแสดงความคดเหนในเชงลอเลยนเสยดสพฤตกรรมของรฐมนตร ดงขอความตอนหนงในบนทกเกยวกบการแถลงขาวของรฐมนตรกระทรวงพลงงาน ความวา

มกราคม 4 January รมต. กระทรวงพลงงานแถลงขาววานเปนโครงการของกระทรวงพลงงานมานานหลายปแลว เพงศกษาเสรจสงใหครม.พจารณาตามขนตอนถกตองตามกฎหมาย

(แกเอยคาวา ‘ถกตองตามกฎหมาย 17 ครง’ ในการแถลงขาว!)

รมต.วาโครงการนสาคญตอชาตมาก เพราะสามารถผลตพลงงานไฟฟาสาหรบหลายลานครวเรอน

ประโยชนคอ: - เปนการไดพลงงานทสะอาด - ลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทาใหไมสรางมลพษทางอากาศ - ลดการพงพานามนจากตางประเทศ

นาสนใจ! ไมยกรวาพลงงานปรมาณเปน green energy ดวย! (อนทนปรมาณสยาม, 2552, หนา 77)

จากขอความดงกลาวพบวา ทงถอยคาเชงลอเลยนเสยดสและการตงขอสงเกตของ ผเลาเรองเปนการสะกดและชชวนใหผอานเหนอยโดยนยวา การใหเหตผลและการกระทาของ ฝายรฐมนตรนนขดแยง บกพรองและนาขน นอกจากน การใหขอเทจจรงทขดแยงกบคาพดของ

253

รฐมนตร ตลอดจนใชภาพทขดแยงกบคาพดของรฐมนตร เชน ภาพโรงงานปฏกรณเตมไปควน ภาพความเสยหายทเกดจากสารปรมาณรวไหล เปนตน อนแสดงวาผเลาเรองไดสบคนขอมล มาเปนอยางด การแสรงทาเหมอนไมร ยงตอกย าพฤตกรรมดานลบของคณะรฐมนตร ทงยงทาใหคณะรฐมนตรกลายเปนตวตลกในสายตาของผอาน นอกจากนผเลาเรองยงเลาถงสถานการณบบบงคบททาใหคณะรฐบาลแสดงขอบกพรองออกมาชดเจนขน คอ การปรากฏตวของ นายบญแท งามเศรษฐ เศรษฐใจบญแหงกาญจนบรผเปนตวแปรสาคญในการสรางความตงเครยดระหวางคณะรฐมนตรและประชาชนทาใหเรองดาเนนไปถงจดสงสด หากสงเกต จะพบวาจดยนของเศรษฐในชวงแรกคอนขางคลมเครอ เศรษฐแสดงตววาตนยนดชวยเหลอคณะรฐมนตรผลกดนโครงการทงสองใหสาเรจ โดยการสละทดนใหรฐบาลทาโครงการ แตเมออานไปเรอย ๆ จะพบวา การกระทาของเศรษฐเปนการดดหลงรฐมนตร เพราะทดนทเขาสละใหคณะรฐมนตรทาโครงการทงสองเปนพนทตดกนสองผน หมายความวา เขาตงใจใหรฐสภากบโรงงานปฏกรณตงใกลกน เพราะรดอยแลววา สถานการณเชนนจะผลกดนใหคณะรฐมนตรอยในภาวะกลนไมเขาคายไมออก ดงนน เมอพจารณาสถานะทางสงคมและกระทาของเศรษฐทงหมดจะพบวา เขายนอยขางประชาชนผเสยผลประโยชน ซงอาจพจารณาโดยตรรกะวา การแสวงหาผลประโยชนของคณะรฐมนตรทงการสรางโรงงานปฏกรณและรฐสภา สงผลกระทบตอสงคมในวงกวาง ไมเวนแมกระทงครอบครวของเศรษฐ ทงนในแงสถานภาพ เศรษฐเปนทงชนชนกลางและปญญาชน ซงสามารถหาเหตผลเพอโนมนาวใหคณะรฐมนตรเชอวาพนทของตนเหมาะสมแกการสรางโรงงาน ทงยงรจดออนททาใหคณะรฐมนตรตอบรบขอเสนอ จดสาคญททาใหเศรษฐสามารถตอรองกบคณะรฐมนตรได คอ อานาจเศรษฐกจทเหนอกวา โดยลวงใหคณะรฐมนตรรสกวาจะไดเปรยบหากยอมรบขอตกลงของเศรษฐ จดนกอใหเกดกระแสวพากษวจารณและแรงบบคนททาใหคณะรฐมนตรตกหลมพรางทเศรษฐวางไว คอ การทประชาชนรอยละ 95.5 ตองการใหรฐบาลสรางรฐสภาใกลกบโรงงานปฏกรณ พรอมชแจงเหตผลหลายขอ หนงในเหตผลขอสาคญทสด คอ การทาทายใหคณะรฐมนตรพสจนเรองความปลอดภยของโรงงานปฏกรณปรมาณดวยตนเอง ดงขอความในบนทกตอนหนงความวา

254

ตลาคม 10 October โพลบอกวาประชาชนรอยละ 95.5 ตองการใหรฐสรางรฐสภาใหมบนทดนบรจาคตด

โรงงานปรมาณไดประโยชนสองตอหลายตอคอ: - ไดทดนฟร - คากอสรางรฐสภาฟร - เปนการพสจนความจรงใจของคณะรฐมนตรทยนยนวา การกอสรางมมาตรฐานสง

ไมเปนอนตราย ประชาชนผหนงออกความเหนวา “ถาโรงงานนวเคลยรปลอดภยจรง รมต. กบ ส.ส. กตองกลาไปอยทนนซ” พฤศจกายน 29 November คณะรฐมนตรลง ส.ส. ลงมตเปนเอกฉนทใหยกเลกโครงการสรางโรงงานปฏกรณปรมาณดวยคะแนนเสยง 400:0 เหตผลคอ “เพอประหยดเงนของชาตและเพอประโยชนของพอแมพนองทเคารพรก” (อนทนปรมาณสยาม, 2552, หนา 85)

จากขอความดงกลาวพบวา การปฏเสธของคณะรฐมนตรสอถงภาวะยอมจานนดวยสถานการณกลนไมเขาคายไมออก ดวยแรงบบคนจากสถานการณทเศรษฐจงใจสรางขน สงผลใหคณะรฐบาลเผยพฤตกรรมทบกพรอง ไดแก การโกหกหลอกลวง กลบคาไปมา ขาดความนาเชอถอ เหนแกตวและเบยดบงผลประโยชนเพอตนเองและพวกพอง เมอภยมาถงตวกยอมละทงคาพดและเหตผลทเคยกลาวมาทงหมดเพอเอาตวรอด คากลาวอางซ าซากทดเปนเหมอน “บททองจา” ของคณะรฐมนตรซงเปนเปาหมายเสยดส เชน “พจารณาตามขนตอนถกตองตามกฎหมาย...” “...เปนรฐบาลเสยขางมาก” “...ทาใหไมอาจทางานใหทางานใหประชาชนไดเตมท” เปนตน ถอยคาเหลานสวนทางกบภาพลกษณทคณะรฐมนตรพยายามแสดงใหเหนอยางมาก ตงแตตนพวกเขาสรางภาพวาโครงการดงกลาวเปนโครงการเพอประชาชน ยนยนหนกแนนวาโครงการจะสรางประโยชนทงในแงเศรษฐกจ สงคมและสภาพแวดลอม ไมวากระแสสงคมจะตอตานมากเพยงใด พวกเขากยนยนวาจะทาโครงการดงกลาว โดยไมมทาทเปลยนใจ ทวาเมอเหตการณพลกผน คณะรฐมนตรทราบวาหากอนมตโครงการ พวกเขาตองยายรฐสภาไปอยขางโรงงานปฏกรณ จงกลบคาและอางวา ‚เพอประหยดเงนของชาตและเพอประโยชนของพอแมพนองทเคารพรก‛ จงกลายเปนวาสงทพวกเขาทามาตลอดเปนเรองนาขน การดงดนจะทาโครงการเปนเพยงสงไรแกนสารทถกอางขนมาเพอ

255

การสนองอตตาของพวกเขา สงทเคยอางวาทาไปเพอประโยชนของประชาชนเปนเพยงการโกหกหลอกลวงลม ๆ แลง ๆ สารตถะสาคญทซอนอยในนยายเรองน คอ การเผยใหเหนมลเหตจงใจททาใหตวละครนกการเมองหรอคณะรฐมนตรมพฤตกรรมเชงลบ เชน ความถอรน พลกลน ความขลาดเขลา ฯลฯ พฤตกรรมเหลานอธบายไดดวยความสมพนธระหวางอตตาและตณหาตามแนวปฏจจสมปบาท กลาวคอ ตวละครนกการเมองกลมนม “อวชชา” คอ มความหลง ไมรแจงเหนจรงในสงตาง ๆ ความไมรนเปนปจจยใหเกด “สงขาร” คอ ความคดปรงแตง “วญญาณ” โดยคาวา “วญญาณ” ในทนหมายถง ความหมายรทเกดขนเมออารมณ คอ รป รส กลน เสยง สมผส และความนกคดมากระทบอายตนะหรอ “สฬายตนะ” ทง 6 (ตา ห จมก ลน กาย ใจ) ซงกอใหเกดเปนความรสกตววากาลงไดเหน “รป” หมายถง “สง” ทตาไดเหน หไดยน ไดลมรส ฯลฯ เมออารมณภายนอกมากระทบประสาทสมผส เรยกวา เกด “ผสสะ” ขนในขณะหนง ๆ จงทาใหเกด “เวทนา” ตามมา โดยเวทนาในทน คอ ความรสกในเชงชอบใจ พงพอใจในฐานอานาจหรอตาแหนงทตนม ดวยรวาตาแหนงดงกลาวจะสามารถบนดาลผลประโยชนจานวนมหาศาลใหแกตน จดนเปนบอเกดของ “ตณหา” คอ ความอยากได อยากม อยากเปน (รวมถงความไมอยากได ไมอยากม ไมอยากเปนในสภาวะ ไมพงปรารถนาตาง ๆ ) ตณหาของตวละครนกการเมองดงกลาวกอใหเกดผล คอ ความยดมนถอมนหรออปาทานใน 3 ทาง คอ การแสวงหาสงตาง ๆ มาบารงบาเรอตน การเฝาระวง ทะนถนอม ปองกน “อตตา” หรอ “ความเปนตวกของก” มใหถกกระทบกระแทกจากความทกข และการมทฏฐมานะถอรนความเหนของตนเปนใหญ อนนาไปสการสรางหยบยนคาและความหมายใหแก สงตาง ๆ ตลอดจนพยายามสรางขอเทจจรงเพอใหผอนเชอในอยางทตนตองการ ดงนน อตตาและตณหาจงเปนทมาแหงพฤตกรรมอนเลวรายของคณะรฐบาล เชน การคอรปชน แสวงหาผลประโยชนสวนตน แสรงบดพลวถอยคา ถอรนเอาชนะ ขลาดเขลา ขาดสจจะ เปนตน พฤตกรรมเหลาถกฉาบทาไวดวยถอยคาสวยหรและขอเทจจรงคณะรฐมนตร เอยอาง เพอบอกวาแกสงคมพวกเขาทาในสงทถกตองหรอเพอประโยชนสขของประชาชน ทงทในความเปนจรง การกระทาดงกลาวแฝงเรนไปดวยการรกษาอานาจและผลประโยชนสวนตน สถานการณในเรองแสดงใหเหนการทาสงครามขอทางขอมลระหวางคณะรฐมนตรและชนชนกลางทเสยผลประโยชน นาไปสการสนคลอนความคดความเชอของประชาชน แบงแยกผคนออกเปนฝกฝายเพอสนบสนนขอเทจจรงทแตละฝายปกใจเชอ สถานการณทสรางเคลอบแคลงตอขอเทจจรงทางสงคมในเรองน นาไปสการอภปรายความคดตอการประกอบสรางความจรงของบคคลสองกลมทมผลประโยชนขดแยงกน ทงน หากสงเกตจะพบวาความจรงในทนมหลายความหมาย มทงความจรงถกซอน ความจรงทถกสรางขน

256

และความจรงองขอมล คาพดและขอเทจจรงของตวละครในเรองจงเปนความหมายทเลอนไหล คอ ไมมความคงทหรอผนแปรไปตามการใหความหมายของบคคลแตละกลม ความร ความจรงและเหตผลของบคคลในเรองถกบดเบอน พลกผน ปรงแตงและใหความหมายใหมไปตามความตองการผพด ขนอยกบผพดนนอยในฐานะใด ตองการใหใครไดประโยชน และใครเสยประโยชน เพราะฉะนน ความจรงจากบคคลบางกลม อาท คณะรฐบาล จงไมใชความจรงทแท แตเปน ‚ความจรงทถกประกอบสรางขน‛ เพอนาไปสผลประโยชนเฉพาะกลม ทวาเรองเลาทถกประกอบสรางนนมกยอนแยงในตวเอง ทงนเพราะสงทถกสรางขนไมใชความจรงแท ความจรงทถกสรางขนจงตองการการปรงแตงใหดจรงอยเสมอ ลกษณะดงกลาวกลายเปนชองโหวใหเกดการตงคาถามและรกไลของกระแสสงคม ดงพบวา แมในตอนทายคณะรฐมนตรจะยอมจานน แตมใชเพราะละอายตอความผดบาป หากเปนความกลวทจะตองสญเสยอตตาของตนไป จงรบยดฉวยในสงทพอจะหวงไดกอนเพอรกษาอตตาไว การกระทาดงกลาวจงสอวาคาพดของพวกเขาไมมความหมาย เปนเพยงขอความเลอนลอยเพอคงอตตาใหคงอยในทางชองเสพเสวยตอไปไดเทานน สรปไดวา จากเรองอนทนปรมาณสยาม วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา เสนแบงทางอนพราเลอนทางจรยธรรมเกดจากการบดเบอนความจรงของกลมผมอานาจและการเพกเฉยผคนในสงคมทเลอกจะไมรบรความจรง ตราบเทาทความจรงนนไมสงผลกระทบตอตนเอง ทวาโดยขอเทจจรงแลวไมวาการบดเบอนนนจะทาใหเกดกระแสสงคมหรอไม การกระทาทมอตตาและตณหาเปนมลเหตลวนเปนอกศลกรรม ยอมสงผลใหผกระทาเปนทกข เนองจากตองประคบประคองอตตาใหเสพเสวยอยตลอดเวลา ทงยงตองคอยหวนกลววาอตตานนจะถกกระทบกระแทก การตดสนคาทางจรยะของบคคลจงตองกาวขามขอเทจจรงทถกบดเบอน โดยพจารณาใหรอบคอบทงเจตนา การกระทา และมลเหตจงใจของบคคลนน ๆ เรองมนษยเชอโรค เปนเรองทแสดงใหเหนวาเกณฑการตดสนคาทางจรยะไมอาจวดไดจากภาพลกษณ การยอมรบจากสงคม หรอผลประโยชนเชงมลคาทบคคลนน ๆ สามารถสรางได หากวดไดจากทศนะในการมองโลกและพนทางจตใจของแตละบคคล เรองเลาถงชายคนหนงชอ จเอม. ซงถกตราหนาวาเปนมนษยเชอโรค เพราะนบแตวยเดก จเอม.สามารถรบเชอโรคตาง ๆ ไมวารายแรงเพยงใด จเอม. อาศยอยในสถาบนวจยของบรษท Love & Care บรษทยาระดบตนของโลก แพทยผทราบอาการของ จเอม. คนแรกคอหมอออตโต ทวาทายทสด หมอชามาน รองประธานบรษท Love & Care ไดดง จเอม. ไปเปนคนไขในการดแลแทน นบตงแตนนมา จเอม. กกลายเปนหนทดลองใหแกบรษท Love & Care เพอสรางยาและวคซนรกษาโรคจานวนมากออกจาหนายสทองตลาด ในระหวางนนเอง เดล พนกงานสาวผดแลการทดลองและตดตามผลการสรางวคซนจากภมคมกนของ จเอม. ไดพบความขดแยงของขอมลในทะเบยนประวต จเอม. เธอจงสอบถามขอมล

257

จากหมอออตโต แตหลงจากนนหมอออตโตกเสยชวต หมอชามานเรยกเดลเขาไปคยและปายความผดวา เธอเปนผทาใหหมอออตโตเสยชวต เดลถกบบใหลาออก เธอไปลาจเอม. แตกลบพบความจรงวา จเอม.ทราบมาตลอดวาเขาถกใชเปนหนทดลองตงแตอายไมกขวบ ทงยงทราบวาเธอไมใชสาเหตการตายของหมอออตโต เดลตดสนใจพาจเอม.เขาประชมกรรมการและผถอหนบรษทเพอเปดเผยความจรง ดงความในตอนหนงซง เดล โจมตหมอชามานและคณะกรรมการของบรษทเกยวกบการนาภมคมของจเอม.ไปใชในการรกษาโรค เพอสรางภาพลกษณใหแกบรษท Love & Care ความวา

“ไมจรงหรอกคะ พวกคณรวามยนตวนนตงแตแรก พวกคณเพยงแตไมตองการรบรตางหาก เพราะเทคโนโลยการสรางภมคมกนขายไดเพยงครงเดยวตอคน สขายยาฆาเชอโรคไมได ขายไดหลายครง ยงมเชอโรคมาก กยงขายยาไดมากขน อกประการหนง การผลตวคซนแกโรคโดยการฉดเชอโรคเขาไปในตวจเอม.นนไดวคซนมาขาย แตวคซนทไดมาทงหมดจะมบางสงทแฝงไป นนคอ ทาใหเชอโรคแรกตายไป แตเปนบอเกดของเชอโรคใหม แลวกทาตอไปอกขนขายไดตลอด ไมจบสน...”

หลอนกวาดตามองทกคนในหองประชม “L&C ไมไดเปนนกบญผชวยโลกอยางทพยายามสรางภาพลกษณ ดวยสโลแกน

‘ดวยรกและหวงใย’ ของบรษท ทกอยางคอผลประโยชน แมแตโครงการโรงพยาบาลรกษาฟร กเพอประโยชนสองตอ คอสรางภาพลกษณทดตอบรษทและยงไดใชคนไขเปนททดลองยาใหม ๆ ของบรษท สาหรบจเอม.นน การชวยเหลอครอบครวของเขาเปนเพยงฉากบงหนา เปนลงทนทคมคาทสด L&C เปนเจาของทงรางกายและวญญาณ...”

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 110-111) จากขอความดงกลาว แสดงใหเหนการสนคลอนศลธรรมดวยภาพลกษณทางสงคมทสรางขน การชวยเหลอชวตคนในเรองนมไดกระทาดวยเจตนา “รกและหวงใย” อยางทบรษท Love & Care เอยอาง แตเปนการทาเพอผลประโยชนสวนตวของคนกลมหนงซงมตณหาเปนมลเหตจงใจแทจรง ยงผลใหอสรภาพของ จเอม. ถกกดทบไวดวยขออางเรองความแตกตางและความไมปลอดภยของคนสวนใหญ ภาพลกษณของนกบญทบรษท Love & Care พยายามสรางขนมา จงเปนเพยงเครองมอสนองตณหา เพอเปลยนความอยตธรรมใหกลายเปนความชอบธรรม ผทไมรความจรงยอมไมเหนคาทางศลธรรมทถกบดเบอนน สงทเปนความจรง คอ การมตวตนของ จเอม. จงกลายเปนความจรงทถกหลงลม หมอชามานผเปนตนเรองพยายามหาเหตผลอธบายเขาขาง

258

ตนเองวา สงททาลงไปทงหมดเปนเพยงการสนองตรรกะของโลกเพอรกษาสมดลระหวางความรและการคา ดงอธบายของหมอชามานในตอนหนง ความวา

“มนษยอยางจเอม.เปนกรณพเศษเดยวของโลก แนนอนหากเราใชประโยชนจากยนของเขา เสยบยนพเศษตานโรคเขาไปในรางกายของชาวโลก ไมตองสงสยวานจะเปนการปฏวตครงใหญทสดในประวตศาสตรของมนษยชาต มนษยชาตจะไมกลวเชอโรคอกตอไป แตรไหมวาจะเกดอะไรขน? บรษทยายกษใหญอยางเราจะลมลงชวขามคน โรงพยาบาลแทบทงหมดในโลกจะปดกจการ นกภาพออกไหมวาโลกจะวนวายขนาดไหน...”

หมอชามานมองหนาเดลกบจเอม. “นเปนโลกของการรกษาสมดลระหวางความรกบการคา คณหนความจรงนไมพน

หรอก มนคอหลกการเดยวกนหมดทงโลก ไมเชนนนปานนบรษทขายยากนยง ยากาจดแมลงทงหลายมตองปดกจการไปหมดแลวหรอ บรษทยาทกแหงในโลกตองการเชอโรค ตองการเชอโรคพนธแปลก ๆ ยงมากยงด... นคอเงนทงนน!”

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 112-113) ขอความดงกลาวแสดงใหเหนวา หมอชามานเปนคนมอตตาสงยงผลใหเขามองไมเหนความจรง จงทาสงตาง ๆ ไปดวยความมอบอด สงทหมอชามานยดอย คอ อตตา อนเปนสงทไมมอยจรง แตเพราะเขาไปปรงแตงความคดของตนดวยอปาทานและกเลสตณหา จงเกดความรสกวาอตตาของตนตองไดรบการตอบสนอง นคอเหตผลทหมอชามานทาสงตาง ๆ ตามเหตผลของตนเอง ทงนหากวเคราะหจะพบวาเหตทหมอชามานยดมนในอตตาสง เพราะปจจยแวดลอมและจตใจทเอนเอยงเขาขางอตตาของเขาเอง ดวยฐานะ ตาแหนงหนาทการงาน ความนาเชอถอ ความคาดหวงจากสงคมรอบขางปจจยและการประสบความสาเรจบอยครง ยงผลใหอตตาของหมอชามานเตบโตยงกวา คนอน ความเคยชนทไดรบความสขความพอใจจากสงภายนอกมาปรนเปรออยเสมอทาใหเขามนใจในตวเองสง ดงการบรรยายถงประวตหมอชามานในตอนหนง ความวา

259

หมอชามานเปนบคลากรสาคญของบรษทมาสามสบป ตงแตยงเปนหมอหนม เปนหมอทฉลาดปราดเปรองและเปยมไฟทางาน ในวยยสบกวา เขาเปนผรเรมโครงการโรงพยาบาลรกษาฟร ปจจบนมตาแหนงเปนรองประธานบรษท และยงดแลฝายวจยทงหมด หมอชามานกาวหนาในวชาชพอยางรวดเรวและมตาแหนงสาคญในองคกร ดวยฝมอลวน ๆ เขาเปนหมอทปราดเปรองและมวสยทศนไกล พนกงานทกคนรวาวนหนงเขาจะเปนประธานบรษท

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 90)

ขอความดงกลาวแสดงถงปจจยททาใหหมอชามาน เปนผมอตตาและทฏฐมานะสง เพราะประสบความสาเรจมาโดยตลอดประกอบกบภาพลกษณของผ “ฉลาดปราดเปรองและเปยมไฟทางาน” ทาใหหมอชามานทระนงตน ถอตว ดอรน และถอความเหนตนเปนใหญ อาชพหมอทาใหเขาไดรบความไววางใจจากสงคมอยางสง ดวยสามารถยดชวตหรอมอบความตายใหแกผอนได หมอชามานจงสาคญตนผดวา ความเหนและตรรกะของเขาคอตรรกะของโลก ซงผอนตองนอมรบและทาตาม ความเคยชนอยทผกตดกบการเสพเสวยดงกลาว ยงผลใหหมอชามานยดมนถอมนและมองเหนเพยงอตตาของตนเอง ดวยถกแรงขบจากจตไรสานกใหกระทาตามความอยาก นานวนเขาความรสกนนกกลายเปนความหลงผด (โมหะ) คอ ไมตระหนกรในเหตและผล มแตความยดมนทคดวาความเหนและทฤษฎของตนนนถกตอง เพราะฉะนน เมอตวละครทมความเหนขดแยงกบตนอยาง เดล ตอบโตความเหนของเขาอยางรนแรง หมอชามานจงรสกวาอตตาทตนแลวประคองไวถกกระทบกระแทก ยง เดล มเหตผลและหลกฐานอางอง ยงบบคนอตตาของหมอชามานใหสนคลอน จากเหตการณนหมอชามานจงบนดาลโทสะและเปดเผยความจรงทกอยางดวยความโกรธระคน เยยหยนและเลอกทจะ “ลกขนจากทนงอยางชา ๆ เดนออกไปจากหองนน” (มนษยเชอโรค, 2552, หนา 113) เพอรกษาศกดศรและอตตาของตนไว การทาตามอารมณของหมอชามานดงกลาว สอถงผลกรรมในรปของความคดทตดของคบแคบ เอนเอยง ขดแยง และรสกถกบบคนอยตลอดเวลา เนองจากเจตนาทเปนอกศลของเขา ยงผลใหจตใจขนมว ไมเคยไดรบความสขสงบทแทจรงเลย แมวาเขาจะสรางกาไรใหบรษทไดมากกวาคนอน ๆ นยายเรองนจงสอวาภาพลกษณทสวยงามของบคคลไมอาจชวดไดวา คน ๆ นนเปนคนดหรอคนเลว แตเจตนา สภาพจตใจ และการกระทาของคนผนนตางหาก จะชวาคน ๆ นนดหรอเลว สรปไดวา จากเรองมนษยเชอโรค วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ภาพลกษณทสวยงามมไดเปนเครองยนยนความดของมนษย ผทยดมนถอมนในอตตาและตณหายอมคอยแสวงหาชองทางสาหรบเสพเสวย ยงมความรมากเทาใด กลวธในการเปลยนสงเลวรายใหกลายเปน

260

เรองชอบธรรมยงแยบยลและซบซอนมากขน ความดความชวจงไมอาจตดสนจากภาพลกษณทวาตองมองลกลงไปถงเจตนา สภาพจตใจ และการกระทาของคนผนน ผใดอางประโยชนของมวลชนแตมเจตนาราย ยอมถกกเลสตณหาบบคนใหเศราหมอง ขณะทผมเจตนาดแมตกอยในสถานการณอนเลวราย ยอมพบกบความสขสงบแหงจตไดทกเมอ 2. คาหรอคณคา ไดแก แนวคดทวาดวยคาหรอคณคาทางจรยะ เชน คณคามจรงหรอ เปนเพยงสงสมมต ความดคออะไรและมลกษณะอยางไร ความจรงเปนสงทแนนอนตายตวหรอไม เปนตน เนองจากคาทางจรยะสมพนธกบการกระทาและเปาหมายของมนษย การพจารณาคาทาง จรยะจงหมายรวมการพจารณาสาเหต ปจจย หรอตวกระตนใหมนษยเกดความคดและการกระทา ผลทสบเนองจากการกระทา คณคาของการกระทา ตลอดจนหลกแหงการกระทาหรอความประพฤตของของบคคลนน ๆ ซงชใหเหนวามนษยควรประพฤตตนอยางไรทงตอตนเอง ตอผอนหรอสงอน แมคาทางจรยะจะสอใหเหนอยางงายทสด ผานการแสดงแบบอยางความประพฤตดานดของตวละคร กระนน การแสดงใหเหนพฤตกรรมอนเลวรายของมนษยกมบทบาทในการสอถงคาทางจรยะเชนกน ทงนเพราะการเสนอชดความประพฤตอนเลวรายยอมสงผลตอการวพากษวจารณ หรอกระตนเตอนใหเหนหายนะทเกดจากความประพฤตอนเลวรายนนตลอดจนผลกดนใหผอานตระหนกถงหนาทและพนธะกรณทพงปฏบตตอมนษยรวมสงคม จากการศกษาพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดเกยวกบคาหรอคณคาทางจรยะผานชดของความประพฤต 2 กลม คอ ชดความประพฤตทด อนสอถงคาหรอคณคาทมนษยควรยดถอ และชดความประพฤตอนเลวราย อนสอถงสงทมนษยควรละวาง ชดความประพฤตทงสองชใหเหนผลจากการกระทาของมนษยใน 2 ลกษณะ ลกษณะแรกเปนการกระทาของตวละครทมมโนธรรมหรอจตสานกแหงความรดรชวคอยกากบ มกศลมล (อโลภะ อโทสะ อโมหะ) เปนเจตนาหรอแรงจงใจ การกระทาเทาทพบในขอบเขตขอมล ไดแก การเสยสละ ซงปรากฏในรปของการเสยสละตนเองเพอสวนรวม การละวางกเลสในจตใจเพอชาระลางจตใจใหบรสทธ การมองโลกดวยปญญา ซงปรากฏในรปของการเลอกมองโลกในแงด รจกคดวเคราะหตามหลกโยนโสมนสการ เพอใหรเทาทนธรรมดาและแยะแยกคณคาของสงตาง ๆ ตามสภาพความเปนจรง ผลแหงการกระทาในลกษณะน คอ ความสขในรปแบบตาง ๆ เชน ความบรสทธผองใสทางจตใจ ความปลอดโปรงโลงเปนอสระ การดาเนนชวตทปราศจากความหวงกงวล เปนตน ลกษณะทสองเปนการกระทาของตวละครทเกดจากความยดมนถอมนในอตตา มอกศลมล (โลภะ โทสะ โมหะ) และกเลสชนดตาง ๆ เชน ความหลง (อวชชา) ความถอตว (มานะ) ความยดมนในความคดสวนตน (ทฏฐ) เปนตน คอยกระตนใหเกดการกระทา การกระทาของตวละครกลมน เชน การกระทาตามความโลภ

261

ความเหนแกตว การยดตนเองเปนศนยกลาง ความลมหลงในอานาจและความร ความมมานะทฏฐ เปนตน ผลอนเกดจากการกระทาในลกษณะทสองน คอ ความทกขในรปแบบตาง ๆ เชน ความเสอมโทรมสญสลายของสงแวดลอมรอบตว ความขดแยงทางสงคม การตกเปนทาสความอยากและความเจรญ ความเดอดรอนกระวนกระวายใจ การถกความทกขบบคน เปนตน ชดความประพฤตทง 2 ลกษณะดงกลาวสอถงคาหรอคณคาทางจรยะทมนษยมกเรยกกนวา ความดความชว ในทนแบงตามกรรมหรอการกระทา ทางพทธศาสนามคาเรยกโดยเฉพาะวา กศลและอกศลตามลาดบ กศลและอกศลเปนสภาวะทเกดขนในจตใจและมผลตอจตใจกอน แลวจงมผลตอบคลกภาพและแสดงผลนนออกมาภายนอก (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 163-164) เพราะฉะนน การจาแนกผลแหงการกระทาของมนษยวาเปนกศลหรออกศลจงเพงเลงทจตใจเปนหลก ทงนพบวาชดความประพฤตทง 2 ลกษณะ แสดงถงความเปนกศลหรออกศลแหงการกระทาของมนษย กลาวคอ การกระทาในชดความประพฤตท 1 คอ การกระทาอนเกดจากจตทเปนกศล เพราะตนตอแหงการกระทาเปนภาวะทางจตทเกอกลดงาม เปนบญ สวน การกระทาในชดความประพฤตท 2 คอ การกระทาอนเกดจากจตทเปนอกศล เพราะตอตอแหง การกระทาเปนภาวะทางจตทขนมว หมองเศรา ปนเปอนไปดวยกเลสตาง ๆ ทงนจะพบวาผลแหงการกระทาของชดความประพฤตทงสองมความแตกตางกนในลกษณะขวตรงขาม คอ จตทเปนกศลจะนาไปสการดาเนนตามจรยธรรม มบนปลายเปนความสขสงบ สวนจตทเปนอกศลจะนาไปส การละทงจรยธรรม มบนปลายเปนความทกข ลกษณะดงกลาวสอถงการนาโลกทศนแบบพทธศาสนาซงมหวใจอยทการทาความด ละเวนความชว และทาจตใจใหบรสทธมาเปนแกนเรอง แมวารายละเอยดของเรองแตละเรองจะแตกตางกน ทวาหวใจของเรองกลมนไมเคยเปลยน คอ ยงคงวนเวยนอยกบการชใหเหนหายนะของอกศลกรรมและชถงคณประโยชนของกศลกรรม ดงนน หลกเกณฑในการวดคาทางจรยะจงวดจากความเปนกศลหรออกศลภายในจตใจของผกระทาเปนสาคญ สอดคลองกบพทธพจนใน พระสตตนตปฎก ขททกนกายชาดกภาค 1 ทวา “บคคลทากรรมใด ยอมมองเหนกรรมนนในตน ผทากรรมด ยอมไดผลด ผทากรรมชว ยอมไดผลชว บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผลเชนนน.” (พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 27, 2525, หนา 163) หมายความวา ผททากรรมด จตใจยอมเบกบาน บรสทธ และเปนกศล สวนผททากรรมชว จตใจยอมขนมว เศราหมอง และเปนอกศล อนง จดทนาสงเกตเกยวกบนยายวทยาศาสตรกลมน คอ แนวคดแทบทงหมดชใหเหนการทาชวของมนษยมากกวาการทาด โดยพบวาจาก 11 แนวคด ม 8 แนวคดทมงชถงกระทาทเปนอกศลของมนษยและม 3 เรองทสอถงการกระทาทเปนกศล แนวโนมการเสนอเรองดงกลาวสอวา วนทร เลยววารณ จงใจวพากษวจารณและตแผพฤตกรรมในแงรายของมนษย เพอแสดงใหเหนวา

262

หากมนษยเลอกดาเนนชวตดวยจตทเปนอกศล หรอปลอยใหกเลสตณหามาบงคบบญชาชวตนาไปสปญหาและความทกขในลกษณะตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยง ปญหาความเสอมถอยทางจรยธรรมซงปรากฏในรปของสงคราม การแกงแยงชงดชงเดน การหลอกลวง การเอารดเอาเปรยบ และการทารายทาลายระหวางมนษยดวยกนเอง รวมทงการกอบโกยทรพยากรธรรมชาตอยางไรมโนธรรม จนกระทงธรรมชาตคอย ๆ เสอมโทรมและสญสนไปในทสด หลกปรชญาในทนมบทบาทในการชใหเหนถงตนเหตแหงทกขของมนษย ไดแก กเลสตณหาประเภทตาง ๆ ทงน เมอวเคราะหสบสาวลงไปพบวา การกระทาอนเกดจากกเลสของตวละครแตละตวเกดจากอตตา กลาวคอ เพราะรสกวามอตตา ตวละครจงยดมนถอมน อยากยงใหญใฝเดน อยากครอบงาผอน อยากม อยากได อยากเปนเชนผอน ทงนอตตายงนาไปสการหยบยนความหมายใหแกสรรพสงรอบตว คอ ทาใหเกดการตดสนและประเมนคาวา สงนมคา สงนไมมคา สงนด สงไมด สงนงาม สงนไมงาม สงนเหมาะสม สงนไมเหมาะสม สงถก สงนผด ฯลฯ แนวคดเรองคาและคณคาจงสมพนธกบความทกขของมนษยในลกษณะทเปนเหตผลสบเนองกน กลาวคอ เมอมการพจารณาตดสนคณคาใหแกสงตาง ๆ ยอมนาไปสทาทหรอพฤตกรรมทมนษยมตอสงนน ๆ ตามการ ประเมนคา เชน เมอมองเหนวาวตถหนงดมคณคา กนาไปสความพยายามอยากครอบครองดวยวธการตาง ๆ แตหากมองเหนวตถนน ๆ เปนสงไรคาหรออาจสรางทกขใหแกตน กจะพยายาม ปดภาระจากวตถนนเสย เปนตน แนวคดกลมนสอวาแนวคดทางอภปรชญาและแนวคดทางจรยศาสตรมความคาบเกยวซงกนและกน โดยชวา ความเขาใจและทศนะในการมองโลกจะนาไปสพฤตกรรมของมนษยทมตอโลก เมอมนษยเขาใจโลกภายนอกอยางผด ๆ ยอมนาไปสการกระทาทผดเพยนและฝนธรรมชาต ดงเพอหลกเลยงปญหาดงกลาว มนษยควรมองโลกตามเปนจรงและเรยนรทจะละวางกเลสตณหาและอปาทาน ทงนมนยาย 7 เรอง ไดแก เรองราตรดาวกระพรบ เรองมนษยเชอโรค เรองปฐมภพ เรองเดกสองโลก เรองของฝากขามฟากฟา เรองเซกสฟวชน และเรองอฏฐสตรา ซง วนทร เลยววารณ แสดงนาเสยงในเชงคาดหวงตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของมนษยและเสนอแนะหนทางในการแกไขปญหาตอสงคม โดยเสนอแนะ 2 วธการหลก ๆ วธการแรก คอ การปรบเปลยนวธคด ไดแก การมองโลกตามความเปนจรง การมองโลกแบบองครวม การพจารณาดวยเหตปจจย การใชหลกโยนโสมนสการ และการใชหลกเมตตา วธการทสอง คอ การปรบเปลยนพฤตกรรม ไดแก การเดนตามทางสายกลาง การละวางอตตา กเลสตณหา และอปาทาน สาหรบแนวคดของนยายทเหลอจะเปนการชใหเหนผลรายของพฤตกรรมทเปนจากกเลสตณหาหรอการใหคณคาแกวตถอยางผด ๆ เพอตอกย าลกษณะอนไมพงประสงคของพฤตกรรมและความคดทควรหลกเลยง นาไปสความคดใครครวญตอพฤตกรรมของตนเองและเพอนมนษยรวมสงคม

263

ทงน จากแนวคดเรองคาหรอคณคาทางจรยะจานวน 11 แนวคด ผวจยแบงแนวคดออกเปน 2 กลมตามลกษณะความประพฤตของตวละคร ดงน 1. คาทางจรยะทสอผานชดความประพฤตทด 2. คาทางจรยะทสอผานชดความประพฤตอนเลวราย ชดของความประพฤตดงกลาวจะชวยในการวเคราะหหาความจรงและประเมนคาแหงการกระทาของมนษยวา การกระทาในลกษณะใด กอใหเกดผลบวกหรอลบ ตลอดจนแสดงเปดโอกาสใหผอานใครครวญวากระทาใดควรหรอไมควรทา ดงรายละเอยดตอไปน 2.1 คาทางจรยะทสอผานชดความประพฤตทด คอ การกระทาหรอพฤตกรรมในลกษณะตาง ๆ ทมมโนธรรมนาทาง ประกอบดวยจตสานกทรดรชว โดยมรากเหงาแหงความดไดแก ความไมโลภ ไมโกรธ ไมหลง เปนปจจยหรอผลกดน ยงผลใหเกดคาหรอผลอนปราศจากทกข (เปนสข) จากการศกษาผวจยพบคาทางจรยะทสอผานชดความประพฤตทด อนสอถงคาหรอคณคาทมนษยควรยดถอ 3 แนวคด ไดแก แนวคดทวาคณคาแหงความเสยสละ แนวคดทวาดวยคณคาแหงการมองโลกเชงบวก และแนวคดทวาดวยคณคาแหงการรเทาทนความจรงและการละวางอตตาของมนษย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดดงกลาวผานนยายวทยาศาสตร 3 เรอง ไดแก 1. เรองราตรดาวกระพรบ 2. เรองมนษยเชอโรค และ 3. เรองอฏฐสตรา ดงรายละเอยดตอไปน ราตรดาวกระพรบ เปนการนาเสนอคณคาทางจรยะผานเรองราวความเสยสละของเจาหนาทบนยานอวกาศ 5 คนทตองเผชญกบเหตการณไมคาดฝน เมออกกาบาตสดาขนาดใหญกาลงพงตรงเขาหาโลก พวกเขาตองหยดย งเหตการณนโดยเรวเพอความปลอดภยของมวลมนษยชาต เรองนนาเสนอพฤตกรรมอนแสดงถงมโนธรรมของมนษยกลมหนงทยนดสละชวตของตนเพอรกษาชวตของผอน ดงตอนหนงของบทสนทนาระหวางผพนโทมาและลกเรอขณะประชมถงการตดสนใจเพอชวยเหลอโลก ความวา

264

‚ขบยานอวกาศทมระเบดเตมลาพงเขาชน ‘ปศาจดา’เพอใหแรงระเบดทาใหมนเปลยนทศ เปนความคดทบาสนด ทสาคญคอคนพด พดอยางนนออกมาไดอยางไร‛

กปตนโทมาเอยเรยบ ๆ กบทกคน ‚มนไมใชคาพด มนเปนคาสง‛ ‚รไหมมนแปลวาอะไร?‛ ‚ร เราทกคนตองตาย‛ เขาตอบกลบอยางขมขน ‚ทาไมเราตองฟงคาสงแบบนดวย?‛ ‚ถาเราไมทา เรากตายอยด เพราะเราอาจไมมโลกเหลอใหกลบไปหา‛ ‚เราจะประชมและออกเสยงวาจะรบคาสงนไหม?‛ แลวพวกเขากประชม... เมอนาฬกาทฝงบนผนงบอกเวลาเทยงคนบนโลก ชายหญงทงหากจบการประชมและ

ออกเสยง กปตนโทมายกมอขนเปนคนแรก เรมส ยกมอขนตาม ไนรากบเมยยกมอขนชา ๆ คลายเปนการตดสนใจทยากทสดในชวต เลวนไมยกมอ ยมของเขาดยากเหลอเกนวาเปนรอยยมทซอนความรสกแบบไหน เขาเพยงกลาววา ‚ตกลง ผมรวมดวย เรานาจะใชเวลานฉลองสกหนอยดไหม ยงมเหลาเหลอในครวพอทจะใหเราผานคนนไปไดอยางด‛

แลวพวกเขากเรมดม (ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 60-61)

จากขอความขางตน แสดงถงเหตการณการตดสนใจอนยากลาบากของลกเรอทง 5 ทตองเลอกระหวางการมชวตอยตอไปโดยปราศจากโลกหรอการสละชวตเพอรกษาโลก การเลอกเขารวมปฏบตการณของลกเรอ แสดงถงอดมการณทางพทธปรชญาในแงจรยศาสตรประการหนง คอ การปฏบตเพอการอยรวมกนในสงคมอยางเปนสข พระพทธเจาทรงสอนเกยวกบอดมการณนไวภายใตหลกการวา “จงเอาใจเขามาใสใจเรา” ซงเปนการสอนใหยอมรบความเทาเทยมกนระหวางมนษย เปดใจใหกวางและมเมตตาเผอแผแกผอน การเสยสละของตวละครในเรองนมใชเพยงการเสยสละภายนอกในรปของการสงเคราะหหรอการสละความสขสวนตวเพอผอนเทานน แตหมายรวมถงการสละกเลสและความขนของภายใน เชน ความโลภ ความโกรธ ความหลง ความเหนแกตว ความตระหน ความใจแคบ เปนตน ดงคาบรรยายความคดคานงผพนโทมาในชวงวาระสดทายของชวต ความวา

265

นายพนตรนงคนเดยวทหองเครองปฏบตการณ ‘กามกาเซ’ จะเรมในอกสบหนานาทขางหนา ทกคนทเหลอกาลงชาระลางกายใหสะอาดเปนครงสดทาย แตเขาเลอกทมานงตรงน เบองนอกแสงดาวดวงนอยระยบระยบเหมอนหงหอย เปนราตรทฟาเตมไปดวยดาวกะพรบดวงนอย ๆ เขานกถงเรองเลาของไนรา ‚ผมมองออกไปจากลานบนเขา ทนใดนนผมกเหนทองฟาดารดาษดวยดวงดาวนบแสนดวง สวางไสวเหมอนผมกาลงยนอยบนเชงสวรรค แทบเออมมอจบดวงดาวแตละดวงได ผมรทนทวาสวรรคมจรง...‛ เขาเองกเชอวาสวรรคมจรง เขายม นกถงการอาเจยนและเพลงกลอมเดก เลวนเลา คนเหลานไมเคยเลาเรองสวนตวแบบนใหเพอน ๆไดยนเลยจนถงหวงสดทายของชวต เทานเองชวต!เทานจรง ๆ! ทายสดเขานกถงเสยงสดทายของทานประธาน ‚พวกคณจะเปนวรบรษทจะถกจารกในประวตศาสตรของมนษยชาตตลอดไป‛ เขายมเยาะในใจ พวกเราไมสนใจมนหรอก เกยรตยศ เหรยญตรา และชอเสยงจอมปลอม พวกเราดใจมากกวาทไดเปนสวนหนงของปารตเลก ๆ คนน เขาเรมฮมเพลงบทนน

กอน 08.00 น. เลกนอย เสยงเพลงกลอมลกสหวงนทรา Twinkle, Twinkle, Little Star ดงผานไมโครโฟนเดนทางสโลกดวยความเรวสงสดเทาทมนจะวงไปได

(ราตรดาวกระพรบ, 2540, หนา 66-67) ขอความดงกลาวแสดงใหเหนความคดของตวละครกอนสละชวตของตน ความคดดงกลาวสะทอนความรสกเบองหลงความเสยสละ สงทพวกเขาทาไปมใชเพอรางวลหรอชอเสยง หากเปนเพราะพวกเขาลดทอนอคตและความเหนแกตวลง สภาพจตจงสามารถปลอยวางไดแมในหวงทกขรอนของชวต การสละความรสกรก โลภ โกรธ หลง และความเหนแกตวของตวละครในตอนทายเรอง สอถงการเปนมนษยทสมบรณตามแนวคดพทธปรชญา ทงนโดยอาศยคณลกษณะ 2 ประการ ไดแก ความรชอบ คอ รผดชอบชวด รความควรไมควร และการกระทาชอบ คอ การปฏบตตามแนวทางอนพงประพฤตทเกดจากความสานกรผดชอบชวดนน เรองนไดแสดงใหเหนวาแมมนษยจะมความเปนมนษยเทาเทยมกน แตดวยความประพฤตและเจตนาแหงความประพฤตทตางกน จงทาใหแตละคนแตกตางกนในแงคณคาทางจรยธรรม สรปไดวา จากเรองราตรดาวกระพรบ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยทกคนมความเปนมนษยและมอารมณ รก โลภ โกรธ หลง อยางเทาเทยมกน ทวาชวตของมนษยนนแสนสน คณคาทางจรยะของมนษยผหนงจงรบรไดดวยความเสยสละของมนษยผนน ทงนเพราะความเสยสละจะนาไปสการละวางอตตาและความยดมนถอมน อนเปนผลใหกเลสตณหาไม

266

สามารถบบคนมนษยได กอใหเกดความเขาใจตอความหมายของการมชวต ทงยงทาใหการปฏบตตนระหวางมนษยเปนไปดวยความรก ความเขาใจ และความเหนอกเหนใจซงกนและกน เรองมนษยเชอโรค เปนการนาเสนอคณคาทางจรยะผานความเสยสละวธคดและการมองโลกของตวละครเอก เรองเลาถง “จเอม.” ชายผถกตราหนาวาเปนมนษยเชอโรค เพราะความสามารถในการรบเชอโรคโดยไมจากดของเขา จเอม. อาศยอยในสถาบนวจยของบรษท Love & Care และตกเปนเครองมอของสถาบนดงกลาวในการผลตยาและวคซนออกจาหนายสทองตลาด แมจะทราบดวาตนถกหลอกใช แตเขากยอมใหความสามารถพเศษนสรางผลกาไรใหแกบรษท Love & Care เปนเวลาหลายป ทงนเพราะจเอม. คดวาโชครายทเกดขนกบตวเขาอาจสรางประโยชนใหแกผอนได ความคดดงกลาวแสดงถงพนนสยของเขาทเปนคนจตใจด ซงสมพนธกบขอความในตอนหนงทบรรยายถงอปนสยของ จเอม. ความวา

ความเปนมนษยเชอโรคของเขานเองททาใหหลายคนเรยกเขาวา มนษยเชอโรค – Germ Man หรอ จเอม. แตเนองจากมนษยเชอโรคผนยมแยมแจมใสเปนนจและเปนสภาพบรษเสมอตนเสมอปลาย พวกเขาจงเรยกเขาวา จเอม. โดยหมายความวามนยอมาจากคา Gentleman

จเอม. รกการอาน รกศลปะและดนตร มความรรอบตวกวางขวางทงทอยแตในหองสเหลยมน ทงนเพราะเขาผานวนเวลาดวยการอาน โรงเรยนเดยวของเขากคอหนงสอจานวนมหาศาลทผานเขาออกหองน

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 95) ดวยนสยรกการอานดงกลาว จเอม. ไดศกษาตาราดานพนธกรรมและจลชววทยาอยางจรงจง จนพบวาวธแกไขโรคทไดผลอยางแทจรงมใชการผลตยาหรอวคซน แตเปนการปรบแตงยนของมนษยใหตานทานเชอโรคไดเหมอนเขา ตงแตนนเปนตนมา จเอม. ไดตอตานสถาบนอยาง เงยบ ๆ ดวยการสบเปลยนเชอโรคกบหลอดยาบารง ทวาการกระทาดงกลาวกลบสงผลให “เดล” พนกงานสาวผดแลการทดลองตกเปนแพะรบบาปในการตายของหมอรายหนง ทายทสด จเอม. และ เดล ไดเขาประชมคณะกรรมการบรษทเพอเปดเผยความจรง หมอชามานผอยเบองหลงความจรงอนเลวรายทงหมดตอบโต เดล ดวยโทสะ ดงบทสนทนาระหวางหมอชามานและคณะกรรมการถงการรกษาสมดลระหวางความรกบการคา ดวยการสรางเชอโรคขนมาเพอใหบรษทสามารถขายยาได ความวา

267

หมอชามานมองหนาเดลกบจเอม. “นเปนโลกของการรกษาสมดลระหวางความรกบการคา คณหนความจรงนไมพน

หรอก มนคอหลกการเดยวกนหมดทงโลก ไมเชนนนปานนบรษทขายยากนยง ยากาจดแมลงทงหลายมตองปดกจการไปหมดแลวหรอ บรษทยาทกแหงในโลกตองการเชอโรค ตองการเชอโรคพนธแปลก ๆ ยงมากยงด... นคอเงนทงนน!”

กรรมการคนหนงวา “ดร. ชามาน คณบาไปแลว!” หมอชามานหวเราะเสยงดง “ตลอดสามสบปน ผมทาทกอยางเพอสรางบรษทน

เพอพวกคณ เมอเงนเตมกระเปาพวกคณ กไมมใครแครอะไร เมอเกดปญหา ผมกเปนคนบา อยาลมวาผมกคอ L&C ถาผมลม L&C กลม”

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 113) จากบทสนทนาดงกลาว แสดงใหเหนวา หมอชามาน เปนผทมอปนสยแตกตางจาก จเอม. โดยสนเชง ดวยจตใจทเตมไปดวยความโลภ ความโกรธ และความหลงทาใหมองไมเหนความจรง เชอมนงมงายในตรรกะความคดและอตตาของตนอยางไรเหตผล การมองเหนแตตนเองทาใหเขากลายเปนคนเหนแกตว มองโลกในแงราย ขาดเมตตาตอผอน ไมเคยไววางใจใคร หรอยอมออนขอใหแกผใด ยงเปนการกระทาทมผลตอบแทน หากไมไดผลตอบแทนทคมคา เขากจะไมยอมลดราวาศอก เพราะกลววาจะเปนการแสดงความออนแอใหผอนเหน จดนสอวาหมอชามานเปน ตวละครคตรงขามของ จเอม. การวางคเปรยบดงกลาวจะทาใหมองเหนความแตกตางและผลอนเกดจากความแตกตางนไดชดเจนยงขน เพอใหผอานตระหนกถงคณคาแหงการกระทา อนเกดจากอสรภาพในการเลอกกระทาของมนษย หมอชามานซงชวตรงเรองอยางสดขด แตกลบตองมาตกตาในบนปลายเพราะผลจากการกระทาทเตมไปดวยอกศลจตของตนเอง ในขณะท จเอม. มนษยทเกดมาพรอมขอบกพรองและตกอยในสถานการณอนเลวรายตงแตตน แตในทกขณะแหงการดาเนนชวตของเขากลบเรยบงายและสขสงบ ดงบทสนทนาระหวาง จเอม. และ เดล ภายหลงการเปดโปงหมอชามานตอคณะกรรมการบรษท Love & Care ความวา

268

“ผมชอบโลกเลก ๆ มมน มนไมเลวรายอยางทผมคด” หลอนยม นกในใจ ผานความเลวรายมานานป จเอม. ยงมองโลกในมมทสวยงาม ราวกบอานใจหลอนออก เขากลาววา “ผมไมมทางเลอก” “คณวาอะไรนะ?” “ผมไมมทางเลอกนอกจากจะมองโลกในแงด ไมเชนนน... คณกร...” “ฉนสงสยวาจะเกดอะไรขนกบหมอชามานกบ L&C ในเมอ L&C มอานาจเงน

มหาศาล” “วนพรงนยงมาไมถง เราดผเสอดอมดอกไมดกวา” “แตโลกตองมความยตธรรม ดร. ออตโตตองไมตายฟร” “เขาไมตายฟร อยางนอยทสดความตายของเขากจะชวยปลดปลอยชาวโลกเปนอสระ

ผมหมายถงวาเมอนกวทยาศาสตรสามารถใชประโยชนจากยนของผมได” บางทหลอนรสกวาเขามองโลกในแงดเกนไป แตหากไมใชการมองโลกแบบน

เขากไมสามารถผานชวตในหองสเหลยมของโรงพยาบาลมาไดนานขนาดน (มนษยเชอโรค, 2552, หนา 114-115)

จากขอความดงกลาว ยอมแสดงใหเหนวาการมองโลกในแงด มเมตตา และใจกวางสงผลให จเอม. มทกขนอยกวาคนปกตหลายคนในสงคม ยงเมอเปรยบเทยบกบคนทมความสมบรณแบบเชนหมอชามาน กลบพบวาชวตทไมสมบรณแบบของ จเอม. นาภรมยมากกวา ทงน เขาไมตองแบกอตตาไวทกขณะเหมอนหมอชามาน จตใจจงเปดกวาง ไมหมกมนอยกบอดต แตอยกบปจจบน การไมยดตนเองเปนศนยกลางและเลอกใชชวตในปจจบนขณะนบเปนจดแขงททาให จเอม. ไมตกหลมพรางกเลสและอตตาของตนงาย ๆ เหมอนคนอน ๆ เมอมองในแงพทธปรชญาพฤตกรรมของ จเอม. เปนการคดตามหลก โยนโสมนสการ หรอการใชความคดอยางแยบคายโดยวธตาง ๆ ในทนปรากฏ 3 วธ คอ วธคดแบบคณคาแทคณคาเทยม วธคดแบบสามญลกษณและวธคดแบบคณโทษและทางออก (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 678, 694) สาหรบวธคดแบบคณคาแทคณคาเทยมคอการท จเอม. สามารถแยกแยะคณคาแทและคณคาเทยมของยาและวคซนทสกดจากภมคมกนของเขาได เมอพบวาคณคาทผกตดอยกบยาและวคซนดงกลาวเปนเพยงคณคาเทยมทถกพอกเสรมขน เขาจงพยายามแสวงหาวธการใหม ๆ จากตาราท เดล นามาใหเขา เมอคนพบวธใหม เขาจงหยดวธการแบบเดมแลวเลอกแกปญหาอยางเงยบ ๆ ดวยวธการใหมทตนคนพบ จดนแสดงใหเหนการใชปญญาพจารณาแยกแยะคณคาของปจจย 4 เพอสกดกนมใหกเลสตณหาเขามาครอบงาจตใจและ

269

ชกจงใหเกดพฤตกรรมอนไมพงประสงคตอไป นอกจากน จเอม. ยงใชวธคดแบบสามญลกษณ หรอ การคดอยางรเทาทนธรรมดา สงเกตไดจากพฤตกรรมของเขาทมกมทาทปลอยวาง เปนอสระตอเหตการณทงหลาย แมวาจะมเหตการณไมพงปรารถนาหรอเรองราวไมนาพงใจเกดขน แตเขาสามารถปลงตกตอเหตการณนนไดภายในระยะเวลาอนสน จเอม. ยงผสานวธคดแบบคณโทษและทางออกไวในกระบวนการคดของเขาดวย นนคอ การมองสงทงหลายตามความเปนจรงในทก ๆ ดาน ทงดานดและดานเสย ในเรองแมดเหมอนวา จเอม. จะเปนคนมองโลกในแงดเกนไป แตแทจรงแลว จเอม. ไดชงใจและตระหนกในขอเสยถงสถานการณนน ๆ แลว ดงเชนการรเทาทนบรษท Love & Care ทคอยแสวงหาประโยชนจากตวเขา การตดสนใจเลอกเปนหนทดลองไมใชเพราะไมร แตเพราะเขาร คอ รขอบกพรองและรคณคาของตนเปนอยางด จงเลอกหนทางดงกลาวดวยคดวาตนอาจสรางประโยชนตอผคนจานวนมากได การปลอยวาง มองโลกอยางเขาใจและรจกปรบตวตามกระแสธรรมชาตของเขาเปนทาทแหงปญญาตามแนวพทธปรชญา ดวยเหตน จเอม. จงมกชนชมธรรมชาตและมความรกเออเฟอตอผอน ทงนเพราะเขาเขาใจและละวางโลกไดนนเอง สรปไดวา จากเรองมนษยเชอโรค วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คาทางจรยะของมนษยพจารณาไดจากความประพฤตและทศนะในการมองโลกทบคคลนน ๆ ผทถกกเลสตณหาครอบงาจะมองโลกในแงราย ยงผลการกระทาเตมไปดวยความโลภและความเหนแกตว ชวตไมอาจเตมเตมได เพราะตองเรงไปตามแรงทะยานอยากอยางไมมทสนสด ทวาผทมองโลกในแงด ยอมใชชวตอยกบปจจบนขณะดวยความเขาใจ การกระทาจงเปนไปดวยความเมตตาและ การคานงถงผอน ยงผลใหชวตเปนสขไดแมผานความเลวรายมาเพยงใดกตาม เรองอฏฐสตรา เปนการนาเสนอคาทางจรยะผานการมองโลกอยางรเทาทนและปลอยวางสงทยดมนถอมนของตวละครเอก นยายเรองนเลาเรองของ “เขา” ชายผหลงใหลในตวเลขซงไดรบคาเชญจาก “ตารา” เพอนสาวใหเขามาคนหาความจรงเกยวกบหองลบในสสานโบราณของจน ปรศนาของหองลบดงกลาวไมเพยงเกยวพนกบตวเลข แตยงเกยวกบศาสตรอจง รากฐานแนวคดของจนและปรชญาเตา เพอสรางความเขาใจเกยวกบโครงสรางของหองลบมากขน ตาราขอให “เจงฉน” นกโบราณคดชาวจนชวยใหขอมลทางศาสตรอจงแก “เขา” ทวาในระหวางท เจงฉน อธบายถงประวต ความเชอและความหมายของอจงอยนน จตสานกของ “เขา” กนกยอนไปถงชวงเวลาตาง ๆ ในอดต อาท เรองราวในตอนหนงท “เขา” นกยอนถงการพบกนครงแรกระหวาง “เขา” และอาจารยซซก ผชแนะทางสวางใหแก “เขา” ดงเชนตอนหนงทอาจารยซซกสอนให “เขา” แสวงหาเปาหมายในชวตและเรยนรถงการละวางประสบการณเลวรายในอดต ความวา

270

“ฉนรวาเธอมประสบการณเลวราย เธอถกคนหลอกมากอน เธอไมจาเปนตองไวใจฉน แตเธอกควรเดนตามหวใจของเธอ เธอตองหดเรยนรทจะมองโลกในแงดบาง และนอาจเปนบทเรยนทยากทสดในชวตของเธอ...”

“เราทกคนตางมเมลดพนธแหงความเปลยนแปลงในตวเรา ขอแตกตางของคนทลมเหลวกบคนทสาเรจอยทวธการฟมฟกเมลดพนธในใจนนใหผลรากแตกใบขนมาเปนตนไมใหญ เธอตองกลาทจะเปลยนแปลง กลาเขาไปสดนแดนใหม ๆ หาปยใหม ๆ มาชวยใหเมลดพนธในใจนนงอกงาม เธอไมรหรอกวามอะไรรอเธออยในความมดเบองหนา มนอาจจะเปนหลมเหว แตมนกอาจเปนทางขนสวรรคไดเชนกน สงแรกทเธอตองการตอนนไมใชคณตศาสตรหรอฟสกส แตคอการฟอกลางใจของเธอกอน ยตกรรมแตเพยงเทาน เพราะหากใจของเธอยงเตมเปยมดวยความเกลยดชง เธอกไมสามารถคดสรางสรรค สงดงามอะไรได”

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 83-84) จากขอความขางตน หากพจารณาอยางถถวนพบวาสงทอาจารยซซกสอน สามารถเทยบไดกบวธคดแบบรเทาทนธรรมดาตามหลกโยนโสมนสการ คอ การมองทกสงตามเหตปจจย เปนททราบกนดอยแลววาโดยธรรมชาตสงทงหลายเมอเกดขนแลวตองดบไป แสดงวาปจจยทงภายในและภายนอกของทกสงลวนไมเทยงแท ไมคงท ไมย งยน เพราะมความเปลยนแปลงเกดดบตลอดเวลาเสมอเหมอนกน จงเปนไปตามคาสอนของอาจารยซซกทวา “เราทกคนตางมเมลดพนธแหงการเปลยนแปลงในตวเรา” (อฏฐสตรา, 2553, หนา 83) นนคอ สงขารทงหลายไมเทยง เปลยนแปลงไปไดทกเมอ ฉะนน การยดตดไมวาดวยรางกายหรอความคดกตามลวนเปนเหต แหงทกข ทกขเกดจากความไมเทาทนความแปรปรวนเสอมสลายของสงขาร คดวาสงขารมอตตาครอบครอง คอยแตจะเกาะเกยวอตตานนไวจนเกดเปนกเลสในลกษณะตาง ๆ อาท ความรสกอยากไดสงนนสงน อยากเปนนนเปนน ความคาดหวงในสงตาง ๆ ยงผลใหเกดแสวงหาเครองหลอเลยงหรอสนองความอยากนน เมอไมไดตามทหวง กกลายเปนความทกข ผประสบความผดหวงบอยครงดงเชน “เขา” มกคดวาตนโชคราย ไรความหวง ไมไดรบความเปนธรรม พาลใหโกรธเคยดแคน ทกสงทกอใหเกดความเศราหมอง เปนผลใหดาเนนชวตอยางผดพลาด เตมไปความหวาดระแวง ยดมนถอมน และขาดอสระ อาจารยซซกมองเหนความจรงดงกลาว จงสอนให “เขา” ยอมรบความจรงดวยการ “ฟอกลางใจ” ละทงความถอมนในจตใจลง การพจารณาวาเหตการณทงหลายในอดตนนเปนไปตามเหตปจจยไมอาจแกไขได ปจจบนขณะตางหากเปนสง “เขา” สามารถเปลยนแปลงสรางสรรคใหดขนได คอ ทาทแหงการปลงตกและมองตามความจรง เปนหนทางทชวย “เขา” ให

271

ถอนตวจากความทกขทมอยเพราะเมอมนษยหมดอตตาหรอตวตนใหกเลสคอยบบคน ยอมเปนอสระเหนอปญหาและความทกขทงหลายได อนง อาจารยซซกไมเพยงสอนให “เขา” รจกละวางและมองโลกตามความจรง แตยงเสนอให “เขา” แกไขความทกขของตนดวยการดาเนนตามหลก “อกรรม” ตามแนวคดของปรชญาเตา ความวา

“เราทงสองตางเปนสตวทบาดเจบ แตเธอบาดเจบสาหสกวาฉนมาก ฉนยงเหลอศรทธาในความเปนมนษยบาง แตเธอไมเหลอมนเลย เธอตองเรมตนใหม ตองเรยนรคาใหมทเธอลมไปนานแลว นนคอความไววางใจ...”

“ปรชญาเตาของ เลาจอ นนจะวายากกยาก จะวางายกงาย...” ตาราเอย “...ดาเนนชวตตามธรรมชาต ใครทาถกหรอผด ธรรมชาตจะมทางใหคณใหโทษเอง เลาจอ มองไมเหน การดนรนหาสงสงสด ชอบอยกบความสามญ ไมชอบความสขทคนทวไปดนรนแสวงหา ไมเคยคดวาตวเองเปนปราชญ ทานวาความยงยากทงมวลทเกดขนในโลกเกดจากการกระทา ควรแกดวย อเวย แปลวา อกรรม หรอการไมกระทา เปรยบเสมอนนาขนในภาชนะ ไมอาจกวนใหใสได ไมตองทาอะไรทงนน มนจะใสเอง”

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 88-89)

จากขอความดงกลาว อาจารยซซกชใหเหนวา เมอ “เขา” สามารถมองโลกตามความเปนจรง รและเขาใจสงทงหลายตามเหตปจจยแลว เมอถงเวลาแกไขกควรจดการทตวเหตปจจยเหลานน ดงแนวคดปฏจจสมปบาททวา “เมอสงนม สงนจงม เพราะสงนเกดขน สงนจงเกดขน เมอสงนไมม สงนกไมม เพราะสงนดบ สงนจงดบ...” (พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 16, 2525, หนา 62) เมอความทกขของ “เขา” เกดจากการกระทา การแกไขจงมใชดวยความอยาก แตเปนการหยดกระทา การหยดกรรมคอการถอนตวเปนอสระจากความอยาก เพอมให ความอยากกอตวขนใหถกกดถกบบ ทาใหไมถกผกมดดวยกเลสทงหลาย ปลอยทงสงทงหลายเปนไปตามเหตปจจย ในแงทสมพนธกบสรรพสงรอบตว คอ การอยอยางประสานกลมกลนกบธรรมชาต ถอตนเปนสวนหนงของธรรมชาต ไมอยเหนอ ไมบงคบ ควบคม เกาะเกยวสงทงหลายไวกบตว เมอความถอมนหายไป ชวตยอมเปนอสระ ไมตององอาศยหรอขนกบสงใด ไมตองฝากชวตหรอความสขของตนไวกบสงใดทงสน ผทพนจากความถอมน รเหตปจจย ยอมหลดพนจากการครอบงาของกเลสและความทกขทงปวง

272

สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คาทางจรยะของมนษยนนผกพนอยกบความคดและพฤตกรรม การรเทาทน ยอมรบความจรงและวางทาทตอสงทงหลายโดยสอดคลองกบความเปนจรงของธรรมชาต ยอมทาใหชวตเปนอสระ ไมถกกเลสผกมด ดวยปราศจากการสรางอตตาใหถกกดหรอบบคน เมอใดกตามทมนษยทาไปดวยการสนองอยาก ยอมกอใหเกดผลสบตอจนกลายเปนทกข จนกวาจะปลอยวางความอยากและความถอมนนนลง คาทางจรยะจงเกดขน ความสขสงบทางใจจะเกดขนทนทเมอหยดความอยาก หยดกระแสธาร แหงกรรม คอการหมดสนไปของตณหาอปาทาน 2.2 คาทางจรยะทสอผานชดความประพฤตอนเลวราย ไดแก การกระทาหรอความประพฤตทมกเลสชนดตาง ๆ เชน ความโลภ (โลภะ) ความโกรธ (โทสะ) ความหลง (โมหะ) ความถอตว (มานะ) เปนตน เปนปจจย สาเหต หรอตวกระตน ยงผลใหเกดผลอนเปนทกข การนาเสนอความประพฤตดานรายของตวละครในทนจะมเปาหมายตอการโหยหาคณคาทางจรยะของมนษย โดยแสดงใหเหนวา มนษยไดกระทาในสงผดพลาดทงโดยตงใจและไมไดตงใจ อนเปนการทาลายคณคาทางจรยะของตนลงไปเชนไรบาง ทงนผลแหงกระทาดงกลาวกอใหเกดความทกขความผดหวงแกมนษย มนษยจงควรทาบางอยางเพอเปนการแกไขหรอปองกนมใหเกดปญหาดงปรากฏในนยายแตละเรอง ความคดในการแกไขความประพฤตอนเลวรายนจะนาไปสการคดถงคณคาทางจรยะทมนษยพงมตอโลกและเพอนมนษย จากการศกษาผวจยพบแนวคด 8 แนวคดซงสอผานชดความประพฤตอนเลวรายของตวละคร แนวคดทง 8 แนวคดสอถงสงทมนษยควรละวางตามทศนะของ วนทร เลยววารณ ดวยพจารณาวาเปนการทาลายคณคาแหงความเปนมนษย หรอสงกอใหเกดผลในเชงรายแกมนษยและสรรพสงอน ๆ ทงน แนวคดทงหมดถายทอดผานนยายวทยาศาสตร 26 เรอง ไดแก 1. เรองปฐมภพ 2. เรองเดกสองโลก 3. เรองพระเจาองคสดทาย 4. เรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย 5. เรอง7020: โลกแหงความสข 6. เรองดอกไมเหลองเหนอเขาสง 7. เรองทวรสยาม 4001 8. เรองคนเสเพล 9. เรองของฝากขามฟากฟา 10. เรองในหวงมด 11. เรองสงครามยโรปา 12. เรองบรโภคนยม 13. เรองโฆษณา 2201 14. เรองสามโลก 15. เรองคาสงสดทายของยาดา 16. เรองอรอยและกนไดเตมท 17. เรองจตสรยะ 18. ปยเหลก 19. เรองนทานวานร 20. เรองปรมาณ,ไวนแดง, หมา 21. เรองเซกสฟวชน 22. เรองวาตะพฆาต 23. เรองวรรณกรรม 2211 24. เรองแสงเปลยนเวลา 25. เรองขาวจากดาวสนาเงน และ 26. เรองอฏฐสตรา ดงรายละเอยดตอไปน เรองปฐมภพ เปนการนาเสนอพฤตกรรมทเตมไปดวยความโลภของมนษย เพอแสดงใหเหนวาความโลภของมนษยไดทาลายสภาพแวดลอมและคณคาทางจรยะทมนษยควรปฏบตตอผอนหรอสงอน เรองราววาดวยการแสวงหาอาณานคมและการกอบโกยทรพยากรของมนษยท

273

นาไปสหายนะ โดยม “ผม”ตวละครเอกเปนผเลาเรอง เรองเรมตนเมอ “ผม” บงเอญพลดหลงไปบนดาวซานทอร ดาวอาณานคมทมสภาพนาและอากาศเปนพษ อกทงไมมสงมชวตใด ๆ อาศยอย จากการสารวจลกษณะกายภาพของดาวและการพดคยกบกปตนเทราทาให “ผม” ทราบภายหลงวาดาวซานทอรคอดาวแมในอดตของมนษยชาตทถกทาลายดวยฝมอของมนษยเอง สภาพแวดลอมและซากปรกหกพงของสงกอสรางบนดาวซานทอรสอถงผลแหงการกระทาของ อนเตมไปดวยความโลภของมนษย ดงบทสนทนาตอนหนงระหวาง “ผม” และกปตนเทราซงกลาวถงเหตการณในอดตของดาวซานทอรความวา

‚มนเกดขนไดอยางไรครบ‛ ‚ครงหนงนานมาแลว ดาวมารเลตตานมปาไมกวางใหญไพศาล กคลาย ๆ กบโลก

ของเรานนแหละ แลวตอมามนกถกทาลายลงอยางราบคาบดวยความโลภโมโทสนของสงมชวตบนดาว เมอปาไมและลานาถกทาลาย มการใชเครองจกรยนตมากมาย วฏจกรของธรรมชาตกเสยสมดลไป อากาศคอย ๆ กลายเปนพษจนอยไมได จากโลกทอดมสมบรณทสดกลายมาเปนโลกทแหงแลงทสด จากโลกทมชนบรรยากาศเบาบาง แสงอาทตยสอง เจดจากวาเดมหลายเทา นนแปลวาอะไรรไหม?‛

‚ปฏกรยาเรอนกระจก?‛ ‚ถกตอง อณหภมบนดาวสงขน ผลกคอนาแขงทขวโลกทงสองละลาย ระดบนา

บนโลกสงขนมหาศาล เกดอทกภยครงรายแรงทสดในประวตศาสตร ผนแผนดนลดนอยลงไปทกขณะ ในระยะเวลาเพยงไมถงสบหาป มารเลตตาหรอซานทอรนนกใชเปนทอยอาศยไมไดอกตอไป เพราะปรมาณพษสะสมบวกโรคระบาดทวโลก บวกผนแผนดนทลดขนาดลงไปทกวน มาถงตอนนผมกเรมเชอวาเทพนยายโบราณเกยวกบมารเลตตาหรอซานทอรนนมเคาความจรงอยมากทเดยว...‛

(ปฐมภพ, 2540, หนา 19-20) ขอความดงกลาวแสดงผลจากการกระทาของมนษย อนเปนเหตใหดาวซานทอรเสอมโทรมและเขาสหายนะ จะพบวาความโลภ ความไมรจกพอ ทาใหชาวซานทอรสาคญตนผด คดวาตนอยเหนอธรรมชาต จงจดการสงตาง ๆ ตามความปรารถนา ไมมองสงทงหลายตามความเปนจรง ยอมกอใหเกดการกระทาทฝนธรรมชาต เชน พยายามบบบงคบ ควบคมธรรมชาต การสรางถาวรวตถเพอสนองความสะดวกสบาย เปนตน ทวาธรรมชาตยอมไมอยในวสยทมนษยจะควบคมได เมออยในภาวะฝนธรรมชาตนานวนเขา ความทกขและความเสอมโทรมจงปรากฏชดเจนขน เมอ

274

ชาวซานทอรไมอาจทาสงใดกบดาวของตนไดอกตอไปกผลกความรบผดชอบตอดาว ซานทอร ดวยการละทงดาวบานเกด ลบประวตศาสตรเกยวกบซานทอรออกไปทงหมดแลวสรางโลกขนใหม สถาปนาตนเองเปนเผาพนธใหมในจกรวาล ทวาความโลภทไมสนสดทาใหมนษยหลงลมและเดนทางกลบไปสวฏจกรเดม ๆ มนษยเรมทาลายธรรมชาตอกครง และความทกขยากนนกยอนกลบคนมา เมอผมไดเหนสภาพทแหงแลงและความเสอมโทรมบนดาวซานทอรทาให “ผม” นกสะทอนใจถงโลกของตนเอง ซงเรมใกลเคยงซานทอรเขาไปทกท ทวามนษยบนโลกกลบมองไมเหนปญหาทเกดขนน ดงขอความตอนหนงทกปตนเทราและ “ผม” แลกเปลยนทศนะระหวางกนถงเกยวกบความหายนะทเกดขนกบดาวซานทอร ความวา

‚มนษยบนซานทอรสรางความเจรญทางวตถสงขนเรอย ๆ จนลมไปวาพวกเขาเปนสวนหนงของธรรมชาต เมอธรรมชาตถกทาลายไป พวกเขากถกทาลายไปดวย สงมชวตบนซานทอรจงสญสนไปทงเผาพนธ นาเสยดาย คณเหนไหมวาในทสดเทคโนโลยทสงทสดกยงเอาชนะธรรมชาตเสยทงหมดไมได‛

‚เปนบทเรยนราคาแพงสาหรบมนษยบนดาวซานทอร...‛ ผมกลาวขนเบา ๆ สายตามองดภาพสามมตทหนจวบนทกไว ‚...และสาหรบโลกเราดวย‛

(ปฐมภพ, 2540, หนา 20)

จากขอความดงกลาวพบวา วนทร เลยววารณ ไดถายทอดทศนะผานบทสนทนาระหวาง “ผม” และกปตนเทราดงกลาว เพอวพากษวจารณการกระทาอนเตมไปดวยความโลภและความเหนแกตวของมนษย โดยชใหเหนวา ไมวามนษยจะเจรญขนเพยงใด กไมอาจปฏเสธความจรงหรอตานทาน ความเปนไปของธรรมชาตได หากกเลสเปนตนตอแหงการกระทา ผลยอมกลายเปนทกขเสมอจะพบวาในเรองนวทยาศาสตรเปนเครองมอประกอบการกระทาอนเลวรายของมนษย ไมเพยงไมอาจบรรเทาความทะยานอยาก แตกลบเพมพนอยากนนใหรนแรงยงขน ความโลภเปนสงททาลายทกสงทงทรพยากร ทอยอาศย หรอแมกระทงความเชอมนของมนษยทมตอวทยาศาสตร จากจดนจะพบวาคาทางจรยะของมนษย ถกถายทอดผานการกระทาทสรางความทกขและความเสอมโทรม เพอใหผลแหงการกระทาดงกลาวนาไปสการใครครวญของผอาน การตอกย าความคดใครครวญนเผยผานทาทของกปตนเทราและ “ผม” ตอนทายของเรอง ทงสองตางคาดเดากนไปตามทศนะของตนวา จะเกดอะไรขนหากชาวโลกรบรความจรงเกยวกบดาวซานทอร กปตนเทราคาดวาชาวโลกคงตนเตนชวระยะหนง จากนนกยงคงแสวงหาผลประโยชนเชนเดมตอไป ขณะท “ผม” คาดหวงวาขอมลนอาจทาใหมนษยหนกลบมารกษาสภาพแวดลอมใหดดงเดม

275

ทศนะทสวนทางระหวางตวละครทงสองสอถงความไมแนใจในทางเดนทมนษยเลอก ความไมไวเนอเชอใจทมนษยมตอตนเอง และสอวาลก ๆ แลวมนษยเราตางหดหตอการกระทาอนเลวรายของมนษยดวยกนเอง เหตผลทคนเรามกเลอกปดหปดตาตอการกระทาอนเลวรายของตนเอง เพราะความทกขทยงมาไมถงไมนาพสมยเทากบผลประโยชนในปจจบน และการทาตามใจนนงายกวาการฝนทาในสงทถกตอง สรปไดวา จากเรองปฐมภพ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ผลอนเกดจากการกระทาทเตมไปดวยความโลภและความเหนแกตว คอ หายนะและความทกข คณคาทางจรยะของมนษยเสอมถอยเพราะกเลส กเลสทาใหมนษยตาบอด เลอกทจะแปรทกอยางใหเปนผลประโยชน ไมเวนแมกระทงความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตร อนเปนสงทถกตงความหวงใหเปนปจจยในการกอบกอารยธรรม กกลบกลายเปนเพยงเครองมอเพอการเสพเสวย ความโลภและความเหนแกตวจงใหคาทเปนทกข ทาใหมนษยขาดความเปนอสระ ตองหวนเกรงวาอตตาของตนจะถกกระทบกระแทก จงพยายามทกวถทางเพอสนองอตตาและยดเวลาทตนจะไดเสวยสข กระทงตองตกเปนทาสของความอยากและอตตาทเกาะเกยวไวตวตนนนราไปกยอม เรองเดกสองโลก เปนการนาเสนอคาทางจรยะผานการเปรยบเทยบคณสมบตและกระทาระหวางตวละครสองฝาย ฝายหนงเปนมนษยโลก และอกฝายหนงเปนมนษยสองโลก เรองราวเลาถงเดกชายชาวโลกคนหนงซงบงเอญเกดบนดาวกสบอน อนเปนดาวทชาวโลกถอวาเปนดาวไรอารยธรรมทมลกษณะคลายกบโลกมนษยในยคแรกเรม ความอดมสมบรณของทรพยากรปาไมทใหมนษยเดนทางไปทนนเพอสรางอาณานคมแหงใหม จนสงผลใหทรพยากรทางธรรมชาตเรมลดนอยลงไปทกท เดกชายดาวกสบอนหรออกนยหนงคอ “เดกสองโลก” เรยนรไดรวดเรวและมพฒนาการเหนอกวามนษยโลกในปจจบน ทง ๆ ทเตบโตทามกลางสงมชวตระดบตา จนกอใหเกดความฉงนแกเหลาชาวโลกวา สงมชวตทพวกเขาดถกวาไรอารยธรรมนน แททจรงแลวอาจมวทยาการสงสงกวาพวกเขา ดงบทสนทนาระหวาง “ผม” ศาสตราจารยแพทยเจาของไขของเดกชายสองโลกและ “ทรอน” พอของเดกชายดงกลาว ความวา

276

เราทงสองเงยบไปครใหญ ผมกลาวตอไป “คาถามของผมกาวไกลตอไปถงระบบยนตกรรมศาสตร กลศาสตร ดาราศาสตร ไปจนถงปรชญา ลกชายของคณเขาใจและตอบมนไดทงหมด”

เขากระซบ “คณคดวาเปนไปไดอยางไร?” ผมชมอไปทกองเอกสารและแฟมขอมลคอมพวเตอรสงทวมหวบนโตะ “จากการ

สารวจอยางละเอยดของนกวทยาศาสตรแขนงตาง ๆ ดาวกสบอนไมปรากฏสงมชวตททรงภมปญญา มแตตนไมและสตวเซลลเดยวชนตาเทานน แตความสามารถของลกชายคณบงชดวาโลกหรอปาดงดบทเขาเตบโตมาไมใชโลกทไรอารยธรรมอยางแนนอน เพราะฉะนนเราอาจสรปไดตามหลกตรรกะวา เขาเรยนรมาจากสตว พดกนตรงกวานนกคอสตวเซลลเดยวหรอทพวกนกสารวจเขยนลงในรายงานวาสตวชนตาเหลานม ภมปญญาสงกวามนษยเราเสยอก

(เดกสองโลก, 2540, หนา 42)

บทสนทนาดงกลาวสอถงความไมแนใจตอความเชอเรองมนษยเปนศนยกลางจกรวาล โดยแสดงใหเหนวาจกรวาลอนกวางใหญไพศาลมหลายสงทอยเหนอการคาดการณของมนษย การปรากฏตวของสงทรงภมปญญาทลกลบไดขดคยความกลวและความกระวนกระวายในจตใจสวนลกทสดของมนษยใหเผยออกมา แสดงใหเหนวามนษยหว นกลวการกระทบกระแทกอตตาของตนเพยงไร เพราะอตตาจอมปลอมนถกสรางและยดถอไวอยางมนคงดวยอวชชา ตณหา และอปาทาน ภาวะดงกลาวทาใหมนษยมองไมเหนความจรง ใชชวตอยางฝนธรรมชาต และดารงชวตเสมอนอยในความมด ความรและภมปญญาทมไมเพยงไมอาจทาใหมนษยใกลชดกบความจรง แตกลบเปนเครองมอในการกอดรดทะนถนอมอตตา บงคบ ควบคม และการาบธรรมชาตรอบตว สรางกาแพงขวางกนใหมนษยถอยหางจากความจรงมากขน ทงยงเปนเหตของกเลส 3 อยางททาใหมนษยยดตนเองเปนศนยกลาง ไดแก ตณหา (ความเหนแกตว ความแสหาสงบารงบาเรอปรนเปรอตน) มานะ (ความถอตว ความทระนงตน สาคญตนเปนนนเปนน อยากยงใหญใฝเดน ครอบงาผอน แสวงหาอานาจมายกชตน) และทฏฐ (ความยดตดในความเหนของตน ตลอดจนคลงไคลในความเชอถอทฤษฎ ลทธนยมและอดมการณตาง ๆ) (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 70/51) การปรากฏตวของสงทอยเหนอความคาดหมายนบเปนการสนคลอนอตตาของมนษย ยงพวกเขาทราบวาเดกชายสองโลกมคณธรรมและจรยธรรมสงกวาตน ทง ๆ ทมพฒนาการและดารงชวตแตกตางจากพวกเขา ยงทาใหเกดคาถามตอคาทางจรยธรรมและความสงสงทาง อารยธรรมไปพรอม ๆ กน

277

อนง เมอพจารณาในมมมองทกวางขน นยายวทยาศาสตรเรองนไมเพยงวพากษการกระทาทเตมไปดวยความหลงของมนษย ไมเพยงชใหเหนความไมแนนอนของความหมายและคณคาทมนษยตคาใหแกสงตาง ๆ ยงกระตนใหเกดความตระหนกวา มนษยควรมองทกสงอยางเปนองครวม คอ มองวาทกสงในจกรวาลตางเชอมโยงกนเปนเครอขาย มนษยเปนเพยงปจจยหนงใน อกหลายลานปจจยทประกอบเขาเปนระบบ ฉะนน การเปลยนแปลง แทรกแซง กอบโกยผลประโยชนแตฝายเดยว ยอมกอใหเกดผลกระทบสบเนองตอจกรวาลทงจกรวาล ทกสงจงมคณคาเทาเทยมในฐานะสวนหนงของจกรวาล เมอมนษยมองวาสรรพสงสาคญพอ ๆ กบตน วถการปฏบตตอสงตาง ๆ ยอมเปลยนไป กลาวคอ แทนทจะเกดความกระหายอยากครอบครองหรอยดมนถอมน กลบกลายเปนความเขาใจและความเมตตาทเกดขนอยในจตใจ ยงผลใหมนษยรสกถอมตนและมองเหนวาชวตนมคณคามากขน สรปไดวา จากเรองเดกสองโลก วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คาทางจรยะของมนษยมไดเกดจากการยดตนเปนศนยกลางจกรวาล แตเปนการตระหนกถงการเปนสวนหนงของจกรวาล อานาจทางวทยาการและการพยายามเอาชนะธรรมชาต มไดทาใหมนษยอยสงสงกวาสงอน แตเปนเพยงความเหนผดทบมเพาะกเลสและอตตาใหเตบโตขน ฉะนน เพอเปนการยกระดบจตใจใหสงขนมนษยจงควรการละวางอตตา ตณหาและความยดมนถอมนของตนลงเสย เรองพระเจาองคสดทาย เปนการนาเสนอคาทางจรยะทลมเหลวอนเกดจากการยดมนถอมนในอานาจวทยาการของมนษย เรองราววาดวยสามภรรยาคหนง คอ “คาร” และ “ลนด” ซง โคลนมนษยเทยมขนบนดาวเคราะหแหงหนง เมอเดนทางกลบทงคพบวามนษยเทยมนนเกดขอผดพลาดเนองจากอบตเหตตอนฟาผา ทงสองจงตงโปรแกรมใหยานอวกาศลอยกลบไปปฏบตภารกจสดทายเพอแกไขปญหาทตนไดทาผดพลาดไว แตระหวางกลบเชอเพลงรวทาใหเดนทางเชองชากวากาหนดถงแปดหมนป มนษยเทยมบนดาวเคราะหดวงนนมความกาวราวเกนกวาท ยานอวกาศ หรอ “พระเจาองคสดทาย” ซงเปนความหวงสดทายของพวกเขาจะยบย งได เหลามนษยเทยมสงอาวธปรมาณกาจดยานของผใหกาเนดชวต ยงผลใหการเดนทางครงนเปนเพยงความสญเปลา ดงขอความตอนหนงทเปนการบรรยายความรสกนกคดของเครองคอมพวเตอรในยานอวกาศของคารและลนด เมอตองเผชญกบอาวธในการทาลายลางทเหลามนษยเทยมสงขนมาเพอจากดตน ความวา

278

บดนมนรแลววามนษยชาตพนธนกาวหนาไปถงขนไหนแลว จรงอยางทคารเคยกลาวไว มนษยเทยมพวกนสะสมความรนแรงมากเกนไป และนานเกนไป แตมนไมรวานนเปนเพราะความผดพลาดของอะไร

ความผดพลาดของเครองมอหรอความผดพลาดของโชคชะตา? และคนเหลานนกาลงตอนรบ ‚พระเจา‛ ของพวกเขาดวยอาวธทเลวรายทสดใน

จกรวาล โดยทยานอวกาศของ ‚พระเจา‛ หมดพลงทจะตอบโตหรอถอยหนแลว ‚พระเจา‛ เดนทางมาสายเกนไป การเดนทางทกนเวลานานแปดหมนปไรประโยชนโดยสนเชง!

(พระเจาองคสดทาย, 2540, หนา 83) จากขอความขางตนจะพบวาเรองนสอแนวคดผานเรองราวในเชงสญลกษณวาดวยการกาวเขามาเปนพระเจาองคใหมของวทยาศาสตร ในยคทเหตผลอยเหนอศรทธา วทยาศาสตรกลายเปนทยดเหนยวแทนศาสนา มนษยตางคาดหวงวาตนจะกาวพนจากความคลมเครอไปสความรแจงดวยเหตผลและขอพสจน ทวาวทยาศาสตรกกลบเปนเหตใหมนษยฮกเหมลาพองคดกระทาการเทยมพระเจา ดวยการทดลองสรางมนษยเทยมและสรรพสงขนมาบนดาวเคราะหดวงทเจด ซ ายงพยายามฝนกระบวนธรรมดวยการกากบและควบคมอารมณของมนษยเทยมใหเปนไปดงใจตน ทงหมดนสอถงความเชอมนของมนษยตอวทยาศาสตร ซงเสกสรางตวตนจอมปลอมจนแลเหนตนเองเปน “พระผสราง” (The Creator) ทบญชาควบคมทกสงไดตามใจปรารถนา ทวาการพลาดพลงคอคณสมบตของมนษย (“To err is human”) การฝาฝนสรางระเบยบธรรมชาตจงนาไปสโศกนาฏกรรมอนนาเศรา เมอมนษยเทยมตอบโต “พระเจา” ของพวกเขาดวยอาวธเลวรายทสดในจกรวาล ความลมเหลวของมนษยทงสองย าเตอนวามนษยไมอาจบงคบควบคมธรรมชาตได การทมนษยไปถอครอง ฝาฝนหรอสรางระเบยบขนในโลกใหม เทากบการนาตนเองไปผกตดกบความทกข เพราะเหตปจจยมใชสงทมนษยจะควบคมใหเปนไปดงใจไดทกอยาง ทวามนษยกมกพลาดพลงเพราะความทะเยอทะยานทไมรขอบเขตของตนอยเสมอ อนง การถายทอดเรองราวผานมมมองของเครองคอมพวเตอรในยานอวกาศ เพอใหผอานรสกเหนใจในชะตากรรมของตวละครผเลาเรอง พรอม ๆ กบพจารณาถงตนเหตแหงความทกขทตวละครทงหมดตองเผชญ คาถามทกระตนความคดในตอนทายวากาวราวรนแรงของมนษยเทยมเปน “ความผดพลาดของเครองมอหรอโชคชะตา?” นาไปสการใครครวญถงคณคาทางจรยะของมนษยผอยเบองหลงความผดพลาดทงหมด หากพจารณาตามหลกความจรง เครองมอไมอาจกอความชวรายไดหากไรมนษย สวนโชคชะตายอมไมอาจบงเกดหากปราศจากมนษยผปรงแตงชะตา

279

กรรม เพราะฉะนน ภาพนาเสนอของมนษยเทยมทรนแรงกาวราวจงเปนภาพสะทอนถงมนษย ผ เปนแหลงบมเพาะความชวราย ซงไมวาจะมอานาจทางวทยาศาสตรเพยงใด กไมอาจเลยงหายนะทเกดจากการกระทาของตนได ตราบเทาทมนษยไมละความอยาก ความหยงทะนงและ ความลมหลงในอตตาของตนลงได สรปไดวา จากเรองพระเจาองคสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ผลจากความลมหลงในอานาจความรทางวทยาศาสตร คอ ความทกขและความพลาดหวงอนเกดจากการนาตนไปขดขวางกระแสของธรรมชาต ตราบเทาทมนษยไมตระหนกถงความจรงวา มนษยเปนเพยงสวนหนงของโครงขายแหงระบบธรรมชาต การกระทาในเชงบบบงคบแขงขนและการผลกภาระใหเครองมอหรอชะตากรรมกยงคงเกดขนเรอย ๆ การแกปญหากยงคงเปนเพยงการแกทปลายเหต หาใชการขจดตนตอแหงปญหาใหหมดสนไป ตอใหความพยายามแกไขปญหานนจะจากเจตนาด กมอาจจดคณคาทางจรยะทดงามไดสมบรณแบบ ตราบเทาทโมหะ ตณหาและอปาทานเปนแรงขบเคลอนการกระทา มนษยกยงไมอาจหลดพนจากผลพวงแหงการกระทาของตนได เรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย เปนการนาเสนอคาทางจรยะผานพฤตกรรมทลมหลงในอตตาของมนษย เรองราววาดวยความขดแยงระหวางมนษยและแอนดรอยด เมอ “คารอน” แอนดรอยดหนมรนทสบสองรอดพนจากการประทบตราในสมองเพราะความผดพลาดของโรงงาน เขาจงมความคดอานเหมอนมนษยทวไปหนงรอยเปอรเซนต คารอน ตองการจะปลดแอกเหลาแอนดรอยดใหพนจากการควบคมของมนษย คณะกรรมการพทกษระบบสรยะเหนเขาเปนภยรายทคกคามตออานาจ ความมนคงและความปลอดภยของมนษย พวกเขาจงสง “มาลน” แอนดรอยดสาวซง คารอน หลงรกและเขาใจผดคดวาเปนมนษยไปจดการกบเขา มาลน จงใจโดยสารเครองบนเทยวอวกาศเดยวกบคารอนและแผนกเปนไปอยางทเธอวางไว เธอพบกบ คารอน และพยายามโนมนาวเขาดวยเรมพดคยถงเหตการณในอดต ในระหวางนนเอง คารอน ไดเผยถงเหตผลทเขาตดสนใจปฏวตสงคมดวยการปลดแอกแอนดรอยดจากการเปนทาส ดงบทสนทนาระหวาง มาลนและคารอน ความวา

280

“ใช ผมเปนแอนดรอยด แตผมเปนมนษยเทยมทมจตสานกไมตางจากมนษยจรง คณกบผมตางกเรยนประวตศาสตรโลกมากอน ตงแตหลายรอยปกอน พวกคนจบคนดวยกนมาเปนทาสรบใช รงเกยจเหยยดหยาม เกดสงครามทาส ฆากนตายไปมากมาย จตใจมนษยเราตกตาแคไหน เวลาหลายศตวรรษไมสามารถเปลยนมนได ผมไมคดวาเราควรจะตองทนอยกบความเปนทาสอกตอไป ในเมอแอนดรอยดกสามารถมเลอกเนอ มอารมณเชนกน ทสาคญคอผมฉลาดพอทจะเปลยนหนตวอน ๆ ทเหลอใหมความรสกนกคดเชนผมได”

“เพออะไร?” “เพออสรภาพไง คณไมเขาใจหรอแกลงทาเปนไมเขาใจ? ในวนทผมบอกรกคณ

นนหากผมเขาใจคาน ผมกคงตามคณไปดาวพธหรอสถานทใดกไดในจกรวาล แตสงเดยวทผมทาไดคอยนมองคณกาวหายไปจากชวตผม โดยทผมทาอะไรไมได เพราะผมคดวาผมมสทธเปนเพยงแอนดรอยดตวหนง เมอคณจากไปแลว ผมจงไดคดและคอย ๆ เขาใจคาวา ‘อสรภาพ’ ในทสดผมกรวาผมควรจะทาอะไรเพอแอนดรอยดอน ๆ บาง เหมอนกบนานมาแลวในประวตศาสตรมนษยชาตทพวกทาสตองการปลดแอก”

(กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย, 2540, หนา 131) จากบทสนทนาขางตนพบวา เหตผลสาคญททาให คารอน ตองการปฏวตสงคมดวยการปลดแอกแอนดรอยดจากการเปนทาส คอ ความรสกนอยเนอตาใจและความกดดน คบแคนตอเสรภาพทมอยอยางจากดของตน สถานะของแอนดรอยดทาให คารอน ตองคอยปฏบตตามคาสงของมนษยอยตลอดเวลาและไมอาจรกมาลนในแบบทเขาตองการได จดนแสดงใหเหนวาการแบงแยกและความไมเทาเทยมระหวางมนษยกบแอนดรอยดอยเบองหลงเหตการณทงหมด เพราะความหลงผดและยดมนถอมนในอตตา จงถอเทยบเคยงระหวางตนเองกบผอน เพอเอาไววดแขงขนกนวาใครสงหรอตากวา ฉลาดหรอโงกวา เดนหรอดอยกวา ฯลฯ การถออตตาในลกษณะนทาง พทธศาสนา เรยกวา “มานะ” แปลวา “ความถอตว ความทระนงตน ความสาคญตนวาสง ตา เดน ดอย เทาเทยม เทยบเขา เทยบเรา ตลอดจนความรสกภม ๆ พอง ๆ ถอตวอยภายใน...” (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 70/35) มานะเปนกเลสชนดหนง เปนสาเหตของการแบงแยกแขงขนและกดขขมเหงกนระหวางมนษย ผทมมานะจตใจจะรสกกาเรบเหมลาพอง สาคญตนเปนนนเปนน กอใหเกดความปรารถนาในอานาจ อยากครอบงา ครอบครอง อยางยงใหญเหนอผอน จะพบวาทงมนษยแทและมนษยเทยมในเรองนตางมมานะบงการพฤตกรรมอยท งสน มนษยแทผปรารถนาความเปนใหญใชอานาจทมเขาครอบครองดาวเคราะหตาง ๆ สถาปนาหนวย

281

พทกษระบบสรยะขนมาเพอสรางเสถยรภาพและความมนคงทางอานาจ ทงยงสรางแอนดรอยดเปนทาสรบใชเพอสนองความอยากยงใหญใฝเดนของตน สาหรบมนษยเทยมอยางคารอน มานะเกดขนในจตใจ เพราะการรบรถงการมตวตน เกดความคดเปรยบเทยบระหวางตวเขาและมนษยจรง ๆ เนองจากเขามจตใจเชนมนษยแตไมอาจดารงชวตเหมอนมนษยได ความรสกตาตอยและสญเสยอสรภาพทาใหเขากระหายทจะมอานาจเยยงมนษย จนประกาศตนเปนปรปกษกบมนษยผสรางตวเขาเองในทสด อยางไรกตาม มานะกเลสดงกลาวมไดเปนแรงจงใจเพยงประการเดยว ทวามกเลส อน ๆ เชน ตณหา ความเหนแกตว ทฏฐ ฯลฯ ประกอบเขาดวยกน ดงพบวา มนษยทงสองฝาย ไมเพยงถอตนและยดมนถอมน แตพวกเขายงถกครอบงาดวยความคดของอดมการณและความปรารถนาสวนตน การนาตนไปผกไวกบกเลสทาใหความคดและการกระทาของมนษยทงสองฝายดาเนนไปบนพนฐานของความพอใจ ความเชอถอ ทฤษฎและอดมการณทแตละฝายยดถอไว เมอตางฝายตางถอมน ไมยอมลดราวาศอกใหกน การชวงชงอานาจระหวางกนจงเกดขน ผลจากความถอมนในกเลสไดสรางความขนของทกขใหแกมนษยทงสองฝาย ขางฝายมนษยแท พวกเขาตองคอยระแวงระวง หวงแหนอตตาของตนอยเสมอ ดวยหวงคงความปรารถนาและอานาจใหอยในสภาพนนตลอดไป ขางฝายมนษยเทยมกตองดนรนตอสเพอใหไดซงอานาจและสทธทตนปรารถนา ความหวงใยในตวตนจอมปลอมทมนษยทงสองฝายสรางขนแสดงใหเหนการบบคนของความทกขทมไดมอยเฉพาะบคคลคนเดยว แตยงแผขยายไปผอนและสงคมโดยรวม ความทกขของตวละคร ทงสองฝายเปนสงท วนทร เลยววารณ ทงไวใหผอานขบคดพจารณาวา สงใดคอคาทมนษยควร ยกยอง สงใดคอคาทยดถอไวกรงแตจะทาใหชวตเสอมถอย สรปไดวา จากเรองกหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การยดมนถอมนในอตตา มานะ ทฏฐ และตณหาของมนษย นาไปสการทาลายคณคาทางจรยะ ทงนเพราะกเลสดงกลาวจะทาใหมนษยยดความคดความเชอของตนเปนใหญ ทงยง เอนเอยงยดมนในทฤษฎ อดมการณ และหลกปรชญาทเขากบความตองการของตน ทาใหเกดการกระทาเชงลบตามมา เชน การแกงแยงชงดชงเดน การใชเลหกล การทรยศหกหลง เปนตน ซงนาไปสการคกคามของความทกขทคอยบบคนจตใจและพฤตกรรม สงผลใหมนษยตกเปนทาสความคดของสงทตนถอมน ขาดสตในการพจารณาไตรตรองถงเหตผลทเกดขนตรงหนา เพราะฉะนนสงทมนษยควรใหทา คอ การละวางจากอตตาและกเลส เพอปลดเปลองจตใหเปนอสระและสงเสรมคณคาทางจรยะของตนใหสงขน

282

เรอง7020: โลกแหงความสข เปนการนาเสนอคาทางจรยะของมนษยท เสอมลงเพราะการใหคาทางวตถอยางผด ๆ เรองราววาโลกในป 7020 ซงมนษยสามารถพฒนาอตสาหกรรมยา ใหกลายเปนทกสงทกอยางสาหรบตน เมอเสพยามากเขา ระบบยอยอาหารของมนษยกเปลยนไป ลาไสหดตวลง ยงผลใหมนษยมอายสนลงกวาครง ทวายงไมมใครทราบความจรงเรองน จนกระทงนายแพทยวเคราะหยาทชอ “คนนา” คนพบความจรงดงกลาว สมาพนธยาเกรงวาหากเผยแพรขาวนจะทาใหกจการของพวกเขาลมลงจงฆา คนนา ปดปาก แลวจดฉากใหเหมอนวา คนนา ฆาตวตาย “ผม” ผวาการตารวจในการตายของ คนนา จงสบหาหลกฐานจนพบวากอนเสยชวต คนนา ไปยมหนงสอเลมหนงทสถาบนสอมวลชน หนงสอเลมนเขยนโดย “กนน การา” นกขาวผทรงอทธพลคนหนงในป 7020 กนน การา มอบเอกสารท คนนา ทงไวให “ผม” อาน เนอหาในเอกสารนนเผยความจรงเกยวกบระบบยอยอาหารทผดปกตของมนษย ขอมลนทาให “ผม” ตกตะลงอยางมาก ดงเนอความวา

ผมตะลงงน เงยบเสยงไปนานแสนนาน เสยงกนน การา ดงมาเรอย ๆ “อายคนเราสนกเพราะเราฝนธรรมชาตมากเกนไป ตามหลกแหงธรรมชาต เมอเรา

ไมใชอวยวะสวนใดสวนหนง มนจะหายไปกระเพาะอาหารและลาไสคนเลกลง เพราะเราไมใชมน กระเพาะคนเราไมไดใชยอยอาหารมานานหลายพนปแลว...”

“กเพราะ...” “ใชแลว กเพราะเราใชยา เราใชยาเปนอาหาร ใชยาเพอรกษาโรค เพอเพมความ

ฉลาด เพอการบนเทง เรากนยาเพอคลายเครยด เรากนยาเพอ ‘ด’ ภาพยนตรเรองใหม ๆ ทงทหลบตาอยเพราะมนใหความบนเทงมากกวา เดกของเรากนยาตงแตแรกเกดเพอเพมความฉลาด คณคงปฏเสธมนไมได เพราะเดกสมยนอายหกขวบกเขามหาวทยาลยแลว สบขวบกทางาน วยสบสองปกมครอบครวมลกไดแลว ยาเปนวถชวตใหมของเรา เราใชยาสาหรบทกอยางมานานกวาหาพนป เพราะฉะนนววฒนาการทางสรระของมนษยเรากเปลยนไปอยางรวดเรว...”

(7020 : โลกแหงความสข, 2540, หนา 186-187) จากบทสนทนาดงกลาว แสดงใหเหนถงลกษณะทางกายภาพและวถชวตของผคนทเปลยนแปลงไปเพราะพงพา “ยา” เกนขอบเขต ปราศจากการยบย งชงใจ จนเปนผลใหจตใจและรางกายของคนในป 7020 ผกตดอยกบการเสพสขทเรยกวา “กามสข” คอ ความทางประสาทสมผสทง 5 หรอความสขทางเนอหนง กามสขในทนม “ยา” เปนตวแปรควบคมผคนรสกสขหรอทกข

283

กลาวคอ เมอยากอใหเกดอารมณอนชอบใจหรอภาวะอนพงใจกจะรสกสข แตถาขาดยาหรอยาไมใหอารมณทตองประสงคกจะกลายเปนทกข “ยา” จงเปนสงทมอบเวทนา คอ ความรสกชอบ ไมชอบ หรอเฉย ๆ ทเกดขนในจตใจของผเสพ การท “ยา” มอมเมาผคนในป 7020 ใหลมหลงจนถงขนไมสงเกตความเปลยนแปลงทเกดขนตออายขยและรางกายของตน เปนเพราะผคนเสพ “ยา” เปนระยะเวลานานในทกวนและทกชวงของชวต รางกายและจตใจถกชกจงดวยเสพเสวยจนเปนนสย แยกไมออกวาสขทตนประสบนนเกดจากจตใจหรอเพราะฤทธยา ในแงน “ยา” จงเปนตนเหตใหเกดความหลง (โมหะ หรอ อวชชา) คอ ความมวเมามดบอดจนไมรสภาวะความเปนจรง แยกไมออกระหวางความจรงหรอความลวง ดหรอชว สขหรอทกข ทงนเพราะความสขดงกลาวถกสงสมขนมาดวยหลงผด ดวยผคนคดวาความสนกสนานหวานชนซง “ยา” อานวยใหรสกเพยงชวครชวยามในเวลาทเสพเสวยคอความจรงทตนประสบ ทงทจรงแลวสงทประสบเปนเพยงการใหความหมายทผคนคาดหวงจาก “ยา” ทงสน ดงนน “โลกแหงความสข” ทผคนในป 7020 ประสบจงไมใชโลกทแทจรง แตเปนเพยงโลกปรงแตงขนมาดวยความอยาก ความอยากนเองกอใหเกดความยดมนถอมนจนมองไมเหนความทกขทแฝงเรนอยในรปของความสขเสพเสวย ยงผลใหชวตดาเนนของผคนเปนไปอยางมดบอด เพราะฉะนน “ยา” จงเปนภาพแทนของวตถภายนอก (กามวตถ) ทเขามาพรอมกบความเจรญและความสะดวกสบาย ซงลอลวงผคนใหหลงใหลจนถงขนยดมนถอมน นาไปสกจกรรมทเกยวของกบการเสพทขาดอสระในการดารงชวต ดงปรากฏในตอนทายเรองวา “ผม” และ กนน การา ตางเลอกทจะไมเปดเผยความจรงใหสงคมรบร เนองจากบคคลทงสองไมกลารบความจรงและยอมจานนตอการเสพเสวย จงยนดทจะหลอกลวงตนเองและผอนบนความสขจอมปลอมนนตอไป ดงนน คาจากความถอมนทผกตดอยกบการเสพเสวย คอ จตใจททรนทราย มดมวเพราะความทกขอนเกดจากการหลกหนความจรง สรปไดวา จากเรอง 7020 : โลกแหงความสข วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การกระทาอนเกดจากการพยายามรกษาวตถหรอสงเสพเสวยดวยความลมหลงมวเมา กระทงยอมทาในสงขดแยงกบกฎธรรมชาตเพอรกษาความสขนน ๆ ไว สอวามนษยกาลงตกเปนทาสความสข หลงอยกบคาและความหมายทใหแกสงนน ๆ จนไมกลายอมรบความจรง การใหคากบวตถอยาง ผด ๆ นาไปสการกระทาทบนทอนคาทางจรยะของมนษย ยงการกระทาองกบความสขสบายทางวตถมากเทาใด ความรสกผดชอบชวดกยงพราเลอนมากเพยงนน ทงนเพราะคาทผกตดกบวตถเปนคาสมมตซงเปลยนความหมายไปเรอย ๆ ตามความทะยานอยาก ตราบเทาทความทะยานอยากยงไมแยกออกจากวตถ ตราบนนมนษยกยงไมอาจมองเหนความจรงหรอตดสนใจเลอกในสงทถกตองเหมาะสมโดยไมนาเอาความปรารถนาสวนตนมาเกยวของไดจรง ๆ

284

เรองดอกไมเหลองเหนอเขาสง นาเสนอคณคาทางจรยะทถกทาลายลงดวยตณหาและโทสะของมนษย เรองเลาถง “โลวนอาน” นกวทยาศาสตรผหนงซงคนพบสารสงเคราะหทมฤทธทาใหสรรพคณของฝนกลายพนธ เขาตดตอกบนายพนเอกซงมเสนสายทางการเมอง ยนขอเสนอใหนายพนเอกสรางผลงานดวยการสรางโครงการกาจดฝนดวยฤทธของสารสกดดงกลาว แลกกบการแกแคนกลมขบวนการคาฝนทเปนเหตใหลกชายของเขาเสยชวต ครนเวลาผานไป โลวนอาน พบวาสารสงเคราะหนนมผลขางเคยง เพราะหากใชไปนาน ๆ จะทาใหฝนมพษรายแรงกวาเดม จงขอรองใหนายพนหยดโปรยสาร และตระหนกวาแททจรงเขาไมอาจเปลยนแปลงหรอควบคมธรรมชาตได ดงความตอนหนงท โลวนอาน อธบายใหนายพนเอกฟงถงความผดปรกตทเกดขนจากการทดลองใชสารสกดเพอยบย งฝน ความวา

‚มนเปนไปไดยงไง?‛ ‚มนคอความซบซอนของธรรมชาตทผมมองขามไปเสยเอง กเหมอนกบเชอไวรสนน

แหละ เมอเราใชยาปฏชวนะกบมนเปนครงแรกไวรสสวนใหญจะตาย ทาใหเราหลงดใจคดวายานนไดผล แตหารไมวาธรรมชาตมทศทางไปของมนเองอยางนามหศจรรย เชอไวรสทไมตายสามารถพฒนาสรางภมคมกนตอยาปฏชวนะชนดเดมได และแตกหนอเปนไวรสพนธใหม ๆ ตอไป ยงมนไดรบสารตอตานมากครงขนเทาไหร โอกาสทมนจะกลายพนธไปมากกวาทเราสามารถควบคมได‛

นายพลมองหนานกวทยาศาสตร “ตอนนมนยงไมเปนอยางนนไมใชหรอ?” “แตมนจะเปนอยางนนแน เมอพวกคณฉดโปรยยาตอไปเรอย ๆ เราไมเหนผลชดเจน

ในเจเนอเรชนแรก ๆ แตผานไปอกปหรอสองป โลกเราจะไดฝนพนธใหมทอนตรายกวาเดมหลายเทา”

(ดอกไมเหลองเหนอเขาสง, 2540, หนา 210 ) จากขอความดงกลาว แสดงใหเหนถงผลแหงการกระทาอนฝนธรรมชาตของมนษยทไมเพยงเขาไปแทรกแซงองคประกอบของธรรมชาตสวนใดสวนหนงใหผดเพยนไป แตยงสงผลเสยรายแรงตอระบบทงระบบ รวมทงตอมนษยเองดวย ดงนน หากพจารณาถงตนตอแหงปญหาทงปวงทเกดขนตอกระบวนธรรมของธรรมชาต มนษยเปนเหตปจจยทสงผลใหเกดปญหาแกสงอนไดมากทสด เพราะมนษยมอตตาและความทะยานอยาก การกระทาตาง ๆ จงไปโดยยดตนเปนศนยกลาง ทาใหขาดความรอบคอบ ไมคานงถงปญหาทจะตามมาหลกสนองความอยากของตน ดงเชน

285

โลวนอาน นกวทยาศาสตรผเปยมไปดวยความรและประสบการณ แตกลบทมเทความรและความสามารถทงหมดเพอการแกแคน ไฟแหงโทสะทาใหเขามองไมเหนความจรง ดวยมใจยดมนกบอยกบความพยาบาทและความรทางวทยาศาสตรเกนขอบเขต จงกลายเปนคนยดมนในอตตาและความคดของตนอยางสดโตง เขาเชอมนวา “พลงของวทยาศาสตร...สามารถแกปญหาไดทกอยาง” (ดอกไมเหลองเหนอเขาสง, 2540, หนา 207) ไมเวนแมกระทงปมปญหาเรองลกชายของเขา ดงนนจะพบวานอกจากโทสะแลว โมหะ หรอ ความหลง ถอเปนกเลสอกตวหนงทคอยควบคมบญชาพฤตกรรมของ โลวนอาน ใหหมกมนอยความคดของตนเอง สรางกาแพงขนมาขวางกนตวเขาไมใหตดตอกบความจรง เพอตอกย าความไมรแจงเหนจรงของ โลวนอาน ผอานจะพบวา ความคดความรสกของตวละครดงกลาวสมพนธกบฉากและบรรยากาศของเรอง จากเนอเรองพนทท โลวนอาน อาศยอยเปน “ปาเขาทหางไกลจากโลกภายนอก” ซงเตมไปดวย “ทางสายวบาก” “ความกนดาร” และ “มานหมอกสขาวแผคลมทวเขาทะมน” ฉากและบรรยากาศดงกลาว สมพนธกบจตใจหมกมนอยกบความเจบแคน ความลมหลงในการทดลอง ซ ายงไมยอมไหลไปตามกระแสของ โลวนอาน ทงหมดนสอวาโทสะและโมหะสงผลใหจตใจของเขากระดางทอ ไมคลองตวในการใชเหตผลและใชวจารณญาณ ตรรกะทถกครอบงาดวยกเลสทงสองทาใหเขาเลอกมองธรรมชาตอยางแยกสวน ถอตนเองเปนศนยกลาง ใชความรในกฎธรรมชาตทมอยเพยงนอยนดเขาแทรกแซงและควบคมธรรมชาต การกระทาของเขาจงทาลายสมดลธรรมชาต กอใหเกดความวปรตผดเพยนแกระบบนเวศน ทงนเพราะสรรพสงในโลกลวนมระบบระเบยบจดสรรกนอยางลงตวโดยธรรมชาต การเปลยนแปลงบางสงทเปนองคประกอบยอยของระบบหนงยอมสงผลใหแกระบบทงระบบอยางหลกเลยงไมได การเปลยนแปลงโดยฉบพลนดงเชนการเปลยนแปลงสรรพคณฝนของ โลวนอาน จงเปนการฝนธรรมชาตอยางรายแรง ยอมสงผลอยางคาดไมถงหลายดาน ในบรรดาหายนะทงปวง “การกลายพนธ” สอถงความผดไปจากธรรมชาต ซงมกกอความรสกดานลบมากกวาบวก เนองจาก “ความไมแนนอน” เปนทหวาดกลวของเหลามนษยนบแตโบราณกาล “ความคาดการณไมได” ทาใหสงทมนษยพยายามยดถออยาง “วทยาศาสตร” “พระเจา” “ศาสนา” ฯลฯ ถกสนคลอนครงแลวครงเลา ในกรณของ โลวนอาน การกลายพนธอนเปนผลมาจากกระบวนการทางวทยาศาสตร ไดทาลายตรรกะความเชอทวา “พลงของวทยาศาสตรสามารถแกปญหาไดทกอยาง” ซ ายงเปนการตงคาถามตอวทยาศาสตรและความยดมนถอมนของมนษยวา ระบบคดทพยายามทาทกสงให “แนนอน” ตวอยางเชน วทยาศาสตร เปนสงทเชอมนไดจรงหรอ ในเมอกระบวนการของธรรมชาตเปนสงอยเหนอการคาดการณของมนษยและ “ความไมแนนอน” หรอ “ความไมเทยง” คอ แกนของธรรมชาต ดวยเหตน ตวละครทเปนนกวทยาศาสตรในนยายของ วนทร เลยววารณ จงมกไมคอย

286

สมหวง หากพวกเขาพยายามใชความรของตนในการเปลยนแปลงธรรมชาต ทศนะแบบปรชญาตะวนออกทมองวาการขดขวางหรอฝาฝนธรรมชาตเปนการดนรนหาทกขมากกวาแสวงหาสขใหตนเองสอถงความคดท วนทร เลยววารณ มตอมนษยดวยกนเองอยางชดเจน ดงนน การจบเรองดอกไมเหลองเหนอเขาสง ดวยหายนะแฝงเรนในฝนและความลมเหลวในการแกแคนของ โลวนอาน จงเปนการตอกย าวา คณคาทางจรยะของมนษยถกทาลายดวยกเลสของมนษยเอง มใช สงอนใดแมกระทงวทยาศาสตร นอกจากนพบวา วนทร เลยววารณ ไดเสนอแนวคดเรองทางสายกลางไวใน นยายเรองนดวย โดยชใหเหนวาความขดแยงระหวางกฎธรรมชาตและความยดตวตนไวดวย ความหลงผดของตวละครในเรองนาไปสความคดเอยงสด ไดแก ความตดของในทฏฐหรอทฤษฎและความยดอยากทแฝงดวยกเลสตาง ๆ ทาใหพวกเขาใชชวตไมสอดคลองกบกระบวนการของธรรมชาต ดงเชน โลวนอานทเลอกใชความรเพอการแกแคนหรอนายพลเอกทเลอกวงเตนใชเสนสายเพอปทางไปสอานาจ ตวละครสองตวนถอเปนผขาดสมมาทฏฐ ไมดาเนนตามมชฌมาปฏปทาหรอทางสายกลาง สกแตวาจะสนองตณหา จงมองไมเหนกระบวนธรรมแหงธรรมชาต ไมเขาใจความสลบซบซอนและความเชอมโยงกนระหวางกระแสปจจย ผลทเกดขนจากการกระทาของ ตวละครทงสองจงมแตสรางปญหา ไมอาจแกไขปญหาทตองการไดจรง ๆ วธการแกไขปญหาจงเปนการเรยกรองใหมนษยเดมตามหลกสายกลางดวยวธการตาง ๆ เชน การคดโดยใชหลก โยนโสมนสการ หรอการปฏบตตามมรรค 8 เปนตน สรปไดวา จากเรองดอกไมเหลองเหนอเขาสง วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ผลอนเกดจากโทสะและโมหะคอการกระทาทผดพลาดคลาดเคลอน ไมรไมเขาใจสงทงหลายตามความเปนจรง การยดมนถอมนในความคดเหนของตนสดโตงมอวชชาและกเลสเปนสวนประกอบ แมในบางครง การกระทานนจะอางวาทาไปเพอประโยชนสวนรวม แตเพราะมกเลสเปนแรงขบเคลอน ยอมสงผลใหการกระทานนเอนเอยงไมซอตรง ในทายทสดคณคาทหวงใหประโยชนแกมหาชน กกลบกลายเปนเพยงขออางเพอผลประโยชนของคนบางกลม เพอใหคนเหลานนมชองทางเสพเสวยตอไป โดยไมสนใจวาจะกอปญหาตอสภาพแวดลอมหรอกอวงจรแหงปญหาสบเนองตอไปเชนไร ฉะนน คาทมนษยควรยดถอ มใชอานาจ วตถหรอระบบความร แตเปนคาทางจรยะทเกดจากละวางจากกเลส ดาเนนตามหลกสายกลาง และการมองโลกตามความเปนจรง เรองทวรสยาม 4001 เปนการนาเสนอคาทางจรยะทเสอมลงเพราะพฤตกรรมดานลบและคานยมทผดเพยนของผคนในโลกอนาคต เรองราววาดวยเมองไทยในป พ.ศ. 4001 ซงในยคนนเมองไทยเปลยนแปลงไปอยางมาก วฒนธรรมทเคยเปนเอกลกษณประจาชาตถกครอบงาดวยวฒนธรรมจากตางชาต สถานททองเทยวทกแหงเตมไปดวยมลภาวะทเกดจากนามอของมนษย

287

สภาพอากาศมความแตกตางอยางสดขวตงแตรอนจดไปจนถงหนาวเยนเปนหมะ สงทผคนให ความสนใจมใชศลปวฒนธรรมของชาตแตเปนวตถทเปนผลพวงของความเสอม เชน หนากากกนมลพษแบบตาง ๆ สสเปรยทพนตามผนงกาแพง เปนตน ผคนในยคนนตางมองไมเหนความจรงวาบานเมองทตนอาศยอยเตมไปดวยความเสอมและสภาวะบบคนขดแยงทวทกหวระแหง ดงความตอนหนงทบรรยายถงศลปะบนกาแพงและชวตยามราตรในยคนน ความวา

บายชมผลงานศลปะบนกาแพงของคนโบราณเมอสองพนปกอนวาดโดยศลปน นรนาม ภาพสวนใหญเปนแบบนามธรรม วาดดวยสพนแบบสเปรยกระปองลวดลายตาง ๆ หลากสสวยงามมาก ทางรฐบาลไดเกบรกษาอยางด เพราะเปนงานเกาแกทมคณคาทางประวตศาสตร คาจารกบางคาเชน “อ.น.ศ. พอมงเอง---ย.ม.—ม.ค.ป.ด.---” ยงเปนทศกษาของนกโบราณคดและนกภาษาศาสตรจนทกวนน

ชวตราตรทกรงเทพฯ ยงเขมขนแมอากาศจะหนาวมาก ขอแนะนาบรรยากาศของบารรมถนนพฒนพงศ เหลาด อาหารด หนยนตสวย ราคาไมแพง มการเตนอโกโกโดยหนยนต

(ทวรสยาม 4001, 2540, หนา 225-226) ขอความดงกลาวเปนการวพากษเสยดสผคนในสงคมทเลอกปดหปดตาตอความเสอมโทรมสงคมและวฒนธรรมของตนเอง พฤตกรรมททาอะไรตามใจ เหนแกความสขและการเสพเสวยของตนเปนใหญ สอถงความยดมนถอมนในอตตาจอมปลอมทสรางขน ความลมหลงในการเสพเสวยจนเคยชน ทาใหผคนในป 4001 มองขามความทกข ความเสอม และอนตรายทแฝงเรนอยในสรรพสง ทงยงเสรมทบและหลอกลวงตนเองดวยความสขฉาบฉวย เพอคงความรสก อยากม อยากเปน อยากอยใหดาเนนตอไป นานวนเขาความอยากและยดมนถอมนนนกลบเพมพนขนจนกระทงมองขามศลธรรมจรยธรรมอนพงม ดงตอนหนงในเรองทบรรยายถงการขมขผโดยสารของคนขบรถแทกซในสนามบนนานาชาตบรรมย ความวา

288

เดนทางถงสนามบนนานาชาตบรรมย ณ เมองหลวงของประเทศไทย หากทานเดนทางมาคนเดยวเพอสมทบทวรทน ทานสามารถนงรถไฟลอยฟาจากสนามบนถงตวเมองภายในสบนาท ไมเปนการปลอดภยทจะนงแทกซลอยฟาปายดา เนองจากมการแยงและขมขผโดยสารอยเนอง ๆ หากตองการนงรถสวนตว ขอแนะนาลมนซนของการทองเทยวฯ ซงมพนกงานหนยนตทกตวไดรบการตงโปรแกรมความซอสตย รบประกนความปลอดภยโดยสานกงานประกนภยแหงชาต

(ทวรสยาม 4001, 2540, หนา 219)

จากขอความดงกลาว แสดงใหเหนถงความประพฤตอนเลวรายของมนษยซงผเลาเรองใชนาเสยงลดทอนใหดเหมอนเปนเรองปกต เพอแสดงนยยะเสยดสตอผคนในสงคมปจจบน ภาพของสงคมในป 4001 กระทบกระเทยบเสยดสสงคมดวยเหตการณเหนอจรงทองอยบนพนฐานความเปนจรง อาท การแสดงใหเหนวา ความซอสตยกลายเปนสงทหาไดยาก ในป 4001หนยนตไดรบความไววางใจใหทางานแทนมนษย ทงยงตองถกโปรแกรมความซอสตย พวงทายดวยการรบประกนจาก “สานกประกนภยแหงชาต” การรองหาความซอสตยจากหนยนตเชนนสอถงความไมไวเนอเชอใจทมนษยมตอตวเอง (หมายรวมถงผอนและสงอนดวย) นยยะของเหตการณดงกลาวมงวพากษวจารณจรยธรรมอนเสอมถอยของมนษยผานเหตการณในโลกสมมต ซงสอดคลองกบความเปนจรงสวนหนงในสงคม ทงนเพราะมคนจานวนไมนอยทเพกเฉยตอความเลวรายในสงคม สนใจแตการเสพเสวยสวนตน แลวการสรางกาแพงขนมากนตนเองไมใหตดตอกบความจรง ยงผลใหเกดความแขงกระดางในการใชวจารญาณและเหตผล นานวนเขากกลายเปนความไมรและหลงผด (โมหะ) ทงยงแทรกซมไปยงอปนสยใจคอ กลายเปนมดบอดทางปญญา เหนแกตวและแขงกระดาง ดงจะพบวาพฤตกรรมของผคนในประเทศไทยป 4001 ทปรากฏบอยครง คอ ความหลงใหลคลงไคลในวตถและความพยายามในการแปรทกอยางใหกลายเปน “วตถทขายได” สอถงความยดมนถอมนในอตตาตามแบบฉบบของทนนยมและวตถนยม การมองไมเหนความจรงดงกลาว ทาใหความสขของผคนในป 4001 ไดมาจากวตถภายนอกหรอการกระทาอนผกตดอยกบวตถนน กระนนคาทแฝงอยกลบไมคงท เปนเพยงการบญญตความหมายและคาดหวงตอตววตถหรอการกระทานน ทาใหการดาเนนชวตของมนษยไมเปนตวของตวเองเพราะตององอยกบวตถนนอยเสมอ สรปไดวา จากเรองทวรสยาม 4001 วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คาหรอคณคาอนเกดจากความหลง คอ การมองไมความจรงตามสภาวะทเปนอย มองไมเหนความเสอมในความนาอภรมย ยงผลใหถกชกจงไดงาย โดยรเทาไมถงการณ จงมกถกจงไปในทางเสพเสวยและ ยดมนถอมนในเรองใดเรองหนงอยางไรเหตผล ดวยจตใจขาดความหนกแนน จงเอนเอยงไปตาม

289

กระแสคานยมแบบผด ๆ นานวนเขากลายเปนความเคยชน ซ ารนแรงยงขน จนถงระดบทกเลสเขาครอบงาบญชาการชวต ผลคอ คณคาทางจรยะของผคนเสอมถอย กลายเปนความเฉยชาและ แขงกระดางตอคณความดและความโหดรายทงปวง สงแวดลอมทามกลางสงคมดงกลาว ไมอาจทนอยในสภาวะเดมไดจงตองเสอมโทรมและสญสลายลงในทสด เรองคนเสเพล นาเสนอคาทางจรยะทเสอมลงเพราะตณหา อปาทานและความเหนแกตวของมนษย เรองเลาถง “ชาเรยน” อดตนกบนอวกาศผหนงทใชชวตเสเพลไปวน ๆ ดวยการนงดมเหลาในบาร จนกระทงเขาไดรบการจางวานจากกลมบรษทครอนใหทาลายดาวเคราะหรางดวงหนง โดยใหเหตผลวาดาวดวงนกาลงจะสรางความเสยหายใหกบดาวเคราะหทเปนเหมองเพชรในบรษทครอนซงเปนบรษทผลตเพชรทใหญทสดของโลก ภายหลง ชาเรยน รความจรงวาเบองหลงแผนการทาลายดาวเคราะหดงกลาวเกดเพราะคนกลมหนงทตองการรกษาผลประโยชนของตนไว เนองจากอกกาบาตดงกลาวเปนแหลงทรพยากรเพชรอนลาคาจงตองกาจดทง เพอรกษาราคาเพชรในตลาดใหขนอยในความควบคมเฉพาะของกลมบรษทของผจางวานเทานน ดงบทสนทนาของ ชาเรยน และ ไลรา เมอ ไลรา จบไดวาแผนการทาลายอกกาบาตทงหมดเกดเพราะความตองการรกษาผลประโยชนของกลมบรษทครอน ความวา

290

“คณสงสยฉนมาตงแตเมอไร?” “ตงแตวนแรกทเราพบกน ทาไมอยด ๆ บรษทเพชรยกษใหญจงวาจางอดตนกบนทม

ประวตดางพรอย แทนทจะใชองคกรกาจดอกกาบาตของรฐทมเครองมอดกวา ถงจะไมใชบรการของรฐ กยงมนกบนทมความสามารถไมแพผม อาศยในดาวทใกลกบเอรากอนมากกวา แตทาไมคณเจาะจงบนไกลมาหาผม? เพราะผมเปนนกบนอสระคนเดยวทมไฮโดรเจน 330 อกอยางการวาจางนกบนทเปนคนเสเพล ขลกกบสตรตลอดเวลา อาจจะจดการไดงายกวา หากสงหญงสาวสวยไป ทางานจบ ไดเงนไปกอนใหญ และไมรวาระเบดอะไรไป ผมจงสงหรณวาพวกคณมเจตนาทไมชอบมาพากล จดนไดรบการยนยนอกครง เมอผมคดจะอานคาวเคราะหคณสมบตทางกายภาพของดาว ซตา 712 คณกขดขวางผมโดยการ... เออ...”

... ‚คาถามคอทาไมตองทาลายมน พวกคณสรางเรองหลอกผมวา มนมวงโคจรทผดปกต

จะทาลายดาว เอรากอน ความจรงคอ ซตา 712 จะทาลายอยางอนมากกวา‛ ‚อะไร?‛ ‚ราคาเพชร การคนพบ ซตา 712 จะทาใหราคาเพชรทงดาราจกรตกลงมาอยาง

ฮวบฮาบ‛ ‚อยางไร?‛ ‚ตองใหผมบอกดวยหรอวา ซตา 712 เปนดาวทกาเนดจากฐานคารบอน ขอมลแยก

ธาตดาวชดเจนมาก ซตา 712 เปนดาวเคราะหขนาดยกษทเปนเพชรทงดวง นเปนอบตการณทเกดขนยากมาก กาวขนาดยกษนมปรมาณของเพชรมากพอทจะขดออกมาใชไดนานหลายพนป พวกคณไมมทางเลอกนอกจากตองทาลาย ซตา 712 เพอรกษาราคาเพชรในตลาดใหคงราคาทพวกคณกาหนดได‛

(คนเสเพล, 2548, หนา 24-25)

จากบทสนทนาขางตน สอถงการกระทาอนเกดจากความเหนแกตวของมนษยในประเดนทเกดจากความขดแยงทางธรกจของมนษย ซงเปนความเหนแกตวทพบเหนไดในระบบ ทนนยมในปจจบน การทมนษยตองการรกษาเพยงผลประโยชนของตนเองหรอเพอสนอง ความตองการของตนเอง จนลมใสใจถงผลกระทบทจะมตอผอนและสงคมโดยรวม สะทอนใหเหนถงธาตแทดานมดของมนษยทเหนแกตว ขาดความเมตตาปรานความมนาใจตอเพอนรวมโลก

291

อนง เปนทนาสงเกตวา ความเหนแกตวในนยายเรองนถายทอดผานพฤตกรรมของ ตวละครกลมนกธรกจหรอพอคา ยอมเปนไปไดอยางมากกวา วนทร เลยววารณ กาลงพงเปาวพากษวจารณบคคลกลมน ซงมกเหนผลกาไรอยเหนอสงอน หรอโดยนยยะทกวางขน วนทร เลยววารณ กาลงวพากษวจารณมนษยบางกลมทมองเหนความสาคญของวตถอยเหนอจตใจ เหตเพราะวตถนนสามารถให “สง” พวกเขาคดวาตองการ เชน อานาจ เงนทอง ชอเสยง เปนตน ทวาในความเปนจรงแลว พวกเขาหารไมวาทง “วตถ” และ “สงทคดวาตองการ” ดงกลาวเปนเพยงทางผานไปสสงอน มใชแกนแทของความสขทพวกเขาแสวงหา เปนธรรมดาวามนษยปถชนยอมแสวงหาสขและหลกหนทกข ดงนน เหตผลทมนษยเหนแกตวกเพราะพวกเขาตองการเกาะเกยวความสขไวกบตนใหมากทสด ขณะเดยวกนกพยายามผลกไสความทกขใหออกไปจากตนเสย ความรสกเชนนนานวนเขาไดสงสมจนกลายเปนความหลงผด (โมหะ) กลาวคอ มนษยไมรผดชอบชวด ไมรวาตนกาลงตกเปนทาสของตณหา ซ าไมรวาสงทตนแสวงหาคออะไร สงทรมเพยงภาวะของจตใจทดนรนแสหาอารมณทเปนสข ทงนเพราะ “ตณหา” คอยบงคบควบคมใหรสกอยากไดอยากม เมอรวาสงใดใหอารมณอนชอบ ยงยดมนเกาะตดอยางเหนยวแนน (อปาทาน) จนถงขนผกมดอตตาของตนกบสงนน ในเรองคนเสเพลเสนอภาพซ าเลาของมนษยตกเปนทาสของตณหาและอปาทานไวตลอดทงเรอง ไดแก ชาเรยนทยดตดอยกบอดตและมกทากจวตรซ าเดมแทบทกวน กลมบรษทครอนทผกอตตาไวกบเหมองเพชรและราคาเพชรในตลาด จนทาไดทกสงเพอรกษาราคาเพชรของตน นสยผหญงทลมหลงเพชรพลอย และตานานของ “ออรเฟยส” ผลมหลงและยดตดในภรรยา บคคลเหลานเมอพจารณาไปจนถงทสดแลวจะพบวา ไมมผใดเลยทพบความสขอยางแทจรง กลาวคอ บรษทครอนตองพลาดหวงเพราะราคาเพชรในตลาดตกลงอยางรวดเรว ผหญงยงคงตกเปนทาสของเพชรอยเดม ออรเฟยส ตองจากภรรยาของเขาไปตลอดกาล ไมเวนแมกระทง ชาเรยน ตวละครเอกซงตองกลบไปใชชวตซ าเลาอยางคนเสเพลเชนเดม จดนแสดงวา ตณหาและอปาทานกอใหเกดทกข อยางไรกตาม ในบรรดากลมคนเหลาน กลมบรษทครอนเปนเพยงกลมเดยวทใชผอนเปนเครองมอเพอสนองตณหาและความเหนแกตวของตน หมายความวา ตณหาและความเหนแกตวดงกลาวกอใหเกดคาทางจรยะในทางปฏบต ไดแก การจางวานเพอทาลายลางและความคดในการฆาผอนปดปาก ทงสองสงนเปนการกระทาอนสบเนองจากความยดมนในอตตาและตณหาขนรนแรง กลมบคคลดงกลาวตองการประคบประคองอตตาใหอยในทางเสพเสวยราไปจงกอใหเกดแรงกดดน ความหวาดหวน ฟงซาน กระวนกระวายขน เมอความตองการทจะพนไปจากสงทคกคามอตตาผนวกเขากบความคดจะธารงความมนคงและยงใหญแหงตนเองเอาไว สงผลใหความคดและการกระทาของกลมบคคลดงกลาวเปนไปในทางบดเบอน หลบเลยง แกงแยง เอา

292

เปรยบและเหนแกตว การกระทาอนเปนอกศลดงกลาวไมเพยงกอใหเกดผลรายแกผอนหรอสงอน แตยงยอนกลบมาทารายพวกเขาในทายทสดดวย สรปไดวา จากเรองคนเสเพล วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความเหนแกตวเปนกเลสทสบเนองจากตณหาและอปาทาน ทาใหคณคาทางจรยะของมนษยสบถอย เมอมนษย เหนแกตว พวกเขาจะทาทกสงเพอสนองความตองการและรกษาอตตาของตนไว โดยไมคานงผลกระทบทอาจจะเกดขนกบผอน ผลทเกดจากการกระทาดงกลาว คอ ความลมหลงและหวาดระแวงในอตตาจอมปลอมทถกสรางขน และความสบสนในคณคาผดชอบชวด ทงหมดนเปนสภาวะแหงทกขท ไมเกอกลตอการดารงชวตของมนษย ฉะนน หากผใดดงดนจะอยในหนทางดงกลาว ยอมไดรบความเดอดรอนกระวนกระวายไมมทสนสด เรองของฝากขามฟากฟา เปนการนาเสนอคาทางจรยะทเสอมลงเพราะโมหะของมนษย เรองเลาถง “ขาพเจา” ขาราชการเกษยณผหนง ซงพบเรองผดปกตเกยวกบบอปลาในบานของตน เขาทาแหวนตกลงไปในบอปลา แตกลบพบวาภายในบอปลานนไมรองรอยสงใดเหลออยเลย ในตอนแรกเขาเขาใจวาบออาจรวจงจางวานผรบเหมาะกอสรางเขามาดาเนนการอดรรวนน ระหวางการดาเนนการซอมบอปรากฏวาของหลายอยางทตกลงไปในบอหายไปอยางลกลบ คนงานตางครนครามทจะทางานตอ “ขาพเจา” จงจางวานหมอผมาไลสงชวรายในบอ เพอความสบายใจของคนงานแตปรากฏวาอปกรณไลผทงหมดกหายไปเชนกน หมอพชกชวนศาสตราจารยคนหนงเขามาประเมนสถานการณเกยวกบบอดงกลาว ศาสตราจารยตงสมมตฐานวาบอปลาเปน “รหนอน” ทเชอมตอกบมตอนในกาแลกซทางชางเผอก เมอขาวนแพรขยายออกไปเกดโครงการถายเทขยะแหงชาตขน เพอขนยายขยะทมอยในประเทศสงผานไปยงมตอนอนจะทาใหประเทศสะอาดขน โดยไมตองสนเปลองงบประมาณของรฐบาล ดงบทสนทนาตอนหนงซงนายกรฐมนตรตางขอรองแกมบงคบให “ขาพเจา” เปลยนบอปลานนกลายเปนแหลงขนถายขยะแหงชาต ความวา

293

ทานนายกรฐมนตรเปนเจานายของทานผวาราชการจงหวด ผเปนเพอนของทานศาสตราจารย – พชายของหมอผ – เพอนของคนขดดน – ลกนองของผรบเหมากอสราง

“ทานมาทาอะไรทน?” ทานนายกรฐมนตรมองหนาขาพเจาเนนนาน “คณลงกาลงทาเรองเลกใหเปนเรองใหญ” “ทานกกาลงทาเรองใหญเปนเรองเลก” “เพอความเจรญของพรรค เอย! ของชาต ทาหนอยนา” “ทานขอกนงาย ๆ อยางนร?” “หากไมใชเพอชาต ผมไมตากหนาบาง ๆ ของผมมาขอคณลงหรอก ถาคณลงโอเค

ประเทศไทยเรากสามารถรบขยะมาจากทอน ๆ ซวคาผานทางฟร ๆ ปละหลายหมน ลานบาท”

(ของฝากขามฟากฟา, 2548, หนา 74) จากบทสนทนาดงกลาวพบวา คาพดของนายกรฐมนตรแฝงไปดวยความปรารถนาและผลประโยชนสวนตว การ “ขอ” ความรวมมอจาก “ขาพเจา” เจาของบอปลาเปนไปอยางรวบ ๆ และเรงรด พรอม ๆ กบการอางผลประโยชนสวนรวมเพอสรางความชอบธรรมเปน “คาขอ” งาย ๆ ทสรางแรงกดดนสาหรบขาราชการเกษยณอยาง “ขาพเจา” ยงผลใหตวละครถกบงคบใหกลายเปนคนไรสทธไรเสยง ตองจานนตอคาขอแกมบงคบนน อนง หากพจารณาอยางถถวนพบวาเหตการณดงกลาวถกนาเสนอในเชงเสยดส บคคลทเปนเปาหมายในการเสยดสมทงระดบแคบและระดบกวาง ในระดบแคบเปาหมายเสยดส คอ นกการเมอง ดงพบวาภาพนาเสนอของรฐมนตรในเรองน คอ การพดจาเหลาะแหละ เหนแกผลประโยชนสวนตนและใชอานาจทมเพอบรรลเปาหมาย พฤตกรรมดงกลาวเปนลกษณะบกพรองทสอถงความละโมบโลภมากและความเหนแกตว ในระดบกวางเปาหมายเสยดส คอ บคคลในสงคมทถกครอบงาดวยตณหา ดงพบวาตวละครอน ๆ ยกเวน “ขาพเจา” และ “มนษยดาวแมมบบาบมา” ลวนแสวงหาประโยชนจากบอปลาทงสน เชนผรบเหมากอสรางทเสนอใหหลอกาแพงซเมนตแทนการซอมบอ เพอทตนจะไดเงนจากการรบเหมามากขน คนขดดนเสนอใหขยายบอปลา เพอทตนจะไดคาแรงมากขน หมอผซงเรยกรองคาทาพธ ทง ๆ ทยงไมเหนผลวาการประกอบพธของตนสาเรจจรงหรอไม เปนตน กลมบคคลดงกลาว ไมเพยงเขามาแสวงหาผลประโยชน แตละคนยงมความสมพนธเชอมโยงกนเปนเครอขาย แสดงใหเหนระบบอปถมภทเออผลประโยชนระหวางกน พฤตกรรมของพวกเขาแสดงใหถงการฝกใฝครนคดอยกบการเสพเสวย กลาวคอ พวกเขาลวนมไดถอกระทาการงานของตนอยางจรงจง แต

294

เปนไปเพอใหไดผลประโยชนในลกษณะตาง ๆ เมอทาไมสาเรจกมกปดภาระไปใหบคคลอน อาท ผรบเหมากอสรางทอางวาทางานไมไดเพราะคนงานตางเชอวาบอปลานนมผสง จงเสนอให “ขาพเจา” เชญหมอผมาทาพธกรรมแทน อยางไรกตาม จะพบวาหมอผทเชญมายงคงอยในเครอขายความสมพนธของผรบเหมาและคนขดดนอยนนเอง การควบรวมระหวางผลประโยชนและอานาจเชนน กอใหเกดโครงการกอบโกยผลประโยชนขนาดใหญ ซงสรางความเสยหายแกธรรมชาตรวมทงมนษยดวยกนเอง นอกเหนอไปจากการแสดงใหเหนพฤตกรรมดงกลาว นยายวทยาศาสตรเรองนยงพาดพงไปปญหาทางอภปรชญาวาดวยแกนแทของสรรพสง วนทร เลยววารณ สรางเรองให “ขาพเจา” และมนษยตางชาวดาวแมมบบาบวพากษทศนะของกนและกน เพอแสดงใหเหนวา แกนแทของสรรพสงนนปราศจากคาและความหมาย แตมนษยเองตางหากทเปนผหยบยนความหมายใหแกโลก ทงนตวการสาคญททาใหมนษยใหความหมายแกโลกอยางไมหยดย ง ไดแก ตณหา คอ ความอยากทมไดเปนตามธรรมชาตหรอเกนพอด ฉะนน การกอบโกยผลประโยชนจากธรรมชาตหรอจากผอน ลวนเปนเพราะตณหาและความคาดหวง ทงสองสงทาใหมนษยพยายามฉกฉวย ควบคม และปรงแปลงสงตาง ๆ ใหดาเนนไปตามวถทตนกาหนด ดงนน การใหคาและความหมายจงเกยวพนกบตณหาของมนษย อนจะนาไปสพฤตกรรมทกอใหเกดผลทางจรยะตอไป อนง หากพจารณา “ขาพเจา” ตวละครเอกของเรองพบวา การทบคคลรอบขางสามารถแสวงหาผลประโยชนจากเขาไดสวนหนงเปนเพราะตวของเขาเอง ทงนเพราะ “ขาพเจา” เขาขายลกษณะของคนทมโมหจรต ดงท พ.รตนลกข (2552, หนา 81) อธบายวา “คนทมลกษณะนสยหนกไปทางเหงา ๆ เศรา ๆ ซม ๆ... นสยหนกไปทางเขลา เหงาซม งมงาย จงมกเปนผมอารมณไมแนนอน ถกชกจงไดงาย โดยรเทาไมถงการณ และมกตกเปนเหยอผฉลาดทชอบเอาเปรยบผอน...” ในเรองน“ขาพเจา” เปนชายแกวยเกษยณทอาศยอยอยางโดดเดยว เนองจากภรรยาของเขาเสยชวตไปหลายปแลว จงเลอกทจะใชชวตไปวน ๆ กบรปแบบชวตซ าเดม เขากลาวถงตวเองวา “... ผมไมทาอะไร ผมเปนเพยงขาราชการทเกษยณแลว เปนคนแกทไมมอานาจ อกไมกปผมกตายแลว” (ของฝากขามฟากฟา, 2548, หนา 79) ลกษณะเชนนสอใหวาเขาเปนคนเรอยเฉอยคอนไปทางเหงาซม มชวตเลอนลอย ทงยงเปนคนยดตดอยกบอดต ดงพบวา เขาใหความสาคญกบแหวนแตงงานและบอปลาทภรรยารกเปนอยางมาก แมเธอจะเสยชวตไปแลว แตเขายงคงเกบแหวนและปรารถนาจะดแลรกษาบอปลาไวเหมอนเมอครงเธอยงมชวตอย เมอแหวนหายไปและเกดเรองราวประหลาดกบบอปลา เขากพยายามแกไขใหทงสองสงกลบคนดงเดม และเพราะความยดตดนเองททาใหเขาตกเปนเหยอคนรอบขางโดยรเทาไมถงการณ การตามหาแหวนและซอมแซมบอปลาท คอย ๆ ลกลามกลายเปนโครงการระดบชาต สวนหนงเปนเพราะ “ขาพเจา” ทไมรจกแยกแยะสง

295

ทงหลายตามความเปนจรง ความหลง ความไมเขาใจถงเหตปจจยทาใหเขายอมเชอฟงผอนงาย ๆ อาท เมอผรบเหมาบอกวาบอปลามผสง แนะนาใหเขาจางหมอผมาปราบ เขากยอมทาตามโดยไมไตรตรองหรอวเคราะหถงสาเหต ไมเฉพาะตว “ขาพเจา” เทานน แตตวละครอน ๆ กแกไขปญญาเพราะความหลงหรอความไมร (โมหะ หรอ อวชชา) ดจเดยวกน เชน ผรบเหมากอสรางและคนงานซงทกทกวาความผดปกตทเกดขนกบบอปลาเปนเพราะบอปลามผสง หมอผทใชไสยศาสตรในการแกไขปญหาทนทโดยไมถามถงเหตผล หรอภรรยารฐมนตรคมนาคมทอางวาตนเหนผและเจาทซงถกไลทเดนขบวนไปถงบาน จงจางวานหมอผไปไลผและวญญาณดงกลาว เปนตน ความไมรทาใหตวละครหลายตวขาดอสระทางความคด การกระทาพวกเขาไมเพยงไมอาจแกไขปญหาทเกดขนกบบอปลาได กลบนาไปสปมยงเหยงซงหางไกลจากตนตอของปญหามากขนทกท แทนทปญหาจะเบาบางลง กลบลกลามจนกลายเปนปญหาขนาดใหญ ทงนบคคลทใชชวตเรอยเฉอยอยาง “ขาพเจา” แมจะไมเหนพองกบการกระทาของบคคลแวดลอมเตมท กระนน ความไมรแจงกทาใหเขายอมคลอยตามเหนดดวย จนตกเปนเหยอของบคคลอนโดยงาย ดงเชน กรณบอปลาของ “ขาพเจา” ทตองกลายเปนบอขนถายขยะระดบชาตเพราะความปรารถนาของนกการเมองและระบบเครอขายสมรรวมคด สงท วนทร เลยววารณ ตองการชใหเหนในกรณน คอ คณคาทางจรยะของมนษยทเสอมถอยลงเพราะการใหคากบผลประโยชนหรอ “ความมราคา” ของวตถภายนอกเหนอ “ความมคา” ทางจตใจ การจบเรองดวยการแสดงวบากกรรม คอ การใหขยะทขนถายไปดาวแมมบบาบมาถกปอนกลบมายงโลก ณ บานของนายกรฐมนตรผเปนตนคดโครงการถายขยะ ตอกย าวาทกรรมเรองการทาดไดด ทาชวไดชวหรอ “ทาสงใดยอมไดรบสงนนตอบ” อยางชดเจน ทศนะเกยวกบคณคาทางจรยะในทนจงองอยกบพทธปรชญา โดยแสดงใหเหนวา เหตผลทบรรดาตวละครมนษยในเรองยงคงวนเวยนอยกบความทกข เพราะความหลงทาใหพวกเขาเบนเขมไปจากตนตอของปญหาทแทจรง มวแกไขปญหาไกลตวหรอมวสนใจอยกบความตองการของตนเองจนพลาดทจะสนใจตอตนตอแหงทกขอนแทจรง คอ กเลสตณหาของพวกเขาเอง สรปไดวา จากเรองของฝากขามฟากฟา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความหลงทาใหเกดการปดปายคณคาและความหมายแกสรรพสงตาง ๆ วาสงนนมคา สงนไมมคา สงนนสวยงาม สงนนาเกลยด สงนนมราคา สงนไรราคา ฯลฯ มนษยจงมพฤตกรรมผลกทกขออกนอกตว แสวงหาความสขใสตว ดวยการปรงแตงโลกและผกตดตนเขากบวตถทถกใหความหมาย มนษยไดหางไกลจากจรยธรรมและความสขแทจรงออกไปทกท ตราบเทาทมนษยยงคงมองโลกดวยความหลง การกระทาจะเปนเพยงการเพมพนปญหา มใชแกไขปญหา ทายทสดปญหาทไมไดรบการแกไขซงถกทาใหยงเหยง ซบซอนและผดพลาดมากขนจะสงผลสะทอนกลบมายงมนษยผกระทา ทาใหรบไดทกขเปนอนมากเพราะสงทตนกอขน

296

เรองในหวงมด นาเสนอคาทางจรยะผานภาพขดแยงระหวางพฤตกรรมทกาวราวของมนษยและความเจรญทางเทคโนโลย เนอหาของเรองกลาวถงนกบนอวกาศคนหนงทใชชวตในอวกาศเปนระยะเวลานาน ทามกลางความมดมดของจกรวาลอนวางเปลา ความสงดเงยบ เวงวาง เหงาซมของจกรวาลทแทบไมมสงใดเคลอนไหว นอกจากวนเวลาทคอย ๆ เดนไปชา ๆ จาก 30 วน เปน 180 วน เปน 365 วน เปน 600 วน เรอยไปจากถงวนท 900 การใชชวตอยอยางเรอยเปอยและทอดถอนกอใหเกดความฟงซานเบอหนาย นกบนอวกาศจงเลอกระบายความอดอดขดแยงภายในใจของตน โดยการเคลอนตวออกมานอกยานอวกาศ และใชสสเปรยพนขางของยานดวยถอยคาหยาบคาย ลกษณะเดยวกนกบทมนษยโลกมกฉดพนปรากฏตามกาแพงวด หองนาสาธารณะ สะพานลอย หรอตามทสาธารณะทวไป เพอแสดงถงอตตาและความตองการของตนเอง ดงตวอยาง

ภาพท 1 ยานอวกาศถกพนสสเปรยดวยถอยคาหยาบคาย (ในหวงมด, 2548, หนา 116-117)

จากภาพขางตนอาจพจารณาไดวา วนทร เลยววารณ สอถงความขดแยงระหวาง

เทคโนโลยและความกาวราวทางจตใจของมนษย กลาวคอ วทยาศาสตรและเทคโนโลยกาวลาไปไกลจนสามารถนาไปมนษยยงอวกาศ ซงเปรยบเหมอนสรวงสวรรคดนแดนอนไกลโพนเทาทมนษยเคยจนตนาการถงได ทวามนษยกมไดลดทอนความหยาบกระดางหรอความทะยานอยากของตนลงเลย ทงนเพราะวทยาการอนสงสงและอานาจทความรทางวทยาศาสตรหยบยน ทาใหมนษย ถอตว สาคญตนผด ซ ายงหยงทะนงวาตนมสตปญญาลาเลศวาสงทงหลาย มานะทฏฐทเกดขนนยง

297

สงเสรมอตตาและตณหาใหรนแรงขน จตใจทตกตาลงนถายทอดผานการพนสสเปรย ซงสอถงความหยาบกระดางและความตองการทางใจของมนษย สวนถอยคาหยาบคายทระบายออกมากสะทอนถงจตไรสานกภายในทเตมไปดวยความฟงซาน สบสนและตองการทางออก ลกษณะดงกลาวสะทอนวาความเจรญทางวทยาศาสตรไมไดชวยใหมนษยมความสขหรอชวยใหมนษยสงสงไปกวาสตวอน ๆ ตรงกนขามความเจรญดงกลาวกลบเผยตวตนดานมดของมนษยซงแฝงเรนไวในจตไรสานกใหปรากฏแจมชดยงขน จดทนาสงเกตกคอ ตาแหนงทนกบนอวกาศเลอกพนคาหยาบคาย คอ บรเวณขางตวยานอวกาศ สงประดษฐอนเปนเสมอนสญลกษณความเจรญกาวหนาทางวทยาการขนสงของมนษย อาจตความไดวา วนทร เลยววารณ กาลงสอถงความพยายามเปน “ขบถ” ของมนษยทมตออานาจวทยาการของตนเอง ทงนเพราะวทยาการดงกลาวกอใหเกดความ ยดมนถอมนในอตตา ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2552, หนา 70/24) กลาววา

ความยดถอในตวตนจะกอผลทางราย หนนใหเกดองคประกอบฝายกศลทเรยกวา

กเลส ขนในกระบวนธรรมตามตดมาอกหลายอยาง โดยเฉพาะ ตณหา คอ ความเหนแกตว ทะยานอยากแสหาเครองบารงบาเรอปรนเปรอตน มานะ คอ ความถอตว สาคญตนเปนนนเปนน ใฝแสวงอานาจมาเชดชตน และทฏฐ คอ ความยดตดในความเหนของตน ถอรนเอาความเหนของตนเปนจรง หรอถอมนใหความจรงจะตองเปนอยางทตนเหน ซงลวนเปนปจจยกอใหเกดความบบคนขดแยงขยายเพมพนและกวางขวางออกไปทงภายในและภายนอก... กเลสทง 3 ประการดงกลาว แฝงเรนอยภายในจตใจของมนษย คอยบงคบพฤตกรรม

ทงหลายของมนษย ทงโดยรตวและไมรตว ยงผลใหมนษยไมเทาทนสมมตทตนสรางขน ไมมองสงทงหลายตามความจรง พยายามฝนกระแสแหงเหตปจจยใหตนอยเหนอผอนหรอสงอน ดงจะพบวาความเจรญทางวทยาศาสตรในปจจบนมกมงเนนแตความกาวหนาทางวทยาการและคณคาทางวตถเพยงอยางเดยว แตความเจรญภายในจตใจของมนษยนนมไดประณตหรอสงสงขนเลย ขณะทอปนสยดานมด เชน ความกาวราว รนแรง หยาบกระดาง ยกตนเปนใหญ เปนตน กลบกลายสบตอและเพมพนขนเทาเทยม (หรออาจลาไปกวา) ความเจรญทางวตถ เพราะฉะนน ยงความเจรญทางวทยาศาสตรและความเจรญทางวตถสงขนเพยงใด มนษยยงมอสรภาพทจะทาอะไรตามใจ เพอสนองความสข ความฟงเฟอ ความทะยานและเหนแกไดของตนมากเพยงนน คณคาทางศลธรรม ความสขสวาง หรอความพงพอใจในชวตตามธรรมชาตถดถอยนอยลงทกขณะ ทงนจะเหนวา ความขดแยงหรอความอดอดในใจของนกบนอวกาศในเรอง มไดเกดจากตวยานอวกาศ จกรวาล หรอสง

298

ใด ๆ เลย แตเปนความบบคนเรงเราจากความยดอยากและความปรารถนาดนรนภายในจตใจของเขาเอง ยอมแสดงวา มนษยเปนเหตแหงทกขของตนเอง วทยาศาสตรเปนเพยงเครองมอทกระทาตามคาสงของมนษยเทานน ดงนนความหมายหรอคณคาแหงการมชวตอยของมนษย คอ การตระหนกรวาความเจรญทางจตสาคญมากกวาความเจรญทางวตถภายนอกและจตใจเปนแกนแทของความสข เมอมองลกลงไปภายในจะพบวาจตของมนษยมกถกปรงดวยกเลสตาง ๆ ทาใหจตไรสานกกกเกบเพยงความทกขและอารมณทหยาบกระดาง เมอถงคราวทขดจากดสนสด ความหยาบกระดางนกจะเผยผานพฤตกรรมดานมดของมนษย หากมนษยตองการความสขมากกวาทกข ควรเรยนรวธการสลดภาพลวงของกเลสและปลอยวางอตตา ซงเกดขนไดจากความตระหนกรภายในจตใจของมนษย

สรปไดวา จากเรองในหวงมด วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ผลแหงการกระทาอนเกดจากกเลสตณหาทพวงทายดวยความกาวหนาทางเทคโนโลยมไดทาใหมนษยมความสข แตเปนแหลงแพรกระจายของความทกขทมองไมเหน เพราะไมวาวทยาศาสตรจะเจรญกาวหนาไปมากเพยงใด ตราบเทาทความหยาบกระดางในใจมนษยยงคงอย มนษยกไมอาจมความสขอยางแทจรงได หนาซ าคณคาทางจรยะทพงมกลบมไดเจรญขนตามความเจรญทางวตถ แตกลบถดถอยสวนทางกบความเจรญของโลกภายนอก เพราะฉะนนการตระหนกถงคณคาของโลกภายในจตใจจงสาคญกวาความพยายามเขาใจโลกภายนอก ทงนเพราะความสขแทจรงมใชความสามารถในการควบคมโลกภายนอก แตอยทความสามารถในการควบคมโลกภายในของมนษย เรองสงครามยโรปา นาเสนอคาทางจรยะทเสอมถอยลงเพราะความขดแยงฟาดฟนกนระหวางมนษย เรองเลาถงสงครามระหวางมนษยในจกรวรรดโลกและดาวยโรปาทกนเวลายดเยอถงหนงรอยป ตนเหตเพราะมนษยโลกตองการแยงชงทรพยากรและพนทบนดาวยโรปา ทาใหผคนทงสองฝายตองเขนฆากนจนมผบรสทธเสยชวตเปนจานวนมาก นายพนเอก ตวละครเอกของเรองไดรบคาสงใหมาปราบปรามกบฏในดาวยโรปา ทวาในเวลาตอมาเขากลบเปนฝายถกจบเปนเชลยเสยเอง การถกจบในฐานะเชลยทาใหนายพนเอกเขาใจความรสกของชาวดาวยโรปามากยงขนและตระหนกไดวาความโลภเปนบอเกดสาคญของสงครามของสงครามในครงน ดงความตอนหนงทนายพนเอก สนทนากบ ยาร หวหนากลมกบฏถงสาเหตของสงครามยโรปาวามประเดนสาคญอยทการชวงชงทรพยากรธรรมชาต ความวา

299

“คณกาลงนกวา หากทนไมใชแหลงอาหาร พวกเขายงจะมารบกนทแผนดนหนาวเหนบเชนนหรอไม”

“ผมอานใจผมออกอกแลว” ‚คณกรวาคณรบทาไม แตไหนแตไรมา ทรพยากรธรรมชาตเปนตวการใหญททาให

เกดการลาอาณานคมและสงคราม และไมมทรพยากรธรรมชาตใดทสาคญไปกวาอาหาร‛ ‚อาจจรงของคณ‛ ‚อาหารกลายเปนตวแปรสาคญตอความคงอยของมนษยชาต ไมมอาหารเมอใด กเกด

วกฤตการณทนท หนาทของผนาจกรวรรดคอหาอาหารมาเตมใสทองของชาวโลกทงระบบสรยะ ในจกรวรรดโลกทมประชากรหลายหมนลานคน นไมใชเรองงาย ๆ ไมมใครสนใจหรอกวา เอาอาหารมาจากไหน ตราบททองของพวกเขาอม เมอใดกตามทประชาชนอดอยาก สงครามกเกดขน จดสาคญคอ ยโรปามอาหารมากพอเลยงประชากรถงครงระบบสรยะ คณกรดวาอาหารทคณกาลงกนอยนคอสาเหตของสงครามยโรปา‛

(สงครามยโรปา, 2548, หนา 131) จากบทสนทนาขางตน วนทร เลยววารณ ไดนาเอาประเดนของสงครามมาเปนตวกลางในการถายทอด แสดงใหเหนวากเลสตณหาบนดาลใหมนษยสามารถทาไดทกอยางเพอความอยรอดของตนเอง โดยมไดสนใจวาจะตองสญเสยทรพยากรหรอชวตของผบรสทธลงไปมากมายเทาใด ความยดมนถอมน (อปาทาน)ใน “อตตา” ของตวละครนาไปสทฏฐมานะ สงผลใหตวละครทงสองฝายไมยอมลดราวาศอกซงกนและกน ขางฝายชาวโลกถออภสทธวาของตนเปนเผาพนธทมมากอนและอยเหนอกวาชาวยโรปา เนองจากชาวยโรปาววฒนาการมาจากมนษย ชาวโลกจงถอวาตนเปนบรรพบรษของชาวยโรปา ดงนน ดนแดนทชาวยโรปาถอครองอยจงเปนของชาวโลกดวยเชนกน ขางฝายชาวยโรปา ถอวาดาวยโรปาเปนมาตภมของตน ไมเกยวของกบจกรวรรดโลก เพราะพวกเขาปรบตวและสรางอาณาจกรยโรปาดวยตนเอง จงควรมอสระปกครองตนเอง มใชเปนทาสของชาวโลก ความขดแยงระหวางความคดดงกลาวเปนมลเหตของสงครามในครงน กลมคนทงสองฝายตางถออตตาของตนนาหนาการกระทา ยงผลใหเกดความขดแยงแขงขน แยงชงกนเพอรกษาอตตาของตนไว สาหรบกลมชาวโลก อธบายไดวา อตตาของพวกเขากอใหเกดอกศลทง 3 ประการ คอ ความโลภ (โลภะ) ความโกรธ (โทสะ) และความหลง (โมหะ) กลาวคอ พวกเขาเกดความปรารถนาอยากครอบครองทรพยากรและดนแดนของผอน แมจะมดนแดนของตนอยเดม แตกยงปรารถนาอยากไดอยากมขนอก ลกษณะเชนน คอ ความโลภ ทงนความโลภดงกลาวถกเสรมดวยกเลส 3 ประการ ไดแก “มานะ” คอ การสาคญตน อยากยงใหญใฝเดนและครอบงา

300

ผอน “ทฏฐ” คอ การเชดชอดมการณของตนเองเหนอผอน และ “ตณหา” คอ อยากได อยากม ความดนรนทะยานอยากแสหาสงบารงบาเรอตน กเลสทง 3 ประการผนวกกบความโลภกอใหเกด โมหะ คอ ความหลง ไมรไมเขาใจเหตผลตามสภาพความเปนจรง ดงจะพบวาชาวโลกการอางเหตผลตาง ๆ เพอสรางความชอบธรรมใหแกการกระทาตนเองและการทาสงครามอยางบาคลงทงหมดนกเพอ “ตวฉน” ทงสน อยางไรกตาม การตอบโตของฝายยโรปาทาใหชาวโลกไมอาจสมหวงงาย ๆ ทาใหพวกเขาลแกโทสะ เกดความคดอยากเอาชนะ พรอมทาลายทกสง เพอสนองความคงแคนภายในจตใจ สาหรบชาวยโรปานน ภาพนาเสนอของพวกเขาเปนไปอยางมศลธรรมมากกวา แมพวกเขาจะหวงแหนอตตาของตนไมแพชาวโลก ทวาการกระทาของพวกเขากเปนเพยงการตอบโตเพอรกษาดนแดนของตนไว หนาซ าพวกเขายงเคยคดแกไขปญหาดวยเปดเจรจากบชาวโลก แตกลบถกชาวโลกหกหลง จนผนาชอ “อสมาชา” ตองเสยชวตไปเพราะการเจรจาครงนน การนาเสนอภาพทแตกตางกนระหวางชาวโลกและชาวยโรปาดงกลาว แสดงใหเหนวาชาวโลกหรอมนษยเองตางหากทเปนตนตอแหงความทกขทงปวง การให “ยาร” ยโรปาวพากษวจารณการกระทาของชาวโลก แสดงนยยะความไมไววางใจทมนษยตอตนเอง เพราะอนทจรงแลวชาวยโรปากคอชาวโลกทยายไปพานกในโลกอนนนเอง การแบงแยกฝกฝายและอางเหตผลเพอกอสงครามในเรอง หากสบสาวลงไปจะพบวาเปนความคดของมนษยเพยงกลมเดยว คอ กลมทเรยกตนวาเปน “จกรวรรดโลก” การใชชอดงกลาวคลายวา วนทร เลยววารณ จงใจตงใหลอกบคาวา “จกรวรรดนยม” (Imperialism) ซงหมายถง “ลทธแผอานาจรกรานแยงชงเอาดนแดนของประเทศอน หรอชาตอนมาอยใตอธปไตยของตน” (มณวรรณ ศทรวรรณและอารกษ เอกราช, 2517, หนา 6-7) ทงน ลกษณะของกลมบคคลทอางตนวาเปน “จกรวรรด” (Empire) มกจะสถาปนาความชอบธรรมใหแกการกระทาของตนดวยการ “อางสทธ” เพอใหการรกรานหรอแทรกแซงกลมชนทถกใหความหมายวา “ดอยพฒนากวา” หรอ “ออนแอกวา” เปนไปโดยสะดวก สวนมากสงทฝายจกรวรรดอางถงจะเปนไปทานองทชใหเหนวา พวกตนมวฒนธรรมและความเจรญดานอน ๆ เหนอชนพนเมองหรอกลมชนทถกรกรานเหลานน การใช คาวา “จกรวรรดโลก” เรยกชาวโลกในทนจงเปนการสรางนยประหวดถงกลมจกรวรรดทงในแงพฤตกรรมและคาเรยก เพอตอกย ามโนคตเชงลบเกยวกบกเลสตณหาและอตตาของมนษย ตวละครฝายจกรวรรดโลกในเรองนอยในฐานะนกจกรวรรดนยม (Imperialist) หรอ “นกลาอาณานคม” (Colonialist) ซงพยายามเชดชอดมการณของจกรวรรดในการแปะปาย “ความเหนอกวา” ใหแก “มนษยฝายเรา” พรอมกบตรา “ความดอยกวา” ใหแก “มนษยฝายเขา” ดงนน ตวละครชาวโลกทงหมดซงหมายรวม “นายพนเอก” ในตอนเรมตนเรอง จงเชออยางสนทใจวาความขดแยงและสงครามเปนคาตอบเดยวของปญหาทงหมด พวกเขาไมสนใจวาตนจะคราชวต

301

ชาวยโรปาไปมากนอยเพยงใด ทงยงไมใสใจคาทางจรยธรรมทพงมตอชาวยโรปา ทง ๆ ทอางวาชาวยโรปาและชาวโลกตางสบเชอสายมาจากบรรพบรษเดยวกน ความยอนแยงระหวางคาพดและการกระทาดงกลาว สอวาชาวโลกถกครอบงาดวยตณหาและยดมนในอตตาของตนเสยจนมอง ไมเหนความจรง ดงนน เพอหยดย งความคดความเชอทผดพลาด วนทร เลยววารณ จงเขยนให นายพนเอกซงเคยมอดมการณแบบจกรวรรดนยมไดใชชวตในแบบของชาวยโรปา ไดรบขอมลอกดานหนงทเขาไมเคยรจนเกดความเหนใจฝายตรงขาม มมมองใหม ๆ ดงกลาวทาใหนายพนเอกตระหนกวาการแกไขปญหาแบบเดม ๆ ของชาวโลกเปนสงผดพลาด เขาไมอยากกลบไปอยในฐานะ “ผลา” เชนเดมอก แตปรารถนาจะ “เปนสวนหนง” ของชาวยโรปา ทศนะทเปลยนไปของนายพนเอกดงกลาวสอถงการละวางอตตาและตณหาของตวละคร อนเปนสาระสาคญท วนทร เลยววารณ ตองการนาเสนอ ไดแก การชใหเหนวาหนทางทดทสดในการยตความขดแยง คอ การละวางอตตาของแตละฝาย เมอตางฝายรจกเอาใจเขามาใสใจเรา มองเหนความจาเปนของอกฝายหนงเชนเดยวกบการตระหนกถงความตองการของตน ความเมตตา ความเขาใจและความเหนอกเหนใจซงกนและกน ยอมทลายกาแพงแหงความขดแยงและขจดความทกขอนเปนผลสบเนองจากความขดแยงนนลงได สรปไดวา จากเรองสงครามยโรปา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความยดมนถอมนในอตตาเปนพนฐานของกเลส 3 ประการ คอ ความโลภ (โลภะ) ความโกรธ (โทสะ) ความหลง (โมหะ) ทงยงเปนตนตอของกเลสทเกยวพนกบการยดตนเปนศนยกลางของโลก เชน ทฏฐ มานะ เปนตน เมอใดทมนษยปลอยใหกเลสเหลานแทรกซมในจตใจ การกระทาในเชงเบยดเบยน บบบงคบ ควบคม ตลอดจนความคาดหวงทมตอผอนหรอสงอนกเกดขน กเลสดงกลาวเปนผลใหคณคาทาง จรยะของมนษยเสอมถอย ยงยดมนในอตตาของตนมากเพยงใด การกระทาทแลนไปตามกเลสยงเพมมากขน ผลคอ ความทกขและความสญเสยทไมอาจเรยกกลบคนมาได เพอเปนการดบทกขและบรรเทาโทษภยทอาจเกดขน ควรละลดอตตา งดเวนการกระทาอนเนองจากกเลส เรมตนจากการมองโลกและเพอนรวมโลกดวยจตเมตตา ความเขาใจและเหนอกเหนใจซงกนและกน เรองบรโภคนยม นาเสนอคณคาทางจรยะทถกทาลายลงเพราะวฒนธรรมบรโภคนยมของมนษย เรองเลาถง “ผม” นกโฆษณาผใชมนสมองไปกบการคดสอใหม ๆ เพอกระตนความสนใจของผในสงคม “ผม” มเพอนรวมงานชอ มารซ ซงเปนผเปดประสบการณและสอนให “ผม” แสวงหาชองทางใหม ๆ เพอเปนพนทโฆษณาอยเสมอ การรวมงานกวาสบปของคนทงคนาไปสการเปลยนทกสงทอยรอบตวใหกลายเปนสอโฆษณา ทงรางกายมนษย ตนไมใบหญา เมฆบนทองฟา

302

หรอแมแตดวงดาวยามกลางคน สดทายโลกทงโลกกเตมไปดวยสอโฆษณา ดงขอความตอนหนงทบรรยายถงสอโฆษณาทแพรกระจายและแทรกซมไปสทก ๆ สวนของโลก ความวา

งานโฆษณาของเราไรพรมแดน ขยายจากเมองไปสปาและภเขา ผลงานชนเยยมของเราทองกบทศนยภาพกเชนปายโฆษณาบนยอดเขาเอเวอเรสต โฆษณาบนภเขาไฟ (พนควนออกมาเปนโฆษณา ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล) ในทงหญา (สเขยวตางโทนเปนชอสนคา ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล) ทงขาว (รวงขาวขนเปนรปสนคา สวยงามทสดเมอลมพดยอดขาวไหวพลว ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล) ทงดอกไม (แตละแปลงออกดอกเรยงเปนชอสนคา ผลงานรางวลสรางสรรคยอดเยยมหลายรางวล)

โฆษณาปรากฏอยทกท ในน ามโฆษณา ในนากมโฆษณา แมแตในทองทะเล เราสามารถกาหนดทรงคลนเปนรปสนคา ทาใหปะการงส

ตาง ๆ ขนเปนรปสนคา นกวทยาศาสตรกาลงงวนอยกบการผลตอาหารปลาเพอสงผลใหมนมพฤตกรรมวายเกาะกลมเปนรปสนคา

เราเปนผกาหนดวถชวตมนษยทงระบบสรยะ (บรโภคนยม, 2548, หนา 149)

จากขอความดงกลาวพบวาทง “ผม” และ มารซ เปนตวแทนของมนษยทใชแนวคดเศรษฐศาสตรสรางโลกแหงบรโภคนยมอยางสดโตง การขามกาแพงเรอง “ความเปนไปไมได” เกยวกบพนททมอยอยางขอจากดใหกลายเปน “ความเปนไปได” คอ การเขาไปจดการกบทรพยากรทมอยอยางจากดใหม “ประสทธภาพ” ดวยหวงให “ประสทธภาพ” นทาลายความขดแยงระหวางความจากดของทรพยากรและความตองการอนไรขดจากดของมนษยลงได ทวาสงทเกดขนกลบกลายเปนความยอนแยงในตนเอง เมอ “ประสทธภาพ” ในการบรหารทรพยากรดงกลาว มไดสรางสมดลระหวางทรพยากรและการบรโภค แตกลบการกระตนและเรงเราใหเกดความอยาก “บรโภค” เพมขนเรอย ๆ ผานสอโฆษณาและการตลาด จดนจะพบวา ความคดทมงจดการกบทรพยากร มงสนบสนน “ตณหา” ใหเตบโตขน ถอเปน “อวชชา” หรอ “โมหะ” ลกษณะหนง กลาวคอ ความไมรไมเขาใจในเหตปจจยของธรรมชาตทาใหมนษยพยายามฝนกระแสดวยการเขาไปควบคม บงคบ และดดแปลงธรรมชาตใหเปนไปในแบบทตนตองการ อาท ความคดในการดดแปลงธรรมชาตใหกลายเปนพนทโฆษณา เพอการขายสนคาใหไดคราวละมาก ๆ ดงปรากฏในเรองบรโภคนยม ผลท

303

เกดขนคอทาทปฏปกษทมตอธรรมชาต ไดแก การมองตนเปนศนยกลางจกรวาล การแทรกแซง จดการ ควบคมธรรมชาต รวมทงมนษยดวยกนเพอตอบสนองความตองการอยางไมมทสนสด ในเรองบรโภคนยม การแทรกซม ขยายอาณาเขต และความคดสรางสรรคของสอโฆษณาจะสมพนธตณหาผคนในสงคม พนทโฆษณาทแผขยายไปทวทงโลก ไมเวนแมกระทงพนทขนาดเลก อาท เลบมอของมนษย สอถงการแผขยายของตณหาทกอใหเกดความอยากได อยากม อยากครอบครอง อยากเปนเจาของ อนเปนการกระตนใหมนษยซงในทนหมายถง ผบรโภคเกดความปรารถนา อยากเสพเสวยเวทนาจากวตถทโฆษณาอยราไป ทงนการแสวงหาความแปลกใหมในการสรางสรรคโฆษณา เปรยบไดกบธรรมชาตของตณหาทมกแสวงหาความแปลกใหม เพราะมนษยมกเบอหนายกบสงทมอยเดม ความแปลกใหมจะชวยกระตนความอยาก กอใหเกดความตดใจใฝรก ยงเสรมย าตณหาใหแรงกลาขนอก ทวาความแปลกใหมยอมถงจดอมตวในทสด เมอถง วนหนง “ผแสวงหา” หรอ “ผสราง” อยาง มารซ และ “ผม” กลบรสกถงความไมเปนธรรมชาตหรอความไมปกตของภาวะแวดลอมทเกดขน อตตาทเคยรสก “มนคง” ในฐานะผควบคมของคนทงคตระหนกถง “ความไมมนคง” ของธรรมชาตทกาลงแปรปรวนเกนขอบเขตทตนจะแกไข สงผลใหเกดความเบอหนายชงชงตออตตาทผกตดกบสอโฆษณา มองเหนวาชวตทมอยนนเปนทนาขดใจ อยากใหภาวะทมอยเดมดบสญไปเสย นาไปการแสวงหาภาวะใหมทเปนสขขณะนน ๆ ยงขนไป ดงเนอความในตอนหนงทแสดงถงภาวะทนไมไดของ “ผม” ตอการรกลาความเปนสวนตวของ สอโฆษณา จงเอยปากชกชวนภรรยาของตนใหยายบานไปดาวพลโต ความวา

304

ผมมองขอความโฆษณาทโคงไปตามกอนข “อารอย กนงาย ขงาย สบายกน ไมมสารกอมะเรง” ผมปาดนาตาออกจากหนา มนไมเพยงรกเขามาถงในหองนอน แตยงรกถงหองสวม และลวงลาเขาไปในลาไส

ใหญของผม แตผมไมมสทธบน ผมมองหนาภรรยา “คณรกผมไหม?” “รกซคะ” “รกมากไหม?” “รกมากซคะ?” “งนเรายายบานกนเถอะ” “ยายบาน ออกไปนอกเมอง?” “ไปไหน?” “ดาวพลโต” “ทาไมไปทนนคะ? ไดยนวาทนนเงยบเหงามาก” “แตทนนไมมโฆษณา ผมทนชวตอบยางนไมไดอกแลว มนรกรานเขามาถงหองสวม

ผมทนไมไดแลว ถาคณไมอยากเปนหมายกอนกาหนด...” ผมชกแมนาทงหา ในทสดหลอนกใจออน (บรโภคนยม, 2548, หนา 151-152)

การยายไปอยทดาวพลโตเพอหลบเรนโฆษณาเปนทางออกททง ‚ผม‛ และ มารซ คดวาจะทาใหพนจากชวตเดม ๆ ดาวพลซงอยหางไกลจากโลกหลายปแสง ปราศจากโฆษณา และ เงยบสงบเปนภาวะความสขแบบใหมซงคนทงคคาดหวงวาจะทาใหใจสงบเยนลง อยางไรกตาม การกระทาดงกลาวกยงหนไมพนการตกเปนทาสของตณหา คอ การหลกหนความจาเจซ าซากเพอแสวงหาความสขในรปแบบใหม มคาเทากบการแสวงหาภาวะทสนองความอยากไดตอไป การผละชวตไปจาก “สงเดม” ของ “ผม” และ มารซ จงเปนเพยงการสนองตณหาทอยบนพนฐานของอวชชาเชนเดม การท วนทร เลยววารณ จบเรองโดยการใหตวละครทงไมอาจหนการรกรานของสอโฆษณาพน สอวาการแกไขปญหาดงกลาวมใชหนทางทถกตอง การตดขาดจากโลกภายนอก หรอ การสนองความพงพอใจตามแรงใฝของตณหา ลวนแตเปนหนทางสดโตงทสบเนองมาจากอวชชาทงสน

305

ดงนน เพอขจดความคดสดโตงอนฝนธรรมชาตดงกลาว พทธปรชญาเสนอวา มนษยจงควรดาเนนชวตใหสอดคลองกบธรรมชาต ดวยการใช “ฉนทะ” หรอ ความพอใจ เปนแรงจงใจในการกระทาเสย ทงนเพราะการบรโภคดวยความตองการอนจากดแบบฉนทะ “กอตวขนจากโยนโสมนสการ คอ ความรจกคดหรอคดถกวธ คดตามสภาวะเหตผล เปนภาวะกลาง ๆ ของธรรมไมผกพนกบอตตา และนาไปสอตสาหะ หรอวรยะ...” (พระพรหมคณภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 494) จงเปนการบรโภคทกากบดวยปญญา องอยวตถหรอปจจยภายนอกอยางนอยทสด การขดเสนความตองการดวย “ฉนทะ” จงเปนคาตอบใหการสรางสขใหแกตนเองโดยไมตองขนตอสงเสพเสวยและไมตองหลกหน พทธปรชญาเรยกความสขลกษณะนวา “นรามสสข” สรปไดวา จากเรองบรโภคนยม วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความคดและการกระทาอนเปนผลสบเนองจากตณหา ทงการสงเสรมการบรโภคผานสอโฆษณาหรอการวงไลตามกระแสการบรโภคสนคาอยางขาดสต นาไปสการสญเสยอสรภาพทางกายและจต การทาลายทรพยากรและการทาลายคณคาทางจรยะทมนษยพงปฏบตตอกน ทงนเพราะการหมกมนอยกบตณหาและอวชชา(โมหะ) จะทาใหมองไมเหนสงใด นอกจากการแสวงวธการสนองความตองการของตนใหมากทสด ในระยะยาวตณหาทไดรบการสงเสรมใหเขมขนขน จะนาไปสความเอยงสดโตงททาใหมนษยไมอาจหนหลงกลบไปสวถธรรมชาตแบบเดม ๆ ไดอกตอไป ตราบใดทมนษยไมเรยนรการเดนตามทางสายกลาง เปลยนตณหาใหกลายเปนฉนทะและใชปญญากากบการกระทาของตน ตราบนนมนษยจาตองทนกบความทกขทตนกอขนอยางหลกเลยงมได เรองโฆษณา 2201 นาเสนอคาจรยะทแปรปรวนเพราะความเชอและคานยมทางสงคมทองอยกบความอยากและการฝนธรรมชาตของมนษย เรองเลาในรปแบบโฆษณายอย ๆ หลายชน ซงอางวาคดมาจากสอตาง ๆ ในชวงป ค.ศ. 2201 เนอหาของโฆษณาแตละชนเปนการบอกสรรพคณของผลตภณฑใหม ๆ ทเบยงเบนไปจากมาตรฐานปกตของผอาน อาท คานยมทเปลยนไปอยางสดโตง เชน ความชนชอบผวสดาแทนผวขาวอมชมพในโฆษณาสถาบนเสรมความงาม Black Is Beautiful Polyclinic เปนตน คานยมเดมทมรายละเอยดผดเพยนไปจากเดม ไดแก การรบบรจาคเงนเลยงแพนดาแทนทจะเปนสนขหรอคนพการในโฆษณาสถานเลยงแพนดาอนาถา ความเชอ งมงายทถกแปรเปนผลตภณฑ เชน โฆษณาสายคาดศรษะใบหวยของบรษท BrianBands ฯลฯ หรอคานยมเดมทไดรบการตอบสนองเกนจรง เชน คานยมของผชายตอการเลอกหญงคนรกทถกแปรเปนแอนดรอยดสาวรนใหมของบรษท Super Android Corp. ความวา

306

ไมใชเรองโม ไมใชเรองโกหก ผหญงสวยคนนรกคณสดหวใจ บอกลาแฟนเกาไดเลย ไมตองอดทนกบการประชดประชน กระแนะกระแหน ขบน! อารมณปรวนแปรจนตาม ไมทน และความ ‘แกงาย-ตายยาก’ อกตอไป!

ขอแนะนา แอนดรอยดสาวรนใหม Sexy Android รน SX-111 สวยสดทกวน ทางานบานไดด ปรงอาหารไดเปนเลศ ดแลคณตลอด 24 ชวโมง และเซกซสดประมาณ

ขณะทคณนอนหลบพกผอน Sexy Android รน SX-111 จะทาความสะอาดบาน ปดกวาดเชดถ ขณะทคณตน เธอจะปรนนบตคณเหมอนเทวดา

Sexy Android รน SX-111 มาพรอมสดสวนทนาพงปรารถนา ไมมวนอวน ไมมไขมนสวนเกน กลนกายหอม ผวละมน ยมเบกบานไดทงวน คณสามารถตงโปรแกรมใหเธอรกคณไดถง 4 แบบคอ รกแบบทาส, รกแบบเพอน, รกแบบหลงใหล, รกแบบคลงไคลสดหวใจ

Sexy Android รน SX-111 ประหยด ใชถานปรมาณกอนเดยว คมกวาคม สนใจสงซอไดท Super Android Corp. สาขาใกลบาน ซอวนน แถมหนงสอสดฮต แฉแอนดรอยดไฮโซ

(โฆษณา 2201, 2552, หนา 121) จากตวอยางโฆษณาดงกลาวแสดงใหเหนถง ผลตภณฑทถกสรางขนเพอสนองตอบตณหาของมนษย คณสมบตของแอนดรอยดสาวถกสรางขนตามความปรารถนาของผชาย คลายเปนการสนองตอบคานยมและความตองการของผชายสวนใหญในสงคม ทวาการ “สราง” คนรกแทนท “การแสวงหา การคบหา และเรยนร” ตามรปแบบความรกชายหญงปกต กลบใหความรสก ฝนทอและไรชวต ขดแยงกบความตองการ “ชวตชวา” ทมนษยชนชอบและใหความสาคญ หญงสาวดงกลาวจงอยในรปแบบ “สนคา” มากกวาคนรก กลายเปนวาผซอซอไปเพอสนองตณหาของตนมากกวาปรารถนาคครอง ความเกนจรงทแฝงนาเสยงเสยดสสงคมเชนน นอกจากจะสรางความขบขนใหแกผอาน ทงยงตงคาถามถงผคนในสงคมบรโภคนยมทมความโลภอยางไรขดจากด ดงพบวาแมคานยม ความเชอ และความเจรญกาวหนาทางวทยาการจะเปลยนแปลงไปเพยงใด แตสงเดยวทยงคงเดมคอตณหาของมนษย ความผนผวนแปรปรวนทเกดกบปจจยภายนอก เชน คานยม ความเชอ วตถสงของ เปนตน ลวนแปรไปตามความอยากหรอตณหาของมนษยทงสน ความปรารถนาในสนองอยากอยางไรขอบเขตสงผลใหความรทางวทยาศาสตรตลอดจนวทยาการตาง ๆ ถกใชเปนเครองมอสนบสนนการคา ขณะทโลกแหงการโปปดมดเทจอยางโฆษณากลายเปนสงชนาการดาเนนชวตของมนษย เมอความจรงและความลวงเหลอมลากน จนแยกแยะไมออกวา สงใดจรงหรอหลอกลวง ความสบสนทางคณคาทาใหคนจานวนมากยอมสยบและไหลตามกระแส

307

โลก ปลอยใหชวตเปนทาสของตณหา หวงจะไดเสพเสวยรสอรอยจากโลกถายเดยว ยอมใหความสข ความทกข และคณคาแหงชวตขนตรงตอวตถ จนลมไปวาการหมกมนอยกบการแสวงหาวตถมาเตมเตมชวต แททจรงคอความทกขในลกษณะหนง ทกขเพราะขาดสต เพราะทงตนเองให ตกอยในกระแสของความแปรปรวนทางวตถ จงถกความแปรปรวนนนบบคนกดดนจนควบคมไมได ยงหวงในสขมากเทาใด เมอความแปรปรวนเกดขน ความผดหวงหรอความทกขยงทวทบถมมากขนเทานน สรปไดวา จากเรองโฆษณา 2201 วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คานยมของผคนอาจเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา แตสงทไมเคยเปลยนแปลง คอ ความปรารถนาทไมมวนลดลงของมนษย วทยาการทเจรญกาวหนาไมชวยเตมเตมในสงทตองการแตกลบเรงใหความทะยานอยากใหมากขน ผคนตางวาดฝนถงความสะดวกสบาย ความพงพอใจทางกายและจตทฉาบฉวย ชวตฝากไวกบความสบายทางวตถและคาทางใจอนงมงาย โดยไมตระหนกวาแทจรงสงทเสนอความอยากอยนนกาลงทาใหมนษยตดกบดกความทกข การมงสนองเพยงความอยาก ทาใหความ ใสใจตอคณคาทางจรยะลดลง มนษยไรความเหนอกเหนใจผอน ยดตนเปนศนยกลางมากขน จนไมตระหนกวาคณคาทางจรยะทเคยสอถงจตวญญาณกาลงสวนทางกบความเจรญทางวตถทเพมพนขนทกขณะ เรองสามโลก นาเสนอคณคาทางจรยะทถกทาลายเพราะความยดมนถอมนในอตตาของมนษย เรมตนเรองดวยการเลาถงรานมสเตอรพกก รานอาหารขนชอวามอาหารททาจากหมรสเลศหลากชนดจนลกคาตองรอแถวแนนขนดทกวน อาหารทมชอเสยงมากทสดของรานน คอ “หมหมาลย” ซง ดร. มารน ผเลาเรองถงกบอธบายวา “...หมหมาลย เปนหมสามชนอบสมนไพรหลายชนด ในความเหนของผม หมหมาลยเปนอาหารทอรอยทสดในโลก และเปนเหตผลใหผมปรากฏตวทรานในเยนวนน” (สามโลก, 2552, หนา 134) ไมเพยงเทานนผเลาเรองยงตอกย าถง “ความพเศษ” ของหมหมาลยดวยการกลาวถง “ขาหมพานต” เคลดลบททาใหอาหารจานดงกลาวมรสเลศวา “... ‘ขาหมพานต’ สมนไพรพเศษทตองสงซอมาจากปาแถบหมาลย ตานานเลาวาขานเปนเครองปรงอาหารของเทพแหงหมพานต เปนอาหารเทวดา เสพแลวประหนงขนสวรรคทงเปน...” (สามโลก, 2552, หนา 134) การเพมมลคาและความหมายใหแกอาหารดงกลาว นาไปสการเสรมอตตาแกผบรโภค เพอใหผบรโภครสกวาการบรโภคอาหารดงกลาวจะนาตนไปส “ความพเศษ” “ความมระดบ” หรอ “อานาจดจเทวดา” ซงสนองความตองการอยากเปนใหญเหนอผอนใหแกผบรโภค อยางไรกตาม ผเลาเรองไดเปลอยวาแทจรงขาหมพานตเปนเรองแตง “โลกนไมมสมนไพรลกลบทเรยกวาขาหมพานตแตประการใด เขาสรางเรองใหดนาสนใจขนเทานน เขาบอกวาความ

308

อรอยอยทอารมณของลกคา” (สามโลก, 2552, หนา 134-135) จดนแสดงใหเหนวา ความหลงใหลคลงไคลในหมหมาลย เปนการบรโภคความหมายมากกวารสชาต ทงนเพอใหอตตาทเชออยเดมวา มนษยเปนสตวประเสรฐและเปนนายเหนอสรรพสงยงอยในฐานทมนคงดจเดม พรอมกนนนกใหความรสกหยงทระนงในใจแกผบรโภควาตนเปนบคคลพเศษ สมควรไดรบประทานอาหารพเศษและไดรบการปฏบตอยางพเศษ ขณะท ดร. มารน นงรอหมหมาลยทรานมสเตอรพกก เขาถกชายแปลกหนาเชญไปฝายความมนคงแหงชาต เมอไปถงทนดพบเขาพบกบ ดร. ดานเกน นกวศวกรรมศาสตรและศาสตราจารยเกยรตคณวเน ผเชยวชาญดานมนษยศาสตรและสตววทยา ทงสามถกเรยกตวดวยคาสงประธานาธบด เพอใหมาตรวจสอบการคนพบโครงกระดก 2 โครงในแอฟรกา โครงแรกเปนของโครงกระดกของมนษยเพศชาย อกโครงหนงเปนของโครงกระดกของหมปา จากการวเคราะหพบวาโครงกระดกทงสองอยในซากดกดาบรรพ (Fossil) กอนมนษยโฮโม ซาเปยส (Homo Sapiens) ซงเชอวาเปนบรรพบรษของมนษยถอกาเนด จงเปนไปไมไดทโครงกระดกของมนษยท ขดพบจะเปนของมนษยโบราณ นอกจากนยงพบสงประดษฐทเหมอนนาฬกาขอมอทมอกษรภาษาองกฤษจารกอย ดร. มารน หมกมนอยกบสงประดษฐชนนถงสองวนสองคน จนพบวามนคอ ควอนตม คอมพวเตอร เขาสนนษฐานวา โครงกระดกทพบเปนโครงกระดกของมนษยโลกอนาคตทเดนทางกลบไปยงอดตเมอสามลานปกอนโดยใชสงประดษฐดงกลาว ทงหมดจงเดนทางไปแอฟรกาเพอคนหาความจรง ในระหวางไปเยอนแอฟรกานน ดร. มารน พบวาแอฟรกาแตกตางไปจากอดต การครอบงาของระบบทนนยมและวฒนธรรมตะวนตก สงผลใหอตลกษณทองถนของชาวแอฟรกาลมสลาย ดงบทสนทนาระหวาง ดร. มารน และ ดร. ดานเกน ในตอนหนง ความวา

309

เครองบนของกองทพเรามาถงใจกลางจดกาเนดของมนษย นกเหลกจอดทสนามบนทหารแหงหนงในความมดราวกบตงใจใหการมาถงของพวกเราไมเปนทสงเกตของคนพนเมอง หลงจากนนเรานงรถจปตอไป จนถงเชารถกผานหมบานและตลาด แลเหน ชาวพนเมองมาหนาหลายตา ผมเหนปายโฆษณาสนคาตะวนตก ผคนทเดนไปมาใชโทรศพทมอถอ

ผมเปรย “ทนดไมเหมอนแอฟรกาทผมคด” ดร. ดานเกนวา “โลกาภวตนทาใหทกมมโลกเหมอนกนหมด นเปนความจรง ยอมรบ

ความเปลยนแปลงเถอะเพอน!” รถจปเคลอนไปจอด ณ สถานทกอสรางแหงหนง ปายขนาดใหญดานหนาเปนรป

ครอบครวชาวแอฟรกนยมแยมแจมใส ใครคนหนงแปลขอความบนปายวา สถานทกอสรางฟารมเลยงสตวและโรงงานผลตอาหาร คาโปรยบนบลบอรดเขยนวา “เพอประโยชนสขของพนองประชาชน” ผมจาเครองหมายการคาบนปายไดด เปนบรษทยกษใหญดานเกษตรกรรมและปศสตวของโลกตะวนตก ผมเพยงนกไมถงวา ระบบแฟรนไชสเขาครอบครองกาฬทวปรวดเรวเชนน

ดร. ดานเกนวา “ทนมผลผลตทางเกษตรมาก คาแรงกตา แอฟรกามทรพยากรธรรมชาตมาก นาเสยดายทผานเวลาเกอบทงประวตศาสตรดวยการฆากน สงครามฆาคนตายไปหลายรอยลานคน เสยเวลาเปลา ๆ โชคดทสงครามเลกไปพกใหญแลว ตอนนใคร ๆ กตองการเงน เรามาชวยฟนฟประเทศนโดยการนาบรษทเกษตรระดบยกษใหญหลายรายเขามาประเทศน เรามาชวยจดการ ไดประโยชนดวยกนทงสองฝาย”

ผมชาเลองดเพอนเกาเงยบ ๆ เขาเปนนกการเมองเตมตวไปแลวจรง ๆ “คณกาลงนาบรโภคนยมมาสแอฟรกามากกวากระมง!” (สามโลก, 2552, หนา 144-145)

จากบทสนทนาขางตนจะพบความขดแยงทางความคดระหวางตวละครทงสอง ขณะท ดร. มารน รสกแปลกแยกตอสงคมและวฒนธรรมของแอฟรกาทเปลยนไป แต ดร. ดานเกน กลบมองวาความเปลยนแปลงดงกลาวเปนตรรกะของโลกทควรยอมรบและเขาใจ ในสายตาของ ดร. ดานเกน การนาทนนยมสประเทศทลาหลง คอ การนาความเจรญสประเทศนน ซงกอใหเกดประโยชนทงตอตวผลงทนและชนพนเมอง กลาวคอ ผลงทนไดกาไรและทรพยากร ขณะท ชนพนเมองไดความรงเรองศวไลซเปนการตอบแทน ตรรกะดงกลาวสะทอนคตความคดเชอทเรยกวา “ลทธอาณานคม” (Colonialism) ซงเปนสถาปนาความเปนเจาเหนอชนชาตตาง ๆ ของ

310

ตะวนตก โดยมกอาศยขออางเรองความปาเถอนและความวนวายทะเลาะเบาะแวงเปนชองในการเขาไปจดระบบและยดเยยดวฒนธรรมของชาวตะวนตกใหแกชาตชนพนเมอง คตดงกลาวเกยวของกบหลกแนวคดทนนยมซงมองวา “ทรพยากรธรรมชาตอนมคาถกฝงเอาไวมากมายทวโลก หาก ไมนามาแปรรปใหเปนสนคาเพอการบรโภค กเทากบทงไวใหสญเปลา...” (นพพร ประชากล, 2552 ข, หนา 211) เหตผลดงกลาวเปนสงทชาตตะวนตกใชสรางความชอบธรรมใหแกการกระทาของตน เพอใหตนสามารถครอบครอง บงคบ ควบคม หรอดาเนนการอยางใดกไดกบชนพนเมองซงพวกเขานยามใหเปน “คนพวกอน” (The Other) ทแปลกแยกไปจากตนและอยในตาแหนงทตากวา แนวคดดงกลาวสอถงอตตาททาใหมนษยบางกลมถอสทธในการครอบงาเอารดเอาเปรยบผอน ในกรณนเปนการใชวฒนธรรมโลกาภวตนครอบงาใหชาวแอฟรการสกวา การเขามาของตะวนตกทาใหชาตตนเจรญขน พวกเขาซมซบวฒนธรรมตะวนตกมาเปนของตนอยางรวดเรว จนดเหมอนวาเอกราชทางวฒนธรรมของพวกเขาถกทาลายลงไปดวยความโลภและอวชชาของชาวตะวนตก การไปเยอนแอฟรกาทาใหคณะเดนทางพบยานเวลาของมนษยเจาของโครงกระดก เพอแกปรศนาเกยวกบโครงกระดกทขดพบ ดร. มารน ถกสงใหเดนทางไปในอดตสามลานปกอนพรอมกบนายพนโททม รส การเดนทางประสบความสาเรจเปนอยางด ทงสองพบมนษยเจาของโครงกระดกกาลงหลบหนฝงเสอเขยวดาบ จงยนมอเขาชวยเหลอเขาจนรอดพนจากอนตราย เมอพดคยกน มนษยผนนแนะนาตววาเขาชอ เธน เปนมนษยในศตวรรษท 22 เดนทางยอนกลบมายงอดตเพราะโลกมนษยในอนาคตถกสงทรงภมปญญาตางดาวรกราน จนมนษยชาตลมสลาย แตกอนทโลกจะลมสลาย นกวทยาศาสตรคนหนงเสนอใหสงคนกลบไปยงอดต เพอเปลยนแปลงยนใหมนษยฉลาดขน เธน เปนมนษยทไดรบภารกจนน จงเดนทางกลบมายงอดตดงกลาว เมอฟงเรองราวจบ ดร.มารน ตดสนใจชวย เธน ทาภารกจ ทวาพนโททม รส กลบใชอบายแยงปนปรบยนของเธน ทงนเพราะเขาเกรงวาหากเปลยนแปลงประวตศาสตรอานาจทของประเทศ (รวมทงตวเขาเอง) จะถกสนคลอน ดงบทสนทนาระหวางนายพนโททม รส และดร. มารน ความวา

311

“เราไมตองการเปลยนประวตศาสตร เราไมอาจเสยงเปลยนประวตศาสตร เราไมอาจเสยงเปลยนประวตศาสตรโดยทเราควบคมไมไดรอยเปอรเซนต ใครจะร? หากปรบยนมนษยโบราณไปแลว ประเทศของเราจะไมกลายเปนประเทศทไมมอานาจ บางทคณกบผมกอาจไมมตวตน”

“แตหากเธนไมบรรลภารกจของเขา โลกในอนาคตกจะไมมตวตนเพราะจะถกมนษยตางดาวทาลาย”

... นายพนโทวา “คณรจก ตาราพชยสงครามของซนหว ไหม? รเขารเรารบรอยครง

ชนะรอยครง ถาเรารบพลาด กกลบไปแกไขอดต ดวยวธนเราจะสามารถจดการฆาศกไดกอนเวลาเสมอ เราจะเปนมหาอานาจอยางแทจรง”...

“ดร. มารน ผมชกสงสยวาคณอยฝายไหนกนแน ผมชกไมแนใจวาคณรกชาตของคณหรอเปลา”

“ผมกไมแนใจวาคณเปนพวกเหนแกชาตจนลมเรองสาคญระดบมนษยชาตหรอเปลา นกคอเหตผลทมนษยพายแพพวกตางดาว เราชอบทารายมนษยดวยกนเอง”

(สามโลก, 2552, หนา 158-159) จากบทสนทนาดงกลาวพบวา นายพนโททม รส เปนคนยดมนในอตตาของตนเอง อตตาของเขาถกผกโยงเขากนอานาจและ “ประเทศของเขา” การเปลยนอดตจงเปนการกระทาทคกคามตออตตาของเขา ความไมแนนอนของสงทอาจจะเกดขนทาใหเขาหวนกลววาอตตาของเขาจะถกกระทบกระแทกบบคน นายพนโททม รส จงพยายามครอบครองอานาจซงอยในรปของเทคโนโลย (การเดนทางขามเวลา) และอาวธ (ปนรงส) ทงนปกปองคมกนอตตาของเขาใหอยในทางเสพเสวยตอไป จดนแสดงใหเหนวาการยดมนในอตตาเปนบอเกดแหงตณหาและความเหนแกตวของมนษย ยงผลใหมนษยกระทาสงเลวรายเพอสนองอตตาของตนเอง อยางไรกตาม เหตการณมไดเปนไปอยางทนายพนโททม รส คาดการณ เมอ เธน ไดสตและวงออกมาจากเครองขามเวลา เขาสงนายพนโททม รส ไปโลกอนาคตในวนทโลกถกมนษยตางดาวทาลายโลก เธน ทบาดเจบสาหสฝากความหวงไวท ดร. มารน ซงรบปากวาจะชวยสานตอภารกจของเขาใหสาเรจ ทวาเหตการณกลบพลกผนอกครง เมอปนรงสยงพลาดไปถกฝงหมปา ดร. มารน เดนทางกลบไปยงโลกของเขา แตกลบพบวา โลกทรออยเปนโลกทหมปาครองโลก มนษยพดไมไดและกลายเปนอาหารของหมปา ดงคาบรรยายของ ดร. มารน เกยวกบสงทเขาพบเหนในโลกแหงหมปา ความวา

312

พลนรางของผมกถกบางสงกระชากออกไปจากทนน แขนกลโลหะฉกเสอผาผมออก แขนกลอกเขนหนงจบผมเขาไปกรงหนงทวางเปลา รางของผมหลนไปกรงนน ฝากรงพบลงมาปดสนท บางสงถกเทลงมาบนรางหนากรงเปนราขาว

ผมเหนแตละคนยนมออกไปกวาดอาหารในรางเขาปากอยางมมมาม เกดอะไรขน? ทาไมพวกมนษยกลายเปนสตวในกรง รอวนเชอดเปนอาหาร...

ผมอยในโลกทหมเปนเจาโลก และ... ไดยนเสยงเครองจกรคารามตอเนอง สายพานเคลอนไมหยดย ง สายตาผมจบทกลอง

สนคาบนสายพาน บนกลองพมพเปนรปหมยมแยม ขอความ: เนอมนษยคณภาพ ตรา มสเตอรแมน อาหารของเทวดา (สามโลก, 2552, หนา 162-163)

สถานการณดงกลาวเปนการลอเลยนเสยดสการยดมนถอมนในอตตามนษย ประเดนทางชาตพนธซงมรากเหงามาจากทฤษฎววฒนาการของ ชาลส ดารวน ซงอธบายวา “ววฒนาการเกดจากการตอสเพอความอยรอด ผทจะอยรอดคอผทเหมาะสมทสด แขงแรงทสด...” (นพพร ประชากล, 2552 ข, หนา 211) แนวคดของทฤษฎดงกลาวถกดงมาใชหลายครงหลายคราวเพอชถงความไมเทาเทยมกนระหวางมนษย นบแตกรณชนผวชาวทอางความชอบธรรมในการปกครองดแลเผาพนธอน เรอยมาจนถงกรณของมนษยทอางความเฉลยวฉลาดและความแขงแกรงอยเหนอสตวชนดอน นคอคตทถอเผาพนธของตนเองเปนศนยกลางของมนษย นบเปนการตอกย าวา อตตาของมนษยนนแลคอตนตอของปญหาทงปวง อตตาทาใหเกดคาและความหมายทมนษยหยบยนใหแกสงตาง ๆ รวมทงตนเอง คาถามของเรองน คอ ความเปนสตวประเสรฐของมนษยวดกนทใด หากวดกนทสตปญญาอนหลกแหลม ยอมหมายความวา เมอใดกตามทสงมชวตชนดอนฉลาดกวา เหนอกวา มนษยกจะถกลดทอน “ความประเสรฐ” ของตนลง การสลบตาแหนงระหวางหมปาและมนษยดงเปนการกระตนเตอนใหเหนวา มนษยมไดยงใหญอยางทสาคญตน แมมพฒนาการทางสมองและสตปญญาสง แตในแงของการกระทา มนษยมความรนแรงปาเถอนไมตางจากสตวชนดอน ในโลกทงสาม คอ อดต ปจจบน และอนาคต มนษยยงคงถอมนในอตตาและมความกาวราวรนแรงในจตใจทแกไมหาย ความเปนสตวประเสรฐจงเปนเพยงการแปะปายความหมายทมนษยหยบยนใหกบตนเอง เพอใหการกระทาของตนชอบธรรม ผดศลธรรมไดอยางมเหตผล และเปนสงเสรมอตตาของตนใหมนคงถาวรขน

313

สรปไดวา จากเรองสามโลก วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ไมวายคสมยใดมนษยยงคงเหมอนเดม คอ มพฤตกรรมทกาวราวรนแรงและมความหยาบกระดางฝงลกอยในจตใจ ความยดมนในอตตา กอใหเกดความเหนแกตว ยดมนถอมนในความคดความเหนของตนและสาคญตนผดวาเปนสตวประเสรฐอยเหนอสรรพสงทงปวง จงเลอกใชกาลงและสตปญญาของตนเขาไปจดการโลกตามอาเภอใจ โลกกลายเปนเพยงแหลงกอบโกยผลประโยชนทสรางความลมหลงและความหยงทระนงใหกบมนษย ทวาการสรางและแบกอตตาไวเชนน คอ การแฝงเอาความกลวและความกระวนกระวายไวจตใจสวนลกทสด ความหวนกลวทจะสญเสยอตตาและอานาจ ทาใหมนษยละเลยคาทางจรยธรรม ตกเปนทาสของอตตา พยายามทกวถทางทจะรกษาอตตานนไว แมรวาหนทางนนคอทางทจะปทางไปสหายนะกตาม เชนนแลวมนษยจงอยอยางเปนทกข ขาดอสระ เพราะตองคอยแบกรบความเจบปวดและความผดหวงจากการประคองอตตาของตนเรอยไป เรองค าสงสดทายของยาดา นาเสนอการยดมนถอมนในอตตาทนาไปสความหลงผดและการกระทาฝนธรรมชาตของมนษย เรองเลาถง “เขา” มนษยทถกสรางขนดวยฝมอของ “มายา” เครองจกรของชาว “ยาดา” สงทรงภมปญญาพวกหนงในดาราจกร การรสกถงตวตนทาให “เขา” อยากควบคม มายา เพอใหมายาทาในสงท “เขา” ตองการ “เขา” ใชเวลาอยางชา ๆ ไปกบเรยนรขอมลทงหมดจาก มายา จนรสกวาตนมอานาจมากพอ จงสงให มายา สรางโลกมนษยขนมาใหม เมอ มายา สรางโลกตามคาสง “เขา” กเกดหยงทระนงในความรความสามารถและอานาจของตน กระทงรสกวาตนเองมพลงอานาจเทยมพระเจา “เขา” ตงชอมนษยชายและหญงในโลกใหมวา “อะดม” และ “อฟ” เพอลอเลยนความเชอในโลกเกา เหตการณดาเนนไปอยางปกตราวสามพนป จนกระทง มายา รายงาน “เขา” วา ชาวยาดากาลงเดนทางมาและออกคาสงให มายา ทาลาย “โลกของเขา” ดวยความหวนกลววาโลกจะถกทาลาย “เขา” จงหาหนทางตาง ๆ อยางละเอยด จนคนพบวธซอนโลกใหพนจากการตรวจคนของชาวยาดา ทวา มายา ไมยอมถายทอดวทยาการใหแก “เขา” “เขา” จงคดกาจดมายา “เขา” พยายามครอบงา มายา จนทายทสด “เขา” กลายเปนเครองจกรเสยเอง ดงบทบรรยายความคดของ “เขา” ในตอนหนงความวา

314

เขารวามายามความรเรองการยายมตด เขาสงการใหมายาถายทอดวทยาการนแกเขา แตมนไมตอบสนอง การสอสารกบยาดาครงลาสดไมใชการสอสารธรรมดา มนเปนคาสงจากยาดาใหลบอานาจของเขาออกไป แตเนองจากในชวงหลายพนปน เขาคอย ๆ ครอบงาเครองจกรจนสมบรณ คาสงของยาดาจงใชไมไดผล เขาเหลอหนทางเดยวคอกาจดมายาทง ยดเครองจกรทงหมดเปนของเขาเอง เปนอสระจากคาสงของยาดา เมอนนเขาจงสามารถปลดชนวนคาสงประหารของยาดา แตตวเขาเองจะกลายเปนเครองจกร

อยางชา ๆ ตวตนของเขาคอย ๆ ครอบครองเครองจกรขนสดทาย รวมกบเครองจกรเปนตวตนเดยวกนโดยสมบรณ ทายทสด มายากสนไป เหลอแตเขาในสถานะเครองจกรใหม

(คาสงสดทายของยาดา, 2554, หนา 32)

จากเหตการณดงกลาว การพยายามครอบครองมายาสอถงความหวาดกลวของ “เขา” ซงกลววาอตตาทตนถอมนอยจะถกกระทบกระเทอน อนจะเปนผลให “เขา” ไมอาจถอครองอานาจหรอมความสขแบบเดมได “เขา” ตระหนกวาชาวยาดาเปนปจจยทอยเหนอการควบคมของตน เพอลดความเสยง “เขา” จงตองหาวธการปองกนอตตาทตนหวงแหน ในทนถกแทนดวย “โลกของเขา” วธการท “เขา” เลอกใชคอการเสรมฐานอานาจของตนใหมนคงดวยการครอบครองมายา ดวยหวงวาวธการดงกลาวจะทาให “เขา” มอานาจในการตอกรกบชาวยาดา ทงนหากสงเกต “มายา” หมายถง สงลวงตา ภาพลวงทไมเทยงแท จงอาจตความไดวา มายา เปนสญลกษณแทนบางสงทมนษยยดเหนยวไว เพอปองกนรกษาอตตาของตน ในทน คอ เครองจกรมายาอนเปนสญลกษณของวทยาการหรอระบบความรท “เขา” ยดเหนยวไวเพอปกปองตนเองจากชาวยาดา ทวามายาไมอาจมอบใหความมนใจแก “เขา” ไดเตมท สงเกตไดจากตอนท “เขา” ขอรองใหมายาถายทอดวทยาการใหแตมายากลบไมทาตามคาสง “เขา” จงกาจดมายาทงและยดครองวทยาการนนไวเสยเอง ในทายทสดความเขาใจของ “เขา” ทคดวาตนครอบครองมายาได กลบกลายเปนวามายาเปน ผครอบครอง “เขา” เสยเอง ดงบทบรรยายความคดของ “เขา” ในตอนหนงความวา

315

เขาสมผสความมดทคอย ๆ ครอบครองตวตนของเขา เขาไมเคยผานการขามมตมากอน แตความรในตวตนของเขาบอกวาเขามาถกทางแลว โลกทงใบกาลงเคลอนผานมตเขาสจกรวาลใหม

แลวเขากมองเหนภาพโลกใหมปรากฏตวในพนทใหม ดวงอาทตยยงคงเปนดวงเดมทสาดแสงสวางเชนเดม แตกระบวนการเคลอนขามมตยงไมจบ เขาไมรวาเวลาผานไปนานเทาไร แตเขารบรวาขนาดของดวงอาทตยใหญขนเรอย ๆ บางสงกาลงผดพลาดอยางรายแรง! โลกใหมเคลอนเขาหาดวงอาทตยอยางรวดเรว โลกจะถกดวงอาทตยเผาผลาญโดยทเขาควบคมไมได

ในหวงสดทาย สตของเขากชดเจนแจมแจงขน เขาไมไดครอบครองมายา เขาคดไปเองวาเขาอยเหนอมายาแลว มายาตางหากทกลนกนเขา และทาใหเขาเชอเชนนน

(คาสงสดทายของยาดา, 2554, หนา 33) เหตการณดงกลาวสอถงการเสยดสโลกแหงความจรงวา เมอใดกตามทมนษยหมกมนในสงใดสงหนงมากเกนไป เชน หมกมนในวทยาการ หมกมนในความคด หมกมนในอตตา หมกมนในกเลส เปนตน มนษยมกเปนฝายถกสง ๆ นนครอบงาเสยเอง หากสงเกตจะพบวาฉากการบรรยายฉากและความรสกของ “เขา” ตอนเรมตนซงบรรยายวา “เขาสมผสความมดทคอย ๆ ครอบครองตวตนของเขา” (คาสงสดทายของยาดา, 2554, หนา 33) เปนภาพนาเสนอเชงสญลกษณทบงบอกถง อวชชาทครอบงาอตตาของ “เขา” ทาใหเขาไมเหนความจรงวา สงท “เขา” กาลงคดและรสกอย ลวนเปนการคาดเดา นกคดเอาเอง คดวาเปนเชนนนเปนเชนนโดยอาศยความรสกตามทตวตนหรออตตาบอก ความรสกมว ๆ อยวามตวตนคอยบงการเชนนเปนลกษณะของอวชชา ซงพทธปรชญาอธบายวา อวชชาเปนความมดบอดทางปญญาททาใหมนษยมองไมเหนความจรง ในกรณของ “เขา” พจารณาไดวา อวชชาของ “เขา” เกดจากความรสกถงตวตน ดงพบวาตอนตนเรอง “เขา” ในเรองนอยในรปของ “จต” ทไรกายสงขาร ตอมาจตดงกลาวถกปรงแตงของมายาจน “เขา” เกดความรสานกวาตนมชวตและมความรสกนกคด ความคดนคอความยดมนในอตตาของ “เขา” ซงกอใหเกดผลตามมา คอ ความอยากม อยากเปน อยากได อยากอย อยากครอบครอง เพอใหอตตาหรอตวตนมว ๆ นนคงอยย งยนตอไป เพราะฉะนนมายาซงในบรบทนสอถงกเลสตณหาอนเปนเหตให “เขา” เกดพฤตกรรมในลาดบถดมา ทงความปรารถนาในการรความเปนมาของตน การเรยนรขอมลจากมายา การพยายามควบคมมายา การสงใหมายาสรางโลก การสงใหมายาถายทอดวทยาการใหแกตน และการครอบครองมายา จะพบวาพฤตกรรมทงหมดเปนพฤตกรรมดานราย ซงลดทอนคณคาทางจรยะของ “เขา” จนกระทงในทายทสด “เขา” ไมหลงเหลอคณคาทาง

316

จตวญญาณของมนษยอยเลย “เขา” ถกทาใหกลายเปนเครองจกร ดวยการปรงแตงอตตาของ “เขา” เอง สาหรบ “ชาวยาดา” ซงมายาอธบายวาเปน “ชาวยาดาเปนหนวยเกบกวาดขององคกรสหดาราจกรทาหนาทเกบกวาดสวนสกปรกรงรงในหลายมมของดาราจกร เมอถงคราวโลก ยาดากทาลายลางโลกอยางรวดเรวและมประสทธภาพ...” (คาสงสดทายของยาดา, 2554, หนา 29-30) ตามทศนะของศาสนาเทวนยมตความเชงสญลกษณไดวา ชาวยาดา หมายถง พระเจา สงเหนอทอยเหนอการควบคมของมนษย ซงมอานาจในการสรรสราง ควบคม และทาลายลางสงตาง ๆ ในจกรวาล ทวาตามทศนะพทธปรชญา ยาดา อาจเปนสญลกษณแทนธรรมชาตหรอกฎไตรลกษณ (อนจจง ทกขง อนตตา) ทงนเพราะพทธปรชญามทศนะวา สงตาง ๆ ในจกรวาลเกดขน คงอย และเสอมสลายตามธรรมชาต กระแสแหงเหตปจจยเปนสงปรงแตงใหทก ๆ สงเคลอนไหวเปลยนแปลงอยทกขณะ ทกสงทเกดขนจะดาเนนเขาสภาวะสญสนถอเปนอนจจง เพราะฉะนน การเดนทางมาของชาวยาดา จงเปรยบเสมอนการเดนทางมาของความเปลยนแปลงตามกฎธรรมชาต สงนเปนสงทอยเหนอการคาดการณและอานาจบงคบของมนษย ดวยเหตน “เขา” จงรอนรนตอการมาเยอนของชาวยาดา เพราะตระหนกดวา “เขา” ไมอาจตอกรกบธรรมชาตแหงความเปลยนแปลงนได ทงน “โลก” ซง “เขา” ปรงแตงขน สรางขน บญญตขนยอมถกทาลายไปดวยกฎธรรมชาตนเชนกน การฝนธรรมชาตดวยการครอบครองมายา หรอการเคลอนโลกขามมตไปยงจกรวาลใหมเปนความพยายามดนรนของ “เขา” เพอยดมนถอมนอตตาของตนไว ทวาสงท “เขา” คดวาทาไดสาเรจกลบไมเปนไปดงหวง เรองเฉลยวา “เขา” ถกมายากลนกนและกาลงถกทาลายดวยแสงอาทตยในลกษณะทเขาและโลกคอย ๆ เคลอนหาดวงอาทตย จากสถานการณดงกลาวอาจตความไดวา “ดวงอาทตย” เปนสญลกษณของ ปญญาหรอความรแจง เพราะสถานการณท “เขา” เคลอนทเขาใกลดวงอาทตย เปนชวงเวลาท “เขา” รแจงเหนจรงวาตนเองถกมายากลนกน ภาวะทหลดจากความมดสแสงสวางเจดจา สอถงการหลดพนอวชชาสความรแจง นอกจากเนอหาของเรองจะสอวา การยดมนถอมนในอตตาของมนษยจะนาไปสความทกขดงกลาว ยงสอวาการเชอมนในความรทางวทยาศาสตรมากเกนไปจะกลายเปนอวชชา ดงเชน “เขา” ทใชวทยาการของมายาเปนเครองมอสนองกเลสตณหาของตน ทาใหเกด ความทะเยอทะยานจนไมรขอบเขต ตงทาการทาทายกฎธรรมชาตและสถาปนาตนเองเปนพระเจา สถานการณดงกลาวชใหเหนวาหากมนษยใชวทยาศาสตรอยางผด ๆ แทนทมนษยจะเปนนายของวทยาศาสตร วทยาศาสตรอาจกลายเปนนายของมนษย ทงนเพราะการตดสนและประเมนคาทกสงดวยตรรกะทางวทยาศาสตรจะทามนษยใหกลายเปนเครองจกรทแขงกระดางและปราศจากอารมณ ไมตระหนกถงความผดชอบชวด สมเสยงตอการกระทาผด ๆ และการละเมดคณคาทางจรยธรรม

317

ทายทสดมนษยกลบตองเปนทกขเพราะการกระทาของตนเอง พทธปรชญาจงชวา ไฟแหงกเลส ยอมแผดเผาใหจมอยในกองทกข ทวาความทกขนมใชสงทหมดไปอยางงาย ๆ ดงจะพบวาทง “เขา” และ “โลกของเขา” วนเวยนอยกบความทกข การเกด และการถกทาลายอยางไมรจบสน กลาวคอ “เขา” ตายเคยเสยชวตแลวดวยนามอของชาวยาดา จากนนจงเกดใหมดวยฝมอเครองจกร จากนนจงถกทาลายอกครงโดยเครองจกรทสรางตนขน สวน “โลกของเขา” เคยถกชาวยาดาทาลายแลวในอดต จากนนจงถก “เขา” สรางขนใหม และถกทาลายอกครงโดยเครองจกรของชาวยาดา วนทร เลยววารณ เขยนจดจบของตวละครไววา “...จบสนมนษยชาตอกรอบหนง” (คาสงสดทายของยาดา, 2554, หนา 33) ยอมหมายความ กอนการจบสนครงน เคยมรอบกอนหนาและยงจะมรอบตอไป ๆ อกไมจบสน นบเปนการตอกย าธรรมชาตทเตมไปดวยการเปลยนแปลงและความทกขทวนเวยนซ าเลาของมนษยอกครงหนง สรปไดวา จากเรองคาสงสดทายของยาดา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความยดมนถอมนในอตตาและอวชชาทาใหมนษยหลงผด ไมรแจงในกฎธรรมชาต ไมมองโลกตามความเปนจรง เพราะการมองโลกโดยยดอตตาเปนทตง ทาใหมนษยดาเนนชวตจงอยางมดบอด ตองพยายามการสนองอตตาในทก ๆ ทางและความพยายามคงอตตานนไวดวยความกลว ความกระวนกระวายใจ ดวยเกรงวาอตตาทมจะไมไดรบการตอบสนองเชนเดม มนษยจงตกเปนทาสของกเลสตณหาและสงทตนยดมนถอมน จนละเลยจรยธรรมทพงกระทาตอผอน ผลคอ คาทางจรยะของมนษยเสอมถอยลง ขณะทอตตาคอย ๆ เตบโตขน ความขดแยงระหวางคณคาทางจตวญญาณและอตตาของมนษย นาไปสการกระทาผด ๆ และภาวะบบคนทางจต อนเปนสาเหตททาใหเกดความทกขความผดหวงแกมนษย เรองอรอยและกนไดเตมท นาเสนอคาทางจรยะทเสอมลงเพราะตณหาและอวชชาของมนษย เรองเลาถง “ผม” และ “พอ” สองพอลกนกคดผดดแปลง “รหนอน”1 (Wormhole) ใหกลายเปนเครองมอทางการแพทยซงชวยใหคนไขรบประทานอาหารไดอยางไรขอบเขตจากด โดยไมตองกลวอวน จดเรมตนของสงประดษฐดงกลาวมาจากความคดของ “พอ” ชายวยหกสบปซงปวยเปนโรคเบาหวาน ไดเหนการทดลองรหนอนระยะสน ๆ ท “ผม”สาธตในหองทดลอง ณ โรงงานแหงหนง ความสนใจในวทยาศาสตรกอปรกบเลอดนกประดษฐของ “พอ” ซงมกหมกมนอยกบนวตกรรมทางการแพทยอยเสมอ ผลกดนให “พอ” เสนอแนวคดเรองการดดแปลง รหนอนใหกลายเปนเครองมอทางการแพทย “ผม” เหนดวยกบแนวคดดงกลาว จงสรางสงประดษฐ

1 รหนอน คอ สงทเชอวาเปนประตทสามารถขามเวลาไปยงอดตหรออนาคตรวมถงเอกภพอนหางไกลได “ในทางทฤษฎ หมายถง

คณลกษณของทวาง-เวลา ทเปนทางลดเชอมสองพนทในอวกาศ” (วนทร เลยววารณ, 2552, หนา 194)

318

ดงกลาวขน หลงจากวางตลาดไดไมนาน สงประดษฐนกไดรบการยอมรบจากมหาชนอยางทวมทน ยอดการสงซอเพมขนทก ๆ เดอน ทาใหสงประดษฐดงกลาวเปน “สนคา” เชงพาณชยทไดรบความนยมอยางสง อยางไรกตาม หากวเคราะหคณประโยชนของสงประดษฐอยางละเอยดจะพบวา สงประดษฐดงกลาวมไดเปนไปตามเจตนารมณแรกเรมของ “ผม” ซงตองการแกปญหาเรองโรคเบาหวานและโรคไขมนในเลอดสง ทวาเมอไดรบการตอบรบจากมหาชน คณลกษณะของสงประดษฐกลบหางไกลจากเจตนารมณเดมอยางมาก จากเครองมอทางการแพทยกลายเปนสนคาทกระตนใหผบรโภคหมกมนอยกบการบรโภค ดงบทสนทนาตอนหนงระหวาง “ผม” และ “พอ” เกยวกบผลตอบรบของลกคาตอเครองมอทางการแพทยทพวกเขาประดษฐขน ความวา

ฝายการตลาดของเราบอกวา “ทคาดไมถงกคอ ลกคา 99 เปอรเซนตของเราไมใชโรงพยาบาล แตเปนชาวบานทวไป ซอไปคนละเครองสองเครอง”

“ทาไม?” พอผมถาม “เพราะไมมใครซออปกรณนไปรกษาโรค แตใชเพอความสบายใจ! คนทชอบกนก

กนไดเตมท ไมตองลดอาหาร ไมตองออกกาลงกาย เพราะขณะกนกเปดเครองทางาน เครองจะสงอาหารสวนเกนจากกระเพาะผานรหนอนไปทงในถงขยะ คนทชอบดมเหลา กดมไดเตมท เพราะเหลาทดมถกสงขามรหนอนไปทงเชนกน ไมเกดปญหาเมาแลวขบ ทกคนกนอรอยและกนไดเตมทกวาเดมโดยไมตองเปลยนพฤตกรรมการบรโภค”

เพยงชวงเวลาสน ๆ หลงจากอปกรณนออกสตลาด ชาวโลกกโอบรบ ลทธ ‘กนเทาไรกไมอวน’ อยางเตมใจ หลงรานอาหารแทบทกรานในโลกกวางถงขนาดใหญใสอาหารทกนแลว

(อรอยและกนไดเตมท, 2554, หนา 39) จากบทสนทนาดงกลาวพบวา สงประดษฐดงกลาวเบนเขมไปจากเจตนารมณเดมของผประดษฐอยางมาก จากการสรางเพอ “ประโยชนในชวตประจาวนทจะปรบปรงคณภาพชวตของคน” และ “แกปญหาเรองโรคเบาหวานและโรคคอเลสเทอรอลสง...ไดอยางถาวรโดยไมตองระวงเรองการกนจนเกนไป” (อรอยและกนไดเตมท, 2554, หนา 38) กลบกลายเปนสนคาเพอการบรโภคอยางไรขดจากด ทงนจะพบวาคณประโยชนหรอคณคาทเปลยนแปลงไปของสงประดษฐในทนเกดจากการพอกพน “ความหมาย” ของตวละคร ทงนความหมายดงกลาวสอถงสงทมนษยปรารถนา เชน ความสบายใจ ความสะดวก ความสข ความเอรดอรอย เปนตน สงประดษฐดงกลาวจงปราศจากคาและความหมาย จนกระทง “ผม” และ “พอ” นาความหมายมา ผกตดกบสงประดษฐ

319

แปรคาใหกลายเปนเครองมอสนองตณหาซงสรางความสบสนทางคณคาใหแกสงคม เมออดมการณถกแทนทดวยการใชสอยหรอการบรโภค ระบบคดทางวทยาศาสตรจงเปนเพยงอวชชาทไปสงเสรมลทธบรโภคนยมใหเขมแขง ในเรองนแม “ผม” และ “พอ” จะรบรวาสงประดษฐของพวกเขากอใหเกดผลกระทบทผดความคาดหมาย แตความหลงผดและความยดมนถอมนทมตอวทยาศาสตร ทาใหพวกเขาไมเพยงไมตระหนกวาสงประดษฐชนนกาลงเบยงเบนไปจากเปาหมายเดม กลบคดหาลทางขยายประสทธภาพในการบรโภคใหเรวและงายขนอก ดงบทสนทนาระหวาง ‚ผม‛ และ ‚พอ‛ ในตอนหนง ความวา

แลวความคดของพอผมกกระเจดกระเจงตอไปอกหลายขน พอบอกวา “เรานาจะแตกหนอสนคาของเราโดยใชหลกรหนอนทเราไดสทธบตร นนคอสงของเสยจากรางกายของเราตรงไปยงถงสวมใตดนโดยตรง ตอไปนชาวโลกจะไมตองเขาหองนาขบถายใหเสยเวลาและยงยากอกตอไป ลองคดดวาจะประหยดเงนคากระดาษชาระและนาเทาไร ไมตองหวงเรองทองเสยหรอทองผก...”

ผมยม “ผมมความคดทดกวาน เราสงของเสยไปเปนปยพชทนทไมดกวาหรอ? ทนการปลกพชจะประหยดคาปยอยางมหาศาล ราคาพชถกลง คนกกนพชผกเปนอาหารไดมากขน”

พอตกไหลผมเบา ๆ “เชอแลวยงวานดกวาการสรางรหนอนเพอเดนทางไปตางดาวเยอะ!”

(อรอยและกนไดเตมท, 2554, หนา 40) จากบทสนทนาดงกลาวพบวา ความคด “กระเจดกระเจง” ของตวละครซงพยายามดดแปลงสงประดษฐใหกลายเปนจดหมายท “เขาถงไดงาย” แสดงถงการครอบงาของอวชชาและตณหาซงเขามามอทธพลเหนออดมการณและเหตผล ในทศนะของพวกเขาตณหาเปนเครองประเมนคาหรอวดราคาสรรพสง ยงสนองตณหาไดมากเทาใด ยงทาใหรสกวาสงประดษฐนประสบความสาเรจมากขน จดนจะพบวา “ความหมาย” ทถกพอกเสรมใหแกสงประดษฐดงกลาวไดขยายความมนคงยงใหญของอตตาทพวกเขายดถอไว คอ ยงทาใหคดวาความรความคดทางวทยาศาสตรทตนถอมนอยนนเกดประสทธภาพและเปนคาตอบของทกปญหา หากพจารณาตามแนวคดพทธปรชญาอาจวเคราะหไดวาความคดและพฤตกรรมของ “ผม” และ “พอ” ถกครอบงาดวยอกศลธรรมตาง ๆ ไดแก ตณหา ความโลภ อวชชา ความหลง อปาทาน มานะและทฏฐ ยงผลใหตวละครทงสองขาดสตปญญาในการแยกแยะระหวางคณคาแทและคณคาเทยมของวตถทพวกเขาไปเกยวของ

320

จนกระทงตกเปนทาสของวตถนนเสยเอง จตใจคาดหวงอยกบการพอกเสรมสรรพคณของวตถดวยตณหา กอใหเกดสภาวะทไมเกอกลแกชวตทงตอตนเองและผอน ดงจะพบวาแนวโนมในการพฒนาสงประดษฐดงกลาวเปนไปในทางฝนธรรมชาต คอ การตดลดขนตอนตามธรรมชาต ซงขดแยงตอระบบเผาผลาญและระบบขบถายในรางกาย อนเปนอนตรายตอชวตของมนษย การทตวละคร มองไมเหนผลรายจากการกระทาของตน ยอมทาใหผอานรสกถงความผดปกตของตวละคร อนกอใหเกดการแฝงนยเชงละคร1(Dramatic irony) เพอสรางนยยะเสยดสท วนทร เลยววารณ มตอตวละครและมนษยในสงคม ทงยงสะกดใหผอานใครครวญตอแนวคดทนยายเรองนกาลงสอ สรปไดวา จากเรองอรอยและกนไดเตมท วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ตณหาและอวชชาทครอบงาความคดของมนษย นาไปสแปะปายความหมายและหยบยนคณคาใหแกสงตาง ๆ อนเปนคาพอกเสรมเพอสนองตณหา มใชคณคาแทจรงของสงนน ๆ ระบบคดทางวทยาศาสตรถกจดใหเขารวมในกระบวนการผลตและหยบยนความหมาย กลายเปนสงเพมพนตณหา เปนอวชชาทไมอาจขจดทกข แตกลบสรางเคารางแหงปญหารปแบบใหม ซงสรางความทกขความผดหวงใหแกมนษยยงกวาเดม ดงนน การใชตณหาและอวชชาบงการความคด มงสนองเฉพาะความตองการของตนโดยไมสนวาสงทตนกาลงกระทานนจะสดโตงหรอผดเพยนไปจากธรรมดาธรรมชาต ยอมนาไปสความทกขของสงทมนษยเขาไปเกยวของสมพนธ ทงวตถ บคคลและสงแวดลอม ตราบเทาทมนษยไมตระหนกวาการกระทาของตนเปนสงทผด คณคาทางจรยะจะ คอย ๆ ถกบนทอนลงไป จนกระทงมนษยสญเสยอสรภาพและคณคาทางจตวญญาณของตนไปอยางถาวร เรองจตสรยะ นาเสนอผลจากการกระทา อนสบเนองจากโทสะและความ ไมรแจงเหนจรงในเหตผลของมนษย เรองเลาถง ชมส ดวาร ชายผมจตสมพนธกบดวงอาทตย ทกครงทโกรธหรอมอารมณแปรปรวน จตจะทาหนาทเปนเสมอนแวนขยายทรบและรวมแสงอาทตยให พงตรงมายงจดทเขาอยและเผาไหมสรรพสงทอยรอบขางจนหมดสน คณสมบตทางจตดงกลาว ยงผลใหเขาถกจบตามองในฐานะผกอการราย เมอเครองบนประสบอบตเหตระหวางท ชมส ดวาร กาลงเดนทางไปตะวนออกกลาง เขาจงถกฝายความมนคงแหงชาตจบตวไปสอบสวนพรอม “ผม” เพอนทเขารจกระหวางเดนทาง ฝายความมนคงใหศาสตราจารยไมราทดสอบจตของเขา จนพบวาอบตเหตทเกดขนกบคนรอบขางของ ชมส ดวาร มใชเรองบงเอญ แตเปนเพราะจตของเขาดง

1 การแฝงนยเชงละคร คอ ความแตกตางระหวางสงทตวละครรกบสงทผอานร หรอสถานการณทตวละครพด กระทา หรอเผชญกบ

สงใดสงหนงโดยไมรนยทซอนอย แตผชมจะทราบความหมายของคาพดหรอการกระทานเพราะรเรองมากอนแลว (ราชบณฑตยสถาน, 2545, หนา 141)

321

พลงงานการดวงอาทตยมาทาลายลาง ผลการทดสอบดงกลาวจปมของ ชมส ดวาร ซงคดมาตลอดวาตนเปนบคคลอนตราย เขาจงตดสนใจฆาตวตาย เพอจบปญหาทงหมด ดงบทสนทนาระหวาง ชมส ดวาร ศาสตราจารยไมรา และ “ผม” ในตอนหนงความวา

“ลองคดด แคสงเขาไปในพนทศตร เขาจะทาลายศตรงายดายแคไหน” ชมส ดวาร ยม “ผมมทางแกปญหาทดกวานน” เขาดงปนกระบอกหนงออกมาจากเอว “คณเอาปนมาจากไหน?” “ปนของคนทขและทารายผมไงละ ผมจบปนกระบอกนไวตอนทเกด โซลาร แฟลร

ในหองนน มนจงไมละลายไป” เสยงของผมเบาโหวง “คณตายอยางนไมได” “ทาไมจะไมได?ผมเปนตวอนตราย หากผมไมตาย กจะมคนตายเพมขนอก ไมเกด

จากความแปรปรวนของจตใจของผม กอาจมาจากการใชผมเปนอาวธทาลายลาง” ผมประสานสายตากบเขา แววตาของเขานง “จอดทนแหละ ผมชอบปา” รถชะลอและจอดรมทาง เขายนมอใหผมจบ “โชคดทผมไมมครอบครว การไมมเครองผกมดกดนะ จะตายเมอไรกได” (จตสรยะ, 2554, หนา 59-60)

จากบทสนทนาดงกลาว การตดสนใจของ ชมส ดวาร สอถงอวชชาหรอโมหะทเขาครอบงาจตใจ ทาใหเขามองไมเหนตนตอแทจรงของปญหาวา ปญหามไดอยทการมชวตอยของเขา แตอยทการควบคมอารมณในจตใจของเขาตางหาก การทบคคลรอบขางหวาดกลวจตของเขา ทาใหเขารสกวา ตนไมไดรบการยอมรบใหเปนสวนหนงของสงคม เหมอนตนเปนตวประหลาด โทษตนเองวาเปนบคคลอนตราย ยงเหตการณเดม ๆ เกดขนซ าแลวซ าเลา จนถงระดบทเขาไมอาจควบคมได เมอการทดสอบและบคคลรอบขางมองวาเขาเปนตวอนตราย เขาจงเหนวาชวตทมอยเปนทขดใจ ความอยากไปใหพนเสยจากภาวะดงกลาว ในระหวางนนอารมณตาง ๆ กฟงขน เชน ความหวาดระแวง ความวตกกงวล ความกลว ความฟงซาน เปนตน ความรสกทงมวลนาไปส ความกระหายในความดบสนขาดสญ (วภวตณหา) ยงผลให ชมส ดวาร ตดสนใจจบชวตของตนเองในทสด ทวาผลกรรมอนสบเนองจากการตายของเขา มไดทาลายเพยงชวตเขา แตยงสงผลให ตวละครทกตวในเรองเสยชวต

322

หากสงเกตจะพบวา ไฟบรรลยกลปซงเปนผลมาจากการทจตของ ชมส ดวาร สมพนธกบดวงอาทตย ซงผเลาเรองบรรยายวา “แลวความรอนแรงของไฟบรรลยกลปกผานรางของผมไป แผดเผาราวกบจมอยภายในใจกลางของดวงอาทตย” (จตสรยะ, 2554, หนา 61)บอกถงความรนแรงของไฟแหงโทสะซงพทธปรชญาถอวา เปนไฟทรายแรงทสด ทงนเพราะโทสะเปนตนตอแหงความเดอดรอน เปนเชอแหงอวชชาและตณหา ทาใหมนษยขาดความย งคดและกระทาสงเลวรายนานปการ เชน การประทษราย การฆาฟนกนตาย การเผาบานเผาเมอง การทงระเบดในสงคราม การทาลายชวตตนเอง เปนตน ดงนน การจบเรองอยางพลกความคาดหมายโดยใหจตสรยะของ ชมส ดวาร กอใหเกดผลรายแกตวละครทกตว จงเปนการย าเตอนวาผลรายของโทสะไมเพยงทาลายผมจตโทสะ แตยงสงผลบคคลรอบขางในระดบทไมอาจคาดการณถง โทสะไมเพยงเปนเชอแหงความทกข แตยงทาลายคณคาทางจรยะดวยความขาดสตรคด ดงเชน ตวละคร ชมส ดวาร ทคดวาตนยอมสละชวตเพอผอน แตกระทาอนเกดจากจตทขนมว สงผลทาใหความคดและการตดสนใจไมเปนไปอยางรอบคอบ มไดแกไขทตนตอของปญหา ผลทเกดขนจงพลาดไปจากเจตนาของเขา สงผลใหเขาเปนทกขเพราะการกระทาของตนเอง สรปไดวา จากเรองจตสรยะ วนทร เลยววารณ เสนอแนวคดวา โทสะทาใหจตใจของมนษยรมรอน ขาดสตย งคด ไมอาจมองเหนตนสายปลายเหตของความทกข เมอถกความทกขบบคนมากเขา ความหวาดระแวงตอภยทยงมาไมถง จงเรงรบแกไขในสงตาง ๆ ทเหนวาควรจะทา เพอปองกนความทกข ความเสอม หรอความพนาศตาง ๆ โดยคาดหวงวาการกระทาดงกลาวจะบรรเทาความทกขนน ๆ ได ทวาผลทไดรบกลบตรงกนขาม เพราะการแกไขปญหาอยางขาดสต ยอมสงผลใหชวตจมดงในความทกขยงกวาเดม นอกจากน โทสะยงสงผลตอคณคาทางจรยะเพราะไฟแหงโทสะทาใหเกดกระทาอยางหนหนพลนแลน ขาดความรอบคอบ ยงผลใหเกดความพลาดพลง การตดสนใจผดพลาดและภาวะบบคนทางใจโดยงาย เรองปยเหลก นาเสนอการบดเบอนขอเทจจรงเพอผลประโยชนสวนตนโดยไมคานงถงคาทางจรยะทพงมระหวางเพอนมนษยรวมโลก เรองเลาถง “ผม” นายหนาของกลมบรษทการคาซงกาลงโนมนาวบรรดาคณะกรรมาธการชดพเศษของสหประชาชาตใหออกเสยงเหนชอบกบโครงการทตนเสนอ คอ โครงการแกปญหานาแขงขวโลกดวย “กระบวนการ Iron Fertilization” หรอกระบวนการปยเหลก ทงนโดยอาศยขอมลและตรรกะทดมเหตผลตามหลกวทยาศาสตร การยกตวอยางทงาย ชดเจน เปนรปธรรม ประกอบกบลลาการเลาทเราใจ ดงดด และนาเชอถอ ยงผลใหคณะกรรมาธการทงหมดเหนชอบกบโครงการดงกลาว แมจะมคาถามแทรกในระหวางโนมนาวบางเลกนอย แต “ผม” กตอบคาถามไดด แถมยงปดทายการชวนเชญดวยคาพดสวยหรทอางถงผลประโยชนของสงคม ทาใหโครงการปยเหลกไดรบเสยงตอบรบจากทประชมอยางทวมทน

323

เมอการเซนสญญาผานไปไดไมนาน ปรากฏวาโครงการดงกลาวกอใหเกดผลกระทบอยางรายแรง นนคอ กระบวนการปยเหลกไดสรางความเสยหายแกระบบนเวศและหวงโซอาหาร ไมเพยงทาใหสภาพนาในทะเลเปนพษ แตยงสงผลใหสตวจานวนมากลมตาย “ผม” จงกลบมาหาทประชมอกครง พรอมโครงการใหม คอ โครงการละอองชวภาพ หรอ Alaskanium Trait 77 เพอบรรเทาความผดพลาดจากโครงการปยเหลก “ผม” ไดชแจงขอเทจจรงเกยวกบโครงการปยเหลก พรอมชประเดนวาการตดสนใจเรองโครงการปยเหลกเปน “ความรบผดชอบของคนทงโลก” ปวยการทจะนาอดตมากลาวซ า พรอมกนนนกชวา โครงการใหมของตนจะสามารถตอบโจทยปญหาทเผชญอยได ดงเนอความวา

ผมขยบไมโครโฟนบนแทนพด “กอนอน ผมไมไดมาทนในฐานะตวแทนให กลมบรษทเหลก ผมมาอยตอหนาคณะกรรมาธการเพอเสนอหนทางใหมทจะแกไข ไมมประโยชนทจะโทษระบบปยเหลกในเมอมนกลายเปนประวตศาสตรไปแลว เรองคนตายเพราะพษอาหารทะเลนน ไมมขอพสจนอยางเปนทางการในเรองน ทกปกมคนตายเพราะพษอาหารทะเลอยแลว และตอใหมนเปนความจรง พดอยางยตธรรม กลมบรษทผลตเหลกทงหลายไมควรเปนพวกเดยวทรบผดชอบมนเปนการตดสนใจ ดวยกนทงโลก อยางไรกตาม ผมอยากใหเรากาวตอไปขางหนา ผมมาพดในวนนเพอเสนอนวตกรรม...”

... “สามปกอนคณเปนตวแทนกลมบรษทผลตเหลก วนนคณเปนนกลอบบของกลม

บรษทการเกษตร...” “วนนผมเปนตวแทนกลมบรษทการเกษตรจรง แตทงหมดนทาเพอมนษยชาต ผมมา

หาพวกทานในฐานะเปนนกวทยาศาสตร ไมใชนกลอบบ เพราะผมเชอวามนเปนประโยชนเพอโลกของเราจรง ๆ ผมเชอมนวาทกทานในหองนตางกอยากสงตอโลกทดขนแกลกหลานเรา ผมหวงวาพวกทานจะใชเสยงของทานชวยโลกทกาลงบาดเจบ...”

(ปยเหลก, 2554, หนา 68-69)

ขอความดงกลาวแสดงใหเหนถงกลวธการบดเบอนความจรงของ “ผม” เพอสรางผลประโยชนใหแกตนเอง การลดทอนเรองจรงใหกลายเปนเรองไรความสลกสาคญ และการ โนมนาวในลกษณะเขาแบบซ าเดมเปนความจงใจของ วนทร เลยววารณ ทตองการเผยใหเหนชนความคดของตวละคร “ผม” ทเตมไปดวยความขดแยงและไมสมเหตสมผล นอกจากถอยคาแลว

324

เจตนาในการโนมนาวยงปรากฏอยอยางชดเจนผานคาบรรยายความคดของตวละครในตอนตนเรอง ความวา

ผมขยบไมโครโฟนบนแทนพด มองคนกลมหนงในหองประชม ทกคนสวมสท มไมโครโฟนตรงหนา กรรมาธการชดพเศษทสหประชาชาตแตงตง! คนกลมนมอานาจในการชเปนชตายการเมองโลก หนาทของผมคอโนมนาวใจคนกลมนใหสาเรจ - ทกคน!

(ปยเหลก, 2554, หนา 64) จากขอความดงกลาว แสดงใหเหนวา “ผม” มเปาหมายอยางชดเจน คอ ตองการมอทธพลเหนอกลมผมอานาจซงนงฟงอย การแสดงตนอยางโจงแจงวากาลงจะโนมนาวคณะกรรมาธการ เปนการกระตนเตอนใหผอานตระหนกวา เรองราวตอไปนเปนถอยคาเสแสรงปนแตงของ “ผม” ทมผลประโยชนเปนมลเหตจงใจอยเบองหลง สงท “ผม” พดเปนการประกอบสรางขอมลดวยตรรกะแบบวทยาศาสตรและกลวธของโฆษณาชวนเชอ เพอเลาในสงทกลมเปาหมายอยากฟง ทงนยอมหมายความวากลมคนทกาลงนงฟงอยกตองการบางสงเพอสนองความตองการของตนเชนกน นเปนเหตผลวาเหตใดเนอความสวนใหญจงเปนคาพดของ “ผม” และในขณะท “ผม” กาลงโนมนาวใจปรากฏสญญาณบางอยาง อาท “ผมสงเกตเหนรอยยมบนหลายใบหนา บางหวเราะ เปนสญญาณทด...” (ปยเหลก, 2554, หนา 64) หรอ “เสยงหวเราะดงทวหองประชม” (ปยเหลก, 2554, หนา 66) เปนตน นาน ๆ จงจะมคาถามจากผฟงสกหนงคาถามสถานการณดงกลาวสอวาบรรยากาศของหองอยในการควบคมของ “ผม” โดยสมบรณ สภาพการณเชนนยอมสอวาผฟงกาลงหลงและอยใตแรงขบของตณหา จงมองไมเหนความลวงท “ผม” สรางขน หากมองในเชงพทธปรชญา เรองนนาประเดนเกณฑทางจรยธรรมทถกสนคลอนโดยกลมผมผลประโยชนรวมกน ดงจะพบวาทง “ผม” และผฟงบรรยายลวนเปนกลมบคคลทมแรงขบของตณหารวมกน กลาวคอ ผพดหรอ “ผม” ตองการใหบรษททตนเปนตวแทนไดรบผลประโยชนจากสนธสญญา สวนคณะกรรมาธการกตองการทางออกสาหรบแกไขปญหาทางสงคมโดยมตาแหนง หนาทการงานและผลประโยชนเปนมลเหตจงใจ เมอคนสองกลมสอดคลองกนดวยตณหา การตดสนใจผดพลาดจงเกดขน ในกรณของคณะกรรมาธการเปนไปเพราะความอยากสรางผลงานใหเปนทประจกษและความรสกหวงแหนในอตตา ดวยเกรงวาหาก พวกตนไมมผลงานตามทไดรบมอบหมาย จะกระทบกระเทอนตอตาแหนงหนาทการงาน ยงผลใหกลมบคคลดงกลาวมองขามความถกผดและไมเหนภาพลวงท “ผม” สรางขน ดวยคดแตจะรกษาอตตาและสนองตณหา จงเกดความเชอและการประพฤตปฏบตทงมงายไรเหตผล เพราะฉะนน การแกไขปญหาในเรองนจงไมม

325

ทสนสด ดวยกลมบคคลดงกลาวแกปญหาตามการโนมนาวของ “ผม” โดยปราศจากวจารณญาณไตรตรอง แตสาหรบกรณของ “ผม” ตณหาเปนแรงจงใจสาคญททาให “ผม” บดเบอนความจรงและพยายามลดทอนประเดนทางศลธรรมใหกลายเปนเรองไมสลกสาคญในการแกไขปญหา เพอใหชองทางในการแสวงหาผลประโยชนเปนไปอยางราบรน ทงนพบวา แทจรงถอยคาของ “ผม” มไดคานงถงคณคาทางจรยธรรมอยางทกลาวอาง หากเปนเพยงการกระทาทตอบสนองตณหา ซงคดเพยงการแสวงหาผลประโยชนสงสดจากการโนมนาวในแตละครง ดงนจะพบวา การสานประโยชนระหวางผมตณหาเปนแรงขบเคลอนทงสองกลม นาไปสปญหาทางสงคมอยางรนแรง ซงไมมทาทวาปญหาดงกลาวจะไดรบการแกไขใหคลคลายไปในทางทดขน ตรงกนขาม กลบเปนการเพมปญหาใหซบซอนยงยากและกอความเสยหายมากขน อนง แมในเรองจะไมแสดงใหเหนวาคณะกรรมาธการและ “ผม” ไดรบผลกรรมเชนไรจากการกระทาของตน แตความพยายามในปนแตงเรองและการเรงรบอนมตโครงการอยางขาดสตไตรตรองไดเผยใหเหนความกระวนกระวาย ความบบคน และความไมปลอดโปรง อนเปนสภาวะทกขทพวงอยกบตณหาของบคคลทงสองฝาย แสดงใหเหนวาการกระทาอนเกดจากอกศลและมอามสเปนเปาหมาย มใชความสข แตเปนทกข เสนแบงทางศลธรรมทแทจรงจงอยภายในจตใจ มใชปจจยภายนอก สรปไดวา จากเรองปยเหลก วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การคานงเฉพาะความตองการสวนตวจนมองขามสาระสาคญของสงอน ๆ เปนแหลงบมเพาะอตตาใหเตบโต ยงผลใหชวตดาเนนไปอยางมดบอด เพราะมวเพงเลงอยกบความตองการของตนเอง จนไมสนใจตอจรยธรรมทตนควรปฏบตตอผอนหรอสงอน สงนนาไปสการละเมดคาทางจรยะซงนาไปสปญหาในระดบสงคม อาท การหาเหตผลเขาขางตนเองเพอใหสามารถทาสงทผด แตมศลธรรมในแงความรสก หรอการใชความสอดคลองทางผลประโยชนเปนชองในการกระทาสงผดรวมกน ระหวางมนษย เปนตน หากมนษยยงคงมความคดและการกระทาเชนนสบไป คณคาจรยะจะถกลดทอนความสลกสาคญลง จนกลายเปนเพยงขออางทมนษยใชสรางความชอบธรรมใหแกการกระทาของตน เรองนทานวานร นาเสนอความหยงทระนงและความยดมนถอมนในอตตาของมนษย ซงนาไปสมานะทฏฐ การยดตนเปนใหญ ความขดแยง การแกงแยงชงดชงเดน โดยไมคานงถงจรยธรรมทพงปฏบตระหวางกน เรองเลาถง “ตาแก” ซงใชนทานของตนแลกเศษเงนและอาหารประทงชวต ทกวนเมออาทตยลบเหลยมเขา เหลาเดกนอยจะนงลอมวงฟงนทานของตาแก เดกนอยชอบนทานทแกเลา จงแวะไปฟงนทานของแกทกคน จนกระทงวนหนงเดกนอยพบลงตวหนงคลานออกมาจากปา เหลาเดกนอยพากนสงสารลงตวนน แตตาแกบอกไมใหสงสารลง วาพลางแกกเลา

326

นทานเพอชแจงใหเดกนอยฟง เรองเลาถงลงเผาชมตวหนงซงคดทรยศมนษย ดวยการสงหอกสายฟาจานวนมากไปทารายมนษยสองฝาย เพอใหแตละฝายเขาใจผดและสงหอกทารายกนเอง จนมนษยเสยชวตไปจานวนมาก จากนนกองทพลงกยดโลกและเลยนแบบการกระทาของมนษยแทบทกอยาง เลนอยางทมนษยเลน จบคนไปขงในสวนสตว ตดเครองมอถายทอดสดมนษย และทาสงครามเพอแยงชงความเปนใหญเยยงมนษย ดงตวอยางเนอความในนทานความวา

“เมอยดโลกไดแลวไมนาน พวกลงกเลนอยางทมนษยเลน โดยจบคนไปขงในกรงสวนสตว มนษยบางคนนารกมาก พวกลงชอบดมาก จนตดเครองมอถายทอดดภาพคนทงวนทงคน”

“ดไปทาไม?” เดกอกคนหนงถาม “ขาไมร คงเพราะอยากแกแคนมนษยกระมง ลงตวนนแคนทพอแมของมนถกคนเลน

จนตาย มนไมเพยงฉลาดกวาลงทกตวในโลก แตยงฉลาดกวาคนเสยอก สงทพวกคนทากบพอแมของมนทาใหมนเกดมาตางจากลงอน ๆ มนรจกโกรธแคน มนฉลาดและมความร”

“พวกลงแพรพนธอยางรวดเรว ไมนานกมจานวนมากกวาคน ไมนานตอมาพวกลงวางกทะเลาะกนเอง บางเผาอยากเปนใหญ กยกพวกตกน ไมนานกเกดสงครามครงใหญระหวางพวกลงดวยกน พวกมนสงหอกสายฟาขนไปฆาฝายอน ทองฟากลายเปนสแดงมดลง ฝนตกลงมาเปนสดา ทงลงทงคนตายเปนเบอ แผนดนสวนใหญกลายเปนพษ อยไมได พวกคนทเหลอกไปอาศยอยในถาตงแตนนเปนตนมา”

(นทานวานร, 2554, หนา 74-75) เมอพจารณาขอความขางตน จะพบวาเนอความของนทานดงกลาวปรากฏนาเสยงของผเลาเรอง (ตาแก) ทคอยโนมนาวและชนาใหผฟง (เดกนอย) รสกนกคดไปตามมมมองของตนโดยพยายามชใหเหนวา “กลมคน” อยในฐานะผถกกระทาหรอผบรสทธ ซงไดรบความสญเสยในเหตการณดงกลาว สวน “พวกลง” อยในฐานะผกระทาทชวราย ผชวงชงอานาจไปจาก “กลมคน” เจาของอานาจเดม ความจงใจเลาเรองใหตวละครทงสองฝายอยในฐานะคตรงขามทมความแตกตางกนในหลายดาน อาท บทบาท (ลงเปนผกระทา คนเปนผถกกระทา) ทอยอาศย (ลงอยในรหรอปา คนอยในถา) สอถงเจตนารมณเพอแบงแยกและสรางแตกตางระหวางตวละครทงสองฝาย นทานในทนจงเปนแบบการจาลองเหตการณทตดตอ แตงเตม เสรมความ และถกใหความหมายเพอเรยกรองใหผฟงคลอยตามในสงทผเลาเรองใหคณคา

327

อยางไรกตาม หากพจารณาบรบทแวดลอมของ “ตาแก” และ “เดกนอย” ในเรอง จะพบวานทานทดเหมอนเปนเรองสมมตเพอความสรางความบนเทงใจนน กลบมเคารางแหง “ความจรง” ซอนทบอยใน “ความลวง” ของนทานดงกลาว ไดแก มนษยทงในนทานและมนษยในโลกความเปนจรง (ของเรอง) ลวนอาศยอยในถา รวมทงความสอดคลองกนระหวางนทานและความจรงทวา โลกเตมไปดวยผนดนทแหงแลงและสภาพอากาศทเปนพษ เสนแบงอนเลอนรางระหวางความจรงและความลวงดงกลาว ทาใหผอานพยายามเชอมโยงชดเหตการณในนทานกบโลกจรงของผเลาเรอง จนอาจพจารณาไดวาเรองเลากบเรองจรงคอเรองเดยวกน เพยงแตถกเพมนาเสยงและใหความหมายโดยผเลาเรองเพอผลประโยชนบางอยาง ทงนจะทาใหเขาใจเหตผลวาทาไม “ตาแก” ถงเลอกเลาเรองโดยเนนใหผฟงเกดความเหนอกเหนใจในชะตากรรมของ “คน” และจงใจแสดงทศนะเชงวพากษวจารณการกระทาของ “ลง” วาเปนแกแคนทเกดจากโทสะและมานะทฏฐ นนเปนเพราะวา “ตาแก” เปน “คน” ซงไดรบผลกระทบจากเหตการณดงกลาว การระหกระเหเรรอนเปนวณพกเลานทานแลกเศษเงนและอาหารสอดคลองกบการเปนคนไรบานเนองจากผลกระทบจากสงคราม สวนการเลานทานของ “ตาแก” เพอให “เดกนอย” คลอยตามนน กเขารปเขารอยกบการเสรมย าความมนคงแหงอตตาผานเรองเลา ทงนเพราะธรรมชาตของมนษยยอมรกตวเอง การเลาเรองให “คน” เปนฝายไดประโยชนและการสรางความรสกเปนพวกเดยวกนผานนทานสอถงการยดตนเปนศนยและความรกตนเองของผเลาเรอง อนง หากพจารณาเนอหาของนทานวานรอยางละเอยด พบวานยายเรองนสอถง ความหวนกลวตวเองของ “คน” คอ “ตาแก” ผเลาเรองซงเปนตวแทน “คน” ในสงคมทยดมนถอมนในอวชชาของตณหาของตน บคลกลกษณะทกรานโลกและความรสง ในแงหนงบงบอกถงประสบการณโชกโชนของตวละคร แตในอกแงหนงบงบอกวาเขาเปนนาเตมแกว เนองจากความรทมากลน สงผลใหเขาคอนขางถอตว (มานะ) และยดมนถอมนความเหนตนเองเปนใหญ (ทฏฐ) ดวงตาทมดบอด คอ ลกษณะการมองเหนทบกพรองหรอมองเหนไดเพยงบางสวนสอถง อวชชา หรอ โมหะ อนเปนผลพวงจากความถอมนในอตตาและความเหนเกนขอบเขต กลายเปน เครองปดบงขดขวางไมใหเขาถงความจรง เหตน “ตาแก” จงเลานทานไปตามความเหน ความเขาใจ ของตน โดยไมมองสงทงหลายตามอยางทควรจะเปนนทานของ “ตาแก” จงมใชเพยงเรองเลา แตเปนเรองเลาทถกจดสรร ตดทอน แตงเตมและใหความหมาย เพอสนองความปรารถนาสวนตน(ตณหา) เนอหาของนทานสะทอนความหวนใจทมตอ “ลง” สตวทพฒนาตนเองจนมสตปญญาเทยบเทา “คน” “ลง” เลยนแบบความคดและพฤตกรรมของ “คน” ทกอยาง อาท ความรสกโลภ โกรธ หลง อยากเปนใหญ และการทาสงคราม ดเหมอนวาสงท “ลง” ถอดแบบมาจาก “คน” มแตพฤตกรรมดานราย “ลง” จงเปนภาพสะทอน “ความบกพรอง” ของ “คน” การท “ลง” ประสบ

328

ชะตากรรมซ าเลาเชนเดยวกบ “คน” ทงยงเปนสาเหตททาใหสภาพแวดลอมของโลกเปนพษ จน “คน” และ “ลง” ตองอพยพไปอยในถาและปา ตอกย าวาพฤตกรรมดานรายของ“คน” เปน บอเกดแหงความทกขยากของ “คน” ดวยกนเอง การตอตานลงของ “ตาแก” จงบงบอกถงความ ไมไวเนอเชอใจของ “คน” ทมตอตนเอง ดวยหวนกลววาพฤตกรรมดานรายนจะนาตนเอง ไปสหายนะ สรปไดวา จากเรองนทานวานร วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความหยงทะนงหลงใหลในอตตา ทาใหมนษยหว นกลวการสญเสยอตตาอยเสมอ ความหวนกลวดงกลาวไมเพยงเกดขนเมอมนษยเผชญหนากบสงอนซงมทาทวาจะมปญญาใกลเคยงหรอสงสงกวา หากยงเกดขนเมอมนษยเผชญหนากบมนษยดวยกน ความไมไววางใจทมนษยมตอตนเอง นาไปสการแปะปายความผดใหแกผอนหรอกดกนบคคลทเหนตาง นาไปสการแกงแขงขนชงความเปนใหญ เพอใหอตตาทมอยไดเสพเสวยอานาจอยราไป ยงอตตานนโตขน มนษยยงเหนแกตวมากขน ยงบอนทาลายคณคาทางจรยธรรม ตราบเทาทมนษยมองไมเหนวาปญหาหรอความทกขทเผชญอยทมาจากอตตาของตนเอง ชวตยงถลาไปในทางเสอม อตตาทเตบโตขนจะยงแพรกระจายความทกขไปยงทกสงทมนษยเขาไปเกยวของ ไมเวนแมกระทงตวมนษยเอง เรองปรมาณ,ไวนแดง, หมา เรองราวเกยวกบกลเกมการแกเผดระหวางมนษย เพอมอบบทลงโทษอนเจบแสบใหแกผมอานาจซงไรจรยธรรม เรองนแสดงใหเหนวา คนเราทาสงใดไว ยอมไดรบสงนนตอบแทน ผทไรจรยธรรม กระทาในสงทไรจรยธรรม ยอมไดรบการสนองตอบดจเดยวกน เรองเลาถงตวละครชอ “สามารถ” ขาราชการระดบ 5 แหงกระทรวง วทยาศาสตรซงถกรฐมนตรรกชนะเรยกตวใหไปทดสอบอายไวนโดยใชกระบวนการปรมาณ อธบดสมสวสด สงวนสวสด เปนผมาเชญเขาไปดวยตวเอง เมอไปถงทบานรฐมนตรรกชนะ “สามารถ” อธบายหลกการในตรวจสอบไวน พรอมทงทดลองตรวจสอบไวนบางขวดใหรฐมนตรดเปนตวอยาง เมอรฐมนตรเชอและวางใจตอวธการดงกลาว ทานจงเขาไปหยบไวนแดงขวดหนงจากคลงไวน พรอมอธบายวาไวนดงกลาวเปนของขวญจากสมาชกฝายคานคนหนงมอบใหทานดวยเหตผลทางการเมอง ทงนรฐมนตรตองการทราบแนชดวาสมาชกฝายคานผนนเปนมตรหรอศตร ทวาเมอ “สามารถ” ทดสอบไวนแดงเครองมอกเกดลดวงจร “สามารถ” จงขอนาไวนดงกลาวกลบไปตรวจสอบ ระหวางเดนทางกลบอธบดสมสวสดถาม “สามารถ” ถงปญหาทเกดในการตรวจสอบไวน “สามารถ” อธบายวาแทจรงไวนดงกลาวมอายไมตรงกบฉลาก แตเพอผลประโยชนของทกฝายเขาจงโกหกทานรฐมนตรวาไวนมอายถกตอง อธบดสมสวสดเหนชอบดวยกบวธดงกลาวเพราะหากทาเชนนนตวเขาเองกจะไดเลอนขน เรองจบลงดวยการเฉลยใหทราบวา “สามารถ” ไดสบเปลยนไวนในขวดของรฐมนตรกบไวนขวดละสองรอยบาททเขาซอมา เพอระบายความคบแคนใจทมตอตวรฐมนตรรกชนะ

329

ดงเนอความทบรรยายถงเหตการณท “สามารถ” ดมไวนแดงของรฐมนตรกบสนขของตน ความวา

“คณยงเปนโสด ฉลองกบใครเลา?” ผมชไปทหมา เขาโคลงศรษะหวเราะแลวจากไป ผมเทไวนแดงใสแกว และเทใสชามยกไปใหหมา มนเลยไวนเหมอนหวนามา

หลายวน “เองกดดจรตชอบไวนดวยโวย!...” ผมกดปมคอมพวเตอร ดรายงานคาคารบอนของไวนเกาขวดนน ตวเลขหนาจอคอ

1978 เนอไวนของรฐมนตรขวดนนมอายถกตอง เพยงแตมนมไดอยในขวดทมนขวดอย... “...แลวเสอกชอบกนของแพงอก...” ผมรนไวนตดฉลากราคาสองรอยบาทลงในถาดของหมาจนเกลยง มนเลย Romanee

Conti บนถาดจนแหง “กนไวนของทานรฐมนตรแลวรดซบปากเรองนดวย” มนเหาเบา ๆ คลายรบปาก แลวกไปนอนทมมหองตามเดม (ปรมาณ,ไวนแดง, หมา, 2554, หนา 85-86)

จากเนอความดงกลาว การใหรนไวนใหสนขของสามารถสอนยเสยดสอยางรนแรง โดยนย “หมาหลงอานตวใหญ” หมายถง นกการเมองทมตาแหนงใหญโต ซงเปนเปาหมายของการเสยดสในครงน ดงพบวาพฤตกรรมของสนขในเรองจะถกเทยบเคยงกบพฤตกรรมอนฉอโกงและบกพรองของนกการเมองใหญหรอกคอ รฐมนตรรกชนะ อาท การทาหนาทพอเปนพธ ดงขอความวา “มนลกขนเหาเบา ๆ พอเปนพธแลวลงไปนอนตอ” (ปรมาณ,ไวนแดง, หมา, 2554, หนา 78) ลกษณะดงกลาวพองกบการทางานแบบเชาชามเยนชามพอใหมผลงานของรฐมนตรรกชนะ นกการเมองในเรอง ทงนเมอเทยบเคยงสนขเปนนกการเมอง เจาของสนขกคอประชาชน การทเจาของบานไววางใหสนขเฝาบานกเพราะเชอในความซอสตยของมน เชนเดยวกบทประชาชนไววางใหนกการเมองบรหารบานเมองของตน ดวยหวงวานกการเมองทตนเลอกจะปฏบตหนาทอยางซอสตยเพอพฒนาบานเมองใหเจรญขน อยางไรกตาม ลกษณะนสยของสนขในทนกลบเกยจครานไมซอสตยในหนาท และใชเวลาสวนใหญไปกบการกนและนอน สอดคลองพฤตกรรมของรฐมนตรรกชนะทฉอโกง เพกเฉยตอกจทพงกระทา ทางานหวงผลและเหนความสขสวนตนสาคญ

330

กวาสวนรวม ดงคาบรรยายความคดคานงของ “สามารถ” ตอทานรฐมนตรรกชนะในตอนหนง ความวา

“คณสามารถ ผมมเรองรบกวนคณ จาทานรกชนะไดไหม?” “รฐมนตรกระทรวงวทยาศาสตร?” “นนแหละ แตตอนนทานเปนรฐมนตรวาการกระทรวงคมนาคม” แนนอน ผมจาเขาได เขาเคยเปนรฐมนตรกระทรวงวทยาศาสตรทผมทางานเปน

ขาราชการระดบ 5 อย ผมจาเขาไดดเพราะเขาเปนผสงตดงบการวจยวทยาศาสตร และโกง คาจดซอเครองมอวทยาศาสตร ซออปกรณคณภาพตาทสดมาใหเราใช เขาเคยตงคาถามวา เราศกษาวทยาศาสตรไปทาไม ตลอดสองปในตาแหนงนน เขาผลกดนเพยงเรองเดยวคอพยายามใหเดกไทยชงเหรยญทองวชาการทงหลาย แตตดงบวจยหรอทดลองทกชนด

(ปรมาณ,ไวนแดง, หมา, 2554, หนา 78) จากคาบรรยายความคดคานงขางตน แสดงใหเหนนสยทเหนแกตวและพฤตกรรม อนบกพรองของรฐมนตรรกชนะ เทยบเคยงไดกบความเกยจครานในการทางานของสนขใหญ นอกจากการเปรยบเทยบพฤตกรรมของนกการเมองกบสนขแลว วนทร เลยววารณ ยงย วลอพฤตกรรมอนเลวรายของนกการเมองดวยการใหสามารถทาพฤตกรรมดงกลาวนนกบสนขของตน อาท การเพกเฉยตอกจการสาคญแตใหความสาคญกบเรองไรสาระทเกยวพนกบผลประโยชนของตน ดงเหตการณในตอนหนงทอธบดสมสวสดเรงเราใหสามารถไปตรวจสอบไวนใหกบรฐมนตรรกชนะ โดยเพกเฉยตองานวจยพนธทมความสาคญตอชาวนา ความวา

“เยยมไปเลย คณสามารถ คณมากบผมเดยวน เราไปหาทานทบานกน เอาเครองมอของคณไปดวย”

“แตผมยงมงานวจยทคางอย สาคญมาก เรองขาวพนธพเศษทปองกนศตรพชได ทกชนดสาหรบชาวนายากจน...”

“ไมสาคญหรอก ทงไวกอน” “แตคนจน...” “อาย! บอกวาทงไวกอน เรองของทานสาคญกวา” “ตกลง แตขอใหผมใหอาหารหมากอน” (ปรมาณ,ไวนแดง, หมา, 2554, หนา 79)

331

จากเหตการณดงกลาว แสดงการย วลอตอการกระทาอธบดสมสวสดทพยายามเรงรดสามารถใหไปชวยรฐมนตรรกชนะทาในสงไรสาระ ดวยหวงประจบประแจงอยากไดผลประโยชนจากเหตการณในครงน พฤตกรรมของสามารถทยอมรบขอตกลง แตขอใหอาหารสนขของตนกอน คอ การเสยดสและตอตานพฤตกรรมดงกลาวโดยนย ทวาอธบดสมสวสดกลบไมแสดงอาการตระหนกหรอประหลาดใจตอพฤตกรรมย วลอของสามารถ ปฏกรยาดงกลาวเปนจดหนงของการสรางความขบขนของเรอง ทงนเพราะการเพกเฉยไมรคดของตวละครจะทาใหผอานไมรสกสงสารหรอเหนใจอธบดสมสวสด ตรงกนขามกลบใหความรสกวาเขาสมควรไดรบการตอบโตเชนนน ในทานองเดยวกน การสบเปลยนไวนและรนไวนใหสนขรบประทานของสามารถกทาไปดวยตรรกะเดยวกน “ไวนแดง” อาจตความเปนสญลกษณของความฟงเฟอ โกหร และฟมเฟอย การดมไวนเปนสญลกษณของชนชนสงและความมระดบ การมอบไวนใหแกกนทางสงคมจงถอเปนการสรางไมตรจต สอถงการใหเกยรตและยกยอง ทวาในเรองนการใหไวนในทางการเมองเปนการ “หย งเชง” ฝายตรงขาม แฝงนยยะของการใชระบบอปถมภตลอดจนการหกหลงเพอผลประโยชน ความหมายสดทายนเองททาใหรฐมนตรรกชนะไมมนใจในอายของไวนของตน จงเปนเหตใหสามารถตองใชเครองทางวทยาศาสตรในการตรวจสอบ การทเครองมอทางวทยาศาสตรถกนาไปใชในเรองไรประโยชน ไมสมกบความวรยะอตสาหะของผสราง สะทอนถงความสญเปลาของอานาจแหงความรทถกมนษยนาไปใชในเรองไรแกนสาร การสบเปลยนไวนของรฐมนตรกบไวนราคาสองรอยบาท แสดงนยยะของการเสยดสและเปนการกระเทาะความหมายทมนษยพอกพนใหกบไวน ไวนทงหมดรฐมนตรไมไดเสยภาษ สอวาภาพลกษณทโกหรสวยงามทนกการเมองเสกสรางจากการทจรตโดยอาศยตาแหนงหนาท อานาจและอทธพลทตนมอย เพอประโยชนสวนตนและพวกพอง เพราะฉะนน การทสามารถใสไวนราคาถกลงไปในขวดไวนราคาแพงแลวมอบใหรฐมนตร โดยททงรฐมนตรรกชนะและอธบดสมสวสดไมระแคะระคายในอบายของเขา เหตเพราะบคคลทงสองมวหมกมนอยกบการเสพเสวย ถกอวชชาเขาครอบงา จงไดแตเชอมนในวทยาศาสตรอยางมว ๆ ขาดปญญาไตรตรองความจรง ทาใหงายแกการตกเปนเหยอ ลกษณะเชนนจงสรางความขบขนและความสาแกใจใหแกผอาน นอกจากน การรนไวนใหสนขรบประทาน พรอมกบกลาววา ‚...แลวเสอกชอบกนของแพงอก...‛ จงเปนทงการเยยหยน ประชดประชน และมอบบทลงโทษซ าสองใหแกรฐมนตรรกชนะ ทาใหผอานรสกขบขนในความโงเขลาปญญาของรฐมนตรรกชนะทสดทายตองเสยรใหแกสามารถ ทงยงตองเสยไวนราคาแพงให สนขใหญหลงอานรบประทานไปเสยอก

332

สรปไดวา จากเรองปรมาณ,ไวนแดง, หมาดงกลาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การยดมนถอมนในอตตาทาใหมนษยขาดปญญาในการพจารณาไตรตรองสงตาง ๆ ทงยงตกเปนทาสของกเลส เชน ตณหา หรอ ความอยากได อยากม อยากเปน ความโลภในลาภสกการะ ความหลงในลาภยศ เปนตน ลกษณะดงกลาวทาใหมนษยมองไมเหนความเปนจรง มความประมาทคอยถวงรงใหยอหยอนหรออยเฉย ชวตลมหลงจมอยในอามสหรอสงเสพเสวย เพราะตณหาพาใหเกยจคราน หวงกงวล เถลไถลไปนอกระเบยบทางจรยธรรม จนทาแตสงไรสาระทไมเปนแกนสาร ทงยงชอบใหความหมายแกทกสงตามความอยากจนเปนนสย การมชวตเชนน นอกจากจะอยอยางเปนทกขเพราะคอยหวาดระแวง หวนเกรงวาผอนจะทารายหรอแสวงหาผลประโยชนจากตนแลว ยงตองขน ๆ ลง ๆ ตามความปรวนแปรของสงเสพเสวยทตนยดถอ จนมความเดอดเนอรอนใจไมหยดหยอน เพราะฉะนนการใชชวตตามความพอใจของอตตาจงเปนเหตแหงทกขของมนษย เรองเซกสฟวชน นาเสนอความพยายามของมนษยในการเปลยนแปลงแกไขโลกดวยวธการทางวทยาศาสตรทเพยนสดโตง อนนาไปสการประเมนคาทางจรยธรรมอยางผด ๆ เรองราวเลาโดย “ผม” เพอนของ “ดอน ดนา” นกวทยาศาสตรสายพนธวศวกรรมคนหนงซงมทศนะวาปญหาทงหลายของโลกเกดจากการเพศมนษย “ผม” ถกเชญมายงฝายตอตานการกอการรายเพอสอบสวน จงเลาใหฝายสอบสวนทราบถงโครงการเซกส ฟวชน กลาวคอ โครงการของ ดอน ดนา ทเรมมาจากการความคดทวาความรนแรงของโลกเกดจากการแบงแยกเพศเปนชายและหญง โดยชใหเหนวาทสตวตวผรวมทงมนษยเพศชายมแรงขบดนในการตอสแขงขนกนกเพราะความตองการทางเพศทมตอเพศหญง ดงคาอธบายเหตผลของ ดอน ดนา ในตอนหนงเกยวกบ ความตองการทางเพศของมนษย ความวา

เขายกไหล “ทาไมผชายคนหนงจงตองเรยนหนงสอ สอบเขามหาวทยาลยหางาน ทด ๆ ทา หาเงนหาทอง พยายามประสบความสาเรจในชวตโดยเรว ทาไมตองหารถหาบาน ทงหมดนกเพอหาค ยงประสบความสาเรจสงเทาไร กมโอกาสเลอกคทดขนเทานน มองอกมมหนง ผหญงกเลอกผชายเหมอนกน แลวเลอกยงไง? กโดยการดงดดเพศชายเขามาหา โดยการใชเสนหทางเพศ นาหอม เสอผา ชดชนในเซกซ ไปจนถงแชมพรกษาเสนผมให นมสลวย ยากาจดกลนกาจดขน กลวนเพอดงดดชาย หรอวาไมใช? จะเหนวาทกอยางทกระบบในโลกมตนเหตจากความตองการทางเพศทงสน‛

(เซกสฟวชน, 2554, หนา 92-93)

333

เพอแกไขความรนแรงของมนษยและขจดความตองการทางเพศททาใหมนษยตกเปนทาสขางตน ดอน ดนา เสนอวธแกไขปญหาโดยการ “ฟวส” (Fuse) หรอหลอมรวมสองเพศเขาดวยกน โดยใชไวรสสงยนตวหนงเขาไปในรางกายมนษย เพอใหมนเจาะเขาสระบบเพศเรมกระบวนการกลายพนธแบบฉบพลน หลอมรวมใหมนษยกลายเปน “เพศกลาง” ซงดงสวนทดทสดของแตละเพศมาไวดวยกน เขาเชอวาการแกไขปญหาดวยวธนจะทาใหโลก “สะอาด” ดงขอความท ดอน ดนา พดในตอนหนงวา

“ลองจนตนาการโลกทไมมเพศด มนจะเปนโลกทสะอาดเพยงไร คณเคยบอกผมวาคณเกลยดโฆษณาแชมพ ยาดบกลนรกแร เครองสาอาง ทเปนรปหญงสาวเดนไปแลว หนมเดนตามตอย ๆ เหมอนหมาเดนตามเจาของ หลงจากนคณกไมตองทนดโฆษณาพวกนอก เพราะตอไปนจะไมมผชายเดนตามผหญงเหมอนตวบากามอะไรสกตว ไมมภาพนาเบอพวกนอก ไมมโฆษณาสนคาตาง ๆ ทขายเซกสตงแตแชมพ ยาดบกลนรกแร ไมมเครองสาอาง ไมมนาหอมกลนชวนหลงใหลทงหลาย เพราะไมมอะไรใหหลงใหลอก คณเคยบนเรองพระมวสกา ตอไปนจะไมมเรองนอกแลว ตอไปนไมมคดพระมวสกา ชายมวหญง ชายมวชาย หญงมวหญง ไมมอกแลว ไมมหนงสอโป หนงสอลามก ภาพเวบแคม เวบเซกส ไมมหนงสอแฟชนเพราะไมมใครตองแตงตวเพอลอใครอก ไมมการลอลวงหญงหรอเดกไปขายตว ไมมบารอะโกโก ไมมถงยางอนามย ไมมยาคมกาเนด ไมมเรองเซกส โลกเปลยนไปทนท นเปนการปฏวตโลกทสาคญกวาปฏวตอตสาหกรรม ยคอวกาศหรอยคคอมพวเตอรลานเทา!”

(เซกสฟวชน, 2554, หนา 93)

จากคากลาวขางตน อาจพจารณาไดวา ดอน ดนา มความยดมนถอมนในความคดเหนของตนเอง สงเกตไดจากความมงมนในการเปลยนแปลงโลกอยางรนแรง จนถงขนคดโครงการและวธการไวเสรจสรรพ ทงนจะพบวาวธคดเขาเปนไปตามกระบวนทางวทยาศาสตร ซงสมเหตสมผลกบอาชพนกวทยาศาสตรของเขา อยางไรกตาม หากวเคราะหลงไปพบวา “สจธรรม” ทดอน ดนา อางวา “เหนแจงโดยกะทนหน” นน แทจรงเกดจากความหมกมนครนคดทเกยวกบปจจยแวดลอมในชวตของเขา กลาวคอ ดอน ดนา รสกผดหวงตอชวตแตงงานของเขา ดงทเขากลาววา “ผมเคยมค ชวงแรกกมความสขอยางทคณวานนแหละ แตเมอแตงงานแลว ชวตกเหมอนถกพนธนาการดวย โซเสนใหญ เหมอนเปนทาส โซเสนนกคอ เซกสนเอง มนเปนตนธารของความทกขทงมวลในโลก

334

ในทสดผมกเขาใจ เมอปลดแอกจากชวตคได...” (เซกสฟวชน, 2554, หนา 93) ความลมเหลวในชวตดงกลาว เมอผสานกบพนธวศวกรรมศาสตร ศาสตรทเขาถนดและหมกมนจนไดรบการยกยองเปน “หวกะท” ทาให ดอน ดนา สรปวา “เพศทาใหเกดปญหา” และเลอกใชวธการดานพนธวศวกรรมในการเปลยนแปลงโลก หากพจารณาในแงพทธปรชญาความคดในการเปลยนแปลงโลกของ ดอน ดนา จดเปนอปาทานอยางหนงทเรยกวา “ทฏฐปาทาน” คอ ความยดมนในทฤษฎหรอทฏฐอยางใดอยางหนงทเขากบความตองการของตน อปาทานชนดนเกดจากความอยากเชนเดยวกบอปาทานชนดอน ความอยากของ ดอน ดนา ในเรองนคอ “ความสข” เนองจากเขาไรความสขในชวตค คดวาชวตนนเปนทขดใจ อยากทาลายความทกขนนเสย ดวยความนกวทยาศาสตร จงอยากแกไขปญหาทตนตอ จงหาแสวงขอมลและสรปวาเพศคอปญหาทตองไดรบการแกไข ความอยากนเกยวพนกนอวชชา คอ ความหลง ความไมรถงความเปนจรง ทาใหเขาคดและเขาใจเอาเองตามอานาจของกเลส (คอ ตณหา และอปาทาน) ทงนเพราะหากเขาถอยออกมาพจารณาถงตนตอของปญหาอยางถองแท จะพบวาปญหาทแทจรง คอ อตตาของมนษย และเพราะอตตานเองททาใหมนษยเกดกเลสในลกษณะตาง ๆ เชน เกดตณหา คอ ความอยากได อยากม อยากเปน อยากครอบครองในสงตาง ๆ เกดมานะ คอ ความถอตว ทะนงตน ใฝหาอานาจมาเชดชตนเอง เกดทฏฐ คอ ยดมนถอมนในความคดความเหนตนเปนใหญ เปนตน สาหรบ ดอน ดนา อตตาทาใหเขาเกดความ “อยาก” เปลยนแปลงโลกใหกลายเปนโลกไรเพศ ดวยเชอวาหากทาเชนน “โลกเราจะสะอาดขน” อนง คาวา “โลกของเรา” สะทอนวาเขากาลงบญญตโลกหรอใหความหมายแกสง ตาง ๆ วาเปนโลกขน แททจรง “โลกของเรา” กคอ “โลกของฉน” หรอ “โลกของ ดอน ดนา” แตทใชคาวา “เรา” เพราะมนใหความรสกเปนสวนรวมและดไมเหนแกตว (หรออตตา) ของตนจนเกนไป ซงขดแยงกบการกระทาของเขา เพราะจะพบความคดเปลยนแปลงโลกในครงนเกดจากตวของเขาเพยงคนเดยว โดยไมฟงความเหนหรอคาทดทานจากผอน เหตท ดอน ดนา รสกทนไมไดทโลกไมเปนไปอยางใจ กลวนเปนเพราะการยดถอวาเปน “ของฉน” ทงสน ดงนน หากพจารณาตามความจรง แมโลกจะเปลยนไปเปนโลกไรเพศอยางทเขาปรารถนา แตความทกขของมนษยกยงอย หากผคนยงถออตตา กไมแนวาโลกใบใหมจะไมมปญหา ทวาปญหานนอาจในรปแบบอนทเขาอาจคาดไมถง อยางไรกตาม ความปรารถนาในการเปลยนแปลงโลกใหเปนโลกไรเพศของ ดอน ดนา ดงกลาวอาจตความในเชงสญลกษณไดอกทางหนง หากตดกระบวนการวทยาศาสตรโลกและอตตาของ ดอน ดนา ออกไป หลกการในการรวมเพศชายและเพศหญงเขาดวยกน สามารถพจารณาเปนการปฏเสธความเอยงสดโตงทงสองขาง คอ กามสขลลกานโยค (การหมกมนอยดวยกาม)

335

และ อตตกลมถานโยค (การประกอบความลาบากเดอดรอนแกตนเอง) ทงนเพราะ เพศชาย (หยาง) เปนตวแทนของพลงงานขวบวก เชน ความแขงแกรง ความกระตอรอรน ความกาวราวรนแรง ทะเยอทะยาน ความใฝอานาจ อยากเอาชนะ เปนตน วธการของเพศชายคอใชความแขงแกรงทมสนองความปรารถนาในรปแบบตาง ๆ ถอเปนวธคลอยตามความอยาก (ตณหา) จงจดเปนพวกหมกมนในกามคณ หรอ กามสขลลกานโยค สาหรบเพศหญง (หญง) เปนตวแทนของพลงงานขวลบ เชน ความออนโยนแปรปรวน ความออนลา เศราโศก ความตาย ความหนาวเยน ฯลฯ วธการเพศหญงการอยในระเบยบ ควบคมกาย วาจา ความประพฤตของตนใหอยในกรอบจารตประเพณเพอใหเปนทชนชมของเพศชาย หรอวธการจดการปญหาดวยการยอมจานนตอความเจบปวดเพอใหไดในสงทปรารถนา จดเปนพวกประกอบความลาบากใหแกตนเอง คอ อตตกลมถานโยค จะพบวาความประพฤตทแตกตางระหวางสองเพศเปนความสดโตงทมจดมงหมายเดยวกนนนคอ “ความสข” เพศชายตองการเอาชนะเพศหญง (หรอสออน ๆ) เพราะปรารถนาความสข เพศหญงกอยากแพพายหรอออนนอมดวยเหตผลเดยวกน พระพทธเจาชวาการของแวะทสดทงสองประการดงกลาวเปนความทกข ทงนเพราะการกระทาของสองฝายเปนไปโดยขนอยกบผอนหรอสงอน หากบคคลคนนนหรอสง ๆ นนไมเปนตามทปรารถนา ความผดหวงความทกขยอมเกดขน เนองจากไมมผใดจะควบคมปจจยรอบตวใหเปนไปดงใจไดตลอด เพอหลกเลยงความทกขทจะเกดขน พระพทธเจาทรงแนะนาใหมนษยดาเนนทางสายกลาง คอ การดาเนนชวตอยางพอเหมาะพอดใหถงซงความดบทกข ลกษณะของทางสายกลางจงเปนการรกษาสมดลระหวางขวบวกขวลบ ตรงกบการแกไขปญหาในเรองท ดอน ดนา เสนอ คอ การควบรวมเพศชายเพศหญงใหเปน “เพศกลาง” เปาหมาย คอ การดงสวนดทสดของทงสองเพศมาไวดวยกน โดยปรยายหมายถง การรกษาสมดลของชวตใหไมเอยงขางทงทางวตถและจตใจ ยอมรบและกลาเผชญหนากบความจรง ใชปญญาและเหตผลเปนเครองมอไตรตรองความเปนไปของชวต เลอกปฏบตดวยความรเทาทน ไมปลอยปละละเลยหรอไมฝนธรรมชาต พอสมแกเหตปจจย ดงนน หาก ดอน ดนา มองแนวคดดงกลาวในเชงสญลกษณ ละอตตาและทฏฐของตนลงกจะพบทางแกไขปญหาทแทจรง คอ การรเทาทนและควบคมจตใจ ดวยวถทางสายกลาง มใชการทมเทเปลยนแปลงโลกเพอสนองความอยากตนเอง สรปไดวา จากเรองเซกสฟวชน วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความทกขของมนษยเกดจากการทาตามอตตาของตนเอง ทงนเพราะอตตาทาใหมนษยตกเปนทาสของกเลส ถกครอบงาดวยความคดทเอนเอยงถอมนไปตามความปรารถนาสวนตน ไมรไมเหนสงตาง ๆ ความจรง จนเกดความคดสดโตงอนเปนการทาลายคาจรยธรรมสองขาง ขางหนงเปนการแสวงหา วงตามหาสขจากการเสพเสวย ขางหนงเปนการหลกหน ชวตไปอยอยางทรมานตน ทงสองฝายตาง

336

มงมนความสขในแบบของตน ละเลยการยอมรบความจรง ชวตจงเปนทกขเพราะความถอมน ดงนน การจะขจดทกขของมนษยตองเรมแกไขจากภายใน คอ ตองทาจตใหเปนกลาง ปราศจากอคตและความยดมนถอมน มองทกสงตามเปนจรง หยดตคาและใหความหมายตามความอยาก เลกควบคมเปลยนแปลงโลกภายนอก แตควรควบคมโลกภายใน (จตใจ) ใหราบเรยบเทยงตรง ไมเอนเอยง จงจะพบความสขสงบอยางแทจรง เรองวาตะพฆาต นาเสนอคณคาทางจรยะทถกทาลายลงดวยความยดมนถอมนในอตตาของมนษย เรองราววาดวยการทางานขององคกร TESLA แหงสหรฐอเมรกา องคกรเกยวกบดนฟาอากาศทมจดหมายเพอการทหารโดยตรง หวหนาโครงการนคอ “ทานนายพล” นกวทยาศาสตรระดบหวกะททผนตนเขาสวงการทหาร ความสามารถของทานนายพลเปนทยอมรบดวยผลงานอนโดดเดนและปรญญาบตรจากมหาวทยาลยทดทสดสามแหงของประเทศ หลงจากเหตการณโจมตเพนตากอนและเพนซลเวเนย ในวนท 11 กนยายน 2001 ทานนายพลไดพงเปาไปทการตามลาและสงหาร โอซามา บน ลาเดน ผกอการรายในเหตการณดงกลาวและฟเดล คาสโตร ผนาสงสดของควบา ในบรรดานกวทยาศาสตรหวกะททรวมทาโครงการน ทานนายพลใหความสาคญกบ ‚ราอล‛ นกวทยาศาสตรเชอสายควบาทมความสามารถโดดเดนถงขนอจฉรยะ ทวา ราอล เปนชาวควบาทานนายพลจงไมสามารถไววางในตวเขา มานะทฏฐทานนายพลเกดจากกระแสสานกรวมของคนในชาตทมตอชาวควบา ดงความตอนหนงทบรรยายถงอดมการณทแตกตางกนอยางสดขวระหวางควบากบสหรฐอเมรกา ความวา

ควบาเปนไมเบอไมเมากบอเมรกามานานหลายศตวรรษ ดวยอดมการณทางการเมองตางกนสดขว ควบาโอบรบสงคมคอมมวนสตโดยม คาสโตร เปนผนาสงสดของควบาแตเพยงผเดยว เขาตอตานอทธพลของอเมรกาในควบามาตงแตวนแรก คาสโตร เคยกอรฐประหารในป 1953 แตลมเหลว ถกจบเขาคกและตอมาถกปลอยตว คาสโตร หลบไปอยทเมกชโก วางแผนใหมลมรฐบาลอกรอบ ครงนเขาทาสาเรจ ขนครองอานาจ นาควบาสระบอบสงคมนยมคอมมวนสตแบบเผดจการ ในสายตาของสหรฐอเมรกา คาสโตร เปนเหมอนเสยนในสนเทาทเอาไมออก คอยกระตกหนวดเสออเมรกาเปนระยะ สองประเทศนหางกนเพยงไมกรอยไมล

(วาตะพฆาต, 2554, หนา 105)

337

จากขอความขางตน แสดงใหเหนมลเหตแหงสงครามทยดเยอระหวางสหรฐอเมรกาและควบา ไดแก ความยดมนถอมนในอตตาของสองประเทศ กลาวคอ ความยดถอ ในอตตาทาใหทงสองฝายตางใหความหมายแกสงตาง ๆ วาเปนประเทศหรอเปนโลก “ของฉน” จากนนจงสบตอความคาดหวงและพยายามควบคมตอโลกนนใหเปนไปในแบบทตางฝายตางตองการ ขณะเดยวกนกเกดความคดเทยบเคยงระหวางตนเองและผอน ชาตตนกบชาตอน สาคญตนวาเปนชาตทเหนอกวา หรอสงสงกวา (มานะ) จงเลอกเชดชอดมการณทเขากบความตองการของตน (ทฏฐปาทาน) โดยมความกระหายในอานาจ “อนเปนสงทฝงรากแนนหนาอยในธรรมชาตของมนษย” (คาแหง วสทธางกร, 2550, หนา 81) เปนพลงขบเคลอนใหเกดการกระทาตาง ๆ อยางถอรน เพราะฉะนนเมอรสกวาอดมการณหรอความเหนอน ๆ ทขดแยงกบอดมการณทตนยดไว จงรสกวาเปนการคกคามตออตตาของตนดวย ความรสกกลวและกระวนกระวายใจดงกลาวทาใหเกดการตอสรกษาอดมการณในรปของการพฒนาอาวธรายแรงและผลกดนไปสการฝนธรรมชาตอยางรายแรง ดงเชน การใชดนฟาอากาศเปนอาวธในการสงหารเปาหมายขององคกร TESLA โครงการนพฒนามาจากโครงการสตอรมฟวรทมเปาหมายเดมในการลดกาลงแรงพายเพอชวยเหลอพนทเกษตรกรรม ตอมาจงถกใชเปนอาวธของสหรฐอเมรกาโจมตประเทศคอร ดงขอความคาบรรยายถงพฒนาการของโครงการสตอรมฟวรในตอนหนงความวา

ทานนายพลทางานในปฏบตการปอปอายหลายป แลวถกดงตวออกจากปฏบตการสองปกอนทโครงการ 21.6 ลานดอลลารยตเมอป 1972 เขาถกเรยกตวไปชวยโครงการสตอรมฟวร ซงเรมมมาตงแตป 1962 เปาหมายของสตอรมฟวรคอเพอหยดกาลงแรงของพายททาลายบานเรอนและพนทเกษตรกรรมในสหรฐอเมรกาแตละป

... แมวาเปาหมายแรกของสตอรมฟวรคอเพอหยดพาย แตใครบางคนในกองทพมองไกล

กวานน การลดกาลงหรอปรบทศเฮอรรเคนชวยชวตคนมหาศาลกจรง แตในทางตรงกนขาม หากสามารถบงคบควบคมทศทางของพาย กสามารถบงคบมนใหไปจดการศตรไดดกวาการใชฝนเทยมหรอกระทงการทงระเบด

(วาตะพฆาต, 2554, หนา 109) จากเหตการณดงกลาว แสดงใหเหนถงความพยายามในการบงคบควบคมธรรมชาตเพอสนองอตตา ความกระหายในอานาจ มงมนจะเอาชนะจนมองไมเหนความจรงของโลกวา “มนษยเปนสวนหนงในธรรมชาต และการทมนษยควบคมธรรมชาตได กเปนเพยงการทมนษยรวม

338

เปนเหตปจจยอยางหนงผลกดนปจจยอน ๆ ในธรรมชาตใหตอเนองสบทอดกนไป จนบงเกดผลอยางนน ๆ ขน” (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 94) ความไมรเทาทนความจรง (อวชชา) นจะสรางแรงปรารถนาใหอตตารสกขาดพรอง ตองการ “บางสง” มาหลอเลยงสงเสรมใหอตตา เตบใหญ สาหรบในทน “บางสง” หมายถง อานาจ กลาวคอ อตตาและทฏฐของตวละครใหคดวาการมอานาจเปนความเกงความด เกดกระหายอานาจ ตองการเสรมความยงใหญแหงอตตา จนไมตระหนกวาการควบคมธรรมชาตเปนการฝนธรรมชาต คดแตวาหากแปรธรรมชาตใหกลายเปนอาวธได อตตาของตนกจะปลอดภยจากการคกคามและตนกจะไดครอบครองอานาจหรอความสขอยางทตนตองการ ทวาธรรมชาตยอมผนแปร ไมเทยงแท และมนษยกมขอบเขตจากดของตน ทายทสดการฝนความเปนจรงดงกลาว ยอมเกดความขดแยง ซงความขดแยงในทนเปนความขดแยงทางความคดระหวางทานนายพลและราอล ดงเหตการณในตอนทราอลขดคาสงทานนายพลขณะพยายามปรบพายใหเคลอนไปยงควบา ความวา

“ทาไมคณฝาฝนคาสงของผม?” “พายลกนแรงพอทาลายทงเมอง มนคมหรอหากเราตองฆาคนหลายพนคนเพอแลก

กบคนเลวสองคน? ผมรวาผมจะรสกผดไปตลอดชวตหากประชาชนควบาตายไปอยางน” “แลวคนหลายพนคนทตายไปในเหตการณ 9/11 ละ?” “คนตายมามากแลว ทงทอเมรกา อฟกานสถาน และอรก...” ทานนายพลคราง “ใหตายเถอะ! นคณเสอกมมโนธรรมขนมาตงแตเมอไหร คาสโตร

เปนคนสงฆาพอแมคณไมใชร?” “ใช ผมกอยากใหเขาตาย แตไมใชวธน ผมขอโทษท...” “คณถกปลดจากหนาทน มผลบงคบทนท ผมขอจดการกบพายลกนกอน แลวคอย

จดการเรองคณทหลง...” (วาตะพฆาต, 2554, หนา 113)

ความขดแยงระหวางราอลและทานนายพล สงผลใหพายพนคลาดจากควบาแตเปลยนทศทางมายงอเมรกาแทน ความผดพลาดของพายดงกลาวยงตอกย าใหเหนวา การฝนธรรมชาตเพอสนองความปรารถนา จะนามาซงความทกข ทงนเพราะตามธรรมดาสรรพสงยอมเปนไปตามกระแสแหงเหตปจจยทสมพนธแกกนตามวถทางแหงธรรมชาต การหมนเวยนตามกระแส ยอมเปนไปตามกฎไตรลกษณ คอ “อยในภาวะแหงอนจจตา ไมเทยง ไมคงท อนตตตา ไมมสวนทมตวตนแทจรง และไมอาจยดถอเอาเปนตวตนได ทกขตาถกบบคนดวยการเกดและสลายตวอย

339

ทกขณะและพรอมทจะกอใหเกดความทกขไดเสมอ ในกรณทมการเขาไปเกยวของดวยความไมร” (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 91) ฉะนน มนษยจงไมอาจควบคมทกปจจยใหเปนไปตามทตองการได แมจะพยายามฝนควบคมไดคราวหนง กมไดหมายความวาจะควบคมไดทกคราว และเมอถงคราวผดพลาดกจะสงผลเสยหายรายแรงอยางคาดไมถง ดงเชนเรองวาตะพฆาต อนง ผลสะทอนกลบอนเกดจากความพยายามควบคมปรากฏการณธรรมชาตตอนทายเรอง อาจพจารณาไดในแงของกฎแหงกรรม กลาวคอ มลเหตแหงการกระทาของทานนายพล เกดจากโมหะและโทสะ กเลสทงสองชนดเปนผลจากความยดมนถอมนในอตตาของเขา หมายความวา ความลมหลงในอดมการณทางการเมองจนเกนขอบเขต ทาใหทานนายพลลมตระหนกถงความผดชอบชวด ตลอดจนปจจยแวดลอมทอาจเกดขนจากการกระทาของเขา ทงน การกระทาเพราะความเหนผดนดงกลาวผกเนองไวดวยความโกรธและความมงราย ความรสกทวาม “ตวฉน” หรอ “ประเทศของฉน” ทาใหนายพลเหนวา ความขดแยงทางความคด การตอตาน หรอตอบโตของผอนเปนสงเลวรายทสมควร “กาจด” เพอให “ตวฉน” หรอ “ประเทศของฉน” ดาเนนไปในแบบทฉนตองการโดยไมมผใดเขามาแทรกแซง จะพบวาทง โมหะ และโทสะ ของทานนายพลมตณหาหรอความปรารถนาเชอมโยงอยดวย นนคอ ความปรารถนาทจะทาใหตนบรรลเปาหมายในการทาลายคตอส ยงผลใหทานนายพลไมเลอกวธการในการเขาถงความปรารถนาของตนแมจะฝนธรรมชาตเพยงใดกตาม เมอเกดความคดทประกอบดวยอกศลมลดงกลาว การกระทา (กรรม) และผลแหงการกระทา (วบาก) ยอมเกดขนตามลาดบ ในระดบจตใจ ทานนายพลเกดความเรารอน ฟงซาน ผดหวง กระวนกระวาย เกดเปนความทกขใจ เพราะไมสมหวงในสงทตนปรารถนาในระดบบคลกภาพ โมหะ ทาใหขาดปญญาในการพจารณาไตรตรอง เชอมนอยางงมงาย มทฏฐสงและดอรน โทสะ ทาใหมอารมณรนแรง อาฆาต กระดาง รบรอน สวนตณหานนทาใหหลงผด และไมรจกความพอด ในระดบวถชวต จะพบวาผลแหงกระทาของทานนายพลทาใหเขาประสบความลมเหลวในภารกจ ซงหมายความวา เขาไดสญเสยทงโอกาส ความสาเรจ ลาภ ยศ สข สรรเสรญ รวมทงผชวยฝมอดอยางราอล และในดบสงคม การกระทาของเขาเปนตนเหตพายเฮอรรเคน “แคทรนา” หายนะของบานเมอง ซงสรางความเดอดรอนใหแกเพอนรวมชาตรวมทงตวของเขาเอง ลกษณะเชนนสอดคลองกบ พทธศาสนสภาษตวา “ยาทส วปเต พช ตาทส ลภเต ผล” หรอ “หวานพชเชนใด ไดผลเชนนน” ดงนจะพบวา การกระทาอนเกดจตอกศล ยอมนาไปสทกข สรปไดวา จากเรองวาตะพฆาต วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การยดมนถอมนคอตนตอของอตตาหรอ “ตวฉน” ยงผลใหเกดหยบยนความหมายสงตาง ๆ เพอการบญญต “โลกของฉน” ผทหลงในการบญญตหรอตวตนสมมตนอยางจรงจง ยอมความคาดหวงใหโลกดาเนนไป

340

ตามวถบางอยาง กอใหเกดพฤตกรรมในเชงการควบคม ฝนบงคบ เพอสนองตอบความคาดหวง ยงผลใหคณคาทางจรยธรรมทเคยมถดถอยลงไป อตตาทาหนาทกากบความคดและการกระทา ยงผลใหมนษยหลงผด มองไมเหนผอน มองไมเหนความขดแยงหรอหายนะทเกดขนตรงหนา นานวนเขายอมถกบบคนดวยความพรอง ความสญสลาย ความไมเทยง ไมเปนไปดงใจ จนเกดเปนความทกขวนเวยนซ าเลาในทสด เรองวรรณกรรม 2211 นาเสนอการทาลายคณคาทางศลธรรมและอานาจของ นกประพนธในงานวรรณกรรม ดวยอานาจเชงธรกจและความปรารถนาสวนตนของนายทนเรองราวของ “สตเฟน คง” หนยนตนกประพนธซงเซลลแมนพยายามอวดอางสรรพคณตาง ๆ ของมนใหแก “ผม” ผทางานเกยวกบบทละครโทรทศน เพอประโยชนทางการคา หนยนตดงกลาวมความสามารถรอบดาน อาท ความสามารถในการเขยนคาประพนธหลายรปแบบ มจนตนาการ เคยชนะการประกวดมาแลวหลายครง ความรวดเรวในการผลตผลงาน แมกระทงความสามารถในการเกบฐานขอมลและแปลงโครงเรองเปนเรองใหม เปนตน ทวาในบรรดาความสามารถทงหลาย “ผม” กลบถกใจความเรวในการผลตผลงานของหนยนต ดงบทสนทนาระหวางเซลลแมนและ “ผม” ในตอนหนงซงกลาวเกยวกบทมาของชอและความสามารถในการเขยนเรองของหนยนต ความวา

“มนมชอไหม?” “ปกตหนยนตไมมชอมาจากโรงงาน แตสาหรบตวน เจาของคนเกาตงชอมนวา

สตเฟน คง ตามชอนกเขยนเมอสองรอยปกอน นกเขยนคนทนาจะผลตงานเรวทสดในโลกยคนน”

“มนเขยนเรองแบบไหนได?” “จะเอาแบบโรมานซ รก บ ผจญภย เรองผไดหมด...” “เรองตลกไดมย?” “ไดครบ มนศกษางานเขยนจานวนลาน ๆ ชนทเคยเขยนในเมองไทยตงแตอดตมา

จนถงปจจบน มนเกบฐานขอมลนยายเกายอนหลงไป 250 ปคณอยากไดพลอตเรองแบบไหน มนสามารถแปลงพลอตทมอยนบลาน ๆ พลอตเปนเรองใหม หรอจะเขยนใหมเลยกไดมนทาไดหมด ทสาคญคอเขยนเรวเปนบา”

“ดเลย งานของผมกดวนเปนบา” (วรรณกรรม 2211, 2554, หนา 121)

341

จากบทสนทนาระหวางตวละครทงสองดงกลาว สอถงการครอบงาของระบบทนนยมทสงผลตอการสรางงานวรรณกรรม ในเรองนวรรณกรรมกลายเปน “สนคา” ทตองสนองตอบความตองการของ “ผม” ในฐานะผผลตทหวงผลกาไรจากการสรางงานของหนยนต การพงเปาไปท “ความเรว” ในการผลตผลงานสอวาเปาหมายแทจรงของ “ผม” คอ ผลกาไรสงสดในการลงทน มใชคณภาพของหนยนตนกประพนธ “ผม” การสรางผลงานของหนยนตจงเปนแบบ “พาณชยศลป” มากกวาจะตอบสนองอดมการณแบบ “ศลปะเพอศลปะ” หรอ “ศลปะเพอชวต” การให “ผม” ในฐานะผซอ “ทางานดานละครโทรทศน” นน เพอชใหเหนวาเปาหมายการเสยดสในครงน คอ ผเขยนบทโทรทศนและผผลตละครโทรทศน และเชอมโยงไปสประเดนการนาวรรณกรรมไปดดแปลงเปนบทละครโทรทศน ทงนเพราะ ผคนสวนใหญไมนยมอานวรรณกรรมทเปนรปเลม แตกลบนยมชมชอบ “สอสาเรจรป” อยาง “โทรทศน” เพราะเปนสอทมทงภาพและเสยง มหลายราคาและงายการหาซอไวครอบครอง จงแพรกระจายไปไดดกวาสอประเภทอน ๆ นอกจากน สภาพสงคมทเตมไปดวยการแกงแยงแขงขน ทาใหผคนตางเรงรบแสวงหาความสาเรจใสตน จนไมมเวลาใหความสนใจกบสงใดสงหนงเปนระยะเวลานาน ๆ โทรทศนจงเปนสอทเขาถงผคนไดมากทสด เพราะนอกจากจะงายแกการบรโภคแลว ยงสามารถประกอบกจกรรมอน ๆ ระหวางทชมโทรทศนไดอกดวย ในแงของการสรางสรรคผลงาน อาจกลาวไดวาโทรทศนเปนสอทถกกระแสสงคมควบคมมากทสด เนองจากเปนสอทมภาระคาใชจายในการผลตสงจงตองมนายทนคอยสนบสนน โดยสวนใหญแลวกลมนายทนมกจะหวงผลกาไรจากการลงทน ผผลตจงตองพยายามสรางผลงานตามกระแสสงคม ใชความบนเทงเปดเกมชงมวลชนจากคแขงมาเปนฐานเสยง เพอใหไดมาซง แรงสนบสนนจากนายทนและผลกาไรจากการผลต ผลจงไปตกอยทนกเขยนซงตองเขยนเรองตามกระแสสงคม จนขาดอสระในการสรางสรรคผลงาน ตองขายอดมการณเพอการดารงชพและผลประโยชนสวนตน นกเขยนจงไมตางไปจาก “หนยนต” ทเปนเพยง “ทาส” คอยรบใช นายทน ผผลตและกลมมวลชนผชมละคร ดงเชนหนยนตนกประพนธในเรองทไมมสทธแสดงความคดเหน ตองคอยปรบเนอหาทกชวงทกตอนของตนใหเปนไปตามท “ผม” คอยกากบอยตลอด หากตอนใด ทหนยนตเสนอออกมาแลวไมเปนสมอารมณของ “ผม” เซลลแมนจะกดปมขางใบหของหน เพอบงคบหนยนตใหเขยนเรองในแบบท “ผม” ตองการ ดงเหตการณในตอนหนงทเซลลแมนปรบโหมดศลธรรมของหนยนต ความวา

342

ผมบอกหนยนต “ผมไมอยากใหเรองแบบเนบ ๆ ผมอยากใหมฉากพระเอกปลานางเอกดวย”

หนนกเขยนวา “ปลานางเอกกเปนคนไมดซครบ คนดจะรบไดหรอ?” “ไดซ เพราะตอนจบพระเอกสานกผด” “แตการปลานางเอกอยางนไมถกศลธรรม” ผมหนไปทเซลลแมน เขายม “ไมตองหวงครบ นกเขยนคนกอนตงคาระดบศลธรรม

ของหนตวนไวสงไปหนอย เดยวผมจะปรบโหมดระดบศลธรรมลง” “โหมดศลธรรม?” “เปนปมเลกทออกแบบมาเปนตวกลนกรองระดบศลธรรมของตวละครในเรอง

คาเลขยงสง เรองทเขยนจะอยในกรอบศลธรรมมาก” เซลลแมนกดปมอกปมหนงทขางใบหของ สตเฟน คง “เอาละ ผมลดระดบศลธรรมตวละครลงแลว ทนมนกสามารถเขยนเรองแบบท

คณตองการ” สตเฟน คง เลาเรองตอ “คราวนพระเอกกไลปลานางเอกไดเลย” (วรรณกรรม 2211, 2554, หนา 123-124)

จากเหตการณดงกลาวพบวา การขาดอสระทางความคดของนกเขยนนาไปส การบนทอนคณธรรมและจรยธรรมทพงมในการนาเสนองานเขยน ทงนพบวาเนอหาของเรองท “ผม” คอยบงคบควบคมใหหนยนตเขยนเนนไปทอารมณ รก โลภ โกรธ หลง ความรนแรงและอารมณอนหยาบกระดางของมนษย เพอตอบสนองความอยาก ความพงพอใจ และความกาวราวทางอารมณของกลมผเสพ ขณะทเหตผลและจรยธรรมถกลดทอนใหกลายเปนเรองทไรความสลกสาคญ ทงหมดนสอถงการลดทอนสนทรยะและพลงทางปญญาของวรรณกรรมใหกลายเปนเพยงเครองมอรบใชและสนองกเลสอนไมมสนสดของมนษย ทงนจะพบวาสงทถกประเมนคาวา “ด” ตามความเหนของ “ผม” คอ เนอหาทสนองความตองการของ “ผม” ได ซงสวนใหญมกวนเวยนอยกบฉากและเหตการณซ าเดมของละคร เชน การกลนแกลงของตวราย พระเอกขมขนนางเอก การใชไสยาศาสตรเพอชวงชงความรก การตบตแยงชง บพสนนวาสทเพอฝน เปนตน การใหตวละครเพกเฉย ไมใสใจตอความประพฤตผดศลธรรมในเรองทถกแตงขนและทาให ความประพฤตนนกลายเปนสงขบขนดวยการกลาวเกนจรง โดยไมตระหนกวาความประพฤตหรอเหตการณนนเบยงเบนไปจากมาตรฐานของสงคม สอวาตวละครมโมหะหรอความหลงผดอยภายในจตใจจนมองไมเหนสงใดนอกจากความปรารถนาของตนเอง ลกษณะเชนนจะทาใหผอาน

343

รสกขดแยงในใจ ไมเหนพอง หรออาจถงขนชงชงตอการกระทาของตวละคร ยงผลใหเกดการขบคดพนจพจารณาถงความบกพรองของตวละครทถกเสยดส สรปไดวา จากเรองวรรณกรรม 2211 วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความ ไมตระหนกรในสานกผดชอบชวดหรอความลมหลงในสงใดสงหนงจนขาดวจารณญาณ เกดจากตณหาและความเหนแกตวของมนษยทมโมหะเปนปจจย ยงผลทาใหมนษยมองไมเหนสงใดนอกจากสงเสพเสวย เชน ผลกาไร อารมณอนชอบใจ เปนตน นานวนเขายอมกลายเปนปจจยใหเกดความยดมนถอมนในสงเสพเสวยจนตกเปนทาส เกดการผกมดตวใหคบแคบ สรางอปสรรค กกปญญาของตนเอง กระทงคณคาทางศลธรรมกถกบนทอนลง กอใหเกดความบบคนขดแยงจากความทกขเพราะความยดอยากและความเหนผดของตนเอง เรองแสงเปลยนเวลา นาเสนอคาทางจรยะทถกละเมดเพราะตณหาและอตตาของมนษย เรองเลาถงศาสตราจารยทางฟสกสวยเกษยณชอ “ซมง ลาม” ผพฒนาแนวคดเรองการขามเวลาผาน “รหนอน” จนสามารถสรางรหนอนทสามารถเปลยนแสงธรรมดาเปนสอกลางการขามเวลาได กลาวคอ สงทถกฉายแสงผานเครองมอของเขาจะกลายเปนวตถทใหมหรอเกาขนได เมอการคดคนประสบความสาเรจ ซมง ลาม ไดเลาเรองนให “องตวน คาโร” ลกศษยวยสามสบของเขาฟง ซมง ลาม เทาความถงตนตอความคดในการพฒนารหนอนวา เขานาแนวคดดงกลาวมาจากบนทกของศาสตราจารย กโยม ลาม ป ของเขา โดยสงทจดประกายความคดนเปนผลมาจากความหวนกลวความสญเสยทอาจเกดขนแกผลงานศลปะของชาวฝรงเศส เมอครงท “ฮตเลอร” กาลงยกทพเยอรมนบกโปแลนดและฝรงเศส ความพลาดหวงเพราะถกปฏเสธจากสถาบนศลปะทปรารถนาทาให ฮตเลอร หนเหเขาสการเมองและพยายามปลนผลงานศลปะชนเยยมไปจากฝรงเศส ทวา ชาวฝรงเศสรเทาทนจงระดมนกวทยาศาสตรคดคนวธการทาใหภาพเขยนมสภาพเกาเพอตบตา ชาวเยอรมนป ของ ซมง ลาม ถกเชญใหเขารวมกลมดงกลาว จนคนพบเทคนคการใช “แสง-เวลา” ผานรหนอนเปลยนวตถใหเกาขนดงกลาว ซมง ลาม ทดสอบเครองมอของตนใหผเปนลกศษยเหนในประสทธภาพ ทวาขณะนนเอง องตวน คาโร กเกดความปรารถนาอยากครอบครองเครองมอทอาจารยของตนคดคนขนมา ดงบทสนทนาระหวาง องตวน คาโร และ ซมง ลาม ความวา

344

ศาสตราจารยพดไมทนจบคา นกฟสกสหนมกควาทอเหลกบนชนตหวเจาของบาน ลมลง เลอดไหลออกจากหว เขาตซ าอกครง ศาสตราจารยรอง

“เธอทา... อะไร...” “ผมขอโทษ ผมไมอยากฆาอาจารย แตผมจาเปน” ศาสตราจารยหอบหายใจถ ๆ เลอดไหลอาบหว เสอโชกเลอด “เธอจะ... ฆา... ฉน...

ทาไม...” “ผมตองการรางวลโนเบลและสทธบตรงานชนน ผมทางานหลายป ยงไมมงานสกชน

ทโดดเดนพอ นกฟสกสรางวลโนเบลลวนคดคนนวตกรรมในวยหนมทงนน...” ศาสตราจารยครางเบา ๆ เขาลาออกจากมหาวทยาลยมใชเพราะเขาไมมเวลาสอน

หนงสอ เขาเบอการเมองในสถาบนการศกษา คนนอกวงการไมรวาวงการวทยาศาสตร เตมไปดวยการแขงขน การขโมยวชาการ สารพด

“เธอกไมตางอะไรจาก... พวกนาซ... ปลนของคนอน... โดยไมมศลธรรม” (แสงเปลยนเวลา, 2554, หนา 139-140)

จากบทสนทนาขางตนพบวา “ตณหา” เปนแรงจงใจแหงการกระทาของ องตวน คาโร กลาวคอ ความปรารถนาอยากไดใครมในชอเสยง เกยรตยศและความสาเรจของเขานาไปสการกออกศลกรรม ไดแก การทารายและชวงชงทรพยสนของผอน เพอสนองตอบอตตาทเตมไปดวยความทะยานของตน หากพจารณาอยางถถวนจะพบวาตนตอแหงการกระทาอนเลวรายดงกลาวมาจาก “อตตา” ของ องตวน คาโร เอง ทงนเพราะอตตาทาใหเขาใหความหมายแกโลก นาไปสการตราคาสงประดษฐของศาสตราจารย ซมง ลาม วาเปนสงวเศษ เปนสะพานไปนาไปส “ความสข” หรอ “ความสาเรจ” ทเขามงหวง และเพราะความหมายดงกลาวนเองทเปนตวกระตนให องตวน คาโร เกดความโลภ ความเหนแกตว เกดเปนรสกวา “ฉนอยากได” และ “มนเปนของฉน” นาไปสการ ฉกฉวยแยงชงอนไมชอบธรรมดงกลาว อนง หากพจารณาเนอเรองอยางถถวนจะพบวา องตวน คาโร และ ซมง ลาม เปน ตวละครทถกสรางขนมาในฐานะตวละครคขดแยง ความแตกตางทงอาย ประสบการณ ทศนคตทมความรวทยาศาสตรและความเขาใจทมตอโลก ปจจยแวดลอมเหลานเปนแรงขบใหตวละครทงสองมมมมองความคดและพฤตกรรมแตกตางกน ซงมง ลาม เปนนกวทยาศาสตรทวดคณคาสงประดษฐของตนจากการสรางประโยชนสวนรวม เขาปรารถนาจะใชสงประดษฐทางวทยาศาสตรแกปญหาความเปนอยและคณภาพชวตของมนษย ดงคาทกลาววา “...ดวยเครองมอน เราสามารถสรางผลผลตไดเรวขน ซงแปลวามากขนกวาเดมพนเทาหมนเทา...” (แสงเปลยนเวลา, 2554, หนา 139) แต

345

สาหรบ องตวน คาโร สงประดษฐทางวทยาศาสตรนจะนาไปสการสนองตณหาของมนษย ดงทกลาววา “ผมวาเรายงสามารถยอนเวลากลบ เพยงฉายแสง-เวลาบนผวหนาเหยวยนของคนสงวย ผวหนานนกสามารถคนสภาพสความเปนหนมสาวไดอก” (แสงเปลยนเวลา, 2554, หนา 139) ความคดทฝนธรรมชาตดงกลาวสอถงความคดทผกตดอยกบอตตาของเขา เพราะหากนาสงประดษฐนไปใชเพอชะลอความออนเยาวบนใบหนาไดจรง สงทตามมาคอ “ผลกาไร” และ “ชอเสยงเกยรต” ซงลวนเปนไปเพอประโยชนสวนตวของเขาทงสน พฤตกรรมอนเกดจากตณหาและความเหนแกตวของ องตวน คาโร ถกวางลอกบพฤตกรรมของ ฮตเลอร ผปลนผลงานศลปะไปจากชาวฝรงเศส ทงนเพอแสดงใหเหนวา ไมวาจะกยคกสมย การกระทาอนชวรายและการละเมดจรยธรรมระหวางมนษยดวยกน ลวนเปนผลมาจากตณหา คอ ความอยากได อยากม อยากเปน เพราะหวงปรนเปรออตตาสวนตนทงสน สงประดษฐทางวทยาศาสตรจงอยในฐานะดาบสองคมทถกหยบยนคณคาโดยมนษย คณประโยชนหรอโทษของสงประดษฐลวนขนอยกบวา มนษยมเจตนานาไปมนไปใชในทางใด เพราะฉะนน การทมนษยจะประสบความสขหรอทกขจงมไดขนอยกบปจจยภายนอก แตเปนเพราะการกระทาอนเกดจากเจตนาของมนษยเอง การกระทาของ องตวน คาโร นาไปสบทสรปทอธบายคาทางจรยะไดดวยกฎแหงกรรมและมชฌมาปฏปทา ทงนจะพบวาตณหาทครอบงาจตใจของ องตวน คาโร นาไปสความคดในทางทารายทาลายผอน โดยพยายามใหเหตผลแกตนเองวา “ผมไมมเวลาอกแลว ผมจาเปนตองทา” เหตผลดงกลาวลวนบอกถงการยดอตตาของตนเปนศนยกลาง เพอใหเขาสามารถคงความมนคงแหงอตตาและกระทาสงเลวรายไดโดยไมรสกผด ดงท พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2552, หนา 505-506) อธบายไววา

เมอคนโกรธชงชงถงขนฆาฟนกนตายนน วากนใหถกตองแทจรงแลว เขาไดฆาดวยตองการความตายของคนอกฝายหนงไม ความตายของศตรของเขากเหมอนกบความตายคนอน ๆ ทงหลาย คอ ไมมคณคาทเขาจะเอาไปใชประโยชนอะไรได การทเขาเขนฆาศตรกเพราะ การฆาหรอการทาใหตายนนเปนเงอนไขดทสดทจะทาใหเขาไดสงทตนตองการ คอ การธารงรกษาความถาวรมนคงและความยงใหญแหงตวตนเอาไวได ความพนไปเสยไดจากสงทคกคามตอความมนคงของอตตา ความพรากพนแยกขาดออกไปไดระหวางตวเขากบ สงทไมปรารถนา หรอการทาใหภาวะไมนาปรารถนา คอ ความพนาศยอยยบอยางรายแรงทสดทเขานกคดได เกดขนแกบคคลทเขาไมปรารถนา...

346

อยางไรกตาม ความพยายามฆาอาจารยของ องตวน คาโร ไมสมฤทธผล เขาไดรบผลกระทบจากสงประดษฐนอยางคาดไมถง เมอเครองพยายามรกษาสมดลของจกรวาล ดวยการมอบความชราใหแก ซมง ลาม แตกลบยดอายคนจากเขา องตวน คาโร กลบกลายเปนทารกและไดรบโอกาสใหมทอาจารยของเขามอบให การจบเรองเชนนนอกจากจะเปนตอกย าความเปน คขดแยงระหวางตวละครทงสอง ยงชใหเหนวา การสรางอตตาขวางกระแสแหงธรรมชาตดวยตณหาและอปาทาน นาไปสการแสวงหาและปรนเปรออตตาอยางสดโตง ทายทสดยอมจบลงดวยทกขวบาก คอ สภาพอนกอใหเกดทกข เชน ความคบแคน เดอดรอน ขนมว เศราหมอง เปนตน อนเกดจากการบบคนของอตตา สรางทกขทงตวผกระทาและบคคลรอบขาง อยางไรกตาม ประเดนการรกษาสมดลตอนทายเรองเปนนยแฝงทสอถงทางออกท วนทร เลยววารณ ชแนะไวสาหรบผทตองการพนทกขดงกลาว นนคอ การสรางสมดลทางใจดวยการละวางตณหาและอปาทานของตนลงเสย ซงทางพทธปรชญาเสนอใหรกษาสมดลทางใจดวย “ฉนทะ” คอ ความพอใจ ชอบใจและอยากในสงดงาม ใชชวตโดยมงเนนทอตถะ คอ ประโยชนหรอคณคาทแทจรงของชวต เรมจากการรจกคดหรอคดถกวธ (โยนโสมนสการ) คดตามสภาวะเหตผล เนนการปฏบตตามทางกลาง ไมผกพนกบอตตา ซงจะนาไปสชวตทพงใจ อมใจ และสขสงบอยางแทจรง สรปไดวา จากเรองแสงเปลยนเวลา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา เมอมนษยยอมใหตณหาและอปาทานเขาครอบงาจตใจ สานกแหงความผดชอบชวดยอมขาดหาย เพราะใจทใฝในความทะยานอยากทาใหเกดอาการดนรน กระเสอกกระสน ตองการเพมเตมในสวนทคดวาพรองหรอขาด นาไปสการกระทาดวยความโลภ ความเหนแกตว และความหลงผด คอ การยดมนถอมนวามอตตาหรอตวตนทตองการเสพเสวย จงยอมทาทกอยางแมกระทงละเมดตอศลธรรมจรรยาความเปนมนษยดวยการชวงชง ทารายทาลายผอนเพอตนเอง ทวาอกศลกรรมยอมนาไปสวบากกรรมของมน การดนรนกระเสอกกระสนดวยความยดอยาก ทายทสดยอมถกสงทยดอยากนนบบคนจนเปนทกข หากตองการหลดพนจากวงเวยนแหงทกข ตองรจกพอใจในสงทม ปฏบตตามทางสายกลาง และ ละวางอตตาของตนเสย เรองขาวจากดาวสน าเงน เสนอประเดนเรองศลธรรมของมนษยทเสอมลงไปเพราะตณหาผานเรองสนทใชการนาเสนอลอเลยนขาวหนงสอพมพ ประกอบดวยขาวทงหมด 8 ขาว ผเลาเรองอางวารวบรวมจากสอตาง ๆ ในโลกสนาเงนชวงป 2103-3505 ขาวแตละชนสอถงการแกปญหาโดยใชวทยาการทางเทคโนโลยของชาวโลกสนาเงน ซงสรางปญหาใหมทใหญกวาเดม เชน การสรางอาคารมชวตซงตองใชปยเรงความเจรญเตบโตของอาคาร เพอประหยดตนทนในการกอสราง แตกลบเกดปญหาเมออาคาร “โตเรวเกนไป” จนทาใหผคนบาดเจบหรอลมตายเปนจานวนมาก หรอการแปลงพนธยนของมนษย เพอใหผคนสามารถหายใจดวยกาซคารบอนไดออกไซด

347

แตกลบกอใหเกดปญหาขาดแคลนกาซคารบอนไดออกไซด ฯลฯ หลายขาวบงบอกถงปญหาทางจรยธรรมทเสอมถอยของชาวโลกสนาเงน เชน การผาตดใหมนษยเชอในสงโกหก เพอใหสามารถผานเครองจบเทจได การใชเงนวงเตนเพอรกษาตาแหนงของโลกสนาเงนในฐานะดาวเคราะหระบบสรยะ เปนตน ปญหาเหลานชใหเหนวา แมวทยาการและเทคโนโลยจะสงสงเพยงใดกไมอาจตอบสนองตณหาอนไมสนสดของมนษยได ตวอยางเชนขาวแสวงหาคของบรษท “ทร โซลเมต” ซงอางวามเครองมอในการอานคาสมองเพอประโยชนในการหาคของมนษย ความวา

เครองมอนเรยกวา ทร โซลเมต ทางานโดยการอานคาสมองเพอทราบขอมลของผทตองการหาคครอง เครอง ทร โซลเมต สามารถคดกรองคครองทตรงสเปคฯ ของมนษยแตละคน โดยการอานคาสมองของมนษยทวระบบสรยะเกบไวในคลงขอมล แลวจบคทถกตองให ลกคาจะมนใจไดรอยเปอรเซนตวาเขาหรอเธอไดคทตรงใจทสดในระบบสรยะ โดยการอานคาสมอง จากการวจยและทดลองพบวา สมองมนษยทกคนบอกไดวา คครองของตนควรมคณสมบตใด หนาตาแบบใด อายเทาใด ฯลฯ

บรการ ทร โซลเมต ไดรบความนยมมาก ลกคาทกคนบอกเปนเสยงเดยวกนวา ไดพบคครองในฝนโดยแท

บรษท ทร โซลเมต ถกสงปดและดาเนนคดหลงจากใหบรการนานสามป หลงจากทลกคารายหนงพบวา คครองทบรษทหามาใหไมใชมนษยแท แตเปนแอนดรอยดทสรางขนตามสเปคฯของสมองลกคา

ลกคาแทบทงหมดตองการคแททเปนคนจรง ๆ ไมใชมนษยเทยม แมวาแอนดรอยดจะมสรระเหมอนคนทกประการ และมคณสมบตดกวาคนจรงกเทากตาม

(ขาวจากดาวสนาเงน, 2554, หนา 157-158) จากขอความดงกลาวพบวา ขาวในโลกสนาเงนสอถงความตองการอนไรขดจากดของมนษย อาท การหาคของบรษทดงกลาว แมมวทยาการสงถงขนประดษฐแอนดรอยดหรอหนยนตทสอดคลองกบความตองการของผคนได แตเมอผใชบรการทราบวาคททางบรษทจดหามาใหเปนแอนดรอยด พวกเขากลบตอตานดวยเหตผลวา ตองการ “ของแท” มใช “ของเทยม” จดนแสดงถงการยดมนถอมนในอตตาและตณหาของมนษย กลาวคอ อตตาทาใหเกด “มานะ” คอ ความถอตว ทระนงตน สาคญตนวาสงกวาเขา ดวยเหตวามนษยในเรองนมองแอนดรอยดในฐานะ “ทาส” หรอ “ผรบใช” มใช “บคคล” หรอ “มนษย” จงคดวาตนมอาจใหความรกเยยงมนษยตอแอนดรอยดได ลกษณะเชนน สอวามนษยมมานะทฏฐจงสงวนความรสกบางอยางไวสาหรบมนษยดวยกนเทานน

348

เพราะอตตากาเรบบบเบงทาใหไมอาจยอมรบสงท “ดอยกวา” มาเปนคของตนได ทงนในอกแงหนง ขาวดงกลาวสอถงตณหาทไมเคยพอของมนษย เมอไดสงนแลวกตองการสงนนอยราไป ความตองการของแทในทนเปนเพยงขออางซงแสดงวา มนษยไมเคยหยดปรากรถนาและคาดหวงจะไดในสงทดทสดเสมอ นอกจากจะสงวนความรสกรกแลว มนษยในเรองนยงสงวน “มโนธรรม” และการปฏบตตนตามจรยธรรมไวสาหรบมนษยดวยกน สงทถกจดวา “เปนอน” อยางแอนดรอยดจะไมไดรบการปฏบตทางจรยธรรมจากมนษย ดงขาวของจตแพทยแอนดรอยด ซงแสดงใหเหนวา แอนดรอยดถกสรางขนมาเพอสนองตณหาของมนษยอยางแทจรง แมจะอยในฐานะแพทยแตกลบเปนเหมอน “วตถ” ทตองทนการรองรบอารมณของมนษยทกรปแบบ จนกระทงแอนดรอยดแพทยเกดความเครยดสะสมและลงทายดวย “การระเบดออกในรปของความรนแรง” ในทสด การระเบดตวของแอนดรอยดดงกลาว ตอกย าความทกขทเหลาแอนดรอยดไดรบพรอมกบสอถง “ตณหา” ทไรขอบเขตจากดของมนษย การบาบดของแอนดรอยดไมอาจ “ลาง” อารมณอนหมนหมองของมนษยได เพราะความหมนหมองเปนอารมณทไมคงทและเกดขนใหมไดทกขณะ ความหมนหมองนเกดขนจากตณหา กลาวคอ มนษยมตณหาจงเกดความคาดหวง เมอคาดหวงแลวไมไดในสงทหวง กหมนหมองและเปนทกข ฉะนน ความหมนหมองจงองสมพนธกบความตณหา ยงอยากและคาดหวงมากเทาใดกยงหมนหมองเปนทกขมากเทานน การทแอนดรอยดระเบดจงตอกย าวา แมวทยาการสงลาเพยงใดกไมอาจเอาชนะตณหาของมนษย นอกจากน ขาวจตแพทยแอนดรอยด ยงชวาการสรางแอนดรอยดให “มความรสก” แตกลบไมยอมรบแอนดรอยดในฐานะมนษย เปนการกระทาทยอนแยงในตนเองของมนษย กลาวคอ พวกเขาตองการสรางแอนดรอยดให “รสกเปนมนษย” แตกลบไมยอมรบพวกมน “เปนมนษย” การมองแอนดรอยดในฐานะเครองจกรหรอคนรบใช นาไปสการบบบงคบ การเบยดเบยน และการผลกดนใหถกทาลายโดยออม แลวอางความชอบธรรมทาใหแกการกระทาของตนวา การกระทาของตนนนไมผด เพราะแอนดรอยดอยในฐานะเครองจกรท “ไรความรสก” ไมตางจากวตถทสงของทไมรเจบปวด จงไมตองคาถงจรยธรรมหรอใชมโนธรรมควบคมการกระทาทมตอแอนดรอยด ความคดเชนนนาไปสการละเมดสทธของแอนดรอยดในดานตาง ๆ ทงยงเพมพนความหยาบกระดางภายในจตใจของมนษยใหรนแรงขน ซงอาจนาไปสการกระทากาวราวรนแรงระหวางมนษยดวยกนในทสด การกระทาของมนษยตอแอนดรอยดดงกลาว ตอกย าถงการยดตนเปนศนยกลางของมนษย ทงนหากพจารณาขาวแตละขาวทปรากฏในเรองจะพบวาทกเรองตางวพากษการกระทาทยดมนถอมนในอตตาของมนษย โดยเฉพาะอยางยง การทาตามแรงใฝใจของตณหาในรปแบบตาง ๆ

349

เชน อยากมชวตทดขน อยากธารงฐานะทางสงคม อยากพนไปจากภาวะทกข อยากพบเนอค อยากเจอกบสงทพลดพรากไป ฯลฯ ในทนความรความคดทางวทยาศาสตรถกนามาใชเพอประดษฐเครองมอสนองตณหาของมนษย ซงผสรางคาดวามนจะนามนษยในสงคมไปสภาวะทเปนสขยงขนกวาเดม แตตณหาทไมสนสดทาใหมนษยไมเคยพงพอใจตอภาวะทถกสรางขนโดยสงประดษฐ แมบางคราวสงประดษฐจะสนองความปรารถนาไดชวขณะหนง ตณหากมกพยายามแสหาสงสนองความตองการในภาวะใหมอยทกขณะ ฉะนน การเตมเตมตณหาดวยเครองมอทางวทยาศาสตรจงมใชทางแกปญหา แตกลบเปนการสรางปญหาใหมทยงเหยงซบซอนกวาเดม ทงนเพราะมนษยไมรไมเหนความจรง (อวชชา) วาตวการของปญหาทแทจรงมใชวตถภายนอก หากแตเปนจตใจของมนษยเองทมวหมกมนอยกบตณหา ยดมนถอมนอยกบอตตา จนขาดปญญาในการพจารณาสบสาวไปถงตนตอของปญหา เมอตนตอไมถกกาจด การแกปญหาจงเปนไปอยางฝนทอ กลายเปนตวสรางความขดแยงขนมาบบคนตนเองใหทกขมากขน สรปไดวา จากเรองขาวจากดาวสนาเงน วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ตณหาของมนษยไมมทสนสด แมจะมวทยาการและเทคโนโลยทางวทยาศาสตรทกาวหนาเพยงใด กไมอาจตอบสนองตณหาทเพมขนทกขณะได การใชสงประดษฐหรอความรทางวทยาศาสตรเปนเครองมอปรนเปรอตณหาจงเปนเพยงการแกปญหาทปลายเหต กอใหเกดปญหาสบตอ แทนทจะแกปญหา กลบทาใหมนษยตองคอยตามแกไขความผดพลาดทเกดขนจากสงประดษฐเหลานน เปนการผกปมปญหาทมอยแลวใหยงเหยงยงกวาเดม เพราะฉะนน การทมนษยตองเผชญทกขทรนแรงกวาเดม แทนทจะพบกบความสข กเพราะการกระทาทเตมไปดวยตณหา อปาทาน และอวชชาททาใหมองไมเหนตนตอของปญหาวาอยทจตใจของมนษย การแกปญหาแบบผด ๆ จง ไมอาจชวยใหปญหาหมดไป ซ ารายกลบเพมพนความทกข ความกาวราวและหยาบกระดางในจตใจใหทวความรนแรงยงขน เรองอฏฐสตรา นาเสนอการละเมดจรยธรรมระหวางมนษยทมตนตอจากกเลสตณหา เรองเลาถง ‚เขา‛ นกคณตศาสตรอจฉรยะทเดนทางไปยงมมหนงของทะเลทรายรกรางบนแผนดนจน เพอไขปรศนาเกยวกบหองในสสานของกษตรย ฝซ ระหวางพยายามขบคดพจารณาอยางหนกและใชเวลาไปกบการสนทนากบนกโบราณคดคนอน ในบางชวงหวงความคดของ “เขา” กนกยอนไปถงชวงเวลาตาง ๆ ในอดต นบตงแตการสญเสยครอบครว ถกลงเพยงคนเดยวทอดทงบนทางเทารมถนน ใชชวตในฐานะเดกจรจด เขาทางานในโรงงานคายาเสพตด หลบหนจากโรงงาน ใชชวตใตสะพานกบเพอนเดกจรจด จวบจนกระทง “เขา” ไดพบกบอาจารยสอนคณตศาสตรชอ “อนนน” หลายสงในชวตของ “เขา” กเปลยนไป เขามชวตทดขน “เขา” อาศยในเรอนหลงเลกของบานอาจารยอนนน มอาหารกนอมทกมอ ใชเวลาหมกมนกบตวเลขและคดคนสมการตาง ๆ โดยม

350

อาจารยอนนนคอยใหการสนบสนนอยางเตมท จนกระทง วนหนงเขาบงเอญไดเขาไปในตวบานของอาจารยอนนนและไดพบความจรงวาอาจารยอนนนขโมยผลงานของ “เขา” ไป ดงเหตการณในตอนท “เขา” เขาไปในบานอาจารยอนนนและไดอานนตยสารฉบบหนงบนโตะ ความวา

เขาพลกอานดผลงานของอาจารยทตพมพภายใน ตวเลขมากมายเรยงเปนพดคนตายงเขา เขาชะงกไป หวใจของเขาหลนวบ

ทงหมดนนคองานของเขาเอง! เขาไมรวาอาจารยขโมยผลงานของเขาไปแสดงตอโลกภายนอกมานานเทาไรแลว

รแลววาทาไมอาจารยอนนนจงใหเขาอยแตในเรอนหลงเลก มนาเลาตลอดสองปนอาจารยไมเคยใหเขาอานหนงสอเลยสกเลมเดยว ทงทรวาเขาผานชวตหลายปบนทองถนนและไมมโอกาสเขาโรงเรยน อาจารยชวยเหลอเพราะหวงผลประโยชน จะมใครในโลกเชอวาอาจารยลอกงานเดกจรจดคนหนง?

เขาจากบานนนไปเงยบ ๆ กอนจากไป เขาวางสมดโนตของเขาเลมนนบนโตะของอาจารย

อกครงเขารอนเร แตคราวนเขาจากไปดวยหวใจทบาดเจบกวาเดม ยามทเขาเชอวา โลกใบนไมเลวรายกวาทคด โลกของเขากพงครนลงมาอกครง โลกนมแตคนเลว มนษยมแตความหลอกลวง เขานาจะรและจดจาไว ถาแมแตญาตของเขายงสามารถหลอกลวงเขาและทอดทงเขาไดลงคอ นบประสาอะไรกบคนนอกสายเลอด

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 70-71) จากเหตการณดงกลาว แสดงใหเหนวาตณหาของมนษยเปนเหตแหงทกขของมนษยดวยกนเอง ดงจะพบวา “เขา” เปนตวละครทผานประสบการณเลวรายและความผดหวงในชวตมาอยางโชกโชน ดวยการเขาไปพวพนกบบคคลทจองเขามาแสวงหาผลประโยชน อาท ลงแท ๆ ททอดทง “เขา” ขางถนนเพราะหวงมรดก ชายแปลกหนาทหลอกลวงให “เขา” เขาทางานในโรงงานผลตยาเสพตด หรออาจารยอนนนซงยอมให “เขา” พกอาศยภายในบรเวณบานตนและสนบสนนให “เขา” สรางผลงานทางคณตศาสตร เพราะหวงแอบอางและขโมยผลงานของ “เขา” ไปแสดงตอโลกภายนอก เพอสรางชอเสยงใหแกตนเอง เปนตน พฤตกรรมของกลมบคคลเหลาน คอ การทาตามแรงใฝใจของตณหา อนเปนทมาของปญหา ความทกขและความชวรายตาง ๆ ในสงคม เพราะมนษยยดมนถอมนในอตตา ตองการบารงปรนเปรออตตาใหประสบกบสงท นาปรารถนาตามความทะยานอยากของตน จงหนนใหเกดกเลสตามตดมาอกหลายอยาง เชน

351

ความโลภ ความหลง ความเหนแกตว มานะ ทฏฐ ฯลฯ การทกลมบคคลดงกลาวสรางความ เดอดเนอรอนใจใหแกผอน เปนเพราะพวกเขาปลอยใหกเลสเปนตวบงการการดาเนนชวตและพฤตกรรม ยงผลใหเกดการฉกฉวยแยงชง แกงแยง หลอกลวง กอบโกยผลประโยชนระหวางมนษยดวยกน จนทาใหความทกขนนแพรขยายทงตอตนเองและผอน สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา อวชชาหรอ ความไมรเปนจดออนททาใหกเลสตณหาแทรกซมสความคดและพฤตกรรมของมนษยโดยงาย หลายวาระแรงขบจากกเลสตณหาทาใหมนษยกลาทาผดศลธรรม เพยงเพอใหอตตาไดเสพเสวย เตบโตขน หรอคงอยในสภาวะทปรารถนาไดเรอย ๆ มนษยจะหาเหตผลใหแกการกระทาของตนเอง เพอใหเกดพลงในการขบเคลอนพรอม ๆ กบรสกวา การกระทาน “เหมาะสม” ตามความรสกของตนเอง แมจะเบยดเบยนหรอทาใหผอนเดอดรอน แตมกมผลประโยชน ความเชอ คณคาหรอความชอบธรรมบางประการทยดไวลดทอนความผดบาปนนเสมอ บอยครงคณคาทาง จรยะของมนษยจงถกละเมดเพราะความคดผด ๆ เนองจากความไมรแจงเหนจรงผนวกกบแรงขบของกเลสตณหา ยงผลใหมนษยคดและรสกเพยงความตองการของตนเอง โดยไมตระหนกวาตนกาลงกอปมปญหาใหแกชวตของผอนและสงคมอยางไรบาง 3. อดมคตของชวต ไดแก แนวคดทวาดวยจดหมายปลายทางอนประเสรฐสดในชวตของมนษย คาถามเชงปรชญาในประเดนน เชน มนษยเกดมาเพออะไร อะไรคอจดมงหมาย อดมคตหรอความตองการสงสดของมนษย อะไรเปนสงประเสรฐทมนษยควรแสวงหา สงทมนษยเขาใจวาเปนเปาหมายหรออดมคตของชวตนนมคาในตวมนเองหรอไม ชวตทดคออะไร มนษยประพฤตอยางไรจงจะเหมาะสมคมคาแกการเปนมนษย เปนตน เมอกลาวถงจดหมายของชวตตามทศนะของศาสนาพทธสามารถมองได 2 ดาน คอ ดานลบและดานบวก ดานลบคอการหลดพนจากความทกข ดานบวกคอการไดสมผสกบความสข (วทย วศทเวทย, 2553, หนา 59) อยางไรกตาม มกมผมองวาศาสนาพทธเนนเรองความทกขมากกวาความสข เนองจากคาสอนในศาสนาพทธสวนใหญมงเนนไปสหนทางดบทกข ทวาเมอมองในเชงปฏสมพนธ การดบทกขยอมทาใหพบความสข เพราะฉะนนพทธปรชญามไดแตกตางไปจากปรชญาสานกอน ๆ ทมองวา ความสขเปนสงมคาของชวต ในคมภรองคตตรนกาย ทกนบาตไดจาแนกประเภทและระดบของความสขไวหลายขน เชน ความสขของคฤหสถกบสขของบรรพชต กามสขกบเนกขมมสข โลกยสขกบโลกตตรสข เปนตน (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2552, หนา 530)

352

จากการศกษาพบแนวคดเกยวกบอดมคตของชวตทงสน 4 แนวคด แนวคดทงหมดนาเสนอผานความสขของตวละครใน 2 ลกษณะ คอ ความสขเทยมและความสขแท โดยแสดงใหเหนวาความสขเทยมเปนความสขทแฝงเรนดวยความทกข มลกษณะปรวนแปรไมมนคง ไมอยในอานาจบงคบของมนษย ตองอาศย “อามส” ในรปของวตถหรออารมณอนนาพงพอใจเปนปจจยใหเกดความรสกสขอยเสมอ ผเสพความสขในลกษณะนมกหมกมนอยกบอามสจนมองไมเหนความจรง หากไมมการยบย งชงใจ มกทาใหมนษยเกดความทกขมากกวาความสข ไมเพยงทาใหตนเอง ไมอาจอยในสภาพทจะเสพสขไดอกตอไป แตยงนาไปสความขดแยงและการแกงแยงการเอารดเอาเปรยบระหวางคนในสงคม ยงผลใหมนษยตองสญเสยทกสงไมเวนแมกระทงอสรภาพของตนเอง สาหรบความสขแทเทาทพบจะนาเสนอในสองลกษณะใหญ ๆ คอ ความสขเพราะความสงบทางใจ และความสขเพราะอาศยปญญาทถกตอง ในแงของการสรางความสงบทางใจ วนทร เลยววารณ ชใหเหนวาความทกขทงมวลเกดจาก “อตตา” ของมนษย อตตาเปนฐานของตณหาและอวชชา ทาใหมนษยมองไมเหนไตรลกษณอนเปนสภาพทแทจรงของชวต ของตดอยกบการดนรนแสวงหาสงเสพเสวยอนเปนสงสมมตทเกดจากการใหคาและความหมายของตนเอง ดงนน หากละวางอตตาลงได ความสขสงบทางใจยอมเกดขนทนท ในแงของความสขอนเกดจากการอาศยปญญาทถกตอง วนทร เลยววารณ นาเสนอในรปของการใชปญญา เพอพนทกขในลกษณะตาง ๆ เชน ความรแจงในไตรลกษณเพอรเทาทนธรรมดาของชวต การดาเนนตามหลกมชฌมาปฏปทาหรอทางสายกลางเพอละวางความยดมนถอมนในอตตา การใชโยนโสมนสการพจารณาคณโทษของสงทงหลายและตระหนกถงความสาคญของปจจบนขณะ เปนตน การสรางสขดวยปญญานในททายสดมกเชอมโยงไปสความสงบทางใจเสมอ คอ เมอมนษยมปญญารทวถงแทงตลอด ยอมปราศจากความยดมนถอมน เมอละวางความยดมนถอมนลงได ยอมกอใหเกดความสงบสขทางใจ วนทร เลยววารณ ชใหเหนวา ความสขแททงสองลกษณะดงกลาวเปนสงมคาทมนษยควรแสวงหา เปนวธคดการเพอใหไดมาซงสงคาสงสดของชวต คอ การนาตนใหหลดพนจากทกข อนง จดทนาสงเกตเกยวกบนยายวทยาศาสตรทเสนอแนวคดดงกลาว คอ ความสขเทยมจะนาเสนอผานภาพสงคมทถกครอบงาดวยการเสพเสวยทางวตถ ผคนในสงคมตกเปนทาสวตถนนจนตองสญเสยบางสงทสาคญในชวตหรอยอมใชชวตทผดเพยนไปจากธรรมชาตตลอดชวต สาหรบความสขแทนาเสนอในทานองทตวละครเอกใชชวตอยางผดพลาดหรอจอมจมอยกบบางสงจนมองไมเหนความจรงของชวต จากนนจงมเหตการณบางอยางทาใหตวละครไดเรยนรจนคนพบกบความสขทแทจรง ทงนพบวาการนาเสนอความสขแทจะไมนาเสนอเดยว ๆ แตจะเสนอแบบเปรยบกบความสขเทยม โดยแสดงใหเหนวาความสขเทยม ไมอาจทาใหมนษยมความสขแทจรงได เพราะมนงายแกการผนแปร งายแกการทาใหมนษยตกเปนทาส งายแกการเปนทกข มนษยจงตองดนรน

353

ไขวควาความสขทสงบกวา สขทเปนอสระ ไมผนแปรตามเหตปจจย คอ ความสขแทตามทศนะของ วนทร เลยววารณ การนาเสนอเรองราวในลกษณะนสอถงการวพากษวจารณผคนในสงคมทมกใชชวตเลอนลอย ระดมเรยวแรงวงไลตามความสขทผกตดอยกบการเสพเสวยจนหลงลมการแสวงหาเปาหมายทแทจรงของชวต โดยใหบทเรยนของตวละครเปนแบบจาลองผลแหงการเลอกกระทาของมนษย เพอเสนอวา บนไดทนาไปสเปาหมายสงสดของชวตหรอความสขทแทจรง คอ การยอมรบความจรง มองโลกอยางรเทาทนและการละวางอตตาของมนษย โดยสรป ผวจยจดแบงแนวคดเกยวกบอดมคตของชวตตามประเภทของความสขทปรากฏในนยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ โดยปรบจากแนวคดของ วชระ งามจตรเจรญ (2552, หนา 426-436) ซงแบงประเภทความสขตามทศนะของพทธศาสนาเถรวาทออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ ความสขเทยม และความสขแท ดงรายละเอยดตอไปน 3.1 ความสขเทยม หรอ ความสขทเปนสขเวทนา ไดแก ความสขทเกดจากการได เสพเสวยในสงทพอใจ จาตองม “บางสง” มาสนองความรสก ทงนอาจอยในรปวตถหรออารมณทกอใหเกดความรสกเพลดเพลนทางใจ ความสขประเภทนจดอยในขอบขายของกามสขและฌานสข เปนความสขทขนกบสงภายนอกบางครงจงเรยกวา “สของอามส” หมายถง “ความสขอาศยเหยอลอ สขจากวตถคอกามคณ” (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2543, หนา 88) ความสขประเภทนเปนความสขทเจอความทกข ไมจรงย งยนและมกผนแปรไปตามเหยอลอ จงจดเปนสขเทยมไมใชสขแท ทงน ผวจยพบแนวคดทสอถงความสขเทยมจานวน 2 แนวคด ไดแก แนวคดทวาดวยความสขอนเกดจากการเสพเสวยวตถ และแนวคดทวาความสขอนเกดจากการเสพเสวยเวทนา แนวคดทงสองนาเสนอผานนยายวทยาศาสตร 3 เรอง ไดแก 1. เรอง 7020: โลกแหงความสข 2. เรองนทานหงหอย และ 3. เรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบแอบเอย เรอง 7020: โลกแหงความสข เปนเรองราวเกยวกบความสของอามสของมนษย ซงเปนผลใหชวตมนษยผดเพยนไปจากธรรมดาธรรมชาต จนไมอาจหวนกลบไปสวถชวตแบบเดมไดอก เนอหาเลาถงโลกในป 7020 อนเปนโลกทผคนตางคดวาเปนโลกแหงความสข เนองจากในยคนน มนษยสามารถพฒนาสรรพคณของ “ยา” ใหกลายเปนสงวเศษ สามารถมอบความสขสบายใหแกมนษยไดแทบทกอยาง ไมเพยงเปนยารกษาโรค แตยงเปนอาหาร ระบบสนทนาการ เครองอานวยความสะดวกสบาย ทงยงสนองความปรารถนาของมนษยในรปแบบของอารมณความรสกและเพมพนพลงสมองดานตาง ๆ เชน เสรมความฉลาด เพมพลงเพศ ลดความเหนอย เปนตน

354

จงไมมมนษยคนใดการฆาตวตายในโลกเปนเวลาหลายป จนกระทงเกดคดการฆาตวตายของนายแพทยคนนา ซงสรางความฉงนสงสยระคนความประหลาดใจให “ผม” ผวาการตารวจของรฐเปนอยางมาก ดงเหตการณการสอบสวนในตอนตนเรอง ความวา

“ยาลดเครยดและสรางภาพแหงความสข หนงเมดเพยงสองรอยหาสบมลลกรม แตมคณสมบตออกฤทธนานถงสบแปดชวโมง” คนพดเปนชายหนาตาเครงขรม รางผอมสง นามวา แซนเนยล ผมสเทาคอนศรษะทาใหเขาดแกเกนวย

“ถากนมากเกนยสบเมดกอาจตายได อยาวาแตเขากนมนลงไปถงหาสบเมด...” ชายคนทสองมวยนอยกวา ชอธาตนเสรม “...แตกเปนการตายแบบไมทรมาน” เขาเปนชายหนมรางเลกหนาตาคมสน ทาทางไมบงบอกเลยวาเปนนกสบฝมอดของสถาบนตารวจ...

ธาตนเอย “เขาอาจเครยดมาก จงตองพงยาน” นยนตาเปนประกายแจมใสอยเปนนจ นกสบหนมผนดมความสขตลอดเวลาซงผมไมรวามนเกดจากจตใจภายในของเขาหรอจากฤทธยา

ผมเลกคว “ความเครยด? คงไมใชนา ไมมใครเครยดในโลกนหรอก” (7020: โลกแหงความสข, 2540, หนา 165-166)

จากบทสนทนาของตวละครทงสามในเหตการณดงกลาว มจดทนาสงเกต คอ ทศนคตทตวละครมตอโลกและความแปลกใจตอการฆาตวตายของนายแพทยคนนา อนสอถงลกษณะทผดเพยนทางตรรกะความคดและบรรยากาศทางสงคมในโลก 7020 ซงแตกตางไปจากสภาพความเปนจรงของสงคมปจจบนในการรบรของผอาน ในเรองนการฆาตวตายเปนเรองแปลก เพราะในโลก 7020 เปนโลกแหงความสขทมนษยมชวตอยไดดวยการเสพยา จงไมมทงคนเครยดและคนฆาตวตายในโลกมาเปนเวลาหลายป การใหภาพเชนนเปนการสรางความขดแยงภายในจตใจของผอาน เนองจากปญหาการฆาตวตายเปนปญหาทางสงคมในยคปจจบนทพบเหนไดตามสอตาง ๆ จน เคยชน จดนแสดงใหเหนถงความจงใจในการเสยดสสงคมของ วนทร เลยววารณ ซงนาไปสการตงคาถามวา สงใดเปนตวชวดความปกตหรอความไมปกตทางสงคม ความสขทแทจรงของมนษยคออะไร เพราะหากโลก 7020 เปนโลกแหงความสขจรง ยอมไมเหตอนใดใหนายแพทยคนนาตองฆาตวตาย ปมปรศนาในคดนจงเปนเสมอนกญแจทจะนาไปสคาตอบของเรอง อนง หากพจารณาอยางถถวนพบวา ในเรองนไมมตวละครตวใดเลยทมชวตอยางปกตหรอมความสขไดโดยไมตองพงพา “ยา” ตวละครทกตวลวนใชยาในการดาเนนชวต จนบางครงแยกแยะไมออกวาลกษณะภายนอกทดเหมอนมความสขตลอดเวลานนเกดจากจตใจหรอฤทธของ

355

ยากนแน จดนแสดงใหเหนวา ความสขในโลก 7020 เปนสของอามส คอ เปนสขทตองอาศย “ยา” กระตนใหเกดความรสกสข ยาจงเปนตวปรนเปรอการเสพเสวยเวทนาของมนษยเพอเสรมความมนคงแหงอตตาทมนษยยดถอ ทงนพบวาสรรพคณของยา เชน ลดความเครยด สรางภาพแหงความสข บารงสมอง ประสาทโปรง เสรมความฉลาด เพมความบนเทง เพมพลงเพศ เปนตน บงบอกวาความสขทเกดจากยาเปนสของอามส โดยอามสนนจดอยในความสขทางกามคณ ไดแก รป รส กลน เสยง และโผฏฐพพะ (สมผส) อนเปนความสขทางเนอหนงหรออารมณอนอรอยซงตณหาพงพอใจ ทายทสดความสขดงกลาวทาใหมนษยตกทาสของวตถโดยไมรตว ดงพบวา ตวละครในเรองทกตวตางใชยาเปนสวนหนงของชวต โดยไมเคยสงสยในสรรพคณของยาดงกลาวเลยกระทงนายแพทยคนนาพบความจรงวา ยาดงกลาวเปนตนเหตททาใหกระเพาะและลาไสของมนษยผดปกต ทงยงทาใหมนษยในโลก 7020 มอายขยนอยกวามนษยในอดตถงครงหนง การคนพบความจรงดงกลาวนาไปสความขดแยงในจตใจของตวละครอยางรนแรง ดงพบวาทง “ผม” และ กนน การา ตางเลอกไมเปดเผยเรองนใหชาวโลกรบร ดงคากลาวของ กนน การา เกยวกบผลกระทบทอาจเกดขนหากเขาเลอกเปดเผยความจรงดงกลาว ความวา

เขาหวเราะ “เพอนรก เราทงสองกผานชวตมาเยอะ เอาเถอะถงจะไมยาวเหมอน คนโบราณ แตคณกรวายาเปนวถชวตของเราตงแตวนแรกทเกดมา ยาคอวถแหงความสขของเรา คณกรวาพวกนนใหญแคไหน พวกเขาควบคมชวตคณไวตงแตแรกทคณเกดมาแลว พวกเขาเปนสวนหนงของชวตเราทกคน เปนระบบเชนนมานานแสนนานตงแตป ยาตายายของเรา คณจะใหผมปาวประกาศออกไปหรอวาทกคนจงหยดใชยาเพราะมนทาใหอาย พวกคณนะสนลงครงหนง...” เขาหยดครหนง

“... จะเกดผลตามมาเลยทนทสองขอ หนง สมาพนธยาจะเกบผมทนท เพราะยาคอธรกจใหญทสดของโลก เราใชยาเปนวาเลนสมาคมบรษทยาขายยาทกอยาง ทากาไรมหาศาล และขอสอง คณคดไหมวาจะเกดอะไรขนถาหากคนทวไปทรกจะหาความสขรปแบบตาง ๆ ใสตวรวาความสขของตนเอง---ทเกดจากการใชยา---ถกตดลงถงครงชวต ไมมใครจรงนไดหรอก พวกเขาคงอยากบกเผาบรษทผลตยา แตกทาไมได เพราะยงตองการมน อยาวาแตถา ผมเผยแพรรายงานนออกไปแลว จะทาใหโลกนดขนหรอ กเปลาเราทกคนกนขาวอยางท คนนาบนทกไวไมเปนหรอก...”

เขาหยดครหนง สบสายตาผม “...และวากนตรง ๆ กคอผมไมกลา” (7020: โลกแหงความสข, 2540, หนา 186-187)

356

จากคาพดของ กนน การา ดงกลาวแสดงใหเหนวา มนษยในโลก 7020 กลายเปนทาสของยาถงขนไมอาจเดนหนหลงกลบไปสวถชวตดงเดมได การปฏเสธความจรงและยอมละทงคณธรรมจรยธรรมในสายอาชพของตวละครทงสอง สอถงการยดตด “ยา” เขาขนรนแรง จนยาสามารถบงการและกาหนดทศทางชวตของมนษยได กระทงยอมหลกหนความจรงเพอใหไดเสพยาตอไปเทานน ความสขทองอาศยยาจงเปนความสขทมความทกขปะปนอย เปนสขทไมสมบรณ ตองปรวนแปรไปตามเหตปจจย คอ ขนอยกบวาจะไดเสพเสวยมากนอยเพยงใดหรอไดเสพสบเนองตอไปหรอไม จงไมอาจใหความพงพอใจอยางสมบรณ เพราะฉะนน ผทฝากความหวงไวกบความสขประเภทนอยางขาดสต เทากบการทงตนเองลงไปในกระแสความปรวนแปรจนถกกดดนบบคนจากวตถนน ๆ อยางควบคมไมได เมอใดทความแปรปรวนเกดขนมนษยยอมรสกทกขและเพราะความรสกทกขนเอง ตวละครทงสองจงเลอกหลกหนความจรงดวยการขายตวลงเปนทาส ยอมอยในภาวะทถกจากดคบแคบ แมรวาจะเกดโทษตอชวตเพยงใดกตาม ความสขเชนนเปนการ อยอยางฝนธรรมชาต ใชชวตอยางฝนทอ ซงในทายทสดกลบกลายเปนสงทสรางความอดอดทรมานทงทางกายและจตใจของผเสพเปนอนมาก สรปไดวา จากเรอง 7020: โลกแหงความสข วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความสขทางวตถมกเจอปนดวยความทกขเสมอ เพราะความสขทอาศยวตถเปนปจจย ทาใหมนษยขาดอสระ นาไปสความยดตด คบแคบ หวงแหน ความสขหรอความปรารถนาใหคงอยในสภาพทตองการตลอดไป อนเปนอาการทขดแยงตอกระบวนการธรรมชาตซงเปนไปตามกระแสแหงเหตปจจย กอใหเกดความบบคนขดแยงแฝงอยท งภายนอกภายใน กลายเปนความทกขในรปแบบตาง ๆ เชน ทกขเวทนา (ความรสกทกข) สงขารทกข (ทกขตามสภาพสงขาร) วปรณามทกข (ทกขเนองดวยความผนแปร) เปนตน เรองนทานหงหอย เปนเรองราวเกยวกบความสขของมนษยซงเปนผลพวงจากการพฒนาสงประดษฐทางวทยาศาสตรทมชอวา “เครองแกวสารพดนก” คณประโยชนของสงประดษฐดงกลาวผลกดนใหโลกเขาสยคอดมคต อนเปนโลกทมนษยทกคนไมตองทางานไดในทกสงทปรารถนา “ทกคนสามารถทมความสขในการดม กน เทยวไดไมจากด เครองสารพดนกสามารถปรนเปรอมนษยโดยการสรางอาหารเครองดมไดไมมทสนสด” (นทานหงหอย, 2548, หนา 164) ทวาความสขดงกลาวกลบแฝงเรนความนาสะพรงกลวบางอยางไว เมอมนนาไปสการทาลายระบบนเวศและทรพยากรธรรมชาตอยางไมอาจหวนคน “เดกหญง” ซงเปนผเฝามองปรากฏการณนอยางใกลชดกลาวถงจานวนหงหอยซงคอย ๆ ลงจานวนลงอยางรวดเรว ขณะทเครองแกวสารพดขยายจานวนไปทวดาราจกร ภาวะทสวนทางดงกลาวนาไปสความโศกเศราทตวละครดงกลาวมตอการเสพเสวยความสขอยางไมลมหลมตาของผคนในสงคม ดงเนอความในตอนหนง ความวา

357

เครองแกวสารพดนกขยายจานวนไปทวดาราจกรอน ๆ ขณะทจานวนหงหอย บนฟาหายไปทละตว ทละตว

หนงพนตว หนงรอยตว... แตไมมใครสนใจแยแสทจะนบจานวนหงหอยเชนเธอ ในทสดกเหลอหงหอยเพยงสบตว เกา แปด เจด... หก หา ส สาม สอง... บนฟาเหลอหงหอยเพยงตวเดยว เมอเธอวงไปททงคนนน หงหอยตวสดทายโบยบนจากเธอไปแลว (นทานหงหอย, 2548, หนา 164-172)

จากขอความดงกลาวอาจสงเกตวา การเลาเรองของ “เดกหญง” ไดแฝงเอาความหดห ความโศกเศราและสะเทอนใจทเธอมตอปรากฏการณทางสงคมดงกลาว โดยสอวาเธอมไดพงพอใจกบความสขเสพเสวยดงเชนมนษยคนอน ๆ ตรงกนขาม เธอกลบรสกทกขเมอเหนวาจานวนหงหอยทเคยมอยลดจานวนอยางรวดเรว การสงเกตปรมาณหงหอยของเดกหญงคลายเปนกลวธการแฝงนย (Irony) ในลกษณะหนง คอ โดยผวเผนเหมอนวา เดกหญงจะเลาเรองราวเฉพาะ สงทเธอสนใจ คอ ปรมาณหงหอยทเธอตงใจนบในแตละคาคน แตโดยออมการนาเสนอภาพดงกลาวกลบชใหผอานเหนวา ความสขทมนษยไดรบการเครองแกวสารพดนกเปนสงไมจรงย งยน เพราะตอง แปรผนกบปรมาณหงหอยอยเสมอ เครองแกวสารพดนกเปนเพยงสอกลางทคอยแปรหงหอยใหกลายเปนความสขของมนษยเทานน ดงนน ปรมาณหงหอยทสญเสยไปจงเทากบปรมาณความทกขทเพมขน บรรดามนษยบนโลกเพยงหลบตา แสรงมองไมเหน เพอใหตนสามารถเสพเสวยตอไปไดอยางไมรสกผดใด ๆ แตเดกหญงซงเลอกจะไมปดหปดตา กลบรบรถงความทกขซงคอย ๆ เขมขนขนเรอย ๆ จงถงระดบทผอานรบรวา เดกหญงและผคนในโลกสมมตดงกลาวจะไมมวนหวนคนไปมความสขแบบเดมไดอกตอไป นคอ การสรางความสะเทอนใจใหแกผอาน เพอสรางความฉกคดตอสารตถะของเรอง อนง หากพจารณาจากรปแบบการนาเสนอพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดของเรองนในรปของนทาน คลายกบตงใจจะสอนหรอชนาใหผอานมองเหนผลเสยของการฝากหวงไวกบความสขทางวตถ จดทนาสงเกต คอ การใชตวละครและวตถตาง ๆ บอกเลาความหมายในเชงสญลกษณ ไดแก “เครองแกวสารพดนก” ซงอาจเปนภาพแทนของวทยาศาสตร เทคโนโลย อานาจของความร หรอสงใด ๆ กตามทถกใชเปน “เครองมอ” เพอสนองความปรารถนาของมนษย หรอ

358

“หงหอย” อนเปนภาพแทนของ ‚สงทสญเสยไป‛ เพราะตณหาของมนษย เชนทรพยากรธรรมชาต คณคาทางจตใจ เปนตน รวมทง “เดกหญง” ผเลาเรองซงอาจตความวาเปนภาพแทนคนสวนนอยของสงคมทเฝาสงเกตการณ รบร และตระหนกถงความเสยหายอนเกดจากเสพเสวยสขทางวตถ แตทาสงใดมไดนอกจากเฝาสงเกตการณสงทเกดขนรอบตวอยางเศราสรอย การเลอกเลาเรองผานมมมองของ “เดกหญง” อาจพจารณาไดในเชงสญลกษณ กลาวคอ ลกษณะของเดกหญง (เพศหญง) สอถงความออนนอม ความออนโยนและความบรสทธ อนสอดคลองสภาพพนทางจตใจดงเดมของมนษยตามแนวพทธปรชญา กอนทจะถกปรงแตงดวยกเลสตณหา เมอเชอมโยงกบความชนชอบในการนบ “หงหอย” ซงในภาพประกอบของนทานปรากฏในรปของ “ดวงดาว” หงหอยจงอาจเปนภาพแทนของความหวง ปญญาหรอคณคาทางจตทมนษยมอยเดม ขณะท “เครองแกวสารพดนก” เปนตวแทนกเลสตณหาของมนษย การทหงหอยลดจานวนลงไปอยางรวดเรวเพราะเครองแกวสารพดนก จงหมายถงการทกเลสตณหาเขาครอบงาจตใจของมนษย แปรจตใจทดงามใหกลบกลายเปนจตชวราย ภาพประกอบของหงหอยทคอย ๆ เลอนหายไปจากทองฟาทละนอย จนกระทงกลายเปนทองฟาสดา สอถงอวชชาทครอบงาปญญามนษย ทาใหมองไมเหนสงทงหลายตามเปนจรง ดงเชน ผคนในเรองทหมกมนอยกบการเสพเสวยจน ไมแยแสตอจานวนหงหอยทลดจานวนลง ดงนน ปรากฏการณบนทองฟาทเดกหญงสงเกตเหน จงสอถงจตใจของมนษยทถกกเลส ตณหา และอวชชาเขาครอบงาจนมองไมเหนสงทงหลายตามความเปนจรง ละเลยทจะปฏบตโลกภายนอกและโลกภายในของตนดวยสตปญญา จนตองตกอยใน หวงแหงความทกขความผดหวงอยางในทายทสด อนง เมอมองเรองราวในนทานในประเดนของความสขพบวา ความสขอนเกดจากการเครองแกวสารพดนกเปนความสขทเจอดวยความทกข ไมมความสมบรณอยในตว เนองจากความสขดงกลาวตองอาศย “ปจจยภายนอก” (เครองแกวสารพดนก)ในการขบเคลอนเพอใหไดในสงสนองอยาก เชน ความสะดวกสบาย ความสขในการเสพเสวย เปนตน เพราะฉะนน หากปจจยภายนอกดงกลาวถกกระทบกระเทอนหรอจาตองแปรปรวนไปในลกษณะใดกตาม ความสขทมนษยมอยยอมผนแปรเปนความทกขไดในทนท เมอพดกนตามความจรง ความสขทมนษยไดรบจากปจจยภายนอกในกรณนจงเปนเพยง “ความรสกสข” เทานน กลาวคอ เปนความสขทเกดจากการทาใหความรสกบบคนกดดนขดแยงอนเปนสภาวะทกขหายไปชวคราว มใชความสขทย งยนตลอดไป ดงนน เมอปจจยภายนอกดงกลาวหมดประสทธภาพลง ความทกขยอมกลบมาอกครง ทาใหรสกขาดพรอง กระหาย จาตองแสวงหา “ปจจยเสรม” (หงหอย) มาเตมเตมหรอชวยขบเคลอนใหปจจยภายนอกนนเกดประสทธภาพขนอกครง หมายความวาสงทมนษยตองการจรง ๆ มใช “ปจจยภายนอก” หรอ “ปจจยเสรม” แตเปน “ความรสกสข” ทเกดจากการปรงแตงของปจจยตาง ๆ

359

ฉะนน ความรสกสขทเกดขนจงตงอยบนความแปรปรวนของปจจยทประกอบกนขน ยากจะฝน ยนคงความเปนไปใหเปนไปตามความปรารถนา มนษยจงตองประสบความผดหวงเพราะไมอาจมองเหนความจรงดงกลาว แตกลบพยายามยอหรอฉวยความสขจอมปลอมนนใหกลายเปนสวนสาคญในชวตของตน สรปไดวา จากเรองนทานหงหอย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความสขทเกดจากอานาจทางวทยาศาสตรหรอความสขทไดรบจากวตถเปนเพยงความสขฉาบฉวย แปรปรวน ไมความมนคง ทงยงแหลงเปนแพรกระจายของกเลส ตณหาและอวชชา ยงผลใหมนษยไมอาจมองทงหลายตามความเปนจรง คอ มองไมเหนวาวตถทตนใหคากาลงพาตนถลาไปทางเสอม มองไมเหนวาทรพยากรธรรมชาตทเคยอดมสมบรณกาลงสญเสยไป มองไมเหนวาความสขทไดรบมาอยางงายดาย ยอมหายไปอยางงายดายเชนกน ตราบเทาทมนษย ยงคงใชชวตอยางฝนธรรมชาตและลมหลงในวตถอยางไมลมหลมตา ความสขทมนษยเคยไดรบกจะอนตรธานหายไปเสยสนเหลอไวเพยงความทกขในทสด เรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบแอบเอย นาเสนอความสขชวคราวของมนษยอนเกดจากความพยายามดนรนไขวควา เพอใหไดสมอยากในสงทปรารถนา ตวละครเอกในเรองน คอ “เขา” กวชาวโลก นามเดมคอ “ภ” หรอ “สนทรภ” ชายผมใจรกมนคงซอตรงตอ “นางจน” หญงสาวชาววงทเขาพบครงแรกในงานประลองบทกว เรองราวทงหมดวาดวยการตอสดนรนเพอใหไดอยรวมกบหญงคนรกในสองชวงเวลา คอ ชวงเวลาในอดตเมอครงตวละครยงเปนมนษย และชวงเวลาปจจบนเมอตวละครอยในสภาพดวงจต ชวงเวลาทงสองมจดรวมกน คอ ความยดมนถอมนทมตอหญงคนรก โดยมการพลดพรากและภาวะไมสมอยากเปนแรงขบเคลอนการกระทา เพอสนองความยดอยาก “เขา” ในรปลกษณของดวงจตจงเดนทางตามหาทตงของปรมาตมนของจตมนษย ดวยหวงไดพบกบจตของนางจนและวธการอยรวมกบนางอกครงหนง “เขา” อาศยการเดนทางผาน “จลบถ” หรอ “รหนอน” คอ สงทมลกษณะเปนประตมตหรอทางลดทพา “เขา” ขามจาก ดาราจกรหนงไปยงดาราจกรอน ๆ กระทงพบกบหองสมดแหงจกรวาล บรรณารกษของหองสมดใหขอมลเกยวพบทตงแหงปรมาตมนแก “เขา” ชให “เขา” เดนทางไปพบดาวแหงรปพรหมทง 7 ดวง นบจากนน “เขา” กมงมนเดนทางเพยงลาพงเปนระยะเวลานาน ในระหวางนน “เขา” พบกบ รปพรหมในชนตาง ๆ กระทงเดนทางมาถงรปพรหมท 7 ณ ทนน “เขา” ไดพบกบดวงจตของ นางจนสมปรารถนา แตไมอาจสอสารกบนางได รปพรหมท 7 จงแนะนาใหไปหารปพรหมท 16 “เขา” เดนทางตอไปจนถงทหมาย รปพรหมท 16 ตกลงชวย “เขา” แตมขอแมวาการเชอมตอกบอาตมนนจะเปนไปชวคราว ในทายทสด “เขา” และนางจนตองแยกจากกนตลอดกาล ดงบทสนทนาระหวางดวงจตของสนทรภและรปพรหมท 16 ความวา

360

“จตของนางมรก จตของทานมรกเดยวกน คณลกษณนเปนแรงพเศษทสามารถเชอมตอตรงสองตวตนของสองอาตมน แตจตของทานกบนางเกาะเกยวกนชวคราวเพราะพลงงานแหงรกมชวงเวลาจากด นนคอเมอสนพลงงาน อาตมนทงสองกแยกตวเชนเดม”

“ชวงเวลาจากดนนยาวเพยงไร?” “สาหรบทานกบนาง หนงรอยลานป” “หลงจากนนเลา?” “หลงจากนนอาตมนของทานกบนางกจะแยกทางกน และเดนหนาไปตามทศทางของ

แตละอาตมน นกคอคณลกษณของรก ความรกกคอการเกาะเกยวกนชวคราวของสองตวตน ไมมรกใดในจกรวาลททาใหสองตวตนเกาะเปนหนงเดยวตลอดกาล เนองจากแตละตวตนมาจากแตละอาตมน‛

(ยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบแอบเอย, 2552, หนา 191-192) จากบทสนทนาดงกลาวสอถงหลกอนจจตา หรอ ความไมเทยง อนเปนธรรมชาตของทกสรรพสง โดยเฉพาะอยางยงสาหรบความรก ซงเปนพยงอารมณความรสกของมนษย ยอมมความแปรปรวนไมมนคงแฝงไวตลอด ความรสกเปนเรองของความเกดดบทางจต สามารถมากขนหรอลดลงไดตามเวลา แตเหตผลท “เขา” ไมอาจสลดความรสกนทงโดยงาย เพราะความรกของเขาถกยดไวดวยความหลง ดงจะสงเกตวา “เขา” เดนทางในจกรวาลทมดมดตลอดทงเรอง สดาของจกรวาลเปนสญลกษณทสอถงความหลง (โมหะ หรอ อวชชา) หมายถง ไมรแจงเหนจรง ไมรจก สงทงหลายตามเปนจรง มความยดและความอยากเปนทตง คอ “เขา” ยดอยกบความไมสมอยาก ทงในยามมชวตและในยามเปนดวงจต ความยดอยกบความขาดพรอง ตองการสงเตมเตมทาให “ความอยาก” เปนแรงผลกดนใหเกดการแสวงหา การเดนทางเพอตามหาอาตมนของ “เขา” จงบงบอกถงความยดอยากในใจททาให “เขา” ยอมทาทกสงเพยงเพอใหไดอยรวมกบนางจนอกครงหนง แมรดแกใจวาในทายทสดความสขทมนนตองหมดไปในวนหนงกตาม ดงคาบรรยายความรสกของ ตวละครเอกตอนทายเรอง ความวา

361

เปนคครองพศวาสทกชาตไป! เขารวาหวงเวลาหนงรอยลานปกบนางนนยาว แตในพรบตาเดยวของเวลาใน

มหาจกรวาล เขากตองแยกกบนางตลอดกาล รกยนยาว แตไมเปนนรนดร ทวาในเมอสามารถอยรวมกนดวยแรงแหงรก เวลาเพยงชวพรบตาเดยวกเพยงพอแลว (ยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบแอบเอย, 2552, หนา 193)

จากคาบรรยายความรสกของตวละครดงกลาว สอวา “เขา” ตระหนกถงความไมจรงย งยนของความสขทตนไดครอบครองอย ทวาความเปนปถชนทยงสลดกเลสตณหาไมขาดทาให “เขา” พงพอใจเกาะเกยวยดครองสงทตนใหคาและความหมาย แมรวาสงนน ๆ จะเปนเพยงความรสกฉาบฉวย ชวครงชวคราว มอาจพาตนไปสความสขถาวรไดกตาม จดนชใหเหนวา ตณหาของทาให “เขา”ยงคงยดมนถอมนในอตตา แมรวาสงทยดไวไมเทยง แตการยดอายการเสพเสวยออกไป ยงคงคมคาในความรสกของ “เขา” ทงนจะพบวา ความสขจากสงเสพเสวยในทนไดสรางความกระวนกระวายใหแกผครอบครองความสข คอ ตองคอยพะวงวาสขทเคยไดรบจะหมดลงเมอใด จดนชวา ความสขดงกลาวเปนความสขทมความทกขแฝงเรน ไมมความจรงย งยน การกอดรดความสขนนไวกบตน จงเทากบวางตนไวบนฐานแหงทกข รอคอยวนใหสงทถอมนนนบบคนกระทบกระแทกเอาในทสด สรปไดวา จากเรองยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบแอบเอย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความสขทเกดจากการเสพเสวยเวทนาอนชอบใจ (การเสวยอารมณหรอความร) เปนบวงททาใหมนษยวนเวยนอยกบความทกข เวทนาเปนอามสททาใหเกดการดนรนแสวงหาจนกวาจะไดรบการสนองตอบ แมในทสดมนษยจะพยายามจนไดเสวยเวทนาตามปรารถนา แตกเปนความสมอยากเพยงชวขณะหนง เพราะการนาตนไปผกพนหรอไปสบทบใหเปนสงหนงสงเดยวกนกบสงเสพเสวย ยอมทาใหปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนกบสงเสพเสวยสงผลกระทบตอ ผครอบครองสงเสพเสวยโดยตรง หากสงเสพเสวยไมเปนไปดงหวงในวนใดวนหนงหรอเปลยนแปลงไปจากเดม ความวตกกงวล ความเรารอน หรออกนยหนงคอความทกข ยอมแทนทความสขทเคยไดรบ เพราะฉะนน สขจากการเสวยเวทนาอนพงใจจงมใชความสขทแทจรงเพราะงายแกการผนแปรใหกลายเปนทกข 3.2 ความสขแท หรอ ความสขทไมใชเวทนา ไดแก ความสขสงบทไมตองการวตถหรออารมณใด ๆ มากระตน โดยปกตมกหมายถง นพพานสข ดงท วทย วศทเวทย (2553, หนา 68) อธบายไววา

362

...ความสขประณตมความสมบรณในตว มใชความสขทเกดจากการไดสนองความตองการ มใชความสขทไปเตมความบกพรองใหเตม แตเปนความสขทเกดขนเอง เปนไปเอง เปนประสบการณเพอประสบการณนนเอง มใชหนทางไปสอะไรอกไมเกยวของกบอะไรในโลก ไมเกยวของแมแตกบความวาง เปนประสบการณทางจตทบรสทธทสด

อยางไรกตาม ความสขแทในทนเปนการดงเอาลกษณะสาคญของนพพาน คอ “ความหลดพน” หรอ “ความดบทกข” มาแสดงไวในรปภาวะสขสงบทางใจของตวละคร อนเกดความหลดพนกเลส ความทกข หรออวชชาทครอบงาจตใจ ขณะทบางเรองเปนชแนะแนวทางในใชปญญาเพอนาไปสการพนจากความทกข ทงน ผวจยพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดทสอถงความสขแท 2 แนวคด ไดแก แนวคดทวาดวยความสขเพราะความสงบทางใจ และแนวคดทวาดวยความสขเพราะอาศยปญญาทถกตอง แนวคดทงสองนาเสนอผานนยายวทยาศาสตรจานวน 8 เรอง ไดแก 1. เรองเดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว 2. เรองผเสอกบดอกไมไฟ 3. เรองเยนฉานาคางยอยเยอกฟา พาหนาว 4. เรองมนษยแชแขง 5. เรองมนษยเชอโรค 6. เรองอกดานหนงของหลมดา 7. เรองอฏฐสตรา และ 8. เรองบางกะโพง เพอความเขาใจโปรดพจารณาตวอยางดงตอไปน เรองเดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว นาเสนอความสขแททเกดจากการละวางอตตาและมองสรรพสงทงหลายตามความเปนจรง เรองเลาถงสองชวตทมความแตกตางกนดานกายภาพ แตกลบมงมนแสวงหา “บางสง” อนเปนเปาหมายหรออดมคตของชวตเชนเดยวกน ไดแก “ขา” หรออกนยหนง คอ “สนทรภ” กวรตนโกสนทรผพยายามแสวงหาความสขทแทจรงของชวตและ “ดารนตร” สงทรงภมปญญาตางดาวทเดนทางมายงโลกเพอคนหาประตแหงเอกภพ ทงสองพบกนในยามท “ขา” ถกจองจา ณ คกแหงหนง ในสภาพกงเมากงฝน “ขา” นกไปวา ดารนตร เปนตวละครทเขาสมมตขน จงสนทนาแลกเปลยนทศนะและประสบการณกบแขกแปลกหนาผนอยางไม เคอะเขนทกคาคน ทกครงทพบกน ดารนตร มกตงคาถามแปลก ๆ และแสดงทศนะของตอบโตความคดเขาเสมอ ๆ การสนทนาระหวางสองฝายสะกดชกชวนใหตางฝายตางคดใครครวญถงเหตผลในการใชชวตและตงคาถามตอเปาหมายทแทจรงของชวต ดงความในตอนหนงท ดารนตร ตงคาถามถง สงทพวกเขาทงสองเพยรแสวงหา ความวา

363

“ทานเชอหรอวายาอายวฒนะมจรง” “แนนอน” “หากทานพบ ทานจะมความสขกวาททานเปนอยขณะนหรอ เราจาไดวาเมอตอนท

ทานอยในคก ทานตองการเพยงแคออกจากคก ตอนนทานมอสระ และกลายเปนกวคนโปรดในราชสานก มชอเสยง เงนทอง ทานยงตองการมนไปเพออะไร”

“กคงเหมอนกบเหตผลททานตองการคนหาประตแหงเอกภพ สงทเราทงคเชอและเพยรคนหา ความจรงกไมมอะไรแตกตางกน”

เปนครงแรกทขาเหนเขาเงยบลงไป “ทานทาใหเราไดคด บางทสงทเราคนหา อาจไมใชสงทเราตองการจรง ๆ ...” วาจาของเขาเรมแฝงแววจรงจง

แตตอนนนขายงไมเขาใจ (เดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว, 2540, หนา 248)

จากบทสนทนาดงกลาวพบวา ตวละครทงสองตางดนรนไขวควาบางสงซงพวกเขาเชอวา “ตองการ” ทวาสงเหลานนลวนเปนเพยงสงสมมตทถกหยบยนคาและความหมายวาเปน “สงมคา” หรอ “เปาหมาย” สาหรบชวต เปาหมายดงกลาวจงมไดมคาในตวเอง หากแตเพราะมนสามารถนาไปสสงอน เชน ความสข ความสบายใจ ความมนคง เปนตน คณคาของมนจงเกดขน ดงนน หากพจารณาเปาหมายของตวละครจะพบวาทงสองกาลงแสวงหาสงทเขากบความตองการของตนเปนหลก กลาวคอ การแสวงหาความสขในชวตของ “ขา” เกดจากความตองการใหพนไปจากทกขทเผชญอย เชน การพลดพรากจากสงทรก การถกจองจา การลมเหลวในชวตค เปนตน หรอการแสวงหาประตแหงเอกภพของ ดารนตร กเกดจากความตองการใหตนไดเสวยภาวะสข ยงกวาทเปนอย คอ การ “...สลดหลดจากกายหยาบและพฒนาขนอกขนสสภาวะกายทพยไดโดยไมตองผานการตาย...” (เดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว, 2540, หนา 239) การทเปาหมายของทงสององอยกบ “ตณหา” ทาใหชวตของพวกเขาเตมไปดวยคาถามและตองเผชญกบความขดแยงในจตใจของตนเอง ทงนเพราะการแสวงหา “เปาหมาย” หรอ “อดมคต” ควรเปนหลกยดหรอสรางความมนคงใหแกชวต แตตณหานนไรขอบเขต ไรความมนคง มกแปรไปตามเหตปจจย ขนอยกบสงเสพเสวยวาจะมอบความตองการใหไดมากนอยเพยงใด การแสวงหาความสขของตวละครทงสองจงเปน การกระทาทยอนแยงในตนเอง นอกจากจะไมนาชวตไปสความสขถาวรแลว ยงทาใหพวกเขาตกอยในภาวะทกข เนองจากตองคอยดนรนกระสบกระสายแสวงหาสงเสพเสวยทเชอวาตนตองการนน

364

ในตอนทายเรอง ตวละครทงสองตางยอมรบความจรงวา ตลอดระยะเวลาทผานมาทงคตางแสวงหาภาพลวงตาเชนเดยวกน ทงนเพราะเปาหมายทตวละครเชอวาตองการ ไมอาจชวยใหพวกเขาพนทกขหรอมความสขกวาทเปนอยได ความสขของพวกเขาเปนความสขทขนกบวตถภายนอก เปนกามสขทถกตณหาปรงแตง คอ ใชอารมณทชอบใจหรอไมชอบใจทสงสมไวจนเคยชนเปนตวตดสน แตอาการและลกษณะทชอบใจและไมชอบใจมกผนแปรไมแนนอน จงนาไปสภาวะทกขในรปแบบตาง ๆ เชน ความขดแยงภายใจจตใจ การกระทบกระทงระหวางกน เปนตน หากสบสาวไปถงตนตอของปญหาดงกลาว จะพบวาสาเหตการทตวละครทงสองผกตดกบความสขทขนอยกบวตถภายนอกเปนเพราะ “อตตา” ของพวกเขาเอง เพราะมอตตาจงยดถอความสขของตนเปนใหญ มองเหนตนเปนศนยกลางของโลก และมองไมเหนความจรงวา เมอความสของอามสเปนเปาหมายชวต เปนเพยงการบารงบาเรออตตาใหเตบใหญ ยงผลใหพวกเขาตดของอยในสขเสพเสวยทตนปรงแตงขน มใชคาตอบทแทจรงของชวต แตความสขแทจรงคอสงทพวกเขาตระหนกไดจากประสบการณชวต นนคอ การละวางอตตาและตระหนกถงความจรงของสรรพสงชวต ดงเชนคาพดของ “ขา” ตอนทายเรอง ความวา

‚เมอนนขาจงรวา ความสขในชวตทแทจรงไมใชสรา นาร ไมใชความรกชายหญง ทขามกเรยนในบทกว ไมใชเกยรตยศ ทรพยสมบต หรอยาอายวฒนะทขาเพยรไขวความาตลอดชวต ความสขคอความปตทพบวาตวเราไมใชเรา ความสขคอความรกถาวรท ทกสรรพสง ณ วนาทน ขารกกอนหนทกกอน ตนไมทกตน สตวรวมโลกแผนดน สายลม สายนา ฤดกาลและจกรวาล...‛

ขาตนแลวในทสด เมอชวตลวงมาถงปจฉมวย... ... “ทานกลวตายหรอไม” “ความตายกคอการเดนทางอกครงหนง การดบกคอการเกด การเกดกคอการดบ..” เพราะขารแลววาสรรพสงเกดจากเหตและปจจย ไมมทตงตน ไมมทสนสด

การเกดไมเคยมในเอกภพ มแตการเกดชมนมรวมกนธาตตาง ๆ ชวคราว และการตายชวคราว

(เดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว, 2540, หนา 257-258)

365

คาพดดงกลาวสอถงการละวางความยดมนถอมนในอตตาของ “ขา” กลาวคอ ตวละครตระหนกวาเปาหมายของชวตทผกตดกบอารมณหรอวตถภายนอก มใชความสขทแทจรง เนองจากรดวา “...รกทมนษยใชหลอเลยงจตใจ ยงเปนรกเพอตนเอง มใชเพอโลกและจกรวาล?” (เดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว, 2540, หนา 254) ทงนเพราะการรกตนเอง คอ การเกาะเกยวอตตาของตนไว กอใหเกดการบญญตโลกวาเปน “โลกของฉน” ยงผลใหมนษยมองสรรพสงผดไปจากความเปนจรง คอ มองไมเหนความทกข ความเสอม และความดบสลายไปตามธรรมชาตของสรรพสง ฉะนน ความรกทแทซงตวละครพยายามชใหเหนคอ “ความรกถาวรในทกสรรพสง” หมายถง การใหมนษยละวางอตตา เลกยดตนเองเปนศนยกลาง มองเหนความจรงตามธรรมชาตวา ทกสงเกดขนและเสอมสลายไปดวยเหตปจจย ไมมสงใดอยในอานาจของมนษย ทวามนษยมกมองไมเหน ความจรงน แตพยายามหยบยนความหมายใหแกทกสง และมงหวงใหสงเหลานนเปนไปตามอาเภอใจของตนเสมอ ความทกขความผดหวงจงเกดขน อนง การแสดงใหเหนวาการละวางอตตาเปนสขทแทจรงยงเกยวของกบการเรมตนเรองดวยการระลกถงความตายของ “ขา” และจบเรองดวยการตายของตวละครดงกลาว ทงนเพราะเหตการณดงกลาวตอกย าถงความไรตวตนของมนษย ชใหเหนวา ชวตมนษยเปนเพยงการประกอบรวมของขนธ 5 เชนเดยวกบสรรพสงอน ๆ ในจกรวาลทเกดขนและเสอมสลายไปตามกฎธรรมชาต ไมอาจฝนบงคบหรอเปนไปตามปรารถนาของผใดผหนง เพราะฉะนน ความสขทแทจรงท วนทร เลยววารณ ตองการนาเสนอ คอ การมองสงทงหลายตามความเปนจรง ใชปญญารเทาทนสงขาร และละวางความยดมนถอมนในอตตาลงเสย ทงนเพราะจตใจปลอดโปรงจากความถอมน ยอมเปนอสระจากกเลสหรอความทกขทงหลาย สรปไดวา จากเรองเดอนชวงดวงเดนฟา ดาดาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา มนษยตางดนรนแสวงหาสงตาง ๆ โดยใหความหมายวาสงเหลานนจะเปนบนไดไปสความสข แตความสขทองอาศยอารมณและวตถภายนอกเปนเพยงกามสข เปนสขทมกเจอปนมากบความทกข เพราะตองขนอยกบเหตปจจยและสงเสพเสวย ดงนน หากมนษยตองการพบความสขทแทจรง ควรละวางอตตา เลกบญญตโลกตามความตองการของกเลสตณหา และมองสงทงหลายอยาง รเทาทนความเปนจรง เรองผเสอกบดอกไมไฟ นาเสนอความสขจากการปลอยวางจากสงทยดมนถอมน อนสรางความสขสงบทางใจใหแกตวละคร เรองเลาถง “เขา” นกบนผยดตดอยกบอดตของตนเอง เหตเพราะในสงครามเมอสองปกอน “เขา” เคยเปนนกบนททงระเบดลงบนเขตชายแดน จนเปนเหตใหคนในหมบานแถบนนพการและเสยชวต เพอไถบาปครงนน “เขา” จงอาสาขบเครองบนโปรยโปรตนเรองแสงเพอกระเบดทตกคางจากสงคราม การลงพนททางานดงกลาวทาให “เขา” ได

366

คลกคลกบชาวบานและเหนผลเสยหายจากสงครามท “เขา” เขาไปมสวนรวม ความผดรสกผดบาประคนละอายใจ ยงผลให “เขา” ไดแตพราโทษตนเอง จนไมอาจละวางความทกขในจตใจของตนลงได ดงบทสนทนาระหวาง “เขา” และ มารษา เกยวกบผลกระทบของสงครามในตอนหนง ความวา

สงครามจบไปนานแลว แตปศาจสงครามตนนยงไมตาย เหมอนอสรกายทตองคาสาปฝงอยใตดนรอวนผดขนมาขนมา

“...ผมยงนกถงเดกหญงคนนนเสมอ ๆ” มารษาเงยบไปครใหญ “คณกเปนผลเสยหายของสงครามเหมอนกน” มารษาอาจพดถก แตเธอเองกใกลชดกบเศษซากปศาจสงครามนเชนกน ผหญงคนนดแปลกกวาคนอน ๆ เขาไมเคยเหนหญงสาวทมบคลกเชนเธอใน

สงแวดลอมแบบน ผหญงทเขาเหนหากไมจมในกองเลอกแนนง กแขนขาขาดเหมอนผเสอ ทถกเดดปก!

ผเสอทถกเดดปก! ทาไมไมวาไปทไหน เขามกพบแตผเสอปกขาด? (ผเสอกบดอกไมไฟ, 2548, หนา 30)

จากขอความดงกลาว สอถงความยดมนถอมนในอดตของ “เขา” ทงนเพราะความรสกผดบาปทยงคงวนเวยนอยในจตใจทาให “เขา” ตกเปนทาสความรสกดงกลาว จนเปนผลให “เขา” มพฤตกรรมซ าเลาวนเวยนอยกบทกข ดงจะสงเกตเหนวา ระหวางทตวละครเลาเรองมกมความคดคานงเกยวกบ “ผเสอปกขาด” หรอชาวบานทพการเพราะสงครามผดขนมาทกครง สะทอนวา “เขา” วนเวยนอยกบรสกผดบาปของตนเอง จนรสกวาชวตทเปนอยนนเปนทขดใจ ไมพงปรารถนา อยากกาจดภาวะดงกลาวพนไปเสย จดนเปนเหตผลสาคญททาใหเขาตดสนใจเขารวมกบกองอาสาขบเครองบนโปรยสารเรองแสงเพอกระเบด เลอกใชชวตสดโตงดวยการยดตดกบอดต กระทงหลงลมชวตในปจจบนขณะของตนเอง ความยดตดกบอดตไมเพยงปรากฏทางความคด พฤตกรรมบางอยาง อาท นสยไมชอบสวมถงเทาซงตดมาจากสงคราม การหมกมนอยกบงานจน ไมมเวลาอยรวมกบคนรก รวมทงความคดทวนเวยนซ าเลาอยกบ “ผเสอปกขาด” ลวนสะทอนถงความรสกผดของ “เขา” ทมตอเดกหญงผเสอและชาวบาน การใชชวตจอมจมอยกบอดตเชนนทาให “เขา” มองไมเหนสงทงหลายตามความเปนจรง (โมหะ) ทงนเพราะความรสกบบคนจากสงทยดมนถอมนทาให “เขา” ขาดอสระ มองไมเหนความจรงวา ชวตนเปนอนจจง ภาวะทเกดขนแลวเสอมและสลายไปเปนธรรมดาของธรรมชาต ความเกดดบนนเกดขนทกขณะ แม “เขา” จะเขาไปมสวนรวมหรอไมมสวนรวมกบเหตการณดงกลาว กไมมสงใดทคงตวหรออยในสภาพเดมไดตลอด

367

เมอพจารณาตามแนวคดพทธปรชญาพบวา ภาวะทกขของ “เขา” เกดขนเพราะความสมพนธระหวาง “เขา” กบสงอนนอกตว ทงในรปภาวะแวดลอมและบคคลท “เขา” พบเหน กลาวคอ การรบรถงสภาพความเปนอยของชาวบานของ “เขา” นาไปสการใหความหมายแกสง ตาง ๆ ท “เขา” พบเหนวา สงน “ชวนสลดหดห” สงน “ไมพงปรารถนา” และสงน “เปนความผดของฉน” ความหมายดงกลาวมใชคณสมบตทผกตดอยของหมบานหรอชาวบานท “เขา” พบเหน แตเปนความหมายทจตใจของ “เขา” บญญตขนมา การบญญตความหมายดงกลาวทาใหหมบานและชาวบานดงกลาวกลายเปน “โลกของเขา” การสรางโลกขนและใหความหมายดงกลาวเกยวพนกบอตตาของ “เขา” ดงนน สงทเกดขนกบหมบานหรอชาวบานจงมผลกระทบตอตว “เขา” ความสขความทกขของ “เขา” จงขนอยกบความเปลยนแปลงของทงสองสง ซง “เขา” คาดหวงวามนจะดาเนนไปในทศทางท “เขา” ตองการ ในขณะท “เขา” รอคอยใหความมงหวงของตนบรรลผล ความทกขและความสะเทอนใจอนเกดจากการพบเหนสภาพทไมพงปรารถนาของหมบานและความบกพรองพการของชาวบานกปรากฏเกดขนอยเนอง ๆ จดนสะทอนวา ความสขของ “เขา” เปนความสของอามส คอ เปนความสขขนอยกบความเปนอยชาวบานและหมบานวาจะเปนไปตามคาดหวงหรอไม ดงนน การเขารวมเปนกองบนอาสาจงเปนวธในการผลกดนใหหมบานเปนไปอยางท “เขา” มงหวง ทวาปฏบตการดงกลาวจาเปนตองอาศยระยะตอเนองยาวนาน ความรสกและประสบการณของ “เขา” ทมตอหมบานจงกลายเปนสงทตอกย าใหการดาเนนชวตของ “เขา” เตมไปดวยความยดมนถอมน เปนการมองโลกอยางเขาใจวาสรรพสงทงปวงทอยภายนอกนนคงท ทงทในความเปนจรงทกสงเปลยนแปลงเคลอนไหวอยตลอด แมบางคราว “เขา” จะตระหนกวา ขณะทชวต “เขา” กาลงย าอยกบท แตชวตชาวบานกาลงเดนไปขางหนา สงชาวบานใสใจคอชวตในปจจบนไมใชความเจบปวดในอดต ดงขอความทวา “ผเสอตวนคงลมความเจบปวดครงนนไปแลว ผคนในหมบานนไมเปนหวงปกทถกเดดเทากบปากทองทวางเปลา...” (ผเสอกบดอกไมไฟ, 2548, หนา 29) ทวาความยดมนในอตตาทาให “เขา” มองไมเหนความจรงดงกลาว การแกปญหาของ “เขา” จงเปนการแกไขทปลายเหต คอ มงแกไขโลกภายนอก แตละเลยทจะใสใจโลกภายในจตใจของตนเอง “เขา” จงไมอาจกาวไปจากความทกขได แมจะพยายามแกไขความผดพลาดในอดตมาแลวเปน แรมปกตาม อยางไรกตาม เหตการณท “เขา” ชวยเหลอเดกหญงผเสอใหรอดพนจากระเบด จนกระทงขาทงสองขางของ “เขา” พการ กลบกลายเปนจดพลกผนททาให “เขา” สามารถปลดความรสกผดบาปของตนไดสาเรจ ทงนเปนเพราะการสญเสยขาทาให “เขา” เขาใจความรสกของชาวบานมากขนและตระหนกไดวา ความพการมใชจดสนสดของชวต ทกชวตยงคงตองดาเนน

368

ตอไปไมวาจะพการหรอไม การสญเสยมใชความสญเปลาและมใชสงไรคา แตการใชชวตจอมจมอยกบอดตตางหากคอความไรคา ดงบทสนทนาระหวาง “เขา” และ มารษา ความวา

เธอเออมมอแตะใบหนาเขาแผวเบา “ฉนไมไดรกคณทขา ขาทงสองขางของคณถกระเบดฉกออก คนนนพวกเขาหาขา

ของคณทวบรเวณนน แตไมเจอ เพราะมดและพนทนนเปนปา...” เขายม “อยางนอยกเปนความสญเสยทไมสญเปลา...” “อยาเพงพดอะไรเลย คณจะไดกลบบาน...” “ตอนนผมเขาใจความรสกของผเสอพวกนนด...” เขาสบตาเธอ “ตลกไหมหากผมใสถงเทาบนขาเทยม?” มารษาเลกผาหมทคลมทอนของเขา สบตาเขา “ไมตลกหรอก แตไมจาเปน” (ผเสอกบดอกไมไฟ, 2548, หนา 38)

จากบทสนทนาขางตนพบวา อบตเหตดงกลาวทาใหความคดของ “เขา” ทมสงรอบขางเปลยนแปลงไป การท “เขา” คดอยากเลกพฤตกรรมซ าเดม ดวยการหนมาใสถงเทา สอวาอตตาและความถอมนทมอยถกทาลายลงไป การยอมรบความเปลยนแปลงทเกดขนแสดงใหวาตวละครเรมละวางความรสกยดมนถอมนทมในจตใจลงไปได ทงนละวางดงกลาวยงสมพนธกบการจบเรองดวยคาบอกเลาของ มารษา ถงการคนหาขาทงสองขางทขาดหายไปของเขาและพบวาขานนเรองแสง จดนแสดงถงความจงใจของ วนทร เลยววารณ ทตองการสอความหมายบางอยางผาน “ขา” และลกษณะ “เรองแสง” ของขา ทงนจากการสบคนขอมลพบวาในหลายวฒนธรรม “ขา” เปนอปมาถงความแขงแรงหรอการเคลอนท (วกพเดย, 2555) และสทเรองแสงมกหมายถง “สเขยว” ซงเปนสแทนสญลกษณของ “ความสดชน” และ “ความร” ทวาความหมายในเชงลบสเขยวหมายถง “บาป” หรอ “ความรษยา” เชน สานวนองกฤษทวา “อจฉาจนตาเขยว (Green-eyed monster)” เปนตน ในแงนจงอาจพจารณาไดวา การสญเสยขาของ “เขา” แสดงนยยะของการทาลายความแขงแรงหรอบนทอนความรนแรงกาวราวภายในจตใจของ “เขา” สาหรบ “การเรองแสง” อนเกดจากปฏกรยาทางเคมระหวางโปรตนเรองแสงกบระเบด ซงบงชวาขาของ “เขา” กาลงถกทาลาย แสดงนยยะของการชาระลางบาปหรอทาลายความผดบาปในจตใจของ “เขา” เพราะ “ขาทขาด” หมายถงการ “หยดเดน” หยดเคลอนไหว หยดทาลายลาง หรอหยดคราชวตของผอน ขาทสญเสยไป

369

จงเปนสญลกษณแทนการทาลายความสามารถในการทารายผอน โดยนยยะ คอ การชใหมนษย ละวางอตตาเพอเขาใจธรรมชาตของชวตและโลกภายในจตใจของตนเอง ซงอาจนาไปสความสขสงบอยางแทจรงของชวต สรปไดวา จากเรองผเสอกบดอกไมไฟ วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ชวตของมนษยยอมเปลยนแปลง มคนวนทดและราย สขและทกขหมนเวยนกนไป ภายใตสงตาง ๆ ทดเหมอนเดมนยอมมการเปลยนแปลงแฝงอยทกขณะ ทวาการยดมนถอมนในอตตาทาใหมนษยมองไมเหนความจรงดงกลาว คดแตจะสรางโลกหรอปรงแตงสงตาง ๆ ตามจากการใหความหมายของตนเอง พรอม ๆ กนนนกคาดหวงใหสงทตนบญญตเดนไปตามวถบางอยาง ทาใหเกดจากยดตด หวงแหนสง ๆ นนหรอความรสกนนไวกบตนจนกลายเปนเหมอนสวนหนงของชวต กอใหเกดความรสก บบคน จตใจไมปลอดโปรง ความคดไมแลนคลองไปตามเหตปจจย จนไมสามารถตดสนใจหรอกระทาการสงตาง ๆ เพอปลดเปลองตนเองใหพนจากความทกขได ดงนน หากมนษยตองการพบกบความสขทแทจรง ตองเรยนรทจะปลอยวาง ละวางอตตาและสงทตนยดมนเพราะความสขหรอความทกขแทจรงเกดจากจตใจของมนษย การแกปญหาจงควรแกทใจมากกวาพยายามปรบปรงแกไขหรอเปลยนแปลงโลกภายนอก เรองเยนฉ าน าคางยอย เยอกฟา พาหนาว นาเสนอความสขสงบทางใจทเกดจากการมองโลกตามความเปนจรง เรองเลาถงการเดนทางของ “สนทรภ” ตวละครเอกของเรองในสองชวงเวลา ชวงเวลาแรก คอ เวลาในอดตขณะทเขายงมชวตอย เขาบวชเปนพระ กาลงนงเรอขามคงนาทามกลางสายฝนเพอแสวงหายาอายวฒนะเพราะตองการชบชวตหญงคนรก ชวงเวลาทสอง คอ ชวงเวลาในปจจบนซงเขาสนชวตไปแลว เขาอยในรปลกษณของอาตมน กาลงออกเดนทางตามหา ผทสามารถบนดาลทาใหเขาอยรวมหญงคนรกไดอกครง เหตการณในสองชวงเวลาระหวางเลาดวยวธการตดสลบ เพอแสดงแนวเทยบระหวางเหตการณในอดตกบปจจบน อนเปนการสอวาการเดนทางของตวละครทงในอดตและปจจบนเปนการเดนทางดวยเหตผลเดยวกน นนคอ การแสวงหาคนรก เพอสนองความปรารถนาภายในจตใจสวนลกของตวละคร ดงความตอนหนงซงบรรยายถงเหตการณทสนทรภเดนทางขามคงนา เพอแสวงหายาอายวฒนะ ความวา

370

สายฝนบางเรมโปรยตวเหนอเสนขอบฟาจนแผคลมคงนา กลนหายไปในความมดของรตตกาล หวเรอเคลอนฝามานฝนอยางเชองชา ลมกลางคนพดละอองฝนกระเจงไป แตไมนานสายพรณกหวนยอนกลบมาใหมราวกบภตทไมยอมไปผดไปเกด

คนเดนทางขยบผาเหลองทหมรางใหเขาท ชดทเขาหมเพยงเปลยนสถานะของเขาเปนนกบวช แตจตของเขายงคงเปนฆราวาสอยในหลมเหวของตณหา เขากาลงเดนทาง การเดนทางคลายเปนการสาปแชงเขา ไมวากาลเคลอนคลอยไปนานเพยงไร เขากยงคงตองเดนทาง...

(เยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว, 2554, หนา 162)

จากขอความดงกลาว การเดนทางฝาขามคงนาและสายฝน ไมเพยงสอถงอปสรรคและความยากลาบากในการเดนทางตวละคร แตยงแสดงนยยะถงการเดนทปราศจากความรแจงหรอกลาวอยางงาย ๆ วาเปนการเดนทางทม “อวชชา” ครอบงา ตวละครในสถานะของนกบวชเดนทางตามหายาอายวฒนะเพอคนรก เหตการณนขดแยงตอพฤตกรรมของพระสงฆตามการรบรของผอานทองกบกรอบจารตประเพณ สะทอนวาการกระทาของตวละครดงกลาวเปนไปตามแรงขบของตณหา ความสขในความคดของตวละครคอการไดอยรวมกบคนทเขารก ยาอายวฒนะจงมสถานะเปนเพยง “อามส” คอ สงลอหรอปจจยซงเขาคดวาจะนาตนไปสความสขตามความคาดหวง มใชความสขทแทจรง และเมอนาบรรยากาศพรามวมดมนระหวางเดนทางมาพจารณาประกอบ สามารถตความไดวาบรรยากาศในฉากการเดนทางแตละครงสมพนธกบอารมณความรสกของตวละคร จตใจของตวละครทถกครอบงาดวยกเลสตณหาเทยบไดกบบรรยากาศปรวนแปรมดมนของฝนฟา เพราะความสของอามสทตวละครแสวงหา เปนสงดงดดกเลสใหแผซานไปยงความรสกนกคด ทาใหตวละครมองไมเหนความจรง คดมงแตจะดนรนผนผวนไปตามสงลอหรอปจจยภายนอก ยงผลใหจตใจของเอนเอยง ไมมนคง ไมบรสทธ ปราศจากปญญาควบคมและขาดอสระ อนง แมวาการเดนทางของตวละครทงสองครงจะเปนไปเพอสนองตณหาสวนตน ทวาในอกแงหนงการเดนทางดงกลาว กลบนาเขาไปสการแสวงหาคาตอบเกยวกบชวต เมอ อรปพรหมแตละชนทเขาพบระหวางทางไดชใหเหนสจธรรมของชวต ดวยการสาแดงภาพของโลกในรปแบบตาง ๆ เชน โลกในอนาคต โลกในจนตนาการ โลกของโครงสรางชวตแบบอน เปนตน เพอแสดงใหเหนวาแททจรงโลกทมนษยประสบอยมใชความจรงแท แตเปนโลกทถกปรงแตงขนมาดวยความอยากของมนษย กลาวอกนยหนงคอ โลกตามการรบรของมนษยคอโลกทมนษยใสคาและความหมาย ไมใชโลกบรสทธดงเดมทมความจรงเพยงหนงเดยว ดงคาอธบายของอรปพรหมท 2 เกยวกบความจรงในจกรวาลและความจรงตามการรบรของมนษย ความวา

371

“กรอบบางอยางนนคออะไร?” “กคอกรอบของตวผสรางเอง เจาจะเหนวาพระอภยมณ นางผเสอสมทร นางเงอก

พราหมณ รวมไปถงโลกทพวกเขาอาศยอยนนลวนมรากฐานมาจากโลกทเจาถอกาเนด ภเขา แมนา มหาสมทร แผนดน สภาพอากาศ แรงโนมถวง แสงอาทตย ตนไม ตลอดไปจนถงความรสกทงหลาย เชน ความรก ความใคร ความชง ความโกรธ ความเศรา ทงหลายทงปวงนลวนไมตางจากสงทประกอบขนเปนเจาและโลกเดมของเจา โดยมความเปนมนษยของเจาเปนตนแบบ ดงนจงเหนวา ‘ความจรง’ ในโลกนนกคอมายาชนดหนง เปนมายาทเกดจาก ตวผสรางเอง เพราะสงทเจาจนตนาการถงจะพสดารลาลกเพยงใด กหนไมพนขอจากดของรากเหงาของเจา....”

“สงทรงภมปญญาจานวนไมนอยในจกรวาลสามารถเสกสรางโลกใหมไดดวยวธน แตสวนใหญกสรางโลกและความจรงตามมายาทตดมากบตวตนของผสราง สงมชวตในโลกทสรางขนนนมกถกสรางโดยการใชฐานของผสรางเปนหลกบางกสรางโลกทมนรกสวรรคตามมายาคตของผสราง บางกสรางโลกทมสงมชวตระดบสงในโลกเหลานนนบถอผสรางซงเปนพระเจาผทรงอานาจสงสด พระเจาผสรางโลกมหลายระดบชน ระดบของโลกทสรางกแตกตางกน ดงนนเราจะบอกวาโลกเหลานจรงกได ไมจรงกได เพราะจรงกบไมจรงเปนสองรปของสงเดยวกน”

... “ความจรงมใช ความจรง หรอ?” “ใช ความจรงกคอความจรง แตในเมอมหาจกรวาลมแสนลานจกรวาล กหมายถงวาม

‘ความจรง’ อยนบแสนลานความจรง! ‘ความจรง’ ทเจาประสบในสถานะมนษยกเปนความจรงแบบหนง แตมนไมใชความจรงสงสดของจกรวาล”

(เยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว, 2554, หนา 177-178)

คาอธบายดงกลาวแสดงใหเหนวา ความจรงทมนษยประสบ คอ “มายา”หรอ ความลวงทถกปรงแตงขน มนษยปรงแตงโลกดวยการนาตวไปผกพนกบสรรพสงรอบตวแลวใหคาและความหมาย พรอม ๆ กนนนกคาดหวงใหสงเหลานนเดนไปตามวถใดวถหนง การพยายามบงคบควบคมนทายทสดกลายเปนความยดมนถอมนทมอบความทกขใหแกมนษย ทงนเพราะทกสงไมอาจอยในอานาจของมนษย จงไมอาจควบคมใหเปนไปอยางใจ เมอไมเปนตามคาดหวงความทกขความผดหวงจงเกดขน กรณการแสวงหาคนรกของสนทรภในเรองนเกดจากการใหคาและความหมาย เพราะความรสกชอบพอในตวนางจนและไมสมหวงในรกในอดต ทาใหสนทรภบญญต

372

ความหมาย “ความเปนคนรก” แกนางจน พรอม ๆ กบบญญตวาความสขของเขา คอ “การไดรวมกบหญงคนรก” การกระทาของสนทรภจงเปนไปเพอบงคบควบคมวถทางระหวางเขาและ นางจนใหเปนไปตามทเขาคาดหวง โดยไมพจารณาตามความเปนจรงวา “ความรก” ของเขาเปนเพยงอปาทานหรอความถอมนทเขาผกความหมายไวกบนางจน ทง ๆ ท “ความรก” หรอ “การเปนคนรก” มไดเปนแกนสารธรรมชาตดงเดมของนางจน นางจนเปนเพยงกระแสปจจยทมาชมนมกนชวคราวในระดบทมชวตเทานน ความเปนนางจนจงไมเทยง และตวตนของนางจนทแทจรงไมม การทสนทรภเปนทกขกเพราะเขายดฉวยความหมายทตนสรางขนเปนสวนสาคญของชวตและ ไมมองโลกตามความจรง กระนนการสนทนากบอรปพรหมทง 4 กทาใหตระหนกถงความจรงในขอน ดงบทสนทนาระหวางสนทรภและอรปพรหมท 4 ความวา

“มายารป!... บางทการเดนทางนานแสนนานของขากเปนเพยงความสญเปลา ขาตามหาสงทไรสาระมาตลอด”

“หาไดสญเปลาไม หากเจาเรยนรสาระของความไรสาระ” ... เมอครงทเขายงอยในสภาวะมนษย เมอพบวาสงทแสวงหาไรสาระ เขากหวนกลบ

บาน แตในสถานะปจจบน เขากลบกระทาเชนนนไมได เขาสงสยวาเมอไรทอาตมนของเขาจะหวนกลบไปรวมกบปรมาตมน

... “สาหรบเจานนยงหางไกลจากความดบสน อาตมนของเจาแมจะเปนอาตมนชนสง ก

ยงเกลอกกลวกเลส เจากจะกลบคนไปอกครงดวยวฏสงสาร ทกอยางเปนไปตามกรรมแหงววฒนาการ เปนวงจร เปนวงกลม”

(เยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว, 2554, หนา 182-184)

จากบทสนทนาดงกลาว สอใหเหนวาเหตผลทตวละครตองเดนทางในความมดเสมอเพราะเขามอวชชา คอ ไมรแจงเหนจรงในธรรมดาของธรรมชาต มองไมเหนความทกข ความ ไมเทยงและความไรตวตนของชวต ตลอดจนสรรพสงรอบตว จงไมอาจสลดความทกขทมในจตใจลงได ทวาในระหวางเดนทางแสวงหาวธการอยรวมกบคนรกอยนน ตวละครไดคนพบความจรงวา ทกสงในจกรวาลลวนอยภายใตกฎไตรลกษณ ไมมสงใดเปนอมตะ แมแตจกรวาล สงนทาใหเขาตระหนกวา ชวตของมนษยเปนทกข ไมเทยง และไรแกนสาร การไมละวางอตตาและไมเขาใจโลกตามความเปนจรงทาใหเขายงวายวนอยในวฏสงสาร เรองราวจบลงดวยการทสนทรภเกดใหมและ

373

ไดอยรวมกบนางจนหญงคนรก ทวาสงทเปลยนไปคอตวละครตระหนกรถงความจรงของโลกและชวต เรยนรวาชวตทมความสขคอชวตทมสตอยปจจบนขณะ ไมใชความฝนลม ๆ แลง ๆ ทฝากไวกบอนาคต มมมองและความเขาใจดงกลาวทาใหเขาไมตองการเดนทางอกตอไป สรปไดวา จากเรองเยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา หากมนษยมองโลกและชวตตามความเปนจรง คอ มองเหนความไมเทยง ความทกข และความไมมตวตนอยในนน ยอมรเทาทนธรรมดาของชวต มความสขสงบเพราะจตเปนอสระหลดพนจากการครอบงาของกเลสตณหา กระทงสามารถใชชวตในปจจบนขณะอยางมสต คมคาและเกดประโยชน เรองมนษยแชแขง นาเสนอความสขทเกดจากการมองสงทงหลายตามความเปนจรง เปนเรองราวของ เกนน มาเกน ชายคนหนงททากรมธรรมกบบรษทอาฟเตอรไลท อนเปนบรษททสามารถรกษาชวตของมนษยดวยการแชแขง วนท 13 มกราคม ค.ศ. 2055 เกนน มาเกน พบวาม ศพ ๆ หนงสงมาทบานของเขา ศพนนคอตวเขาในโลกอนาคตทเดนทางขามเวลากลบมาในปปจจบน ฝายชนสตรพบภายในศพดงกลาวมหนยนตนาโนขนาดเลกจานวนมากกระจายไปตาม สวนตาง ๆ ของรางกาย เพอคนหาความจรงเกยวกบเหตการณดงกลาวคณะแพทยจงตดสนใจถายหนยนตเหลานเขาสสมองของ เกนน มาเกน การถายหนยนตดงกลาวเขาสสมองทาใหเขาฝนถงเหตการณในโลกอนาคต เขาพบวาโลกในอนาคตมไดเปนไปในแบบทเขาวาดฝน ภรรยาของเขาเสยชวตดวยอบตเหตจนไมอาจฟนชวตดวยการแชแขง เขาใชชวตทามกลางสงครามในอโมงค หลบภย สภาพอากาศหนาวเหนบเตมไปดวยสารพษทลอยอยในชนบรรยากาศและอาหารเมดทอยนอยนดพอประทงชวตใหผานไปวน ๆ การอยอยางแรนแคนเปนเวลากวาสองปทาให เกนน มาเกน ตระหนกไดวาการมชวตทยนยาวมใชความสขทแทจรง ดงบทสนทนาระหวางเขากบ ชาวช แอนดรอยดแพทยทอาศยอยกบเขาทกลาวไวในตอนหนงวา

374

“มนษยในยคของผมพยายามทกวถทางทจะตออายของตวเอง แตหากพวกเขามาอยในสภาพของผมในวนน ทน พวกเขาจะเขาใจทนทวาอายยนยาวกบคณภาพเปนคนละเรองกน”

แอนดรอยดถามเขา “ผมขอถามเรองสวนตวเรองหนงไดไหม” “เชญ” “ทาไมคณจงซอกรมธรรมไครโอนกส” “เพราะผมรสกวาผมยงไมไดใชชวตเลย ผมทางานหนกหาเงนจนมฐานะดเยยมแลว

พบวาปวยดวยโรคราย ผมมเงนจานวนมากทใชอกหลายสบชวคนกไมหมด จงรสกเสยดายทจะตองจากโลกไปเรวกวาทควร อกประการหนง ผมอยากรวาอนาคตเปนอยางไร ผมสงสยวามอะไรไดบาง เราจะเดนทางไปยงดวงดาวอน ๆ ในดาราจกรนหรอไม...”

(มนษยแชแขง, 2552, หนา 32-33) จากบทสนทนาขางตนพบวา คาพดของ เกนน มาเกน สอถงความกลวทแฝงอยในจตใจของมนษย เหตผลทตวละครพยายามหลกเลยงความตาย กเพราะความตายเปนสงททาใหเขาสญเสย “อตตา” หรอ ความรสกวาม “ตวตน” ไป ยงผลใหสงทยดมนถอมนมาทงหมด ไรความหมาย ดวยมนษยเมอสนชวตยอมไมสามารถเสพเสวยในสงทพงพอใจไดอกตอไป ความคดของ เกนน มาเกน ทบอกวาตน “ยงไมไดใชชวตเลย” สอถงความคาดหวงทมตอคาและความหมายทเขาไดมอบใหแกสงตาง ๆ ทเปน “โลก” ของเขา ชวตของ เกนน มาเกน เปนภาพแทนของผคนในสงคมเมองทมกมคานยมวาการทางานอยางหนก สะสมเงนใหไดจานวนมาก จะทาใหพวกเขาสามารถ “ซอ” ความสขในแบบทตองการได ทวาชวตของมนษยนนไมเทยง สงท เกนน มาเกน คาดหวงและวางแผนไวไดเบยงเบนไปจากทศทางทเขาตองการ ความทกขความผดหวงจงเกดขน ความทกขดงกลาวทาให เกนน มาเกน เรงรบตดสนใจแกปญหาเฉพาะหนาโดยมไดพจารณาอยางถถวนถงสงทตนตองการอยางแทจรง การทากรมธรรมเพราะถกความทกขและความกลวบบคนทาใหเขาตองตกอยในสภาพตายทงเปนในโลกอนาคต เกนน มาเกน จงตระหนกวาการมชวตยดยาวของเขาไรความหมายเพราะปราศจากความสขความพงพอใจทเขาตองการ จดนนาไปสการตงคาถามวา “มนษยมชวตอยเพอสงใด” เปาหมายคอการแสวงหาความสขทแทจรงในชวตมนษย การตดสนใจทผดพลาดของ เกนน มาเกน เกดจากการมองไมมเหนความจรงของชวต คอ มองไมเหนสามญลกษณะอนเปนธรรมชาตของมนษย เพราะความเคยชนจากการดาเนนชวตอยางรกสข เกลยดทกข ทาใหเขาลมหลงอยกบวตถในโลกภายนอก จนทาในสงทฝนธรรมชาตเพอใหตนสามารถเสพเสวยอารมณอนเกดจากวตถนนไปไดนาน ๆ ทวาการฝนธรรมชาตนนกลบสรางปญหาใหเขามากยงขน ชวตทถกดดแปลงใหเขากบสงแวดลอมไดโดยไมเจบปวย ทาใหเขาตองทกขทนอย

375

กบความแรนแคนโลกภายนอกตอเนองเปนระยะเวลานาน จดนแสดงใหเหนวา การหลกหนความทกขดวยการควบคมเปลยนแปลงโลกภายนอก โดยใชความรและวทยาการทางวทยาศาสตรไมอาจชวยใหมนษยพนทกขได แตการเขาใจธาตแทภายในของตนเองของมนษยตางหากททาใหมนษยพนจากทกขอยางแทจรง ดงคาพดของ ชาวช เกยวกบความเปนมนษย ความวา

“แตนกมขอแยงอก เพราะสมองของแอนดรอยดอยางผมถกออกแบบใหพฒนาตวเองได ในอนาคตสมองของแอนดรอยดจงมศกยภาพทจะใหญกวาและทางานมากกวาสมองของมนษยตนแบบ นกคอววฒนาการอกระดบหนงตอจากมนษย ทวาถงมนษยเลอกใชขนาดสมองมาวดความแตกตางระหวางความเปนมนษยกบความเปนสตวหรอความเปนพช เรากอาจตองถามวา ทายทสดแลวขนาดของสมอง หรอขนาดของใจสาคญกวา...”

แอนดรอยดกวาดตามองไปรอบซากปรกหกพง “...เพราะสงทเกดขนในโลกตลอดเวลาในอารยธรรมของมนษยชาตนนทาใหผมอดสงสยไมไดวา ขนาดของสมองทใหญกวาสงมชวตอน ๆ นนมประโยชนอะไร ในเมอมนนาพาพวกคณมาจนตกอยในสภาพเชนน”

(มนษยแชแขง, 2552, หนา 34)

คาพดดงกลาวเปนการกระตนเตอนใหผอานขบคดพจารณาถงคณคาทแทจรงของการมชวต การถกครอบงาดวยอวชชาทาใหตวละครไมรไมเขาใจความจรง เกดเปน ความเขาใจผดในธรรมชาตของตนเองและธรรมชาตของโลก จนกระทงหลงผดในความสมพนธระหวางตนและโลก จดนนาไปสการแกไขความทกขแบบผด ๆ ดวยการฟงฝนถงชวตทดกวาในอนาคต ละเลยทการเขาใจชวตในปจจบนขณะ จงตองเผชญกบความทกขซ าเลาดงเชนเกนน มาเกน ตวละครเอกของเรอง จดท วนทร เลยววารณ ตองการชใหเหน คอ ตนตอแหงทกขและหนทางแกไขปญหาของมนษย ซงอาจมองในมมพทธปรชญาไดโดยใชหลกอรยสจ 4 ในทน “ทกข” คอ ความตาย “สมทย” หรอเหตแหงทกข คอ การปฏเสธความตาย เนองจากกลวความเจบปวดอนเกดจากความตายในรปแบบตาง ๆ เชน การจากสงทรก การจากสงเสพเสวยทชนชอบ เปนตน การปฏเสธความตายของตวละครในเรองนาไปสการพยายามทาทกวถทางเพอหลกหนความตาย ทวาการยอชวตของตนใหยดยาวออกไปนน กลบทาใหตวละครตองเผชญความทกขในรปแบบใหมทสรางความทกขยงกวาเดม ดงนน “นโรธ” หรอ ความดบทกขท วนทร เลยววารณ ตองการชใหเหนกคอการเหนคณคาของชวตในปจจบนขณะ ตลอดจนตระหนกถงความไมเทยง เปนทกขและความไรตวตนของชวต แนวคดเหลานถกย าเตอนผานถอยคาและบทสนทนาของตวละคร อาท “การฟนคนชพอกครงไมใช

376

ของขวญ หากคอการลงทณฑ!” (มนษยแชแขง, 2552, หนา 31) “อนาคตเปนผลพวงทเกดมาจากการกระทาของเราในวนน” (มนษยแชแขง, 2552, หนา 38) “เขาเปนคนของปจจบน” (มนษยแชแขง, 2552, หนา 39) เปนตน สาหรบ “มรรค” หรอทางดบทกข ในเรองน คอ การเผชญหนากบ ความจรงและความทกข ดวยการมองโลกอยางรเทาทน ดงจะพบวาในตอนทายของเรองตวละครประสบความสาเรจในการสงสาสนไปยงอดตจนสามารถเปลยนแปลงอนาคตไดบางสวน กระนนอนาคตทถกเปลยนแปลงไปนกยงคงเจอดวยความทกข จดนเนนย าเรองความไมแนนอนหรอ ความไมเทยงของชวต ซงไมสามารถกาหนดกฎเกณฑได เพอชใหเหนวาการรอคอยความสขในอนาคตหรอมงเปลยนแปลงอดตจงมใชหนทางแหงความสข แตการใชชวตในปจจบนขณะ อยางรคาและยอมรบความจรงอยางมสตตางหาก คอ ความสขทแทจรง สรปไดวา จากเรองมนษยแชแขง วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความตายเปนสามญลกษณะของชวต ทวาดวยความรกชวตทาใหมนษยกลวและพยายามหลกเลยงความตาย เพราะคดวาความตายเปนทกข ทาใหพรากจากการเสวยสขในสงทปรารถนาและสงอนเปนทรก มนษยจงพยายามทาทกวถทางเพอรกษาชวตใหคงอย เทยวดนรนไขวควาหาปจจยตาง ๆ มาสนองความอยากแหงการมตวตน โดยหารไมวาในระหวางทางแหงการสนองความอยากนน ตนไดละทงคณคาของปจจบนขณะลงไป อวชชาทครอบงาความคด ทาใหมนษยมองไมเหนความจรงแหงเหตปจจย ดาเนนชวตอยบนความประมาท กระทงทายทสดมนษยกตองพบความจรงวา ตนไมอาจหนความทกขและความตายไปไดพน เรองมนษยเชอโรค นาเสนอความสขเพราะอาศยปญญาทถกตองดวยการมองโลก เชงบวกและใชชวตอยกบปจจบนขณะดวยความเขาใจ เรองเลาถง จเอม. ผชายทถกตราหนาวาเปนมนษยเชอโรค เขาอาศยอยในโรงพยาบาลตงแตเดก เนองจากปฏกรยาตอตานวคซนในตวเขา ทาใหเขาสามารถตอตานเชอโรคไดทกชนด ปฏกรยาพเศษในตวเขาทาใหโรงพยาบาล Love & Care ดงเขาเขามาเปนตวอยางทดลองใหแกสถาบนยาของของโรงพยาบาล การอาศยอยในโลกพยาบาลในฐานะมนษยเชอโรคทาให จเอม. เปนคนรกสนโดษและหมกมนอยกบการอานหนงสอ กระนน พนฐานอปนสยทสภาพและยมแยมแจมใสอยเปนนจกทาให จเอม. มเพอนสนท คอ เดล เจาหนาทสาวของสถาบนซงมหนาทฉดยาใหแกเขา ดงคาบรรยายลกษณะอปนสยของ จเอม. ในตอนหนง ความวา

377

ความเปนมนษยเชอโรคของเขานเองททาใหหลายคนเรยกเขาวา มนษยเชอโรค – Germ Man หรอ จเอม. แตเนองจากมนษยเชอโรคผนยมแยมแจมใสเปนนจและเปนสภาพบรษเสมอตนเสมอปลาย พวกเขาจงเรยกเขาวา จเอม. โดยหมายความวามนยอมาจากคา Gentleman

จเอม. รกการอาน รกศลปะและดนตร มความรรอบตวกวางขวางทงทอยแตในหองสเหลยมน ทงนเพราะเขาผานวนเวลาดวยการอาน โรงเรยนเดยวของเขากคอหนงสอจานวนมหาศาลทผานเขาออกหองน

เมอหลอนมารบงานนหาปกอน จเอม. กผานการฉดเชอโรคมาแลวสบปเตมทงสองเขากนไดอยางดและกลายเปนเพอนสนทกน เขาเลาใหหลอนฟงเรองครอบครวของเขา พอแมของเขาเสยชวตไปแลวอบตเหตเมอเขาอายเพยงหาขวบ เขาเคยชนกบการอยอยางเดยวดาย เขาบอกหลอนวาเวลานหลอนเปนเพอนเพยงคนเดยวของเขา

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 95) จากพนฐานอปนสย งานอดเรก และความสนใจของ จเอม. ดงกลาวสอวา จเอม. เปนคนใฝร รกสนโดษและมจตใจออนโยน ลกษณะดงกลาวสะทอนวาจตใจของเขาตงอยบนรากฐานของปญญาและเมตตา คอ รจกคดพจารณาสงตาง ๆ ตามความเปนจรง ดวยเหตทวา เขาอานมาก หนงสอและตาราตาง ๆ เหลานนยอมเปดโลกทศนและสอนใหเขารจกคดแบบเหตผล กลายเปนคนรกวางรจรง กระนน ความเปนเหตเปนผลของเขามไดเปนไปอยางแขงกระดางเพราะความชนชอบในดนตรและศลปะของเขาทเปนตวขดเกลาความคดในเชงเหตผลใหเปนไปดวยเมตตา คอ ใชเหตและผลอยางเหนอกเหนใจผอน หรอปรารถนาใชความรความสามารถของตนชวยผอนใหพนทกข จดนสงผลใหเขายมแยมแจมใสอยเปนนจและเปนสภาพบรษอยางเสมอตนเสมอปลาย ตลอดเปนเหตผลสาคญททาให จเอม. ยอมเปนหนทดลองใหสถาบน Love & Care เปนระยะเวลาหลายป กระทงวนหนง จเอม. คนพบวามวธอนทดกวาและไดผลมากกวาการสรางวคซนเขาจงเรมตอตานดวยการไมรบเชอโรคจากสถาบน ดงบทสนทนาระหวาง จเอม. และ เดล ในตอนหนงเกยวกบความคดเรองการปรบยนของชาวโลก ความวา

378

“ทาไมคณยอมเปนหนทดลองมานานขนาดน” “ผมสงสารคนทเจบปวยเพราะโรครายตาง ๆ” “แลวทาไมจ ๆ คณจงไมอยากเปนหนทดลองอกตอไป?” “มนไมไดเกดขนกะทนหน ผมคดเรองนมานานหลายปแลว เมอถงจดจดหนง ผมเหน

วาไมมประโยชนทจะสรางยาและวคซนดวยวธนอกตอไป นคอเหตผลวาทาไมในชวงสปนผมขอตาราพนธกรรมและจลชววทยามากมายจากคณมาอาน ผมนกอยากรวาเราจะมทางใดในการใชประโยชนจากความสามารถของผม นอกเหนอจากการทาวคซนและยา และผมกเรยนจนรวา ความสามารถในการตานเชอโรคของผมมาจากยน หากเราสามารถปรบยนของชาวโลกใหมคณสมบตเหมอนยนพเศษของผม คนหกพนหารอยลานคนในโลกกจะตอง ไมปวยไขเพราะเชอโรคอกตอไป และนคอทศทางทบรษทยาสมควรทา เพราะเปนการแกปญหาเรองความเจบปวยอยางถาวร แทนทจะแกปญหาทปลายเหตดวยยาและวคซน ทกครงทปวย แตผมกรวาทาไมบรษทจงไมศกษายนของผมแลวถายยนแทนทจะทาวคซนปองกนโรคและยารกษาโรค เพราะคาคาเดยว – กาไร!”

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 105) จากบทสนทนาดงกลาวพบวา จเอม. มความมงมนทจะแกไขปญหาความเจบปวยของผคนในสงคมอยางจรงจง แนวคดเรองการปรบยนของเขาเปนความพยายามหลกหนการผลตวคซนซงเขามองวาเปนการแกปญหาแบบชวครงชวคราวทเออผลประโยชนเฉพาะบคคลบางกลม อนเปนการขดตออดมการณและความปรารถนาทแทจรงของเขา การตอตานดวยทาทแบบขบถทเกดขนอยางเงยบ ๆ นสะทอนถงความปรารถนาอยากเปนสวนหนงของสงคมของ จเอม. ทงนเพราะความเปนมนษยทาใหบคคลปรารถนาจะรสกคลายคลงกบผอน กระนนมนษยกมกตระหนกถงความเปนปจเจกบคคลของตนดวย เมอใดทถกกดกนจากความเปนสวนหนงของสงคม มนษยจะพยายามเรงปรบตวเขาหาระบบเพอเขาสพลวตของสงคม เชนเดยวกบ จเอม. ทพยายามทาลายความหมายทสถาบนหยบยนใหเขาในฐานะ “หนทดลอง” ดวยการใหความหมายใหมแกตนเองเสยใหม ดวยการแสดงใหเหนวาเขามความหมายความสาคญในฐานะ “ตนแบบ” ยนทแขงแกรง ทงยงเปนผนาการปรบแตงยนของมนษยเพอยกระดบคณภาพชวตใหแกเพอนรวมสงคม การแสดงทาทขบถของ จเอม. จงตอกย าถงความเปน “ปจเจกชน” ทมอสรเสรเปนนายของตนเอง เพอชใหเหนวาสงคมควรยอมรบคณคาความเปนมนษยของทกคนอยางเทาเทยมและเสมอภาคกน แม จเอม. จะถกตราหนาวาเปน “ตวประหลาด” ของสงคม แตเขากลบมความเปนมนษยและรคณคาแหงความเปนมนษยยงกวาบคคลบางจาพวกทภายนอกดด แตจตใจกลบตกเปนทาสของวตถ กระทงทาลายคณคาแหง

379

ความเปนมนษยดวยกน ดวยการบบบงคบผอนใหอยในฐานะวตถสงของดงเชน หมอชามาน ผมภาพลกษณทฉลาดปราดเปรอง ประสบความสาเรจในทกดานและไดรบความไววางใจจากผคนในสงคมอยางสง อานาจทมทาใหเขาเกดความโลภและยดมนถอมนในมานะทฏฐของตนเองเกนขอบเขต กระทงมองทกสงเปนเรองของกาไรและผลประโยชน ดงคาพดทแสดงทศนะของ หมอชามานเกยวกบการทดลองททางสถาบนกระทาตอ จเอม. ความวา

“มนษยอยางจเอม.เปนกรณพเศษกรณเดยวของโลก แนนอนหากเราใชประโยชนจากยนของเขา เสยบยนพเศษตานโรคเขาไปในรางกายของชาวโลก ไมตองสงสยวานจะเปนการปฏวตครงใหญทสดในประวตศาสตรของมนษยชาต มนษยชาตจะไมกลวเชอโรคอกตอไป แตรไหมวาจะเกดอะไรขน? บรษทยายกษใหญอยางเราจะลมลงชวขามคน โรงพยาบาลทงหมดในโลกจะปดกจการ นกภาพออกไหมวาโลกจะวนวายขนาดไหน...”

หมอชามานมองหนาเดลกบจเอม. “นเปนโลกของการรกษาสมดลระหวางความรกบการคา คณหนความจรงนไมพน

หรอก มนคอหลกการเดยวกนหมดทงโลก ไมเชนนนปานนบรษทขายยากนยง ยากาจดแมลงทงหลายมตองปดกจการไปหมดแลวหรอ บรษทยาทกแหงในโลกตองการเชอโรค ตองการเชอโรคแปลก ๆ ยงมากยงด... นคอเงนทงนน!”

(มนษยเชอโรค, 2552, หนา 112-113) จากคาพดดงกลาวสอวา หมอชามาน เปนบคคลทถกโมหะหรออวชชาครอบงาจนมองไมเหนความจรงวา คณคาทผกตดอยกบยาตามความคดความเหนของเขาเปนเพยง “คณคาพอกเสรม” ทเขาหยบยนใหแกยา เพอปรนเปรอการเสพเสวยเวทนาและเสรมขยายความมนคงยงใหญแหงอตตาทเขายดถอไว ยาในเรองนไมเพยงมคณประโยชนในการรกษาโรค แตยงถกพอกเสรมใหเปนเครองมอสนองตณหา คอ เปนแหลงทาเงนและผลกาไรใหแกบรษท Love & Care ความกาวหนาดานกจกรรมยาจงเปนตวเสรมสรางอานาจและความมนคงทางหนาทการของหมอ ชามานไปโดยปรยาย จากจดนจะพบวา การปฏบตตวของตวละครในเรองตอบคคลรอบตว เกดจากวธคดและการมองโลกทนาไปสการหยบยนความหมาย การประเมนคาสงตาง ๆ ตามความคดความเหนทเขากบความตองการหรออดมการณสวนตนของตวละครเปนสาคญ เพราะฉะนนการทหมอชามานมความคด พฤตกรรมและอดมคตในชวตแตกตางจาก จเอม. อยางสนเชง ยอมสะทอนถงวธคดและการมองโลกทแตกตางกนระหวางตวละครทงสอง การมองโลกอยางยดอยากทาใหผทสงคมประเมนวาสมบรณและเพยบพรอมอยาง หมอชามาน กลายเปนคนโลภ เหนแกตว และทาได

380

ทกสงเพอผลประโยชนสวนตน ตลอดจนประเมนคามนษยดวยกนในฐานะวตถสงของ ขณะทการมองโลกดวยความรก ความเมตตา และความเหนอกเหนใจ ทาใหผทสงคมประเมนวาบกพรองหรอไมสมบรณอยาง จเอม. สามารถดารงชวตอยางเปนสขและใชปญญาสรางประโยชนสขแกตนเองและสงคมได แมอยในสภาพแวดลอมจากดเพยงใดกตาม จดนสอถงแนวคดของ วนทร เลยววารณ ซงชใหวา คณคาความเปนมนษยมอาจวดไดจากความสมบรณพรงพรอมทางวตถภายนอก แตการกระทาอนเกดสานกผดชอบชวดตางหากทแยกคณคาของมนษยใหแตกตางกน สรปไดวา จากเรองมนษยเชอโรค วนทร เลยววารณ ตองการนาเสนอแนวคดทสอถงสขทางปญญา อนเกดจากการมองโลกเชงบวกและรเทาทนความจรง ซงชใหเหนอดมการณความเปนมนษยตามแนวคดพทธปรชญาใน 2 ประการ ประการแรก มนษยควรยอมรบความเปนมนษยของกนและกน คอ มองวามนษยทกคนตางเทาเทยมและเสมอภาคกน เมอเขาใจไดเชนน การปฏบตตอกนระหวางมนษยยอมเปนไปดวยความเมตตา มความเหนอกเหนใจซงกนและกน ยงผลใหมนษยสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข ประการทสอง ความเปนมนษยทสมบรณตามอดมคตของพทธปรชญา คอ บคคลผประกอบดวยคณสมบตสาคญ 2 ประการ คอ เปนผรชอบ หมายถง การมจตสานกแยกแยะผดชอบชวด รวาอะไรด อะไรชว หรออะไรควร ไมควร และการกระทาชอบ หมายถง การเลอกปฏบตในทางทถกตองสจรต มศลธรรมและคณธรรมกากบกาย วาจา และใจ (ทองหลอ วงษธรรมา, 2554, หนา 63-64) เรองอกดานหนงของหลมด า นาเสนอความสขทเกดจากการใชปญญาทถกตอง ดวยการมองโลกดวยเมตตา เอาใจเขามาใสใจเรา และรจกละวางกเลส นยายเรองนเปนเรองราว การตามลา โกเรยน เรน ทหารฝายเสนาธการนกวางแผนฝายกบฏธอรเรนของ ผพนเรว หวหนาทหารกลมดาวดาโวเนย ปฏบตการเฉพาะกจเพอจบกม โกเรยน เรน เกดขนบนยานเอกซคาลเบอร ยานอวกาศพาณชยจากดาวกาลาบอนไปยงดาวมารา หนวยขาวกรองสบทราบวา โกเรยน เรน แฝงตวเปนหนงในผโดยสารของยานดงกลาว ผพนเรว จงวางแผนจบกม โกเรยน เรน โดยใชนาหอมดอกรโทสจบสงเกตผโดยสารในยาน ทวา โกเรยน เรน กลบรทนและชงยดยานเสยกอน ผพนเรวตามโกเรยน เรน เขาไปในหองนกบนจนเกดการปะทะตอส กระทงยานพลดหลงเขาไปในหลมดามาโรวา แรงเหวยงทาใหพวกเขาหมดสต เมอฟนคนสตขนมา ผพนเรว รสกวาตนเกดใหมเปนเดกชายคนหนง มชวตเจรญวยขนตามลาดบ เหตการณตาง ๆ ทเกดขนในชวตผลกดนใหเขาตดสนใจเปนทหารและคดตอตานจกรวรรด การตอสกบกลมจกรวรรดทาใหเขาสญเสย นาเวย คนรกของเขา ความเสยใจผนวกกบความตองการเอาชนะผลกดนใหเขาทาทายอานาจของจกรวรรดดวยการรวมมอกบทหารกลมหนงระเบดคลงสรรพาวธทดาวกาลาบอน เหตการณนทาใหเขาฉกคดวาชวตของเขาคลายกบชวตของ โกเรยน เรน ฉบพลนทนใดนนเขาสะดงตนขนและพบวาตนอยใน

381

ยานลาหนง เหตการณยอนกลบไปบนยานเอกซคาลเบอรอกครง ผพนเรว พบวาเขาเกดใหมเปน โกเรยน เรน ดงบทบรรยายความนกคดของ ผพนเรว ในตอนหนงความวา

ผมเขาไปในหองนา มองหนาตวเองในกระจกเงา มนตางจากใบหนาทผมคนมาทงชวต มนคอใบหนาของ โกเรยน เรน! ผมสะดงเฮอก นไมใชฝน นเปนความจรง ผานหลมดาออกมา ผมกลายเปนโกเรยนเรน!

ผมรแลววาทาไม โกเรยน เรน จงรกลยทธของสหพนธกลมดาวดาโวเนยไดดขนาดถลมดาวมาเรนราบคาบ เขา ‘เคยเปน’ คนของสหพนธ! – ผม!

ในมอของผมมปน ผมเพงสงเกตวาผมถอปนดวยมอซาย เปนไปไดอยางไร? กอนเขาหลมดา ผมเปนคนถนดขวา ขณะนผมถนดซาย ผมยกมอ

ซายขนมาด ทนใดกสะดง รอยแผลเปนรปวงรอบขอมอซาย ผมดมอขวา มนไมมรอยแผลเปนใด ๆ ผมเปลยนไปไดอยางไร? หรอทงหมดนเกดขนเพราะการเดนทางผาน หลมดา?

ผมหยกตวเองและรสกเจบ นเปนความจรง! มนไมใชฝนราย มนอกดานหนงของความจรง อกดานหนงของหลมดาอาจเปดประตสอกจกรวาลหนง

(อกดานหนงของหลมดา, 2554, หนา 22) จากบทบรรยายความนกคดของตวละครดงกลาวพบวา “หลมดา” เปนสอกลางเชอมโยงความรสกระหวาง ผพนเรว และ โกเรยน เรน ยงผลใหตวละครตวหนงเขาใจความรสกของอกฝายโดยปราศจากความยดมนถอมนหรอทฏฐคอยกากบ สอใหเหนวา “ความจรง” ท ตวละครรบรมใช “ความจรงทแท” แตเปนความจรงทปรงแตงหรอถกใหความหมายโดยความอยากความปรารถนาของตวละครเอง การปรงแตงความจรงดวยความอยากน สงผลใหเกดความยดมน ถอมน (อปาทาน)ตามความเหนหรอทฏฐสวนตน เปนการนาตวตนไปผกมดไวกบภาวะชวตอยางใดอยางอยางหนง ในทนภาวะดงกลาว คอ ความเคยดแคน ตวละครทงสองอยในฐานะศตร ตางมองอกฝายดวยมมมองของอคต ปฏบตตอกนดวยความคดอยากเอาชนะ และผกพนกนดวย ความเคยดแคน “หลมดา” ในฐานะจดหกเหของเรองจงแฝงนยยะถงสงททาใหตวละครทงสองวนเวยนอยกบการแกแคน มองไมเหนความจรงทแท หากพจารณาความหมายของ “หลมดา” โดยปกตหมายถง พนทมดมดทมอานาจการทาลายลางสงสด เมอวตถตกลงไปในหลมดาจะไมสามารถออกมาไดอกตอไป ในเรองนหลมดาเปนจดทมการสลบวญญาณและความนกคดระหวางตวละครสองตวซงเปนศตรกน เมอพนออก

382

มาแลวทาใหแตละฝายมองเหนมมมองของอกฝาย หลมดาจงเปนภาพแทนของสงทตวละครยดตดหลงใหลจนมองไมเหนความจรง ดงนน หากตความในเชงสญลกษณ “หลมดา” ในทนหมายถง กเลสในจตใจของตวละครทงสอง ไดแก โทสะ โมหะและโลภะ เพราะความโกรธแคน หลงใหล ในอานาจ ผนวกกบความตองการอานาจ ยงผลใหตวละครทงสองหลงวนเวยนอยกบการตามลาและ แกแคน มจตใจเอนเอยงไปดวยความชงรงเกยจและปรารถนาผลประโยชนสวนตว ผพนเรวหลง งมงายอยกบการตามจบ โกเรยน เรน เพราะความแคนสวนตวผนวกกบความตองการอานาจในตาแหนงหนาทการงาน จงตกเปนเหตใหเขาตองตกเปนเครองมอของจกรวรรดจนวาระสดทาย สวน โกเรยน เรน นนตองสญเสยทกอยางแมกระทงอสรภาพทางจตใจ เนองจากใจผกดวยไฟแคน ชวตของเขาจงเตมไปดวยหยดนาตาและหนเลอดทตองสะสาง เขาคดทจะใชประโยชนจากหลมดาเพอใหตนสามารถแทรกซมเขาสจกรวรรด ดงนน กเลสจงเปนหลมดาขนาดใหญในชวตของ ตวละครทงสอง ทาใหพวกเขาหลงตดและวนเวยนอยกบภาวะอารมณทขน ๆ ลง ๆ ของตน จนไมอาจควบคมใหสงบลงได อยางไรกตาม การสรางเหตการณกลบตาลปด โดยใชหลมดาเปนจดสลบวญญาณระหวางตวละคร ผพนเรวเกดใหมในฐานะโกเรยน เรน มองโลกดวยมมมองและประสบการณของโกเรยน เรน ทาใหเขาเขาใจเหตผลและความจาเปนของโกเรยน เรน กระทงคนพบวาแทจรงแลวเขาคอโกเรยน เรน นนเอง เหตการณนแสดงเจตนารมณของ วนทร เลยววารณ ทพยายามชชองใหเหนวา หากมนษยอยากหลดพนจากหลมดาในจตใจของตนไปสอกฝงหนง จาตองละวางกเลสในจตใจลงเสย ใชเมตตาพจารณาการกระทาระหวางเพอนมนษยดวยกน วธการนจะทาใหมนษยเกดปญญา สามารถมองทกสงตามความเปนจรงและชวยทาลายอคตทมตอกนลงได อนง ในตอนทายเรอง วนทร เลยววารณ ไมไดเขยนอยางชดเจนวา โกเรยน เรน ในรางผพนเรวแกแคนจกรวรรดไดสาเรจหรอไม บอกไวเพยงตวละครสบโอกาสทจะแทรกซมและบอนทาลายจกรวรรด จดนอาจตความไดหลายแง เชน อาจมองวาตวละครยงไมอาจหลดพนจากหลมดาของกเลสจงเลอกทจะใชชวตกบไฟแคนนนตอไป ซงกสอใหเหนวาหนทางทเดนทางไปนนยอมเตมไปดวยความมดมน หรออาจมองวา ตวละครดบไฟแคนของตนไดสาเรจแลว แตทวาจะแทรกซมขนสเบองบนและบอนทาลายอยางชา ๆ แทจรงคอ ความพยายามในการขจดกเลสทมอยภายในใจใหลดลงไปอยางชา ๆ หรออาจสอถงความพยายามในการเปลยนแปลงจกรวรรดใหเปนไปในทศทางของทดขน เปนตน การจบเรองในลกษณะนเปนการเปดกวางใหผอานขบคดพจารณาถงประเดนคาถามสาคญอนเปนสารตถะของเรอง นนคอ การคงอยแบบใดคออดมคตของมนษย การดารงชวตแบบใดคอความสขทแท มนษยควรใชชวตดวยไฟแหงความทะยานอยาก หรอควรละทงความอยาก เพอการอยอยางรเทาทนชวต

383

สรปไดวา จากเรองอกดานหนงของหลมดา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา การดารงชวตทด คอ การใชชวตอยางรเทาทน มองทกสงใหรอบดานทงดานดและดานราย จากนนจงใชปญญาในการแกไขปญหา ไมใชใชกาลงหรอลกลอลกชนทางสมองเพอเอาชนะคะคานกน การแกไขปญหาทดทสดคอการแกไขจากภายในหรอจตใจของมนษย โดยเรมจากการใชปญญาปรบเปลยนความคดใหมองสรรพสงทงหลายตามความเปนจรง จากนนจงขจดความโลภและ ความพยาบาทภายในจตใจดวยเมตตา เพราะเมตตาจะทาใหมนษย รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ไมหลงในอวชชา หรอมตณหาอปาทานวาสงนนสงนเปนของตน ยงผลใหความเหนแกตวและความทะยานอยากภายในจตใจลดลง ปญหาทเกดขนระหวางมนษยกจะหมดสนไป เรองอฏฐสตรา นาเสนอความสขจากการละวางอตตาและสงทยดมนถอมน ตลอดจนการมองโลกอยางรเทาทนความเปนจรง เรองเลาถง ‚เขา‛ นกคณตศาสตรอจฉรยะซงไดรบคาเชญจาก ตารา เพอนสาวนกโบราณคด ใหเดนทางไปยงมมหนงของทะเลทรายรกรางในจน เพอไขปรศนาหองแปดเหลยมของกษตรยฝซ การใชเวลาในหองแปดเหลยมไดดงความทรงจาในอดตของ “เขา” ใหเผยขนมาทละนอย อดตทฝงลกในความทรงจาสะทอนถงเหตผลท “เขา” เปนคนยดมนถอมน ไมไวใจใคร และหลงใหลในคณตศาสตร ทวาในบรรดาความทรงจาเหลานกลบมบางความ ทรงจาทกลาวถง ซซก อาจารยชราผเปนเสมอนแสงสวางในชวตของ “เขา” อาจารยซซกสอนหลกปรชญาเตาและการปลอยวางแก “เขา” แตในอดต “เขา” ยงไมเขาใจถงความหมายทแทจรงของมน กระทง “เขา” ตองเผชญกบปรศนาในหองแปดเหลยม คาสอนเหลานกลบมอทธพลตอมมมองความคดของ “เขา” ทงยงสมพนธกบหลกปรชญาท ตารา หยบยกมาพดคยกบ “เขา” ในยามท “เขา”เหนอยลากบการไขปรศนา ยงเวลาผานพนไปนานเทาใด “เขา” กลบพบวา ความรทมอยมากมาย ไมอาจชวยให “เขา” คนพบคาตอบ หนาซ าตว “เขา” เองกลบพบวา ความเชอมนและทฤษฎของ “เขา” กาลงถกสนคลอนดวยตวแปรทเรยกวา ‚ความบงเอญ‛ หรอ ‚ความไมแนนอน‛ หมายความวา คาทแนนอนไมมอยจรง สง “เขา” ยดโยงอยเปนเพยงการเขาใจโลกตามทฤษฎมใชโลกตาม ความเปนจรง ความเหนผดเชนนสงผลตอการดาเนนชวตและการมองโลกของ “เขา” กลาวคอ เพราะ “เขา” ไมมองโลกในแบบทมนเปน จงไมเขาใจกระบวนการเกดขนและดบไปของความทกข มองไมเหนหนทางดบทกขของตนเอง สงนเองทสะทอนความทกขความผดหวงแก “เขา” ตารา มองเหนความจรงในจดน จงพยายามชชวนให “เขา” มองเหนความจรงดวยการใชพทธปรชญาอธบายสภาวะทางจตใจอนเปนทกขของ “เขา” โดยกลาวถงหลกปฏจจสมปบาท ความวา

384

‚หากวเคราะหดวยกระบวนการปฏจจสมปบาท การทคณรองไหเพราะคณม อวชชา ปรงแตงใหเกด สงขาร ซงกคออานาจชนดหนงททาใหคณเกดความคดหนงทเราใชศพทวา วญญาณ การเหนตกตาตกแตกคอ จกษวญญาณ หากเปนการรวมกนของเสยงกบหจะเกดโสตวญญาณ กลนกบจมกกลายเปนฆานะวญญาณ ลนกบรสเกดเปนชวหาวญญาณ สงสมผสทางผวหนงกบผวกาย เกดกายกบวญญาณ และถามความรสกในใจกบใจมาอาศยกน กเกดมโนวญญาณทงหกรปนคอวญญาณ ซงทาใหกายกบใจเปลยนสภาวะเปน นามรป พรอมทจะเปนทกข นเปนนามรปทเพงเกดขนเดยวนเดยวนน...‛

‚ปกตแลว หากไมมอวชชามาปรงแตง เราจะไมเกดทกข มนตองเกดนามรปมากอน อายตนะขางนอก อายตนะขางใน และวญญาณทเกดขนโดยอาศยอายตนะนน รวมเรยกวา ผสสะ กลายเปนอจจยใหเกด เวทนา เวทนานกเปนปจจยตอไปใหเกด ตณหา ตณหาทาใหเกด อปาทาน ซงกคอความรสกวา นคอตวก-ของก ทาใหความเกด ความแก ความตายมความหมายขนมาทนทแลวกเปน ทกข เรองตกตาตกแตกจนรองไห กระบวนการทงสบเอดขนนกคอแนวคดทเรยกวา ปฏจจสมปบาท หรอ อทปปจจยตา‛

‚แลวตางกนอยางไร?‛ ‚ปฏจจสมปบาทมกจะหมายถงเรองทางจตใจเปนหลก คอวาดวยการเกดทกขและดบ

ทกขโดยตรง สวนอทปปจจยตากนความหมายกวางกวาความรสกทางใจ มนยงใชกบรปธรรมอยางใดอยางหนง กฎวทยาศาสตรกได คลมไปถงสงทไมมความรสกดวย อยางเชน...‛

หลอนหยบทรายขนมาจากพน ‚...อยางเชนการกาเนดขนมาของเมดทรายทอยในมอของฉนตอนน แนวคดอทปปจจยตาคอแสดงกระแสแหงปจจยและสงทเกดขนตามปจจย ตอเนองกนไป นนคอ เมอสงนมอย สงนยอมม เพราะความเกดแหงสงน สงนยอมเกดขน เมอสงนไมม สงนยอมไมม เพราะความดบไปแหงสงน สงนยอมดบไป...‛

(อฏฐสตรา, 2553, หนา 182)

คาอธบายของตาราดงกลาวมเปาประสงคเพอชให ‚เขา‛ เหนวา ทกสงเกดขนเพราะเหตปจจย สนสดลงกดวยเหตปจจย ไมมสงใดทเกดขนหรอจบลงโดยไรสาเหต ‚ไมมอะไรอยอยางตายตว ไมมอะไรสญไปอยางเดดขาด ทงนกเพราะความจรงเดดขาดไมม ความไมมจรงเดดขาดก ไมม‛ (วทย วศทเวทย, 2553, หนา 10) นคอ ธรรมชาตของโลก ในรปของกระบวนการเปลยนแปลงทสบเนองกนเปนสาย ถอยคาของ ตารา สะทอนแนวคดพทธปรชญาทมทศนะวา ความเปลยนแปลงเปนสภาพทแทจรงของโลก หลกไตรลกษณทงสามประการ ไดแก อนจจง ทกขง อนตตา คอ

385

สามญลกษณะของทกสง ไมเวนแมกระทงอารมณความรสกของมนษย ทวาภายใตความเปลยนแปลงอนเปนธรรมดาของโลก มนษยกลบสรางโลกขนโดยใหความหมายแกมน ความหมายนทาใหมนษยไปพวพนกบโลก ดงเชน ความรสกทกขของ ‚เขา‛ ทเกดขนเพราะตวเขาเองไปยดถอปรงแตงมนขนมา การมองโลกดวยคดวาทกสงเปน ‚ของฉน‛ ทาใหเขาเหนสงตาง ๆ ผดไปจากความเปนจรง “เขา” ใหความหมายตอบคคลทผานเขามาในชวต รวมทงคนรกของ “เขา”ในฐานะ ทมนเปน ‚ของฉน‛ เมอมการใหความหมาย ความคาดหวงและการพยายามบงคบควบคมจงเกดขน ทวาสงทงหลายไมอยในอานาจทจะบงคบใหเปนไปตามอาเภอใจ ‚ของฉน‛ ได ความขดแยงระหวางสภาพจรงของสงทถกใหความหมายกบความคาดหวงของ “เขา” เปนปจจยททาใหเกด ความทกขและความผดหวงแก “เขา” เพราะ “เขา” ไมมองเหนโลกตามความเปนจรง จงเลอกใชชวตทฝนความจรง ดวยการจมอยกบอดตและใชชวตหมกมนอยกบตวเลข การดารงชวตอยางฝนธรรมชาตเชนนยอมกอความขดแยง เมอขดแยงยอมเกดทกขเปนธรรมดา บทสนทนาระหวาง ‚เขา‛ และ ตารา เปนการอภปรายถงการพนทกขของมนษย ทงนเพราะการพนทกขเปนจดหมายทประเสรฐสดของชวตตามทศนะพทธ พทธปรชญาเหนวา การพนทกขเปนดานหนงของการไดสมผสความสข โดยความสขขนสงสดของพทธปรชญา คอ นพพานสข สภาวะของนพพาน คอ สภาพทสน ราคะ โทสะ โมหะ อนเกดจากการดบตณหาและอปาทาน หลกการของนพพาน คอ การเหนโลกตามความเปนจรง มใชเหนโลกตามความอยาก (วทย วศทเวทย, 2553, หนา 66) สาหรบกรณของ ‚เขา‛ ความยดมนถอมนเปนปจจยสาคญททาให “เขา” สรางโลกโดยใหความหมายและคณคาตามความปรารถนา มองไมเหนโลกตามความเปนจรง หากสงเกตจะพบวาสารตถะทสาคญซงแฝงอยในคาพดของตาราและอาจารยซซก คอ การเสนออดมการณชวตตามทศนะพทธปรชญา โดยชวาการละวางตวตนหรอ ‚อตตา‛ เปนกญแจสาคญในการใชชวตอยางปราศจากทกข การตระหนกถงความไรตวตนของสรรพสงนเองททาให ‚เขา‛ ไขปรศนาไดสาเรจวา แททจรงหองแปดเหลยมดงกลาวกคอ เครองขามมตทตว “เขา” ในอนาคตสรางขน เครองมอขามมตททาให “เขา” มองเหนความจรงวา สงทงหลายเปนปจจยเนองอาศยกน เกดสบตอกนมาตามกระบวนการแหงเหตผลอยางไมมทสนสด โลกไมมมลการณ ไมมผสราง ผบนดาล ไมมสงใดเกดขนลอย ๆ โดยบงเอญ ดงนน หาก “เขา” ตองการจะหลดพนจากความทกข จาตองพงพาตนเองดวยการทาเหตปจจยทจะใหผลสาเรจทตองการ แนวคดนไดรบการตอกย าดวยการทเรองจบอยางผดคาดหมายดวยการท ‚เขา‛ เลอกเปลยนแปลงโลกใหกลายเปนโลกทมแตเพศหญง นยยะการจบเรองดงกลาวเปนการทาลายตรรกะทผอานเชอมาตงแตตน ทงนเพอใหผอานคลายจากกรอบคบแคบหรอสงทตนยดมนถอมนลงเสย ทงนเพราะการรและเขาใจในกระบวนการธรรมชาตวาเปนไปตามกระแสแหงเหตปจจยนน มเปาประสงคสาคญในการทาลายความยดมนถอ

386

มน เพอใหมนษยสมพนธกบสงทงหลายอยางถกตอง โดยไมตกเปนทาสความรสกหรอสงทตนเขาไปเกยวของนน สรปไดวา จากเรองอฏฐสตรา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ปถชนทวไปมกมชวตดวยความคาดหวง ความคาดหวงนตงอยบนความอยาก จงเกดการใหคาและความหมายแกโลกอยางไมหยดย ง นาไปสความเหนผด และการยดมนถอมน ซงนาความทกขความโศกเศรามาสมนษย เพอหลดพนจากความทกขดงกลาว มนษยควรมองความเปนไปของโลกและดาเนนชวตไปตามกระแสแหงเหตผล เขาใจวาทกสงตกอยภายใตกระแสแหงเหตปจจยและกฎธรรมชาตทงสาม คอ ทกขง อนจจง และอนตตา ทงนเพราะความเขาใจอยางถกตองในกระบวนการธรรมชาตดงกลาว ยอมชวยลดหรอทาลายความหลงผดทเปนเหตใหเขาไปยดมนถอมนในสงทงหลายโดยผกพนกบอตตาสวนตนลงได ยงผลใหมนษยสามารถจดการกบสงทงหลายไดอยางถกตอง ไมนาตนเองไปเปนสวนหนงในโลกทตนสรางขน กระทงนาตนเองไปสภาวะทปราศจากทกข คลายจากความตดใจใครดในความรก โลภ โกรธ หลงลงได เรองบางกะโพง นาเสนอความสขทเกดจากการปลอยวาง ยอมรบความเปลยนแปลง มองทกสงตามความเปนจรง และใชชวตอยปจจบนขณะอยางมสต เรองเลาถง ความเปลยนแปลงทเกดขนกบหมบานบางกะโพง กระแสสงคมเมองทเชยวกรากทาใหผคนในหมบานหลงลมวถชวตแบบดงเดมแลวหนไปหลงใหลความเจรญตามกระแสบรโภคนยม “โทน” ชายหนมผต งตนเปนนกวทยาศาสตรของหมบานปรารถนาจะทาใหชาวบานอยดกนดขน เขาและเพอนสองคน คอ “เรอง” และ “เดช” กเรองมนษยตางดาว โดยใชเหตการณดาวตกทบงเอญเกดขนในขณะนนสรางกระแสขาวใหผคนหนมาสนใจบางกะโพง ยงผลใหความเจรญหลงไหลเขาสบางกะโพงใน ชวขามคน กระนน วถชวตของชาวบานทเปลยนแปลงไปกลบมไดเปนไปในแบบทโทนมงหวง โทนปรารถนาใหชาวบานฉลาดขนและทามาหากนเกงขน แตผลพวงจากความเจรญดงกลาวกลบทาใหชาวบานตกเปนทาสของวตถ ลมหลงอยกบความสขสบายทางกาย แทนทจะหลดพนจากความงมงาย กลบสรางความงมงายรปแบบใหมททาใหชาวบานตดกบดกความทกขยงกวาเดม โทนเชอวา “การศกษา” และ “วทยาศาสตร” จะชวยชาวบานใหหลดพนจากความไมรและสรางความสขทแทจรงใหแกชาวบานได เขาจงพยายามตอตานความเจรญทางวตถดวยความรและสงประดษฐทางวทยาศาสตรของเขา ในระหวางโทนทาตามสงทเขาเชอมน กลบพบวาการกระทาของเขาไดสรางผลกระทบเชอมโยงไปสสงอนรอบตวทงทางตรงและทางออม ความรวทยาศาสตรไมอาจแกไขปญหาใหเปนไปตามความพงพอใจของเขาไดอยางสมบรณ บางคราวความรวทยาศาสตรนอกจากจะแกปญหาไมไดแลวกลบสรางผลกระทบทคาดไมถง ทาใหปญหาทมอยเดมยงยากซบซอนยงกวาเดม โทน เรมตระหนกวาเขาไมอาจตานทานความเปลยนแปลงและ

387

ความตองการชาวบานได ความพลาดหวงดงกลาวทาใหโทนรสกทกข จดนทาใหเขาเรมไมแนใจวาวทยาศาสตรทเขาเชอมนจะสามารถมอบความสขในแบบชาวบานพงพอใจไดหรอไม ในปทสองภายหลงเหตการณดาวตกทบางกะโพง โทน เฝามองดความเปลยนแปลงทเกดขนกบหมบานดวยสายตาทเปดกวางและความเขาใจมากขน การไดพบเหตการณตาง ๆ ผนวกกบสนทนาแลกเปลยนทศนะกบกลยาณมตร อาท ครหนแดง ลงม (ปราชญอาคมดสแหงบางกะโพง) เปนตน ทาใหโทนไดทบทวนความคดความเชอของเขาเอง ทงยงไดขบคดพจารณาถงบางสงทเขาไมเคยคดตงคาถามถงมนมากอน เชน เปาหมายสงสดในชวตมนษย ความดความเลวของมนษย เปนตน ดงบทสนทนาระหวางโทนและครหนแดงในตอนหนงความวา

“บางทศาสนาของคณคอวทยาศาสตร” “ไมใช ศาสนาของผมคอความจรงตางหาก วทยาศาสตรเปนเพยงเครองมอหนงทพา

ไปหาความจรง” “อะไรคอจดสงสดทคณวา?” “ผมไมร อาจเปนความเขาใจทถกตองตอชวต ซงนาไปสความสนโดษ ความเมตตาตอ

สรรพสง ทงสงมชวตและสงไรชวต ทงพช สตว ไปจนถงกรวดทราย กอนหน สายนาทอยรวมกบเรา เพราะเราทงหมดมาจากตวตนดงเดมเดยวกน”

“นนคอจดหมายของความเปนมนษยหรอ?” “ผมไมร เพราะความเปนมนษยอาจไมจาเปนตองมจดหมายใด ๆ กได” “คณเชอในความดไหม?” “ผมไมคดวาความดเปนสวนหนงของมนษย ความดหรอความเลวเปนเพยงมาตรวดท

เราสรางขนมา ถาจะเปรยบเทยบกบสงมชวตอน ๆ เชน ตนไม กบ หรอแมว ผมไมคดวาตนไมจะมการวดคณคาของชาวตนไมดวยกนดวย คาวาความด ความชว เชน ตนคณตนนนเปนตนด นสยด ไมเคยเบยดเบยนใคร หรอกบตวนนเปนตวด หรอวาแมวตวนนเปนแมวดมคณธรรม ในสายตาของหนแมวตวนนอาจไมด เพราะแมวกนหนเปนอาหาร หรอเหยยบมดตายไปคราวละหลายสบตว พวกเชอโรคกไมชอบเรา เพราะอาบนาฟอกสบท กมเชอโรคตายไปหลาย ‘หมบาน’ พวกตนไมกไมชอบเรา เพราะเราตดพวกมนมาทาเปนเครองเรอน ความจรงคงไมมสตวโลกใดทชอบเรา เพราะเราทาลายสภาพแวดลอมเสยจนโลกทพวกเขาอยอาศยพลอดเดอดรอนไปดวย เพราะฉะนน ผมเหนวาความดความเลว ความอะไรอกสารพดเปนเพยงสมมตเทานน เปนปายตดชวคราว”

(บางกะโพง, 2550, หนา 233-234)

388

บทสนทนาดงกลาวสอถงการมองโลกของโทนและสรรพสงบนพนฐานแนวคด เชงพทธปรชญาทผสานกบความเชอมนในการแสวงหาขอเทจจรงแบบวทยาศาสตร ตามทศนะของโทน วทยาศาสตรสอนใหเขาเขาถงความจรงดวยการมองสงทงหลายตามความเปนจรง ไมหลงเชอในสงใดงาย ๆ จนกวาจะไดรบการพสจนใหประจกษเสยกอน เขาอาศยความเขาใจความจรงทางปรากฏการณทางธรรมชาต ในการคนหาวธการและพยายามจดการทรพยากรตาง ๆ ใหมประสทธภาพ โดยคาดหวงวาชาวบานจะอยดกนดขนกวาเดม จดนเองนาไปสการกระทาเชงบงคบควบคมหรอตอตานความเจรญทางวตถแบบสงคมเมอง ซงโทนพจารณาวาเปน “สง” ททาใหสง ตาง ๆ รอบผดเพยนไปจากความคาดหวงและความตองการของเขา อยางไรกตาม เมอถกถามถงอดมการณทแทจรงเบองหลงการกระทาดงกลาว โทนกลบอธบายความคดของเขาดวยเหตผลทองแนวคดพทธปรชญา โดยชใหเหนวาความดความเลวเปนเพยงการบญญตคาและความหมายทมนษยหยบยนใหแกการกระทาหรอสงตาง ๆ มใชคณคาดงเดมประจาของสงเหลานนจดนสอถงแนวคดเรองอนจจงและอนตตาของสรรพสงตามความเชอของพทธปรชญา พทธปรชญาชวาของความหมายทผกตดอยกบสงตาง ๆ ลวนเปนสงทมนษยบญญตขนมา มนษยสรางโลกขนโดยใหความหมายแกทกสงสงตามอยาก โดยมองไมเหนความจรง สงนนาไปสความคาดหวงและ ความยดมนถอมนททาใหมนษยเปนทกข คาอธบายของโทนดเหมอนวาเขาจะเขาใจความจรงของธรรมชาตตามแนวคดพทธปรชญาเปนอยางด ทวาความคดและการกระทาของโทนกลบยอนแยงในตนเอง เพราะเขารบความเปลยนแปลงทเกดขนกบบางกะโพงไมได ทงททราบดวาทกสงเปนลวนสงสมมตและเปลยนแปลงอยทกขณะ การกระทาทสวนทางกบความคดดงกลาวเปนตนตอแหงทกขของโทน กลาวคอ แมโทนจะรและเขาใจความจรง แตเขากลบละเลยทจะใชความรและความเขาใจนนเพอชวยใหตนเองพนทกข ทงนเพราะความยดมนถอมนในทฤษฎทางวทยาศาสตรทาใหโทนมองไมเหนความจรง จงไดแตพยายามแกไขปญหาทเกดขนโดยไมรวาแททจรงตนเองควรแสวงหาอะไร และเขาควรทาสงใดภายใตการเปลยนแปลงน อยางไรกตาม ในชวงครงหลงของเรองนบตงแตเหตการณทโทนชวยครหนแดงออกจากปา เรองราวทเกดขนกบเขาและบคคลรอบตวไดทาใหโทนคอย ๆ ทาใหใจเปดรบความจรงวา วทยาศาสตรไมอาจแกไขปญหาทกอยางใหมนษยได วทยาศาสตรเปนเพยงวธการหนงใน การเขาถงความจรง ชวยชแนะแนวทางในการแกไขปญหาดวยเหตผล มนษยอาจนาความรทางวทยาศาสตรไปสรางสงอานวยความสะดวกสบายและทาใหตนฉลาดได แตไมอาจทาใหจตใจของมนษยงอกงามขนได ดงบทสนทนาระหวางโทนและครหนแดงถงเหตผลในการปดสมชชาวทยาศาสตรบางกะโพง ความวา

389

“หลายปแลวทผมพยายามแนะนาวธคดแบบตรรกะใหชาวบาน ผลทไดกลบสวนทางกน คนงมงายมากขน”

“เกดอะไรขนคะ?” เขาเลาเรองทงหมดใหครสาวจากเมองกรงฟง “ดเหมอนวาคนจะรบวทยาศาสตรแคผลผลตของมน แตไมใชทวธคด” “โทน ปญหานเกดขนทวโลก แมแตในเมองหลวงของประเทศทเจรญทสดในโลก

อยาวาแตบางกะโพงเลย แมแตคนทเรยนจบดอกเตอร ไมจนถงนายกรฐมนตรและประธานาธบดของหลายประเทศกยงเชอในเรองโชคลาง”

“งนผมควรยอมรบมนร?” “คอย ๆ ทาไป คณกมองอะไรสดขวเกน จาคาของหลวงพอโมกไมไดหรอคะ

เวลาชาวบานไมสบายใจ พวกเขาตองการทพงทางใจมากกวาเหตผล ตองการความรก ความหวงใยมากกวาตรรกะ”

โทนเงยบไปครหนง “คณพดถก ผมอาจจะเจากเจาการเกนไป เหมอนพอแมทพยายามยดเยยดใหลกกนผก”

(บางกะโพง, 2550, หนา 319)

บทสนทนาดงกลาวสอวา การยดมนถอมนในวทยาศาสตร จนมองเหนวทยาศาสตรเปนทางออกของทกสงคอความคดเอยงสดทนาไปสความคบแคบทางความคด ยงผลใหโทนวาดภาพเขากบความยดอยาก เกดความคาดหวงใหโลกและชวตเปนอยางนนอยางน ทายทสดโทนตองผดหวงเพราะความคดและการกระทาทผดธรรมดาของธรรมชาตของเขาเอง เรองราวของโทนสะทอนสารตถะสาคญท วนทร เลยววารณ ตองการชใหผอานเหนวา การพฒนาทางวทยาศาสตรเปนสวนสาคญททาใหการพฒนาทางความคดและวตถเปนไปอยางรวดเรว ทวาเมอหนมามองความเจรญงอกงามจตใจ กลบไมไดความใสใจจากมนษยเทาทควร สภาวะท สวนกนดงกลาวนาไปสการใชชวตดวยความหลง คอ ไมรไมเขาใจสงทงหลายตามความเปนจรง รสกแตเพยงวาม “ตวตน” “อตตา” หรอ “ตวฉน” คอยควบคมใหรสกวาชวตทมอยนนคงอยไดดวยความสมอยาก การดนรนไขวควาสงสนองอยากทาใหมนษยขาดอสระ หลงลมเปาหมายทแทจรงในการใชชวต แนวคดสาคญของนยายเรองนมงแสดงใหเหนการรกษาสมดลระหวางรางกายและจตใจ โดยเสนอวา การแสวงหาสงทมคาใหแกชวต จาเปนตองแสวงหาสงทรางกายตองการและความปรารถนาของจตใจใหเทา ๆ กน เรมตนดวยการเขาใจธรรมชาตของชวตเสยกอนวา โดยสภาพทแทจรงแลวชวตคออะไร ในเรองนมบทสนทนาระหวางตวละครหลายตอนทแสดงคาตอบใหเหนวา ชวตของมนษย

390

นนไรตวตน มไตรลกษณเปนธรรมชาต คอ ประกอบดวยสภาวะทกข ไมเทยง และไรตวตน มชฌมาปฏปทาหรอทางสายกลางคอหนทางทโทนตระหนกวาเปนคาตอบในการใชชวตภายใตสภาวะดงกลาว หลกการพนฐานไดแก การยอมรบความจรงและหลกเลยงความเอยงสดทงสองขาง คอ ความเอยงสดทางวตถและความเอยงขางสดทางจต ดาเนนชวตในปจจบนขณะดวยความร เทาทนพอสมแกเหตปจจยเพอใหไดผลตามจดมงหมาย มใชทาพอสกวาจะใหไดเสพเสวยอามส หรอสกวาถอตาม ๆ กนมา โดยสาคญใหเปนอยางนนอยางน เปาหมายของการเดนทางสายกลางนเปนไปเพอใหมนษยสามารถการละวางอตตาหรอ “ความเปนตวฉน” ลงใหได ทงนเพราะ พทธปรชญาพจารณาวาความทกขทงหมดทเกดกบมนษย เปนเพราะมนษยรสกวา “ตวฉน” แลวสมพนธ “ความเปนตวฉน” นเขากบสงตาง ๆ โดยความอยาก ฉะนน เมอไมมตวตนหรอ “ตวฉน” ความทกขยอมไมเกดขน นคอขอเสนอทางจรยธรรมเพอการดาเนนชวตอยางเปนสขภายใต การเปลยนแปลงของโลกตามหลกพทธปรชญา สรปไดวา จากเรองบางกะโพง วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา ความทกขเกดจากการไมมองโลกตามเปนจรง ความยดมนถอมนเปนตวการสาคญททาใหเกดอตตาหรอ “ตวฉน” ความรสกวามอตตาเปนบอเกดความเหนผด นาไปสการบญญตโลกและผกพนตนเองกบสงมนษยใหความหมาย เมอเปนเชนน สงทถกใหความหมายจงสงผลกระทบตอมนษยไดทงทางบวกและทางลบ ความสขความทกขของมนษยจงเกดขนเพราะอตตาหรอ “ตวฉน” อนเปนภาพลวงตาทมนษยสรางขนมา การดารงชวตดวยความเขาใจทวามอตตาหรอ “ตวฉน” ยอมนาไปสการใชชวตทฝนธรรมชาต คอ การใหคาและความหมายแกสงตาง ๆ โดยยดถอวาเปน “ของฉน” ทง ๆ ทแทจรงแลวทกสงเกด เสอม และดบไปตามธรรมชาต เพอดบทกข มนษยควรเดนบนทางสายกลางดวยการสรางสมดลระหวางรางกายและจตใจ ตลอดจนปฏบตตนอยางรเทาทนวาสงทงหลายเปนสภาพปรงแตง ไมเทยง เปนทกขและปราศจากตวตนใหยดถอ การละวางอตตาและความยดมนถอมนจะนาไปสความสงบสขทางจตใจ แมตองประสบกบแปรปรวนเสอมสลายของสงรอบตว จตใจจะยงคงเปนอสระไมถกครอบงาเยยบย าดวยความทกขความผดหวง เพอใหผอานมองเหนภาพรวมการวเคราะหแนวคดทางจรยศาสตรทแสดงทศนะ เชงพทธปรชญาของ วนทร เลยววารณ ผวจยไดสรปแนวคดดงกลาวเปนตาราง ดงน

391

ตารางท 2 สรปแนวคดทางจรยศาสตรทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาของ วนทร เลยววารณ ล าดบท แนวคด แนวคดทางจรยศาสตร เรอง

เกณฑการตดสนคาทางจรยะ

คาหรอคณคา อดมคตของชวต

สงควรยดถอ

สงทควรละวาง

ความสขเทยม

ความสขแท

1 แนวคดวาดวยการตดสนคณคาแหงการกระทากรรมโดยพจารณาจากเจตนาแหงกระทา คอ ใชกศลมลและอกศลมลเปนเกณฑในการตดสนคาทางจรยะของมนษย

- - - - 1. ราตรดาวกระพรบ 2. คนเสเพล 3. ครรภปรศนา 4. หางจงจก 5. อนทนปรมาณสยาม 6. มนษยเชอโรค

2 แนวคดวาดวยการประเมนคณคาแหงวตถสงของซงสมพนธกบกรรมของมนษย

- - - - 1. โปรเจคท: เทเลสตาร

3 แนวคดวาดวยคณคาแหงความเสยสละ

- - - - 1. ราตรดาวกระพรบ

4 แนวคดวาดวยคณคาแหงการมองโลกเชงบวก

- - - - 1. มนษยเชอโรค

5 แนวคดวาดวยคณคาแหงการรเทาทนความจรงและการละวางอตตาของมนษย

- - - - 1. อฏฐสตรา

6 แนวคดวาดวยโลภะ - - - - 1. ปฐมภพ

7 แนวคดวาดวยโทสะ - - - - 1. จตสรยะ

8 แนวคดวาดวยโมหะ - - - - 1. ดอกไมเหลอง เหนอเขาสง 2. ทวรสยาม 4001 3. ของฝากขามฟากฟา 4. วรรณกรรม 2211 5. อฏฐสตรา

392

ตารางท 2 (ตอ) ล าดบท แนวคด แนวคดทางจรยศาสตร เรอง

เกณฑการตดสนคาทางจรยะ

คาหรอคณคา อดมคตของชวต สงควรยดถอ

สงทควรละวาง

ความสขเทยม

ความสขแท

9 แนวคดวาดวยตณหา - - - - 1. บรโภคนยม 2. โฆษณา 2201 3. อรอยและกนไดเตมท 4. ป ยเหลก 5. แสงเปลยนเวลา 6. ขาวจากดาวสน าเงน

10 แนวคดดวยการยดมนถอในอตตา

- - - - 1. เดกสองโลก 2. คนเสเพล 3. สงครามยโรปา 4. สามโลก 5. คาสงสดทายของยาดา 6. นทานวานร 7. ปรมาณ,ไวนแดง, หมา 8. เซกสฟวชน 9. วาตะพฆาต

11 แนวคดวาดวยการยดมนในทฏฐมานะ

- - - - 1. กหลาบสแดงกบเทยวบนสดทาย

12 แนวคดวาดวยความลมหลงในอานาจทางเทคโนโลยและวทยาศาสตร

- - - - 1. พระเจาองคสดทาย 2. ในหวงมด

13 แนวคดวาดวยความลมหลงในสงเสพเสวย

- - - - 1. 7020 : โลกแหงความสข

14 แนวคดวาดวยความสขอนเกดจากการเสพเสวยวตถ

- - - - 1. 7020: โลกแหงความสข 2. นทานหงหอย

393

ตารางท 2 (ตอ) ล าดบท แนวคด แนวคดทางจรยศาสตร เรอง

เกณฑการตดสนคาทางจรยะ

คาหรอคณคา อดมคตของชวต สงควรยดถอ

สงทควรละวาง

ความสขเทยม

ความสขแท

15 แนวคดวาดวยความสขอนเกดจากการเสพเสวยเวทนา

- - - - 1. ยามดกนกหนาวหนาว เขนยแนบแอบเอย

16 แนวคดวาดวยความสขเพราะความสงบทางใจ

- - - - 1. เดอนชวงดวง เดนฟา ดาดาว 2. ผเสอกบดอกไมไฟ

17 แนวคดวาดวยความสขเพราะอาศยปญญาทถกตอง

- - - - 1. มนษยแชแขง 2. เยนฉานาคางยอย เยอกฟา พาหนาว 3. มนษยเชอโรค 4. อกดานหนงของหลมดา 5. อฏฐสตรา 6. บางกะโพง

จากตารางท 2 พบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดทางจรยศาสตรทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาทงสน 17 แนวคด แบงไดเปน 3 กลม ไดแก แนวคดเกยวกบเกณฑการตดสนคาทางจรยะ แนวคดเกยวกบคาหรอคณคา และแนวคดทเกยวกบอดมคตของชวต แนวคดทพบมากทสด คอ แนวคดเกยวกบคาหรอคณคา พบทงสน 11 แนวคด ประกอบดวยแนวคดทสอสงทมนษยควรละวางโดยนาเสนอผานชดความประพฤตอนเลวรายของตวละคร 8 แนวคด และแนวคดทสอถงคณคาทมนษยควรยดถอโดยนาเสนอผานชดความประพฤตทดของตวละคร 3 แนวคด สาหรบแนวคดทพบรองลงมา ไดแก แนวคดเกยวกบอดมคตของชวต พบทงสน 4 แนวคด แบงออกเปน 2 กลม ไดแก แนวคดวาดวยความสขเทยม 2 แนวคด และแนวคดวาดวยความสขแท 2 แนวคด แนวคดทพบนอยทสด ไดแก แนวคดเกยวกบเกณฑการตดสนคาทางจรยะ พบทงสน 2 แนวคด

394

แนวคดทางสนทรยศาสตร แนวคดทางสนทรยศาสตรเปนแนวคดสาคญประการหนงทพบในผลงานของ วนทร เลยววารณ นอกเหนอจากแนวคดทางอภปรชญาและแนวคดทางจรยศาสตรดงทไดกลาวไปแลวขางตน จากการศกษาพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดทางสนทรยศาสตรผานการอภปรายถงปญหาเกยวกบความงามใน 2 ประเดน ประเดนแรก คอ ปญหาทวาอะไรเปนแรงกระตนทางศลปะ วนทร เลยววารณ นาเสนอวา จนตนาการเปนแรงกระตนการสรางสรรคผลงานทางศลปะ โดยแสดงใหเหนลกษณะของความงามทนาไปสความเขาใจโลกและชวตของมนษยกลมหนง สาหรบประเดนทสอง คอ ปญหาทวาความงามมอยจรงหรอไม หรอเปนเพยงความรสกของมนษย วนทร เลยววารณ นาเสนอวาความงามอยทจตใจของมนษย มนษยตดสนความงามแบบอตวสย คอ ใชอตตาและจตใจของตนเปนเครองประเมนคาสรรพสง โดยเนอแทความงามมใชคณสมบตของวตถ การจะตดสนวาสงใดงามหรอไมงามขนอยกบความรสกนกคดและการปรงแตงทางจตใจของบคคล โดยมปจจยอน ๆ เชน ประสบการณตอวตถ กาลเวลา ความสนใจ ความประทบใจ เปนตน เปนตวแปรรวมในการประเมนคา ความรสกวาสงใดงามหรอไมงามจงไมไดขนอยกบวตถ แตยดจตใจของมนษยผตดสนไปสาคญ จดทนาสงเกตเกยวกบการการนาเสนอมมมองความคดเกยวกบปญหาทางสนทรยศาสตรทง 2 ประเดนดงกลาว คอ การเชอมโยงไปสประเดนความคดทางจรยศาสตร เปาหมายในการนาเสนอวาจนตนาการเปนแรงกระตนทางศลปะและวทยาศาสตร กเปนไปเพอเชอมโยงใหผอานเหนความสาคญการเดนทางสายกลาง อนจะนาไปสการตดวงจรปฏจจสมปบาทและละวางอตตาทเปนบอเกดแหงทกข สวนเปาหมายในการแสดงใหเหนวาความงามเกดจากจตใจของมนษย กเปนไปเพอใหผอานตระหนกวา ความทกขเกดขนเมอมนษยมความสมพนธกบสงอนนอกตว การมองโลกดวยอตตานาไปสการหยบยนคาและความหมายใหแกสรรพสง ตลอดจนความคาดหวงทนาไปสความยดมนถอมนและการกระทาในเชงบบบงคบของมนษย ดวยเหตนแนวคดทางสนทรยศาสตรของ วนทร เลยววารณ จงมเปาหมายสาคญอยทการชใหเหนทมาแหงทกขของมนษย เพอใหตระหนกวาการกระทาใดทนาไปสความทกขและมนษยควรทาอยางไรเพอหลดพนจาก ความทกขนน หากสงเกตจะพบวาทกเรองชใหเหนวา “อตตา” เปนตนตอแหงความทกข สวนหนทางพนทกข คอ การละวางอตตาและการมองโลกตามความเปนจรง โดยอาศยหลกปรชญา ไดแก ปฏจจสมปบาท มชฌมาปฏปทา และไตรลกษณ แสดงความสมพนธระหวางโลกภายในและ โลกภายนอก ในลกษณะทชใหเหนธรรมดาของธรรมชาต เพอสรางความเขาใจวาเหตใดความมอยของสรรพสงในโลกภายนอกจงสามารถกอใหเกดสขทกขแกมนษยได

395

โดยสรป ผวจยพบแนวคดสนทรยศาสตรในเชงพทธปรชญาทงสน 2 แนวคดผาน นยายวทยาศาสตร 2 เรอง ไดแก 1. เรองจรญจรสรศมพราว พรางพรอย และ 2. เรองของฝากขามฟากฟา ดงรายละเอยดตอไปน เรองจรญจรสรศมพราว พรางพรอย เปนเรองราวของ “ดารนตร” สงทรงภมปญญา ตางดาวทพยายามแสวงหาหองสมดแหงเอกภพเพอธารงเผาพนธและวทยาการของตน ดารนตร เดนทางสารวจดวงดาวตาง ๆ จนกระทงไดพบโลกมนษยและมโอกาสสนทนากบ “สนทรภ” กวชาวโลกผใชชวตไปกบการแสวงหาความสขทแทจรงของชวต การแลกเปลยนทศนะซงกนและกนทาให ดารนตร ไดเรยนรกระบวนการสรางสรรคและถายทอดศลปะผานจนตนาการของมนษย ดารนตรกลบไปยงดาวตนกาเนดของตน เพอสาแดงใหดวงจตอนของชาวดารนตรตระหนกวา ความพยายามมงมนปกปองความรหรอวทยาการถายเดยวอาจมใชหาทางไปสคาตอบอยางทพวกเขาปรารถนา แมความรจะทาใหพวกเขาฉลาดขนหรอเจรญกวาสงมชวตอน ๆ ในจกรวาล แตพวกเขากลบหนไมพนสจธรรมของโลก ความรไมอาจชวยใหพวกเขาพนทกขได ซ ายงนาไปสความทกข ยงกวาเดม พวกเขาจาตองแสวงหา “สงอน” เพอเปลยนแปลงตนเองไปสสภาวะทดกวาอยเสมอ สงนพสจนวาความรเพยงอยางเดยวไมสามารถกอใหเกดความเปลยนแปลงได แตสาหรบ มนษยโลก พวกเขามจนตนาการซงนาไปสการสรางสรรคและความเปลยนแปลงในรปแบบตาง ๆ ดงบทสนทนาระหวาง ดารนตร และดวงจตอน ๆ เกยวกบพลงของจนตนาการในตอนหนง ความวา

396

“ทานหมายความวา เขาจนตนาการสงเหลานขน ทงทไมมพวกนในโลกนน” “ยง ไมมตางหาก” “แต ความจรง ทงหมดทพวกเขาจนตนาการเปนความจรงทเราสรางไดในโลกแหง

ความจรงของเรา การแปลงรางของนางอสรงายดายยง กระบวนการพนธวศวกรรมสามารถทาใหรางกายเปลยนไปในรปตาง ๆ ได เรองของโมรา สานนท วเชยร กลวนเปนจรงได โมราสามารถสรางยานยนตทกชนด สานนทสามารถควบคมอากาศ วเชยรสรางอาวธยงเรว เหลานเปนวทยาการพนฐานในโลกของเรา การใชเสยงควบคมความคดของสงมชวตอนกเปนไปได”

“แตในโลกสนาเงนใบนน วทยาการของพวกเขายงไมกาวหนาเพยงพอทจะทาใหมนเปนความจรง พวกเขาจงใชจนตนาการนาทางการสรางโลกใหม”

จตของพวกเขาเคลอนไปยงมตในอนาคต ทกสงทกวผนนจนตนาการกลายเปนความจรง

“นเปนโลกทมองคประกอบนาสนใจยง” ดารนตรวา “พวกเขาจนตนาการทจะบน แลวพวกเขากสรางยานบน พวกเขา

จนตนาการถงแสงสวางในเวลากลางคน แลวพวกเขากสรางหลอดไฟ พวกเขาจนตนาการถงยานบน แลวพวกเขากสรางเครองบน”

“นาแปลก ถาหากพวกเขาสามารถสรางความจรงได ทาไมโลกของพวกเขายง ลาหลงเชนน? ทาไมจงยงไมสามารถกาวพนขอบเขตทางสรระเดมไปสโลกทดกวาได”

“เพราะวทยาการของพวกเขายงลาหลงจนตนาการ อกประการหนงเพราะจนตนาการมสองดาน”

“หมายถงจนตนาการมดานลบ?” “ใช พวกเขากอสงคราม สรางอาวธราย ทงหมดลวนเกดมาจากจนตนาการลบ ทวา

นไมใชขอเสยทงหมด สายพนธของเราไมมความสามารถทจะจนตนาการอยางพวกเขา นเปนเหตผลสาคญททาใหเราใชเวลานานกวาทกาหนดในโลกดวงนน เราคดวาเราอาจพบคาตอบของเราแลว”

(จรญจรสรศมพราว พรางพรอย, 2548, หนา 187) บทสนทนาระหวางตวละครดงกลาวสอถงทศนะของ วนทร เลยววารณ ทตองการชใหวาจนตนาการสาคญกวาความร แมพวกดารนตรจะมความรและวทยาการสง แตพวกเขากลบไมอาจใชความรนนชวยตนเองใหพนทกขได ทงนเพราะความรยงมมากยงนาไปสความยดมนถอมน มกทา

397

ใหตดกบดกความคดของตนเอง จนมองไมเหนความจรงอยางทควรจะเปน เพราะฉะนนตอใหมความรมากเพยงใด หากไมมจนตนาการแลว ยอมไมอาจรไดเลยวาจะนาความรนนไปทาอะไรหรอนาไปใชกบสงใด และเมอใชทาตามความปรารถนาของตนแลวผลทตามมาจะเปนเชนไร จงปรากฏใหเหนในสงคมปจจบนวา ความรและเครองมอทางวทยาศาสตรเปนดาบสองทอาจหยบยนทงคณและโทษใหแกมนษย ดงท ดารนตร ชแจงใหดวงจตอน ๆ ทราบวา “จนตนาการมสองดาน” จนตนาการจงเปนเชนเดยวกบเครองมออน ๆ ทมนษยสามารถนาไปใชประกอบกรรมดหรอกรรมชว ขนอยกบสภาวะจตใจของผใชวาจะใชเครองมอนนไปในทศทางใด ดงนน การเดนทางเพอแสวงหาหองสมดแหงจกรวาลของ ดารนตร จงเปนไปโดยอวชชา เปรยบเหมอนกบการเดนทางในความมดทมตณหาและอปาทานเปนแรงขบ ทาใหกระทาสงตาง ๆ ไปทงทไมรไมเหนสงตาง ๆ ตามสภาพความเปนจรง อนง หากพจารณาเรองเลาระหวางนางผเสอสมทรและพระอภยมณทแทรกอยใน นยายวทยาศาสตรเรองน จะพบวาการเลาเรองดาเนนไปอยางเปนวฎฎะ คอ จนตนาการทาใหเกดเรองเลา เรองเลานนแฝงดวยความจรง ความจรงทถกถายทอดอยางสมจรงกอใหเกดอารมณ สวนอารมณกเปนองคประกอบในการสรางสรรคจนตนาการ กระบวนการดงกลาวทมลกษณะเปนวฏฏะ คอ มลกษณะเปนปจจยอาศยสบเนองตอกนไปเปนรปวงเวยน ไมมตน ไมปลาย ลกษณะเชนนสรางนยประหวดถงหลกปฏจจสมปบาทอนเปนกฎแหงสากลจกรวาล ซงเมอแยกสวนในกระบวนการออกไดแบงเปน 3 วฏฏะ คอ กเลส กรรม และวบาก เมอเปรยบเทยบกบเนอหาในเรองพระอภยมณท ดดแปลงตดตอนในทนจะพบวา วนทร เลยววารณ ไดชใหเหนถงกระบวนการทางานของวฏฏะทง 3 ดงกลาว กลาวคอ เพราะตวละครมกเลสจงเปนปจจยใหเกดกรรม เมอมกรรมเกดขนยอมมวบากอนเปนผลทจะไดรบ กระบวนการดงกลาวทาใหชาวดารนตรตระหนกถงเปาหมายทแทจรงของชวต การเดนทางแสวงหา “บางสง” ในจกรวาลอนมดมด สอถงอวชชาทครอบงาจตใจของ พวกเขาโดยมตณหา คอ ความปรารถนาจะรกษาเผาพนธของตนใหคงอยตลอดไป และอปาทาน คอ ความยดมนถอในอตตาและวทยาการเปนปจจยแหงความทกข สาหรบหนทางพนทกขท วนทร เลยววารณ เสนอแนะ คอ การละวางอตตาหรอการมชวตทเปน “อนตตา” ซงถายทอดผานการเลอก “จนตนาการ” เปนคาตอบในเดนทางของ ชาวดารนตร จดนจะเหนวา วนทร เลยววารณ ใชสนทรยศาสตรเปนบนไดไปสจรยศาสตร คอ ใชความงามและความจรงทางศลปะโนมนาสความด โดยหากพจารณาลกษณะของจนตนาการทปรากฏในเรองจะพบวา วนทร เลยววารณ มกกลาวซ าถงทวลกษณะของสรรพสง คอ ความม-ไมม ความจรง-ความลวง เชน “มนเปนความจรงทไมเคยเกดขน หรออาจกลาวไดวามนเปนสงทเกดขนจากความไมจรง” หรอ “มนษยเหลานสะทอนความจรง อารมณตาง ๆ กเปนจรง แตเหตการณ

398

ทงหมดไมเคยเกดขน” (จรญจรสรศมพราว พรางพรอย, 2548, หนา 187) ฯลฯ ทวลกษณะดงกลาวเนนย าถงความไมเทยงและไรตวตนอนเปนธรรมดาของชวต ยงผลใหชาวดารนตรตระหนกวา การดนรนแสวงหาวธรกษาเผาพนธและวทยาการของพวกเขา สอวาพวกเขากาลงเปนทกข คอ ทกขเพราะยดมนถอมนในอตตา ดวยไมอาจยอมรบความดบสญอนเกดขนกบเผาพนธและวทยาการของตนได ทงทโดยแทจรงแลวทกสงเปลยนแปลงอยทกขณะ การทพวกเขามองไมเหนความเสอมไปตามธรรมดาธรรมชาตของสงทตนถอมนอย เปนเพราะอวชชาครอบงาความคด การหลอมรวมวทยาการเขาไวดวยจนตนาการจงเปนหนทางแหงการดบทกขของพวกเขา เปาหมายของการกระทาดงกลาวอยทการสลดตณหาและอปาทานออกไปจากอตตาหรอความเปน “ตวฉน” เพอตดวงจร ปฏจจสมปบาทและนาไปสนพพาน ในตอน “การแปลงลกษณครงสดทาย” อนเปนตอนยอยของเรอง กลาวถงเหตการณทจตของดารนตรหลอมรวมกบจตของสนทรภเพอประสานวทยาการเขากบจนตนาการ เนอหาของตอนคอการชใหเหนถงการละวางอตตาเพอเขาสสภาวะนพพานของตวละคร คาวา “นพพาน” ในทนหมายถงการหลดพนจากความเปน “ตวฉน” (วทย วศทเวทย, 2553, หนา 159) อนเกดจาก การดบตณหาและอปาทาน ดงจะพบวาการเขาสสภาวะ “ความไมม” ตวละครเกดจากการละวางตณหาและอปาทานทตางฝายตางยดมนถอมน ยงผลทาใหกระบวนธรรมสงสารวฏของพวกเขาสนสดลง ดงคาบรรยายการเปลยนแปลงสภาวะจตของตวละคร ความวา

อยางเชองชา จตใหมเขาเปนสวนหนงของความไมจรง เขาไปในตวตนสมมตของนางผเสอสมทร สมผสความแปลกใหมทเคยรบรมากอน บางอยางเปนประสบการณใหม จตขยายตวและเปลยนไป ละเอยดออนขนดวยความรสกทเตมตน ปต อบอน

เสยงปยะเยอกไหว สงตาตอเนองเปนสายเสยงลอยลองไปไมหยด ความไมจรงกลายเปนความจรง รกทผสมรวมกบความรสกเศรารนทดถกทดแทนดวยความรสกใหม รสกแปลกแตเตมตน ไรความอาฆาต ไรความโกรธ รบรความเปลยนแปลงของตน จากยกษทอปลกษณเปนหญงสาวทสวยงาม จากหญงสาวเปนหญงแก กลายเปนทารกนอย กลายเปนตวตนของดารนตร และความไรตวตน รวมความแปลกแยกตางสายพนธดวยกนในสภาวะสมมตใหมและสลายไปในความไมม

โลกของผเสอสมทรหายไป โลกใหมของดารนตรกาเนดขนในความวางเปลาแหงจนตนาการ

(จรญจรสรศมพราว พรางพรอย, 2548, หนา 192)

399

การบรรยายเหตการณดงกลาว อธบายถงสภาวะนพพานทตวละครทงสองประสบ อนเกดจากการตดวงจรปฏจจสมปบาท คอ สนทรภละวางสงขารตดกเลสตณหา ดารนตรละวางความถอมนตดอวชชา ตณหาและอวชชาทตวละครละวางเปนขวสองแหงทจะทาใหกระบวนธรรมสงสารวฏสนสดลง ยงผลใหเกดความดบทกข อนเปนสภาวะของนพพาน การดบตณหาและอปาทานทเปนเหตแหงทกขนเอง สอถงหลกหลกอนตตาอนเปนอดมคตของพทธปรชญา ดงท วทย วศทเวทย (2553, หนา 149) กลาวถงวถชวตทประเสรฐตามทศนะของพทธปรชญาวา

การดารงชวตดวยความเขาใจทวามตวตนและตดตามมากดวย “ตวฉน” นนยอมเปนการมชวตทฝนกบความเปนจรง เมอฝนยอมเกดความขดแยง เมอขดแยงกยอมเกดทกขเปนธรรมดา ดงนน เราควรทาใหวถชวตของเราปราศจากตวตน... เมอไมมตวตน “ของฉน” กไมมความทกข ดงนน ตวตน ตวฉน กบความทกขจงเปนสงทแยกกนไมออก

เมอเลงเหนวาอตตาเปนตนตอแหงทกข การละวางอตตาลงไปได ยอมหมายถงการ ปราศทกข ความสขสงบเพราะดบทกขนเรยกวา “นพพาน” อนง การชใหเหนความสาคญของจนตนาการและศลปะในเรอง ตลอดจนใชตวละครในเรองเลาถายทอดสภาวะของนพพาน แสดงถงเปาประสงคของ วนทร เลยววารณ ทตองการแสดง ใหเหนวาจนตนาการเปนแรงกระตนททาใหมนษยผลตผลงานทางศลปะและวทยาศาสตร เพอชใหเหนวา ความงามมใชเพยงหนทางในการถายทอดอารมณความรสก แตเปนหนทางในการเขาถงความจรงและความดของมนษยดวย ทงนเพราะความงามไมเพยงเครองมอในการสอสารอารมณสะเทอนใจ แตยงเปนเครองมอในการสอสารความคดระหวางศลปนและผเสพงานในลกษณะตาง ๆ เชน ชวยตแผความจรงเกยวกบชวต วพากษวจารณสงคม เผยแพรอดมการณหรอความคดเชงปรชญา ตลอดจนนาพาจนตนาการของมนษยไปยงโลกแหงความสงสงทางสนทรยภาพอยางนพพาน เปนตน สรปไดวา จากเรองจรญจรสรศมพราว พรางพรอย วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา จนตนาการเปนแรงกระตนทงทางศลปะและวทยาศาสตร นาพาไปสการประนประนอมระหวางความเจรญกาวหนาทางจตใจและรางกายใหดาเนนไปดวยกนอยางสอดคลอง ทวาการยดมนถอมนในอตตา มกนาไปสการมองโลกตามความยดอยาก ทาใหเกดการแสวงหาเปาหมายอยางหลงทาง ตณหาและอปาทานทครอบงาความคดและจตใจทาใหมนษยหมกมนอยกบการแสวงหาภาพลวงตาโดยเชอวาจะนาตนไปสความสขหรอทางแหงการพนทกขได มนษยจานวนมากจงมกตกอยในแดนของอวชชาทไมรไมเหนสงทงหลายตามสภาพความเปนจรง ยงมความรมากเพยงใดกยงกอใหเกด

400

วงจรแหงเหตทกขสบตอไปอยางไมรจบสน เพราะฉะนน การเดนทางสายกลาง คอ การใหคณคาความสาคญทางจตไปพรอม ๆ กบความสาคญทางกาย จงเปนหนทางทดสดเพอละวางอตตาและความยดมนถอมนในกเลสตณหาซงจะนาไปมนษยไปสความสขสงบในทสด เรองของฝากขามฟากฟา เปนเรองราวของ “ขาพเจา” ขาราชการเกษยณผหนงทพบวา บอนาในบานของตนเปนรหนอนทเชอมตอกบมตอนในกาแลกซทางชางเผอก เมอขาวนแพรขยายออกไปจงเกดโครงการถายเทขยะแหงชาตขน เพอขนยายขยะทมอยในประเทศสงผานไปยงมตอนอนจะทาใหประเทศสะอาดขนโดยไมตองสนเปลองงบประมาณของรฐบาล การกระทาเชนนสงผลใหดาวแมมบบาบมาซงเปนมตปลายทางลนไปดวยขยะ จนกระทงชาวดาวแมมบบาบมาตองเดนทางมาเพอแกไขเรองราวดงกลาว เมอไดพบกบ “ขาพเจา” ซงเปนเจาของพนทในการขนถายขยะ ชาวดาวแมมบบาบมาทวงถามถงเหตผลทตนไมพอใจ เกยวกบขยะของมนษยโลกสงขามมตไปทาลายระบบนเวศบนดาวแมมบบาบมา นอกจากน การไดพบเหนขยะจานวนมากทรถขยะ ขนยายมายงบรเวณบานของ “ขาพเจา” ทาใหชาวแมมบบาบมาเกดขอสงสยเกยวการใหคาความงามของมนษย ดงบทสนทนาระหวาง “ขาพเจา” และชาวดาวแมมบบาบมาเกยวกบประเดนการแยกแยะความแตกตางระหวางสงทเปนขยะกบศลปะความวา

...เขาชไปทขยะบนพน ‚...นอะไร?‛ ‚กลองใสสนคา‛ ‚กลองนยงมสภาพดอย ทาไมถงเปนขยะ?‛ ‚ดหรอไมดไมใชประเดน เราทงสงทเราไมใชแลว‛ ... “แลวน...?” “หนงสอศลปะ” “ถาเปนศลปะแลวทงทาไม?” “กศลปะเลมใหมมนออกมาทกวน เลมเกากตองทงไปบาง ไมงนไมมทเกบ” เขาพลกดรปภายในเลม “แตทกรปกคอผหญงเปลอกกายเหมอน ๆ กน คณเรยกมน

วาศลปะ? โลกของผมเรยกมนวาขยะ” “คณตองแยกใหออกระหวางคาวา ศลปะ กบ ขยะ” (ของฝากขามฟากฟา, 2548, หนา 77-78)

401

จากบทสนทนาขางตนพบวา คาตอบของ “ขาพเจา” แสดงถงความไมแนนอนเกยวกบการหยบยนคาและความหมายใหแกสงตาง ๆ ของมนษย ตามทศนะของตวละคร ‚ขยะ‛ คอ “สงทเราไมใชแลว” สวน ‚ศลปะ‛ คอ สงตอบสนองอารมณหรอสรางความบนเทงใจใหแกมนษย แมวาสง ๆ นนอาจขดตอศลธรรมและกรอบประเพณของสงคม หรอมไดใหคณคาในการยกระดบจตใจของมนษยกตาม ทศนะเชนนสะทอนวามนษยเปนศนยกลางมาตรฐานและมาตรการของ ทกสง คาหรอความหมายมใชคณสมบตประจาวตถ แตขนอยกบการใหคาใหความหมาย อนเกดความตองการหรอความสนใจของมนษยเปนสาคญ เมอเวลาผานไปสงทเรยกวาเปน ‚ศลปะ‛ อาจกลายเปน “ขยะ” ได หากมตวแปรอน ๆ เชน ปรมาณทมากขน ความซ าซากจาเจ ฯลฯ มาสมพนธกบความรสกของมนษยทมตอวตถนน เพราะฉะนน “ความหมาย” หรอ “ความงาม” จงมใชคณสมบตของวตถ มนษยตางหากทเปนผหยบยน “ความหมาย” และ “ความงาม” ใหแกสงตาง ๆ การทความหมายของสง ๆ หนงไมคงท เพราะความเปลยนแปลงเปนธรรมดาของทกสง โดยเฉพาะอยางยงจตใจของมนษย ซงมกเปลยนแปลงไปตามเหตปจจยตาง ๆ อาท กาลเวลา ความสนใจ ความประทบใจ และความสมพนธทบคคลผนนมตอวตถ เปนตน การชใหเหนวาความงามของวตถอยทจตใจของมนษยดงกลาว สมพนธกบทศนะ พทธปรชญาซงมองวา มนษยมจตใจเปนประธาน เปนตวการในการรบรและเขาใจทกสง ดงพระธรรมบททกลาววา “ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา มใจประเสรฐทสด สาเรจแลวแตใจ...” (พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง เลม 25, 2525, หนา 11) เพราะฉะนนความงามทปรากฏแกสายตาของมนษยจงขนอยกบ “จต” อนเปนสอกลางในการรบร การประเมนคาโดยอาศยการรบรทางจตหรออาศยอตตาของมนษยนเรยกวา “อตตวสย” หรอ “ลทธจตวสย” (บญม แทนแกว, 2545, หนา 90) ดวยเหตนความงามหรอไมงาม ชอบหรอไมชอบ ศลปะหรอขยะ จงเปนเพยง “คาสมมต” ทมนษยสรางขนจากการนาอตตาไปผกพนกบสงตาง ๆ การตดสนความงามแบบอตวสยจงไมตายตว ขนอยกบจตใจของแตละบคคล การตงคาถามของชาวแมมบบาบมาตอการการประเมนคาของมนษยโลก หากพจารณาอยางผวเผนอาจเปนเพยงการสนองความใครรหรอแสดงความแตกตางทางความคดของบคคล แตหากพจารณาในอกแงหนง คาถามเหลานเปนการกระตนเตอนใหผตอบคาถามตระหนกถงคาและความหมายทตนหยบยนใหแกสงตาง ๆ คาถามดงกลาวนเองททาให“ขาพเจา” ตระหนกวาสงทมคาสาหรบตน คอ สงทมความหมายและมความสาคญตอจตใจ ดงบทสนทนาระหวางชาวดาวแมมบบาบมาและ “ขาพเจา” เกยวกบแหวนแตงงานทตกลงไปใน บอนาความวา

402

“คณทาอะไรตกลงไป?” “แหวนแตงงาน” “คออะไร?” “สญลกษณสวมทนวนาง เปนการผกพนระหวางคนสองคน” “กบใคร?” “เมยของผม” “เธออยทไหน?” “ตายไปหลายปแลว” “แลวทาหลนไดยงไงในเมอมนสวมทนว?” “ผมคดถงเมย ถอดมาลบคลา ปรากฏวามนหลนกลงหายลงไปในบอปลา” “แลวทาไมยงสวมแหวน ไมทงไป ในเมอมนไมมประโยชนแลว มนกเปนขยะ” “ไมใชทกอยางทไมใชแลวจะเปนขยะ แหวนวงนนเปนทระลกถงความรกของเรา

มนมคาทางใจ‛ (ของฝากขามฟากฟา, 2548, หนา 79)

บทสนทนาดงกลาวสอใหเหนวา การรบรคณคาในเชงความงามทผดเพยนและปราศจากความแนนอนดงกลาว เกดจากความหมายและคาทมนษยหยบยนใหแกสงตาง ๆ ในเมอความงามมใชแกนสารของวตถ ความหมายทผกตดอยกบจงเลอนลอยและไรความมนคง โดยธาตแทวตถยอมผนแปลงไปตามธรรมดาธรรมชาต ไมอยในอานาจของมนษยผใหความหมาย กระนน มนษยกมกคาดหวงใหทกสงดาเนนไปบนวถทางบางอยางตามความหมายทตนหยบยนให ถาสง ๆ นนดาเนนไปตามวถทางนนผใหความหมายยอมเปนสข แตหากไมเปนไปตามวถทางดงกลาวกเปนทกข แนวคดเรองการประเมนคาความงามในเรองนจงเกยวพนกบการแสดงใหเหนถงตนตอความทกขของมนษย โดยชใหเหนวา มนษยเปนสาเหตแหงความทกขของตนเอง อตตาทาใหเกดยดมนถอมนซงนาไปสความคาดหวงและการพยายามบบบงคบทกสงใหดาเนนไปตามความพอใจสวนตน ทวาความเปลยนแปลงเปนธรรมดาของทกสง ความทกขความเดอดรอนซ าซากจงเกดขน เพราะความฝนธรรมชาตและไมมองโลกตามความเปนจรงของมนษย การหลดพนจากปญหาดงกลาวจงเกดจากความเขาใจโลกภายใน คอ จตใจของมนษยมากกวาการพยายามบบบงคบโลกภายนอกใหเปนไปตามวถทางทตนตองการ

403

สรปไดวา จากเรองของฝากขามฟากฟา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดวา คณคาของสรรพสงเกดจากจตใจของมนษย “ความงาม” มใชคณสมบตประจาวตถ คณคาทางความงามหรอสนทรยะเกดขนเพราะมนษยมอตตาหรอจตใจทาหนาทรบรใหเกดความรสกพงพอใจ เปนการ หยบยนคาและความหมายใหแกวตถหรอสงนน ๆ เมอจตเปนตวกาหนดคณคาความงาม ความงาม ทผกตดอยกบวตถจงไมมนคง ทงนเพราะความสนทรยทมตอวตถนน ๆ ยอมเปลยนแปลงไปตามความรสกของมนษยและกาลเวลา ดงนน การจะตดสนวาสงใดงามหรอไมงาม มคาทางสนทรยะหรอไมจงขนอยกบมมมองของแตละบคคล การประเมนคาความงามอนเกดจากจตใจ จะไมสงผลใด ๆ ตอมนษย หากมนษยไมเขาไปฉวยมนเขามาเปนสวนสาคญของชวต แตการมนษยทเปนทกข เปนเพราะคาดหวงตอความหมายทตนประเมนคาหรอหยบยนใหแกสรรพสง ความคาดหวงนนาไปสความยดมนถอมน และการกระทาในเพอบบบงคบใหสง ๆ นนดาเนนไปตามวถบางอยาง อนเปนการฝนความจรงของธรรมชาต เมอฝนยอมเกดความขดแยง เมอขดแยงกยอมเกดทกขเปนธรรมดา เพอใหผอานมองเหนภาพรวมการวเคราะหแนวคดทางสนทรยศาสตรทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาของ วนทร เลยววารณ ผวจยไดสรปแนวคดดงกลาวเปนตาราง ดงน

404

ตารางท 3 สรปแนวคดทางสนทรยศาสตรทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาของ วนทร เลยววารณ ล าดบท แนวคด แนวคดทาง

สนทรยศาสตร เรอง

1 แนวคดวาดวยคณคาแหง จนตนาการและการสรางสรรคผลงานทางศลปะ ซงไมเพยงกอใหเกดความสาเรงทางอารมณ แตเปนแบบจาลองทนาไปสความเขาใจโลกและชวต

1. จรญจรสรศมพราว พรางพรอย

2 แนวคดทพจารณาวาความงามเปนเพยงสงสมมต คอ เกดจากใหความหมายและคณคาของมนษย

1. ของฝากขามฟากฟา

จากตารางท 3 ดงกลาวพบวา วนทร เลยววารณ นาเสนอแนวคดทางสนทรยศาสตรทแสดงทศนะเชงพทธปรชญาทงสน 2 แนวคด ไดแก แนวคดทพจารณาคณคาแหงจนตนาการและการสรางสรรคงานทางศลปะ และแนวคดทพจารณาวาความงามเปนสงสมมต คอ เกดจากการใหคาใหความหมายของมนษย จากการศกษาแนวคดเชงพทธปรชญาในนยายวทยาศาสตรของ วนทร เลยววารณ พบวาแนวคดเชงพทธปรชญาเปนแนวคดทพบในนยายวทยาศาสตรทกเรอง แนวคดทพบมทงทเปนแนวคดหลกและแนวคดรอง แนวคดทพบมากทสด ไดแก แนวคดทางอภปรชญา พบทงสน 21 แนวคด รองลงมาคอ แนวคดทางจรยศาสตร 17 แนวคด และแนวคดทางสนทรยศาสตร 2 แนวคด ตามลาดบ ทวาหากนบจากจานวนเรอง พบวานยายวทยาศาสตรทมจานวนเรองมากทสด ไดแก เรองทแสดงแนวคดทางจรยศาสตร โดยพบทงสน 40 เรอง รองลงมาไดแกเรองทแสดงแนวคดทางอภปรชญา พบทงสน 13 เรอง และแนวคดทางสนทรยศาสตร พบทงสน 2 เรอง ผลการศกษาดงกลาวแสดงใหเหนวา วนทร เลยววารณ นยมนาเสนอเรองทสอถงแนวคดทางจรยศาสตรมากทสด ทวานยายหลายเรองกลบนาเสนอแนวคดในทานองเดยว ไดแก แนวคดทมงวพากษวจารณความคดและพฤตกรรมของมนษยในลกษณะตาง ๆ แทบทงหมดเปนการอภปรายถงกเลสตณหาทนามนษยไปสความทกข การเสนอเรองทมแนวคดคลายคลงกนดงกลาวสงผลใหเมอนบจานวนแนวคด แนวคดทางจรยศาสตรกลบมจานวนนอยกวาแนวคดทางอภปรชญาทงทมจานวนเรองมากกวา สาหรบแนวคดทางอภปรชญาซงเปนแนวคดทพบมากทสด มงแสดงใหธรรมชาตของโลกและธรรมชาตของมนษยทสมพนธกบความทกข ทงนมถง 18 แนวคดทมงอภปรายถงธรรมชาตของมนษย จงสอวา วนทร เลยววารณ ใหความสาคญตอการความเขาใจถงความจรงเกยวกบมนษยมากกวาอยางอน แนวคดทเหลออก 3 แนวคด มงแสดงใหเหนวาธรรมชาต

405

ของโลกและสรรพสงในจกรวาลทสมพนธตอการมองโลกของมนษย ดงนจะพบวา มนษยและ ความทกขของมนษยเปนศนยกลางแหงแนวคดเชงปรชญาของ วนทร เลยววารณ ทงยงเปนเปาหมายแหงการวพากษทสาคญ เพอนาไปสความคดใครครวญตอปญหาสงคม แสวงหาวถชวตและพฤตกรรมทเหมาะสมทามกลางความเปลยนแปลงทางสงคมในปจจบน อนง สาหรบการวเคราะหแนวคดเชงปรชญาอน ๆ ซงเปนสวนหนงในวตถประสงคการวจยนน เมอผวจยวเคราะหแนวคดเชงปรชญาของ วนทร เลยววารณ อยางละเอยดพบวาแนวคด เชงปรชญาอน ๆ สามารถผนวกเขาเปนสวนหนงของแนวคดเชงพทธปรชญา ดวยเนอหาและสารตถะของปรชญาดงกลาวยงคงเปนการมองโลก มองเหตการณในสงคมและมองสงทเกยวพนมนษยดวยทศนะเชงพทธปรชญา ทวาจะจาเพาะเจาะจงลงไปวากาลงวพากษวจารณการเมอง สงคม ผคน หรอสารตถะแหงความงาม ดวยเหตน ผวจยจงผนวกแนวคดเชงปรชญาอน ๆ เขาเปนสวนหนงแนวคดเชงพทธปรชญา โดยจดอยในขอบเขตแนวคดปรชญายอย 3 สาขา ไดแกอภปรชญา จรยศาสตร และสนทรยศาสตร