Oztopoak gaindituta, Palestinan bozakegitea adostu dute Al Fata eta HamasekLau urtean izandako liskarrak alboratuta, maiatzean bozakegingo dituzte, eta bitartean batasun nazionalerako behin-behineko gobernu bat eratzea hitzartu dute Kairon

Israelek gogor erantzun du. Esan du ez duela negoziatukoHamasekin osatutako gobernu batekin, eta mehatxu egin du PANi zigor ekonomikoak ezartzearekin q18

pGAUR 40 ORRIALDE q HARIAN 2 IRITZIA 4 EUSKAL HERRIA 7 EKONOMIA 15 MUNDUA 18 q ERDIZ ERDI 20 q KIROLA 22 q AGENDA 25 q PLAZA 30

OstiralaAzaroaren 25a

2011. IX. urtea2.616. zenbakia

1,20 €www.berria.info

Lanbide, nora ezeanSindikatuen arabera,antolakuntza arazoak dituEuskal Enplegu Zerbitzuak q15

DGreba Portugalen,murrizketen aurka.Sektore publikoan erantzun zabala izan du Portugalen kontserbadoreen aurka eginduten lehen grebak. EBren eta NDFren dirua jaso nahi badu, defizita jaitsi behar du, eta horretarako murrizketak egiten segituko duela berretsi du le-hen ministroak, «protestak protesta». Irudian, atzo Lisboan egindako protesta, Angela Merkel eta Pedro Passos Coelhoren mozorroekin.q17

JOSE

CO

ELH

O /

EFE

JESUS DIGES / EFE

Uxue BarkosGeroa Baiko diputatu hautatu berria

«UPNrenamaiera hasi da;alternatibaeraginkorra lortubehar dugu» Kongresuan Amaiurrekinhainbat gaitan bat egingodutela uste du

Elkarrizketa q8

Zergen politikanGipuzkoa ez dabat etorri Bizkaieta Arabarekinq16

Jon Fernandez

Herrialde arabiarretako matxi-nada bolada ez zen Tunisian hasi,iazko abenduaren 17an MohamedBuazizi 26 urteko langabeak SidiBou Said hiri turistikoan bere bu-ruari su eman zionean. Hilabeteeta erdi inguru lehenago, 2010ekourriaren 9an lehertu ziren lehen

protestak Mendebaldeko Sahara-ko Agdaim Izik kanpalekuan, etageroago Smaran eta Aaiunen erebai. Etxebizitzak, lanpostuak, la-guntza sozialak eta autodetermi-nazioa eskatu zioten sahararrekMarokoko Gobernuari. Harkerrepresio gogorrarekin eran-tzun zien, Agdaim Izikeko kanpa-lekua desegiteraino. Dozenaka

hildako, eta ehunka atxilotu etazauritu izan ziren. Europako Ba-tasunak, dena den, gatazka buka-tutzat eman zuen abenduaren13an Marokorekin hiru itun eko-nomiko sinatu ostean. Lau egungeroago piztu zen Tunisian iraul-tza, eta urtarril hasieran berriroloratu zitzaizkion protestak Ra-bati. Matxinadak, ordea, ez duTunisian, Egipton, Libian eta Si-rian besteko indarrik hartu, Mo-hamed VI.a erregeak aldaketarendiskurtsoa ondo saltzen asmatuduelako. Gaur Marokon egingodituzten parlamenturako hautes-kundeak, hain zuzen, erregearenapustua sendotzeko eta matxina-da isilarazteko prozesuaren az-ken txanpa dira.

Datorren urteko urrian zirenegitekoak bozak, baina gober-nuak 11 hilabete aurreratzea era-baki zuen iragan abuztuan, pro-testak baretzeko. OrdezkarienGanberako 395 diputatu —325aulki izan ditu orain arte ganbe-rak— aukeratuko dituzte gaurhautesle erroldan izena eman du-ten ia 14 milioi herritarrek; botoeskubidea duten beste 8 milioi la-gunek, berriz, ez dute izenikeman. Guztira 31 alderdi politikoaurkeztu dira, baina, azken bate-an, hiruk bakarrik dute aukeraordezkaritza zabala lortzeko: PJDJustizia eta Garapena alderdi is-lamista moderatuak, Demokra-ziarako Koalizioak —zortzi alder-di liberal eta monarkikok osa-

tua— eta Kulta Uataniak —hirualderdi nazionalistak osatua—.Nolanahi ere, Mohamed VI.a erre-gearen esku dago datozen bost ur-teetarako gobernuburu berrianor izango den aukeratzea.

Islamistak, zatitutaDiputatu gehien lortzeko fabori-to nagusia islamista moderatuenPJD alderdia da. Iragan urriaren23ko Tunisiako hauteskundee-tan Ennahda alderdi islamistamoderatuak lortutako emaitzaonek PJDren hautagaitza sendo-tu dute Marokon, eta inkestak

egitea debekatuta dagoen arren,hango komunikabideek irabazleziurtzat jotzen dute dagoenekoPJD. 2007ko hauteskundeetan —%37ko parte hartzea izanzuten— alderdi hark lortu zuenboto gehien, baina zenbaketa sis-tema zela-eta 46 diputatu lortuzituen, eta Istiklal alderdi nazio-nalistak osatu zuen gobernua.

Hasieran, PJDk gogor egin zionOtsailak 20 mugimenduari: Maro-ko «udaberri arabiarreko salbues-pena» dela esanez. Geroago, bai-na, jarrera aldatu, eta aitortu zuenmugimenduari esker iritsi delaerregeak iragan uztailean eginda-ko konstituzioaren aldaketa. Isla-mista guztiak, ordea, ez datoz batPJDrekin. Izan ere, Justizia etaKaritatea legez kanpoko alder-diak, O-20rekin batera, boikotaegitera deitu du bozetarako —uz-taileko galdeketan konstituzioaaldatzearen alde egin zuten—.

Marokoko bozek erregearenerreformen indarra neurtuko dute

Mohamed VI.ak matxinadak ez areagotzekohartutako neurrien azken txanpa diraOrdezkarien Ganberarako hauteskundeak

Otsailak 20 mugimenduak abstentzioradeitu ditu herritarrak, bozei boikota egiteko

Otsailak 20 mugimenduko kideak Marokoko monarkiaren bandera erretzen Rabat erdialdean, iragan azararoaren 20an. ZACARIAS GARCIA / EFE

Harian›2 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

PJD alderdi islamistamoderatua dahauteskundeakirabazteko faboritoa

‘Haserrearen eguna’iragarri du Otsailak 20mugimenduakabenduaren 4rako

Maroko DHauteskundeak

Rabat

ALJERIA

OzeanoAtlantikoa

ESPAINIA

Maroko

pBiztanleak: 32.3 milioi.pHizkuntzak: arabiera (ofiziala), amazigera (ofiziala)eta frantsesa.pErlijioak: musulmanak (%98,7), kristauak (%1,1)eta juduak (%0,2).pBizi itxaropena: 70 urte gizonak eta 75 emakumeak.pEsportazioak: mineralak, itsaskiak eta zitrikoak.p‘Per capita’ errenta: 2.790 dolar.

%40pBozkatuko ez duten herritarrak.Boz-katzeko eskubidea duten 8 milioi herri-tarrek ez dute izenik eman hautesleerroldan, hau da, hautesleen %40k.Hortaz, soilik 14 milioi herritar ingurukizango dute gaur Marokoko OrdezkarienGanberarako botoa emateko aukera.

4.000 ikuskatzaile egongodira botoen zenbaketanOrdezkarien Ganberarako hauteskunde-etako botoen zenbaketa kontrolatzeko,4.000 ikuskatzaile onartu ditu Marokok.Ikuskatzaile gehienak marokoarrak dira,eta gehienez ere, haueslekuen %15 kon-trolatu ahal izango dituzte. «Bozenzuzentasuna» bermatuta dagoela dioBozak Ikuskatzeko Marokoko Elkarteak.

Hala ere, O-20 mugimenduarenarabera, Ordezkarien Ganberaaukeratzeko hauteskundeak he-rriari eskainitako «antzerki lana»dira. «Bozek ez dute ezer aldatu-ko, parlamentuan betiko ustelke-ria aurpegiek jarraituko dutelakoeta ez dugulako itxaropenik klasepolitikoarengan», azaldu du Na-jib Txauki mugimenduko kideak.Horregatik eskatu dute, hain zu-zen, hauteskundeei boikota egite-ko: erregeak egin dituen aldake-tak ez dituztelako benetakotzatjotzen, erregimenaren makillaje-tzat baizik.

Protestak aurrera jarraitzen duMarokoko legeak debekatu egitendu bozak boikotatzera indarkeriabidez edo mehatxu bidez deitzea.O-20 mugimenduak modu bake-tsuan egin du deia, «baina kanpai-na hasi zenetik ehunetik gora la-gun atxilotu dituzte», Txaukirenarabera. Mugimenduaren mezuaisilarazten saiatu da Rabat kan-paina osoan, baina ikusteko dagozenbatekoa izango den absten-tzioa, neurri batean O-20 mugi-menduak gizartean duen babesaerakuts dezakeelako.

«O-20k behartu ditu Maroko-ko protestak desegiteko errege-ak egin dituen mugimendunagusiak: politikoki, konstitu-zioaren aldaketarekin eta bozakaurreratzearekin, eta sozialki,unibertsitateko ikasketadunmilaka gazte kontratatzearekineta lehen mailako jakientzakodiru laguntzak gehitzearekin»,azaldu du Mohamed Madanik,Rabateko Mohamed V.a uniber-tsitateko Zientzia Politikoetakoirakasleak. «Botereak jada ez duzer gehiago eskaini, eta kalekoprotestek —ez oso jendetsuak,baina iraunkorrak— arriskuanjartzen dute Rabat».

Hauteskundeetako emaitzakedozein izanda ere protestak egi-ten jarraitzeko asmoa duela ira-garri du O-20k. Haserreareneguna iragarri du datorren aben-duaren 4rako, eta parte hartzekoeskatu dio herrialde osoari:«Sinetsita gaude gauzek ezindutela horrela jarraitu eta soilikegiten dituzten aldarrikapenenzilegitasunaz jabetzen direnherritarren indarrak jar diezaio-keela amaiera despostimoari etaustelkeriari».

2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 3

9›› Gernikako Akordioak eskatu du gazte independentistak bakean uzteko 11›› Sostengu bide eta proiektu berrien gaineko

bilera iragarri du BERRIA Taldeak biharko

Maroko DHauteskundeak

2010pUrriak 9.Protestak Mende-baldeko Saharako Agdaim Izikkanpalekuan.pAzaroak 8-9.Borroka gogo-rrak Agdaim Iziken, Smaran etaAaiunen.

2011pUrtarrilak 2.Mohamed VI.ak

tonaka zereal, gari eta garagarerosi zituen.pUrtarrilak 30.Ehunka lagu-nek manifestazioak egin zituz-ten Egiptoko eta Tunisiako ma-txinaden alde Tangerren.pOtsailak 4.Konstituzioa ba-liogabetzeko, ustelkeriarenkontra egiteko eta kontzientziapresoak askatzeko eskatu zio-

ten 12.000 gazte inguruk erre-geari Facebook bidez.pOtsailak 12.26 urteko gaztebat autoimmolatu egin zen.pOtsailak 16.Oinarrizko jakien-tzako diru laguntzak bikoiztu zi-tuen gobernuak.pOtsailak 20.Milaka lagunekaldaketak eskatu zizkioten erre-geari Marokoko kaleetan.

pMartxoak 9.Erregeak konsti-tuzioa aldatuko zuela iragarrizuen.pMartxoak 20.Milaka lagunekbenetako aldaketak eskatu ziz-kioten erregeari kalean.pUztailak 1.Konstituzioa alda-tzea onartu zuten galdeketan.pAzaroak 25.OrdezkarienGanbera berria hautatuko dute.

D

ProtestenbilakaeraMarokon

berriz, ez du berritasunik propo-satu: autonomia handiagoa es-kaini die, lehenago egin bezala.Erlijioari dagokionez, Maroko es-tatu islamista izango da aurreran-tzean ere, baina kultu erlijiosoenaskatasuna onartzen du.

Legearen inperioaLau haizetara aldarrikatu zuenkonstituzioan erregeak «sakra-tu» izateari utziko ziola; «ukie-zin» izango da orain. Inork ezingodu haren jarduera zalantzan ja-rri, baina «legearen inperioa»errespetatzen herritar guztiakberdinak izango dira. Oinarri ho-riekin, joan den uztailaren 1eangaldeketara deitu, eta egun ba-tzuk lehenago bere aldeko mobili-zazioak bultzatu zituen, estatua-ren esku dauden tresna guztiakerabilita, telebista batez ere.

Kontra zeudenen protestak txi-ki utzi zituzten deialdi haiek, etaherritarren %75ek hartu zutenparte azkenean erreferendume-an, horietatik %97k baiezko boto-arekin. Espainiako errege JuanCarlos I.a eta Nicolas SarkozyFrantziako presidentea izan zirenMohamed VI.a zoriontzen lehene-takoak. Nazioarteko behatzailebatzuek, hala ere, zalantzan jarrizuten bozketaren emaitza.

Kanpainaren hasieran hainbatalderdi garrantzitsuren ezezkoazuen erreformak, besteak beste,Justizia eta Garapenerako Alder-diarena eta Justizia eta Karitatea-rena, erlijio askatasuna bermatu-ko duela esaten duelako testuak,baina gerora horiek eta Istiklal

tradizionalenak babesa eman zio-ten, baita monarkaren aldekoekere, jakina: Sozialisten Batasu-nak eta Egiazkotasun eta Moder-nitarearen Alderdiak. O-20k, BideDemokratikoa ezkerreko alder-diak eta Giza Eskubideen Maro-koko Erakundeak eskatu zutenboikotatzeko.

Herrialde arabiarretan protes-tak hasi aurretik, 2010ean konsti-tuzioaren erreforma idazteko es-katu zion Omar Azziman politi-kariari —2004tik iaz arteEspainian enbaxadore—, herrial-dea deszentralizatzea helburu ba-kartzat hartuta, baina matxina-dekin aldaketa gehiago barnera-tzeko testua agindu zuen, etakeinuak egiten hasi zen: preso is-lamista askori eragin zien amnis-tia eman zuen.

Protesten hasierako eskakizu-nak argiak ziren: lanik ezin topa-tuta, jende asko gosez eta etorki-zunik gabe zegoen, eta lana zute-nei ogia erosteko ere ez zitzaieniristen, oinarrizko janariak izuga-rri garestitu zirelako denbora gu-

txian. Mohamed VI.ak aginduzuen zereala, garia eta garagarratonaka erostea herritarrek esku-ratu ahal izateko. Herritarrekegunerokoan behin-behineanbehintzat hainbat onura ikusi on-doren erabaki zuen konstituzioaaldatzea, baina monarkia konsti-tuzionala eskatzen dutenek kale-ra irteten jarraituko dutela esandute, O-20k ere bai.

Erregearen botereakMarokoko gobernuburua ez duMohamed VI.ak aukeratuko,orain arte bezala. Hauteskunde-ak irabazten dituen alderdikoabehar du izan, baina, ondoren,erregeak aukeratuko du nor. Az-ken batean, haren gustukoa izan-go da. Ministroak ezingo ditu kar-gutik kendu gobernuburuarenonespenik gabe, baina aurreran-tzean ere legebiltzarra desegitekoeskumena izango du praktikan,eta hura izango da ministroen etasegurtasun kontseiluetako bu-rua; agintari erlijioso gorena erebai. Sakratua ez, baina ukiezina.

Amagoia Mujika

Botere pixka bat galdu,edo protestak behartu-tako sistema berrian de-sagertu. Bi aukera ho-

rien artean bigarrena aukeratudu Mohamed VI.ak konstituzioaerreformatzea erabakitzerakoan,baita berandu izan baino lehenegin ere, eta ongi atera zaio, pro-testak ez daudelako erregearenhegemonia krisian jartzeko egoe-ran, oraingoz behintzat. Errefe-rendumaren prozesuari eta ondo-rengo hauteskundeei itxura de-mokratikoa ematen jakin izandu, nahiz eta Otsailak 20 mugi-menduarentzat hori besterik ezden: itxura.

Magrebeko herrialde horretanO-20k zuzendutako protestak no-nahi zeudenean, Mohamed VI.aerregeak matxinadaren norabi-dearentzat mugarri izan zen hi-tzaldia eman zuen, martxoan.1996ko Konstituzioa «modu glo-balean» erreformatuko zuela esa-tearekin batera, hauek izan zirenkonkretuki aipatutako aldake-tak: legebiltzarrak eta gobernu-buruak botere gehiago eskura-tzea, eskualdeetako autonomiakindartzea, norbanakoak askata-sun gehiago izatea eta gizonen etaemakumeen arteko berdintasu-na bultzatzea. Amazigera arabie-rarekin batera ofiziala izendatu-ko zuela ere ziurtatu zuen, eta era-kunde bat sortu hura bultzatzeko,modu horretara berbereen eskae-ra nagusietakoari erantzunez.Mendebaldeko sahararrentzat,

Mohamed VI.a Marokoko erregea konstituzioaren erreformaren gaineko

erreferendumean bozkatzen, uztailaren 1ean, Rabaten. ZACARIAS GARCIA / EFE

Mohamed VI.a Marokoko erregeakkonstituzioaren erreforma bideratu duprotestek bere boterea zalantzan jarri bainolehen, eta ongi atera zaio, oraingoz.

Konstituzioa,protestakisilarazteko

Zuzendaria: Martxelo OtamendiZuzendariordea:Enekoitz TelleriaEdizio arduraduna:Andoni AlvarezArgitaratzailea:Euskal Editorea SMPublizitatea: Bidera publizitateaLege gordailua:SS-0662/03Batzorde parekidea:0712I84059

Egoitza nagusia:Martin Ugalde kultur parkea.Gudarien Etorbidea, z/g.20140 Andoain.Telefonoa:(0034) 943-30 40 30 Faxa: (0034) 943-30 09 43 Webgunea: www.berria.infoPosta elektronikoa:berria@berria.infoPublizitatea: publi@bidera.euHarpidetza saila:(0034) 943 - 30 43 45

Date: 25/11/2011 Exemplaire: 2.616Editeur: Euskal Editorea s.l.Directeur de publication:Martxelo OtamendiComission paritaire:0712I84059Delegation Labourd:Lisses 3, 64100-Baiona.Tel.: (0033) 559256220.Fax: (0033) 559254303.E-mail: lapurdi@berria.info

ORDEZKARITZAKAraba: Bizenta Mogel, 6.Posta kodea: 01008 Gasteiz. Telefonoa: 945-15 04 52. Erredakziokofaxa: 945-14 83 07.Posta elektronikoa: araba @berria.info.Bizkaia: Uribitarte kalea, 18,3. C. Posta kodea: 48001 Bilbo. Telefonoa: 94-435 26 00. Erredakziokofaxa: 94-423 49 75.Posta elektronikoa: bizkaia@berria.info.Lapurdi: Lisses, 3. Posta kodea: 64100 Baiona.Telefonoa: 559-25 62 20.Faxa: 559-25 43 03.Posta elektronikoa: lapurdi @berria.info.Nafarroa: Iratxeko Monaste-rioa, 45, 13. Posta kodea:31011 Iruñea. Telefonoa: 948-36 66 22.Publizitatea: 948-36 66 23.Posta elektronikoa: nafarroa@berria.info.

berria

Gure konpromisoaberresteko eguna

Egun garrantzitsua daazaroren 25a. Aldarri-kapen eguna, emaku-meon kontrako indar-keria gaitzesteko egu-

na. Baina, ez dezagun bistatik gal,emakumeok egunero eta bizitzakoesparru guztietan pairatzen dugusistema patriarkalaren ondorio la-rriena den indarkeria.

Instituzioetatik jasotzen ditu-gun datuek errealitate iluna isla-tzen dute. 2011.urtea bukatzear da-goela, Euskal Herrian zazpi ema-kume erail ditu indarkeria sexis-tak. Agerikoa da egoeraren larrita-suna. Eta, zalantzarik gabe, egoerahoni aurre egiteko herritar guztionardura eta konpromisoa ezinbeste-koak dira. Ez dago beste modurik.

Emakumeon kontrako indarke-ria emakumeok jendartean sufri-tzen dugun gutxiestetik eratortzenda. Egiturazko arazoa da, beraz; etaarazo larri hori gainditzeko gakoajendarte berri bat eraikitzean da-tza. Jendarte berri bat sortu, gizoneta emakumeon arteko harrema-nak parekidetasunean eraikiz;egun emakumeok bizi dugun za-palkuntzari guztiok elkarrekin au-rre eginez.

Indarkeria sexista behin betira-ko desagertuta dagoen jendarteanbizitzeko eskubidea dugu emaku-meok. Baina eskubide hori gauza-tu egin behar dugu; denon arteangauzatu ere. Izan ere, eskubideenauziari helduta, egun, emakumeoneskubideak formalki onartuakdaude gure jendartean, baina egu-nerokotasunean eskubide horiek

urratzen diren adibideak asko dira,gehiegi. Emakumeon kontrako in-darkeria fisikoa da urraketa horienadierazlerik larriena, zalantzarikgabe; baina ez dezagun ahaztuemakumeok etengabeko prekari-zazioan gaudela murgilduta, krisigaraiotan areagotu egiten dena.

Berdintasun formalaren ga-raian bizi gara. Instituzioetatikhainbat ekimen, plan eta ekintzajartzen dira martxan, baina... ho-riek guztiak benetako eraldaketa-ren aldeko neurriak al dira? Bada-go nolabaiteko konpromisoa, edo,behintzat, hori da helarazi nahi di-guten mezua; baina datu hotzekerakusten dutenez, berdintasunaez da benetakoa. Zoritxarrez, gaurbai eta bihar ere, errealitateakarrazoia ematen digu. Ezinbeste-koa da, beraz, emakume eta gizo-nezkoen arteko parekidetasuna-ren aldarrikapen hutsetik harata-go joatea; alegia, edo parekidetasu-na guztiok barneratzen eta gauza-tzen dugun konpromisoa da, edo ezda sekula izango.

Garai berria zabaldu da EuskalHerrian, baina euskal emakumeonegoerak bere horretan jarraitzendu. Emakumeok sufritzen dugunindarkeria, jendartearen eremuguztietan sufritzen dugun diskri-minazioaren ondorio latzena iza-nik, jendarte patriarkalaren oina-rrian dagoen botere erlazioen adie-razle latzena da.

Ezker Abertzaleak bere hautuaegin du, beste Euskal Herri batenaldeko apustu argia eginez. Ezke-rreko proiektu baten aldeko inda-rrak bildu eta benetako eraldaketa-ren oinarriak jartzeko bidean gau-de. Ezkertiarrak gara eta, ondo-rioz, feministak; edo horretara iri-tsi nahi dugu, behintzat.

Euskal Herrian eraldaketa poli-

tiko eta soziala gauzatzeko proze-suaren garapenak jauzi berri etakualitatiboa ekarriko du gure he-rriaren askapen prozesuan. Ema-kumeok eraldaketaren ezinbeste-ko eragile gara, eta, horrenbestez,eraldaketan eragin beharra dugu.Eta, noski, eraldaketa horretan,emakumeon kontrako indarkeria-ri aurre egitea ezinbesteko elemen-tua dugu.

Bide horretan, Ezker Abertzale-ko kideok emakumeon zapalkun-tzari aurre egiteko konpromisoanberresten gara, duela urte batzukmugimendu feministak adostuta-ko euskal emakumeon eskubideenkarta oinarri. Ezker abertzaleko ki-de gisa, gure proiektua oinarri fe-ministetan sortu eta eraiki nahidugu, mugimendu feministari da-gokion papera aitortuz eta prozesudemokratikoan emakumeon kon-trako indarkeriari aurre egiteko bi-tartekoak ere exijituz. Geure bizi-baldintzak hobetzeko bidea ma-rraztu eta hartu behar dugu.

Bide horretan, herrigintzan be-zala, instituzioetan ere hartutakokonpromiso horri tinko heldukodiogu, politikoki zuzena den mezuhutsalari aurre eginez eta benetaneraldatzaileak izango diren politi-ka feministak erdietsi eta aplika-tzeko lanari ekinez.

Ezker abertzaleko emakumeokkonpromiso horren bermea izanbehar dugu. Benetako Euskal He-rri berri bat sortu eta garatu nahibadugu, ezinbestekoa da emaku-meon eskubideen onarpen forma-letik gauzatze errealera jauzi egi-tea. Egingo dugu eta egiten ari ga-ra, mugimendu feministaren hitzaeta erreferentzia kontuan izanik,gure bidea marraztuz.

Asko dugu egiteko. Gaur, azaroa-ren 25ean, emakumeon kontrakoindarkeriari aurre egiteko besteurrats bat eman behar dugu, kale-an, mugimendu feministak antola-tutako mobilizazioetan parte har-tuz. Eta gaur bezala, urteko gai-nontzeko 364 egunetan ere, gure ja-rrerak tinkoa behar du izan ema-kumeon eskubideakegunerokotasunean gauzatuakizan daitezen.

Maribi UgarteburuIdoia AiastuiMarije Fullaondo Ezker abertzaleko kideak

Benetako Euskal Herriberri bat sortu etagaratu nahi badugu,ezinbestekoa daemakumeoneskubideen onarpenformaletik gauzatzeerrealera jauzi egitea.Egingo dugu eta egiten ari gara,mugimendufeministaren hitza eta erreferentzia kontuan izanik,gure bidea marraztuz

Azpian

G ainetik hitz egiten digute, etaazpian sinismenari heltzen diogu,

guk ateook, guk laikook, sinismenarieusten diogu besterik ezean, fedeariheltzen diogu edozertan, ekonomiannahiz politikan, patuaren ideia indartu-ta dabil aspaldian, hala beharko zuen,horixe tokatu zaigu-eta, erabathedatu da gauzak gertatu beharzutelako gertatzen direlako ustea,harritzekoa ere ez da, ez duguulertzen zer gertatu den, ezdugu ulertzen nola aldatuden bizimodua hainbestehain denbora gutxian,nola lana poliki zeukatenenpresa handietan ere

jendea saldoka ari diren kaleratzen,nola urtero irabaziak gizentzen dituztenenpresek lanpostuak murriztu beharraazaltzen duten bakoitzean-bakoitzean,nola eman zaien diru publikoa bankuei,nola gobernuek ez duten batere aginpi-derik eta independentziarik, nola egin-go diogun aurre etorkizunari, eta uler-tzen ez dugunez, gure jarrerafededunarena da, ez dugu ezer egiten

gauzak aldatzeko, errepikapenakjan gaitu, nork berea mantentzenditu lanak, denonak diren gauze-kin kezkatzen hasteko, izandezagula zortea, lana badugu

behintzat eta, hau ez dadilagehiago okertu, ikusi egi-ten dira etxe enpresetanotoitzak, betiko otoitzak,neguko kearen antzera,leun igotzen.

JiraXabier Gantzarain

Egun alu hau

A razoa handitzen ari zela ikusi zute-nean,egun bat jarri ziguten gure

arazoari irtenbidea emateko.Komuni-kabideetan hildako emakumeak gehituahala,egun alua jarri ziguten: azaroaren25a.Hasieran etxeko indarkeria deituzioten,eta gero indarkeria matxista.Baina,betiko moduan,aludunonarazotzat hartu zen.Geure buruageuk hilko bagenu legez; heziketak,erlijioak eta gizarte egiturak zeriku-sirik ez balute legez.Eta,noski,nikez dut gure kontrako indar-keriaren kontra egitekoegun bat nahi.Nik nahi du-dana da nire alaben gizar-tean bikoteak hildako

emakumerik ez egotea.Katolikoek esa-ten dute gizonaren saihetsetik sortu ze-la emakumea,eta milaka urte geroago,gizonek saihetsak apurtzen dizkigutekolpeka.Baionako alkateak minigoneibotatzen die bortxaketen errua,eta,ba-kea modan badago ere,emakume as-kok sukaldeetan daukate gerra.Nolakonponduko dugu gure kontrako indar-keria guztia egun alu batekin? Zakildu-

nok ulertu beharko duzue aludunokez garela zuenak,eta instituzioek

hobe dute egun alu hauek utzieta gizarte libreago bat osatzenlaguntzea: zakil eta alu librezosatutako gizartea.Bakarrik or-

duan utziko ditugu egunaluak alu-egunak ospa-tzeko.Eta ordena bainogehiago aldatzen zaio hi-tzari horrela irakurrita.

BiraOnintza Enbeita

Harian › Iritzia4 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

DesesperazioaP oema bat goratsua izan dadin, bertso bakoitzak, lerro

bakoitzak behar du goratsua izan. Nobela puntakoe-tan, bat baino gehiago izaten dira gogoan iltzatzen zaizki-gun pasadizoak, pertsonaiak, esaldiak. Badira, ordea, po-emak edo bertsoak edo kantuak, erdipurdikoak izanarren, bertako perlaren batengatik gogoratzen ditugunak.

Baina, badaezpada, liburuak azpimarratu egiten dira,memoriak agian jasoko ez duena azpimarrak gorde de-zan. Zer egin, ordea, pelikula batean ikusi edo entzunda-ko koska gogoangarriekin? Nik ez dut koadernotxo bate-an apuntatzea baino erremedio hoberik ezagutzen. Etakoaderno zahar baten begi-pasan, William Dieterle-renSalome filmeko aipu bat topatu dut. Ez naiz pelikula ikusiizanaz ere gogoratzen, baina koadernoan dago Herodia-sek filman dioena:

—Desesperazioa soilik gainditzen da erabaki desespe-ratuak hartuz.

Merkelek eta enparauek pelikula ikusia ote duten utzinau esaldiak.

Hitz besteAnjel Lertxundi

r Zaldieroa

b Hizpideak

Biktimen aitortzaMikel Lizarraldemlizarralde@berria.info

H auteskundeak joan dira, eta hau-teskundeei begira. Espainiako bo-

zak pasatu, eta begirada Eusko Lege-biltzarra osatzeko 2013an egitekoakdirenetan jarrita. Patxi Lopezi hasi zaiz-kio hauteskundeak aurreratzeko eska-tzen, eta Jesus Egiguren sozialistak be-rak ohartarazi du bi urte barru PSE-EEk«hirugarren abisua» jaso dezakeela,udal eta foru hauteskundeetan etajoan den igandekoetan jasotakoen on-doren. Azken bi urteetan PPren eskutik

joan izanak sozialistei kalte besterik ezdiela egin ondoriozta daiteke Egigure-nen hitzetatik, Raxoik «bakerantz bul-tza egiten ez badu», Eusko Jaurlaritzasostengatzen duen akordioa hautsibeharko litzatekeela dioelako. Bakeaez bultzatzea «hildakoei traizioa» egi-tea litzatekeelako.

Hildakoak. Biktimak. PernandoBarrenak aurreratu du ezker abertzale-ak «biktima guztiei buruzko txostenausart bat» aurkeztuko duela laster.Haien aitortza egingo duena. Gerrakohiztegia —gureak eta etsaiarenak—hain zabaldua egon den herrian, aurre-rapausoa izango da ezinbestean.

Eskuin muturra garaileE

skuin muturra gora eta goraari da Europan.Azken ha-markadetan ezagutu duen

egoerarik oparoena du egun,krisiakelikaturik,bigarren mundu gerlarenbezperan gertatu zen gisan.

Austriatik Belgika,Suitza edoDanimarkara eta,nola ez,Fran-tzian,antzeko diskurtsoa darabilidentitatea,biktimizazioa,kon-tserbatismoa eta kontestatazioaardatz harturik.

Eskuin muturrak garai berriekinbat egitea lortu du.Beren baitakogutiengo batzuek gurutze gamatueta antzeko karikaturak manten-tzen badituzte ere,diskurtsoaleundu eta komunikazio arloanurrats handiak egin dituzte.

Fronte Nazional frantsesak Je-an-Marie Le Pen aita erradikaletikMarine Le Pen alaba moderatura-ko bidaia egin du.Hainbesteraino,non Fronte Nazionala alderdiaUMP eta PSren politikaren alter-natiba gisa ageri den askorendako,alderdiaren funtsa ahantzirik.

Ohituretan sartu da Fronte Na-zionala.2002an hauteskundeetanlehen itzulian Le Penek Lionel Jos-

pin baino boz gehiago ateratzean,«fronte errepublikanoa» osatu zen,bigarren itzulian ezkertiar askokChiracen alde bozkatu baitzuten,eskuin muturrari bidea hesteko.Ha-mar urtez,Sarkozyk bere egin ditueskuin muturraren tesiak.Bidea itxiordez,bidea erraztu eta arrunt bila-katu ditu eskuin muturraren ideiak.Atzerritarren kontrako neurriak orohar eta ijitoen kontrakoak berezikiharturik,delinkuentziaren kontrakoneurri populistekin.

Fronte Nazionalak bere irudiagoxatuz,batzuek beren mozorroakkendu dituzte ere.Besteak beste,Robert Ménard kazetariak,MugarikGabeko Kazetarien buru izanak,Marine Le Penen sostengatzailee-tarik bilakatu baita.Orain hobekiulertzen da zergatik ez zuen deusegin nahi izan Egunkaria-ren itxieranazioartean salatzeko.

Eta Espainian,ez ote dago es-kuin muturrik? Espainian ere itxuraaldaketa bera egin du.Austriakoa-rekin du antz handiena,Vienan etaMadrilen eskuin muturra botereraheldu baita,krisiari eta hedabideindartsuei esker.

LarrepetitHur Gorostiaga

Eskuin muturragora eta gora ari daEuropan. Azkenhamarkadetanezagutu duenegoerarik oparoenadu egun, krisiakelikaturik, bigarrenmundu gerlarenbezperan gertatuzen gisan

Osakidetza eta euskara

Gai polemikoa da osasuna etaeuskara elkar ulertaraztea. Ga-rrantzitsuena osasuna dela etaeuskara bultzatzeko beharrez-ko diren esfortzuak alde baterauzteko arrazoiak aurkitzen di-tuzte. Bada, ez dut ulertzennola den posible: gaztelerazeta portugesez idatziriko testubat sinarazi zidaten gure biga-rren haurra jaio eta bi eguneraegin behar zioten proba batbaimentzeko. Tratatu genituengehienek ez zekiten euskaraz,edo ez zuten egiten behintzat.Hori uler dezaket, eta esan be-harra daukat oso arreta ona es-kaini zigutela Donostiako Ospi-talean. Baina ez dut ulertzennolaz zegoen gazteleraz etaportugesez testu hura. Atzerri-tar bati bere hizkuntzan eskainiahal balitzaioke nondarra denbegiratu gabe, asko irabaziko

genuke, batez ere ospitale ba-tean sinatu behar diren testuakongi ulertu beharrekoak direla-ko, gaizki-ulertuak ahalikgehien ekiditeko, baina euska-raz behar luke bai ala bai. Ezdago aitzakiarik.Mikel Ugarte.Zizurkil.

Politikaren izaeraz

Literatura mordoa dago zien-tzia politikoaz, eta ona da teori-zatzea horretaz, baina ez daahaztu behar zientzia prakti-koa dela. Nire kasuan, nire teo-ria lehena ongiaren eta gaizkia-ren zientzia da, eta logika la-gun, beti prokuratzen dut nireerabaki praktikoa, unean une-koa, ongiaz jantzita joan dadin.Ez dakit beti asmatzen dudan,zientzia praktikoetan hori ger-tatzen da, indeterminazioa a priori, baina ongiari buruz de-terminatua nago ni,.Roman Garmendia.Donostia.

BERRIAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BERRIAk moztekoeskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herriaadierazita: Berria, Martin Ugalde kultur parkea, 20140 Andoain. EskutitzakInternet bidez bidaltzeko: iritzia@berria.info.

u Zuzendariari

Iritzia ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 5

Aldarrika-pena

Azaroaren 25ekogauean, 1960an,Patria, Minervaeta Maria TeresaMirabal ahizpa

dominikarrak erailak izan zirenLeónidas Trujillo diktadorearenagindupean, haien bizitza laburbaina osoan demokraziaren etagiza eskubideen alde egin ondo-ren. 21 urte geroago, 1981eko uz-tailean, hiru emakume horiekomendu nahian, Bogotan batuzen Latinoamerikako Lehen Bil-gune Feministak Emakumeenkontrako bortizkeriaren Nazioar-teko eguna izendatu zuen egunhau. Topaketa hartan gizartekoalor guztietan emakumeen aur-ka erabiltzen den bortizkeria gai-

tzetsi zuten; etxeko tratu txarraketa erailketak, bortxaketak etasexu-jazarpenak, eta emakume-en aurkako edozein motatakobortizkeria, preso politikoek jasa-ten duten tortura eta gehiegike-riak barne. 1999. urtean Nazio Ba-tuen Erakundeak izaera ofizialaeman zion egun honi, eta bereegin zuen aldarrikapena.

Emakumeen erailketa eta era-so zein oldarraldiak egunoroagertzen zaizkigu hedabideetan,eta hasi gara hain egunerokotzatikusten ze, halabeharrezkotzatjotzen ditugun. Baina bortizkeriahonen inguruan ez dago saiheste-zina den ezer, aurrez aurre borro-katzea da kontua. Eta tinko esanbeharra daukagu erakunde guz-tiek indarkeria hau gure herrikoarazo sozio-politiko nagusieneta-kotzat joz, irmotasunez eragineta berau eten eta eragoztekoneurriak hartu behar ditugula.

Neurri horiek hein handi bate-an matxismoaren aurka erehartu behar dira; izan ere,matxismoa ez da eztanda bat,hazitxo bat baizik, ereiten badadenok ezagutzen ditugun ondo-rioak dakartzana. Matxismoaere paisaia bat da, Ander Izagirrekazetariak dioen bezala; hazihori ereiten den baratzea, zabalaeta ezberdintasunez betea,eremu publikoa gizonen eskulantzen den ortua, bikote erlazio-ak mutilak menderatzen dituen(neskaren kalterako) soloak.Horrelakoa da indarkeriak erei-ten duen paisaia; izan daitekesotilagoa edo nabariagoa, psiko-logikoa, fisikoa edo morala,baina bertan zuribideak aurkitu-ko dituzte, halako babesa edobestelako ezaxolakeria, ekitenlagunduko dietenak. Eta lursailhorretako haziok emango dute,bat-batean, eztanda.

Indarkeriaren hazi hau tama-lez ez da klima baten soilik haz-ten; globalki zabaldua dagoenizurritea da, behingoz aurre eginbeharko zaiona. Emakume baka-rrak generoan oinarritutakoindarkeria pairatzen duen bakoi-tzean, emakume guztion eskubi-deak urratzen dira. Urraketahonek hamaika forma har ditza-ke, hala nola sexu bortxaketak,etxeko abusuak, sexu bortizkeriaguda krimen bezala, edo adinga-bekoen ezkontza zein sexu-orga-noen mutilazioaren modukopraktika mingarriak. Lehengoparagrafoan aipatutako BilguneFeministako lagunak motz gera-tu ziren, tamalez, emakumeenaurka erabil daitezkeen bortizke-ria guztiak zenbatzerakoan.

Argi izan behar dugu generoindarkeria ez dela amaitukoemakumeenganako bereizketakgure gizartean errotuta dirauenbitartean. Eta horrek bere horre-tan jarraituko du emakume etagizonen arteko harremana deso-rekatua dagoen heinean. Diskri-minazioa areagotzen eta man-

tentzen duten egiturak zalan-tzan jarriko dituen sakonekoeztabaida soziala bultzatu behardugu, arlo guztietan; hasi era-kunde publiko gorenetatik etalagunarteko giroraino. Emaku-meenganako errespetua uztartu,jarrera matxistak alboratu etahoriei aurre egin, edonon entzunedo ikusten ditugula ere.

Hezkuntzaren beharra etagarrantzia kasu honetan ezin-bestekoa da, Giza Eskubideenbetetze osoa, emakume eta gizo-nen arteko berdintasun errealaeta horien arteko erabatekoerrespetua lortu nahi baldinbadugu. Beraz, aurrean dugunazera da: gizarte patriarkalaren/matxistaren ikuspuntuareneraldatzea gure eskura daudeneremu guztietan; egunerokoa etagogorra da lana, baina errespe-tuz eta orekaz lor dezakeguna,adin eta sexu guztietako herrita-rren artean. Hala eginez gero,azaroaren 25a emakumeen oho-rezko eguna soilik litzateke, ezpenaz betetako aldarrikapenera-ko eguna.

Lohitzune Txarola Gipuzkoako BatzarNagusietako lehendakaria

Etxea eta familia Euskal Herrian

Behinola JoxemielBarandiaranek ja-soriko gertaera an-tzeko kontu batekdio Berako ehiztari

batek, Saratik igaro zelarik, etxebat eraikitzen ikusi omen zuela,Lapurdiko herri horretako lehe-nengo etxea, hain zuzen. Eta etxe-ra itzuli zelarik, kontatu omenzion aitari ikusi zuen hori; aita ezei zen batere poztu; bere bizileku-tik hogei bat kilometrora eraiki-tzen ari ziren etxe hori hurbilegiomen zegoen, eta auzoen artekobakea galduko zelako errezeloakhartu zuen.

Aipatu kontaera horren antze-ko datuez eta gogoetez osatua daliburu mardul honen lehenengopartea. «Etxea» du gaia, eraikinabera batetik, eta bizitokia edo bizi-gunea, bestetik. Barandiaranekabiarazi zuen Euskal HerrikoAtlas Etnografikoaren egitasmozabalaren ardatz-gaietariko bat daetxearen hau, eta liburu mardulhonek, 87 herritan bilduriko kan-po-material ugaria oinarritzathartuz, jasoriko informazio osoa-ren elaborazio-lana dugu.

Lehenengo partean, lurraldeaeta populatze moduak aztertzendira. Populazioa nola banatu denlurraldean, eragile historikoek etageografikoek baldintzatua egonda: isurialde atlantikoan popula-tze sakabanatua nagusi izan da,bistan da; mediterraneoan, aldiz,populazio bildua batez ere; betiere

populatze tipo bien arteko mugakmalguak direlarik. Biztanleen sa-kabanatzea ez da oso-osokoa, ino-laz ere, baserriak sarri auzoetanelkartu eta antolatu izan direlako.

Populatze modu horrek, aldi be-rean, bizimodu osoa baldintzatzendu. Bizitza sakabanatuak diren in-guruetan, etxeak nahiko autarki-koak izan dira. Baserri eta baserri-etxe hitzek hori adierazten dute,basoko herria, baserriko etxea; he-rri bilduetan, ostera, auzoen arte-an harreman estuagoa egon da.Etxe sakabanatuen kasuan, bes-talde, etxeak ematen die izena hanbizi direnei, edo abizenaren bitar-tez, edo inguruko etxeetakoaketxearen izenaren bidez izenda-tuz. Etxe-guneak, herri batuak, bi-deen ondoan sortu eta eraiki izandira sarritan (erromatarren gal-tzadak, Santiago bidea), gazteluedo gotorleku baten aldameneanedo hirietatik hurbil.

Etxe berri bat eraiki orduan ar-dura apartekoa hartu izan zaioeguzkiak nondik jotzen duen, halaeguzki-ordurik gehien aprobetxa-tu ahal izateko (eguzki begira). La-borantza-sailetatik hur egon be-har zuen, bestalde. Lurra bera no-lakoa zen ere arrazoi pisutsua zen;lur gizena izan behar zuen. Etxehorrek ez zuen egon behar ibaieta-tik hurregi, baina ura behar zueninguruan. Etxegintza materialeidagokienez, eskura zeudenak era-biltzen ziren: harria dagoen le-kuan harria, bestela basa. Hor-mak sendoak behar zuten izan, etagelak ahalik txikienak, hozberoakeragin gehiegi ez izateko.

Klima euritsua den parajeetan,

teilatua obenduago egon ohi da,hegal luzeagoekin; hegoaldeko lu-rralde beroetan, aldiz, teilatuaklauagoak ohi dira eta ia hegalikgabeak. Teilatu motarik ohikoe-nak isurialde bikoak dira, bainahirukoak ere badaude, mirubuzte-nak, eta laukoak, jauregi- eta do-rre-etxeetan. Lehenago zura zengehien erabiltzen zen eraikuntzamateriala, bai egituran, bai kan-poaldean. Gerora harriaz osatuda, ate-leihoetan eta ertz-kantoie-tan gutxienez. Hegoaldeko lurral-dean, oraintsura arte ezagutu dabizimodua leize-zuloetan, gauregun ere oraindik bigarren etxegisa dirauena.

Arkitektorik ez zegoenean, igel-tseroek egiten zuten etxearen itxu-ra, oinarrizko planoen bitartez.Etxearen egitura bertan biziko zi-renen beharrei egokitua egotenzen, batez ere nekazaritza eta abel-tzaintzarako. Eta etxearen luze-za-bal mugatuaren ondorioz, etxe in-guruan eraikitzen ziren maiz belarondua gordetzeko tegiak, gana-duarentzako aterpeak eta beste.

Etxea eta Familia liburu hone-tan etxearen osaera eta egitura ze-hetasunez deskribatzen dira, etazehazki laugarren kapituluan zer-tzelatzen dira Euskal Herriko lu-rralde guztietako eskualdeetan di-ren etxe ereduak.

Etxe barruan sua eta sutondoadira ardatz. Laratza erdi-erdiandela, familiaren zeregin asko sua-ren inguruan bete izan dira: jator-dua, ale-garantzea, jostea, kontu-kontatzea, errezo egitea eta beste.Aintzinago sua ezkaratzaren er-dian egoten zen sukaldea, suton-

doa, suetea… ditu izentzat gela ho-rrek, gero horma kontran, eta ge-rorago etorriko ziren txapa eta su-kalde modernoak. Argi kontuanere sekulako aldaketa. Gaur etxe-an argia izateko botoiari sakatzeanahikoa da; lehenago zuziak, kri-seiluak, karburuak, kandelak…erabiltzen ziren.

Etxeko suaren inguruan errito-ak oraintsu arte bete izan dira: ha-ginak eskatu, ogia edo ura bedein-katu, pertsona eta ganadu etxera-tu berriak suaren inguruan hirubira egin... Aparteko garrantziaizan dute Gabonetan neguko sols-tizioko suak eta Pazkoetan sube-rriak. Horrez gain, etxeari teilatuaipintzen zitzaionean, ospatu egi-ten zen (monjorra), aizkora-ahoaekaitzera adi jartzen zen hurauxatzeko, San Joan haritzak edoeguzki-loreak etxe aurrean ipin-tzen ziren, gaitzetatik babesteko.Beste osagarri batzuk ere erabiliizan dira erlijio-erritoetan: ur be-deinkatua, kandelak, konjuruak,gurutzeak edo Jesusen Bihotzajartzea pertsona eta abereen bizi-lekuetan.

Etxean biziko zen familia odole-koa izateak berebiziko garantizazuen. Familia ugariak izaten zirenlehen, eta belaunaldi bat bainogehiago bizi izaten ziren bateraetxean. Gaur egun zeharo aldatuda hori; seme-alaba gutxi ekarrieta guraso zaharrak egoitzetan eu-ren azken urteak.

Etxeko ondasun nagusiak oso-rik transmititzea zen ohitura za-harra. Baina lurralde batetik bes-tera ez da berdin izan. Foru erregi-meneko lurraldeetan tronkalari

eta ondasunak zatitu barik gorde-tzeari eman zaio lehentasuna.

Baserri munduan emakumeaksenarrarekin batera egin izan dituetxe barru eta kanpoko lanak; era-bakiak hartu ere bai etxeko eta fa-miliako gorabehera guztietan. Le-henago aisialdirako aukera gutxibazegoen ere, gizonak eta emaku-meak zein bere aldetik ibiltzen zi-ren. Ardurak ere bakoitzak bereakzituen. Kultura, heziketa eta erli-jio balioen transmisioan emaku-meak izan du ardura handiagoa.

Jatorriko familiarekiko harre-manak asko zaindu izan dira, os-pakizunetan eta hiletetan batezere. Arbasoen memoria ere bizi-bi-zirik gorde da etxean.

Familiaren ohoreak bere kideguztiei ukitzen zien, onerako zeintxarrerako; halako kasuetan seni-deen arteko elkartasuna estuagoaizaten zen. Norbait gaixorik, ume-zurtz... suertatuz gero, familiakbabestu izan ditu ahulenak, baitaistiluak konpondu ere.

Etxea eta Familia azterlan ho-nen helburua etnografikoa badaere, hizkuntza aldeko erregistroasko jaso dira berean, lurraldeguztietakoak. Bilduriko datuakXX. mendekoak dira gehienbat,baina atal guztietan zehazten dirahirurogeiko urteetatik honantzizan diren aldaketak.

Lan honek datuak dakartza etazergatiak argitzeko zantzuak ema-ten ditu. Oinarri honezaz balia bi-tez ondotik datozkeen teoriagile-ak, interpretazio ziurragoak egite-ko. Bada zer ikasi eta zerhausnartu, gure bizimodua girotueta eraiki duten zutabeotan.

Segundo Oar-ArtetaEtniker Euskal Herria

Harian › Iritzia6 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Erredakzioa Donostia

Mariano Raxoi Espainiako Go-bernuko hurrengo presidenteakbakea bultzatzen ez badu, EuskoJaurlaritzan PPrekin duen akor-dioa hautsi egin beharko lukePSE-EEk, Jesus Egiguren alder-diko presidentearen ustez. El Dia-rio Vascoegunkariak egindako el-karrizketa batean, Raxoiri eskatudio espetxe politika aldatzeko etaETAren erabakia egiaztatzeko ar-dura bere gain hartu duen nazio-arteko taldeari laguntzeko. «Ra-xoik ez badu bakerako bidea bul-tzatzen, Madrilgo gobernuariaurre egin beharko genioke , etahorrek ekarriko luke EuskadinPPrekin dugun harremana haus-tea», nabarmendu du.

Egiguren ezkor agertu da PPkokideek orain arte agertu duten ja-rrerarekin, eta adierazi du Jaurla-ritza ezin zaiela makurtu alderdihorren «immobilismoari eta ma-muei». PSE-EEko presidentearenarabera, PPrekin duten akordio-ak «asko mugatzen» du Patxi Lo-pez lehendakariaren lana. Lope-zek «bake prozesuaren lehen le-rroan» egon behar duela dio, eta,besteak beste, alderdien mahaibat osatu, egun Eusko Legebiltza-rrean ordezkaritza ez duen ezkerabertzalearekin hitz egiteko. «Ez-tabaidak ez luke izan beharproiektu politikoen inguruan, ba-kea sendotzeko aurretiazko egin-beharrean inguruan baizik», ar-gitu du. PSE-EEko presidenteakadierazi du «esparru politiko batadosteko eztabaidari heldu be-harko zaiola ETAk atzera egingoez duela ziurtatuta dagoenean» .

Hauteskundeak aurreratzekoEAJko eta Amaiurreko kideekeginiko eskaeraren inguruan,berriz, Egigurenek esan du ezdela horretarako unea. «Bakeaeraikitzen ari garen honetan, era-baki okerra izango litzateke. Sorturen legeztatzea eta ezkerabertzaleko buruzagiek justizia-rekin dituzten arazoak argitubehar dira aurretik», nabarmen-du du.

Legealdia amaitzearen aldeazaldu bada ere, sozialistek go-

bernuari eusteko beste aukera ba-tzuk dituztela adierazi du.

Ez da lehenengo aldia PSE-EEko presidenteak gisa horreta-ko adierazpenak egiten dituena.Espainiako Gorteetarako hautes-kundeen aurretik bere alderdiko

kideei ohartarazi zien bake bide-an urratsik egin ezean, kolpea ja-soko zutela. «Udal eta foru hau-teskundeen ondoren, bigarrenabisua izan da hau, eta aldatu eze-an, hirugarrena Eusko Legebil-tzarrerako bozetan etorriko da».

Egigurenek dio Eusko Legebil-tzarrerako hauteskundeak era-bakigarriak izango direla, eta na-barmendu du abertzaleek gehien-goa lortzen badute, horrek askobaldintzatuko duela «herri honenetorkizuna».

Egigurenek hitzek oihartzunhandia izan zuten atzo, baina berealderdiko inor ez zen haren aurka

azaldu. Hala ere, gisa horretakoadierazpenak ez dituela berrizegingo esan zuen. «Isilik egotenjakin behar dut», adierazi zuenkazetarien galderei erantzunez,Eusko Legebiltzarrean.

Konpromisoa eta presioaIñigo Urkullu EAJren EBBko pre-sidenteak, berriz, Onda Vascairratian eginiko elkarrizketa ba-tean adierazi du Raxoirekin izan-dako elkarrizketetan ez duela Es-painiako hurrengo gobernubu-ruaren aldetik «konpromisorik»ikusi. Hala ere, Raxoiren isiltasu-na «modu baikorrean» interpre-

tatzen duela esan du. «Uste dutPPk badakiela zein paper jokatubehar duen, baina denbora behar-ko du alderdi barruan hori kudea-tzeko».

Martin Garitano Gipuzkoakodiputatu nagusiak, berriz, BatzarNagusietan eginiko agerraldi ba-tean adierazi du haren gober-nuak «presio» egingo duela insti-tuzio horretan alderdien mahaibat sortu eta ondorioak Raxoirihelarazteko. Normalizazioarenbidea Gernikako Akordioak ze-hazten duela esan du Garitanok,baina lehenengo puntua baino ezdela bete gogoratu du.

Bakerako urratsik ezean, Egigurenprest azaldu da PPrekin hausteko PSE-EEko presidenteak Raxoiri eskatu dioespetxe politika aldatzeko eta nazioartekobegiraleekin harremanetan jartzeko

Urkulluk esan du PPko buruzagiaren aldetikez duela «konpromisorik» ikusi

Antonio Basagoiti EAEko PPko presidentea eta Jesus Egiguren PSE-EEkoa, Eusko Legebiltzarrean, atzo. DAVID AGUILAR / EFE

I. Lasa Donostia

Pello Urizar EAko idazkari nagu-siak uko egin dio Amaiurren etaEAJren arteko «hegemonia bo-rroka bati» buruz hitz egiteari,eta ziurtatu du «gizartearen de-sioetatik urrun» dagoela hori.Urizarren aburuz, «interes jakinbatzuen araberako eztabaida» daabertzaleen arteko borroka sus-

tatzea. Izan ere, Eusko Legebiltza-rra osatzeko hauteskundeak dirahurrengoak, eta «aukera askodaude» Ajuria Enean lehendaka-ri independentista bat ezartzeko.Amaiurrek bozetan lortu dituenemaitza «arrakastatsuak» nabar-mendu ditu Urizarrek.

Ikerne Badiola EAko Komuni-kazio idazkariarekin batera eginduen prentsaurrekoan, elkarla-nean jarduteko proposamenaegin die EAJri eta Geroa Bairi.Dena den, adierazi du aztertuegin behar dela jeltzaleek2015erako estatus politiko berribat ezartzeko duten asmoa: «Az-tertu egin behar da kanpainakomezuak soilik diren edo benetan

borondatea dagoen». Jakinaraziduenez, oraindik ez dute erantzu-nik jaso.

Amaiurrek Espainiako era-kundeetan egingo duen lanareninguruan, ziurtatu du «ordezkari-tza iraunkorra» izango duela, eta«lantalde bakar batean» funtzio-natuko duela. Euskal Herriari zu-zenean edo zeharka eragiten dio-ten gaietan hartuko dute parte ko-alizioko hautetsiek, Espainiarisoilik eragiten dietenak albo bate-ra utzita. «Gure erabakiak erres-petatzeko eskatzen dugun era be-rean, guk ere espainiarrei baka-rrik eragiten dieten gaietan erres-petua izan behar dugu».

Pernando Barrena ezker aber-

tzaleko kideak, berriz, Radio Eus-kadin eginiko elkarrizketa bate-an esan du «egoerak eskatzenduen maila» erakutsiko duelaAmaiurrek Espainiako erregeJuan Carlos Borboikoarekin bil-tzen denean. Espainiako Estatua-ren «bermatzailea» denez,Amaiurreko ordezkariek azaldu-ko diote «bake prozesua atzerabueltarik gabekoa» dela eta Es-painiako Estatuarentzat ere «in-teres handieneko» gaia dela.

Era berean, ezker abertzaleakPPrekin harremanak hasteko«interes handia» daukala adiera-zi du Barrenak, baina, «tamalez»,saio horiek ez direla emankorrakizan.

EAk dio abertzaleen elkarlanerako garaia delaUrizarrek adierazi du«aukera asko» daudelaEusko Jaurlaritzakohurrengo lehendakariaindependentista izateko

Espainiako Gorteetarako hauteskundeak D

Euskal Herria ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 7

Joxerra Senar Iruñea

Azaroaren 20ko gaua ilusioz etaurduritasunez betea izan zen Ge-roa Bai koalizioaren diputatuhautatu berri Uxue Barkosentzat(Iruñea, 1964). «Telebistan ibilita-ko pertsona naiz, eta buruan iru-diak gorde ohi ditut, baina gauhartako irudirik ez dut». Hala des-kribatzen du gau hartan sentitu-takoaren ondorena. Botoen zen-baketa aurrera joan ahala, Nafa-rroako azken eserlekua beregana-tzeko lehian gero eta gehiago hur-bildu zitzaion UPN-PPri, eta,azkenean, helburua lortu zuen.Barkosen iritziz, emaitza hori osogarrantzitsua da, galera horrekuste baino kalte handiagoa eraginduelako UPNren barnean. Estatutik kanpoko botoak zenbatu-ta, jada ofiziala da Geroa Baik dipu-tatu bat lortu duela. Zeren ondorioda lortutako emaitza?Maiatzean egin bezala, argi etagarbi defenditu dut Nafarroan po-litika euskaltzale eta abertzaleaegiten dugunok lan egiteko espa-rru askoz ere ederragoa dugulagauzak ongi eta koherentziaz egi-ten baditugu. Askok ez dute uler-tu, eta horregatik ez da batereerraza izan ideia hori defenditzea.Beraz, emaitzok eta herritarrenerabakiak baliagarriak badiragauzak horrela direla ulertzeko,pozik geratuko naiz.Zuen aurreikuspenen gainetik ibili alzarete?35.000 boto inguru lortzea zen xe-dea. Zer-nolako baldintzatanlehiatzen ginen kontuan hartubehar da. Batetik, izen aldaketa;bestetik, Amaiurrek garai politi-ko polita izan du, eta horrek era-kartzen ditu herritarrak; boto ba-liagarriaren aldeko deia egin dutegainera... Gauzak ez zeuden gurealde. Geroa Baira iritsi den botobakoitzak proiektu horren aldedagoela esan nahi du. Kanpainaren aurretik esan zenuenerronka zaila bezain arriskutsuazela.Denborak arrazoi eman dizu?Denborak ez, hautesleek. Politikaegiteko beste modu bat aldarrika-tu dugu, eta azkenean emaitzaklortzen dira helburuak finkatuegin direlako. Bagenekien apustuzaila zela, baina apustu koheren-tea zen, eta hori zen gure arrazoia:koherentzia politikoa. Jarrera ho-rrek emaitzak lortu ditu.Hauteskundeotan Aralarrek Amaiu-rrekin bat egin du. Zer erantzutendiozu Aralarreko zuzendaritzari?Maiatzean guk defenditutakoaketa herritarrek erabakitakoakerantzun edo jarrera berbera izandu orain. Esparru abertzalean Geroa Bai etaAmaiurren artekoa lehia izan da.Nola baloratzen duzu kanpaina?Oso garrantzitsua da moduakgarbiak izatea.2000. urtean ez zegoen diputatuabertzalerik Nafarroan; hurrengo bilegealdietan NaBaik bana lortuzuen; orain, berriz, bi diputatu aber-tzale joango dira Nafarroatik.Apustu argia egin izan dugu beti-

danik, eta askotan ez da ulertu.Geroa Bai eta Amaiurren botoakzenbatuta 90.000 ematen dute, etaez dut uste Nafarroan 90.000 aber-tzale daudenik. Oso zail ikustendut hori, soziologikoki gauzak ezdirelako hainbeste aldatu. GukGeroa Bairekin lortu duguna izanda NaBaik lortu zuena. Nahiz etahautagaia abertzalea izan, aber-tzaleak ez diren herritar askorenbotoa jasotzea; hau da, «ez diot bo-

toa ematen abertzalea delako, bai-na abertzalea izan arren botoaematen diot gure interesak defen-ditzeko». Guretzat aldaketa horioso garrantzitsua da.Zure ustez, emaitzek berresten dute

Nafarroan estrategikoki interesga-rriagoa dela bi proiektu abertzalebereizita aurkeztea?Argi eta garbi. Hori gertatu zenmaiatzean; hori gertatu da orain.Zer balorazio egiten duzu UPN-PPkizandako boto galeraren inguruan?Zer esan nahi du gutxigatik hiruga-rren eserlekua galdu izanak?Nafarroan iragan igandeaz geroikusten hasi gara UPNren botere-aren amaierako bidea. Zer ondorio izango ditu: hauteskun-deak aurreratzea baztertu egin lite-ke, eta PPri jada ez zaio interesatukoUPNrekin bat egitea bultzatzea?Ez naiz gai horrelako aurreikus-pena egiteko, baina ez da oso zailaimajinatzea zein izango denPPren erantzukizun eskaeraUPNren etxe barruan. PPk boto-ak galdu dituen lurralde bakarraizan da Nafarroa. Beraz, uste dutPPk erantzukizunak eskatukodizkiola UPNri, eta ez alderantziz.PSNk lortu du maiatzeko odolusteageratzea, eta 72.656 boto lortu ditu.Dena den, duela lau urteko emaitze-kin alderatuta,%38 galdu du.Estatu mailako porrota izan duteNafarroan ere.

Gobernuko bazkide izanik, PSN etaUPN bata bestearentzako lastabihur al daitezke?Bata bestearen lasta izatea berdinzait. Hor arazoa izango da elka-rren arteko lasta hori gobernurairisten bada, eta iritsiko da. Nolaonartuko du Alderdi SozialistakPPren politikak jarraitu, sustatueta agian hemen ezarri nahi due-narekin gobernatzea? Neure bu-ruari egiten diot galdera, baina

agian sozialistek ez dute galderahori egiten. Ideologikoki beti esanizan dugu koherentziarik ezakeragina izango duela gobernuan. Ekonomikoki garai zailak datoz, bai-na politikoki oso interesgarriak. Zer

egin dezakezue oposizioko hiru indarnagusiak alternatiba izateko asmoaeraginkorra izan dadin?Ziurrenik bide berriak bilatu be-harko ditugu, eta orain arte denonesku izan da helburu hori ez lor-tzea. Gero, bide bakarra ez dago.Askok bide bakarraren aldekoapustua egiten dute. Emaitza his-torikoak izan dira, eta ez dakit ho-rrelako unerik gozatuko dugunurte askotan, baina hasi gara bidebat egiten. UPNren amaiera hasiegin da, buru argiz jokatu dugula-ko. Beraz, alternatiba eraginko-rrak lortzeko, buru argiz jokatubehar dugu. Molde klasikoak ezdira baliagarriak. Zer esan nahi duzu?Bide berriak aurkitu behar ditu-gu, eta, horretarako, bilatu eginbehar ditugu. Uste duzu, Sanzen aldean, Barcinaklidergo arazoak dituela?Bere erabaki ia guztiak aho batezhartu dituzte gero UPNn. Bainaorain lidergo arazoak izango ditubere jendearen aurrean. Iraganastelehenean, adibidez, kide his-toriko batek (Chus Latiendak)utzi egin zuen alderdiko zuzenda-ritza, eta, nire ustez, Barcinarenerantzuna lidergorik eza da.Amaiurrek eskua luzatu dizue zueieta EAJri. Zer erantzungo duzu?Proposamena oso orokorra da, etaikusiko dugu ondoren. Harrema-nak beti izan dira ezker abertzale-arekin: Iruñeko Udalean, besteakbeste, hainbat gaitan bat egindugu, lehen ANVrekin orain Bil-durekin. Beste zenbait gaitan de-sadostasun sakonak ditugu, bai-na eguneroko politikaz ari naiz.Gure ustez, dena edo ezer ezer bi-latzen duten jarrera maximalis-tak amaituta daude, eta gizartea-ren beharrak direnak dira. Horre-kin ez gatoz bat. Beti egon diraaukerak adostasunerako, eta ho-rrela izan denean bat egin dugu. Raxoik ezezkoa eman dio Amaiurre-kin biltzeari, eta, horrez gain, zalan-tzan egon daiteke parlamentu tal-dea osatu ahal izatea.Onartezina da. Kongresuan izandiren gainontzeko bederatzi lege-aldietan lan egiteko modua etaohiturak hautsi egin ditu Raxoik.Amaiurri falta zaio lipar bat Nafa-rroan %15 lortzeko, eta araudiabeti malgutasunez jorratu da,zentzuz. Raxoik zer nahi du? Eus-kal auzia erabiltzea zorraren etaarrisku sariaren gaineko bere ez-gaitasuna ezkutatzeko? Badirudibaietz.PPk gehiengo absolutua du, bainaoso erronka zaila. Zer-nolako legeal-dia izango dela uste duzu?Oso legealdi zaila izango da edo-norentzat, baina batez ere gober-nu ardura hartuko duen alderdia-rentzat. Horrela ikusi dugu hasie-ra-hasieratik. Kanpainan ez zuenia ahorik ireki programaz hitzegiteko... Hauteskunde egunapasa da, eta oraindik ahoa itxitajarraitzen du. Ez dakigu nortzukizango diren bere taldekoak, zeinizango diren lehen neurriak...Esanguratsua da.

Uxue Barkos qGeroa Bairen diputatu hautatu berria

Uxue Barkosen ustez, UPNri uste baino kalte handiagoa eragindio azken eserlekua galdu izanak. Amaiurren proposamenaorokorra izan arren, hainbat gaitan bat egingo dutelakoan dago.

«UPNren boterearenamaierako bidea ikustenhasi gara Nafarroan»

IÑIGO URIZ / ARGAZKI PRESS

«Maiatzean herritarrekerabakitakoakerantzun berbera izan du orain»

«Abertzaleak ez direnherritar askoren botoajasotzea lortu dugu, etahori garrantzitsua da»

«Nafarroan bakarrikgaldu ditu PPk botoak;UPNri erantzukizunakeskatuko dizkio»

«Barcinaren erabakiakUPNn aho batez hartudituzte, baina lidergoarazoak ditu orain»

Espainiako Gorteetarako hauteskundeak DElkarrizketa

Harian › Euskal Herria8 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Aitziber Laskibar Lizarribar Bilbo

Jazarriak izaten ari direla salatudute hainbat gaztek azken hilabe-teetan. Arrazoi ideologikoenga-tik jarraitu, bahitu, jipoitu etamehatxatu dituztela salatu dute;gazte independentista izateaga-tik jazartzen ari direla. Gazte ho-rietako lau hedabideen aurreanagertu dira salaketa egiteko, etaez dira bakarrik egon. Hogei batpertsonaren babesarekin agertudira jendaurrean; beste horren-beste gizarte eragileetako ordez-kariekin. Gernikako Akordioa-ren sinatzaileen izenean, babesaagertu diete horiek gazteei. Hala-ko jazarpenak amaitzeko eskatudute. Gazteei lanean jarraitzeko«adorea» eman, eta «haien jar-duera politikoa askatasunez egindezaten» laguntza emango diete-la jakinarazi dute. Babesa agertuduten eragileek bere esku dituz-ten baliabideak eskaini dizkietegazteei. «Elkartasun formala bai-no gehiago behar dute».

Iraide Lejarreta 22 urteko ba-sauriarra iazko ekainean meha-txatu zuten, lehenengoz, kalekojantzitako poliziek. Aurten ere ja-so ditu mehatxuak: udaberrian,

Irlandan ingelesa ikasten ari zela,Poliziaren mehatxu deiak jaso zi-tuen; Euskal Herrira itzuliz geroatxilotu egingo zutela esan zioten.

Andoni Akasolo 25 urteko di-moztarrak etengabe jasan ditu ja-rraipen eta mehatxuak 2009. urte-tik. Aurten bere baserri inguruanharrapatu eta «bahitu» dutela sa-latu du. Mendira eraman zuten,kolpe eta mehatxu artean, eta Po-liziari laguntzeko eskaintza eginzioten.

Galder Barbado 18 urteko amu-rrioarra 2008an atxiki zuen lehenaldiz Guardia Zibilak. Mendiraeraman, eta ordubetez galdezkaizan zuten, kolpe gogorren arte-an. 2009an, Ertzaintzak atxikizuen Amurrion; ilea tiraka aterazioten eta listua, atzamarra aho-an sartuta, DNA proba egiteko.Aurten, autoaren sarraila siliko-naz itxita aurkitu du, eta leihoanJódete (izorra zaitez) idatzia zue-la. Polizia atzetik du etengabe.

Gotzon Elizburu Soraluzeko 23urteko gaztea ere etengabe jarrai-tzen dute poliziek maiatzetik.Etxe aurrean auto bat du etenga-

be, eta handik, etxe ataria graba-tzen diote bideoz.

Halaber, Aulestiko Mikeldi Ze-nigaonaindiak ere salatu du poli-ziek birritan bahitu eta mehatxa-tu dutela. Ainara Bakedano iruin-darra espetxetik atera zenetik ja-zarria dela salatu dute, eta bestegazte independentista batzuekere antzeko egoerak jasan dituzte-la.

«Onartezina da konponbide po-litikoa gauzatu asmo dugun unehonetan gazteok jasaten ari ga-ren jazarpena», adierazi du Eliz-buruk guztien izenean. «Helburupolitikoetan berretsi», eta laneanjarraituko dutela ohartarazi du.

Estitxu Ugarte Hiruko kideak«gatazka politikoa behin betikokonpontzeko» gazte independen-tistek gainerako eragileekin egin-dako lana nabarmendu du, Gerni-kako Akordioaren sinatzaileenizenean. «Bake eta normalizaziopolitikoa lortzeko abagune apro-posa» dagoela azaldu du, baina,oraindik, «iraganera itzuli nahidutenak» badaudela. Hor kokatuditu jazarpenak: «Euskal gazteindependentistei jarduera politi-ko publikoa egiteagatik jazartzendieten polizia indarrek ez duteEuskal Herrirako bake eta nor-malizazio politikorik nahi, eztahaien arduradun politikoek ere».Gazteei lanean segitzeko eskatu,eta horretarako laguntza eskainidiete. Jazarriak diren guztiei ger-tatutakoak epaitegietan salatze-ko deia egin die.

Gazte independentistakbakean uzteko eskatu duGernikako AkordioakPolizien jazarpenajasaten ari direla salatudute hainbat gaztek, etababesa agertu dieteakordioaren sinatzaileek

Gernikako Akordioaren izenpetzaileak, atzo Bilbon egin zuten agerraldian. JON HERNAEZ / ARGAZKI PRESS

Roberto Jimenez eta Yolanda Barcina, Parlamentuan. JAGOBA MANTEROLA / ARP

Erredakzioa Iruñea

UPNk, PSNk eta PPk atzera botadituzte Nafarroako 2012ko aurre-kontuei aurkeztutako osoko zu-zenketa guztiak, eta horrenbes-tez, aurrera doa aurrekontuentramitazioa. Nafarroa Baik, Bil-duk eta Izquierda-Ezkerrak oso-ko zuzenketa bana aurkeztu ziz-kioten foru gobernuaren aurre-kontu proiektuari.

Osoko bilkuran, Alvaro Miran-da Ekonomia eta Ogasun kontsei-lariak esan zuen aurrekontuenproiektua zilegi dela Nafarroa-rentzat, eta babesa eskatu zuen3.711 milioi euroko aurrekontua-rentzat. Defizita %1,3ra jaistea duhelburu Nafarroako Gobernuakaurten, eta horretarako urteaamaitu bitartean aurreikusitazeuden zenbait lan egin gabe utzinahi ditu. Horrekin nahikoa izanbeharko litzateke defizita murriz-teko, baina diru sarrerak aldatuegingo direla esan zuen YolandaBarcina presidenteak aurrekon-tuen eztabaida hasi baino lehen.

Osoko zuzenketak aurkeztu di-tuzten taldeek gogor kritikatu zu-ten gobernuaren aurrekontu egi-tasmoa. Aurrekontuak ez diolaNafarroari irtenbiderik emangoadierazi zuen Maiorga RamirezBilduko parlamentariak. Areago,langabezia handitzeko, gizarteanezberdintasun gehiago sortzekoeta zerbitzu publikoak ahultzekobesterik ez dutela balio izango az-pimarratu zuen. Haren ustez,UPNren ereduak «porrot» egindu, eta beste eredu bat beharrez-koa da.

Patxi Zabaleta Nafarroa Baikoparlamentariak ere Nafarroanbeste aurrekontu batzuk egiteaposible dela aldarrikatu zuen. Gi-zartearen nahien araberakoak,«arduratsuak» eta «etorkizunaribegiratzen» dioten aurrekontuakeskatu zituen Zabaletak. Gaine-ra, murrizketak osasun arloan, gi-zarte politikan, kulturan eta in-bertsioetan egingo direla salatuzuen.

Jose Miguel Nuin Ezkerrakobozeramaileak salatu zuen «fi-nantza espekulazioak» eta «poli-tika neoliberalek» ekarri dutelakrisialdia, eta horiek amaitu be-har direla bertatik ateratzeko.Nuinek adierazi zuen aurrekon-tuek krisialdi eta langabezia han-diagoa ekarriko dutela.

«Orekatuak» eta «errealak»Kontrako ikuspuntua emanzuten UPNk, PSNk eta PPk. Carlos Garcia Adaneroren (UPN)ustetan, datorren urteko aurrekontuek %2,95eko jaitsieraizatea «lorpen bat» da. Gainera,beste erkidego batzuetan egitenari diren murrizketak ez daudeNafarroako Gobernuaren agen-dan, haren esanetan. Elkarrizke-taren bidetik eta taldeen adosta-sunetik lortutako aurrekontu«errealak» direla nabarmenduzuen.

PSNk salatu zuen osoko zuzen-ketek «zorroztasun teknikorik»eta «oinarri politikorik» ez dutela.Juan Jose Lizarberen aburuz, au-rrekontuak «orekatuak» dira, ko-alizio gobernu baten emaitza di-relako, eta Nafarroako gizartea-ren beharrizanei erantzutendiete.

PPko Ana Beltranen iritziz,ordea, aurrekontuek ez dutebalio «zero defizita» lortzeko, etaez dute saihesten zergak igotzea.«Neurritasun, zuhurtzia etaoreka handiago behar dira».

Atzera bota dituzteNaBai, Bildu etaIEren zuzenketak PPk bat egin du UPNeta PSNrekinNafarroakoaurrekontuen osokozuzenketen aurka

Euskal Herria ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 9

Gazteei jardun politikoaegiteagatik jazartzendietenek ez dute bakeaeta normalizazioa nahi»ESTITXU UGARTEGernikako Akordioaren sinatzailea

‘‘

Erredakzioa

Gora Jotzeko Bruselako Auzite-giak Ventura Tome Quiroga (Pa-saia, Gipuzkoa, 1953) Espainiaraestraditatzea erabaki zuen atzo.Duela bi aste kontrako erabakiahartu zuen, Espainiako Auzitegi

Nazionalaren eskaeran akatsakzeudela eta. Joan den astelehene-an, berriz, Tome Espainiaratzea-ren alde azaldu zen Bruselako Fis-kaltza.

Paul Beckaert euskal herrita-rraren defentsa abokatuak aurre-ratu du Belgikako Kasazio Auzi-tegian helegitea jarriko duela. Biaste ditu horretarako. Beckaer-tek esan du «bide guztiak amaitu-ko» dituela Tome Espainiara es-tradita ez dezaten.

Urriaren 28an Xabier Agirrere-kin batera atxilotu zuten VenturaTome, Bruselan, ETArekin lotu-

ta. ETAk jardun armatuarenamaiera iragarri eta astebete ge-roago atxilotu zituzten biak. Atxi-lotu ondoren, Auzitegi Naziona-lak Tomeren aurkako euroagin-du eskaera egin zuen, 1980kohamarkadan bi atentatu egitealeporatuta.

Espainiaratuko balute, Tomekhamazazpi urteko kartzela zigo-rra bete beharko luke. Espainian2000n kondenatu zuten, ETAkokidea zelakoan. 1985. urtean Na-farroan Guardia Zibilari erasoegiteko lehergailuak jarri izanaegotzi zioten. Frantzian sei hila-

bete egin zituen preso; lehen aldiz1992an atxilotu zuten, eta 1996anberriro.

Esparzari elkartasuna agertuzEleak mugimenduak Josu Espar-za euskal militantearen aldekoautoinkulpazio kanpaina batiekin dio. Denok gara Josu lelope-an, Esparzari elkartasuna adiera-zi nahi dio Eleak-ek. Izan ere, joanden astean Amnistiaren AldekoMugimenduko kidea Espainiara-tzeko agindua eman zuen PauekoAuzitegiak (Frantzia), Espainia-ko Auzitegi Nazionalaren euroa-

gindu eskaerari jarraiki. Urrianatxilotu eta libre utzi zutenetik,haren berririk ez dago. Poliziakdio ihes egin zuela.

Eleak-entzat onartezina da lanpublikoa egiteagatik Esparza Es-painiaratu nahi izatea: «Eskubi-de zibil eta askatasun politikoenaurkako erasoa da».

Autoinkulpazioak mugimen-duanafarroa@gmail.com helbi-dearen bitartez egin daitezke. Ha-laber, abenduaren 3an IruñekoUdaletxeko plazan antolatutakoeserialdira joateko deia egin duEleak mugumenduak.

Belgikak Ventura Tome Espainiaratzea erabaki du Eleak mugimenduakautoinkulpaziokanpaina hasi du Josu Esparzarenestradizioa salatzeko

Aitor Renteria Baiona

Hirugarren aldiz antolatu du Au-tonomia Eraikik autonomiari bu-ruzko topagune edo foroa. Fran-tziak lurralde erreforma eginnahi duen garaian, Pays izenekoegitura deuseztuko dutela dirudi,eta, ondorioz, dauden tresna xu-meak desagertzeko zorian daude.Departamendua ere horren jo-mugan dago. Autonomiaren alda-rriak gero eta sostengu gehiagobiltzen ditu.Hirugarren aldiz antolatu duzue au-tonomiari buruzko foroa. Zein daaurtengo berezitasuna?Erakutsi nahi dugu biztanleriatxikia bada ere posible dela egitu-ra politiko azkarra ukaitea.Aland uharteak hartu ditugu adi-bide gisa. 26.000 biztanle ditu, etaEuropako autonomiarik azkarre-netariko bat. Autonomia, beraz,ez da jende kopuruaren araberabaloratzen, eskumenen araberabaizik. Bigarren ardatza EuskalHerriaren ukazioa da. Ipar Eus-kal Herriak ez du erakunderik, ezdu hitzik. Antolaketa politiko az-karra lortuko balu, ahalmenakgenituzke Hego Euskal Herriare-kin batera eraikitzeko garapena,behar ditugun lotura sendoakeginez. Herri bat gara, eta institu-zioa urrats sendoa litzateke nazioeraikuntzaren ildoan. Ipar Euskal Herrian ez da adostasu-nik lortu instituzioaren inguruan.Zatiketa gainditzeko erarik bada?Departamenduaren gaia iragana

da. Lurralde erreformarekin de-sagertzera doa epe laburrera. Ho-rregatik, Baterak, departamen-dua baztertu, eta lurralde egituraeskatzen du. Eztabaida bi ele-menturen inguruan ematen da,lurralde egitura edo autonomia.Garrantzitsua ez da izena, tresna-ren eskumenak baizik. Erakundehorren markoa zehaztea, batetik,eta, bertzetik, eskumenez horni-tzea. Herri honek bizitzeko behardituen eskumenak argitu behardira. Instituzioak bereganatu be-har ditu departamenduen esku-menak, Akitaniarenak eta esta-tuaren batzuk. Bereziki hizkun-tza eta hezkuntza mailan, HegoEuskal Herriarekin harremanakgaratzeko eskumenak, lurraldeantolatzeko eskumenak... Alsaziaren adibidea ekarriko duzuegogora topaketetan.Zer du berezi?Ez da abertzaleen aldarria, herri-tar eta hautetsien gehiengoarenabaizik. Alsazia bere osotasuneanbilduko duen erakundea aldarri-katzen dute. Alsaziako kolektibi-tate bakarra deitzen dute. Lehenaipatu ditudan eskumenak eska-tzen dituzte. Eredu ona dugu. Ezdut uste lurralde erakundeareneta autonomiaren arteko eztabai-da edo borroka piztu behar denik.Funtsean osagarriak izan daitez-ke. Abertzale gisa, autonomia daegiturarik egokiena, baina ez dabihar lortuko. Premiak urratsakegitera bultzatzen du, eta lurral-de erakunde hori autonomiaraheltzeko urratsa da.

Herri galdeketa edo erreferendumabeharko litzateke, eta Frantziak ezdu onartzen.Bada aukerarik bertakoeragile guztiak ados jartzeko?Ez gara hutsetik abiatu. Azkenhogei urte hauetan izan dira urra-tsak. Herritarren eta hautetsiengehiengoak ezagupen instituzio-nal berezia eskatzen du. Argi azal-du da hori Baterak egindako kan-painetan eta galdeketetan. Fran-tziak badaki nahi hori indartsuadela, eta horregatik ez du herrigaldeketarik nahi. Demokrazia-ren arauak hausten ditu. Legeakonartzen ditu tokiko galdeketak,baina euskal herritarrei ukatzendigute. Korsikan onartu zuenerreferenduma egitea. Alsazianabenduaren 1ean hautetsiengehiengoak ofizialki eskatuko duinstituzioa, eta 2012an erreferen-duma eginen dute. Hemen ez dagohorrelakorik. Aieteko konferentziaren ondorioz,jarrerak aldatu dira. Aukerarik badaeragile politikoak ados jartzeko?Gatazka politiko bat dago hemen,eta Donostiara joan diren haute-tsiek onartu dute. Arazo politiko-aren konponbidea ezagupen ins-tituzionaletik pasatzen da. Aber-tzaleek hainbat proposamen eginditugu hogei urtean. Orain he-mengo hautetsiek eta alderdifrantsesek eman behar dute eran-tzuna, proposamenak eginez.Ekintzetara pasatzeko garaia da. Tokiko hautetsi horiei ez ote dizkieParisek mugarri berberak ezarriko?Gerta daiteke. Abertzale eta ez

abertzale, adostasuna lortu behardugu indar harreman bat sortze-ko Frantziako Estatuari begira.Frantziak ez digu deus oparituko.Ezin dira errepikatu joan denmende bukaeran gertatu dire-nak. Aldarriak isilarazteko, sasi-erakunde ugari asmatu zituzten.PaysPays basqueizeneko egiturabat asmatu zuen Frantziak botereeta erabakitzeko eskumenik ga-be. Tresna hori aldarria itotzekozen. Lurralde erreformaren hari-ra, euskal metropolia sortzea ai-

patzen dute batzuek. Hutsa erre-pikatzea da hori. Herritarrek era-baki behar dute nolako egituranahi duten eta nolako geroa. Gizartean edo alderdien artean ez-tabaida garatzeko markorik bada?Eredu zehatz bat hartzeko, Korsi-kan indarrean dagoen egituratikabiatuko nintzateke. Egitura horiez da bukatua, eta ez da abertzalegisa nahiko genukeena. Baina oi-narri bat badu. Abia gaitezen ho-rrelako eredu batetik, eta egokitudezagun gure errealitatera.

Ttotte Etxebeste qAutonomia Eraikiko kidea

Gaur eta bihar autonomiari buruzko topaketak eginen dituAutonomia Eraikik Baionan. Bertan izanen dira Aland uhartekoordezkariak eta Donostiako zein Gipuzkoako Aldundiko ordezkariak.

«Erantzuna eman behardute alderdi frantsesek»

GAIZKA IROZ

Harian › Euskal Herria10 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Ainara Arratibel Gascon Donostia

Sostengu bide berriei buruz etaetorkizuneko proiektuez hitz egi-teko, BERRIA Taldeak bilera ba-tera deitu ditu akziodunak, ira-kurleak eta harpidedunak. Batza-rra irekia izango da, eta 10:00etanhasiko da, taldearen egoitzan,Andoaingo Martin Ugalde kulturparkean (Gipuzkoa).

BERRIA Taldea egoera zaile-an dago. «Paradoxikoa bada ere,inoiz baino irakurle gehiago di-tuen garaian ari dira behera egi-ten BERRIAko diru sarrerak»,diote bilerari begira egindakodeialdian. Nagusiki bi dira ho-rren arrazoiak: hedabideetan iza-ten ari den eredu aldaketa eta kri-si ekonomikoa.

Gogorarazi dute hedabideaksakon aldatzen ari direla azkenurteetan. «Internet sortu zenetik,informazioa eskuratzeko mo-duak aldatzen ari dira, eta ohikohedabideen kontsumoa gutxi-tzen». Hala, egunkarien salmentabehera egiten ari da. BERRIA egun-

kariak 63.000 irakurle ditu egune-an, CIESek egindako azken neur-ketaren arabera. Hitza egunka-rien eguneroko irakurleak,berriz, 91.000 dira, eta noizbehin-kakoak, 174.000.

Paperezkoaren salmenta jais-ten ari bada ere, Interneten geroeta jarraitzaile gehiago ditu BE-RRIAk. Urtebetean bikoiztu eginda bisitari kopurua. Egunean18.000 eta 20.000 jarraitzaile arte-an ditu www.berria.info webgu-neak, eta hilean 160.000 eta200.000 inguruk jotzen dute berta-ra. Baina BERRIA Taldeko kon-tseilari ordezkari Joanmari La-rrartek azken akziodunen batza-

rretan gogorarazi zuen horrekalde ekonomikoan ez duela isla .

Horrenbestez, gainerako heda-bideen antzera, eredu horretaranola egokitu aztertzen ari da tal-dea. «Badakigu gaur arte izan du-gun hedabideen negozioa aldatubeharra dagoela eta, orain arteko-ari uko egin gabe, edukiak lantze-ari lotutako negozio eredu be-rriak sortu behar ditugula. Horre-tan ari gara lanean, munduzabalean zer egiten ari diren kon-tuan hartuta, gurerako egokienaden etorkizuneko negozio eredu-ra egokitu nahian».

Hala, nabarmendu dute orainarte ahalegin handia egin dutelaegoerara egokitzeko. «Paperekoeskaintza osatzera eta ugaritzerajo izan dugu, irakurle berriak era-kartze aldera». Iaz, adibidez, he-rrialdeetako Hitza-k jarri zituztenmartxan. Hala, produktu berean,irakurleari eskualdeko, herrial-deko eta nazioko informazioaematen zaio

Interneten ere hobetu du es-kaintza BERRIA Taldeak. Hitzakmartxan jartzearekin batera, Be-rriketan sare soziala sortu zuten.Horri, blog eskaintza eta BerriaTBk egindako emankizunakgehitu behar zaizkio.

Krisi ekonomikoa ere eragiten

ari da hedabideetan. BERRIA Tal-dearen kasuan, bi esparrutan iga-rri da hori: publizitate fakturazio-aren jaitsieran eta jasotako dirulaguntzen murrizketan. Gainera-ko paperezko hedabideetan beza-la, publizitate bidezko diru sarre-rak nabarmen gutxitu zaizkio.«Lehen ere ez ziren oso handiak ,eta asko jaitsi dira azken urtee-tan: %30 galdu dugu, 1.300.000 eu-ro».

Erakundeetako diru laguntzakere gutxituz doaz. Eusko Jaurlari-tzak, adibidez, jaitsi egingo ditu2012rako euskarazko hedabidee-tarako diru laguntzak. Jaitsierahori 538.199 eurokoa izango da,Kultura Sailaren aurrekontuetanjasotzen denez.

Egoera «zaila»Horrek guztiak egoera zailean ja-rri du BERRIA Taldea. «Zaila zai-gu orain arteko bideari eustea».Hain zuzen ere, horregatik anto-latu dute biharko bilera. «BE-RRIA Taldearen proiektua osogarrantzitsua da euskarazko he-dabide sareari begira, eta proiek-tua sendotuz joateko, ekinbide be-rriak egiteko ahaleginean arigara, baina orain arteko bidea ezda nahikoa horri eusteko. Lan-tzen ari garen negozio bide be-rriak eta langileek egindako aha-leginak ez dira nahikoa bideraga-rritasun ekonomikoa lortzeko».

Hala, sostengu bide berriei bu-ruz eta etorkizuneko proiektuezhitz egin nahi dute biharko bile-

ran taldeko arduradunek akzio-dun, harpidedun eta irakurlee-kin. «2002an 24.000 lagunek eginzuten diru ekarpenak bidea emanzuen BERRIA Taldea eta BERRIA

egunkaria sortzeko. Aurrera be-gira ere herritarren sostengua be-har dugu orain artekoari eustekoeta proiektu berriak garatu ahalizateko».

Izan ere, BERRIA Taldearenasmoa da xedeetan atzera ez egi-tea, eta euskarazko komunikabi-deak sustatzen jarraitzea. Azkenurteetan horretan aritu da, besteeragile eta hedabideekin bateraNora aldizkaria, Irrien Lagunakkluba eta aldizkaria eta Hamaikatelebista abian jarrita.

Sostengu bideberriez aritzeko,bilerara deitu duBERRIA Taldeak Batzar irekia egingodute bihar, MartinUgalde kultur parkean,akziodun, harpideduneta irakurleekin

Herrialdeetako Hitzen eta Berriketan sare sozialaren aurkezpena, iaz. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS

Inoiz baino irakurlegehiago dituen arren,behera egiten ari dirataldearen diru sarrerak

Babesa eta bultzadabehar dute oraingoarieusteko eta proiektuberriak lantzeko

Euskal Herria ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 11

Maite Asensio Lozano Bilbo

Bikote harremanen barruan in-darkeria sexista jasaten duten an-dreen gaztetasunak kezka eragindu erakunde publikoetan. Ema-kumeen aurkako indarkeria mol-de guztiak desagerrarazteko na-zioarteko eguna da gaur, eta aste-on plazaratutako estatistikak batdatoz adinari dagokionez. Biz-kaian, aldundiaren Genero Indar-keriaren Behatokiaren arabera,2010ean salaketa jarritako ema-kumeen %70ek 40 urte baino gu-txiago zituzten, eta %30ek 18 eta30 urte bitartean. Nafarroako Go-bernuak antzeko zifrak emanditu 2011ko salaketez: 34 urtez az-pikoak ziren %48.

«Pentsa liteke beste garai ba-tzuetan gizonen askoz mendekoa-go zirela emakumeak, eta belau-naldi gazteek hori gainditu dute-la. Tamalez, ez da hala», azalduzuen atzo Pilar Ardanza BizkaikoGizarte Ekintza diputatuak. Adi-nari buruzko datuak deigarriakdira, halaber, harrera zerbitzue-tara jo zutenen artean. Premiaz-

koen erabiltzaileen %40k 30 urtebaino gutxiago zituzten; egonaldiertain eta luzeko harrera etxee-tan sartu ziren andreen batez bes-teko adina 24 urtekoa zen, baxue-na 2004tik. Gazteen sentsibiliza-zioaren garrantzia nabarmendudu Ardanzak, «arazoa ezagut de-zaten, eta aurre egiteko tresnakeduki ditzaten».

Era berean, datuek azaleratzendute indarkeria jasaten dutenetorkinen kopurua handiagoadela, biztanlerian duten portzen-tajearekin alderatuta. Adibidez,egonaldi ertain eta luzeko harre-ra etxeetako erabiltzaileen %60izan ziren, eta egonaldien iraupe-na ere luzeagoa izan zen, haienbabesgabetasun egoeraren ondo-rioz. «Kanpotarrek arazo gehiga-rriak dituzte: ez dute hizkuntzaezagutzen, ez daukate seniderikhemen... ez dute nora jo», azaldudu Ardanzak.

Bost hildako aurtenAurten bost emakume hil dituzteEuskal Herrian bikotekide edo bi-kotekide ohiek: apirilean, Yanela

Zaruma Beriainen (Nafarroa);ekainean, leihotik erorita zenduzen andre bat Durangon (Bizkaia)—izenik ez dute jakinarazi—; uz-tailean, Rosario Roman Herna-nin (Gipuzkoa), eta abuztuan,Deisy Mendoza Bilbon eta SophieLaudette Baionan.

Nafarroan, 1.050 salaketa jasodituzte urrira arte, iazkoen antze-ra. Bizkaian, 2.366 salaketa izanziren 2010ean; 10.000 emakumekoia 40 biktima dira horiek. Aurre-ko urtearekin alderatuta, %7 jai-tsi zen zerbitzu publikoetaralaguntza eske joandako andrekopurua, baina Pilar Ardanzakez du uste indarkeria egoerak

urritu direnik, baizik eta emaku-me batzuek ez dutela jotzen era-kundeetara: «Norbere egoerarierantzun hobea ematen dionbaliabidea erabiltzen dute. Adibi-bidez, tratu txar psikologikoakfrogatzeko zailak direnez, ez doazPoliziarengana, psikologoenga-na baizik».

Bilbon, ordea, joera guztiz aur-kakoa da: ia %20 igo da salaketakopurua aurten. Bilboko Udala-ren datuen arabera, Udaltzaingo-aren eta Ertzaintzaren artean ur-tarrila eta urrira bitartean jasota-ko salaketen batez bestekoa 48,3izan da hilean; 40,4 izan ziren2010ean, eta 38,8 2009an.

Bikote barruko indarkeria fisi-koa da gehien salatzen den deli-tua, eta, ondoren, mehatxuak etaurruntze aginduen urraketak.Sexu indarkeriaren alorrak ososalaketa gutxi du oraindik: %10Nafarroan, eta %5 Bizkaian.

Bizkaian, baina, urtetik urteraantzematen ari dira seme-alabekamen kontra egiten dituztenindarkeria kasuek gora egindutela: 485 kasu izan ziren2010ean, salaketen %20. Aldun-diak datozen asteetan aurkeztu-ko du bortizkeria horri aurre egi-teko programa bat. Ardanzakaurreratu duenez, erasoak ezdira beti «familia desegituratue-tan» gertatzen. «Ikaratuta gaude,gora egiten ari delako eta eraso-tzaileak gero eta gazteagoak dire-lako», nabarmendu du.

Genero indarkeriaren biktimakoso gazteak direla ohartarazi duteBizkaian, laguntza eske instituzioetara joduten emakumeen kopurua %7 jaitsi da,baina Bilbon, ia %20 igo dira salaketak

Seme-alabek amei egiten dizkieten erasoenaurkako programa bat iragarri du diputazioak

Deisy Mendozaren hilketa salatzeko elkarretaratzea, Bilboko Aste Nagusian. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS

Bikotekideei eraso egiteaegotzita, bi atxilotu

GASTEIZ ›Bi gizon atxilotuzituzten Gasteizko udaltzainekherenegun gauean, euren biko-tekideak jo zituztelakoan.Ustezko erasotzaileetako batek49 urte ditu; Olagibel kalean arizitzaion emazteari erasotzen,eta udaltzainak agertzean, haieiere eraso egin zien. Ustezkobeste erasotzaileak 25 urteditu; lekuko batek eman zuenerasoaren berri. Bi gizonezkoakepailearen esku utzi ditu Gas-teizko Udaltzaingoak.

Gaitzespen publikorakodeia egin du Emakundek

GASTEIZ ›Emakumeen kontra-ko indarkeriaren aurkako egunadela eta, indarkeria mota horijendaurrean gaitzesteko deiaegin dio Emakundek gizarteari;egun guztian egingo direnmobilizazioetan parte hartzekoeskatu du, eta arazoak amai-tzeko, berdintasun politikaktresna moduan erabiltzea alda-rrikatu du. Mobilizatzea etapentsamoldea aldatzea ereezinbestekoa dela adierazi duEmakundek.

Bilduk, EBk eta Equok bategin dute mobilizazioekin

BILBO ›Bilduk, Ezker Batua-Berdeek eta Equok bat egindute gaur egingo diren mobili-zazioekin. Bilduren arabera,emakumeen jabekuntzan oina-rritutako «erantzun osoak»bilatu behar dira genero indar-keriaren kontra. EB-Berdeekdiote emakumeen aurkakoindarkerian ezin dela zaintzajaitsi. Equok, berriz, adierazi duarazoa gizarte osoari dagokiolaeta horren aurka urteko egunguztietan egin behar dela.

Kanpaina bat jarri dutemartxan, Deustuan

BILBO ›Deustu Bizirik Deustuauzoko (Bilbo) merkatarienelkarteak kanpaina bat jarri duabian emakumeen aurkakoindarkeria gaitzesteko; arazoa-rekiko kontzientzia handiagoahartzea dute helburu. Horrega-tik, erasoen aurrean nola jokadaitekeen azaltzen duen pre-bentzio gida bat egin dute. Kan-painarekin bat egin dutendenda guztiek bereizgarri batizango dute atean. Azkenik,kanpainan izandako gertakariguztien jarraipena ere egingodute.

DLaburrak

Harian › Euskal Herria12 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Azaroaren 25a DEmakumeen Kontrako Indarkeriaren Aurkako Nazioarteko Eguna

1.903pArlo judizialeko salaketak.2010ean 1.903 salaketa jaso zi-tuzten Bizkaiko epaitegiek, eta%12 baino ez zituzten erretiratu.516 babes agindu ireki zituzten.

366pLaguntza psikologikoa jaso-takoak.2010ean Bizkaian 366andrek abiatu zuten laguntzapsikologikoko foru egitarauarentratamendua; egunean batek.30 urtetik beherakoak %23.

GZenbakitan

Erredakzioa

Eusko Legebiltzarrak EuskoJaurlaritzari eta Espainiako Go-bernuari laguntza gehiago eska-tu die uholdeek berriki eraginda-ko kalteengatik. Ebazpena ahobatez atzo onartu zuten alderdiguztiek. Legebiltzarraren ustez,2005eko Hondamendi Egoereta-rako Errege Dekretua ez da nahi-

koa Bizkaiko eta Gipuzkoako zen-bait herritan izan diren arazoeiaurre egiteko. Dekretuak herio-tza edo elbarritasun batengatik,gehienez, 17.000 euro emateaonartzen du, eta etxebizitza hon-datu zaionari, 12.000 euro.

Hori dela eta, 2005eko dekretuaosatzeko, Jaurlaritzari eta foru al-dundiei dei egin diete EspainiakoGobernuarekin negoziatzeko.Euskal Herrian, gainera, badau-de aurrekariak. 2010ean, adibi-dez, Bizkaian eta Gasteizen ziklo-genesi lehergarriak eragin zituenkalteak ordaintzeko diru lagun-tzak era horretan eskatu zituz-ten. Erabaki horren atariko, le-hengo astean, Espainiako Gober-

nuaren ordezkaritza bat Gipuzko-ako Foru Aldundiarekin eta uhol-deak izandako herrietako udale-tako ordezkariekin elkartu zen.Bertan, diru laguntzak nola eska-tu behar dituzten azaldu zieten al-dundiari eta udalei.

Eusko Legebiltzarrak institu-zio horiei guztie eskatu die uhol-deen ondorioz hasi diren lanakahalik eta azkarren amaitzeko.Eta uste du Bizkaian, Araban etaGipuzkoan uholde eremu gisaraidentifikatuta dauden lekuetanere beharrezkoa dela neurriakhartzea. Bada kezkarako aski mo-tibo. Hil honen hasierako eurite-ek ondorio latzak utzi dituzte, bihildako tartean, Derion (Bizkaia)

eta Irunen (Gipuzkoa). Eusko Le-gebiltzarrak elkartasuna agertudie hildakoen familiei.

Ugarteren agerraldiaBestalde, atzo Gipuzkoako BatzarNagusietan Larraitz Ugarte Gi-puzkoako Foru Aldundiko boze-ramaileak agertu behar izanzuen. EAJk eta PSE-EEk azalpe-nak eskatu zizkioten eta, azaroa-ren 8an egin zituen adierazpenbatzuen harira. EAJk eta PSE-EEk uholdeak zirela-eta Bilduriegindako kritikak «mespretxaga-rriak» zirela esan zuen orduan .Atzo berretsi egin zituen hitz ho-riek. Ugarteren arabera, aldun-diak behar bezalako erantzuna

eman zien uholdeei, eta «lehenmomentutik» irtenbide bila arituziren herritarren arazoak ahaliketa ondoen konpontzeko. Ugar-tek barkamena eskatu zien, halaere, hilaren 8ko adierazpenak«errespetu falta» moduan hartudituztenei. «Asmo txarrik gabehitz egin nuen». Ugarteren ustez,gaizki ulertua «hizkuntz gorabe-herengatik» sortua izan liteke.

PSEko batzarkide Eneko An-duezaren iritzian, Larraitz Ugar-tek, aldundiko bozeramaile denaldetik, iritzi pertsonalak «aldebatera» utzi behar ditu eta hitzegiteko moduak zaindu: «Ez gau-de kalean. Eredugarri izan behardugu, eta errespetua sustatu».

Laguntza osagarriak eskatu dituzte, euritearen hariraEusko Legebiltzarrakaho batez ebazpen batonartu du, uholdeekberriki eragindakoondorioekin arduratuta

Maite Azkuenaga Getxo

Goizeko freskurarenondorioak nabarme-nak ziren atzo Getxo-ko (Bizkaia) epaite-

gien aurrean elkartutakoenartean. Sarrera pareko jarlekue-tan ere gau hotzaren aztarnakagerikoak ziren, ihintzez bustitabaitzeuden. 09:35 inguruan iritsizen Marta Uriarte epaitegiko ata-rira. Mahuka luzeko kamisetazuri bat zeraman soinean, etaletra gorriz Stop desahucios ira-kur zitekeen. «Egunon, zelakobehe lainoa dagoen, ezta?». Adei-tsu agurtu zituen bertara joanda-ko kazetariak. Kezka nabari zite-keen Uriarteren keinuetan, bainabaita itxaropena ere. Izan ere,10:00etan bere etxea enkanteanjartzera zihoazen. Itxaropena,berriz, joan den ostiralean bereabokatu Miren Mentxakarenlaguntzaz aurkeztutako idazkiakematen zion. 10:00ak puntuanzirenean sartu ziren epaitegibarrura; hamar minuturenburuan kanpoan zeuden biak,irribarrea ahoan zutela.

«Enkantea garaiz gelditzea lor-tu dugu», adierazi zuen Mentxa-kak, erabat hunkituta. Izan ere,«forma hutsegite» bat izan zela

salatu zuten joan den ostiralekodokumentuan. Uriarteren etxeak160 metro koadro zituela jartzenzuen agiri batean; hor zegoen oke-rra. «Hori gezur hutsa da. Nire bi-zilekua herritarren gehiengoa-ren antzekoa da [txikiagoa], etahorregatik aurkeztu genuenkexa. Gainera, nire aurreko abo-katuak defendatzeari uko eginzion» ,azaldu zuen Uriartek. Horidela eta, «babesgabetasuna» ger-tatu zela erantsi zuen Mentxa-kak. Epaileak atzera egin duenez,etxea «berreskuratzeko» hilabeteinguru dauka Uriartek. Horreta-rako ezinbestekoa da BBKrekinakordio bat lortzea.

Arazoaren muinean 2008kouholdeak daude. Euriteen eragi-nez Gobela ibaiak (Getxo) gainez-ka egin zuen, eta inguruko etxeguztietan sartu zen ura, baitaUriarteren etxebizitzan ere. On-dorioz, altzari eta arropa guztiakgaldu zituen. Gainera, hipotekahanditu egin zen, udaletxeak etaaseguru etxeak emandako diruaez zelako nahikoa izan kalteakkonpontzeko. Horiek hala, BB-Kra jo zuen, eta 200.000 euroko hi-poteka eskatu. Orduan etorri zenegoera erabat zaildu zuen gertae-ra: Uriarteren gizonaren enpre-sak porrot egin baitzuen. Horrek

ondorio makurrak izan ditu.«Orain dela sei hilabete inguruzenbait faktura ordaintzeari utzigenion. Eta horrek ekarri nauegoera honetara».

Etxea ez galtzeko, bi aukeraeman zizkion BBK-k: epe jakinbatean 20.000 euro ordaintzea edobeste ondasun higiezin batzukberme modura jartzea. «Marta-ren soldatarekin bakarrik ezinez-koa zen horrelako baldintzeiaurre egitea», argitu zuen Men-txakak. Egun, Uriarteren sena-rrak Derioko (Bizkaia) enpresabatean lan egiten du, eta bienaurrezkiekin hileroko hipoteka-ren zatia ordaintzeko gai dira.«Baina BBK-k ez du hori nahi»,esan zuen.

Zazpi kaleratze eguneroPozik zegoen atzo Uriarte, orain-dik ere etxearen jabe delako, bai-na ez ditu ahazten etxea galtzenduten euskal herritarrak: «Krisigarai honetan gero eta kaleratzegehiago egiten dituzte aurrezkikutxek. Euskal Autonomia Erki-degoan, batez beste, zazpi etxe

husten dituzte egunero. Nik egoe-ra hau gelditzea lortu dut, bainabeste batek etxea galdu du», oroi-tu zuen. «Gainera, aurrezki ku-txek jendearen sufrimendua ba-

liatzen dute irabaziak lortzeko»,erantsi zuen abokatuak. «Mereziizan du gaur hotza pasatzea» esa-nez kazetariak agurtu eta etxerajoan zen Uriarte.

Marta Uriarte Getxoko bizilaguna, hipotekariaurre egin ezinda, etxea galtzeko zorian egon da.Hala ere, haren abokatuak egindako lanari esker,erabakia hilabete atzeratzea lortu du.

Kezkatuta bai,bainaetxearen jabe

Marta Uriarte, etxeak hustearen kontrako elastikoa soinean, atzo, Getxoko epaitegiko atarian. MARISOL RAMIREZ / ARP

Euskal Herria ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 13

jLa

bu

rrea

n

Juan Karlos Rekarte euskalpresoa aske utzi duteMADRIL ›Juan Karlos Rekarte euskal presoa libre irtenzen atzo Estremerako kartzelatik (Madril, Espainia).Herenegun Auzitegi Nazionalak epaitu zuen ETAk Iru-ñean 1987an eginiko atentatu batean parte hartzeaegotzita, baina libre utzi izanak iradokitzen du absol-bitu egingo dutela. Rekarte iazko azaroan Espainiara-tu zuten Mexikotik, eta espetxean egon da ordutik.

Europa Ecologie ere kalera irtengo da abenduaren 10eanBAIONA ›Abenduaren 10ean Euskal Herrian: aterabi-de demokratikoa orain! lelopean eginen den mani-festaziora deitu du Europe Ecologie Berdeen EuskalHerriko taldeak. Gatazkaren konponketaren aldeengaiatzea eskatzen diote Frantziako Estatuari.«Berandu gabe» preso politikoen eta biktimen gai«minberei» buruz mintzatzen hasteko ordua deladiote berdeek.

Euskararen Legearen aurkaprotesta egin du EHEkIRUÑEA ›Abenduaren 15ean 25 urte beteko dituNafarroako Euskararen Legeak, eta hura salatzeko,hainbat ekitaldi antolatu ditu EHE Euskal HerrianEuskaraz herri mugimenduak. Atzo, esaterako, Euska-rabidea egoitzan, legeak eragindako zatiketa salatuzuten. Abenduaren 15ean bertan, elkarteak hogei batelkarretaratze inguru egingo ditu Euskaraz bizi nahidugulako, hizkuntza politika burujabea! lelopean.

Errenteriako Udalaren neurrietankonfiantza dute Iztietako auzoekERRENTERIA›Kezka dute Errenteriako Iztieta auzokoherritarrek (Gipuzkoa). Auzoan segurtasunik gabekolekuak direla diote: lehengo astean, liskar batenondorioz, gizon bat bihotzekoak jota hil zen. Udalakhainbat neurri proposatu dizkie, eta horietan konfian-tza dutela diote, baina jarraipena egingo dutela.

EHEk atzo egindako protesta. L. FDEZ. ARROIABE / ARGAZKI PRESS

40pPixoihal berrerabilgarriakprobatzeko haurrak.Donostia-ko Udalak 6 hilabete eta 3 urtebitarteko 40 haur behar dituproiektu berri bat abian jartzeko;pixoihal berrerabilgarriak pro-batzean datza proiektua.AxierJaka udaleko Ingurumen zine-gotziak adierazi du 1.800 pi-xoihal eta 377 euro aurreztu dai-tezkeela sistema horrekin.

4pBilbo eta Madril artean Easy-Jetek egingo dituen hegaldiak.EasyJet aire konpainiak lau he-galdi gehiago jarriko ditu otsai-laren 19tik aurrera, egunero, Bil-bo eta Madril artean. Hegaldirikmerkeena hemeretzi eurokoaizango da, tasak barne. Lehen-dik Londresera eta Eivissara zi-tuen hegaldiez gain, 2011n bestehiru eskaintza jarri ditu mar-txan: Manchesterrera, Erroma-ra eta Ginebrara.

50pIngurumena zaintzeagatiksaritu dituzten enpresak.Na-farroako Gobernuak 50 enpre-sa saritu ditu ingurumenarekikoerakutsitako konpromisoagatik.Besteak beste, enpresa horiekberen jardunaren ingurumenazterketak egin dituzte. Egitas-mo horiek egin ahal izateko, en-presek Nafarroako Gobernua-ren laguntza izan dute. 2004tikari da laguntza horiek ematen.

70.000pTeknologoei emandako be-kak luzatzeko diru kopurua.Nafarroako Gobernuak 70.000euro zuzenduko ditu, 2009anteknologoei emandako bekeniraupena luzatzeko. Teknologo-en formakuntzarako ematen di-ren beka horiekin etorkizunekoprofesionalen formakuntzaperfekzionatu nahi da, besteakbeste.

Aitor Renteria Baiona

Klima aldaketaren arriskuak abantzu saihetsezinak diren ho-netan, Bizi taldeak bizikleta bat helarazi nahi dio Didier Boro-tra Miarritzeko auzapezari (Lapurdi), aldarri gisa. Izan ere, tal-deak azpimarratu du Miarritzeko Herriko Etxeak «deus gutxi»egin duela bizikleta bideak plantan ezartzeko, «trabak jartzeaez bada». Gainera, azpimarratu du autobusentzako berezkobidea osatzerakoan Miarritzek aukera hori geldiarazteko bo-rondatea erakutsi duela. «Klima aldaketa eragiten duten ga-sen isurketa goren mailara heldu den tenore honetan, Miarri-tzek ez du deus egiten CO2 isuria gelditzeko», erran du MattinIhidopek taldearen izenean. Auzapezaren jarrera salatzeko,bizikleta bat apaindu dute Miarritzeko koloreekin, eta ondokoegunetan Miarritzeko karriketan aurkeztuko dute, nahi dutenherritarrek argazki bat egiteko haren gainean. Heldu den la-runbatean bizikleta auzapezari eskura emateko ahaleginaeginen dute.

Donostian, bestalde, lehen masa kritikoa ospatu zutenatzo arratsaldean; munduko zenbait hiritako txirrindulariekhilean behin ospatzen duten ekintza da, eta bildutako bizikle-tazale guztiek hirian barrena ibilaldi bat egitean datza. Horre-tatik abiatuz, Donostian lehen aldiz egin zuten atzo masa kri-tikoa. Bizikletazale orok dituen kezkak plazaratzeko, hiriguztia zeharkatu zuten bertara bildutakoek; 19:30ean abiatuziren, Bulebarreko plazatik, norbere bizikletarekin. Hirian bizi-kletak duen lekuaz kezkatuta edota bizikletazale moduanizan ditzaketen segurtasun faltak arduratuta joan zirengehienak.

Bizikleta bat oparituko dioBizi taldeak Miarritzekoauzapezari, aldarri gisa

2 Hilberriak

Bizi taldeko kideak, atzo. GAIZKA IROZ

Harian › Euskal Herria14 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

MARTXELI MUJIKAOIARBIDE andrea

(Pedro Zubillagaren alarguna)

-Goian bego-

Amona Martxeligertuko eta pozgarrizein goxo, zenbat irri

bertsoak kantarieskerrik asko eman diguzun

maitasun guztiagatikZure bilobak: Arantza eta Jesus, Amaia, Koldo, Julen, Naiaraeta Gorka, Asier eta Leire, Kepa, Iñaki eta Sara, Ander etaItsaso. Zure birlobak: Maialen eta Uxue.

TOLOSA, 2011ko azaroaren 25a

††ESKELAK

(0034)943 30 40 30eskelak@bidera.eu

Ivan Santamaria

Laster urtebete egingo du Lanbi-de Euskal Enplegu Zerbitzuak po-litika aktiboak kudeatzeko esku-mena jaso zuela. Urtemuga esan-guratsua izango da, gainera,urtarriletik aurrera diru sarrerakbermatzeko errenta kudeatzeariekingo baitio. Atzo, aldaketa horiekarriko duen moldaketa legegi-lea onartu zuen Eusko Legebil-tzarrak. Gizarte laguntzak etalanpostua lotzeko politikan ai-tzindari izateaz harro dago Jaur-laritza. Haatik, Lanbidek egunduen antolakuntza eta egoerariburuzko ezinegona handituz doasindikatuen eta langileen artean.

«Lanbideren egoera oso kezka-garria da», dio ELA sindikatuakGemma Zabaleta Eusko Jaurlari-tzako Enplegu eta Gizarte Politi-kako sailburuari egoerari buruzigorri dion gutun gogorraren le-hen lerroak. «Iruditzen zaigu zu-zendaritza ez dela gai, edo ez due-la arazo guztiak bideratzeko ino-lako borondaterik». ELArenustez, eginkizunak banatzeko ko-ordinazioa falta da, inprobisazioaeguneroko ogia da, eta jarraitubeharreko prozedurak ez daude

behar bezala finkatuta. Ikuspun-tu horrekin bat dator LAB.

Politika aktiboen eskumenajaso bezain pronto, zerbitzua egi-turatzen hasi zen Enplegu Saila.Zabaletaren departamentuak zu-zenbide pribatuko erakunde pu-blikoa izatea nahi zuen, baina le-gebiltzarreko gehiengoak ez zuenbide hori onartu, eta orain delagutxi Lanbide erakunde autono-miaduna izatea onartu zuen.Hots, orain arte egindakoa berri-ro aztertu eta izaera juridikoa al-datu behar du Lanbidek.

Egiturari buruzko zehazgabe-tasunak sindikatuen kexa nagu-sietako bat eragin du: ez da zerbi-tzuak izan behar duen lanpos-tuen zerrenda ofizialik. Egiturazehatzik gabe, zuzendaritzak lan-gileen kontratazioa eta lekualda-ketak nahierara egin ditu, kon-trolik gabe. Bulegoetan hainbateskalatako administratzaileaketa laguntzaileak nahasten dira,eta irizpideak ez dira argitu. Lan-gile askoren kontratuak mugaeguna dute —2012ko maiatza edoekaina—, eta ondoren zer gerta-tuko zaien ez dago garbi

Hasiera batean, erakunde au-tonomoa izateak kontratatzeko

orduan erabili beharreko irizpi-deak zorroztuko lituzke. Edonolaere, aurrera begira aldaketa ho-rrek egungo langileen baldintzaeta egoeran eta etorkizuneko kon-tratatuengan nola eragingo duenez zaie jakinarazi sindikatuei.

Legezko aldaketa Euskal He-rriko Agintaritzaren Aldizkarianargitaratu zen egunaren bezpe-ran 125 bulegari kontratatzea era-baki zuen Lanbidek. Sei hilabete-rako kontratua egin zitzaien,2012. urteko maiatzera arte, etahaien eginkizuna izango da dirusarrerak bermatzeko errenta ku-deatzea.

Lanbideko bulegoak ez diraegokitu langile horiek eta orien-tatzaile gehiago jasotzeko. Ia hila-bete bat igaro da lanean hasi zire-la, baina ez dute kokapen finko-rik, ez lan egiteko banakakotresnarik. «Sinestezina da gureabezalako lanpostu batean leku

finko eta ekipamendu finkorik ezizatea, mahaia partekatu beharizatea edota bazkaltzera doan lan-kidea okupatu behar izatea», dioLAB sindikatuak afiliatuen arte-an banatu duen salaketan.

Langile berriekin egin beharre-koei buruz informazio falta han-dia egon dela salatu dute sindika-tuek. Bulegoetako arduradunekez zekiten zenbat pertsona berriizango zituzten, eta non, nola etazertarako egin behar zuten lan.Egoera surrealistak gertatu dira:lehenbiziko egunak ezer egingabe zazpi ordu gela batean eseri-ta igaro dituzte administratzaileberri gehienek.

Azaroaren 15etik aurrera bule-goak arratsaldez irekitzea eraba-ki zuen Lanbidek. Erabaki ho-rrek baldintzak okertu ditu, tokiaskotan goizeko eta arratsaldekotxandetako langileen ordutegiakbat egin dutelako zenbait orduz,eta ez dago denentzako lekurik.ELAren arabera, arratsaldekotxanda horrek ez du araudian oi-narririk, eta bertan behera uzte-ko eskatu dio Enplegu Sailari.

Errentaren esperoanEusko Legebiltzarrean egindakolege aldaketen tramitazioak egu-tegia nabarmen estutu du. Bostaste barru diru sarrerak berma-tzeko errenta onartu eta banatze-ko ardura izango dute Lanbidekobulegoek. Hots, orain arte bi zere-gin zituzten bulegoetan —enple-gu orientazioa eta langabezia sa-riaren kudeaketa—, eta orain bes-te bat izango dute: 55.000 onura-

dun dituzten gizarte laguntzakbanatzea. Eskumen berria izate-ak beharginen eguneroko jardu-nean izango duen eraginari buruzezer gutxi dakite sindikatuek.

Gaur-gaurkoz, diru sarrerakbermatzeko errenta kudeatzeazarduratu beharko diren langileekhorri buruzko ikastaro labur ba-karra jaso dute. Sistema presta-tzeko, martxan jartzeko eta langi-leak trebatzeko ardura MadrilgoIndra Sistemas enpresak du. Gi-zarte laguntzak nori eman beharzaizkion kontrolatzeko tresna in-formatiko indartsua ezartzea daIndraren eginkizun nagusia.

Lanbidek eskaintza publikoaireki zuen gizarte laguntzen ja-rraipena eta kontrola egingozuen sistema aukeratzeko. Hiruenpresa aurkeztu ziren, eta, azke-nean, Indra aukeratu zuen, hiru-retatik garestiena zen arren (3,1milioi euro). Besteak beste, Espai-niako Enplegu Zerbitzu Publiko-en egitura berritzeko eta Redtra-baja sistema abiatzeko ardura In-draren esku dago.

Langileak, «gogaituta»LABen ustez, egungo egoera kez-ka handiz bizi dute Lanbiden aridiren langileek. «Lanaren helbu-ruak ez daude garbi, ez dago infor-maziorik lanpostuen zerrendari,aldi baterakotasunari edo lekual-daketei buruz, egunero erakun-detik jaurtitzen duten propagan-da izan ezik». Esperientzia han-dia duten arren, langile askoegoerarekin «gogaituta» ikustenditu sindikatuak.

ELAk ere antzeko ondorio ez-korrak atera ditu: «Ematen ari ga-ren zerbitzua benetan eskasa da.Lan giroa, kontratazioa edo per-tsonen arteko harremanak egu-netik egunera hondatzen aridira».

Lanbideren ajeakEuskal Enplegu Zerbitzuaren antolakuntzariburuzko kezka eta ezinegona zabaldu dasindikatuen eta langileen artean

Bost aste barru diru sarrerak bermatzekoerrenta kudeatzeari ekin beharko dio

Jende ilarak Lanbideko egoitza nagusiaren ondoan, Gasteizko Txagorritxu auzoan. JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS

Europako herrialdeaurreratuekin parekatudu eredua Zabaletak

DDiru sarrerak bermatze-ko errentaren baldintzak

gogortzen dituen legearen erre-forma behin betiko onartu zuenatzo Eusko Legebiltzarrak. Au-rrerantzean, EAEn hiru urtezerroldatuta egon beharko dagizarte laguntza jasotzeko. Ha-laber, lanpostu eskaintza«egoki» bat errefusatzea askiizango da ordaina galtzeko.

Lana eta gizarte laguntza lo-tzen Eusko Jaurlaritza «aitzin-dari» izan dela nabarmenduzuen Gemma Zabaletak, En-plegu eta Gizarte Gaietako sail-buruak. Eredu berri hori Alema-niakoarekin parekatu zuen, etahaurrak dituzten gurasoen or-daina «Austria, Finlandia etaSuedian» adinakoa dela ziurta-tu zuen. Legearen aldaketa ba-bestu dute PSE-EEk eta PPk.EAJ eta UPD abstenitu dira, etabesteek aurka bozkatu dute.

Lanbidek ez du arteanfinkatu zerbitzuakbehar dituen lanpostuguztien zerrenda

Zazpi ordu gela bateaneserita egunak igarodituzte langile berribatzuek, zereginik gabe

Zerbitzua nora ezeandela salatzeko, gutungogor bat bidali dioELAk Zabaletari

Ekonomia ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 15

Miren Garate

Sartu bezala atera ziren atzo Eus-ko Jaurlaritzako eta diputazioeta-ko ordezkariak Zergak Koordina-tzeko Organoaren bileratik. Ezzen akordiorik espero, eta ez daegon. Bi ebazpen atera zituen or-ganoak. Lehenik eta behin, onda-reen gaineko zerga berreskura-tzeari buruz bozkatu zuten. Sei ki-dek dute botoa ematekoeskubidea: Jaurlaritzak hiru or-dezkari ditu eta diputazioekbana. Bi proposamen egon arren,Gipuzkoarena bat eta Araba etaBizkaiarena bestea, guztiek alde-ko botoa eman zuten, «funtsezkoaldaketarik» ez dagoela iritzita.Diputazioek onartutako gainera-ko aldaketei buruz, berriz, kon-trako ebazpena atera zuen, ez da-goelako harmonizaziorik. Gipuz-koako Diputazioa abstenitu eginzen Araba eta Bizkaiaren propo-samenetan, eta haiek gauza beraegin zuten Gipuzkoak planteatu-tako aldaketetan. Jaurlaritzarenhiru ordezkariek kontra bozkatuzuten.

Zergak Koordinatzeko Organo-ak esaten duena kontuan hartuohi da, baina ez da bete beharre-koa. Azken hitza Batzar Nagu-siek dute. Arabako eta Bizkaiko

diputazioek erreforma bera pro-posatu ostean, ez dirudi BatzarNagusiek onartzeko arazorikegongo denik. PPren esku dagoArabako Foru Aldundia eta EAJ-ren esku Bizkaikoa. PPren etaEAJren artean 29 ordezkari dituz-te Arabako Batzar Nagusietan,eta 30 Bizkaikoetan. Batean zeinbestean, 26 boto alde aski dira pro-posamena aurrera ateratzeko.

Gipuzkoan, bestelakoa da egoe-ra. EAJk eta PPk Arabako eta Biz-kaiko erreforma berbera jarrinahi izango balute ere, ez daukatebehar adina indar. Bi alderdienartean, ordea, 19 boto dituzte soi-lik. Bilduk 22 ordezkari ditu etaAralarrek bat. Pilota, beraz, PSE-EEren teilatuan dago —hamarordezkari ditu—. Alderdi horre-tako ordezkariek agerraldia egin-go dute gaur Bilbon hiru herrial-deetan defendatuko duen zerga

erreforma azaltzeko. PSE-EEkakordio bat du eginda Bildurekineta Aralarrekin Gipuzkoan. Ba-tzar Nagusietan zerga erreformabat planteatzea adostu zuten.«Logikoena litzateke PSE-EEre-kin eta Aralarrekin lortzea akor-

dioa, baina gainerako alderdiekinadostea ere ez dugu baztertzen»,azaldu dute Gipuzkoako Diputa-zioko iturriek.

Gogor gaitzetsi dute Arabakoeta Bizkaiko diputazioek atzoko

bileran izandako jarrera. «Ez daeztabaidatu ez ondareen zergariburuz, ez beste neurri fiskaleiburuz ere, Arabak eta Bizkaiakuko egin diotelako eztabaidatzea-ri. Akordio bat dutela esan dute,eta ez direla hortik mugituko».Gipuzkoako Diputazioak zalan-tzan jarri du Zergak Koordinatze-ko Organoaren baliagarritasuna.«Ez da eraginkorra alderdiek pro-posamen ezberdinak aurkeztendituzten kasuetarako». Atzo ger-tatutakoa jarri du adibidetzat.«Horrenbeste defendatzen omenduten eredu instituzionala gupi-darik gabe zapuzten ari dira, etaharen eragina indarrik gabe utzidute. Jarrera immobilista horrekerakusten du ereduak aldaketabehar duela».

Osoko bilkura, hilaren 21eanBilduren proposamenari eginda-ko zuzenketak abenduaren 12anedo 14an eztabaidatuko dituzteGipuzkoako Batzar Nagusiek.Onartu edo ez erabakitzeko osokobilkura, berriz, abenduaren21ean izango da. Garrantzitsuada urtea amaitu baino lehenonartzea. Ondare zergaren ka-suan, esaterako, zerga ordaintzai-leak abenduaren 31n dituen on-dasunak hartzen dira kontuan.Hala, aurtengo kanpainan bertanjarriko litzateke indarrean zerga.Errenta zergen kasuan ez da halagertatzen. Zerga ordaintzaileak2012an izandako diru sarrerakhartzen dira kontuan. Hala, bilke-ta edo ordainketa 2013an egingodu ogasunak.

Zergak, desharmonizazio bideanZergak KoordinatzekoOrganoak ontzat jo duondare zerga berrizjartzea, baina ez besteproposamen fiskalak

Jose Luis Bilbao Bizkaiko diputatu nagusia, Martin Garitano Gipuzkoakoa eta Javier de Andres Arabakoa. JUANAN RUIZ / ARGAZKI PRESS

Batez besteko pentsioamila eurokoa da EAEn

GASTEIZ ›Araban, Bizkaian etaGipuzkoan 504.383 pentsio-dun daude, joan den urteanbaino %1,4 gehiago. Batezbeste, 1.001 euro jasotzen dutehilabetean. Erretiroagatik jaso-tzen diren pentsioak dira kopu-ruz altuenak: 1.143 eurokoakhain zuzen. Ezintasun iraunko-rragatik 1.116 eurokoak dira, etaalarguna izateagatik, 695 euro-koak, batez beste.

Barcinak dio murrizketagehiagorik ez dela beharko

IRUÑEA ›Datorren urtean defi-zita BPGaren %1,3ra jaistea daNafarroako Gobernuaren hel-burua. «Gaur-gaurkoz» orainarte proposatutako murrizketaneurriekin aski izango delaadierazi du Yolanda Barcinak,Nafarroako presidenteak.Doitze neurriak dagoenekoindarrean daudela dio, eta ezdirela «Katalunian bezaingogorrak».

Iberdrolak 200 milioi jasoditu sare elektrikorako

MADRIL ›Europako InbertsioBankuak 200 milioi euroko kre-ditua eman dio Iberdrolari, sareelektrikoa berritu ahal izateko.Elektrizitatea banatzeko azpie-gitura berriak egingo ditu, etakontagailu digital berriak jarriko,Euskal Herrian nahiz Espanian.Segurtasuna, fidagarritasunaeta eraginkortasuna hobetunahi ditu konpainiak.

Durangoko hiltegia bi urteluzatzeko eskaera

BILBO ›Eusko JaurlaritzakoOsasun Sailak urtea bukatzera-ko itxi nahi du Durangoko hilte-gia, azpiegiturak zaharkitutadaudelako. EHNEk bi urtekoluzapena eskatu du, Berrizeraaldatu arte martxan egoteaalegia. Itxiz gero baserritar txikiaskok sektorea utzi beharkodutela adierazi du, eta besteekgalera ekonomikoak izangodituztela.

Langile bat zauritu daGetxon, metroko lanetan

BILBO ›Getxoko Maiadagainauzoan, metroa lurperatzekolanetan ari zela, istripua izanzuen behargin batek atzo.Makina batek hanka harrapatuzion. Herrizaingo Sailak jakiteraeman duenez, 14:00ak ingu-ruan gertatu zen ezbeharra,leku horretan eraikitzen ari diren tunelean. Zaurituta, ospi-talera eraman zuten gizonez-koa.

DLaburrak

Urrira bitartean %2,6 gutxiago bildu duteAraba, Bizkai eta Gipuzkoako ogasunek

DUrtarriletik urrira bitartean, iaz epe berean baino %2,6 gu-txiago bildu dute Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ogasunek,

hau da, 238 milioi euro gutxiago. Hurrenez hurren, errenta zerga,BEZa, sozietate zerga eta hidrokarburoen zerga dira diru gehienbiltzen duten zergak. Errenta zergari eta sozietate zergari esker, iazbaino %3,3 eta %12,4 gehiago lortu da, hurrenez hurren. BEZak,aldiz, beherakada handia izan du: %12,2koa. Hidrokarburoen zer-garen bidez ere joan den urtean baino %5,8 gutxiago jaso da. Dirubilketan eragin txikiagoa duten zerga gehienek ere behera egindute. Horien artean aipatzekoa da ondareen eskualdaketaren gai-neko zergaren bidez %12,6 gutxiago bildu dela. Alkoholaren etagaragardoaren gaineko zergekin 2010ean baino %2,1 eta %4,9gehiago jaso da.

Arabak eta Bizkaiak ukoegin diote eztabaidatzeari.Akordio bat dutela esandute; ez direla mugituko»GIPUZKOAKO OGASUN SAILA

‘‘

Harian › Ekonomia16 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Erredakzioa

CGTP sindikatu komunistak etaUGT sozialistak deituta, milioikalagunek Portugalgo Gobernua-ren neurritasun neurrien aurka-ko greba egin zuten atzo. Deial-diak oihartzun handia izan zuensektore publikoan eta lantegihandi batzuetan, baina apalagoamerkataritzan eta sektore priba-tuan.

Hirugarren greba orokorra zenatzokoa diktadura 1974an amaituzenetik eta bigarrena krisia hasieta gobernuek gastua murriztekoneurri gogorrak hartzeari ekinziotenetik. Aurrekoa duela urte-bete izan zen, artean Jose Socra-tes sozialista agintean zela. Ekai-naz geroztik, Pedro Passos Coel-ho kontserbadorea buru duenkoalizio gobernua dago.

Passos Coelhok jarraitu egindu Socratesek hasitako murrizke-ten bidea, defizita murriztu beha-rra baitu Europako Batasunareneta Nazioarteko Diru Funtsaren78.000 milioi euroko erreskatea-ren dirua jaso nahi badu.

Protestak protesta, neurritasu-nari eutsiko diola ziurtatu du Pas-sos Coelhok. 2012ko aurrekon-tuek diote langile publiko eta pen-tsiodun gehienek udako etaGabonetako aparteko sariak gal-duko dituztela eta enpresek lanal-dia 30 minutuz handitu ahal izan-go dutela langileei gehiago paga-tu gabe. Zerbitzu publikoetanmurrizketak izango dira, eta zer-ga gehientsuenak igoko dituzte.Espero da aurrekontuak dato-rren astean onartzea.

Sindikatuen arabera, grebakduela urtebetekoak baino arra-kasta handiagoa izan du, eta or-

duan lautik hiruk ez zuten lanikegin, haien datuen arabera. Go-bernuak, berriz, ez zuen sektorepribatuari buruz hitz egin nahiizan, eta langile publiko gehien-tsuenak beharrean egon zirelaziurtatu du. Garraio publikoanoihartzun zabala izan zuen gre-bak, eta portuak eta aireportuakia itxita izan ziren. Erietxeetanlangileen %90k protestarekin bategin zutela diote sindikatuek, etaeskola asko itxita izan zirela. Por-tugalgo lantegi handiena, Volks-wagenena, geratuta izan zen, etahala izan haren ingurukoak ere.Denda gehienak eta ostalaritzak,oro har, zabalik izan ziren.

Kalean ez ezik, bulegoetan ereberri txarrak jaso zituen Lisboa-ko gobernuak. Fitch agentziakbeste maila bat jaitsi zuen Portu-galen zorraren kalifikazioa: dago-eneko BB+ da, hau da, bonu zaborbat. Edonola ere, Fitchek txalotuegin du Passos Coelhoren politi-ka, eta defizita murrizteko gaiizango dela uste du.

Belgika eta ErrumaniaBelgikan, berriz, gobernua osatuezinik jarraitzen dute 2010ekoekainaz geroztik, eta horrek defi-zita murrizteko hainbat erabakiatzeratu ditu. Alta, azken saioekhuts egin dutenez, eta arrisku sa-ria dagoeneko 350 puntura heldudenez, zerbait egitea erabaki dujarduneko gobernuak. Datorrenurtean defizita BPGaren %2,8anuzteko 11.000 milioi gehiago bilduedo aurreztu behar ditu. Horreta-rako, bankuen, energia konpai-nien eta botika enpresen gainekozerga berezia sortuko du.

Eurogunetik kanpo, Erruma-niako Gobernuak iragarri du da-torren urtean 300.000 lanpostukenduko dituela sektore publiko-an. 2009az geroztik NDFren diruajasotzen ari da Errumania, eta or-dutik hona 185.000 funtzionariopostu kendu ditu, soldatak %25jaitsi die, eta BEZa %19tik %24raigo du.

Kontserbadoreenaurkako lehen grebaPortugalenLanaldia kosturik gabeluzatu nahi du Lisboak,eta aparteko sariakkendu langile publikoeieta pentsiodunei

Iker Aranburu

Europako Batasuna gehiago ba-tzeko urratsak proposatuko di-tuzte «egun gutxi barru» AngelaMerkelek eta Nicolas Sarkozyk.Alemaniaren ezezko borobilarenondoren, zor publiko bateraturik(eurobonurik) ez da izango, etaEuropako Banku Zentralak ezin-go du dirua inprimatu larri dabil-tzan estatu kideen bonuak eroste-ko. Sarkozyren presioek ez duteezer lortu.

Azken egunotan FrantziakoGobernuko hainbat kidek EBZ-ren esku hartze handiagoa eskatudute eurogunearen zor publikoa-ren krisiari aurre egiteko, eta me-zu horrekin egin zion harrera atzoSarkozyk Merkeli, Estrasburgon.Baina, Alemaniako kantzilerraktinko eutsi die presioei, eta ez dubere jarrera milimetro bakar batere mugitu. «Proposamenakegongo dira, baina ez dute EBZre-kin zerikusirik izango», moztu dueztabaida Merkelek, bileraren os-tean Sarkozyrekin eta Mario Mon-ti Italiako lehen ministro berria-rekin egindako agerraldian.

Sarkozyk onartu egin du Ale-maniak eta Frantziak ez dutelairitzi bera eurobonuei buruz —«historia desberdina dugu», ar-gudiatu du—, eta Merkelen gisa,

EBZren independentziaren alde-ko mezua zabaldu behar izan du:«Ados jarri gara funtsezko era-kunde horren independentziaerrespetatuko dugula eta ez dio-gula inolako eskaririk egingo».

EBZren esku hartzea eskatze-an, Italiarengan eta Espainiaren-gan baino gehiago, Paris bere bu-ruarengan pentsatzen ari da. Izanere, rating agentziek ohartarazidiote bere zorrak AAA kalifika-zioa gal dezakeela kontuak oreka-tzeko gai ez bada. Merkatuak jadazigortzen ari dira Frantzia, geroeta interes handiagoa pagatzenari delako bere bonuen truke.Atzo, %3,70etik gorako interesaematen zuen bere hamar urtekobonuak, Alemaniak baino 150puntu gehiago. Tarte hori 190rairitsi zen joan den astean, bainajaitsi egin da, herenegun Alema-nia ez zelako gai izan bere zor guz-tia saltzeko eta, ondorioz, interesgehiago pagatu behar izan duela-ko.

Espainiaren arrisku sariak ezdu gorabehera handirik izan az-

ken egunotan, eta %6,60 interesaematen zuen atzo bere hamar ur-teko bonuak. Italiarenak, berriz,berriro gora egin du, eta %7tikgora dago berriro ere.

Iazko maiatzetik hona EBZk195.000 milioi euro gastatu ditu in-bertsiogileei zor publikoa eros-ten, baina ez du eragotzi Italiareneta Espainiaren arrisku sariakeuroaren garaiko mailarik han-dienean egotea, eta beste herrial-de gehienena ere —Frantzia, Bel-gika, Austria...— gorantz egitea.Erosketa horiek apalegiak direlauste dute aditu askok.

Batasun fiskalerantzMerkelek eta Sarkozyk ez dute ar-gitu zein aldaketa egin nahi dituz-ten Europako Batasuneko itune-tan. Baina, pentsatzekoa denez,zerga sistemak bateratzen hasteaizan daiteke proposamenetakobat, Frantziak eta Alemaniakhala egiten hasiko direla iragarribaitute. Halaber, Berlinek nahidu zigor gogorrak ezartzea defiziteta zor publikoaren mugak gain-ditzen dituzten euroguneko esta-tuei. «Herrialde bakoitzak dubere aurrekontua, baina [Egon-kortasun] ituna betetzen ez dute-nei kontuak eskatu behar zaizkie.Aurretik ez genuen egin, eta ga-resti ari gara ordaintzen», gogora-tu du Merkelek.

Itun aldaketak oso prozesu luzeeta korapilotsuak dira EBn, etasarri ez dira agintariek nahi beza-la ateratzen. Euroguneko hama-zazpi estatu kideek ez ezik, gai-nontzeko hamarrek ere onetsi be-har dituzte.

Alemaniaren gustuko itunaldaketa proposatuko duteMerkelek eta SarkozykEurobonurik ez daizango, eta EBZk zorrazuzenean erostearibetoa jarri dio Berlingo gobernuak

Angela Merkel, Nicolas Sarkozy eta Mario Monti, atzo, Estrasburgon. ROLF HAID / EFE

Ekonomia ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 17

106,6pKonfiantza gora.Europaatzeraldian dagoen ustea osohedatuta dago, baina Alema-nian ez dela gertatuko dio Ifoinstitutuak. Lehen aldiz ekainazgeroztik, Iforen konfiantza indi-zeak gora egin du urrian.

GZenbakia

Maialen Goñi

Al Fatak eta Hamasek lortu duteakordioa; lau urtean izan dituz-ten liskarrak alde batera utzi, etapalestinarren batasun nazionalabideratzeko oinarriak eta epeakezarri dituzte. Jaled Meshal Ha-mas alderdiko buruak eta Mah-mud Abbas PAN PalestinakoAginte Nazionaleko presidente-ak Egiptoko hiriburuan egin dutebilera, eta hurrengo hauteskun-deak datorren urteko maiatzeanegingo dituztela erabaki dute. Ho-rretarako herritarren artean«giro ona» dagoela azpimarratudute. «Kide moduan lan egingodugu, gure arteko ezberdintasunguztiak konpondu baititugu»,adierazi du bileraren ostean Ab-basek. Abenduaren 20an, hala-ber, fakzio palestinar guztiekinegingo dute bilkura, eta bi egungeroago PAE Palestina Askatze-ko Erakundeko batzorde eragile-arekin elkartuko dira. Bertan,atzo hitzartutako auziak eztabai-datuko dituzte gainerako ordez-kariekin.

Hauteskundeak egin bitarte-an, gainera, batasun nazionalekobehin-behineko gobernua osatu-

ko dutela erabaki dute; dena den,oraindik ez dute zehaztu noiz era-tuko duten eta ministerioak nolabanatuko dituzten. Bozak egite-ko, hauteskunde batzorde berribat eta bozetarako auzitegia era-tuko dituzte, hauteskundeen gar-dentasuna bermatu ahal izateko.

Israelek, ordea, argi utzi du hi-tzarmenaren inguruan duen ja-rrera. «Tel Avivek ez du negozia-tuko Hamasekin batera osatuta-ko gobernu batekin», adierazi duAvigdor Lieberman IsraelgoAtzerri Gaietarako ministroak;«ez, behintzat, indarkeriari uko

egiten ez badio eta estatu juduaonartzen ez badu». Bi baldintzahoriek Ekialde Hurbilerako Lau-koteak ezarritako berak direla go-gorarazi du, eta PANi ematen diz-kion diru laguntzak etetearekinmehatxu egin du. «Abbasek ezindu aldi berean negoziatu Hama-sekin eta Israelekin». Silvan Sha-lom Israelgo lehen ministrordeakere hitzarmenarekiko desadosta-suna erakutsi du. «Batasun pales-tinarrak Israelekin adiskidetzekoaukera guztiak bertan behera uz-ten ditu». Gainera, nabarmendudu Hamasek Israel suntsitzekoeskatzen duela, eta haiek ez dute-la hori galdegiten duen gobernubatekin elkarrizketarik izango.Dena den, Meshalen alderdiarendiskurtsoa arindu egin da, eta1967ko mugetara itzultzeko eska-tzen dio Israeli.

Prozesu luzea Atzoko akordioak joan den maia-tzean lortutako hitzarmena gau-zatzea ekarriko du. Orduan «auziguztietan» ados jarri zirela ziurta-tu zuten biek, baina sei hilabetebehar izan dituzte, tartean geldi-tu egin baitituzte elkarrizketakPANek Nazio Batuen Erakunde-an eskubide osoko estatu gisa al-darrikatzeko bideratu duen pro-zesua dela eta. Dena dela, eskae-rak indartu egin du PAN; azken biurteetan Israelekin izan dituennegoziazioetan porrot egin oste-an, Tel Avivi eta Washingtoniegindako desafioak herritarrenkonfiantza eskuratzen lagundudio.

Adituek uste dute Hamasen etaAl Fataren arteko akordioarenurratsak une egokian datozela.«Bi aldeek malgutasuna erakus-teko gaitasuna izan dute batasunnazionala bideratzeko. Dagoene-ko hori ez da arazoa; hauteskun-deen prozesuaren barneko epeeneta xehetasunen eztabaidak areliskartsuagoak izan dira», RajabAbu Serreja aditu palestinarra-ren ustez.

Aurten, aspaldian baino gehia-go, palestinarren arteko batasu-naren alde kalera atera diraherritarrak, politikariei bidehorretan jar daitezen eskatzeko.PANek NBEn egindako estatua-ren aldarrikapenak ere batasune-

rako eskaera indartu du, nahizeta Hamasek ez duen bat egineskaera horrekin eta batasunnazionalaren akordioa berazalantzan jarri duen. Hamasekpentsatzen du etxeko liskarreklehentasuna dutela. Dena den,Hamas ere garaile atera da Gui-lad Shalit soldadu israeldarrarentruke 1.027 preso askatzeko akor-dioa egin duenetik; izan ere,baketze hitzarmenean bere jarre-ra indartu du, eta PANi bere alde-ko eskaerak egiteko presio egite-ko ahalmena lortu du.

Hamar hilabeteIsraelen pean egoteaz gain, pales-tinarrek lau urte daramatzate bigobernutan banatuta, bien helbu-rua Palestinako Estatu bakarraosatzea den arren. 2006an botoengehiengoa lortu zuen Hamasek,eta bi alderdien arteko liskarrakhanditu ziren garaipenaren ondo-ren. 2007an gerra zibila izan zenGazan, eta eremuaren gainekokontrola hartu zuen Hamasek; AlFatako jarraitzaileak handik kan-poratu zituen. Harrezkero, soilikZisjordanian agintzen du Al Fa-tak, eta Israelgo Gobernuak blo-keo izugarria ezarri dio Gazari.

Geroztik, bi aldeek hitzarmenaegin eta gobernu bateratua osa-tzeko borondatea azaldu dute.2010eko martxoan hasi zituztenlehen elkarrizketak, bi urterenondoren lehen aldiz, eta palesti-narren etorkizunaren inguruaneztabaidatu zuten. 2011ren hasie-ran, gainera, Egiptoren laguntza-

rekin, hitzarmena egiteko boron-datea erakutsi zuten. Urte horre-tan bertan, apirilaren 27an, akor-dioa sinatu zuten, eta bost oina-rrizko klausula ezarri zituzten:PAEri erreformak egitea, Poliziaeta armada berrantolatzea, bata-suneko trantsizio gobernu berribat osatzea, hauteskundeetaradeitzea eta herritarren adiskidan-tza lortzea.

Hain zuzen, Hamasen eta Al Fa-

taren arteko akordioa EkialdeHurbilerako bake prozesuari be-gira, nazioartearen jarrera ikus-teko gakoetako bat izango da. Eu-ropako Batasunak, AEBek eta Is-raelek terroristatzat daukate Ha-mas alderdia, eta borroka arma-tua utzi bitartean harekin zer hitzegin ez dagoela esaten dute. Ho-rregatik, batasun gobernuareninguruan emango duten erantzu-na ezinbestekoa izango da.

Hamas eta Al Fatak bozak datozenmaiatzean egitea erabaki duteIsraelek argi utzi du ez duela negoziatukobatasun palestinarreko gobernuarekin,eta zigor ekonomikoekin mehatxu egin du

Hauteskundeak bitarte, behin-behinekobatasun nazionaleko gobernua osatuko dute

Mahmud Abbas PANeko presidentea eta Khaled Meshal Hamaseko burua, atzo, Kairon eginiko bileran. M. H. / EFE

Adituek uste dute bi aldeek urratsakegiteko malgutasunaerakutsi dutela

Palestinarrek lau urtedaramatzate bigobernutan banatuta,helburu bera izan arren

p2006ko urtarrilaren 25a.Hamasek Gazako bozetan ga-raipena lortu zuen. Horri eran-tzuteko, Israelek, AEBek, Euro-pako Batasunak eta beste hain-bat estatuk palestinarrentzatezinbestekoa zen atzerri lagun-tza ukatu zioten Hamasi. Ten-tsioak gora egin zuen.p2007ko martxoaren 17a.Pa-lestinako Batasun NazionalekoGobernua osatu zuten Hamaseta Al Fata alderdiek.p2007ko ekainaren 14a. Gaza-ko borrokak gordindu egin ziren,eta Mahmud Abbasek ordukogobernu nazionala deuseztatueta larrialdi egoera ezarri zuen.p2007ko ekainaren 15a.Hamasek Gazako egoerarengaineko kontrola eskuratu zuen.p2008ko martxoaren 13a.Bialderdiek akordio bat sinatu zu-ten Yemenen, Gazaren egoera2007ko ekainekora itzularazte-

ko. Ez zuten halakorik bete, etaborrokekin jarraitu zuten.p2010eko martxoa.Hamaseta Al Fatako ordezkariek Pa-lestinaren etorkizunaz eztabai-datu zuten bi urtean lehen aldiz.p2011ko apirilaren 27a.Bi al-derdiek akordio bat egiteko bo-rondatea azaldu zuten, Egipto-ren laguntzaz.p2011ko maiatzaren 4a.Bata-sun Nazionaleko Gobernuaosatzeko akordioa sinatu zuten,eta 2012rako bozak egiteko as-moa azaldu.p2011ko irailaren 23a.Palesti-nako Aginte Nazionalak NBEaneskubide osoko kide izateko es-kaera egin zuen, eta horrek pro-zesua zaildu zuen.p2011ko azaroaren 24.Hamaseta Al Fatak bozak maiatzeanegitea adostu dute, eta aben-duan bilera gehiago egingo di-tuzte gainerako fakzioekin.

GHamasen eta Al Fataren arteko gatazka

Harian › Mundua18 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Erredakzioa

Ez da joan den igandeko eta aste-leheneko giro gatazkatsurikEgiptoko Tahrir plazan eta ingu-ruko auzoetan, baina ez dago egu-neroko bizitzarik: militarrez etapoliziaz josita dago, eta tiro ho-tsak ez dira isildu. Joan den larun-batetik atzo bitarte 38 hildakoegon dira manifestarien eta se-gurtasun indarren artean, bainaJunta Militarrak boterea utzi arteprotestan jarraitzeko duten as-moa ez dute zapuztu. Armadaren-tzat, ordea, «Egipto ez delakoTahrir, ez Mohamed Mahmud [lis-kar gehien dagoen kalea], hautes-kundeak berdin-berdin» egingodituzte, iragarritako egunetan,hiru epetan, hilaren 28an hasita.«Herrialdea prest dago bozekinaurrera egiteko», jakitera emandu Mohamed Mojtar al Mulak, ar-madako jeneralak, eta liskarrekprozesua oztopa ez dezaten ber-matuko dute.

Egoeraren nolabaiteko ezohi-kotasuna, hala ere, onartu du je-neralak; izan ere, joan den larun-batetik giza eskubideen alorrean«urratze asko» egon direla onartubaitu, xehetasun gehiagorik

eman gabe. Tahrir plazan elkar-tutakoengatik, berriz, «garrantzihandia izan duten eta duten gazteaberrikide asko» dagoela esanezgoraipatu ditu, joan den otsailekoborroketan armadak herriarekinbat egin zuelako ideiari eutsinahian.

Mohamed Mojtar al Mulak, bai-na, ukatu egin du Poliziaren balezhil eta zauritu direla manifesta-riak, medikuek hori baieztatzenbi egun badaramatzate ere. «Poli-ziak negar gasak eta borrak erabi-li zituen hasieran Barne Ministe-rioari eraso zioten manifestarienkontra, baina gero Tahrirrerajoan ziren, eta han gertatutakoaurratzea izan zen». Otsailean ezbezala, lehen aldiz sartu zen ar-mada plazan. Barne Ministerioajoan den igandetik militarrek in-guratuta dago, eta inguruko kale-ak AM segurtasun indar bereziekhartuta. Baina Al Mulak argi utzidu Tahrirren daudenak babestenari dela Polizia. Soilik Barne Mi-nisterioaren kontra «kanpotikegiten diren erasoez» babestekoari da lanean. Tahrir plazaren in-guruan jarri dira militarrak.

Larunbatetik hildakoez gain1.308 pertsona eraman dituzte os-pitaleetara, eta 121 zauritu handaude oraindik, eta 3.256 pertso-na hartu dituzte erietxeetan, Mo-hamed al Sharbini Osasun Minis-terioko bozeramaileak esan due-nez, baina, manifestariekegunero euren kabuz garraiatudituzten beste ehunka zaurituk

jaso behar izan dituzte zaintzaosasun etxe inprobisatuetan.

Militarrak Mohamed Tantaui mariskala dagaur egun Junta Militarrean ar-duradun, eta Junta Militarrakkontrolatzen du behin-behinekogobernua. Horrek prozesu demo-kratikoari etengabe jarritako oz-topoek zartarazi dute berriz pro-testa jendetsua, eta Tantauik mi-litarrek boterea uztekoiragarritako erreferenduma agin-du zuen protestak isilarazteko,baina manifestariak baretzekotrikimailua besterik ez dela ustedute ekintzaileek, datorren aste-leheneko hauteskundeak bezala.

Joan den urtarrilaren 25etik,prozesua hasi zen egunetik,hamar hilabete bete dira gaur,baina gauza gutxi aldatu da. Pro-brezia eta Poliziaren indarkerianeurrigabeaz gain, orain, turis-moaren gainbehera eta ezjakin-tasuna ere hor dituzte. AnaiaMusulmanek sinesten dutegehien etorkizunean, eta askodira. Islamistak hauteskundee-tan garaile sentitzen dira dagoe-neko, eta ez dute hitz egin ereegin nahi horiek atzeratzeaz, eztaezustekoez ere. Mandu Shahinjeneralak ekarpen irmoa egin dioMohamed Mojtar al Mula arma-dako kideak bozen inguruanegindako iragarpenari: «Gureazken hitza da». Tantauik esanbezala, hauteskundeak egingodira Egipton.

Egiptoko Junta Militarrakgiza eskubideen «urratze asko» onartu dituArmadaren arabera,«Egipto ez delako Tahrirplaza» bozak aurreikusibezala egingo dira,astelehenean hasita

Egiptoko soldaduek Barne Ministeriorako bidean jarraitzea eragotzi zieten manifestariei atzo. ANDRE PAIN / EFE

Maputxeek petrolio plantabat hartu dute Argentinan

BUENOS AIRES ›Maputxe taldeindigenako kide batzuek gasaprozesatzeko petrolio plantabat hartu dute Apachen, Argen-tinako hego-mendebaldean.AEBetako enpresa batek egitendituen zulaketen ondorioz urakutsatzen ari direla salatu nahidute horrela. Aste honetan, gai-nera, NBE Nazio Batuen Era-kundeko Herri Indigenen Esku-bideen behatzaile James Anayajoango da Argentinara, herriindigenen egoera aztertzera.

Bizi bitarteko senatarikargua kendu du Italiak

ERROMA ›Bizi bitarteko sena-tarien kargua «datorren legeal-ditik aurrera» kentzea erabakidu Italiako Senatuak. Beraz,orain arte izendatutakoek ezdute kargua galduko, hala nolaMario Monti Italiako lehenministro berriak. Bizi bitartekosenatariak errepublikako presi-denteak izendatzen ditu, haien«ohiz kanpoko» merituengatik.

Sei haur hil izana egotzi dioKarzaik NATOri

KABUL ›Afganistango presi-dente Hamid Karzaik salatu duNATOk zazpi lagun hil dituelaaire eraso batean; horietako seihaurrak ziren. Hilketa dela-eta«triste» dagoela azaldu du, etaNATOren erasoren zehaztasu-nak argitzeko ikerketa bat hasi-ko du. NATOk ez du operazioabaieztatu, baina ezta ezeztatuere.

Boliviak ez du indigenenerasoaren txostena onartu

LA PAZ ›Boliviako Arartekoakjoan zen irailean gertatu zenindigenen aurkako erasoariburuz egindako ikerketa txoste-na «zeharkakoa eta datu objek-tiborik gabea» dela salatu duBoliviako Gobernuak. Hainzuzen, Amazonasko Yocumohirian ehunka indigenarenaurka eraso egin zuten 500polizia inguruk.

Kosovoko gerratik 1.799lagun daude desagertuta

BELGRADO ›Kosovoko gerrazgeroztik 1.799 lagun oraindikgalduta daudela salatu duGurutze Gorriaren NazioartekoBatzordeak. Serbiarrek etaKosovoko albaniarrek osatuta-ko ikerketa taldeak azken urte-an soilik 74 kasu argitu ditu, etaprozesua «oso mantso» doalasalatu dute. 1998tik 2000rabitarte iraun zuen Kosovokogerrak.

DLaburrak

Mundua ‹ Harian 2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 19

Erredakzioa

Egun bateko epea jarri dio Ara-biar Ligak Siriari. Nazioartekoikuskatzaileek herrialdean sar-tzen uzteko protokolo bat izenpe-tzen ez badu, zigor ekonomikoakjarriko dizkiola adierazi du era-kundeak. Horretarako, Liga osa-tzen duten estatuetako ordezka-riak larunbatean bilduko dira,eta zein neurri hartu erabakikodute. Ondoren, Atzerri gaietara-ko ministroek berretsi beharkodituzte zigorrak, igandean. Neu-rrien artean, besteak beste, hegal-diak bertan behera uztea eta Si-riako Banku Zentraleko kontra-tuak deuseztea daude.

Bashar al Assaden erregimena-ren errepresio gogorra zigortze-ko, bestetik, Siriaren auzia Nazio-arteko Zigor Auzitegiaren aurre-ra eramango duela aditzera emandu AI Amnesty Internationalek.«Erakunde kontserbadorea gara,eta halako erabakiak hartzea zai-la da guretzeko. Baina giza esku-bideen urraketen, apetazko atxi-loketen, torturen eta hilketen be-rri izan dugu, eta erabaki horihartu dugu», azaldu du Neil Sam-monds AIko Siriaz arduratzenden ikerlariak. Haien datuen ara-bera, orotara 3.200 zibil hil ditu ar-madak; horien artean 200 hau-rrak ziren, 150 emakumeak, etabeste 150 zaintzapean zeudela hildituzte, hau da, torturatuta. Gai-nera, 15.000 lagun inguru orain-dik atxilotuta daudela aditzeraeman du, gehienak bakartuta.

Himseko borrokakDatu horiek zuritzeko erregime-nak erabili duen aitzakia, gaine-ra, ez dute ontzat eman: «Manifes-tazioen %99 baketsuak izan dira,eta ez dira ekintza terroristakizan. Siriako Gobernuak dio Was-hingtonek, Tel Avivek eta Riadekfinantzatu dituztela, Al Assad bo-teretik kentzeko, baina gezurrada», baieztatu du Sammondsek.

Bitartean, erregimenaren etaekintzaileen arteko borrokek ezdute etenik Sirian. Hims hirikoerasoetan gutxienez 25 lagun hilzituzten atzo. Horietako batzukzibilak dira, baina Poliziak eta ar-madatik ihesi joandakoak ere hildituzte liskarretan. NBE NazioBatuen Erakundearen datuenarabera, guztira 3.500 pertsona hildituzte protestak hasi zirenetik.

Arabiar LigakSiria zigortukodu, ez baditusartzen uztenikuskatzaileak

Al Assaden errepresioaNazioarteko ZigorAuzitegiak epai dezaneskatuko du AmnestyInternationalek

Kultura DKudeaketa ereduaKultura DKudeaketa eredua

‹ Erdiz erdi2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 21

Erdiz erdi ›20 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Iñigo Astiz

Murrizketak ez dirabehin-behinekoak.Zantzu guztienarabera, urteak be-

harko dira egungo egoera ekono-mikoari buelta emateko, eta kul-turgintzaren esparrua ez da sal-buespena izango. Azkenaldikoitxieren eta murrizketen albiste-ak dira horren froga, eta berezikihandia da erakunde publikoenerronka. Nola eutsi orain artekozerbitzuari? Nola mantenduorain arteko maila diru sarreratxikiagoekin? Zer da funtsezkoa,eta zer bigarren mailakoa? Bidehori zehaztea da kultur kudea-tzaileen egungo erronka, eta ere-dua asmatzea da giltza. Estua daegoera, diotenez, baina bada non-dik saiatua. Kulturaren noranz-koa dago jokoan.

«Erreakzionatu beharradugu». Alicia Fernandezena daaitorpena, Bilboko Rekalde areto-ko zuzendariarena. Mugimenduaeskatzen du hark. «Dirurik ez ba-dago, martxan jarri beharko ditu-gu kultur kudeaketaren espa-rruaren barruko diren beste ele-mentu batzuk: sorkuntza etaberrikuntza. Ez zaizkigu arro-tzak, eta hori baliatu beharradugu. Negar saioen aurka nagoni. Orain ez du balio dirurik ez da-goelako ezer egin ezin dugulaesan eta eskuak gurutzatuta gel-ditzeak, ezta kexa batean hasteakere. Ekintza aldarrikatzen dutnik». Iraganaren azterketa kriti-ko bat da haren proposamena,funtsean, eta badu bere formulapropioa. Esaldi batean laburtudu: «Iraganaz gogoeta egin, etor-kizunaz pentsatu eta orainaldianeragin».

«Elkarlana». Hori da IgnacioMailana Arriaga antzokiko kude-atzaileak etengabe ahotan dara-bilen hitza. Hor gertatzen da etor-kizuna, haren ustez. «Aurrekon-tu murrizketekin ere mantendudaitezke orain arteko eskaintza-ren kantitatea eta kalitatea, eta,hain zuzen ere, hori da bidea: el-karlana eta koprodukzioa». Geroeta ohikoago bilakatzen ari da for-mula hori, gainera, antzokiarenprogramazioan. Campoamor an-tzokiarekin eta Oviedoko Udala-rekin (Asturias, Espainia) hitzar-mena sinatu zuten iaz, esaterako,zarzuela denboraldia antolatuahal izateko, eta onak izan diraemaitzak, Malainaren ustez.

Baina elkarlanaren beharra ezdagokio antzoki publikoen espa-rruari bakarrik. Bideragarria dabatera aritze hori ekimen publi-koen eta pribatuaren kasuan ere,Malainak dioenez. «Kudeaketapublikoak kultur zerbitzu publi-ko bat eskaini behar du, hezkun-tzari lotutakoa, eta bide berriakirekitzeko prest egongo dena;arrisku bat eskaini behar du. Eki-men pribatua, ordea, primerakoa

da produkturik komertzialenakbideratzeko. Azken finean, auke-ra eskaini behar zaio ikusleari».

Publikoaren hitzaHain zuzen ere, Malainaren hitze-tan, hori da kultura kudeatzaile-ek denbora luzeegiz bazterreanutzi dituzten elementuetarikobat: publikoa. Hemendik aurrera,haren gainean egon beharko duteerakunde kulturalek. Hark zeresango, adi. «Arreta eta informa-zioa pertsonalizatzen asmatu be-har dugu. Publikoaren gustueierne egon behar dugu, eta sare so-zialak izan litezke horretarakobide bat». Gertutasuna aldarrika-tzen du. Hala eskatzen dio espe-rientziak. «Arriaga antzokiak la-gun talde handi eta fidel bat du in-guruan, eta haiek izaten dira gurelehen termometroa».

Proposamen zehatzak ere eginditu Malainak. Dohaintzen lege-dia aldatu behar litzatekeela ustedu, esaterako. Kultura lagundunahi dutenei zerga-pizgarriak es-kaintzea. Europa da eredu. «Ale-manian, Britainia Handian etaAustrian dohaintzak egiten di-tuzten enpresek eta partikula-rrek %100eko zerga kenkaria iza-ten dute. Frantziako legediak%60ko kenkaria ezartzen du, etaEspainiakoak %35ekoa enpre-sentzat eta %25ekoa partikula-rrentzat. Bizkaian, txikiagoakdira kopuru horiek; %18koa daemandakoaren gaineko kenka-ria. Europako buztanean gaude.Frantzian 2003an ezarri zutenlege aldaketa, eta eragin zuzenaizan zuen dohaintzetan. Frogatu-ta dago. Europaren parean jarribehar genuke hemen».

«Interakzioa». Hitz hori darabilGregorio Diaz Ereñok, Oteiza mu-seoko zuzendariak. Malainarenkasuan bezala, hori da, haren us-tetan, hartu beharreko bidea. Bai-na museoen arteko elkarlanaz arida Diaz Ereño. Jakina da krisiakOteiza museoan izan duen eragi-na; hutsik daude aldi baterakoerakusketetarako erabiltzen denguneko horma guztiak, Nafarroa-ko Gobernuaren aurtengo mu-rrizketen ondorioz.Horregatik,indarrak batzea da bidea, eta ezerakusketak antolatzeko soilik,baita hezkuntza programak anto-latu eta kontserbazio eta ikerke-tan aurrera egiteko ere.

Alternatiba ez da goxoa. Zahar-kituta gelditzea da arriskua, eta,horregatik, eraldatu beharra ereaipatu du Diaz Ereñok. «Krisia ezda soilik ekonomikoa; bada eredu

krisi bat ere. Azken urteetan, gai-nezka egin dute artea jasotzekoeta artean eragiteko bideek. Erre-alitateak gainditu egin ditu bidetradizionalak, eta parte hartzea,interakzioa eta jakintzen trans-misioa jadanik ez da alde bakarre-koa eta noranzko bakarrekoa. In-teraktiboa da». Unean uneko lilu-ratik aldentzearen garrantziaazpimarratu du, halere. Epe luze-ra jokatu behar dute beti museo-ek, Diaz Ereñoren ustez, arteareneragina ez baita epe laburrean ja-sotzen. Aukeratu beharra dago,eta argia da haren hautua: «Gauregun, sekula baino gehiago,urrundu egin behar dugu iraupenlaburreko proposamenetatik».

Partikularretik orokorreraSortzaileek orain arte aurkitudute zeharbiderik. Luzea da saio-

en zerrenda, eta ez dira gutxi arra-kasta kasuak. Autoekoizpenarenbidea hartu dute musikari askok,eta crowdfunding izeneko bideaprobatu dute zinemagileek. Go-rantz doan joera bat da, gainera,azken hori. Internet bidez funtzio-natzen du, batez ere, eta sinpleada sistema: jendeak dirua jartzendu interesgarri iruditzen zaioneta ikusi nahi lukeen film bat iku-si ahal izateko. Zer nahi, hura fi-nantzatu. Euskalgintzak hamar-kadak daramatza halako diru sa-rrera sistemak lantzen. Ez da,berez, formula berria, baina bul-tzada indartsua jaso du Internetiesker. Sorkuntzaren munduraere hedatu da orain. Finantzabidehori anekdotikoa zen orain urtebatzuk alor horretan, baina geroeta aukera sendoagoa da urtezurte. Mozketaz mozketa.

Sortaka daude kasuak. Cle-mente Bernad argazkilari nafa-rraren adibidea izan liteke, baina,garaiaren paradigmetariko bat.Morir de sueño (Ametsez hil) ize-neko proiektuarena, alegia.1936ko gerran hildakoak lurpetikateratzeari buruzko film laburdokumental bat prestatzen zebi-len, eta bideratua zuen proiek-tua. Azken unean, krisiarenondorioz, produkzio etxeak atze-ra egin, eta erdibidean utzi zutenBernaden hasierako asmoa. Ezzuen etsi, halere, eta www.verka-mi.com webgunean utzi zuenbere proiektuari buruzko infor-mazioa. Helburua 5.000 euro jaso-tzea zen, eta, azkenean, 6.500bildu ditu. Partikularretik oroko-rrera jotzea da, ordea, erronka.Eta handia da jauzia. Nola uztar-tu ekimen partikular horiek,

eskaintza publiko bat eman beha-rrarekin?

Xabier Marce ekonomialari etakultur eragilearen ustez, ez da ezi-nezkoa. Ekimen pribatuaren etapublikoaren arteko hitzarmenbat eskatzen du. Atarrabian izanda egunotan (Nafarroa), Nafarro-ako kultur kudeaketari buruzegin diren jardunaldietan hizlari.Focus Group arte eszenikoen en-presako kide da, eta, dioenez, bi di-ra egun kulturgintzak dituen kri-siak: bata, ekonomikoa da; bestea,kultura ereduaren aldaketari da-gokiona. «Logika fisikotik logikadigitalera pasatu gara», azaldudu. «Gaur egun, kultura erakun-de publikoetariko asko XX. men-deko parametroen arabera eraikieta kudeatzen dira, baina XXI.mendean bizi gara».

Estatuaren egitekoaBideragarritasuna da gakoa Mar-ceren hitzetan. Oro har, estatuakleku handiegia du egun kulturmerkatuan, haren ustez. «Ordez-ko lanak egin ditu orain arte, etazuzentzaile lana izan beharluke». Adibide bat jarri du; zine-mari ematen zaizkion laguntzak.«Europan, Internet aurrekogaraian sortu ziren lege horiek,AEBetako oligopolioei aurre eginahal izateko, eta sortu zireneanbazuten zentzua. Baina aldatuegin da egoera egun, eta aztertuegin behar lirateke neurri horiek.Zentzuzkoagoa litzateke, adibi-dez, dirua, zinema sorkuntzanjarri beharrean, banaketarenesparruan jartzea».

Neurri batean, merkatu kuoteieta kontsumo joerei bizkar eman-da bizi dira botere publikoak,Marceren ustez. Eta hori aldatubehar litzateke, haren esanetan.Kultur zerbitzu sozialei gogorheldu behar liekete agintariek,haren ustez, eta liberalizatu eginbehar lukete kultur merkatua.Izan ere, dioenez, lehertu egin dagoi mailako kulturaren eta behemailako kulturaren artekobereizketa. «Botere publikoek,ordea, orain dela ehun urte joka-tzen zuten bezala jokatzen dute.Goi mailako kulturatzat jotzendena babesten dute oraindik ere,eta bazterrean uzten dituzte bes-telako proposamenak».

Marcek ez du uste, ordea,laguntzak desagertu behar lirate-keenik. Zentro garrantzitsuenekfinantzabide propioak ere landubehar lituzketela dio; egun direnbaino bideragarriago izan beharluketela, alegia. Bada horretara-ko aukerarik, dioenez. Dohain-tzen gaineko finantza kenkariakizan daitezke halakoak sustatze-ko modua, adibidez. Funtsean,baina, eredu iraultza batez min-tzo da Marce, kulturaren, herrita-rren eta ekimen pribatuen artekoharremanen mapa berri batez;publikoaren eta pribatuarenarteko uztarketa estuago batez.

«Eztabaida badago mahai gaine-an, baina oso eraldaketa handiaegin behar da. Berregin eginbehar da hori dena. Oraingoz ezdago mugimendu handirik, egiada, baina onean egiten ez bada,txarrean egin beharko da. Bainaegin egin beharko da».

Erroen garrantziaMurrizketak izan direla ez duukatzen, baina sustraiak ongierrotuta dituela dakienarenlasaitasunaz mintzo da Iñigo

Alberdi, Euskadiko Orkestra Sin-fonikoko gerentea. Alde omendute historia. «Orkestrak hasie-ratik erabaki zuen hiri bakarreanjo beharrean hiriz hiri aritu

behar zuela, Euskal Herri osoan.Hasieratik hartu zuen eredu hori,eta, lehen ere argi ikustengenuen arren, orain are argiagoikusten da hautu egokia izanzela. Orkestran gastatzen deninbertsioa handia da, eta igarriegin behar da hori eskaintzendituen zerbitzuen kalitatean etaaberastasunean». Argi du zeinden orkestraren funtzioa: «Zerbi-tzu publikoa eta ezaguna izateada giltza. Hori da gure funtzioa».

Onartu du krisi ekonomikoakaldaketak ekarri dituela, bainasendoa da euskal kultur eskain-tza publikoaren sarea, dioenez.«Erakunde kultural askoren adinnagusitasunarekin batera helduda krisia. Hemen historia batbadugu jadanik. Hogeita hamarurte dira demokrazia heldu zene-tik, eta guk geuk eta beste era-kunde askok ere aldaketa han-diak izan ditugu denborahorretan. Eta, oro har, onerakoizan dira aldaketa horiek. Krisia-ri aurre egin ahal izateko gureegoera ez da txarra, beraz».

Izarrekiko liluraHautatu egin behar da, Alberdi-ren ustez: edo inurria, edo kilke-rra. Ekintza ikusgarria edo egu-neroko lana. Eta Alberdik argi duzein den jarraitu beharrekonoranzkoa. «Izen handiekin justi-fikatu nahi izaten dira programa-zio artistiko guztiak, izarrekin.Superonak eta supergarestiakdira, ordea, izar horiek. Eta auke-ra bat da hori, noski. Noizbehin-ka egin liteke halakoren bat ere,baina benetan garrantzitsuenaez da hori, baizik eta erakundekultural egonkorrak izatea. Ezdugu beti kanpotik etorriko denizar handirik behar beti, urteosoko lana justifikatzeko. Apain-garria da, baina ezin da ardatzaizan. Urteroko eta egunerokolanak balio du, eta ongi dago noiz-behinka izarren bat ekartzea,baina joera ezin da alderantziz-koa izan». Bereizi egin behar da;zer da funtsezkoa eta zer bigarrenmailakoa?

Estua da egoera, onartu due-nez. «Gu mugan gaude», dio. «Sol-data murrizketak izan dira, eta ezdakit orain baino gutxiagorekinegungo eskaintzari eusterik izan-go genukeen». Dena dela, kulturabere neurrira ekartzeko ere balioizan du krisiak, dioenez. «Ekono-mia aldetik, gauzak bere lekuanjarri ditu. Musikarien arteanorain arte izar diren horiek eska-tzen duten dirutzak puztuta egondira. Diru gehiago izan denez, etaizen handienganako lilura erehandiagoa izan denez, gauzagehiago irentsi ditugu, bainaorain aldatu egin da hori».

Akabo lilura. Estua da bidea,baina garrantzitsua jokoan dago-ena: datorren kulturaren noranz-koa erabakiko dute egungo kude-atzaileen hautuek.

Behera egin dute aurrekontuek, eta estuada egoera. Orain arteko eskaintzari eusteada, ordea, kultur kudeatzaileen erronka,eta eredu egokia asmatzea da giltza.

Kulturarennoranzkoa

Arriaga antzokia (Bilboko Udala)2010 8.293.1282011 7.925.1282012* Zehaztu gabe

Euskadiko Orkestra Sinfonikoa(Eusko Jaurlaritza)2010 7.900.000 (7.800.000**)2011 7.500.000 (7.200.000**)2012* 7.200.000

Oteiza museoa(Nafarroako Gobernua)2010 1.540.0002011 1.420.000 (1.192.480**)2012* 1.050.000

Rekalde aretoa (Bizkaiko Foru Aldundia)2010 609.0002011 609.0002012* 609.000

*Hitzartu gabeko aurreikuspenak.** Murrizketen ondorengo benetakoaurrekontuak.

GAurrekontuak

Iraganaz gogoeta egitea,geroan pentsatzea etaorainaldian eragitea dagure eginbeharra orain»ALICIA FERNANDEZRekalde aretoko zuzendaria

«Gaur egun, inoiz bainogehiago, behin-behinekoproposamenetatikurrundu beharra dugu»GREGORIO DIAZ EREÑOOteiza museoko zuzendaria

«Europaren ereduarijarraitu behar genioke,eta dohaintza egileei zerga-pizgarriak eman»IGNACIO MALAINAArriaga antzokiko gerentea

«Ez dugu beti kanpotiketorritako izar handirikbehar urte osokoprograma justifikatzeko»IÑIGO ALBERDIEuskadiko Orkestra Sinfonikoko gerentea

‘‘

Eduardo Txillidak Donostiako

Haizeen Orrazian egindako

eskulturetariko bat —

alderantziz—. BERRIA

Kultura DKudeaketa ereduaKultura DKudeaketa eredua

‹ Erdiz erdi2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 21

Erdiz erdi ›20 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Iñigo Astiz

Murrizketak ez dirabehin-behinekoak.Zantzu guztienarabera, urteak be-

harko dira egungo egoera ekono-mikoari buelta emateko, eta kul-turgintzaren esparrua ez da sal-buespena izango. Azkenaldikoitxieren eta murrizketen albiste-ak dira horren froga, eta berezikihandia da erakunde publikoenerronka. Nola eutsi orain artekozerbitzuari? Nola mantenduorain arteko maila diru sarreratxikiagoekin? Zer da funtsezkoa,eta zer bigarren mailakoa? Bidehori zehaztea da kultur kudea-tzaileen egungo erronka, eta ere-dua asmatzea da giltza. Estua daegoera, diotenez, baina bada non-dik saiatua. Kulturaren noranz-koa dago jokoan.

«Erreakzionatu beharradugu». Alicia Fernandezena daaitorpena, Bilboko Rekalde areto-ko zuzendariarena. Mugimenduaeskatzen du hark. «Dirurik ez ba-dago, martxan jarri beharko ditu-gu kultur kudeaketaren espa-rruaren barruko diren beste ele-mentu batzuk: sorkuntza etaberrikuntza. Ez zaizkigu arro-tzak, eta hori baliatu beharradugu. Negar saioen aurka nagoni. Orain ez du balio dirurik ez da-goelako ezer egin ezin dugulaesan eta eskuak gurutzatuta gel-ditzeak, ezta kexa batean hasteakere. Ekintza aldarrikatzen dutnik». Iraganaren azterketa kriti-ko bat da haren proposamena,funtsean, eta badu bere formulapropioa. Esaldi batean laburtudu: «Iraganaz gogoeta egin, etor-kizunaz pentsatu eta orainaldianeragin».

«Elkarlana». Hori da IgnacioMailana Arriaga antzokiko kude-atzaileak etengabe ahotan dara-bilen hitza. Hor gertatzen da etor-kizuna, haren ustez. «Aurrekon-tu murrizketekin ere mantendudaitezke orain arteko eskaintza-ren kantitatea eta kalitatea, eta,hain zuzen ere, hori da bidea: el-karlana eta koprodukzioa». Geroeta ohikoago bilakatzen ari da for-mula hori, gainera, antzokiarenprogramazioan. Campoamor an-tzokiarekin eta Oviedoko Udala-rekin (Asturias, Espainia) hitzar-mena sinatu zuten iaz, esaterako,zarzuela denboraldia antolatuahal izateko, eta onak izan diraemaitzak, Malainaren ustez.

Baina elkarlanaren beharra ezdagokio antzoki publikoen espa-rruari bakarrik. Bideragarria dabatera aritze hori ekimen publi-koen eta pribatuaren kasuan ere,Malainak dioenez. «Kudeaketapublikoak kultur zerbitzu publi-ko bat eskaini behar du, hezkun-tzari lotutakoa, eta bide berriakirekitzeko prest egongo dena;arrisku bat eskaini behar du. Eki-men pribatua, ordea, primerakoa

da produkturik komertzialenakbideratzeko. Azken finean, auke-ra eskaini behar zaio ikusleari».

Publikoaren hitzaHain zuzen ere, Malainaren hitze-tan, hori da kultura kudeatzaile-ek denbora luzeegiz bazterreanutzi dituzten elementuetarikobat: publikoa. Hemendik aurrera,haren gainean egon beharko duteerakunde kulturalek. Hark zeresango, adi. «Arreta eta informa-zioa pertsonalizatzen asmatu be-har dugu. Publikoaren gustueierne egon behar dugu, eta sare so-zialak izan litezke horretarakobide bat». Gertutasuna aldarrika-tzen du. Hala eskatzen dio espe-rientziak. «Arriaga antzokiak la-gun talde handi eta fidel bat du in-guruan, eta haiek izaten dira gurelehen termometroa».

Proposamen zehatzak ere eginditu Malainak. Dohaintzen lege-dia aldatu behar litzatekeela ustedu, esaterako. Kultura lagundunahi dutenei zerga-pizgarriak es-kaintzea. Europa da eredu. «Ale-manian, Britainia Handian etaAustrian dohaintzak egiten di-tuzten enpresek eta partikula-rrek %100eko zerga kenkaria iza-ten dute. Frantziako legediak%60ko kenkaria ezartzen du, etaEspainiakoak %35ekoa enpre-sentzat eta %25ekoa partikula-rrentzat. Bizkaian, txikiagoakdira kopuru horiek; %18koa daemandakoaren gaineko kenka-ria. Europako buztanean gaude.Frantzian 2003an ezarri zutenlege aldaketa, eta eragin zuzenaizan zuen dohaintzetan. Frogatu-ta dago. Europaren parean jarribehar genuke hemen».

«Interakzioa». Hitz hori darabilGregorio Diaz Ereñok, Oteiza mu-seoko zuzendariak. Malainarenkasuan bezala, hori da, haren us-tetan, hartu beharreko bidea. Bai-na museoen arteko elkarlanaz arida Diaz Ereño. Jakina da krisiakOteiza museoan izan duen eragi-na; hutsik daude aldi baterakoerakusketetarako erabiltzen denguneko horma guztiak, Nafarroa-ko Gobernuaren aurtengo mu-rrizketen ondorioz.Horregatik,indarrak batzea da bidea, eta ezerakusketak antolatzeko soilik,baita hezkuntza programak anto-latu eta kontserbazio eta ikerke-tan aurrera egiteko ere.

Alternatiba ez da goxoa. Zahar-kituta gelditzea da arriskua, eta,horregatik, eraldatu beharra ereaipatu du Diaz Ereñok. «Krisia ezda soilik ekonomikoa; bada eredu

krisi bat ere. Azken urteetan, gai-nezka egin dute artea jasotzekoeta artean eragiteko bideek. Erre-alitateak gainditu egin ditu bidetradizionalak, eta parte hartzea,interakzioa eta jakintzen trans-misioa jadanik ez da alde bakarre-koa eta noranzko bakarrekoa. In-teraktiboa da». Unean uneko lilu-ratik aldentzearen garrantziaazpimarratu du, halere. Epe luze-ra jokatu behar dute beti museo-ek, Diaz Ereñoren ustez, arteareneragina ez baita epe laburrean ja-sotzen. Aukeratu beharra dago,eta argia da haren hautua: «Gauregun, sekula baino gehiago,urrundu egin behar dugu iraupenlaburreko proposamenetatik».

Partikularretik orokorreraSortzaileek orain arte aurkitudute zeharbiderik. Luzea da saio-

en zerrenda, eta ez dira gutxi arra-kasta kasuak. Autoekoizpenarenbidea hartu dute musikari askok,eta crowdfunding izeneko bideaprobatu dute zinemagileek. Go-rantz doan joera bat da, gainera,azken hori. Internet bidez funtzio-natzen du, batez ere, eta sinpleada sistema: jendeak dirua jartzendu interesgarri iruditzen zaioneta ikusi nahi lukeen film bat iku-si ahal izateko. Zer nahi, hura fi-nantzatu. Euskalgintzak hamar-kadak daramatza halako diru sa-rrera sistemak lantzen. Ez da,berez, formula berria, baina bul-tzada indartsua jaso du Internetiesker. Sorkuntzaren munduraere hedatu da orain. Finantzabidehori anekdotikoa zen orain urtebatzuk alor horretan, baina geroeta aukera sendoagoa da urtezurte. Mozketaz mozketa.

Sortaka daude kasuak. Cle-mente Bernad argazkilari nafa-rraren adibidea izan liteke, baina,garaiaren paradigmetariko bat.Morir de sueño (Ametsez hil) ize-neko proiektuarena, alegia.1936ko gerran hildakoak lurpetikateratzeari buruzko film laburdokumental bat prestatzen zebi-len, eta bideratua zuen proiek-tua. Azken unean, krisiarenondorioz, produkzio etxeak atze-ra egin, eta erdibidean utzi zutenBernaden hasierako asmoa. Ezzuen etsi, halere, eta www.verka-mi.com webgunean utzi zuenbere proiektuari buruzko infor-mazioa. Helburua 5.000 euro jaso-tzea zen, eta, azkenean, 6.500bildu ditu. Partikularretik oroko-rrera jotzea da, ordea, erronka.Eta handia da jauzia. Nola uztar-tu ekimen partikular horiek,

eskaintza publiko bat eman beha-rrarekin?

Xabier Marce ekonomialari etakultur eragilearen ustez, ez da ezi-nezkoa. Ekimen pribatuaren etapublikoaren arteko hitzarmenbat eskatzen du. Atarrabian izanda egunotan (Nafarroa), Nafarro-ako kultur kudeaketari buruzegin diren jardunaldietan hizlari.Focus Group arte eszenikoen en-presako kide da, eta, dioenez, bi di-ra egun kulturgintzak dituen kri-siak: bata, ekonomikoa da; bestea,kultura ereduaren aldaketari da-gokiona. «Logika fisikotik logikadigitalera pasatu gara», azaldudu. «Gaur egun, kultura erakun-de publikoetariko asko XX. men-deko parametroen arabera eraikieta kudeatzen dira, baina XXI.mendean bizi gara».

Estatuaren egitekoaBideragarritasuna da gakoa Mar-ceren hitzetan. Oro har, estatuakleku handiegia du egun kulturmerkatuan, haren ustez. «Ordez-ko lanak egin ditu orain arte, etazuzentzaile lana izan beharluke». Adibide bat jarri du; zine-mari ematen zaizkion laguntzak.«Europan, Internet aurrekogaraian sortu ziren lege horiek,AEBetako oligopolioei aurre eginahal izateko, eta sortu zireneanbazuten zentzua. Baina aldatuegin da egoera egun, eta aztertuegin behar lirateke neurri horiek.Zentzuzkoagoa litzateke, adibi-dez, dirua, zinema sorkuntzanjarri beharrean, banaketarenesparruan jartzea».

Neurri batean, merkatu kuoteieta kontsumo joerei bizkar eman-da bizi dira botere publikoak,Marceren ustez. Eta hori aldatubehar litzateke, haren esanetan.Kultur zerbitzu sozialei gogorheldu behar liekete agintariek,haren ustez, eta liberalizatu eginbehar lukete kultur merkatua.Izan ere, dioenez, lehertu egin dagoi mailako kulturaren eta behemailako kulturaren artekobereizketa. «Botere publikoek,ordea, orain dela ehun urte joka-tzen zuten bezala jokatzen dute.Goi mailako kulturatzat jotzendena babesten dute oraindik ere,eta bazterrean uzten dituzte bes-telako proposamenak».

Marcek ez du uste, ordea,laguntzak desagertu behar lirate-keenik. Zentro garrantzitsuenekfinantzabide propioak ere landubehar lituzketela dio; egun direnbaino bideragarriago izan beharluketela, alegia. Bada horretara-ko aukerarik, dioenez. Dohain-tzen gaineko finantza kenkariakizan daitezke halakoak sustatze-ko modua, adibidez. Funtsean,baina, eredu iraultza batez min-tzo da Marce, kulturaren, herrita-rren eta ekimen pribatuen artekoharremanen mapa berri batez;publikoaren eta pribatuarenarteko uztarketa estuago batez.

«Eztabaida badago mahai gaine-an, baina oso eraldaketa handiaegin behar da. Berregin eginbehar da hori dena. Oraingoz ezdago mugimendu handirik, egiada, baina onean egiten ez bada,txarrean egin beharko da. Bainaegin egin beharko da».

Erroen garrantziaMurrizketak izan direla ez duukatzen, baina sustraiak ongierrotuta dituela dakienarenlasaitasunaz mintzo da Iñigo

Alberdi, Euskadiko Orkestra Sin-fonikoko gerentea. Alde omendute historia. «Orkestrak hasie-ratik erabaki zuen hiri bakarreanjo beharrean hiriz hiri aritu

behar zuela, Euskal Herri osoan.Hasieratik hartu zuen eredu hori,eta, lehen ere argi ikustengenuen arren, orain are argiagoikusten da hautu egokia izanzela. Orkestran gastatzen deninbertsioa handia da, eta igarriegin behar da hori eskaintzendituen zerbitzuen kalitatean etaaberastasunean». Argi du zeinden orkestraren funtzioa: «Zerbi-tzu publikoa eta ezaguna izateada giltza. Hori da gure funtzioa».

Onartu du krisi ekonomikoakaldaketak ekarri dituela, bainasendoa da euskal kultur eskain-tza publikoaren sarea, dioenez.«Erakunde kultural askoren adinnagusitasunarekin batera helduda krisia. Hemen historia batbadugu jadanik. Hogeita hamarurte dira demokrazia heldu zene-tik, eta guk geuk eta beste era-kunde askok ere aldaketa han-diak izan ditugu denborahorretan. Eta, oro har, onerakoizan dira aldaketa horiek. Krisia-ri aurre egin ahal izateko gureegoera ez da txarra, beraz».

Izarrekiko liluraHautatu egin behar da, Alberdi-ren ustez: edo inurria, edo kilke-rra. Ekintza ikusgarria edo egu-neroko lana. Eta Alberdik argi duzein den jarraitu beharrekonoranzkoa. «Izen handiekin justi-fikatu nahi izaten dira programa-zio artistiko guztiak, izarrekin.Superonak eta supergarestiakdira, ordea, izar horiek. Eta auke-ra bat da hori, noski. Noizbehin-ka egin liteke halakoren bat ere,baina benetan garrantzitsuenaez da hori, baizik eta erakundekultural egonkorrak izatea. Ezdugu beti kanpotik etorriko denizar handirik behar beti, urteosoko lana justifikatzeko. Apain-garria da, baina ezin da ardatzaizan. Urteroko eta egunerokolanak balio du, eta ongi dago noiz-behinka izarren bat ekartzea,baina joera ezin da alderantziz-koa izan». Bereizi egin behar da;zer da funtsezkoa eta zer bigarrenmailakoa?

Estua da egoera, onartu due-nez. «Gu mugan gaude», dio. «Sol-data murrizketak izan dira, eta ezdakit orain baino gutxiagorekinegungo eskaintzari eusterik izan-go genukeen». Dena dela, kulturabere neurrira ekartzeko ere balioizan du krisiak, dioenez. «Ekono-mia aldetik, gauzak bere lekuanjarri ditu. Musikarien arteanorain arte izar diren horiek eska-tzen duten dirutzak puztuta egondira. Diru gehiago izan denez, etaizen handienganako lilura erehandiagoa izan denez, gauzagehiago irentsi ditugu, bainaorain aldatu egin da hori».

Akabo lilura. Estua da bidea,baina garrantzitsua jokoan dago-ena: datorren kulturaren noranz-koa erabakiko dute egungo kude-atzaileen hautuek.

Behera egin dute aurrekontuek, eta estuada egoera. Orain arteko eskaintzari eusteada, ordea, kultur kudeatzaileen erronka,eta eredu egokia asmatzea da giltza.

Kulturarennoranzkoa

Arriaga antzokia (Bilboko Udala)2010 8.293.1282011 7.925.1282012* Zehaztu gabe

Euskadiko Orkestra Sinfonikoa(Eusko Jaurlaritza)2010 7.900.000 (7.800.000**)2011 7.500.000 (7.200.000**)2012* 7.200.000

Oteiza museoa(Nafarroako Gobernua)2010 1.540.0002011 1.420.000 (1.192.480**)2012* 1.050.000

Rekalde aretoa (Bizkaiko Foru Aldundia)2010 609.0002011 609.0002012* 609.000

*Hitzartu gabeko aurreikuspenak.** Murrizketen ondorengo benetakoaurrekontuak.

GAurrekontuak

Iraganaz gogoeta egitea,geroan pentsatzea etaorainaldian eragitea dagure eginbeharra orain»ALICIA FERNANDEZRekalde aretoko zuzendaria

«Gaur egun, inoiz bainogehiago, behin-behinekoproposamenetatikurrundu beharra dugu»GREGORIO DIAZ EREÑOOteiza museoko zuzendaria

«Europaren ereduarijarraitu behar genioke,eta dohaintza egileei zerga-pizgarriak eman»IGNACIO MALAINAArriaga antzokiko gerentea

«Ez dugu beti kanpotiketorritako izar handirikbehar urte osokoprograma justifikatzeko»IÑIGO ALBERDIEuskadiko Orkestra Sinfonikoko gerentea

‘‘

Eduardo Txillidak Donostiako

Haizeen Orrazian egindako

eskulturetariko bat —

alderantziz—. BERRIA

A. Urbistondo

Garaipenak lortzeko hainbestesufritu behar bada... Baskoniakikaragarri sufritu zuen Fener-bahce menderatzeko, baina jaki-tun zen partidaren garrantziaz,eta aldats gora jarri zitzaion nor-gehiagokari buelta ematen asma-tu zuen, garaipenari kutsu epikoaemanda. Baskoniari asko gera-tzen zaio, baina atzokoaren mo-duko garaipenekin egiten da tal-de bat indartsu, buruz sendo, etaarimaz kementsu. Lanik egingabe, sufritu gabe arrakasta lor-tzea ezinezkoa dela dakielako. Pa-zientzia handia falta zaio araba-rrei, eta une erabakigarrietan pa-

txada apur bat. Urduritasuneanitota ibili ziren partidako azken biminutuetan, lana gogotik egineta sei puntuko aldea lortu zute-nean, baina ez zuten asmatu par-tida bukatzen, aurkariari itxaro-penari kentzen.

Ez ziren gutxi izan Gescrap Biz-kaiaren aurka gertatutakoa erre-pikatuko zela pentsatu zutenak.73na berdindu zuelako Spahija-ren taldeak, eta Baskoniak, parti-da erabakitzeko bi jokaldi izandaere, ez zuen garaipena lotzen as-matu. Blokeoa eta jarraipeneanbaloia galtzeko zorian egon zenPrigioni, eta lau segundoren fal-tan Teletovic bilatu beste buruta-ziorik ez zuten eduki. Hiruko mi-ragarriak sartzen dituen hura.Lehiaketako lehen hilabete etaerdian taldea bizkar gainean har-tu eta garaipenak lortu dituena.Baina atzo eskas eta berekoi arituzena, zaleak ernegatzeraino. Etahari eman baloia. Sartu izan baluSaindu egingo lukete, baina atzo-ko azken baloiak ez zuen kapitai-narentzat izan behar.

Askoz hobeto jardun zutelakoSan Emeteriok, Olesonek edo Mil-ko Bjelicak. Luzapenean ere hiruhoriek hartu zuten erantzukizu-na, eta zorionez, ez zuten suspen-serako tarterik utzi. 83-77koa lor-tu zuen Bjelicak hiru puntuko jo-kaldia gauzatuta bi minutu faltazirenean, eta han bukatu zen par-tida. Eskerrak! A multzoko lide-rra da berriro Baskonia, eta liga-txoa bukatzeko oraindik lau par-tida geratzen badira ere, nahikopanorama ona dauka Ivanovicentaldeak. Beste garaipen batekinTop 16ko txartela lortuko du, etabi lortzen baditu, lidergoan buka-tzeko modua izango du.

Tentsio ikaragarriaPartidak emozio eta intentsitatehandia eduki zuen, baina ez zenba, on-ona izan. Grisa, orokorre-an. 16-14 bukatu zen lehen laurde-na, eta azkar ikusi zen partida go-gorra izango zela. Saskiratze batlortzea lantegi zaila zen: besoakdantzan, gorputzak bultzaka, oz-topoak mila... Asko zegoen joko-an eta Baskonian Seraphinek ba-karrik argitu zuen iluntasuna.Sei puntu on saskiratu zituelako,baina baita lau asistentzia edereman ere taldekideek hiruko ga-rrantzitsuak sartzeko.

60-65 puntuko partida suma-tzen zen, baina bigarren laurde-nean partidatik atera zen Basko-nia. Teletovic galduta, eraso au-kera onak bilatzeko zailtasunmordoa izan zuen. Kantxarenbestaldean, Bogdanovicen talen-tua agertu zen. Jokalari puska dakroaziarra, eta hamaika puntusartu zituen bata bestearen atze-tik. Jerrells taldekideak ere la-guntza ona eman zion, eta Sefo-loshak hiruko zital bat saskiratuzuen laurdena bukatzearekinbat: 38-42 turkiarren alde.

Hiruko hamazazpi jaurtiketa,eta biko hamahiru. Betiko gaitzaBaskonian. Fenerbahce egurreanbueltatu zen aldageletatik, eta 40-49 aurreratu zen. Nerbioak haneta hemen, baina San Emeterioagertu zen 25 puntu lortzeko, etaOlesonen bi eta hiru puntuko sas-kiratze pare bat. Zer esan Milkoeta Nemanja Bjelicaren lagun-tzaz... Erabakigarria. Arnasa har-tu lasai. Egina dago Top 16a.

Urduritasunean itotaBaskoniak ikaragarri sufritu du funtsezkoaizan daitekeen garaipena lortzeko, bainaluzapenean menderatu du Fenerbahce

San Emeteriok hartu du taldea bizkarrean,eta lagun izan ditu Milko Bjelica eta Oleson

Milko Bjelica, airean, jaurtiketa bat egiten. Bere jarduna erabakigarria izan zen atzoko partidako luzapenean. R.B. / ARP

Caja Laboral Baskonia. Prigioni (11),Oleson (13),N.Bjelica (7),Teletovic(12),Seraphin (6)—hasierako bos-tekoa— Heurtel,Dragic,Ribas,SanEmeterio (25) eta M.Bjelica (16).Fenerbahce Ulker.Ukic (9), Onan(4), Gist (5), Sefolosha (13), Vidmar(6) —hasierako bostekoa— Jerrells(13), Savas (14), Demirel, Bogdano-vic (19) eta Preldzic (2).Markagailua.16-14, 38-42 (atsed.);54-60, 7-3-73; 90-85 (luzap.).Epaileak. Jungebrand, Ryzhyk etaMaestre. Fenerbahceko Vidmar ka-leratu zuten.Bestelakoak.8.144 ikusle IradierArenan. Elmer Bennettek omenal-dia jaso zuen partidaren aurretik.

Caja Laboral Baskonia 90Fenerbahce Ulker 85

6. jardunaldia

Jokatutakoak EmaitzaOlympiakos-Gescrap Bizkaia 88-81Nancy-Bennet Cantu 76-75Caja Laboral-Fenerbahce 90-85

Sailkapena

J I G PA PK1. Caja Laboral 6 4 2 490 4782.Olympiakos 6 3 3 463 4543.Bennett Cantu 6 3 2 449 4374.Nancy 6 3 3 486 4895.Fenerbahce Ulker 6 3 3 473 47996. Gescrap Bizkaia 6 2 4 458 471

GLehen ligaxka

Kirola›22 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

A. U. Donostia

Peter Lorant hungariarrak sei etazortzi aste arteko atsedena hartubeharko du eskuin oineko hatzbatean jasandako estres haustu-ra osatzeko. Real Madrilen aurkaegin zuen lesioa, iragan igandekopartidan, baina Lagun Aroko me-dikuek esan dutenez, hilabete in-guru zeraman jokalariak hautsiden hezur ingurua minduta. Lo-rantek, ordea, ez zuen atsedenhartzeko aukerarik, taldeko sas-kipea justu samar ibili baita liga-ko lehen hilabete eta erdian.

Taldeak ez du merkatua araka-tu ordezko baten bila, altxortegiahustu samar baitauka. Harro-bian aurkitu du konponbidea, etaorain arte Iraurgin eskarmentuahartzen aritu den hegal-pibotahautatu du, Julen Olaizola. 18urte ditu, eta 2,03 metro da luze.

Lorantek ez dugehiago jokatuko2011n, sei bat aste beharkobaititu osatzeko

Estres haustura daukaeskuin oinean, eta JulenOlaizola harrobikojokalaria ariko da harenordez sei partidetan

A. U. Donostia

AEBetako Yahoo Sports atariko-ak argitaratu duenez, taldeetakougazabek eta jokalariek NBAriekiteko hizketan ari dira isilpean.Carmelo Anthony litzateke joka-larien ordezkaria iturri horrenarabera, eta Gabon Eguneko bipartida handiak jokatzea litzate-ke helburua —Miami-Dallas etaLos Angeles Lakers-Chicago—.Horretarako gaur itxi beharko lu-kete akordioa, eta ez dirudi posi-ble izango denik. Beste data batere jakinarazi da, NBAko sasoiosoa bertan behera gera ez dadin:urtarrilaren 7a da muga.

NBA Gabonetanhasteko asmoz,isilpean hizketanari direla zabalduda AEBetan

Muga urtarrilaren 7ada, eta ordurakoakordiorik lortu ezean,bertan behera geratukoda denboraldi osoa

Ondo atera da Gurpegiriegin dioten ebakuntza

ATHLETIC ›Atzo egin ziotenebakuntza Carlos GurpegiriGasteizko Esperantza klinikan.Mikel Sanchez medikuak eginzion, eta dena ondo atera zen.Athleticeko erdilariak sei etazortzi hilabete artean egonbeharko du jokatu gabe, joanzen urriaren 24an Valentziarenaurkako partidan ezker belau-neko atzeko lotailu gurutzatuahautsi baitzuen.

Javi Martinezek dio«jokatzeko prest» dagoela

ATHLETIC ›Javi Martinez talde-kideak baino saio arinagoak arida egiten azken egunetan Leza-man, aduktoreetan dituenarazo fisikoez osatzeko. Halaere, Athleticeko erdilariak atzoaitortu zuen okerrik ezean etziGranadaren aurka «jokatzekoprest» dagoela. Taldearen ego-eraz, berriz, esan zuen «oso unepolita» dutela baina burua«hotz» izan behar dutela.

Raul Garcia: «Nahiko nukegoian egoteko lehiatzea»

OSASUNA ›Raul Garcia zuhurmintzatu zen atzo, Roland La-mah taldekideak herenegunesandakoaz galdetuta —La-mah-k esan zuen Osasuna le-hen hamarren artean sailka dai-tekeela—. «Mailari eustea dahelburua. Ea inoiz goian egote-ko lehiatzen garen. Nahiko nukeaukera horretaz hitz egitea».

Roversiok senda-agiria jasodu,eta etzi joka dezake

OSASUNA ›Jose Luis Mendili-barrek berri ona jaso zuen atzo,Roversio Rodrigues erdiko atze-lariak senda-agiria jaso baitu;azken bost partidetan jokatuezinik egon da. Beraz, etzi Es-panyolen zelaian jokatzeko mo-duan egongo dago.

DLaburrak

Javi Martinez. ALFREDO ALDAI / EFE

2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 23

24›› Baionak eta Miarritzek irabazi egin behar dutegaur, Top14ko azken postuak atzean uzteko

Ander Altuna Donostia

Atzekoz aurrera dabil aspaldianReala. Emaitza kaskarrak gutxiez, eta bizpahiru egunen buruanmin hartutakoen zerrenda handi-tu egin da Asier Illarramendi etaXabi Prietoren oinazeekin. Lehentaldeak herren egiten bazuen,orain herrenago geratu da bi ma-kulu garrantzitsu galduta. Bi ho-riek ez ezik, Alberto de la Bella,Markel Bergara eta Liassine Ca-damuro ere ez dira joango Sevilla-ra. Ataka gaiztoan sumatzen dubere burua Philippe Montanie-rrek, jakin baitaki ikasturteamaierako azterketari aurre eginbeharko diola etzi: punturen batlortu ezean, amaitu da frantzia-rraren eta txuri-urdinen artekolan hitzarmena.

Montanierren balizko ordezko-en izenak abiada bizian atera dira,urduritasun egoeretan ohikoaden moduan. Bat-bateko arrakas-ta ez lortzearen ajeak: ErnestoValverderekin harremanetan ja-rri omen ziren Realeko arduradu-nak, ETBk jakinarazi duenez. Ju-len Lopetegi eta Manolo Jimene-zen izenak letra larriz daude ida-tzita Lorenzo Juarros Loren kirolzuzendariaren koadernoan. Urikez den tokian arrainik ez dagoe-nez, bistan da Realaren ingurua

mugitzen ari dela, hau da, aginta-riak ez dabiltzala geldirik.

Norabiderik gabeko ibilbideazuzentzea eta kotizaziorik onenaberreskuratzea guztien betebeha-rra dela agerian utzi zuten atzoZubietan Mikel Aranburuk etaImanol Agirretxek. Kapitainarenesanetan, «bolada ezkorra arra-zoitzeko ziur ez dagoela arrazoibakarra. Nabarmena da, ordea, ezgaudela sasoiko eta askoz gehiagoemateko gai garela. Argi daukatgutako bakoitzak bere burua es-tuago hartzen duen heinean zulo-tik ateratzen hasiko garela».

Suteak itzaltzen beste inorkbaino eskarmentu handiagoa duazpeitiarrak, aurreko urtean ne-kez ezagutu baitzuen une lasai-rik. Soberan daki zer agintzenduen gidoiak halakoetan: «Iritziugari egongo dira [Montanierrenjardunaz]. Bakoitzak bere eskudagoen guztia egin behar du dago-kion esparruan. Guk ezin dugueragin kontrolatzen ez dugun tokibatean. Garbi dago orain arteegindakoa ez dela nahikoa helbu-rua betetzeko eta taldeak goraegin dezan gehiago eman behardugula. Garrantzitsuena taldeada. Egoera txar honek denoi eragi-ten digu: entrenatzailetik hasi etaazken jokalariraino. Geure bu-ruan irabaztea baino ez dago, eta

horren bila abiatuko gara Sevilla-rantz».

Horren haritik mintzatu zenAgirretxe, hatz erakuslea entre-natzailearengandik urrun jarriz:«Reala gu guztion gainetik dago.Irabazteak baino ez digu axola, etabeste guztia bigarren maila bate-an geratzen da. Hiru puntuek in-dar handia emango ligukete, gureegoera nabarmen aldatzeko. Ho-rretan jarriko dugu arreta osoa».

Zubietako langile batek dioe-nez, Montanierrek berari buruzesaten direnei kasu handirik egingabe jarraitzen du, eta buru-bela-rri ari da Betisen kontrako lehiaprestatzen. Herenegun baziru-dien Markel Bergara erabat osa-

tuta zegoela Vallecasen izandakozaintiratutik, baina atzo ezin izanzuen saioa osorik egin. Villamari-nen jokatzeko baztertutako dago,beraz. Vadim Demidov, ordea, ara-zorik gabe entrenatu zen, eta en-trenatzaileak nahi izanez gero,hasieratik jokatzeko moduan da.Hain zuzen ere, atzeko lerroa bir-moldatzeak eragiten dizkio zalan-

tzak Montanierri, gehienbat ez-ker hegala estaltzeak. Dani Estra-dak aukera handia du De la Bellaklehenik eta Cadamurok ondorenutzitako hutsunea betetzeko. Eraberean, baliteke erdiko atzelari-ren bat tokiz aldatzea: Mikel Gon-zalezentzat ez litzateke lehen al-dia izango, eta Iñigo Martinez be-ra txukun molda daiteke kokapenhorretan, Zubietako entrenatzai-leen arabera.

Zelai erdiko eraztunaren ingu-ruan, berriz, Illarramendiren le-kukoa hartzeko hautagairik sen-doena Ruben Pardo gaztea da.Zentzua ematen dio taldeari zelaierdian, baloi irteera eta ibili ego-kia baititu. Espanyolen aurka era-kutsi zuen ez dagoela egoera zai-laz kutsatuta, inolako lotutasu-nik gabe jokatu zuen eta. Ikusiegin behar zein jokalarirekin ba-besten duen Pardo. HerenegunMcDonald Marigarekin aritu zenhitz egiten. Kenyarra benetan bu-rumakur joan zen etxera Espan-yolen aurkako partidaren ostean,eta entrenatzaileak berreskuratuegin nahi du nola edo hala. Zubie-tako iturriek diotenez, ez datozbat azterketa fisikoa eta igande-tan ematen duen itxura apala.Kontuak kontu, Aranbururen au-kera egokiagoa dirudi, taktikokizuzenagoa baita. Gerta liteke biekjokatzea hasieratik Pardorekinbatera. Granadaren egunean ho-rixe egin zuen, baina Illarramen-direkin. Orduko hartan Xabi Prie-tok ere ez zuen parte hartu, etaAntoine Griezmann kontrako oi-nean kokatu behar izan zuen. Agi-rretxek ere joka dezake eskuin he-galean. Garbi dagoena da JosebaLlorentek postuari eutsiko diola.

Irabaztera kondenatutaJokalari bakoitzak berea ematea daAranbururen errezeta beheralditik irteteko,eta ez du hitz egin entrenatzailearen auziaz

Demidov soilik osatuko da Sevillara joateko,eta baliteke Pardo deialdian sartzea

Realeko jokalariak, bilduta, Philippe Montanierren azalpenak entzuten, Zubietan egindako entrenamendu batean. JUAN CARLOS RUIZ / ARGAZKI PRESS

Egoera txar honek denoi eragiten digu:entrenatzailetik hasi eta azken jokalariraino»MIKEL ARANBURURealeko jokalaria

«Irabazteak baino ez digu axola, eta besteguztia bigarren mailabatean geratzen da»IMANOL AGIRRETXERealeko jokalaria

‘‘

Eneritz Zabaleta Baiona

Europako Challengeko etenaldiairudipen gazi-gozoarekin utzi duBaionak. Bi garaipen erdietsi ba-ditu ere, iragan asteko Bordele-ren aurkako partidak aho zaporetxarra utzi zion. Irabazi arren,partida txarra jokatu zuen, eta fi-txatutako jokalariek taldera ego-kitzeko denbora beharko dutelaargi gelditu zen.

Iluntze honetan, Mike Phillip-sek, Cedric Heymansek eta JoeRokocokok estreinako partida jo-katuko dute Top14an elastikozuri-urdinarekin. Jokalari be-rriek haize freskoa ekarri ziotenBaionari Challengeko partide-tan, Phillipsek batez ere. Aldi ho-

netan, gauza serioen txanda iza-nen da.

Top14an toki txarrean daudebaionarrak, sailkapeneko 11. pos-tuan, partida bat gutxiago jokatubadute ere. Etxean hutsegitekoaukerarik ez dute, gora joatekoasmoa dutelako. Alde horretatik,gaur Lyoni irabazteak berebizikogarrantzia dauka (20:00). Lyonazken-aurreko postuan da, etaBigarren Mailatik igo berria da. Gisa horretako talde batinahitaez irabazi behar diote baio-narrek.

Sasoi hastapena oso ona ez izanarren, helburua Heineken kopa-ran sartzea da oraindik. «Denbo-raldi hasierako helburuek berehorretan jarraitzen dute. Egube-rri garaia iristean, lehen balan-tzea eginen dugu», adierazi du Mi-chel Cacouault presidenteak.Helburuak horretan iraun arren,joko bolada ona atzeman behakodute baionarrek, oraingoz eraku-tsi duten itxura ez delako hobere-na izan.

Bordeleren partidaren ondo-tik, Christian Gajan errugbi zu-zendariak mezu lasaigarriak za-baldu zituen. «Bere aukerak eder-ki jokatu ditu Bordelek, baina,bideoan partida aztertuta, ezin daerran partida txarra izan denik.Egiazko joko denbora 39 minutu-koa izan da, eta hori ez da haindatu txarra», esan zuen.

Ezkortasun horren erdian,itxaropenerako zantzuak atze-man nahi dituzte baionarrek. Ai-tzinean, orain arte zailtasunetanegon arren, sendo aritu ziren Bor-deleren aurka. «Uztartzeetan sen-do ibili gara. Batzuetan harritunau gure indarrak», azpimarratudu Phillipsek. Hala ere, oraindikzelaian elkar aurkitzea falta zaie.Rokocoko, adibidez, galduta ibilizen partida horretan.

Denak zelaianHasierako hamabostekoetan us-tekabeetarako tarte gutxi utzi duGajanek. Challengean ikusi zenhamabosteko berriaren hezurdu-

ra sendotzearen alde egin du. Fi-txatutako jokalariak zelaian iza-nen dira, oraindik taldera egoki-tzeko arazoak dituen Sione Laua-ki salbu. Heymans gibeleko gisaariko da, hegalak Rokocoko etaSam Gerberri utziz. Phillips iza-nen da uztartze erdia, eta, goxohasi ondotik, Neemia Tialata ha-sieratik ariko da uztartzearen es-kuinaldean.

Gaurko aurkaria, Lyon, arreta-gune izan da azkeneko asteetan.Hazizurri izurritea jasan zuenFrantziako taldeak, eta eritasunhorregatik bi norgehiagoka joka-tu ezinik ibili da. Europako Cha-llengean berriz lehiaketan sartuondotik [bi partidak galdu ditu],bere itzulera izanen da gaurkoaTop14an. Baionarrek hutsegitekoaukerarik ez dute, eta Lyoni ira-bazi beharko diote kosta ahalakosta. Heineken kopako bideanberriz ere ezarriko da irabaztenbadu. Horrela izan ezean, arazohandietan sar daiteke sailkapene-an.

Lehen azterketa izarrentzatTop14an lehen aldizBaionak fitxatutakojokalari entzutetsuenakzelairatuko ditu gaur,Lyoni irabazteko asmoz

David Roumieu, baloiarekin, Perpinyaren defentsa gainditu nahian, sasoi honetan Top14an jokatutako norgehiagokan. BOB EDME

E. Z. Baiona

Miarritzek Parisera eginen du bi-daia, iluntze honetan, hango Ra-cingen aurka jokatzera (20:30).Miarriztarrek partida zaila iza-nen dute, Parisko eskualdeko tal-dea oso sendo ari baita Top14an.Bosgarren postuan sailkatuta

daude Pierre Berbizieren jokala-riak. Aldiz, iragan larunbatean,Heineken koparen karietara etxe-an Saracensi irabazi arren,Top14an larri dabiltza zuri-go-rriak. Sailkapeneko azken pos-tuan daude, hamar punturekin.

Egoera ikusirik, puntuak pila-tzeko behar gorria dauka euskaltaldeak, baina badirudi gaurkopartidan esperantza gutxi ezarridutela. Izan ere, entrenatzaileekjokalari garrantzitsuenei atsedenematea erabaki dute. Hariñordo-ki, Barcella, Haylett-Petty, Trai-lle, Peyrelongue... Etxean gelditudirenen zerrenda oso luzea da.

Baldintza horietan, anitz dudadaiteke miarriztarren parte har-tzea. Egia da aste batean hiru par-tida jokatu beharko dituztela.Gaur Parisera joan eta gero, hu-rrengo bi partidak etxean izanendituzte. Lehena, asteartean, Baio-naren aurkako derbia, eta hu-rrengoa, igandean, Montpellie-rren aurka.

Egutegia ikusita, miarrizta-rrek oilasko guztien atzetik korri-ka ezin dutela aritu barneratu du-te, eta etxeko partiden alde egindute. Iluntze honetan, beraz, gaz-teen eta ordezkoen txanda izanenda. Eta hasierako hamabosteko-

ak originaltasun handia izanendu, kapitainetik hasita. Lehen al-diz, Eñaut Hegi baionarra izanenda. Haren ondoan, sasoi hasieranezinbestean ikusi ziren jokala-riak itzuliko dira. Gray, Gimenez,Gomez-Kodela, Barraque eta Wa-tremez hasieratik ariko dira.

Miarriztarrek haien usaiako in-dar fisikoa galduko dute hama-bosteko horrekin, baina mugikor-tasun handia izanen dute. Racingtalde klasikoa da, aitzinean zortziidi zelairatzen dituenetakoa. Pa-ristarrak abiadura eta mugikor-tasuna erabiliz hartu nahiko dituezustean Miarritzek.

Derbia buruan duela joango da Miarritze PariseraEntrenatzaileek atsedeneman diete jokalarigarrantzitsuenei,astearteko partidanpentsatuta

Euskal Herriko ItzuliaGueñesen hasiko da

TXIRRINDULARITZA ›2012koEuskal Herriko Itzulia apirilaren2tik 7ra jokatuko da —Aste San-tuan—, eta Gueñesen hasikoda. Bi etapa bukatuko diramendateetan: hirugarrena,Gasteiz eta Ibardingo gaina(Nafarroa) lotuko dituena, etalaugarrena, Beratik Arraterakobidea egingo duena. Azkenetapa erlojupekoa izango da,Oñatiko inguruetan.

2013ko Frantziako TourraKorsikatik abiatuko da

TXIRRINDULARITZA ›2013koFrantziako Tourreko lehen hiruetapak Korsikan jokatuko dira.Itzulia historian lehenbizikoz iri-tsiko da Mediterraneoko irlara.Lehen etapa esprinterrentzategokia da, eta beste biak gora-beheratsuagoak. Tourrekoantolatzaileek etapa horiekprobatuak dituzte NazioartekoKriteriumaren aurreko aldietan.

Contadorren defentsa«baikorra» da

TXIRRINDULARITZA ›AlbertoContadorren aurkako epaiketasententziaren zain dago dagoe-neko, halere, ez espero TASekurtarrilaren aurretik txirrindula-ria errudun edo errugabe denerabakitzea. Epaiketak lau eguniraun du, eta txirrindulariarendefentsak zein UCIk eta AMAkeuren argudioak plazaratudituzte. Contadorren ordezka-riak atzo adierazi zuen «baiko-rrak» direla.

Ezkurdiak abenduaren28an egingo du debuta

PILOTA ›Joseba Ezkurdiakabenduaren 28an egingo duprofesional mailako debuta,Tolosan. 20 urteko aurrelari ga-raiak (1,91 m.) hiru urterako si-natu du kontratua Asperekin.Arbizuko semea, bolea jokoa-rengatik nabarmendu da afizio-natu mailan, eta Irujorekin en-trenatu da lau t’erdirako. Orain-dik zehaztu gabe dago zeinizango den bere lehen partida.

Juaristi-Lizaso, Azysatorneoko finalerdietara

PILOTA ›Juaristi eta Lizasobinakako Azysa erremonte txa-pelketako finalerdietarako sail-katu ziren atzo, Urriza eta Agi-rrezabalari 40-32 irabazita.Irabazleek Ezkurra eta AizpuruaII.a izango dituzte aurkari fina-lerdietan, abenduaren 3tikaurrera. Beste finalerdia MatxinIII.a-Urrutiak eta Zeberio II.a-Ionek jokatuko dute.

DLaburrak

Kirola ›24 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

D Ekitaldiak

MusikapBilbo.Bilbo Hiria 23. Pop-Rock Lehiaketa. Gaur,20:00etan, Bilborocken.pAndoain.Andoaingo UdalMusika Eskolako Bandarenkontzertua. Gaur, 20:00etan,Bastero kulturgunean.pAntzuola.Klak!son. Gaur,22:00etan, Torresoroan.pArrasate.Arrasateko Musika-leko ikasleen kontzertua. Gaur,18:30ean, Kulturaten.pBilbo.Lucky Peterson. Gaur,21:30ean, Kafe Antzokian.pBilbo.David Cortes. Gaur,19:00etan, Fnac saltokian.pBilbo.Art After Dark: Rebolle-do, Gasteiz Gang eta Santo.Gaur, 22:30ean, Guggenheimmuseoan.pDonostia. Itziarren Semeak,Vitesse, Karrocerias Betoño etaN.P.J. Gaur, 19:30ean, GrosekoKortxoenea gaztetxean.pDonostia. Indarkeria matxis-taren kontrako III. hip hop kon-tzertua. Gaur, 21:00etan, Gaz-teszenan.pDonostia.Heavy/Thrash Fes-tibala. Gaur, 21:00etan, Mo-gambon (Trintxerpe).pDonostia.The New Raemoneta Yo, Naufrago. Gaur,21:00etan, Kontadoresen.pDurango.Shinova, Tenpel etaVostok. Gaur, 22:00etan, Plate-ruenan.pErmua.Hostoak: Oreka TX,Amaren Alabak, Kukai dantzataldea. Gaur, 22:15ean, Ermuaantzokia.pErrenteria.Blast Wave. Gaur,23:00etan, Kelysen.pGasteiz.Bongo Botrako. Gaur,22:00etan, Jimmy Jazz aretoan.pGetxo.Kupela. Gaur,20:30ean, Bihotz Alain.pItsasu.Erru Gabe, Ztah etaNecrosis. Gaur, 21:00etan, Go-xoki gelan.pLaudio.Josu Bergara. Gaur,23:00etan, Drumgorri aretoan.pLegazpi.Kantu Afaria Askalastaldearekin. Gaur, 20:30ean, Ai-txuri jatetxean.pOrio.Benito Lertxundi. Gaur,22:30ean, Karela kiroldegian.pTolosa.Betagarri. Gaur,22:30ean, Bonberenean.

AntzerkiapDonibane Garazi.Ama-2 tal-dea: Tripakiak. Ondotik P.Hiri-garai eta Kike Amonarriz. Gaur,21:00etan, Vauvan zineman.pEtxarri Aranatz.Gazte etahelduentzako antzerkia: Etzi,Dar Dar konpainiarekin. Gaur,22:00etan, kultur etxean.pTafalla.Sexpeare. Gaur,20:30ean, kultur etxean.pUgao.Baginaren bakarrizke-tak. Gaur, 20:00etan, Jane jau-regia.pVillabona.Errautsak. Gaur,22:00etan, Gurea antzokian.

BertsolaritzapAndoain.Jokin Sorozabal, Xa-bier Silveira, Uxue Alberdi, An-jelmari Peñagarikano. Gaur,19:30ean, gaztetxean.pAramaio.Bertxoko sariketa.Finala. Gaur, 20:30ean, Iturrietasagardotegian. Bertsolariak:Ane Labaka, Peio Ormazabal,Izar Mendiguren, Ekaitz Sama-niego, Manex Mantxola eta An-der Solozabal.pArrasate.Bertso afaria. Gaur,21:00etan, San Isidro elkartean.Bertsolariak: Sustrai Colina etaIker Zubeldia. Gai-jartzailea: Be-ñat Ugartetxea.pArrieta.Bertso afaria. Gaur,20:30ean, herriko tabernan.Bertsolariak: Miren Amuriza etaMaialen Lujanbio.pAzpeitia. Bertso afaria. Gaur,21:00etan, Lau Bide jatetxean.Bertsolariak: Beñat Lizaso etaJokin Uranga.pBaiona.Bertso afaria. Gaur,20:00etan, Kalostrapen. Ber-tsolariak: Igor Elortza eta AmetsArzallus.pBilbo. Bertso afaria. Gaur,21:30ean, Atxuri-HikaateneoanBertsolariak: Arkaitz Estiballeseta Oihana Bartra.pLekunberri.Bertso afaria.Gaur, 22:00etan, Lekunberri ta-bernan. Bertsolariak: Julio Sotoeta Oskar Estanga.pZestoa. Bertso afaria. Gaur,auzo elkartean. Bertsolariak:Unai Iturriaga eta Andoni Ega-ña.pZizurkil.Tourreko lehen eus-kalduna omentzeko bertso afa-ria. Gaur, Urkamendi elkartean.Bertsolariak: Sebastian Lizasoeta Millan Telleria.

HitzaldiakpAzpeitia.Basherri topaketak.Gaur eta bihar, 10:00etan, Sa-nagustin kulturgunean.pZumarraga.Berdintasunariburuzko IX. foroa. Gaur,10:00etan, Zelai Arizti aretoan.

Ikus-entzunpMarkina-Xemein.Nagore.Gaur, 20:30ean, Uhagon kultur-gunean (Xemein etorbidea).pAstigarraga.Zinema foruma:Nagore. Gaur, 19:30ean, kulturetxean.pDonostia.Ze Esatek! taldea-ren Rock & Ron DVDaren lehenemanaldiaren aurrekoa. Gaur,20:30ean, Kortxoenean.pGasteiz.Taras Bulba. Gaur,18:00etan, Luis Ajuria aretoan.pHazparne.Bertrand Bonello-ren Appolonide filma. Gaur,21:00etan, Haritz Barnen.pOrdizia.Mendi astea: Dolpo,biziaren muturrean, Joxe Ra-mon Agirre Marron-ena. Gaur,19:30ean, Barrena kultur etxe-an.

‹Agenda2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 25

Zure ekitaldia BERRIAn agertzea nahi baduzu: berria.info/zerbitzuak/agenda/bidali

Edu Lartzanguren

Adrian Sanchez (Amurrio, Ara-ba, 1982) Biolur elkarteko koordi-natzailea da. EHNE sindikatuare-kin batera, III. Basherri topaketakantolatu dituzte gaur eta biharkoAzpeitian (Gipuzkoa), 10:00etan,Sanagustin kulturgunean. Gi-puzkoako kontsumo taldeen in-guruan dabiltzan ekoizleak etakontsumitzaileak elkartuko dira,eta atzerrian antzeko sistemakeratu dituztenek euren esperien-tziaren berri emango diete.Nortzuk elkartzen dira topaketa ho-rietan?Gaurko saioa batez ere baserritaredo ekoizleentzat izango da.Bihar, berriz, deialdi irekia egingoda. Iaz 80-100 pertsona inguru eto-rri ziren. Iaz 30 talde zeuden, etaaurten, 40. Gipuzkoan hiru urteeskasean 40 talde antolatzea zen-baki handi samarra da: iazko da-tuen arabera, 500 familia —2.000pertsona inguru— ari ziren Gi-puzkoan talde hauen bidez sortueta banaturiko elikagaiak jaten.Bizkaian, Nekasarea ari da lanhau egiten, eta Iparraldean,Amap taldea. Gaur, esaterako,Kataluniako Xarxeta kontsumotaldeko kideak etorriko dira eu-ren sistema azaltzera.Zertan da desberdina kontsumo tal-de baten bidez elikagaiak etxeratzeaeta nekazarien kooperatiba bati edosupermerkatu bati erostea?

Kontsumo talde batek ez du sale-rosketa bakarrik egiten. Ekoizle-arekin harremana izaten da, pro-duktua nondik datorren jakiteko.Guk kontsumitzaile hezituaksustatu nahi ditugu: benetakoinformazioa eman, benetan era-bakitzeko gai izan daitezen. Zer-gatik ekarri behar dira elikagaiguztiak kanpotik, kilometro askoeginda? Geure elikaduraren jabeizan behar dugu. Kontsumitzendugunak sekulako eragina dugure ingurumenean eta kultu-ran. Garaian garaiko elikagaiakzeintzuk diren ikasten dute talde-otako kideek, eta gaztak noiz egiten diren. Elikadura sano etagarbia hartzea norberaren osasu-nerako ona bada, bertako elika-gai ekologikoak jatea ona dagizartearen eta ingurunearenosasunerako.

Boladan daude kontsumo taldeak.Ez dizue beldurrik ematen urte ba-tzuk barru sukarra hoztea?Ez dugu halako beldurrik. Topa-keta hauetan, gainera, hori landunahi dugu; hau da, aurrera begiranola jokatu nahi dugun eta base-rritarrak, kontsumitzaileak etataldeak berak gutxieneko zer kon-promiso hartu beharko lukeen.Denon artean erabakiko dugu no-rabidea. Ez dakit boladan dagoen,baina hori pasatzea ere ona izandaiteke. Amap elkartean, esatera-ko, askoz zehaztuago dute arau-dia, eta kontratu bat sinatzen du-te. Bizkaian ere geldialdi bat eginzuten, araudiak eta dinamikak ze-hazteko, eta gero talde gutxiagogeratu ziren, baina agian hobetofuntzionatzen dute. Egia da osomugimendu gaztea dela, eta gora-behera izan dezakeela. Orain arteeskaera handia dagoela-eta ez di-tugu talde gehiago sortzen ez ga-relako iristen.Euskal Herriko nekazaritzak elika di-tzake herritar guztiak?Gaur egun ez dut uste, besteakbeste, lurra lortzea oso zaila dela-ko. Lur gehienak industriarakoedo azpiegiturak eratzeko dira.Badago lan hori egin nahi duenjendea, baina arazo handia da lurona erostea. Halere, oso herrialdepolita da nekazaritza ekologikoanhalako ekoizpen txikia sustatze-ko, elikatzeaz gain inguruneazaintzen duelako.

Adrian Sanchez qBiolur taldeko koordinatzailea

Ekoizleari elikagaiak zuzenean erosteko mugimenduak topaketakegingo ditu gaur eta bihar Azpeitian. Iaz 500 familia ari zirenbaratzetik artekaririk gabe jaten Gipuzkoan, eta aurten, gehiago.

«Kontsumitzen dugunaksekulako eragina du gureingurumenean eta kulturan»

Manuel Labaka baserritarra, ezkerrean, baratzeko produktuak banatzen, Errenterian (Gipuzkoa). BEÑAT IRASUEGI

Gaur

Eguraldi egonkorrapZerua.Antizikloiak harre-siarena egin,eta Atlantikotikdatozen fronte kateak goi la-titudeetara desbideratukoditu.Giro egonkorra izangoda.Ipar isurialdean eta men-dialdean,ostarteak irekikodira.Barnean,eguzkia etagoiko hodeiak.Arratsaldean,kostaldean eta mendialde-an,hodeiak ugarituko dira.

pHaizea.Haize aldakorra.pTenperatura.Gora. Iparisurialdean eta mendialde-an, 15 eta 20 gradu artekoakizango dira beroenak; barne-aldean, berriz, 13 eta 22 gra-du artekoak.

p

Bakio 8/17

p

Bilbo 7/18p

Balmaseda 6/18

p

Guardia 4/15

p

Gasteiz 6/15 p

Agurain 6/14

p

Arrasate 7/17

p

Eibar 7/18

p

Donostia 8/17

p

Leitza 7/15

p

Baiona 6/15

p

Abaurregaina 4/12

p

Tutera 7/18

p

Iruñea 7/15

p

Tafalla 6/16

p

Donibane Garazi 3/16

p

Maule 3/15

p

Amurrio 8/17

Igandea, 27 Asteartea, 29

Joera

Astelehena, 28

Agenda ›26 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

b Eguraldia

Bihar

Goiko hodei gehiagopZerua. Goizean, antizikloi in-dartsuaren ondorioz, eguraldiaargitu egingo da. Goiko hodeiakagertuko dira Euskal Herrikoleku askotan. Arabako Lauta-dan eta Iruñerritik hegoaldera,eguzkia eta urdinguneak ugari-tuko dira.pHaizea.Haize aldakorra ibilikoda, ahul.pTenperatura.Epelago izangoda. Eguneko tenperatura beroe-nak, ipar partean eta mendi in-guruetan, 16 eta 21 gradu arte-koak izango dira; barnealdean,berriz, 15 eta 23 gradu artean ibi-liko dira beroenak.

Itsasoa

Isobara mapa

pItsasoko egoera. Haize alda-korra ibiliko da, 2-3ko indarre-koa, eta itsaskirria sortuko du;ipar partean, itsaskiko guneakeragingo ditu. Ondo ikusiko da.pOlatuak.Metro bat eta bi me-tro arteko olatuak izango dira.

Eguzkia S0RTU GORDE

08:12 17:51

Ilargia EGUNA

Ilberri Azaroaren 25a, ostirala

Ilgora Abenduaren 2a, ostirala

Ilbete Abenduaren 10a, larunbata

Ilbehera Abenduaren 18a, igandea

Itsasaldiak ORDUA METROAK

Itsasgora 03:55 4,35

Itsasbehera 10:01 0,35

Itsasgora 16:23 4,30

Itsasbehera 22:24 0,43

JON ALBISU

b Hitz jokoak BAGABIGA

t°

t°

t° t° t°

GHitz gurutzatuak GSudokua

3

7 6 4 1

5 7 1 6

5 6 3

4 1 6 9

3 7 5

8 3 9 5

3 9 8 2

8

9x9-ko laukian hutsikdauden gelaxkak betebehar dituzu, 1etik 9rabitarteko zenbakiakidatziz, eta kontuan izanikzenbaki bakar bat ere ezdela bi aldiz azaltzenerrenkada eta zutabeberean, ezta dagokion3x3-ko laukian ere.

3 hizkiIraLurMeaPoz

4 hizkiDoteElgeIdor

ItsuIzarIzenLatsOasiSoriUmelUmilUnaiUtzi

5 hizkiAtlasBadiaEsaleHautsIzparLeihoMailuMentsOrube

PurgaSektaTxizaZezin

6 hizkiAhotikArtaleEgunezHezetu

IslatuKasinoOlertiOnetikOtseinSultanTrakeaUrardo

7 hizki

AziendaKasernaMarinelOdoldun

8 hizkiIpurtatsKonklabeMikrobusMoztasun

Izena Harria Pisua Adina

Miel Zilindrikoa 150 kg 28 urte

Inaxio Esferikoa 100 kg 30 urte

Aimar Kubikoa 250 kg 26 urte

Ander Irregularra 200 kg 22 urte

Beñat Errektang. 300 kg 24 urte

GGoitibehera GAtzoko erantzunak

Goiti eta beheiti letra bat gutxiago edogehiago du asmatu beharreko hitzak.1. Nafarroako mendia (1.471 m), Urkulumendialdean. 2. Bidaia labur. 3. Pasaiakoauzoa. 4. Iparrorratz. 5. Zintzoa.6. Emakumeen jantzia. 7. Izana. 8. Gorena.9. Lore koloretsu eta usaintsu.

Goitibehera: 1. Saiarri. 2. Irrisa. 3. Sarri.4. Sari. 5. Sai. 6. Asti. 7. Sitsa.8. Isatsa. 9. Itsasoa.

9 6 1 5 8 2 7 3 4

2 4 8 9 3 7 6 5 1

5 3 7 4 1 6 9 2 8

4 9 3 7 6 8 2 1 5

1 5 6 2 4 3 8 9 7

7 8 2 1 5 9 4 6 3

8 2 5 3 9 4 1 7 6

6 1 9 8 7 5 3 4 2

3 7 4 6 2 1 5 8 9

1

2

34

5

6

7

8

9

L E I H O

ArabaGASTEIZ

DABACO BOULEVARDBoulevard merkataritza gunea (902-221622). Ikuslearen eguna: osteguna.

Tintin: El secreto del unicornio 15:50 16:10 18:00 18:20 20:3022:45 00:55

Detrás de las paredes 20:20 22:2000:30Amanecer (I) 15:45 16:00 18:00 18:15 20:15

20:30 22:30 22:45 01:00Kika superbruja.El viaje a ... 16:20 18:20 20:20Criadas y señoras 22:15El gato con botas 3D 16:00 18:00 20:00 22:0000:00La gran aventura de Winter el delfín 15:50 18:05 20:25Mientras duermes 22:45Asesinos de élite 15:50 18:05 20:25 22:40 01:00El gato con botas 16:30 18:30 20:30 22:3000:30Todo un hombre 16:00 18:05 20:10 22:1500:20Un golpe de altura 16:00 18:10 20:25London Boulevard 22:40 00:45

DFLORIDASan Prudentzio,22 (94-5231940). Ikuslearen eguna: asteazkena.

Un dios salvaje 18:00 20:15 22:30Tintin: El secreto del unicornio 18:00 20:15El niño de la bicicleta 22:30Medianeras 18:00 20:15 22:30Un método peligroso 18:00 20:15 22:30El gato con botas 17:30 20:00 22:30La puerta de no retorno 17:30 20:00 22:30El gato desaparece 17:30 20:00 22:30

DGURIDISan Prudentzio,6 (94-5231940). Ikuslearen eguna: asteazkena.

El gato con botas 3D 16:50 18:40 20:30 22:30Kika superbruja.El viaje a Mandolan 17:30La voz dormida 20:00 22:30La guerra de los botones 17:30 22:30Cinco metros cuadrados 20:00Premonición 17:30 20:00 22:30Gartxot, konkista aitzineko konkista 17:30 22:30Anonymus 20:00Criadas y señoras 17:00 19:45 22:30Amanecer (I) 17:30 20:00 22:30

DYELMO GORBEIA 3DGorbeia merkataritza gunea (94-5460623). Ikuslearen eguna: asteazkena.

El gato con botas 17:45 18:45 19:45 20:4522:45 00:45

El gato con botas 3D 18:15 20:15 22:15 00:15Premonición 18:10 20:10 22:10 00:10Amanecer (I) 17:30 18:30 20:00 21:00

22:30 23:30 00:50Tintin: El secreto del unicornio 3D 18:00 20:15 22:30 00:45Tintin: El secreto del unicornio 17:30 18:45 19:45 21:00

22:00 23:15 00:15La voz dormida 00:30Criadas y señoras 18:30 21:30Detrás de las paredes 20:20 22:2000:20Winx,la aventura mágica 18:30Un golpe de altura 20:30 22:40 00:45Phineas y Ferb 18:00Margin Call 19:40 21:4500:00Asesinos de élite 17:50 20:10 22:3000:50No habrá paz para los malvados 21:4500:30Kika superbruja.El viaje a Mandolan 18:20

BizkaiaBILBO

DCOLISEO CINESA ZUBIARTELeizaola Lehendakariaren kalea,

Tintin: El secreto del unicornio 16:00 22:45 01:00Tintin: El secreto del unicornio 3D 18:15 20:30Kika superbruja.El viaje a ... 16:00 18:00La gran aventura de Winter el delfin 19:00El gato con botas 16:00 18:00 20:00 22:0000:00El gato con botas 3D 16:45 18:45 20:45 22:45 00:45Amanecer (I) 16:00 17:00 18:15 19:30 20:30

22:00 22:45 00:30 01:00Un método peligroso 16:00 18:15 20:30 22:45 01:00Asesinos de élite 16:15 19:00 22:0000:30Un dios salvaje 20:00 21:45 22:3000:30Un golpe de altura 22:45 01:00

DGOLEM ALHONDIGASi no nosotros,¿quién? (JBA) 17:15 20:00 22:30El gato con botas 3D 22:30El gato con botas 16:30 18:30 20:30Amanecer (I) 17:15 20:00 22:30Un dios salvaje 16:30 18:30 20:30 22:30Melancolía 17:00 19:45 22:30Criadas y señoras 17:00 19:45 22:30Tintin: El secreto del unicornio 17:15 22:30La gran aventura de Winter el delfin 17:30Margin Call 20:10 22:30Zinexit 19:15

DMULTICINESEskutza kalea,13 (94-4310310). Ikuslearen eguna: astelehena.

La chica más feliz del mundo (JBA) 20:00 22:15La puerta de no retorno (JBA) 17:30 19:45 22:15El gato desaparece 17:30 20:00 22:15Cinco metros cuadrados 19:45 22:15Todo un hombre 17:30 20:00 22:15Gartxot, konkista aitzineko konkista 17:30Un dios salvaje (JBA) 17:30 19:45 22:15Medianeras 20:00 22:15Another year 17:15London Boulevar 17:30 20:00 22:15

BARAKALDO

DCOLISEO CINESA MAX OCIOKareaga kalea z/g (94-4310310). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato con botas 16:00 18:00 20:00 22:0000:00Amanecer (I) 16:00 17:00 18:15 19:30 20:30

22:00 22:45 00:30 01:00El gato con botas 3D 16:45 18:45 20:45 22:45 00:45Un método peligroso 16:00 18:15 20:30 22:45 01:00Premonición 16:00 18:15 20:30 22:45 01:00Kika superbruja.El viaje a ... 16:00 18:00London Boulevard 20:30 22:45 01:00Tintin: El secreto del unicornio 16:00 20:15Winx, la aventura mágica 18:15Contagio 22:30 01:00Winx, la aventura mágica 3D 16:00Tintin: El secreto del unicornio 3D 18:15 22:30Tiburón,la presa 3D 20:30Anonymous 01:00Criadas y señoras 16:00 19:00 22:00Verbo 16:00 01:00La gran aventura de Winter ...3D 18:00 20:15Footlose 22:45 01:00Sin salida 16:00Cinco metros cuadrados 18:15 22:45 01:00Mientras duermes 20:30

Detrás de las paredes 17:00 19:30 22:30 01:00Un golpe de altura 17:00 19:30 22:30 01:00Asesinos de élite 16:00 18:15 20:30 22:45 01:00

DYELMO MEGAPARKErribera etorbidea z/g (94-4181672). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato con botas 3D 18:15 18:45 20.15 20:4522:45 00:45

El gato con botas 2D 17:45 19:45 21:45 22:1523:45 00:15

Un método peligroso 18:00 20:10 22:3000:40Amanecer (I) 17:30 18:00 19:00 20:00 20:30

21:30 22:30 23:0000:00 01:00Asesinos de élite 18:15 20:30 22:45 01:00Tintin: El secreto del unicornio 3D 17:55 20:10 22:2500:40Tintin: El secreto del unicornio 2D 18:55 21:10 23:25Kika superbruja.El viaje a Mandolan 18:15Un golpe de altura 20:20 22:1500:20

BASAURI

DIBAIGANEKika superbruja 2 17:30Un golpe de altura 20:00 22:00

DSOCIAL ANTZOKIALa piel que habito 17:00 19:30 22:00

DBERMEO.Nestor Basterretxea.Ez dago emanaldirik.

DDERIO.Gurea aretoa.Tintin: El secreto del unicornio 19:00 21:00

DDURANGO.Zugaza. El gato con botas 3D 19:00Eva 22:00

DGALDAKAO. Torrezabal. Ez dago emanaldirik.

DGERNIKA-LUMO.Lizeo.No habra paz para los malvados 20:30

GETXO

DGETXO ZINEMAKArriluze z/g (94-4310310). Ikuslearen eguna: asteazkena.

Todo un hombre 16:20 18:20 20:20 22:2000:30Premonición 16:00 18:00 20:00 22:0000:30Un método peligroso 16:30 18:30 20:30 22:3000:30El gato con botas 3D 16:30 18:30 20:30 22:3000:30Tintin: El secreto del unicornio 2D 17:00Amanecer (I) 19:15 22:0000:30El gato con botas 16:00 18:00Asesinos de élite 20:00 00:30Un golpe de altura 22:10

DIGORRE.Lasarte aretoa. Ez dago emanaldirik.

LEIOA

DCINESA ARTEAArtea merkataritza gunea (902-333 231). Ikuslearen eguna: asteazkena.

Mientras duermes 22:45 00:45Amanecer (I) 16:00 17:00 18:15 19:30 20:30

22:00 22:45 00:30 01:00El gato con botas 16:00 18:00 20:00 22:0000:00El gato con botas 3D 16:45 18:45 20:45 22:45 00:45Asesinos de élite 16:00 18:15 20:30 22:45 01:00Kika superbruja 2 16:00Tintin: El secreto del unicornio 3D 18:15 20:30Tintin: El secreto del unicornio 16:00 22:45 01:00Un golpe de altura 20:30Criadas y señoras 22:00Un método peligroso 16:00 18:10 20:20 22:3000:40Detrás de las paredes 19:15 00:50La gran aventura de Winter ...3D 16:30La gran aventura de Winter ... 18:00

DLEKEITIO.Ikusgarri. Ez dago emanaldirik.

DMUNGIA.Torrebillela.No tengas miedo 20:00

DMUSKIZ.Meatzari. Ez dago emanaldirik.

DONDARROA. Bine Onera.El padrino (I) 2D 20:00

PORTUGALETE

DBALLONTIEl gato con botas 3D 17:45 19:50 22:00El gato con botas 18:00 20:00 22:10Amanecer (I) 17:30 20:00 22:15Gartxot,konskista aitzineko konkista 20:00 22:05La gran aventura de Winter el delfín 17:45Un golpe de altura 20:00 22:10Kika superbruja.El viaje a ... 18:00Tintin: El secreto del unicornio 17:45 20:00Mientras duermes 22:15

SANTURTZI

DSERANTES(94-4839244). Ikuslearen eguna: asteazkena.

El gato con botas 3D 17:30 20:00 22:30Amanecer (I) 17:30 20:00 22:30

DZALLA. Zalla Antzokia.Tiburón,la presa 3D 20:00

DZORNOTZA. Zine aretoa. Ez dago emanaldirik.

GipuzkoaDONOSTIA

DANTIGUO BERRI(943-219120). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato con botas 3D 17:15Criadas y señoras 19:30 22:15Un dios salvaje (JBA) 17:15 20:00 22:30Amanecer (I) 17:00 19:45 22:30La guerra de los botones 17:15Gartxot, konkista aitzineko konkista 19:45 22:15Asesinos de élite 17:15Mientras duermes 20:00 22:30Margin Calll 17:00 20:00 22:30Tintin: El secreto del unicornio 2D 17:15 20:00 22:30El gato con botas 2D 17:00 20:00 22:30

DLA BRETXAArraindegi eraikina (943-421371).

El gato con botas 3D 16:00 18:00 20:00 22:00Amanecer (I) 16:00 17:00 18:15 19:30 20:30

22:00 22:45Kika superbruja.El viaje a ... 16:10Tintin: El secreto del unicornio 3D 18:00 20:10Tiburón 3D 22:15Winx,la aventura mágica 16:10Asesinos de élite 18:00 20:20 22:40El gato con botas 16:30 18:30 20:30 22:30Tintin: El secreto del unicornio 16:00 18:10 20:20

Criadas y señoras 22:30Premonición 16:00 18:10 20:30 22:45La gran aventura de Winter ... 16:00Un golpe de altura 18:10 20:15 22:15

DPRINCIPESan Joan,10 (943-421247). Ikuslearen eguna: asteazkena.

Cinco metros cuadrados 17:30Another year 19:30 22:15Criadas y señoras 16:45 19:30 22:15Un método peligroso 17:30 20:00 22:30Bi anai 17:00 19:45 22:30El gato desaparece 17:30 19:45 22:15Anonymous 16:45Melancolía 19:30 22:00Un dios salvaje 17:00 19:45 22:00Gartxot,konkista aitzineko konkista 17:00 19:45 22:00Medianeras 17:15 20:00 22:30London Boulevard 17:15 20:00 22:30

DTRUEBAS.Esnaola,10 (943-271391). Ikuslearen eguna: asteartea.

Un método peligroso (JBA) 17:15 19:45 22:00El niño de la bicicleta (JBA) 17:00 19:00George Harrison (JBA) 21:00

DANDOAIN.Bastero zinema. Ez dago emanaldirik.

DARETXABALETA.Zaraia zinema. Bertsolari 22:00

DAZKOITIA.Baztartxo.Tintin: El secreto del unicornio 22:00

DAZPEITIA.Soreasu zinema. Ez dago emanaldirik.

DBEASAIN.Usurbe zinema. Amanecer (I) 22:15

EIBAR

DCOLISEO El gato con botas 22:30No habrá paz para los malvados 22:30Amanecer (I) 22:30

DELGOIBAR.Antzokia. Gianni y sus mujeres 22:15

ERRENTERIA

DNIESSEN ZINEMAK(943-345291).

El gato con botas 3D 17:00 19:30 22:15El gato con botas 17:30 20:00 22:45Amanecer (I) 17:15 20:00 22:45Gartxot,konkista aitzineko konkista 20:10 22:35Kika superbruja.El viaje a Mandolan 17:30Tintin: El secreto del unicornio 17:15 19:45 22:30Un golpe de altura 20:00 22:30Tintin: El secreto del unicornio 3D 17:30

DHERNANI.Biteri. El árbol de la vida 22:30

IRUN

DCINEBOX MENDIBILMendibil merkataritza gunea (943-630223). Ikuslearen eguna: osteguna.

Asesinos de élite 18:00 20:15 22:30Kika superbruja.El viaje a Mandolan 18:00Un golpe de altura 20:15 22:30El gato con botas 18:00 20:15 22:30Amanecer (I) 18:00 20:15 22:30Criadas y señoras 19:00 22:00Tintin: El secreto del unicornio 18:00 20:15Detrás de las paredes 22:30

DOCINE TXINGUDI(943-635441). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato con botas 3D 16:30 18:30 20:30 22:30Kika superbruja.El viaje a ... 16:10Tintin: El secreto del unicornio 3D 18:00Asesinos de élite 20:15 22:30Gartxot,konkista aitzineko ... 16:10Un golpe de altura 18:10 20:15 22:20Un método peligroso 16:30 18:30 20:30 22:45Amanecer (I) 16:00 17:00 18:15 19:30 20:30

22:15 22:45El gato con botas 16:00 18:00 20:00 22:00

DLEGAZPI.Latxartegi aretoa. Neds 22:15

DOÑATI.Herri zinema. Mientras duermes 22:30

DORDIZIA.Herri Antzokia.No habrá paz para malvados 22:15

DTOLOSA.Leidor. Ez dago emanaldirik.

USURBIL

DCINEBOX URBILUrbil merkataritza gunea (943-221622).

El gato con botas 3D 15:45 18:00 20:15 22:30 00:45El gato con botas 16:00 18:15 20:30 22:45Asesinos de élite 15:45 18:00 20:30 22:45 01:00Amanacer (I) 16:00 18:15 20:30 22:45 01:00Un método peligroso 16:00 18:15 20:30 22:45 00:45Un golpe de altura 20:30 22:45 01:00La gran aventura de Winter ... 15:45 18:00Detrás de las paredes 22:30 00:45

Tintin: El secreto del unicornio 15:45 18:00 20:15Criadas y señoras 19:00 22:00Kika superbruja.El viaje a... 16:00

DZARAUTZ.Modelo.No habrá paz para los malvados 19:30 No tengas miedo 22:15

DZUMAIA. Aita Mari aretoa. No tengas miedo 22:00

DZUMARRAGA.Zelai Arizti. Cirkus Columbia 22:15

LapurdiBAIONA

DCGR CENTRE(0559-599090).

Mozart l’opera rock 3D 18:00 20:00 21:30Les adoptes 14:00 16:00 18:00 20:00 22:15Les immortels 3D 14:00 16:30 22:00Mission: Noel 3D 11:15 14:00 16:00 18:00Or noir 11:15 13:45 16:30 19:45 22:15Time out 16:00 20:00 22:1550/50 14:00Twilight 4: Révélation (I) 11:15 13:30 15:45 18:00 20:00 22:15Mon pire cauchemar 11:15Intouchables 11:15 13:45 16:00 18:00 20:00 22:15Tintin: Le secret de la ...3D 11:15Un monstre à Paris 3D 11:15

DL’ATALANTE(05559-557363).

Tous au Larzac 16:30 20:45Les neiges du Kilimandjaro 14:30 18:45

DL’AUTRE CINEMA(05559-555298).

L’art d’aimer 15:00 18:45Toutes nos envies 20:30The artist 18:15Les marches du pouvoir 16:45Curling 16:30Nos ephemeres 14:45Perdita Durango 20:30

ANGELU

DMONCINETime out 14:00 16:00 20:00 22:00L’or noir 14:00 16:30 19:30 22:00Mission Noel 2D 18:00Mission Noel 3D 20:00Intouchables 14:00 16:00 18:00 20:00 22:00Twilight 4: Révélation (I) 14:00 16:30 19:30 22:00L’ordre et la morale 14:00 19:30 22:00Contagion 14:00 18:00 22:00Mon pire cauchemar 16:00 18:00 20:00On n’est choisit pas sa famille 14:00 16:00Polisse 22:00La source des femmes 16:30

DONIBANE LOHIZUNE

DLE SELECTIntouchables 18:00Or noir 14:00 18:00Les adoptés 21:00Mission Noel 2D 18:00Twilight 4 21:00Les immortels 21:00Time out 18:00L’ordre et la morale 14:00Les neiges du Kilimandjaro 14:00Mozar opera rock 3D 21:00Mon pire cauchemar 14:00

DHAZPARNE.Haritz Barne. L’apollonide 21:00

DHENDAIA.Les Varietes. Le casse de Central Park 21:00

DKANBO.L’Aiglon. Intouchables 21:00

MIARRITZE

DROYALIl était une fois en Anatolie (JBA) 14:00L’art d’aimer 17:15 20:30L’exercice de l’État 19:00Le source des femmes (JBA) 16:45Les géants 14:00Les neiges du Kilimandjaro 14:00 18:00Notre poison quotidien 20:00Poulet aux prunes 18:50Squat (JBA) 22:00The black power mixtape (JBA) 15:30Toutes nos envies 15:55Vents de sable,femmes de roc (JBA) 21:00

NafarroaIRUÑEA

DGOLEM BAIONA(948-222333). Ikuslearen eguna: asteazkena.

El gato con botas 3D 20:30 22:45

Un gato con botas 16:30 18:30Un método peligroso 16:30 18:30 20:30 22:45Amanecer (I) 20:00 22:30Un dios salvaje 16:30 18:30 20:30 22:45Tintin: El secreto del unicornio 17:15 20:00 22:30Criadas y señoras 17:00 19:45 22:30

DGOLEM LA MOREA(948-222333). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato con botas 3D 17:30 20:00El gato con botas 16:30 18:30 20:30 22:45Amanecer (I) 16:30 17:15 19:00 20:00 21:30

22:30Asesinos de élite 17:30 20:00 22:45Gartxot, konkista aitzineko ... 16:30 18:30La gran aventura de Winter ... 17:30La guerra de los botones 16:30 18:30 20:30 22:30Timidos anónimos 20:30 22:30Cinco metros cuadrados 20:30 22:45Un golpe de altura 17:30 20:00 22:30Tintin: El secreto del unicornio 17:30 20:00 22:45Tintin: El secreto del unicornio 3D 20:00 22:30Criadas y señoras 17:00 19:45 22:30Mientras duermes 22:45Phineas y Ferb 16:30 18:30

DGOLEM YAMAGUCHI(948-222333). Ikuslearen eguna: asteazkena.

Si no nosotros,¿quien? (JBA) 17:15 20:00 22:30Melancolía 17:15 20:00 22:30Medianeras 16:30 18:30 20:30Bi anai 16:30 18:30Nader y Simin,una separación 17:15 20:00 22:30El niño de la bicicleta 22:30Margin Call 20:30 22:45

DSAIDE CARLOS III(948-245400). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato con botas 3D 17:15 19:45 22:30El gato con botas 17:30 20:00 22:30Amanecer (I) 17:30 20:00 22:30Un dios salvaje 17:30 20:00 22:30Tintin: El secreto del unicornio 17:15Criadas y señoras 19:45 22:30

DSAIDE OLITE(948-24 54 00). Ikuslearen eguna: astelehena.

El gato desaparece 17:30 20:00 22:30Asesinos de elite 17:30 20:00 22:30Gartxot 20:00 22:30La guerra de los botones 17:30Tintin: El secreto del unicornio 17:30La voz dormida 20:00 22:30

DALTSASU.Iortia.La deuda 22:30

LIZARRA

DGOLEM LOS LLANOSEl gato con botas 18:00 20:30Amanecer (I) 18:00 20:30Bertsolari 18:00 20:30

TUTERA

DOCINETintin: El secreto del unicornio 18:00Tintin: El secreto del unicornio 3D 20:15 22:30No habrá paz para los malvados 20:00 22:1500:30Amanecer (I) 19:00 20:30 22:00 22:3000:30El gato con botas 18:15 20:15 22:1500:30El gato con botas 3D 18:30 20:30 22:3000:30Mientras duermes 00:30London Boulevard 18:10 20:20 22:3000:30Asesinos de élite 19:30 22:0000:30Kika superbruja 18:00Tiburón,la presa 3D 00:30La gran aventura de Winter el delfín 18:15Un golpe de altura 20:30 22:3000:30

UHARTE

DITAROA(902-463269). Ikuslearen eguna: osteguna.

El gato con botas 3D 16:30 18:30 20:30 22:30 00:45El gato con botas 16:00 18:00 20:00 22:0000:30Premonición 16:00 18:10 20:15 22:2000:30Todo un hombre 16:20 18:20 20:20 22:20 00:45Amanecer (I) 16:00 17:00 18:10 19:00 20:15

22:00 22:30 00:30 00:45Asesinos de élite 16:20 18:20 20:20 22:20 00:45Gartxot,konkista aitzineko... 16:15 18:15La gran aventura de Winter...2D 16:00 18:105 metros cuadrados 20:20 22:1000:30London Boulevard 20:15 22:1500:30La guerra de los botones 16:00Kika superbruja 16:10 18:10Un golpe de altura 20:10 22:15 00:45Tintin: El secreto del unicornio 3D 16:00 18:00Tintin: El secreto del unicornio 2D 18:00 20:10 22:1500:30Criadas y señoras 20:00 22:30

VIANA

DLAS CAÑASEl gato con botas 3D 17:00 19:30 22:15El gato con botas 17:30 20:00 22:30Amanecer (I) 17:45 20:15 22:45Criadas y señoras 17:00 19:45 22:35Eva 17:30 19:45 22:30Asesinos de élite 17:15 20:00 22:40Las aventuras de Winter el delfín 17:45Tintin: El secreto del unicornio 2D 17:45 20:00 22:45Un golpe de altura 20:10 22:40Kika superbruja 2 17:45No habrá paz para los malvados 20:00 22:30

Nafarroa BehereaDDONIBANE GARAZI. Vauban.Le skylab 21:00

DDONAPALEU. St.Louis.Mon pire cauchemar 21:00

ZuberoaDMAULE.Baitha.Toutes nos envies 21:00Twilight4 21:00

1 Aretoak

Premonición, Gilles Bourdos zuzendariaren filma. BERRIA

‹ Agenda2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 27

Komunikazioa D

Kukuaren ama

H iltzailea! Zu ere hiltzai-lea zara! Koldarra! Ezzaitez ezkutatu! Zure

hildakoen gainean egiten dut tu!Zakurra, esan non dagoen, bada-kizu-eta! Hilkutxa bat erostekoerabili dirua! Zuretzat eta zure se-

mearentzat, hilkutxa bana!». Ho-rrela hartu zuen herriak El Cucoderitzon gaztearen ama, Sevilla-ko auzitegira lekuko gisa iristenzen unean berean. Emakumeakzer egin duen harrera bero horiizateko? Bada, horixe, ama izan,Marta del Castillo izeneko neska-ren hilketa estaltzeaz kondenatuduten gaztearen ama —xeheta-suna: estaltzaileari izena ere ez-kutatzen zaio, izengoiti nahikoatseginaz, gainera; hildakoariezer ez, zertarako—. Ama izaneta telebistara joan, horra ema-kume horren krimen bikoitza.Anekdotak balio baitigu esan

nahi duguna ilustratzeko, hasie-ratik hasiko gara, labur, ondoulertzeko dena.

Tele5 kateko La Noriasaioanegin zioten amari elkarrizketa, di-rua pagatuta —10.000 euro aipatudira; aurkezleak saioko zenbatirabazten duen ez dut imajinatuere egin nahi—. Elkarrizketarenondoren piztu zen eskandalua.Oso kritikatua, jokoaren arauakurratu izanaz seinalatua; hasi zi-ren tantaka erortzen iragarleakere, guztiek alde egin arte. Saioairagarkirik gabe geratu arte.

Auzitegiko irudi horiek goizbatez ikusi ditut, La Noria-rekin

Mediaset enpresa partekatzenduen Esenciales Ana Rosa saio-an. Aurkezleak, orduan, entzu-ten ari den irain oldearen aurre-an, asaldatuta: «Amatxo maitea,izugarria da hau; iruditzen zaitjuxtu horretarako dagoela justi-zia; lintxamendu publikoek bel-dur handia ematen dute». Azallodia behar da gero. Egin duzueproba, jarri dituzue Espainia al-deko kate pribatuak goizean goi-zetik? Eta? Zer traza hartu die-zue? Kazetaritza horia ez, horituustela egiten dutela iruditzenzait, kirasduna. Mintzo dugunkasuan ere, La Noria eta Esencia-

les Ana Rosa ohartarazi ditu An-daluziako Iku-sentzunezkoenKontseiluak, egin duten epaiketaparaleloa salatzeko.

Iragarleen txikarrarekin gera-tu dira batzuk. Kondenatu batengertuko bat telebistara diru tru-ke ekarri izanarekin bestetzuk.Baina, kukuarena ez, arkumea-ren ama, koska, epaiketa parale-loetan dagoela iruditzen zait. Te-lebistak herritarren gainetik, jus-tiziaren pare, jartzeko duenbotere makurrarekin.

Nahiz gero euren burua zuritunahi izan. Nahiz horitu ustelaezin duten estali.

EkografiakAritz Galarraga

Urtzi Urkizu

Hizkuntza gutxituetan ari direnirrati kazetarien soslaiaz tesiaegiten ari da Irati Agirreazkuena-ga (Erandio, Bizkaia, 1986). Horre-tarako, lau hilabete egin ditu Es-kozian, BBCko Radio nan Gaidhe-al irratiko kazetariak elkarrizke-tatzen. Zer azalduko duzu zehatz-mehatzgaur Leioan irratiko nazioartekokongresuan?Hizkuntza gutxitu eta irrati pu-blikoa gaiaz ariko naiz, batez ereEskoziako Radio nan Gaidhealeta Euskadi Irratiaz. Sakoneko el-karrizketak egin ditut bi irratieta-ko kazetariekin. Azalduko duthizkuntza batek nola determina-tzen duen irrati baten lan egitekomodua. Euskadi Irratian, adibi-dez, bizpahiru belaunaldi daudeelkarbizitzan. Radio nan Gaidhe-alen, beste batzuk. Belaunaldi ba-koitzak hizkuntzaren bilakaeraera ezberdinean antzematen du. Zein beste irizpide hartuko dituzukontuan konparaketa egiterakoan?Lan ohiturak eta zer iturri kon-tuan hartzen dituzten. Kazeta-

rien konbergentziaz ere arikonaiz. BBCn eskoziar gaelikoz ari-tzen diren kazetariak aldi bereantelebistarako albistegiak ekoiz-ten dituzte. Irratia ikuspegikomunitario batetik egiten dute,komunitateari oso atxikituta,tradizionalagoa. Telebistan kul-turaren alor modernoagoa etagazteagoa bultzatzen dute. Eus-kadi Irratian hori ez da gertatzen;irratirako ari dira bakarrik. Inte-resatzen zitzaidan beste puntubat zen kazetariek euren buruazduten irudia eta beste hizkuntzanagusian ari diren kazetarienaldean nola ikusten diren profe-sional mailan. Eskoziako komunikabideen egoeranolakoa da?Erresuma Batuan BBC da jauneta jabe irratigintzan. Eskozian,gaelikoz ari diren komunikabide-ak aztertzeko orduan, lehendabi-zi kontuan hartu behar da gaeli-koaren egoera. Gaelikoak ez duhain konnotazio politikoa, euska-rak duen bezala. Parlamentuan,esate baterako, gaelikoaren aldedirua jartzen dute laboristek,kontserbadoreek eta edozein al-

derdik. Baina, bestalde, kontuanhartu behar da gaelikoaren erabi-lera eskasa dela eta komunitateanahiko hertsia. BBCrena da nazioosoan eguneko 24 orduetan gaeli-koz aritzen den irrati bakarra.Gero, badaude tokiko irrati txikibatzuk, egunean bospasei orduzgaelikoz aritzen direnak. Telebis-tari dagokionez, 2008. urtean sor-tu zuten gaelikoz emititzen duenkate bakarra. Aurrepausoakematen ari dira azkeneko urtee-tan. Irrati-nobela batzuk gaelikozegiten ere hasi dira. 2012. urtean

gaelikoaren erabilerari buruzkoinkesta baten datuak emango di-tuzte, eta datu onak espero dira. Zer garrantzia dute herri batean hiz-kuntza propioan egiten diren irratipublikoak?Berebiziko garrantzia dute; bate-tik, hizkuntza bat nortasun sozialeta pertsonal bat eraikitzeko pla-taforma delako. Hedabideak ezin-bestekoak dira hizkuntza horriindarra emateko. Adibide gisa jardezakegu 1976ko 24 orduak eus-karaz ekimena. Aurreneko aldizeuskara modu publiko batean en-

tzule kopuru handi bati helarazizitzaion. Irratiak esfera pribatu-ko hizkuntza bat esfera publiko-koa bihurtzen du. Gaur egun irra-ti publikoaren kalitatea bermatubehar da; lehiakorrak izan behardugu, eta, horretarako, finantza-keta behar da. Maria Gonzalez Irisarrik bere tesianjaso zuen euskarazko komunikabi-deak esparru bereko gaztelaniazko-ak baino kalitate handiagoa dutela.Tesiaren aurkezpenean izan nin-tzen, eta gustatu zitzaidan. Bainaargi dago kalitatea zerbait subjek-tiboa dela. Gonzalezen metodolo-giak emaitza onak izan zituen eus-karazko komunikabideentzat.60ko eta 70ko hamarkadako eus-karazko irratigintzaren ikerketaegin nuenean, Loiolako HerriIrratiak kalitatezko irratia egitenzuela esaten zidaten elkarrizketa-tuek, entzuleen intereseko albis-teak jorratzen zituztelako. Gaiekentzule kolektiboarekiko loturazuzena dutenean, irratiaren kali-tatea handiagoa da. Entzuleei in-teresatzen zaizkien edukiak es-kaini behar dira.Euskadi Irratiak 29 urte bete dituaste honetan. Zure ikerketaren ara-bera, zertan asmatu du, eta zertanez?Jakin izan du euskaraz edozergauzez hitz egiten. Gauza guztie-taz euskaraz hitz egitea, eta, adi-bidez, Egipton zerbait gertatubada han norbait egotea euska-razko informazioa ematen aurre-rapauso handia da. Ahalegin han-dia egin du alor horretan EuskadiIrratiak. Internetekin nola funtzionatu be-harko lukete euskarazko irratiek?Irratiek entzuleak hartu behar di-tuzte kontuan. Internet baliatubeharko lukete entzuleen ekarpe-nak barneratzeko, eta ez bakarrikzuzenean, uhinetan baizik, etairratigileek beraien baitan. En-tzuleari gaur egun eginkizun ak-tiboago bat eman behar zaio. Ho-rretarako, tresna sozialak tresnaegokiak dira.

Irati Agirreazkuenaga qEHUko ikertzailea

‘The Radio is Dead. Long Live the Radio!’kongresuan hizkuntza gutxituetako irratipublikoez ariko da gaur Agirreazkuenaga.

«Gaur egun irrati publikoenkalitatea bermatubehar da»

BERRIA

Agenda ›28 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

D Telebista

D

‹ Agenda2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 29

E Gaurko filmak

Tres padrinos 111

pETB2,18:25. Zuz.: John Ford. Akt.:John Wayne, Pedro Armendariz, HarryCarey Jr, Ward Bond. AEB. 1948.

1, 2, 3 voleurs 11

pFrance2,20:35. Zuz.: Gilles Mimou-ni. Akt.: Isabelle Carre, Nicolas Cazale,Olivier Sitruk. Frantzia. 2011.

Le piège afghan 111

pArte,20:40. Zuz.: Miguel Courtois.Akt.: Marie-Josee Croze. Frantzia. 2011.

Más allá de la duda 11

pETB2,22:15. Zuz.: Peter Hyams.Akt.: Michael Douglas, AmberTamblyn, Jesse Metcalfe. AEB. 2009.

Michael Clayton 111

pLa1,23:35. Zuz.: Tony Gilroy. Akt.:George Clooney, Tom Wilkinson, TildaSwinton, Sydney Pollack. AEB. 2007.

ETB 207:30: Robin Food. 08:00:Egun on Euskadi. 10:15: Fo-rum. Gonbidatua: Jose MariaEsparza. 10:55: Cámara ocul-ta. 11:10: Bonanza. 13:00: Rex.Telesaila. 13:05: Camara ocul-ta. (Nafarroarako deskone-xioa). 13:25: Navarra directo.(Nafarroarako deskonexioa).13:55: Robin food. 14:58: Tele-berri. 16:00: Eguraldia. 16:10: Nimás, ni menos. 18:05: Zinema.‘El oro de Mackenna’. Zuz.: J.Lee Thompson. Akt.: GregoryPeck. 1969. 20:20: Euskadi Di-recto. 20:58: Teleberri. 22:00:Eguraldia. 22:15: Zinema.‘Másallá de la duda’. Zuz.: PeterHyams. Akt.: Michael Dou-glas. 2009. 00:05: Zinema.‘Blade’. Zuz.: Steohen No-rrington. Akt.: Wesley Snipes.1997. 02:10: Teleberri. 02:40:Forum. 03:10: Musika gauakjazz.

Antena 306:15: Noticias de la mañana.09:00: Espejo público. 12:00:Karlos Arguiñano en tu coci-na. 12:30: La ruleta de la suer-te. 14:00: Los Simpson. 15:00:Antena3 noticias. 15:40: De-portes. 16:00: El tiempo. 16:15:Bandolera. 17:15: El secreto depuente viejo. 18:30: Ahora cai-go. 19:45: Atrapa un millóndiario. 21:00: Antena3 Noti-cias 2. 21:40: Deportes. 21:45:El tiempo. 22:00: Atrapa unmillón. Carlos Soberak aur-keztutako lehiaketa. 00:15:Equipo de investigación.02:30: Una semilla, una vida.

Tele 506:30: Informativos Telecin-co. 09:00: El programa deAna Rosa. 12:45: Mujeres yhombres y viceversa. 14:30:De buena ley. Sandra Barne-dak aurkeztutako saioa.15:00: Informativos Telecinco.15:45: Sálvame diario. 20:00:Pasapalabra. Christian Gal-vezek aurkeztutako lehiake-ta. 21:00: Informativos Tele-cinco. 22:00: Sálvame Deluxe.Jorge Javier Vazquezek aur-keztutako saioa. 02:30: Locospor ganar. 03:30: Más que co-ches. 04:00: En concierto.04:30: Infocomerciales.

La Sexta07:00: La Sexta en concierto.08:15: Este es mi barrio. 09:05:Crímenes imperfectos. 10:05:Crímenes imperfectos: Esta-dos Unidos. 10:30: Crímenesimperfectos: historias crimi-nales. 11:25: Crímenes imper-fectos: Australia. 12:25: Al rojovivo. 13:55: La Sexta noticias.15:00: La Sexta Deportes.15:30: Bones. 17:05: Navy: in-vestigación criminal. 19:55: LaSexta noticias. 20:55: La Sex-ta deportes. 21:30: Buenagen-te. 22:25: Navy: investigacióncriminal. Telesaila. 02:40: As-tro tv.

Jose Mari Esparzarekinkartografiaz ariko dira

Jose Maria Esparza editore etaikertzaileak Mapas para unanación liburua argitaratu berridu. Lan horretaz eta EuskalHerriko kartografiaz ariko daDavid Barberok aurkezten duenprograman.‘Forum’. ETB2, 10:15

Jabier Muguruzarieskainitako irratsaioa

Javier Gallegok Radio3 irratianaurkezten duen saioan, JabierMuguruza izango da protago-nista. Euskal musikariaren ibil-bide profesionalaz ariko dira,eta Muguruzak kantu berribatzuk abestuko ditu zuzenean.‘Carne cruda’. Radio3, 14:00.

Madagaskarrerabidaiatuko dute

Tania Youngek aurkezten duenmagazinak Madagaskarrerajoko du. Mikea tribukoak nola-koak diren azalduko dute, ber-tako trena agertuko da, etabaobabak zer diren kontatukodute hainbat erreportajetan.‘Faut pas rêver’. France3, 20:35.

Pilota jaialdiaZaldibarren

ETB1ek zuzenean emango dugaur gauean Zaldibarren egingoduten pilota jaialdia. Lehen par-tida Gorka-Larrinaga/Tainta-Argote izango da. Estelarra,berriz, Gonzalez-Peñagarika-no/Saralegi-Apraiz izango da.‘ETB Kantxa’. ETB1, 22:05.

Hamaika08:00: Lazkao txiki. Marrazkibizidunak. 08:25: Bat eta bat.09:40: Euskal Herria esnatuz.12:15: Europako sari nagusia.Abesbatzen lehiaketa. 14:00:Bat eta bat. 15:15: Berbaz. Na-gore Uriartek aurkeztutakomahai ingurua. 16:15: G pun-tua. 17:05: Beranduegi. 17:20:Skapa. 17:45: Erritmoz bizi.19:45: Txirrita. Marrazki bizidu-nak. 20:15: Hamaika.bit. 20:45:Bat eta bat. 22:00: Hurbilean.22:15: Kulturzulo. 22:45: Ska-pa. 23:05: Bat eta bat. Maga-zina. 00:20: Emisioarenamaiera.

La 106:30: Telediario matinal.09:00: Los desayunos deTVE. 10:15: La mañana de La1.14:00: Albistegia. 14:30: Cora-zón. 15:00: Telediario1. 16:05:El tiempo. 16:15: Amar entiempos revueltos. 17:30: Lafuerza del destino. 18:20: Lacasa de al lado. 19:00: + Gen-te. 21:00: Telediario 2. 22:15:Una noche única. 23:35: Zine-ma. 'Michael Clayton'. Zuz.:Tony Gilroy. 2007. 01:30: Ley yorden: acción criminal. 02:10:La noche en 24 horas. 03:50:TVE es música. 04:30: Noti-cias 24 horas.

La 210:00: UNED. 11:00: Pueblo deDios. 11:30: Los pueblos. 12:00:Grandes documentales.13:00: Para todos La2. 14:40:Documentales culturales.15:35: Saber y ganar. 16:05:Grandes documentales.17:55: Jara y sedal. 18:25: El es-carabajo verde. 19:00: En mo-vimiento. 19:30: Para todosLa2. 19:55: La sala. Guggen-heim. 20:25: El exportador.20:55: Archivos tema. 21:50:La suerte en tus manos.22:05: Buscamundos. 23:00:La2 noticias. 23:20: Entre dosaguas. 23:50: Documental.

ETB 106:10: Marrazki bizidunak. Na-farroarako deskonexioan,10:05 arte. 07:55: Mihiluzehaurrak. 08:40:Abentur@aroa. 09:05: Elkar-tasunaren bideak. 09:35: Bierrepidean. 10:05: Sustraia.10:30: Anitzele. 12:00: Udaz-ken loreak. 12:30: Supernanny.13:10: Bidaide. 14:00: Gauregun. 14:55: Mihiluze. 15:25:Martin. Telesaila. 15:50: Arra-tsaldero. Magazinea. 18:00:Iparralderaen orena. 18:05:Arratsaldero. 19:20: Udazkenloreak. 20:00: Gaur Egun.20:45: Eguraldia. 20:55: Azpi-marra. 21:30: Mihiluze. 22:05:ETB Kantxa. Gorka - Larrina-ga / Tainta - Argote. Gonzalez- Peñagarikano / Saralegi -Apraiz. 23:05: Gauberri. 00:15:Boxeo izarrak. 01:15: Azpima-rra. 01:45: Arratsaldero. 03:45:Musika Gauak Jazz.

ETB 315:30: Super maltzurren liga.15:40: Doraemon. 16:25: Geor-ge oihanekoa. 16:45: Shaunarditxoa. 17:00: Woofy. 17:15:Pingu. 17:35: Hartz Txiki. 18:00:Tom eta Jerry mutikotan.18:20: Etxekaltetxoak. 18:45:Doraemon. 19:35: Ninja dorto-kak. 20:20: Super maltzurrenliga. 20:40: Tom eta Jerry.21:00: Shin Chan. 21:25: Dragoibola. 22:30: EITB kultura.22:55: Kultura gaua. Txon-txongiloak. 23:40: Gaztea klip.00:10: Lokaleroak. 00:25:Abentur@aroa. 00:55: EITBkultura.

ETB Sat08:40: ETB Kantxa. 10:00:Zona zapping. 10:25: Ni más nimenos. 12:10: Esto no es serio.12:30: Futbol laburpenak.13:30: Gol a gol. 14:00: Gauregun. 15:25: Saskibaloia. Eu-roliga. Caja Laboral - Fener-bahce. 16:55: Zona zapping.17:45: Futbola.TxapeldunenLiga. Milan - Bartzelona.18:40: Magazine Champions.19:20: ETB Kantxa. Titin III.a -Merino II.a / Gonzalez - Ba-rriola. 20:40: Ninja Warrior.21:05: Zona zapping. 21:30: Te-leberri. 22:30: Boxeo izarrak.00:00: Magazine Champions.

Cuatro06:45: El zapping de surferos.07:15: O el perro o yo. 08:00:Top Gear. 10:15: Alerta cobra:unidad especial. 12:30: Lasmañanas de cuatro. 14:00:Noticias Cuatro. 14:50: Depor-tes Cuatro. 15:45: Castle. 17:30:Salta a la vista. Roberto Vilar-ek aurkeztutako saioa. 18:30:El comecocos. 20:00: Noti-cias Cuatro. 20:45: DeportesCuatro. 21:30: Supernanny.Rocio Ramos-Paulek aurkez-tuta. 23:45: Callejeros. 'Al la-drón'. 'Agentes'. 01:15: Cone-xión Samanta. 02:15: Dexter.03:00: Cuatro astros.

Arte10:55: Wellness. 11:20: Com-ment être acteur de son bien-être?. 11:50: Pas banal l'ani-mal. 12:15: Globalmag. 12:45:Arte journal. 13:00: 360º, géo.14:00: Belles de nuit. 14:45: Zi-nema. 'Mister Lonely'. 2007.16:40: 360º, géo. 17:35:X:enius. 18:05: Le Vent du dé-sert. 18:30: Cuisines des te-rroirs. 19:00: Arte journal.19:30: Globalmag. 19:55: Pho-to for life. 20:40: Telefilma. 'LePiège afghan'. 2011. 22:15: LeVin et la Science. 23:05: Uneenfance au pays des Tali-bans. 00:35: Court circuit.

Teledeporte08:15: Saskibaloia. Real Ma-dril - Spirou. 10:00: Tenisa.Nadal - Tsonga. 12:00: Patina-je artistikoa. Moskutik (Erru-sia) zuzenean. 13:25: Duatloia.13:45: Patinaje artistikoa.Moskutik (Errusia) zuzenean.14:50: Paralinpiarrak. 15:00:Tenisa. Djokovic - Tipsarevic,Londrestik zuzenean. 17:25:Patinaje artistikoa. Moskutik(Errusia) zuzenean. 18:30:World of freesport. 19:00:Road to London. 19:30: Cone-xión Teledeporte. 20:45: Teni-sa. Ferrer - Berdych, Londres-tik zuzenean. 23:00: Tenisa.

TF108:25: Téléshopping. 09:20:Soeur therese.com. 11:05: LasVegas. 12:00: Les 12 coups demidi!. 13:00: Journal. 13:55: Lesfeux de l'amour. 14:55: Telefil-ma. 'La confiance d'unemère'. 1996. 16:35: Les frèresScott. 17:25: Grey's anatomy.18:20: Une famille en or. 19:05:Le juste prix. 20:00: Journal.20:50: Koh Lanta. Denis Brog-niart-ek aurkeztutako saioa.22:40: L'amour est aveugle.02:15: 50 mn inside. 03:10:Sept à huit. 04:40: Musique.05:00: Sur les routes d'Us-huaia. 05:25: Reportages.

France 209:10: Des jours et des vies.09:35: Amour, gloire et beau-té. 10:00: C'est au program-me. 11:00: Motus. 11:30: Lesz'amours. 12:00: Tout le mon-de veut prendre sa place.13:00: Journal. 14:00: Touteune histoire. 15:10: Commentca va bien!. 16:15: Rex. 17:10:Seriez-vous un bon expert?.17:55: On n'demande qu'a enrire. 18:55: N'oubliez pas lesparoles!. 20:00: Journal.20:35: Telefilma. '1, 2, 3 vo-leurs'. 2011. 22:10: Cold case.23:40: Taratata. 01:15: Journal.01:35: Envoyé spécial.

France 306:45: Ludo. 08:55: Des histoi-res et des vies. 10:50: Midi enFrance. 11:50: Le 12/13. 13:45:Avenue de l'Europe. 14:00:Keno. 14:10: Inspecteur De-rrick. 15:15: Instit. 16:45: Slam.17:25: Des chiffres et des let-tres. 18:05: Ouifi. 18:10: Ques-tions pour un champion.18:55: Le 19/20. 20:10: Plus be-lle la vie. 20:35: Faut pas rêver.. 22:40: Soir 3. 23:05: Vendredisur un plateau!. 01:05: Lematch des experts. 01:35: Lesgrands du rire. 03:05: Soir3.03:30: Plus belle la vie. 04:00:Docs interdits.

‘Martin’ telesaila. 15:25 ‘Más allá de la duda’. 22:15

Gorka Erostarbe Donostia

«Eskua zenbat eta gehiago mugi-tu, orduan eta hobea panderista.Baina, batez ere, erritmoa era-man behar du. Panderoaren lanahori da. Beti neurri batean joanbehar du panderoak...». RamonZubizarreta Larrañaga Landa-kanda-ren hitz neurtuek ematendute argibiderik, bai, haren izae-raren inguruan, baita panderoajotzeko duen dohainaren ingu-ruan ere. Miel Anjel Elustondokidatzi eta Euskal Herriko Trikiti-xa Elkarteak plazaratu berriduen Landakanda, panderoarenerregea biografia liburuan ager-tzen dira protagonistaren hitzok.

Trikitixa Elkarteak azken urte-otan trikitia eta haren munduazabaltzeko egindako ahalegina-ren emaitza da Landakandari bu-ruzko liburua. Aurrez beste zazpibiografia liburu dituzte argitara-tuak, guztiak ere soinu jotzaileengainekoak. Landakandari eskai-nitakoa da pandero jotzaile batiburuz idatzitako aurrenekoa.

Panderoaren erregea izenbu-rua jartzeko batere dudarik ezzuen izan Elustondok. Lehendikere titulu hori jasoa da Landakan-da. 1998an omenaldia egin ziote-nean Azpeitian, Panderoarenerregearen atsedena idatzi zuenFelix Ibargutxi kazetariak. «Ra-moni ez zaio gustatzen erregekontu hori, neu ere ez naiz errege-zalea batere, baina Landakandaartista hutsa dela adierazteko mo-dua da. Bestela Panderoaren ar-tista ere ez legoke txarki. Errege,ez errege... artista da Ramon»,azaldu du Elustondok, alboanLandakandaren ukazio keinuanabarmentzen den bitartean:«Nik ez dut ezer egin izen hori etaliburu hau merezi izateko, bainatira... gustura nago Miel Anjelekegindako lanarekin. Irakurri duteta gustatu zait».

Panderoaren artista izan da ur-te luzez Landakanda, lehen aipa-turiko erritmo neurtua eramate-ko gai izateaz gain, berezko norta-sun eta ezaugarriak oholtzaratuizan dituelako, bere-berea duenahotsa, esaterako: «Lehenengohasi nintzenean nik kantatu bas-tante egiten nuen, baina gero ho-betu nuen. Kantatu eta kantatueta ikasi, noiz hartu behar nuen

arnasa, noiz segitu...», dio Landa-kandak liburuan. Haren irrintzia-ri buruz ere hauxe: «Irrintzia? Ba-koitzak berea. Nik neure irrintzibat badut, berezia, eta horixe!».

Lajaren betiereko lagunAzkoitiko (Gipuzkoa) Landaka-randa baserrian jaiotako (1932)mutikoa lehengusu batzuk etxera

ekarritako panderoa jotzen hasi-ta animatu zen trikitiaren mun-dura. «Zumarragako Trikitixa ba-zen ordurako. Haiek Mendirikmendi lainoa... kantatzen zuten,eta nik huraxe ikasi nuen. Haienkantua gustatzen zitzaidan».

Pikuarekin, Zendoiarekin,Auntxarekin, Epelderekin, Mal-tzetarekin eta Eleuterio Tapiare-kin jo izan zuen lehen urteetan,baina Iñaki Garmendia Laja-re-kin egin zen famatu trikiti bikotemodura, eta bien abizenak elkarriiltzatuak geratu dira betiko. Elka-rrekin ibiltzen ez ziren garaian,ezkontza batera elkarrekin jotze-ra gonbidatu zituzten, eta ondo-ren Lajak berak bota zion amua:«‘Hi, nik hire modura kantatzen

duen batekin egin behar diat hu-rrengo diskoa... ’, eta nik baietz».

Madrilen grabatu zuten lehendiskoa, 1977an, Trikitixa izene-koa. Ondoren etorri ziren beste hi-ru diskoa: Laja eta Landakanda(1981), Pepe Yanciren omenez(1986) eta Gure oroitgarri (1994).Diskoak ateratzeaz gain, EuskalHerriko bi txapelketa irabazi zi-tuzten elkarrekin, 1978an eta1982an. Txapelketen inguruko iri-tzi garbia azaldu du Landakan-dak liburuan: «Txapelketa beha-rrezkoa da, nire iritziz. Hor azaldubehar duen batentzat, azaltzekomodurik onena horixe da. Beste-la, izena egitea asko kostatzen da.Norberaren herrian ezagutukodute, baina besteetan? Aldiz, txa-

pelketa batera jende asko joatenda, leku askotatik joan ere».

Ibilian-ibilian, mende erditikgora darama Landakandak pan-deroa jotzen, nahiz eta geldialdibatzuk izan dituen. Liburuarekinbatera Landakandaren ibilbidea-ren adierazgarri diren 17 kantuzosaturiko CDa dakar lanak.

Laja adiskideak liburuan esan-dakoak laburbiltzen du Landa-kanda izan dena eta oraindik erebadena: «Ramoni ez zaio ezer fal-ta. Panderista onak ondo kantatubehar du, panderoa ondo jo behardu, eta jendearekikoa izan behardu. Hirurak dira inportanteak,eta Ramon punta-puntakoa da ho-rietan, jotzen, kantatzen eta la-gun izaten».

Pandero bat, irrintzi batMiel Anjel Elustondok idatzitako‘Landakanda, soinuaren erregea’biografialiburua plazaratu du Trikitixa Elkarteak

Pandero jotzaile bati eskaini zaion lehenlana da, eta 17 kantuz osaturiko CDa dakar

Ramon Zubizarreta Larrañaga Landakanda bere biografia liburua pandero moduan hartuta, atzo Donostian. JON URBE / ARGAZKI PRESS

Plaza›Kultura30 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Alegrantzia moduko hori

Z umarragako mutiko harkez zuen bere herriko triki-ti famatuaren berri, bai-

na aitonaren Zarauzko jaiotetxe-ra edo amonaren Bidanikora fa-milia bidaia egiten zuen bakoitze-ko, Laja eta Landakandaren kase-

tak entzuten zituen Ford Fiestagorri zaharreko aparatuan. Muti-ko hark ez zekien 80ko hamarka-daren lehen erdialde horretan Az-koitian rock eta pop mugimen-dua loraturik zegoela, baina baze-kien, gurasoek hala esanda, herrihorretakoak zirela Laja eta Lan-dakanda. Berezko gustu musika-lik ez zuen izango oraindik, bainaburuz ikasi zituen makinatxo battrikiti eta porrusaldaren hitzak,entzunaren entzunez. Ikasi zi-tuen, esaterako, Gure estuasunaketa Mendiko osasuna izenekoak.Eta, besterik agian ez, baina ale-grantzia moduko bat sentitzen

zuen haiek entzun eta kantatze-an.

Mutiko hark destaina tankera-ko zerbait sentitu zuen trikiti soi-nuarekiko koxkortzen hasi zene-an. Errebeldea izan nahi zuen,izan behar zuen, etxetik jaso etaentzundakoa arbuiatu beharzuen ia derrigorrean. Doinu as-pergarriak iruditzen zitzaizkion,folklorikoegiak, eta hitzak, zahar-kituak. Rockzale izan nahi zuen,eta ahal zela, joera berrienen ja-rraitzaile. Azkoitian bertan topa-tu zuen sarri musika zaletasunenaterpe. Matadeixen eta Atras-kuan sentitzen zen eroso, eta

Akauzaztek eta Anarik gogobete-tzen zuten.

Haiek gogobetetzen dute orain-dik ere. Baina haurtzaroko trikitidoinu haiek ere berriro leku har-tu dute bere erraietan. Orain erehitz batzuk zaharkituak irudi-tzen zaizkio, eta doinu batzuk fol-klorikoegiak, baina aurreiritzi in-telektualen kartolak kenduz ge-ro, alegrantzia moduko bat senti-tzen du Landakandaren ahotsaentzun orduko. Itoizen kantuakzera zioen: «Ez egik esan polita ezdela Egañazpi kantatzen...». Ber-din Maurizia, Iturbide edo Landa-kanda esanda.

Hari batGorka Erostarbe

Goretti Rodriguez Bilbo

Lehen diskoko ska eta reggae doi-nuetatik apur bat aldendu, eta gi-tarra doinu gehiagorekin datorZe Esatek taldea: Rock & Ron(Oihuka). «Bigarrena indartsua-goa irten zaigu, rockerragoa, bai-na hasierako esentziak hor jarrai-tzen du», nabarmendu du JabiRodil taldeko ahotsak. «Hunki-tzen gaituzten gauzak ukitu iro-nikoarekin, umorez kontatzen ja-rraitzen dugu».

CDarekin batera, edizio muga-tuan, Kubari buruzko dokumen-tala eta Kilometroak jaialdirakoegindako bideoklipa plazaratu di-tuzte. «Mundu justu» baten alde-ko proiektu gisa azaldu dute ikus-entzunezkoa. Iaz Kubara eginda-ko bidaian ezagututako jendeareniritziak eta taldeak han emandakokontzertuen laginak ageri diraJuantxu Belokik grabatutako do-

kumentalean. Habanan egon zi-ren, eta nekazari giroko Kuba ereezagutzeko aukera izan dute. «Gu-re gidaria Katia izan da, bere etxe-an hartu gintuen. Aita eta osabairaultzaren parte izan ziren». Seni-tarteko, musikari eta bestelakokubatarren testigantzekin he-rrialdearen errealitateaz jabetu,eta dokumental formatuan argi-taratu dute.

Rocka erritmo latinoarekinCuba ron tour dokumentalak Ku-bara hurreratuko du Ze Esatektaldearen lan berriaren edizio mu-gatua eskuratzen duen oro. CDan14 abesti daude, horietatik 10 be-rriak. Katia izenekoa, bidaian gi-dari izan duten kubatar lagunarieta uharteari eskaini diote. Kuba-ko kaleetan eta Maxi aretoan jodute zuzenean. Jose Luis Otamen-di idazlearen hitzak moldatuz sor-tu dute Bidez bide kantua. Espe-rantza abestia Joseba Sarrionan-diaren Kartzelako poemetatikate-ratako olerki batetik jaio da, dis-koan dagoen balada bakarra.Taldearen ironiaren lekuko da,esaterako, Vip pass. Urriak 11 al-bumeko lehen singlea, umorezjantzitako abestia da eta parran-

da doinuz girotutakoa Gu gara ZeEsatek.

Enkarguz egindako zenbaitabesti ere sartu nahi izan ditu tal-deak. Pako Aristiren hitzekin kon-posatutako Klik, Azpeitian urria-ren 2an ospatutako Kilometroakjaialdiko kantua berreskuratudute bigarren disko honetan. Ber-tan dago baita Txori Barroteren25. urteurrena ospatzeko sortuta-ko abestia ere. Mikel Aranburu etaMikel Labaka futbolariak, Pirritx,Porrotx eta Marimotots, eta hain-bat haurrekin batera grabatuta-koa. Hitzak Etxahun Lekuek eginzituen eta musika Ze Esatek! talde-ak. Bideoklipa ere argitaratu duteDVDan. Iazko azaroaren 6an Amu-rrion ospatu zen Ikasle Egunerakoabestia ere sartu dute. Sorkunekhartu zuen parte bertan. Diskoa-ren bukaera kantua, Esne Beltzataldeko DZ Djak egindako Erregi-na abestiaren remixa da.

Diskoa zuzenean aurkeztukodute: abenduaren 3an, Donostia-ko Dokan; 5ean, Durangon goizezAhotsenean eta gauez Platerue-nan; eta 17an, Hazparnen. 2012anHatortxu Rocken, OndarroakoKafe Antzokian eta TolosakoBonberenean joko dute.

Inoiz baino indartsuagoZe Esatek taldearen‘Rock & Ron’ bigarrendiskoa Kubari buruzkodokumental batekinlagundua dator

Rock doinuetara jo du taldeak, festa baztertu gabe. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS

G. R. Bilbo

Governors Arrasateko taldeakCollage hirugarren lana argitara-tu du, Itxaron beharra ez da itxa-ropena eta Frenetikodrome disko-en ostean. Juan Sang abeslaria-ren esanetan, aurreko lanekinalderatuta «estilo bera, baina ña-bardura gehiagorekin». Musikaestiloa eta indarra ez dituztelagaldu azaldu du, eta oraingoankolore eta freskotasun handiago-rekin bueltatu direla gaineratudu. «Sentsazio eta doinuen colla-gea» egin dugu.

Ibilbide luze eta emankorraduen Sangek (Fjord, Ekon, BrutalMelody...), puntako idazle eta mu-sikarien kolaborazioa izan dutelanabarmendu du. Aurreko bi la-nak Oihuka diskoetxearekin ate-ra zituzten, eta oraingoa, berriz,Arrasateko Mauka Musikagin-tzarekin kaleratu dute.

Bertsolariak lagunKantu batzuen berbak Amets Ar-zallusek, Fredi Paiak, Mikel Etxa-buruk eta Bick Macfarland irlan-

darrak idatzi dituzte. Arlo musi-kalean, Joserra Senperena izandute lagun pianoan.

Hamar abestik osatzen duteCollage diskoa. Joserra Senpere-nak pianoarekin egindako Prolo-gue introarekin hasten da lana.Heavy-rock melodiaren burrun-ba lagun du Beldar itsua kantua.Eskandinaviako punk-rock bizia-rekin, Mikel Laboari omenaldiaegin diote Mikel Snake abestian.«Mikelen familiari kantaren izen-burua asko gustatu zitzaion»,azaldu du taldeko ahotsak. Ige-riankantuan aurrera egiteko ani-moak ematen dituzte. Larru aza-letan abestian rocka eta elektro-nika ezkondu dituzte, eta Bertigoizenekoan sintetizadorea da na-gusi. Bestalde, Bik MacFarlaneklagunduta, Bobby Sandsen figu-rari gorazarre egin diote A songfor Bobby pieza sortuz. Pop rockdoinuak erabili dituzte.

Taldean sartu berria zen KeuAgirretxek disko berriaren graba-ketan eta prestaketan parte hartudu, baina zuzenekoetan ez daegongo. Taldea utziko du, egunbatetik bestera aita izango delako.Haren ordez, Yago Goronaeta ari-ko da gitarran, Cool Circus etaEkon taldeetan aritua. Abendua-ren 3an Durangoko Plateruenanjoko dute; 10ean, HondarribikoPsilocybenean, eta 30ean, Onda-rroako Kafe Antzokian.

Sentsazio etadoinuen collageaGovernors taldeakMikel Laboa eta Bobby Sands izan ditugogoan ‘Collage’hirugarren diskoan

2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 31

32›› Koldo Zuazo soziolinguista ‘Neure buruarenalde’ lanarekin estreinatu da eleberrigintzan 35›› Filmazpit programak filmak euskarazko

azpidatziekin ikusteko aukera ireki du

Governors taldeko kideak, atzo, Bilbon. MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS

Ane Urrutikoetxea Donostia

Euskarak, XVI. mendean, EuskalHerriko mugak zeharkatzen zi-tuen norabide guztietan. HegoAmerikako «Mundu Berrira» ereiritsia zen aspaldi. Garai hartan,heriotzatik ihesi ibiliko zen Mar-tin Garaigordobil izeneko Otxan-dioko gaztea, Espainiako Inpe-rioa zeharkatu nahian. KoldoZuazo EHU Euskal Herriko Uni-bertsitateko Euskal Dialektolo-gia eta Soziolinguistika irakasle-ak Neure buruaren alde lehen no-bela argitaratu du, XVI. mendekoEuskal Herrian girotua. Zuazo-ren esanetan, abenturaz jositakoistorioa idatzi du, hilketak, maita-suna, traizioak eta bidaiak nagusidirelarik.

Zuazok euskararen eta euskal-kien inguruko liburu asko argita-ratu ditu orain arte, eta hau nobe-la bat idazten duen lehen aldia.«Kasualitatez idatzi dut liburuhau. Udako oporraldietan nengo-ela, istorio bat idazteko grina eto-rri zitzaidan, entretenitzeko.Hala, aurretik bilduta neuzkanXVI. mendeko testuetan aurkitu-tako informazioa erabiliz, fikzio-ko pertsonaiak asmatu, eta eza-gutzen nituen inguruetan kokatunituen ekintzak. Hiru uda igaroditut liburu hau idazten».

Abentura 1574. urteko Gastei-zen hasten da, baina nobelakopertsonaiek Sevilla, Cadiz etaHego Amerika ere bisitatzen di-tuzte. Zuazok hiru eszenatan ba-natu du kontaketa. «Hiru egoeranagusi ditu nobelak. Gasteizenhasten dira protagonista gaztea-ren arazoak, Espainiatik ihes egi-tera behartua den arte. HegoAmerikara ihes egiten du, eta hanere Espainiako konkistatzailee-kin liskarrak izango ditu. Horrenondorioz, kolonoekin elkarbizi-tzen saiatuko da».

Zuazok XVI. mendeko euskalhizkera erabili du nobelan. Aben-tura da nagusi, baina hitzekin jo-

lastu nahi izan du. «Arin kontatu-tako istorioak gustatzen zaizkit,abentura izan dadin nagusi. Denaden, erabilitako hizkuntzak bu-ruhausteak eman dizkit. IstorioaXVI. mendean gertatzen denarren, gaurko euskaran idatzinahi nuen, baina, aldi berean,argi nuen anakronismo batzuksaihestu behar nituela».

Euskara batua erabili duenarren, Zuazok kontu handiz neur-tu ditu aukeratutako hitzak.«Gaur egun, XIX. mendean asma-tutako hitz mordoa erabiltzen

dugu, eta nik horiek guztiak baz-tertu ditut; horien ordez, betida-nik erabilitako hitzak aukeratuditut. Horrez gain, XVI. mendekoadierak erabili ditut testuan, bai-na itsutu gabe. Pertsonaiak ba-tuan ari diren arren, bakoitzaridagokion euskalkiko ezauga-rriak gehitu dizkiot. Asmatutakohitzak eta esamoldeak ere erabiliditut, protagonistak gazteak iza-nik, haiek erabilitako argota erai-ki nahian».

Euskararen jatorrien bilaZuazok urte asko eman ditu eus-kararen antzinako adierak iker-tzen, eta aztertutako testuetanXVI. mendeko ohiturak ere aurki-tu ditu. «Gutxi gorabehera duelahogei urte hasi nintzen Arabakoeuskara ikertzen, batez ere XVI.mendekoak. Garai hartan EuskalHerriko hiri nagusia Gasteiz ze-nez, Europatik etorritako jendeasko handik igaro ohi zen».

Garai hartan Hego Amerikarajoan ziren euskaldunen aztarnaere ikertu du Zuazok. «Beti intere-satu zait Ameriketako euskara.Ikertzen ari nintzela, FranciscoGrandmontagneren 1933ko testubat aurkitu nuen, non Buenos Ai-resen izandako euskaldun batekesaten zuen elkar ulertzeko eus-kara batu bat asmatu zutela. Horiirakurtzean, euskara batu ho-rren aztarnen bila hasi nintzen,baina deskubritu nuen mito batbesterik ez zela. Dena den, aitza-kia horrekin Ameriketara joan-dako euskaldunen istorioak bildunituen, eta horrekin osatu dut li-burua».

«XVI. mendeko euskararenadierekin jolastuz sortu dutabenturazko nobela hau»Koldo Zuazo idazleak‘Neure buruaren alde’lehen eleberriaargitaratu du; 1574koGasteizen girotu du lana

Koldo Zuazo idazleak atzo Neure buruaren alde eleberria aurkeztu zuen Donostian. JON URBE / ARP

Plaza › Kultura32 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Oporraldietan nengoela,entretenimendu gisa,istorio bat idazteko grina etorri zitzaidan»KOLDO ZUAZOEHUko irakaslea eta idazlea

‘‘

Zergatik egiten du kalteSarrionandiak?

Joseba Sarrionandiari eman diote eman nahi ez zioten saria. Sa-rritan esaten da erakunde publikoek antolatutako lehiaketetansaritu sari-emailea saritzen dela saritua bera baino gehiago.Alegia, mesede sariaren antolatzaileari egiten diola. Berdin Sa-

rrionandiak irabazi duen Euskadi Literatura sarien kasuan ere: zen-bat balio du lehendakari eta sailburuak kultur munduko jendez ingu-ratuta hedabide guztietan agertzeak? Beti desio izan du politikoak,itxuran bederen, kulturaren edo kultutasunaren igurtzi hori tartekasentitu, horrek legitimitatea eta prestigioa ematen diolakoan gizarte-aren begietara.

Azkenean, egia da, erabilera politikorako antolatzen dira sariketapublikoak. Ze sariarenak ez dira idazlearen kontu korrontean diru-sa-ria ingresatuta bukatzen, garrantzitsuena kazetarien aurreko ekital-dia da. Hain justu, hainbestetan auzitan jarri izan diren Euskadi sarihauen krisietako bat saritua ekitaldira nahi edo ez nahi agertuko be-harrak ekarri zuen. Dirua idazlearentzat, baina argazkia boterearen-tzat.

Hala ere, ez da beti betetzen arau hori. Euskadi sarien aldi hone-tan, Urgell Kultura sailburuak, agian, nahiago izango zuen saribanaketarik izan ez balitz, Sarrionandiari eman nahi ez zion sariaematen hedabideek argitaratu ez zezaten. Sarrionandiaren arrebariegin beharreko irribarre lazgarri hori argazkilariek jaso ez balutehobe. Eusko Jaurlaritzak ez zuen Sarrionandia saritu nahi, horrela-xe esan zuten epaimahaiak haren izena aitatu orduko eta horrenharitik etorri ziren mamuak astintze, damutze eskaera, birgizartera-tze eta justiziarekin zor kitatze inguruko espantu guztiak, azkeneanguztiak eta denak gezur iruzur eta irain izan direnak. Ez zuten saritunahi eta saiatu ziren, baita sari banaketa ekitaldia hauteskundeondorenera atzeratuta ere. Are, sari ekitaldi ondorenean Eusko Jaur-laritzako kideek jarraitzen dute esaten ez dutela Sarrionandia saritunahi. Hau guztia eta gero, barkamenik ez, inondik ere. Bakarmenhitza Sarrionandiaren ahotik baino ez zen entzun herenegungo saribanaketan.

Baina zergatik egiten du kalte Sarrionandiak?Roland Barthes semiologo eta pentsalariak zioen literaturari eska-

tzen ziona irekia eta interpretazio anitzei bide egingo ziena izatea zela.Irekitasun horrek egiten zuela testu bat on, hortxe dagoela literaturaona eta txarraren arteko muga. Eta horren harira, testu irakurga-rriak eta testu idazgarriak daudela. Irakurgarria testu itxia da, ez dioirakurleari ez interpretazio ez gogoetarako zirrikiturik uzten, idatziadagoen moduan irakurri eta ulertu behar du. Idazgarriak, aldiz, ira-kurle bakoitzaren baitan leiho bat edo gehiago zabaltzen ditu, eta ira-kurleak bere modura ulertzeko bideak ematen ditu. Nago, Barthesekberak Sarrionandiaren Moroak gara behelaino artean? lana bigarrentaldean sartuko zukeela. Epaimahaiak berak ere saiakera saritzekoarrazoi nagusietakoa horixe izan du, interpretazio anitzen kabi dela.Itxitasunaren justu kontrakoa baita saiakera hori. Eta, hain justu, ho-rixe da Sarrionandiaren literaturaren ezaugarri nagusienetako bat:dogmatismoaren kontra eta dogmatismorik egin gabe idazten duela,irakurleak irakurri eta horren gainean bere gogoeta idatzi dezan.«Egiarik gabeko kritika egin behar dut literatura egiten dudanean».Horra idazlearen hitzak, non dagoen eta nondik idazten duen argitzendutenak.

Errelato irakurgarriak, itxiak, zirrikiturik gabeak egiteko tenta-zioa beti du botereak. Eta oraingo honetan ere horrela izan da. Egiaberea baino ez dela uste duen Eusko Jaurlaritzak irabazle eta galtzaileerrelatoa egunero dihardu idazten, eta istorio horretan irakurleariezin zaio interpretaziorako zirrikiturik txikiena ere utzi. Bestela, nolaizango dira gaiztoak oso gaiztoak eta zintzoak oso zintzoak, nola egon-go dira galtzaileak eta irabazleak. Istorio horretan Sarrionandiarenpertsonaiak erdi erditik txikitzen du galtzaile eta irabazleen dogma,gaizto eta zintzoen antagonia. Nola irabaziko du ezer gaizto eta gal-tzaile izan behar duenak.

KatuajeakLorea Agirre

Erredakzioa Donostia

Azken egunotan bolo-bolo zabal-dutako zurrumurrua bere webgu-nearen bitartez baieztatu zuenBruce Springsteenek berak atzo:2012ko ekainaren 2an Donostianjoko du; Anoetako estadioan,hain zuzen ere. Maiatzaren 13anekingo dio Springsteenek munduosora eramango duen birari, etalehenengo kontzertua Sevillan(Espainia) emango du, egun ho-rretan bertan.

2009an egin zuzen azkenekokontzertua Springsteenek; tartehorretan Clarence Clemmons EStreet haren taldeko saxofoi jo-tzailea hil da. Musikari estatuba-tuarrak jakinarazi du bira hasibaino lehen disko berria argitara-tuko duela, eta kantu ia guztiakeginak dituela. Diskoak zer izen-buru izango duen ez du aurrera-tu.

Donostiako kontzerturako sa-rrerek 65 eta 83 euro arteko pre-zioa izango dute, eta datorren as-tean, abenduaren 2an, jarriko di-tuzte salgai. Duela bi urte eginikoazken birako salneurriak dira ho-riek.

BruceSpringsteenekekainaren 2anDonostian joko du

Anoeta estadioanaurkeztuko ditudatorren urteanargitaratuko duen disko berriko kantuak

Ane Urrutikoetxea Donostia

Kultur industria «maltzurra»dela eta «gaixo» dagoela egotzita,Fernando Morillo idazleak Gau-min argitaletxea sortu du. Libu-ruen ekoizpenean eta diseinuanidazleek zein irakurleek partehartze handiagoa merezi duteMorilloren ustetan, eta, hala, «as-katasun osoz» sortu ditu argitale-txe berriak argitaratutako lehenlau lanak, denak Morillok berakidatziak.

Marko panpinak trapuzkoamets ipuina izan da lehen argi-talpena, 15 urtetik beherakoen-tzat. Horrekin batera, gazte zeinhelduentzako misteriozko hirunobela argitaratu ditu: Izuarenpasabidea, Hildakoei esker etahaien erruz eta Deabruaren leta-ginak. Misteriozko beste eleberribat ere prest dauka Morillok argi-taratzeko, Abbadiaren sekretuaizenarekin.

Euskal Herriko ikastetxeetanizan da Morillo, eta gazteen litera-tur gustuen berri jakiteko aukeraizan du. Morillok uste du ikasleekistorio biziak eta deigarriak

dituztela gogoko. «Irakurleakerakartzeko modu bakarra, gogo-ko dutena galdetzea da. Askokdiote gazteek ez dutela irakurtze-ko zaletasunik, baina haien aho-tsak entzunda jakin dut hori ezdela egia». Dena den, Morillokargitaletxeei leporatu die ideiaberritzaileekin ausartzeko adore-rik ez izatea. «Horregatik, nireargitaletxe propioa egitea eraba-ki nuen. Helburu nagusia idazle-ak buruan dituen ideiak gauza-tzeko askatasun osoa ematea da,eta baita diseinuan eta ekoizpe-nean parte hartzeko aukera iza-tea ere».

Morilloren arabera, idazlearendiru sarrerak hobetu ditzakete.«Ez zait duina iruditzen idazleekjasotzen duten diru kopurua;gure argitaletxeak lagundu eginnahi dio sortzaileari; esate bate-rako, lehenago ordainduz».

Liburu mainatuakTeknologia berriak lagundurik,Morillok liburu elektronikoak etaaudio liburuak ere egin ditu: «Lauargitalpen hauekin audio libu-ruak egin ditugu, helburu didak-tikoetan eta aisialdian balio dute-lako». Etorkizunean, beste egilebatzuekin lan egin nahi dute.

Fernando Morillo idazleakGaumin argitaletxea sortudu, egileen eskaerei begira‘Marko panpinaktrapuzko amets’umeentzako liburua dalehen argitalpena, hirunobelarekin batera

Fernando Morillok atzo aurkeztu zuen Gaumin argitaletxea. JON URBE / ARP

Andra Mari abesbatzaEOSekin ariko da gaur

MUSIKA ›EOS EuskadikoOrkestra Sinfonikoak eta AndraMari abesbatzak elkarrekininterpretatuko dute gaur FranzSchuberten 5. meza. Donostianizango da saioa, Kursaalean,eta Andres Orozco-Estradakzuzenduko ditu. Horretaz gain,Camille Saint Saensen 3. sinfo-nia organuarekin pieza ereinterpretatuko dute. Astelehe-nean Iruñean emango dutesaioa; asteartean, Gasteizen,eta asteazkenean, Bilbon.

Lorelei taldea itzuliko da,hamaika urteren ondoren

MUSIKA ›Asier Serrano etaMikel Gorosabel Lorelei taldekokideak berriro elkartu dira, etabihar kontzertua emango duteGetxon (Bizkaia), Andres Isasimusika eskolan, 20:00etan.90eko hamarkadan sortuzuten taldea, literatura etamusika uztartzeko. Bi diskokaleratu dituzte: Bada hiri gorribat (1997) eta Tatuatu zenidanzerua (1999).

Gerald Laing pop artista hil da, 75 urterekin

ARTEA ›Gerald Laing pop artis-ta eta eskultore ingelesa hil da,urteetako gaixotasun batenondorioz. Newcastle hirian jaiozen, duela 75 urte. Kromatis-moa lantzen zuen, eta maizerabiltzen zituen pertsonaiaospetsuen irudiak bere lanetan,hala nola,Victoria Beckham,Brigitte Bardot eta Amy Wine-house.

Enpresek ez dute pirateriakontrolatu beharko

INTERNET ›Europako Batasu-neko Justizia Auzitegiak erabakidu epaile batek ezin dituelaInterneteko hornitzaileakbehartu euren erabiltzaileenkomunikazio elektronikoakkontrolatzera. Enpresek kontro-la ezarri beharko balute, «jabe-tza intelektualaren gainekoeskubidearen eta enpresarenaskatasunaren arteko oreka»urratuko litzake.

Gipuzkoako abeslarionenen finala etzi

MUSIKA ›Gipuzkoako EuskalKantu Txapelketako finalajokatuko dute etzi Donostian,Antzoki Zaharrean, 18:00etan.Hemezortzi abeslarik parte har-tuko dute finalean; guztira 43kantari eta 40 musikari aritudira txapelketa osoan. Saribanaketaren aurretik Lain tal-deak saio bat eskainiko du.

DLaburrak

Kultura ‹ Plaza2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 33

Egarri egunak portualdean

Denok irakurtzengenuen orduan de-nok marrazten de-nok margotzen de-nok kantatzen, ba-

ten batzuek idazten. Bizitza berri-tu beharra geneukan, diktadurapolitikoak beste diktadura askobermatu zituen, gizonezkoenaesate baterako, gizonezko kon-tzientziadunona. Gure aurkakopanfletoak idazten zituen Alek-sandrak, izen huraxe hartu zuen,

, burua zurdamotzuzteko kendu ilajearekin baterajaurti zuen zaborretara familia li-burukoa, ageriko gerrilla batera-ko nortasun berria hartuak geun-den denok, bestelako Euskal He-rri bateko toponimo ibiltariak gi-nen. Txurdok umetako izen ko-mantxe arapajo kiowa txeienehaiek hartu behar genituela be-rriro errepikatu zuen maiz: artelaborategi bana gure gorputzak.Emakumearen lehendabiziko lo-tura gona zela, bigarrena bularre-takoak zirela, gizonezkoek asma-tu jantzi haiek, esan zuen Alek-

sandrak «Emakumea, familia, se-xualitatea» izenarekin antolatuzuen aste feministako hitzaldie-tarik batean. Moila transatlanti-koan paperolarako egurra des-kargatzen zuten bafore sobietiko-ren batetik hartuko zuela izen be-rria, kapritxoa neskarena. Geroikasi genuen nondik norakoa,Gorkak argitu zigun, beharrik,inork Aleksandrari berari xalogaldetu baino lehen. Brankan

idatzia ekarrikozuen baforearen esperoan egonginen, baina puntaletako garabi-larietan debiletako makinistetanatrakadetako ofizialetan zetozenKollontaiak, hori aitortu egin be-har zitzaien sobietikoei, emaku-mezko marinelak zeuzkaten ba-karrak ziren, ez zitzaien arduramunduko zamaketariek marma-rrean jardutea, komunismoak za-paldua zaukak emakumea, beha-zak, emakumea horrela, gizonez-koen artean, lan horietan. Non étraballo para unha muller. Ma-hoizko praketan gurea ere, gona-

ren loturarik ez, baina ez geniz-kion bularrak dingilian nabari-tzen praken gainetik kamisoi la-burrarena egiten zuten atorra ko-adratu lasai haien azpian.

Akabatu eginen haugu, Paulov!Erraiak uluka txirrina entzun-

dakoan.Gure zakil lainezartuak amo-

rru bakarrean.

***Altxatzera egin nuen baina be-

sotik heldu ninduen Gorkak aldeegiten banuen lekua utziko nuela,behatzeko nor zetorren. Bai, le-kua uzten banuen jesarri eginenzen, berriketan hasiko zen ezergertatu izan ez balitz bezala, ber-tan gelditzen banintzen haren zu-rikeriak entzun beharko nituenordea, ezin eramana. Heldu zen,uste dut inork ez ziola begitarteaeman, zimitorioan egina geneu-kan hormamargo gaitzari beha ja-rraitu genuen, langileriaren neke-ak patronalaren ankerra elizarenjokabidea. Aleksandra detaileakhartzen ari zen bere Leica M4 ha-

rekin. Irudi haiei beha jarrizen Luis ere.

—Polita dago gure elizaoraintxe, kanpoan san-tuak.

Dena asimilatzen zuengibel hark.

—Deabruak dauzkatelaaldamenean! Horregatikdira santu, deabruen mun-duan bizi direlako!

Gorkak tu egin zuen pla-zara, Luisen ukondoarenondotik iragan zen karka-xa zementua ilundu bainolehen.

—Ez al dakizue? Langi-leak antolatu egin ziren,batzorde bat izendatu zu-ten jainkoarengana jotze-ko. Behe horretan barrika-da ipini diagu, hi zer alde-tan hago? Orduan jainko-ak definitu beste erreme-diorik ez zuen izan!

Elizatik landa bilatzenzuen santutasuna, lanareninfernuan zapalketarengordinean produkzioarenkatean. Hator, hator eginzidan eskuarekin Aleksan-drak, «Gordeidak lekua!»nik Gorkari ozen. Haren-gana joan nintzen, aditzeiburuzko galderaren bat,gau eskolan hasi beharomen zuen, bakerik ez.Festetako aldizkarirakoamaitu berria zeukan arti-kulua irakurriko nuenetz,«tasun» gehiegi ikusten

zizkiola, laguntza beharreanomen zen. Etxean zeukala artiku-lua, «Etorriko?», horixe erregutu,agindu, gutarik inork espartinasartu ez zuen etxe hartara. Aur-katu nion, saiatu nintzen, irakas-le ibiltzeak ez zidala idazteko ta-lenturik ematen. Ohartu nintze-nerako ferraje beltz bihurriek as-tunduriko beirazko ateari bulkal-di gogor bat ematen ari nintzeninork ikusi baino lehen abantadabatean sartzearren. Igogailuarendeia egin zuen. Horrelaxe esan zi-dan, «Igogailuan igoko gara». Bi-txikeria ustetu zitzaidan orduanhitz hori, «igogailua». Garestizeginiko kaiola, elizako lurrin bat,netol, argizari, dena ezpainetakolapitzarekin idazteko mirailez pa-retatua, bai, emakume batekinitxian sartzeko zen hura. Seiga-rrenari sakatu zion aurrezki ku-txetako bulegariek igandeetan ja-karen sakelan ageri zituzten boli-grafoen botoien antzekoak zeuz-kan zilarrezko plaka distira-tsuan. Persiako alfonbra zati batneukan sandalien azpian, hegannindoan behintzat.

—Hemen ez dago ezer autenti-korik, dena axalekoa da.

—Horixe esatekotan nengoen.—Ni eskaileretatik igotzen

naiz beti.Areto hartako pareta nagusiak

antzinako gramofono-altzaria,sabairainoko zurezko liburutegiitsugarria zeuzkan apaingarri,gaztaina edo haritz sendoa edokaoba lakatua, nik al nekien, to-mo gehienak larruzkoturik. Bes-te nonbait edukiko zuten telebis-ta, gero telebista gu bezalako jen-dailarentzako tresna zela pentsa-tu nuen, etxe hartan opera diskakdastatuko zituztela afalondoan.

—Zer ari zara?—Barkatu, hor eseriko banaiz

alfonbra zapaldu behar dut.Beha geratu zen harrituarena

eginez, sakelan erdisartu nituensandaliak. Udaberriko belardiazangozolan, ilaje gorri ezin gar-biago hura. Aplike diskretuakhormetan, nordikoaren juzkuaegin nion zutikako bat sofarenondoan. Dena axalekoa, ezer au-tentikorik ez.

—Ez dizut erakutsiko, oso txa-rra da.

Eskuan zeukan, ezagutzennuen damu hura, baina intelek-tualen konfiantzan geunden, ezzuen entzun beharko ez zela deusulertzen.

—Txarra da edo gaizki idatziadago? Tasun horiek gizontasunez baldin badira, ez da txarra.

—Mozoloa!

Koldo Izagirrek(Pasaia, 1953)Egarri egunakportualdean nobelaaurkeztuko dudatorren astean,Susak argitaratua.1977ko udakokontuak dakartzagogora eleberriak:asean gozatu nahiditu gazteriamatxinatu batekaskatasuna,maitasuna,berdintasuna,edertasuna. Egarriaskotariko horrekgatazkanmurgilduko duprotagonista,heziketa sozial etasentimentaleanaurreneko pausoakematen ari dela.Bigarrenkapitulukopasarteak diraaurrerapenhonetanjasotakoak.

KEPA GONZALEZ

Liburu aurrerapena D

Plaza › Kultura34 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Maite Alustiza Donostia

Filmak euskaraz ikusi ahal izate-ko egitasmoa martxan jarri duEusko Jaurlaritzak, Filmazpitprogramaren bitartez. Jatorrizkobertsioan dauden pelikulak eus-karaz proiektatzeko aukera es-kaintzen die programatzaileei,azpidatzitako filmen bitartez. Ho-rrez gain, hainbat filmetako eus-karazko azpidatzien datu baseaosatzen hasi da www.filmazpit.euwebgunean.

Dagoeneko katalogoan eskura-garri dauden sei film aurkeztu zi-tuzten atzo: Janus Metzen Arma-dillo (Danimarka, 2010), Kim Lon-ginottoren Pink Saris (Erresuma

Batua-India, 2010), Kyle Ranki-nen Infestation (AEB, 2009), AnneAghionen My Neighbor, My Killer(AEB, 2009), Jim Mickleren StakeLand (AEB, 2010), eta DonostiakoFantasiazko eta Beldurrezko Zi-nema Asteko film laburren bildu-ma. Horiekin batera, badira bestezenbait ere, eta zerrenda zabal-duz joango dira itzulpenak egineta eskubideak lortu ahala. JonMuñoz arduratuko da itzulpenakegiteaz.

Katalogoaren eskaintza balia-tuta, filmak euskaraz proiektatunahi dituen edozein kultura era-kunde, udal, euskaltegi, zineklubedo irakaskuntza zentrok aukeradu film horiek eskatu, eskuratu,eta eskaintzeko. Bada, ordea,ezinbestean bete beharreko bal-dintza bat: «Programatzaileekirabazi asmorik gabeko proiekzio-ak eskaini behar dituzte; hortaz,emanaldi horietako sarrera doa-koa izango da, programaren as-moa batez ere kulturala delako».

Hala azaldu du Josemi BeltranDonostia Kulturako Zinema uni-tateko arduradunak. Urtean ha-mar film inguru gehitzea aurrei-kusi dute, eta webgunearen edotelefonoaren bidez egin daitezkeeskaerak, aukerako hiru molde-tan: Betacam digitala, Blu-ray edoDVD formatuan. Prezioari dago-kionez, eskuratutako filmarenkopia itzultzeko garraio gastuakordaindu beharko ditu programa-tzaileak.

«Helburua euskaraz dauden fil-men eskaintza handitzea da, etahaurrentzako filmen edo film ko-

mertzialen zerrendatik harago,beste ikus-entzuleei zabaltzea»,Beltranen arabera. Horretarako,inguruko zinemaldiei begira jarridira, eta haien laguntza jaso dutekatalogoa osatzeko. Tartean diraDonostiako Nazioarteko Zine-maldia, Giza Eskubideen Zine-maldia eta Fantasiazko eta Beldu-rrezko Zinemaren Astea; Anima-basauri jaialdia (Basauri, Biz-kaia), Zinebi (Bilbo) eta MendiFilm Festival (Gasteiz). «Kalita-tezko zinemaren aldeko apustuada gurea, beti jatorrizko bertsio-an». Katalogoa osatzen duten fil-

men kopiak Euskadiko Filmate-giaren bilduman gordeko dira, ba-naketa epea amaitutakoan.

Filmen zerrendarekin batera,azpidatzien datu base bat ere mar-txan dago. Azken urteetako zine-maldietan azpidatzita emandakofilmen azpidatziak bilduko dituz-te zerrenda horretan, eta edonorkhar ditzake, doan. Beltranek ohar-tarazi duenez, «horiek ez dira le-henengo katalogoaren zati bat;beraz, norbaitek hartutako azpi-datzi horiei dagokien filmaren batproiektatu nahi badu, eskubide-ak banatzaileari eskatu beharkodizkio».

Egitasmoaren jarraipena123.357 euroko aurrekontua izan-go du aurten egitasmoak; horieta-tik 95.800 Jaurlaritzak jarriko di-tu. Donostiako Nazioarteko Zine-maldia, Euskadiko Filmategia,Tabakalera eta Donostia Kulturaere egitasmoaren parte dira.

Hurrengo urteko aurrekon-tuak onartuta ez badaude ere, egi-tasmoak jarraipena izango duelajakinarazi du Lurdes AuzmendiEusko Jaurlaritzako HizkuntzaPolitikarako sailburuordeak.Jaurlaritza 2009an hasi zen ikus-entzunezko materialetan euska-ra sustatzeko egitasmoarekin, etabide horretatik jarraituko duelanabarmendu du Auzmendik:«Euskararen erabilera indartzeada gure egiteko nagusietako bat,eta horrekin batera, euskararenirudiari prestigioa ematea».

Filmazpit,filmak euskarazkoazpidatziekinikusteko programaPelikulen katalogo bateta azpidatzien datu base bat bildu dituEusko Jaurlaritzakwebgune batean

Infestation euskarazko azpidatzien filmen katalogoan jarri dute. FILMAZPIT

Kultura ‹ Plaza2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 35

u Buzoia

Ikastaroak

p Ikastaro-irteerak.Mendiaketa Herriak gidari elkarteak ne-guan goi mendiko ikastaro-irte-erak antolatu ditu abenduko zu-birako: hilaren 3tik 6ra Aspe(2.645m) eta Pico de la Gar-ganta de Borau (2.567m) men-dietara, eta abenduaren 8tik11ra Midi d’Ossau (2.884m),Anayet (2.545m) eta Pic Peyre-get (2.473m) mendietara. Argi-bideak: 948-51 32 33.p Segurtasun ikastaroa.Men-ditek Mendiko Kirol Zerbitzuakneguko mendizaletasunari bu-ruzko ikastaroa antolatu du,abenduaren 16, 17 eta 18rako.Argibideak: 626-71 99 23.pHarkaitz eskalada.Mendiaketa Herriak elkarteak eskalada-ko hastapen ikastaroak antola-tzen ditu asteburuetarako. Ase-guratze teknikak eta bilerak egi-ten irakatsiko dute, besteakbeste. Argibideak: 948-51 32 33.pAlpinismo ikastaroa.Gipuz-koako Mendi Federazioak gla-ziar alpinismoko ikastaroa an-

tolatu du, abenduaren 17 eta18rako. Ireki dute izena ematekoepea. Argibideak: www.gmf-fgm.org.pGoi mendiko hastapena.Mendiak eta Herriak gidari el-karteak goi mendian hastekoikastaroa antolatu du abendua-ren 2, 3 eta 4rako. Kranpoiak,pioleta eta soka erabiltzen ira-katsiko dute Portalet eta Ana-yet inguruan. Argibideak: 948-51 32 33.

Proiekzioak

pElgoibarko asteazkenak.Morkaiko elkarteak emanaldizikloa antolatu du azaroko aste-azkenetarako. Hilaren 30eandute azkena: Joxe Ramon AgirreMarron-ek Dolpo, biziaren mu-turrean proiekzioa eskainiko du,21:30ean, Musika Eskolan.p Jardunaldiak Donostian.Vasco de Camping elkarteakhainbat proiekzio antolatu dituhurrengo asterako. Astelehene-an Fidel Mendiak Mendiko eskiaPirinioetan saioa eskainiko du;

asteartean, Asier Aranzabaleketa Mila Gallastegik Zaldiz mu-garik gabe Saharako basamor-tuan eta Mongoliako estepaneta taigan zehar proiekzioa; etaazteazkenean Sub Terra JosuGranjak. Proiekzioak 19:30eandira Okendo kultur etxean.pJardunaldiak Bilbon. Gailurramendi taldeak jardunaldiak an-tolatu ditu. Astelehenean JabierGarciak eta Jose Gambinok Es-peleología en Nakanai ikus-en-tzunezkoa eskainiko dute; Ele-der Calderonek, Ruben Gudinoketa Eukeni Sotok Escaladas enlos Alpes asteartean; eta LuisAlejosek Islandia insólita aste-azkenean. Emanaldiak Bideba-rrieta liburutegian dira,19:15ean.

Deialdiak

pBoulder txapelketa.Euskalpresoak Euskal Harrietara goi-buruarekin boulder txapelketaantolatu dute biharko AzpeitikoGaztetxean. Txapelketa11:00etan hasiko da, eta egun

osoko lehiaketa, aldarrikapeneta festa izango da.pBTT irteera.Elgoibarko Mor-kaikok mendi bizikletako irteeraantolatu du biharko: Elgoibar-Zumarraga-Elgoibar. Mintxeta-tik irtengo dira, 08:00etan, etalau ordu eta erdiko txangoa egi-tea espero dute.pMarokorako bidaia.Donos-tiako Vasco de Campingek Ma-rokorako bidaia antolatu du.Abenduaren 25etik urtarrilaren5era izango da.Asteazkeneanaurkeztuko dute bidaia elkarte-ak Gros auzoko Iparragirre kale-an duen egoitzan,19:45ean.pMartin Elorzaren irteerak.Martin Elorza gidariak irteera in-teresgarriak prestatu ditu aben-durako. Hilaren 3tik 8ra Alpee-tako hiriburu Chamonixen pis-tetaik kanpo eskiatzera joangodira, eta abenduaren 10 eta11rako alpinismo ikastaroa an-tolatu du. Abenduaren 17 eta18rako mendi eskiko irteeraegingo du Mulleres mendira, etahilaren 24an eta 31n Ataungoeta Atxarteko ertz bana eskala-tzeko irteerak prestatu ditu. Ar-gibideak: 652-75 52 27.

Irteerak

Abenduak 3-4.Basauri (Baskonia) Errioxakomendietarako irteera: Peñalra-yo, 4an.Bilbo (Alpino Elkartea)Lau eguneko irteera Albarracinmendigunera, 3tik 6ra.Eibar(Klub Deportiboa) Zumarraga,Otaño, Zerain zeharkaldia, 3an.Tel.: 943-20 19 04. Iruñea (Ama-ya) Peña Oroel, 4an. Tel.: 948-30 34 14. Leioa (Leioa M.T.) Tolo-ño mendira, 4an. Usansola (Bur-totza) Bargondia mendira, 4an.Tel.: 94-600 23 47.

Abenduak 10-11.Andoain (Euskalduna) Bakio,Burgoa, Sollube, Katillotsu,Mundaka zeharkaldia, 11n. Tel.:943-59 22 32. Barañain (Lagu-nak) Eskalar mendira irteera,11n. Tel.: 948-18 12 33. Donostia(Antiguako Elkartea) Subila,Mendaur, Arantza zeharkaldia,11n. Tel.: 943-21 96 66. Iruñea(Amaya elkartea) Ixkibar, Ure-pel, Ixkibar ibilaldia, 11n. Tel.:948-30 34 14.

Mendia D

Ekaitz Agirre

Izotza eta hotza bidelagun izangozituztela jakinagatik, gogorra egi-ten ari zaie Antartikako zeharkal-diaren lehenengo zatia AlbertoIñurrategi, Juan Vallejo eta MikelZabalzari. Egunotan bizitakoaklau hitzetan bildu ditu Vallejok:«Izotzezko infernua da hau». Hai-zeak eragotzi die pentsatutakoabiadan aurrera egitea. Haizerikezak, hobe esanda. Izan ere, ete-nik gabeko malda gora dute ze-harkaldiaren aurreneko zatian,Antartikako plateau edo ordeka-ra iritsi arte, eta haizerik ezean170 kiloko leretatik tira egitekokometen laguntzarik ezin dutebaliatu.

Asteazkeneko eguna izan zenhorren adibidea: hamazazpi kilo-

metro osatu zituzten, zortziorduan. Hilaren 16an Novolaza-revskaia basetik irten zirenetikehun kilometro pasatxo egindituzte, bederatzi eguneko zehar-kaldian. Uste baino mantsoagodoaz, baina oraindik ere epeenbarnean.

Vallejok hartutako sustoaEta oztopoen artean Vallejok har-tutako sustoa izan da bestea. Pi-tzadura batera erori zitzaion 170kiloko lera; 30 metroko arrakalanbehera joan zitzaion, eta Vallejoknola edo ahala eutsi zion orekari,leraren atzetik ez erortzeko. Lera-ri lotzen zuen soka moztu ziotentaldekideek, eta orduan hartuzuen arnasa lasaiago Vallejok.«Albertok soka moztu zueneansekulako kolpea hartu zuen lerakpitzaduran behera; 30 edo 35 me-tro erori zen. Mikel jaitsi zen zulo-an behera, eta lera errekuperatugenuen», azaldu zuen Vallejok as-teartean gertatutakoa. Eta eske-rrak. Lera errekuperatu ezean,nekez jarraitu ahal izango zuke-ten zeharkaldia.

«Izotzezkoinfernua daAntartika»Vallejok hartutakosustoa, haizerik eza,hotza... oztopoz betetakoegunak izan dituzteAntartikako aurrenak

Juan Vallejoren lera erori zen pitzadura, goiko argazkian; kanpalekua

prestatzen, beheko irudian. TRANSANTARTIKA 2011

Plaza › Bizia36 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

E. Agirre

Ate joka datorren neguan izangoda zalaparta Karakorumen. Men-dikateko zortzimilako mendiakneguan igotzeke zeuden, otsaile-an Simone Morok, Denis Urubkoketa Cory Richardsek Gasher-brum II igo zuten arte. G-I, NangaParbat eta K2 mendietara espedi-zio bana izango da datorren ne-guan. Jakina zen Alex Txikonentaldea G-Iera joango dela, eta Mo-ro eta Urubko Nanga Parbatera.Errusiako talde bat saiatuko daKarakorumeko harribitxirik pre-ziatuena neguan igotzen: K2.

Errusiarrek ohikoa duten esti-loan joango dira: talde handia etaastuna. Espedizioa 16 mendizalekosatuko dute, eta Viktor Kozlovizango da burua. Haren aldame-nean elkartu dira azken urteeta-ko Errusiako alpinista indartsue-netako batzuk.

K2 neguanigotzen saiatukoda Errusiakomendizale taldehandi bat

Karakorumekoharribitxia igotzekoahaleginean talde handieta astuna osatu dute,16 mendizaleko taldea

300

400

400

400

O K O N D O G O I E N A

La Rueda

Aretxarro

Mareazulo

ARABA

Asetxin

Urizar

Mendibil

Mugaburu

Eskuza

Uribe

UGALDE

Erreferentziak

0.000.301.001.302.00

La Rueda (Ugalde, Okondo)Marazuloko haitzuloaLa RuedaAretxarro haitzuloaLa Rueda

325 m

4,5 km2 ordu

DesnibelaZailtasunaLuzeraDenbora

Mendia DIbilbidea

Bizia ‹ Plaza2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 37

Josean Gil- Garcia

Tokian tokiko punturikgorena zein den jakite-ak jakin-mina piztuohi du beti. Orain

duela mende batzuk, ikusmenaedota zentzu komuna baliatzenzuten bidaiariek paisaiako desni-belen tamaina irudikatzeko.Nork ez ditu gogoan San Adrianhaitzulotik XVI-XVII. mendee-tan igarotako bidaiarien esanak?Aizkorriko paisaia hainbestemiresten zuten, non bi alemanenidatzietan San Adrian haitza Piri-nioetako mendirik garaiena zelairakur daitekeen.

Okondoko (Araba) ibarreandesnibel handiko talaiak badau-de ere, behealdera so egingo duguorain, Maiorgako burdinolareninguruan Arabako punturikbaxuenetakoa baita. Agian,Okondo ibarrak itsas mailarekinduen hurbiltasunarengatik-edo,sinesmen eta kondaira apartaksortu dira. Esaterako, Ugaldeauzoan dagoen Mareazulokosakanako haitzuloak direla eta,pasadizo zirraragarriak konta-tzen dira. Landaretzak askibabestua, Mareazulo haitzuloaizen bera daraman errekastoarenondoan dago, eta itsasgorekinhertsiki lotu du elezahar batek.Euri jasak gertatu eta egunbatzuk geroago, miraria ikusga-rria gertatzen da, tupustean:barru-barruko biltegi labirintiko-tik borborka milaka eta milaka

litro ur kanporatzen dira. Ugalde-ko errekaren maila dezente igoa-razten du erauntsiak. Ordu gutxi-ko gertakizuna izaten omen da,eta noiz gertatuko den zaila dajakiten. Nola ez die urarenburrunbak bizilagunei harridu-rarik ekarriko amildutakoa gaziabada? Bizkaiko itsasotik Okondo-ko ibarreraino bideratutako ur-lasterra ote da hura?

Bigarren ezustekoa Aretxarrohaitzuloan da. Sakan bereanehunka metro gora eginez ikusi-ko dugu harpe misteriotsua, askigorderik. Aho beltz horrek ez du,ordea, ur-lasterrekin zerikusirik,Aretxarroko sakana estutzenduen kareharrizko muturreanirekitzen baita. Haitzuloa Baran-diaran antropologoak esploratuzuen 1930ean, eta hezurrak etaburezur bat aurkitu zituen ber-tan. Haren hitzetan, Neolitogaraiaren amaierako hilobiratzebati zegokion. Felix Murga etabere Okondoko talde sonatua 40urte geroago abian jarri ziren hai-tzulo galduaren bila. Asko kosta-ta, Mareazulo sakanean goraegin zuten eta, akaso, gu bezala,mira-mira eginda geratu zirenirekidura ttipiak bistan zituztela.

Mareazuloko hustubideaMareazuloko sakana ezagutaraz-teko xedez, OkondogoienekoUgalde auzoan abian jarrikogara. Auzora iristeko, OkondotikSoduperako errepidea jarraitu,eta eskuinera egingo dugu Gara-

teko mendatetik Laudiora doanerrepidea ikustean. Bihurguneitxian, Ugalde erreka paraleloandoan asfaltoa jarraituko dugu.Zurikaldai jauregiaren eta harenkapera-elizaren ondotik igarota,eskuinera egin, Ugalde errekazeharkatu eta La Rueda baserriondoan lagako dugu autoa. Victo-rino Palacios adituaren ustetan,gaur egungo La Rueda baserriabandonatuak errota funtzioakbete zituen behiala. Hiru basabi-de ikusiko ditugu La Ruedatikhurbil den Askuti inguruan,hots, enborrak pilatzen dituztenlekuan.

Lehenik eta behin, barrualde-

ko urak presio handiz astintzendituen Mareazulo haitzulorantzegingo ditugu urratsak. Eskuine-ko basabideari ekingo dioguAskutin, eta metalezko langazeharkatuta, Mareazulo errekas-

tora iritsiko gara. Ur emariazeharkatuta, goratasuna irabaz-ten hasiko gara. Elorri zuriak,pinuak, eukaliptoak eta haritzakgogaide, Okondogoieneko bazte-

rren gainean panoramika zabaladago. Basabidean eskuin-ezkeregin ostean, pinudi baten ondo-raino lagunduko digu bideak.Aldatsa amaiturik, igoera hartze-ari utzi, eta ezkerretik doan xen-dari ekingo diogu. Aspaldikobasabidea bada ere, hein handibatean landaretza gogaikarriakhartua du. Beraz, irekitako pasi-lloa baliatuta, sestra kurbari meneginez jarraituko dugu. Unebatez, desbideratze bat ikusikodugu ezkerrean. Basabidetikirtengo gara orduan eta, maldanbehera joz, errekastora jaitsikogara. Haitzuloa arrakala okerbaten moduan dago irekita, etaerrekastora iritsi baino metrobatzuk lehenago ikusiko dugu,eskuinean, hurritzen babesean.

Aretxarro haitzuloaMareazulo harpea bisitatu ondo-ren, Askutira itzuli eta, bideguru-tzean eskuinera eginez, maldangora abiarazten den basabideariekingo diogu. Saigorta eta Potolekuak igaro eta berehala, Sarsa-kon ibar xumetik boteka doanerrekastoa ikusiko dugu. Aretxa-rroko gune karstikoa hurbildugu, pistaren eskuinaldean.Basabidea makurtzen denean,metro batzuk aurrera segitu eta,ezkerrera jotzen duenean, ibarre-ra jaisten den bideari ekingodiogu. Errekaraino iritsi gabe,ordea, pistan barrena sigi-sagakaibilita, Aretxarro haitzulora iri-tsiko gara.

Okondok leiho bat omen du itsasaldera begira, baina non? Arabako Mareazulo sakanean gaindi ibiliko garaaspaldiko elezaharra eta historiaurrea gogaide. Ugalde auzotik abiatuko dugu txangoa.

Mareazulo sakaneko harpeak

Haitzuloz eta harpez josita dago Mareazuloko sakana. JOSEAN GIL-GARCIA

Mareazulokohaitzuloak direla eta,pasadizo zirraragarriakkontatzen dira

Mendia DMendiko eskia

Plaza › Bizia38 berria 2011ko azaroaren 25a, ostirala

Ekaitz Agirre

Iazko Gabon jaien bezperankaleratu zuen aurreneko li-burua. Belaguan hasi, Nafa-rroan, eta Gavarniera bitar-

tean dauden mendiarteak araka-tu eta horietan egin daitezkeen ir-teera interesgarrienak bildu zi-tuen Iban Gonzalezek Esquí libre,de Belagoa a Gavarnie liburuan.Negua ate-joka dela argitaratu dubildumako bigarren alea: Pirinio-etan mendebaldetik ekialderaeginez, Gavarnie eta Benasque ar-teko tartea hartzen duena. Men-diak noiz zurituko esperoan dire-nek badute txangoak prestatzenjoateko beste akuilu bat.

Bi lanak aintzat hartuta, be-rrehundik gora proposamen bil-du ditu Gonzalezek. Zailtasunean

denetarikoak dira; maila guztie-tako eskiatzaileei begira aukera-tu ditu: zeharkaldi zirkularrak,ertz errazak nahiz zorrotzak, ko-rridoreak, igoera klasikoak, jai-tsiera errazak nahiz bihurriak...

Ia ehun irteera dakartza Esquílibre, de Gavarnie a Benasque li-buruak. «Proposamenetako ba-koitzarekin taula tekniko txikibat osatu dut, eta txangoaren irte-era lekua, zailtasuna, joan-etorri-rako denborak, mendiaren etamaldaren orientazioa eta era ho-rretako informazioa bildu dut»,azaldu du Iban Gonzalezek. Ibilbi-de bakoitzaren deskribapen labu-rra ere idatzi du, eta argazkiekineta mapekin txukundu du gida.

Nive argitaletxearen eskutikargitaratu du lana, eta liburuaren1.500 ale argitaratu dituzte. Dago-

Belaguatik Benasqueraino, mendikoeskiatzaileentzat berrehundik goraproposamen bildu ditu Iban Gonzalezek bi gidaliburutan. Aste honetan aurkeztu duGavarnietik Benasquera doana.

Pirinioakzuritzendituenerako

Mendizale bat, eskiak bizkarrean dituela, Perdido mendian gora. IBAN GONZALEZ

E. Agirre

Aitak hasitako bideari jarraitu,eta hogeitik gora urte daramatzaeskiak jantzi eta mendira joatenIban Gonzalezek (Iruñea, 1975).Urte horietan guztietan ezagutu,igo eta jaitsi dituen Pirinioetakomendi eta malda ezezagunak bil-du ditu Esquí libre de Belagoa aGavarnie eta Esquí libre de Ga-varnie a Benasque liburuetan.Zer bildu duzu liburuetan?Belagoa eta Benasque arteanmendira eskiak jantzita joatekoaukeren arteko selekzio bat egindut, eta nire iritzian interesga-rrienak diren irteerak bildu ditut.Haranetako eremu guztiak ara-katzea izan da kontua, eta ibilbide

klasiko eta ezagunenetako askokanpoan utzi ditut hain ezagu-nak ez direnak sartzeko.Zuk zeuk sortutako irteerak al dira?Sormena izatea oso zaila da gauregun. Erreferentzia gehienak la-gunen batek esandakotik edo bes-te nonbait ikusi eta irakurritako-etatik bildu ditut. Pirinioak ere-mu txikia dira, eta zaila da ezerberririk proposatzea, baina badi-ra irteera bitxiak; liburua presta-tzen ari nintzela ezagutu ditudanmendiak badaude. Inguruko bes-te mendi bat igotzera joan eta es-kiekin joateko malda aproposakdituzten beste mendigune batzukezagutu ditut. Haien berri ema-ten saiatu naiz.Internet aipatu duzula, egun infor-

mazio iturri amaiezina da sarea.Mendi eskiko liburu baten hutsuneaikusten al zenuen?Mendi eskiari buruzko gidak ba-daude, baina ikuspuntu klasikoadutela iruditzen zait. Ezagunakdiren mendietako proposamenakdira gehienak, eta mendiko eskiaaldatzen ari da. Tendentzia be-rriak sortzen ari dira, eta gerozeta jende gehiago joaten da men-dira eskiekin; akaso bazen jaitsie-ra ezezagunagoak eta bihurriago-ak eta zeharkaldiak ezagutaraz-teko hutsune bat. Hori betetzekoahalegina dira liburuak. Zer irizpide erabili duzu ibilbideakaukeratzeko?Irizpideetako bat proposamenezezagunak ezagutaraztea izanda, eta beste bat niri gustatzenzaizkidan mendiak aukeratzea;mendi altuak nahiz baxuak bainajaitsiera politak dituztenak dira,bihurriak eta gozatzeko moduko-ak. Jende gutxi joaten den lekuakdira aukeratutako gehienak.Pirinioetako zer inguru iruditzen zai-zu mendi eskirako aproposena?

Iban Gonzalez 1Mendizalea eta ‘Esquí libre. De Gavarnie a Benasque’ liburuaren egilea

«Bide klasiko eta ezagunetatikkanpoko proposamenak bildu ditut»

ALBERTO URTASUN

Mendia DMendiko eskia

Bizia ‹ Plaza2011ko azaroaren 25a, ostirala berria 39

eneko Iruñeko dendetan eskuradaiteke, 23 eurotan, eta datozenegunetan hiriburuetako dendaespezializatuetan eskuratzekomodua izango da. Nive argitale-txearen bidez eskuratzea da besteaukera bat: www.nive.es.

Zazpi urteko lanaren emaitza «Badira zazpi urte neure buruarierronka jarri niola: mendiko eski-ko gidak ikusten nituen, eta nikere halakorik egin nezakeela pen-tsatzen nuen. Irteerak egin, etahorien berri eman ahal izatekomateriala biltzen joan naiz azkenurteetan», argitu du egileak.

Iaz arte, ordea, ez zuen asmoagauzatu. Nive argitaletxeko Al-berto Urtasunek jakin zuen Gon-zalez halako bilduma bat osatzenari zela, eta bidaltzeko eskatuzion. Argitaratzeko modukoazela pentsatu zuten. «Iazko azaro-an izan zen hori, eta abendurakokaleratu genuen. Benasqueraino-ko tartea ia bukatua nuen, bainabi aletan banatzea erabaki ge-nuen», dio Gonzalezek.

Aldizkarietan, batez ere, Piri-nioetan mendiko eskiekin goza-tzeko proposamen asko argitara-tu dira, eta Interneten informa-zioa badago. Baina mendikateandauden aukerak arakatzen di-tuen liburu gutxi dago, eta daude-nek igoera klasiko eta ezagune-nak bakarrik ematen dituzte. Hu-tsune hori paperean betetzekoasmoz bildu ditu proposamenakGonzalezek. Bi gidaliburuak Ur-tasunek eta Patricia Biskarretekgidatzen duten Nive argitaletxe-ak kaleratu ditu, eta data jakinikgabe hirugarrena lantzeko asmo-tan dira, Urtasunek aurreratuduenez.

Pic de Aulon, Aure haranean. «Ibilbidea zuzena da erabat,eta eskiak jantzita ibil daiteke azkeneko korridorera iritsi arte.Mendia eraldatzen da han; malda zakartu ahala, giroa edertuegiten da. Jaitsiera zailtasun ertain-altukoa da. Baldintza onenakudaberrian izaten dira, eskiatzen garaiz hasten bagara; ekialderabegira dago mendia, eta eguzkiak gogor jotzen du». IBAN GONZALEZ

Punta Suelza, Biados haranean. «Mendi ezaguna izanarren, ez da jende askorik ibiltzen hego isurialdetik. Zailtasunertaina du, eta mendian goitik behera eskiekin ibil daiteke.Baldintza onak daudenean eskiatzeko goxoa da, eta oso bistaederrak ditu. Irteera klasikoa izango litzateke, baina Biados lekuguztietatik urrun dago, eta bertara iristeko pista ez dago baldintzaonetan. Hala ere, oso gomendagarria iruditzen zait». IBAN GONZALEZ

Soum de Maleko ekialdeko isurialdea. «Hiru aukerenartean zailena da. Luz St. Sauver eta Gavarnie artean dago, etaBueko etxoletatik irten behar da. Mendian metro asko igo beharkoditugu eskiak bizkarreratuta; 40-45 graduko pendizak ditu, etahainbat arroka tarte ere bai. Maila altuko ibilbidea dugu, etaeskiatzaile onek izango dute soilik gozatzeko aukera. Bertakobistak ere itzelak dira, Gavarnieko zirkoa hurbil dugularik». I. GONZALEZ

Saint Lary ingurua asko gusta-tzen zait. Mendi asko daude eskia-tzeko, eta askotan joaten garahara. Portalet ingurua eta Benas-que aldea ere aproposak dira.Edozeinentzako moduko proposa-menak dira, edo zailtasun handiko-ak?Denetariko proposamenak dau-de, zailak eta errazak. Elur denbo-raldia luzea izaten denez, mendieta inguru bakoitzak izaten dubere momentua, elur-jausi arris-kuagatik, adibidez, eta aintzathartu ditut halako elementuak.Azken urteetan indarra hartzen arida mendiko eskia.Zergatik dela usteduzu?Neguan egin daitekeen aukerake-tarik onena da, eskiatzen jakinezgero behintzat. Ez da alpinismoabezain latza eta gogorra, ludikoa-goa da. Mendira igotzeko erarikerosoena ere bada, elurretan ezzarelako sartzen eta husten. Zer aholkatuko zenioke hasi nahiduenari?Gauzak lasai har ditzala, eta pix-kanaka joan dadila urratsez

urrats ikasten. Mendi bakoitzakbere garaia eta momentua ditu.Hasieratik sekulako jaitsierakegin nahi izaten ditugu, kontuanhartu gabe elurra zer baldintza-tan egon daitekeen. Hori aintzathartzea ezinbestekoa da. Elurrakzer bilakaera izaten duen jakin be-har da; garrantzitsua delako nolamugitu jakiteko eta arriskuaksaihesteko. Ez da erraza, eta es-karmentu handia dutenek ere iza-ten dituzte ezustekoak eta istri-puak. Mendira joaten hasi aurre-tik pistan eskiatzen gutxienekotrebezia eta esperientzia izateaere behar da, eta ikastaroren bate-an izena ematea erabaki zentzu-duna da, baita esperientzia duenjendearekin joaten hastea ere.Gertuko mendiak izanagatik, ezeza-gunak al ditugu Pirinioak?Neurri batean bai. Hirumilakomendi ezagunenak ezagutzen di-tugu, eta 25 edo 30 mendi mendi-zalez gainezka izaten dira. Bainahaietatik kanpo jende gutxi dabil.Dena dela, gauzak aldatzen ari di-rela iruditzen zait.

GEgilearen hiru proposamen

E. Agirre

Ireki dute 2012ko Altitoy-Ternuamendiko eskiko lasterketan izenaemateko epea. Urtarrilaren 28aneta 29an jokatuko da Pirinioetakoprobarik jendetsuena, eta orain-goan 500 eskiatzailetan jarri dutemuga antolatzaileek. Azken urte-etan bezala, Donostiako Vasco deCamping elkarteak eta Luz St.Sauverko Altitoyk antolatu duteelkarlanean. Izena emateko mo-dua da berrikuntzetako bat:www.kirolprobak.com webgune-an eman behar da. 50 euro ordain-du behar da, eta Ternua etxeareneskularru parea jasoko dute opa-ritan —probaren babeslea izangoda Ternua datozen hiru urtee-tan—.

Ohikoa dutenez, bi ibilbideprestatuko dituzte. A ibilbidealehiaketakoa izango da. Larunba-tean Midi de Bigorre mendiaribira emango diote, eta igandeanPic Ardiden mendiari. Ibilbidetekniko eta gogorrak dira. B ibil-bidea, berriz, sailkapenik ez duenprobarentzat prestatuko dute.Larunbatean Pouterre de l’Hom-men ibiliko dira, eta igandean Picde la Bonida eta D’Oncet lepoan.Binakako taldetan parte hartubeharko dute eskiatzaileek.

Ikastaro bat, abendurakoAltitoy irekiaren harira, Donos-tiako Vasco de Campingen mendieskiko sailak ikastaro bat antola-tu du abenduaren 17 eta 18rako.Antolatzaileek argitu dutenez, ezda hastapen ikastaro bat izango,eskian gutxieneko eskarmentuaduen jendearentzat baizik. Las-terketatan hobetzeko eta treba-tzeko aholkuak emango dituzte,baita segurtasunez eskiatzekogomendioak eta teknika hobetze-koak ere.

Luz Ardidengo eski estazioanbilduko dira, 09:30ean. Parte har-tzaile bakoitzak eskiak, makilak,botak, fokak, arva eta pala era-man behar ditu. Izen-ematea Vas-co de Camping elkarteak Gros au-zoko Iparragirre kalean duenegoitzan egin behar da, edo 943-2718 66 telefonora deituta. Abendua-ren 12a izango da azken eguna.Les Cascades ostatuan pentsio er-dia hartzeko modua jarri dute.

Ireki dute 2012koAltitoy-Ternuamendi eskikoproban izenaemateko epea

Urtarrilaren 28 eta 29anjokatuko da lasterketa,Pirinioetan; 500 partehartzaileren muga jarridute antolatzaileek

r Zakilixut

I. Agirre - N. Rodriguez

Jatetxean, lanean harrapatu zuenalbisteak Josean Martinez Alijasukaldaria (Bilbo, 1978). LehenMichelin izarra lortu du Bilboko

Guggenheim museoan duen Nerua jate-txeak. Eta ezustean harrapatu zuen, gai-nera: «Espero? nork espero dezakehorrelako zerbait? Sorpresa handia izanda guretzat; bost hilabete bakarrik dara-matza zabalik jatetxeak, eta sekulakoalbistea izan da. Gure lan txukuneankonfiantza banuen, baina horrelakorikez nuen espero. Orain, lanean jarraitze-ko indarrak eman dizkit albisteak.Harro nago, baita emozionatuta ere».

Maiatzaren 27an zabaldu zuten jate-txea, eta urte «garrantzitsua» izan da su-kaldariarentzat; baina, urtea ez ezik, as-tea ere berezia izan da jatetxeko taldea-rentzat, aste honetan bertan Repsolgidak hiru eguzki eman baitizkie.

Jatetxea berria den arren, ez da berriasukaldaritzaren munduan Martinez Ali-ja, hamahiru urte baitaramatza sukal-dari buru lanetan Guggenheim museo-ko jatetxeetan.

Ohi bezala, zurrumurru artean aur-keztu zuen atzo Michelinek Espainiaeta Portugalgo 2012ko gida. Lehen aldizBartzelonan egin zuten ekitaldia, Pala-ce hotelean.

Alde ona eta txarra du gida gorriak.Batzuek izar berri bat lortu dute, bainabeste batzuek galdu egin dute, eta horigertatu zaio Gasteizko Ikea jatetxeari.Zuen izar bakarra kendu egin dio aur-tengo gidak.

Euskal Herriko hiru izarretako jate-txeei dagokienez, bestalde, ez da aldaketarik egon; eta, beraz, hiru iza-rrak izango dituzte aurten ere Donos-tiako Arzak (Juan Mari Arzak) etaAkelarre (Pedro Subijana) jatetxeeketa Lasarteko Martin Berasategirenjatetxeak.

Andoni Luis Adurizen Mugaritzjatetxea zen hiru izarrak lortzeko fabo-rito nagusietakoa —bi izar ditu—.Baina, berriro ere, gidak ez dio hiruga-rren izarra aitortu. Beraz, bi izarrekinjarraituko du Errenteriako jatetxeak.

Bi izar dituzte, halaber, Eneko Atxa-ren Azurmendi jatetxeak (Larrabetzu)eta Donibane Garaziko Fermin Arran-

bideren Les Pyrenees ostatuak. Bainazerrenda ez da hor amaitzen, EuskalHerriko goi mailako sukaldaritza mun-duan goraipatua da, eta horren erakus-garri da Michelin izarrek marraztenduten panorama. Izar bakarrarekinere jatetxe ugari daude Euskal Herriosoan, eta hemendik aurrera JoseanMartinez Alijaren Nerua jatetxea gehi-tu beharko zaio zerrenda horri.

AspaldikoakSukaldaritza urtero astintzen dutenizarrek historia luzea dute. AndreMichelinek sortu zuen 1900. urteanMichelin gida. Autoaren gurpilekinbatera oparitzen zuten publizitatezosatutako liburuxka bat zen hastape-netan gida. 1926. urtean hasi ziren jatetxerik onenak izendatzeko izarrakerabiltzen. «Gida hau mendearekinbatera jaio da, eta mendeak bezainbes-te iraungo du», zioten liburuxkagorriaren inguruan. Munduko gastro-nomiaren erreferente nagusi bilakatuda geroztik. Publikoaren, sukaldarieneta kritikarien artean hautsak harro-tzen dituen sariketa da, edonola ere.

Michelin gidak lehen izarra eman dio Bilboko Nerua jatetxeari, eta izarra kendu dioGasteizko Ikeari. Hiru izarrekin jarraituko dute Arzak, Akelarre eta Berasategi jatetxeek.

Beste izar bat Bilbora

Guggenheim museoan dago Nerua jatetxea, eta lehen izarra lortu du. NERUA JATETXEA DO

stira

la20

11ko

aza

roar

en 2

5a

Indarkeriaristop

Goizero bezala, gosaldueta hedabideetan zerberri zen begiratuz hasinuen eguna. Krisia

gora eta berriro gora (aterako algara), Raxoik ez duela Amaiurre-kin elkartzeko asmorik (aurpe-gia behar da gero), Sarrionaindia-ren merezitako saria, Egipto,Grezia, Italia… eta bazter batean,erdi izkutuan, han non aurkitududan oraindik irakurtzera ohi-tu ez naizen berri kezkagarri etabeldurgarri horietako bat: gizonbatek aizkora batez bikotekideaburuan larriki zaurituta utzi due-la Salamancan. Kalean izanomen da erasoa. Eszenaren aldesurrealista ikusirik, bat-bateanWoody Allenen film zoragarrihura etorri zait burura.

Hartan, protagonista txikiarenosabak, burua erabat galduta, la-ban erraldoi bat hartu eta ero mo-duan korrika abiatzen zen kale-an behera. Baina hura komediabat zen, oso komedia dibertiga-rria. Atzo Salamancan gertatuta-koak, berriz, ez du inondik umoreusainik, izan ere, gertakariabene-benetakoa baita, erreala,izugarria. Hain juxtu emakume-enganako indarkeriaren kontra-ko nazioarteko egunaren bezpe-ran aizkora hartu behar... Bainahari bost axola noiz, non eta nola.Zergatia ere ez du jakingo akaso,anormal basatiak.

Berez 1960an Mirabal ahizpadominikarren hilketa bortitzagogoratzen duen egun hau urte-an behin ospatzen bada ere, ta-malez, urte osoan, egunero-egu-nero bada emakumeren bat biko-tekideak erailda, zauritua,bortxatua, tratu txarren biktima.Hain zuzen horren kontrako egu-nean nonahi burutuko diren eki-taldi bereziekin bat eginez, neukere erabateko ezetza esaten diotindarkeriari. Noiz arte jarraitubehar dugu horrela? Aski da,stop!

MaratilaAne Muñoz