PROXECTO

Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

Autor: José María Bello DiéguezArqueólogo MunicipalCoordinador Científico do Proxecto Artabria

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

DOCUMENTO Nº 1:

MEMORIAE ANEXOS

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

MEMORIA E ANEXOS

1.- ANTECEDENTES O municipio coruñés non ten grande extensión. A súa superficie está ocupada principalmente pola cidade. Ao sur desta, case limítrofe cos municipios veciños, existe unha zona de máis de 50 Ha que, de forma case milagrosa, permaneceu ao longo do tempo sen sufrir grandes modificacións a pesar das presións que, protagonizadas pola expansión da cidade dende o norte, a presenza do polígono industrial de POCOMACO polo oeste, o descenso das edificacións asociadas ao campus universitario polo leste e o emprego da zona sur para asentamento de vivendas unifamiliares, rodean a superficie en cuestión facendo perigar a súa integridade nun futuro máis ou menos próximo.

O centro deste espazo está ocupado por un poboado protohistórico, o Castro de Elviña. Dado a coñecer polo profesor Dr Luis Monteagudo en 1947, dende ese ano foi obxecto de intermitentes intervencións arqueolóxicas que, cual Guadiana, alternaron momentos de interese con longas fases de abandono nas que a maleza se facía dona do espazo e ás antigas ruinas se engadían outras novas procedentes da destrución dos elementos recentemente restaurados.

Os comezos

Sesenta e cinco anos pasaron dende que un mozo coruñés, profesor de universidade en Santiago, se atreveu a escavar no Castro de Elviña, un xacemento arqueolóxico ata entón practicamente descoñecido, situado nos dominios dos antigos ártabros. Co apoio da Universidade compostelana e do Concello coruñés, Luis Monteagudo puido por fin levantar, en setembro de 1947, a primeira pada de terra do poboado protohistórico, iniciando así unha investigación que, tras varias décadas de dificultades e intermitencias, volve estar hoxe de actualidade.

Monteagudo só dirixiu (ou codirixiu, pois o Estado de entón impuxo como director comisario a José María Luengo) a primeira campaña, pero a súa breve actuación foi suficiente para definir as principais características do asentamento castreño: un poboado en altura con recintos máis ou menos concéntricos, fortemente amurallado, cunha entrada monumental en rampla flanqueada por torreones, e polo menos dous niveis de ocupación, un prerromano e outro de plena época romana. Tamén nesa campaña do 47 apareceu a primeira peza de ouro, un fragmento, que anunciaba o achado, anos máis tarde, do conxunto de diadema-cinto, gargantilla e colar coñecido como "Tesouro de Elviña", que pode contemplarse hoxe no Museo Arqueolóxico do Castelo de San Antón.

1

As campañas de escavación anuais proseguiron baixo a dirección de Luengo dende 1948 ata 1953; nelas viron a luz unha boa parte da muralla do recinto superior do xacemento, a croa, así como os restos de varias construcións, entre as que cabe destacar a monumental fonte-alxibe á que se descende por unha dobre escaleira, ademais de abundantes restos dos obxectos, principalmente cerámicos, utilizados polos antigos poboadores. Foi na última campaña, en 1953, cando se descubriu o fabuloso "Tesouro de Elviña" que citamos, tras do que se paralizaron as escavacións á espera dun plan de maior envergadura que nunca chegou a nacer.

Un longo silencio

Vinte e cinco foron os anos transcorridos nunha longa etapa de abandono, tras a cal o Museo Arqueolóxico, que fora creado entrementres, emprendeu, a finais dos 70, dentro do intento de revitalización da arqueoloxía promovido polo Instituto de Estudos Galegos "Padre Sarmiento", unha nova serie de campañas, enfocadas máis á recuperación, revalorización e difusión do anteriormente escavado que a novas escavacións, ao tempo que elaborou diversos plans para o futuro do Castro de Elviña. A pesar do empeño posto polo Museo e polo seu director Felipe Senén López, os seis anos de campañas non tiveron continuidade e a actividade arqueolóxica en Elviña cesou tras o outono de 1985. O castro quedaba entón en perfecto estado de revista, coas súas construcións reescavadas (e ben comprendidas, sobre todo a complexa Casa da Exedra na que se superpoñían diferentes construcións), os seus materiais principais expostos no Museo de Santo Antón, e as súas murallas restauradas baixo a dirección do arquitecto Carlos Fernández-Gago.

Chegou entón a quenda dos despachos. A experiencia pasada, que proporcionara importantes avances no coñecemento, esgotara tamén as posibilidades que ofrecían as actuacións parciais, non carentes dunha boa dose de necesaria improvisación, e poñía de manifesto que non se podía avanzar con seriedade sen un plan de conxunto. O paso previo imprescindible era conseguir que os terreos do castro, todos eles de propiedade privada, pasasen a ser de propiedade pública. Así se entrou nunha fase de traballo burocrático e negociación política na que se emprenderon sucesivos intentos entre administracións que, a pesar de tódolos esforzos, non se viron coroados polo éxito. Entrementres, novamente foi o silencio sobre o castro, e novamente a maleza, cando non a absurda destrución voluntaria, apoderáronse dunhas ruinas que representan o comezo da nosa historia como colectivo. Pero todo remata algún día, e tamén o persistente infortunio que perseguiu ao Castro de Elviña durante máis de medio século parece alcanzar agora o seu final.

Renacer

Sesenta e cinco anos despois da primeira pada de Luis Monteagudo, todo indica que se entrou no momento da definitiva recuperación de Elviña. O actual proxecto municipal conseguiu saír adiante e, tras un período de elaboración e trámites, en 2002 iniciáronse por fin as actuacións no castro, seguindo un amplo e ambicioso programa que, promovido e financiado polo Concello coruñés, contou tamén co apoio e a colaboración financeira da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, e que foi elaborado por técnicos municipais coa colaboración ata o momento de equipos das universidades de Santiago e Barcelona.

2

Dende xullo de 2002 sucedéronse campañas anuais, algunha de longa duración, de escavación e consolidación arqueolóxicas, que permiten ofrecer hoxe un bo conxunto de restos visitables. Dende o momento de adquisición dos terreos, o Castro de Elviña estivo aberto á visita da poboación, tamén e mesmo sobre todo durante as campañas arqueolóxicas; tanto en visita particular coma en excursións organizadas o público fixo amplo uso deste novo recurso cultural.

Ademais das intervencións arqueolóxicas houbo considerable actividade noutras frontes. Organizáronse cursos e seminarios, celebráronse reunións de estudo e debate dos Comités Asesores, nos que se integra un amplo conxunto de especialistas de moi diversas universidades, museos e centros de investigación, e avanzouse na concepción do futuro Parque Arqueolóxico e Centro de Visitantes mediante a convocatoria dun concurso internacional de ideas e proxectos no que participaron arquitectos de primeira lína mundial.

A primeira formulación global

É de xustiza sinalar que os proxectos actuais coinciden en boa medida, e dende logo nas súas formulacións previas, co plan que, baixo o título Turismo en Elviña, redactara Luis Monteagudo pouco despois da súa dirección da campaña de 1947, e que, recuperado polo Concello da Coruña a mediados dos 80, serviu de motivación en 1991 a un novo informe municipal, redactado por quen isto asina ao comezo do proceso que levou á situación actual. Dicía Monteagudo no seu informe, que parcialmente transcribimos:

"Sistemática de un plan conjunto

El valle de Elviña y la inmediata meseta de Monte das Arcas (a Zapateira) por varios motivos contienen un conjunto de valores suficientes para encumbrar a la categoría de ciudad histórico-turística europea de primer orden con las consiguientes ventajas económicas y supervaloración cultural.

Elementos valorantes.

1. Histórico-arqueológico.

Campo de la batalla de Elviña. El que se haya resuelto aquí el epílogo de retirada más larga y más inglesa de la historia de esta nación tiene para los ingleses una entraña afectiva y una novedad constantemente renovada (cf. palabras de Churchil con ocasión de Dunquerque, la retirada de Amenhist) acrecentados por la fama de héroe y romántico que goza Moore en Inglaterra. Se conserva laureada la piedra donde cayó herido el general a pocos metros de la casa del cura, que fue durante la batalla el cuartel general de Soult.

Castro céltico de Elviña. Es modelo típico de castro galaico romanizado del Norte de Galicia. Las dimensiones de su muralla (la más grande de espesor investigado) habla de su importancia militar y acaso económica, y la cúpula de una de sus casas circulares en el único comprobante en Galicia de esta clase de cubrición recientemente descubierta en los castros del Norte de Portugal.

Necrópolis precéltica de 30 mámoas. de Monte das Arcas (entre Vilaboa y Uxes, a lo largo de 2 kms.) Probablemente no hay en Europa una necrópolis que teniendo 4500 años esté tan próxima

3

a una capital de la importancia de La Coruña. Saqueadas las mámoas hace dos o tres siglos sólo dos fueron recientemente excavadas por encima.El hórreo de piedra de la casa del cura de Elviña es el 3º por su tamaño en Galicia, excelente ejemplar de la cantería gallega del siglo XVIII. El punto donde se encuentra es el más elevado de las cercanías de La Coruña y su panorama espléndido.

2. Estético.

La parroquia de Elviña y los lugares de Castro y Lagar están en el paraje más próximo y más típico de las cercanías de La Coruña. El hórreo de piedra, el carro chillón, la iglesia románica en buen estado, el crucero más elegante de la provincia, casas con mampostería al aire y su alpendre; empinadas y tortuosas corredoiras, castaños, pinos, prados constituyen un sedante que influye en la psiquis afectiva del turista que puede admirar todo esto, apreciando el contraste pocos minutos después de pasearse por la bulliciosa calle Real.

El paradisíaco panorama que se divisa desde el dominante castro es indescriptible por su calidad y cantidad, "El gentil semicírculo del caserío coruñés, bando de palomas blancas, cada año más numerosas" (Pardo Bazán, Pastoriza) refulge como la más bella perla en el azul.

El castro señorea dos feraces aunque pequeños valles, el de Elviña y el de Feáns.

3. Cultural.

La realización completa de un plan científico elevaría el nivel cultural de nuestra ciudad a la altura que a principios de siglo alcanzó. Las mámoas y el castro, excavaciones que convertirían a La Coruña en el centro de estudios galaicos, con las consiguientes conferencias, cursillos, congresos, visita de hombres de ciencia, etc. Dichas excavaciones serían la base para la constitución de un eficiente museo arqueológico que recogiera todos los restos abandonados que existen por la provincia.

4. Económico - Turístico.

Hecha una meditada y amplia propaganda, la atracción turística a Elviña, sobre todo inglesa, superaría la imaginable, aún sin esperar a que se normalice completamente la situación internacional. Al turista español había que destacar los prehistórico y hermoso, al inglés lo afectivo y pintoresco, al norteamericano lo cómodo y legendario."

Moitas cousas cambiaron dende que Monteagudo redactou as liñas anteriores, e non sempre na dirección correcta. Se a situación internacional está completamente normalizada (¿quen podía pensar na Unión Europea a finais dos 40?), tamén é certo que moitos dos valores que Monteagudo salientaba sucumbiron aos efectos dunha expansión urbanisticamente desordenada, reflexo dunha época que tanto dano causou na cidade e nos seus arredores. A pesar diso, non todo se perdeu: aínda que a necrópole megalítica está hoxe desaparecida na súa case totalidade e as aldeas se converteron nun sobrecargado conxunto de construcións inharmónicas, certos edificios e paraxes de singular interese foron rehabilitados e integrados nun campus universitario que ocupa boa parte do val de Elviña e do soar no que hai case douscentos anos se desenvolveu a famosa batalla, de forma que, no mesmo lugar, o estudio, a investigación e o desenvolvemento intelectual viñeron a suceder á actividade de matarse uns a outros, o que non parece un mal cambio de

4

uso. E sobre todo, tanto o propio castro como o terreo que o circunda permanecen case milagrosamente virxes, nunha paisaxe de suaves elevacións e cavorcos sorprendentemente libres de edificacións nun medio periurbano.

Esa zona ben conservada, que comprende o final da Zapateira, a cresta que a prolonga en Ás Cadeiras e os dous cavorcos que se unen para formar a cabeza do val de Feáns, abranguendo no seu conxunto preto de 60 hectáreas, corresponde ao espazo que se espera que pase a propiedade pública ao longo de varios anos; neste momento téñense acadado xa unhas 25 Ha. Co castro como centro, tanto físico como temático, a actuación que se pretende non se circunscribe á escavación e posta en valor do depósito arqueolóxico, senón que se estende á totalidade de valores que soporta o territorio, como ben propoñía Monteagudo. Elviña é un castro, un poboado protohistórico, por suposto. Pero é á vez moitas outras cousas máis. É o espazo da Batalla de Elviña, na que a poboación coruñesa tivo un destacado protagonismo no enfrontamento entre Soult e Moore; é a historia transcorrida entre o castro e a batalla, que deixou as súas pegadas na articulación das formas agrarias; é unha configuración do espazo; é un conxunto de árbores e plantas, de camiños e de recordos. É, talvez sobre todo, un espazo fermoso e aberto, un parque que se debe integrar na cidade e nos seus ritmos urbanos, un anaco de natureza na cidade, un fragmento do pasado no presente. Un lugar para pasear e gozar, un lugar para descubrir e comprender.

Moitos son, polo tanto, os elementos e os estímulos que se deben ter en conta á hora de actuar. E ten que facerse coa necesaria cautela e delicadeza para que non desaparezan os valores que fan de Elviña un lugar desexable e estimulante.

Comezando polo propio territorio que serve de soporte ao futuro parque, o cal xa pasou en boa parte á titularidade pública e continuará a facelo durante os próximos anos. Os dous cavorcos que caen cara ao sueste flanqueando o montículo do castro únense na cabeceira do val conformando un espazo de tendencia pechada, un fondal rodeado por alturas. O respecto á configuración tradicional é neste caso a norma a seguir: os camiños, os valados, as parcelas, deben conservarse sen máis modificacións que as que se deriven da súa limpeza e consolidación nos casos necesarios. A supresión de especies foráneas (eucaliptos, mimosas) das abas arboladas ten de ir acompañada da necesaria reforestación con árbores autóctonas, poñendo os alicerces para que os anos creen bosques tradicionais, fragas ou carballeiras. As parcelas de cultivo, que descenden en terrazas polos cavorcos se abren en amplitude na chaira de Mesoiro e Someso, poden ser aproveitadas para a investigación e a didáctica das formas de cultivo desaparecidas ou a punto de extinguirse, da prehistoria á actualidade. Será a zona menos transformada, na que o respecto polo existente se unirá á ausencia de novas construcións, dando lugar a unha ampla superficie cruzada por antigos camiños óptimos para o paseo, nos que se colocarán indicadores de diversos tipos que sinalen os puntos de maior interese e proporcionen elementos para provocar a curiosidade e incitar á reflexión para obter a resposta buscada.

No medio deste parque álzase o castro, no centro da superficie de case 13 hectáreas que foi a primeira zona que pasou a ser de dominio público, delimitada e coidada na actualidade. Un poboado amurallado, de superficie estimada en principio dunhas dúas hectáreas e media pero que hoxe sabemos moito maior, no que queda un enorme traballo por facer.

5

Dese traballo xa está realizada unha boa parte. Dende 2002 a 2006 leváronse a cabo cinco campañas arqueolóxicas anuais que modificaron considerablemente o aspecto do lugar. A partires desta situación tivo lugar o proceso que finalizou coa integración do Proxecto Artabria, agora co nome auxiliar de Horizonte 2012, nos traballos financiados polo 1% Cultural, tras a aprobación do Proxecto global polas administracións central (Ministerio de Cultura), autonómica (Dirección Xeral do Patrimonio) e local (Concello da Coruña). No seu desenvolvemento fixéronse actuacións directamente arqueolóxicas, de escavación e de consolidación, pero tamén de continuo coidado e mantemento da vexetación, sempre disposta a desbordarse en canto as circunstancias climatolóxicas o permiten, e dos restos escavados e consolidados, do valado de delimitación, dos camiños e dos elementos infraestructurais postos ao servicio dos visitantes para facer unha máis doada visita ao xacemento e o seu espazo.

Como vemos, a investigación arqueolóxica e a consolidación das ruinas, aínda que sexan a actividade fundamental, non esgotan os proxectos para o castro e o parque. Os obxectivos non poderán considerarse cumpridos en tanto a poboación incorpore os novos espazos á súa vida cotiá, asumindo como propias as instalacións nas que pode contemplar, analizar e revivir o pasado colectivo dunha forma crítica.

Chegados aquí, o parque de Elviña, preséntasenos como o proxecto complexo e ambicioso ao que ao principio fixemos referencia. É un parque, pero un parque que, ademais de ser convertido nun lugar fermoso e agradable para o paseo e o esparexemento, debe ser analizado e diseccionado para extraer todos os elementos susceptibles de provocar curiosidade, e debe ser dotado dos elementos informativos capaces de responder a ela. É un poboado protohistórico que hai que escavar, investigar, consolidar e adecuar para a visita. E é un amplo conxunto de instalacións didácticas e lúdicas concibido para que a aprendizaxe se converta en pracer de ocio creativo. É, en conxunto, un reto duro e apetecible á vez. É, sobre todo, un proxecto dunha cidade dinámica que integra o coñecemento na súa vida cotiá.

É evidente que os avatares da economía mundial supoñen un frenazo ao ambicioso proxecto de musealización activa do espazo que se dibuxaba hai unha década. Pero por iso mesmo cómpre facer agora o posible para consolidar os logros do presente sde sentar as bases coa esperanza posta en que, máis temprano que tarde, nos agarde un futuro mellor.

Aquí é onde estamos hoxe. Superados os atrancos que desde a mezquindade máis noxenta tentaron de frenarnos, superadas tamén as dificultades que a propia vida nos brinda a veces de forma certamente irónica, vencidas as propias debilidades persoais de quen isto asina, estamos en condicións de voltar ao camiño. Un camiño que, cambiado, retomamos sendo o mesmo. Eadem mutata resurgo. Un camiño colectivo, cidadán, no que queremos proseguir.

Interese, utilidade e conveniencia das intervencións

O interese arqueolóxico do Castro de Elviña foi patente dende os momentos da súa primeira escavación por Luis Monteagudo en 1947.

Esa primeira intervención foi seguida intermitentemente por moitas outras, que se alternaron con períodos de abandono ata chegar ao momento actual.

6

A historia das intervencións pode resumirse en:

1) Primeira fase

Campañas de 1947 a 1953 e a restauración de 1957.

- Campaña de 1947: dirixida por Luis Monteagudo. No seu transcurso escávase a aba E do castro e descóbrense a Casa da Exedra, parte da muralla da acrópolis e restos de estruturas dispersos.

- Campañas de 1948 a 1953: dirixidas por José Mª Luengo. As escavacións céntranse nas abas S e E do castro e descóbrense todas as estruturas que hoxe coñecemos e outras desaparecidas, ademais do Tesouro de Elviña. Tamén se consolidan as estruturas que van aparecendo, basicamente o coroamento dos muros.

- Restauración de 1957: Con motivo do III Congreso Nacional de Arqueoloxía de Campo (que nunca chegaría a celebrarse) acondiciónase o castro e reconstrúense dúas casas (nalgúns textos dise que son varias)

2) Segunda fase

Campañas de 1979 a 1985, dirixidas por Felipe Senén López. Intervéñense as zonas xa escavadas por Monteagudo e Luengo e na última campaña ábrense algunhas sondaxes novas na croa.

- Campañas de 1979 e 1980. Eféctuanse traballos de limpeza e consolidación das estruturas escavadas en campañas anteriores, a partir do proxecto do arquitecto D. Carlos Fernández-Gago.

- Campañas de 1981 e 1984. Reescávase a aba E, concretamente o sector 17 ou Casa da Exedra e o seu ámbito; ademais, en 1984, consolídase a muralla, o torreón, a rampla de acceso á croa e a Casa da Exedra.

- Campaña de 1985. Realízanse sondaxes no interior da acrópolis na súa zona E e N, nos que aparecen estruturas que se interpretan como da primeira fase de ocupación do castro. Formúlanse tamén sondaxes na zona norte do interior da croa.

3) Terceira fase

Campañas de 2002 a 2007, dirixidas por José Mª Belo. Límpanse as zonas anteriormente escavadas, ábrense sondaxes de delimitación do castro, escávase en área na esquina SW da croa, intra e extramuros, e consolídanse estruturas. No entorno cércase a superficie de propiedade municipal, acondiciónanse camiños e trátase e controlase a vexetación. Habilítase un circuíto de percorrido de visitantes.

4) Carta fase

Financiada mediante o Convenio entre o Ministerio de Fomento e o Concello da Coruña con cargo ao 1% Cultural. Campañas de 2008 ata o momento actual, dirixidas por José Mª

7

Bello. Escávase na muralla S, a máis exterior do castro, tanto intra como extramuros, o que permitiu desvelar as diferentes ocupacións desa zona, cun inicio anterior ao que se supoñía ata agora e con ocupacións tardías durante o Baixo Imperio Romano ata plena época sueva. Realízanse continuos traballos de desbroce e mantemento da vexetación, así como do valado de delimitación, os camiños, as estructuras arqueolóxicas consolidadas e as infraestructuras adicadas a favorecer a visita pública.

Estado actual

O castro de Elviña é un característico xacemento amurallado da denominada Cultura Castrexa na súa fase avanzada. A súa superficie estimábase nunhas 2,5 Ha, por o que se formulaba que, se ben estaba lonxe dos maiores castros coñecidos no Noroeste da Península Ibérica (situados polo xeral no norte de Portugal), dentro do seu contexto rexional era un poboado de dimensións apreciables.

Tralas intervencións arqueolóxicas das campañas dos últimos anos, hoxe podemos afirmar que a superficie que abrangue o recinto poboacional delimitado por murallas é considerablemente maior, superando as 4 Ha con seguridade, sen que localizaramos aínda os límites exteriores definitivos. Xa non se trata de que sexa de dimensións apreciables no seu ámbito, senón que se configura como un dos maiores xacementos do seu contexto rexional.

Emplázase nunha elevación situada nun contexto de terras baixas, abertas e de relevo suave. No medio deste tipo de terreos de val, o castro ocupa unha lomba o suficientemente elevada como para permitir gozar dende el dun dominio visual moi amplo en case todas direccións, especialmente cara á cidade da Coruña. A súa situación preferencia o acceso cara ás terras de val da área de Elviña e Mesoiro, que constitúen un conxunto de terreos de moi boa aptitude para un aproveitamento agrícola de tipo intensivo.

O castro de Elviña responde a unha localización e uns trazos formais propios de xacementos ocupados nun momento avanzado da Idade do Ferro e en época de dominio romano. Mostra unha morfoloxía complexa, que pode adiviñarse, cando non verse claramente, trala retirada da abundante e espesa vexetación que o cubría.

Estrutúrase en torno a un recinto superior oval ou croa. Esta, a pesar da escasa potencia de sedimentos, está a revelar multitude de restos de construcións pertencentes a momentos diferentes, con modificacións sucesivas dentro da mesma construción, así como unha estratigrafía relativamente complexa e significativa.

As sondaxes realizadas durante 2002 apuntan a que a croa non posúe divisións internas, e que a diferenciación entre recinto inicial e terraza norte non é máis que a adaptación á configuración do terreo, un batolito granítico que descende en chanzos cara aos vales. Este recinto superior está rodeado por unha potente muralla, de máis de 4 metros de espesor nos lugares nos que foi estudada, e está dotado polo menos de dúas portas flanqueadas por torreóns curvos.

8

A partir deste núcleo central o castro prolóngase en dirección oeste e sur por medio de dous novos recintos aterrazados, delimitados nalgúns puntos por aterrazamientos e noutros por murallas de pedra, postas de manifesto nas sondaxes efectuadas.

Trátase polo tanto dun recinto complexo; a súa investigación, xa iniciada, está a achegar un detallado coñecemento deste e da súa evolución diacrónica. O interese científico vén acompañado polo seu indubidable interese patrimonial, didáctico e mesmo turístico.

Entendemos que a iniciativa tomada neste caso polas Administracións Públicas é suficientemente indicativa do interese do xacemento e da actuación que se propón, eximíndonos de maiores precisións.

Felizmente, as intervencións dos últimos anos deron un xiro no tradicional abandono do castro, levando a unha situación na cal o seu estudo científico, que está a dar xa apreciables resultados cada vez máis prometedores, vai acompañado por unha rentabilización social patente dende os comezos das intervencións actuais.

A aprobación do plan Castro de Elviña - Horizonte 2012, no que se enmarca o proxecto que se somete a aprobación, supuxo a consolidación oficial das intervencións no depósito protohistórico e a súa definitiva adecuación para incremento do coñecemento e o uso e desfrute pola cidadanía.

9

2.- OBXECTO DO PROXECTOComo xa foi dito, o Proxecto que se somete a aprobación non é máis que a concreción das liñas establecidas no Proxecto Xeral "Castro de Elviña - Horizonte 2012", que xa foi aprobado polas tres administracións dunha ou doutra forma implicadas no seu desenvolvemento: a central (Ministerio de Cultura con financiación e seguimento do Ministerio de Fomento), autonómica (Dirección Xeral do Patrimonio Cultural da Xunta de Galicia) e local (Concello da Coruña). Con carácter previo e de maneira máis xeral xa estableceran os obxectivos xerais o Plan Especial de Protección e Reforma Interior do Castro de Elviña e o Plan Director do Castro de Elviña, sendo o primeiro un instrumento urbanístico de obrigado cumprimento e o segundo un documento técnico de referencia pero de carácter orientativo e en ningún caso obrigatorio.

O mencionado Plan Director establece os seguintes obxectivos xerais:

"Enumerados en orden lógico, los objetivos genéricos de la intervención en el Castro de Elviña son:

1_ Proteger un yacimiento que además es Bien de Interés Cultural.2_ Generar un espacio cultural a través de la ilustración y reconstrucción de paisajes sociales y agrarios que den cuenta de momentos históricos pretéritos.3_ Integrar ese espacio en la trama urbana y en el proyecto de ciudad.4_ Transformar ese espacio en un producto/oferta cultural para la difusión y el ocio.5_ Ofrecer un sentido a este espacio a través de la transmisión de una cierta narrativa —entendida como conjunto de contenidos históricos que se presentan al público para que éste establezca una relación personal con los objetos formales que contempla— que contribuya a crear el sentido del tiempo y lugar de un público urbano y actual.6_ Producir sistemas y herramientas lúdicas de transmisión de ese mensaje adecuadas a un público plural y variado.

Para todo ello, el proyecto se centrará en la recuperación, recreación, reconstrucción e ilustración de:1_ El yacimiento arqueológico de época castreña del Castro de Elviña y su entorno.2_ El espacio agrario tradicional que rodea al castro.3_ La situación de ambos dentro de la Prehistoria e Historia de Galicia y de ésta dentro de la Prehistoria General."

Por a súa parte, o estudo "Parque de Elviña. Una propuesta patrimonial ", dirixido por José Mª Bello (Concello de A Coruña), Joan Santacana e Francisco Xavier Hernández (Departamento de Didáctica das Ciencias Sociais da Universidade de Barcelona), definía os seguintes obxectivos:

"El artículo 1.2. de la Ley de Patrimonio Cultural de Galicia establece que el objetivo de la misma es la protección, conservación, acrecentamiento, difusión y fomento del patrimonio cultural de Galicia así como su investigación y trasmisión a las generaciones futuras. Este mismo objetivo debería tener la intervención en el Parque de Elviña. En este sentido, los objetivos generales que se proponen para este espacio son los siguientes:

Proteger, investigar y hacer comprensible el conjunto arqueológico protohistórico de Elviña.

10

Generar un espacio cultural y natural que permita a los ciudadanos el desarrollo de actividades de ocio cultural.

Crear un modelo de intervención patrimonial sugestivo e innovador que se convierta en un referente para otras intervenciones en el marco de la comunidad gallega y de España.

Explicar un espacio histórico – arqueológico singular de modo que sea un importante elemento en las rutas turísticas del país."

O obxecto do Proxecto "Castro de Elviña - Horizonte 2012", e do Convenio de Colaboración asinado entre o Ministerio de Fomento e o Concello da Coruña o 24 de xullo de 2009 para cofinanciar a execución plurianual do devandito Convenio ven expresado no texto do devandito Proxecto; por esta razón, nada mellor que transcribir literalmente os apartados de aquel que se refiren a esas cuestións, circunscribíndonos no detalle aos aspectos que se abordan no presente Proxecto, é dicir, a escavación arqueolóxica e os correspondentes e inseparables traballos de laboratorio imprescindibles para a redacción da memoria, obxectivo último de toda escavación. As outras actuacións, independentes en fondo e forma, como a consolidación dos restos inmobles ou o mantemento de vexetación, estructuras, camiños, etc., serán obxecto doutros proxectos que serán redactados posteriormente.

PROXECTO: HORIZONTE 2012

É sabido que o Castro de Elviña é, e así é sentido pola poboación, unha das materias pendentes da cidade. Comezadas as escavacións en 1947, en tempos do Alcalde Alfonso Molina, víronse interrompidas en 1953, tras o que o castro sufriu un longo período de abandono. As actuacións foron retomadas en 1979 e interrompidas novamente en 1985. Dende entón, e co castro novamente abandonado, foi constante o empeño municipal, que agora frutificou, para conseguir a propiedade municipal dos terreos e o desenvolvemento de campañas de escavación e consolidación que permitan a rentabilización social, e sobre todo escolar, do xacemento.

A titularidad municipal dos terreos do castro e o seu ámbito máis inmediato, nun total de aproximadamente 13 Ha, conseguiuse a comezos do verán de 2002, e posteriormente adqiríronse novos espacios ata chegar a unhas 25 Ha de titularidade pública. Dende entón desenvolvéronse cinco campañas arqueolóxicas estivais, de limpeza, recuperación de estruturas antigas e sondaxes valorativas o primeiro ano, e de escavación en área os seguintes. Así mesmo cada ano se interveu no ámbito e adecuación do xacemento para a súa visita pública, con roza de vexetación e aplicación de herbicidas, reparación e adecuación de camiños e consolidación de estruturas arqueolóxicas.

Culminada a quinta campaña de escavación, é un bo momento para realizar unha reflexión que sirva de base para a planificación do futuro próximo, cun horizonte que situamos no ano 2012.

Tendo en conta a historia do xacemento, na que curtos períodos de actividade foron seguidos por moito máis longas etapas de abandono, unha paralización dos traballos arqueolóxicos e de mantemento do castro darían unha imaxe de fracaso dun proxecto que é xa sobradamente coñecido na poboación, causando desánimo e escepticismo, ao tempo que suporía a deterioración do conseguido nos últimos anos e a nova invasión de maleza dun terreo que, agora e por primeira vez, é de titularidad pública municipal.

11

O desenvolvemento continuado de actividade arqueolóxica durante cinco anos suxire que a actividade sobre o Castro consolidouse. Non obstante, ata o presente non se contou cun plan de conxunto, dependendo para cada exercicio económico dos presupostos de cada anualidade. Faise necesaria a aprobación dun plan como o que se presenta, que garanta o financiamento da actividade durante un período razoable de tempo e permita abordar plans a medio prazo, superando a planificación anual co que de incerteza e mesmo improvisación leva consigo.

É claro que a experiencia adquirida ao longo dun lustro debe guiarnos á hora de planificar as intervencións dos próximos anos, tanto para detectar e corrixir as debilidades e ameazas coma para reforzar e potenciar as fortalezas e oportunidades do proxecto.

Cinguíndonos estritamente aos traballos físicos sobre o xacemento e o seu ámbito, así como á totalidade de tarefas propiamente arqueolóxicas, entendendo por elas non só a escavación e consolidación senón tamén os necesarios traballos de gabinete e difusión de resultados, e deixando voluntariamente á marxe os restantes asspectos do Proxecto Artabria, como pode ser a realización da Casa da Historia e outros aspectos, temos o seguinte:

- As actuacións arqueolóxicas de escavación e consolidación marchan ben, e mesmo moi ben. O rendemento é máis que aceptable, e a calidade do traballo é alta.

- Un aspecto positivo a contar entre as fortalezas foi contar, sobre todo durante os catro primeiros anos, coa colaboración dun bo número de voluntarios procedentes de moi diversas universidades, nun momento no que en Galicia non existían xacementos abertos nos que os futuros arqueólogos puidesen realizar prácticas e adquirir experiencia.

- O envés deste aspecto maniféstase, como debilidade, no menor rendemento do traballo realizado por voluntarios inexpertos, así como no maior número de erros que se cometen tanto no proceso de escavación coma no de rexistro de datos. Todo iso esixe que o equipo técnico estea dedicado case totalmente ao traballo dos estudantes voluntarios, para guiar a súa actividade e para controlar e evitar os erros. Como ameaza maniféstase polo propio carácter voluntario da actividade dos colaboradores, o que a converte en dificilmente previsible en número e calidade destes, así como moi directamente dependente do calendario; puidemos comprobar o descenso importante de voluntarios a partir da segunda metade do mes de agosto, cando se aproximan os exames de setembro. A previsible aparición de novos xacementos nos que os estudantes poidan realizar as súas prácticas fai que, dende un punto de vista técnico e pensando exclusivamente na calidade das intervencións, non resulte conveniente basear os traballos arqueolóxicos nun traballo voluntario dificilmente previsible e controlable, que só ten momentos fortes, e aínda así con riscos, entre mediados de xullo e mediados de agosto.

- A pesar destas debilidades e ameazas, as vantaxes de contar con traballo de voluntarios é grande en varias frontes. En primeiro lugar, polo feito mesmo de colaborar coa sociedade, no sentido máis prístino, proporcionando a posibilidade de que os futuros profesionais adquiran experiencia práctica. Pero non é de desprezar o efecto propagandístico que, sen pretendelo, se conseguiu: os estudantes procedentes de diversas comunidades autónomas e dalgunhas universidades europeas, que maioritariamente expresaron un alto grao de satisfacción (que pode comprobarse, entre outras cousas, no feito de que moitos deles repiten a experiencia en anos sucesivos), exerceron de difusores da actividade do Castro de Elviña nas súas universidades de procedencia, así como de

12

"bandeirolas de enganche" para novos voluntarios. Grazas a eles o Castro de Elviña é hoxe coñecido no mundo universitario sen realizar de momento campaña ningunha de difusión.

- Todo iso fai que contemplemos, entre as oportunidades que nos brinda a experiencia do traballo con voluntarios, a posibilidade de formular campañas destinadas prioritariamente ao ensino do método e técnicas arqueolóxicas, nas que o rendemento teña menor importancia e centradas nas zonas menos sensibles do xacemento, ao mesmo tempo que se realizan, fóra do período estival central, actuacións con profesionais centradas no rendemento, reservando para elas as zonas máis difíciles e as potencialmente máis significativas. A creación en Elviña dunha Escola de Prácticas de Arqueoloxía é algo que, entendemos, debe ser obxecto dun estudo que, en calquera caso, supera os límites do presente documento.

- Entre as fortalezas debe contarse tamén co feito de que a consolidación (sempre de carácter mínimo en tanto non se desenvolva un plan de musealización para o conxunto arqueolóxico) se veu realizando ao compás das escavacións, sen dar lugar a que se deterioren as estruturas exhumadas, ao tempo que o público pode ver crecer o xacemento ano a ano, o que dá imaxe de solidez e seriedade ao proxecto. A debilidade vén dada pola citada ausencia dun plan de musealización do xacemento, algo que tamén queda fóra das fronteiras que fixamos para este proxecto. As oportunidades ábrense cunha maior presenza dos Comités Asesores e coa posibilidade de colaboración con institucións académicas.

- Así mesmo debe contar entre as fortalezas o traballo anual que ser realliza sobre o entorno, tanto no control da vexetación, sempre disposta a invadir os espazos en canto se relaxa a presión exercida sobre ela, como no referente ao coidado e mantemento dos camiños e peches delimitadores, sempre sensibles ás agresións meteorolóxicas os primeiros e ao vandalismo humano os segundos.

- As principais debilidades e ameazas veñen do feito de non contar cun equipo consolidado que poida realizar o seu traballo tanto no verán coma no inverno. Non é necesario aclarar que a tarefa de escavación perde todo o seu sentido se despois non se procesan os datos obtidos cun método que resulta necesariamente lento e mesmo tedioso, para o que se requiren moitas, moitas horas de traballo. Ata agora foise solucionando a situación a base de enormes doses de voluntarismo e de regalo de moitas horas de traballo non cobrado, tanto por parte dos técnicos municipais coma das asistencias técnicas contratadas os dous últimos anos, que só cubriron parcialmente escasos meses do inverno. Grazas a iso dispoñemos hoxe dun traballo sólido, referido sobre todo ás últimas campañas, reflectido nun coñecemento cabal das secuencias estratigráficas e da seriación de materiais a elas asociados, o que permite lanzar as primeiras hipóteses, solidamente baseadas, acerca da evolución do poboado ao longo da súa historia nas áreas nas que xa se interveu.

- Débese ter en conta que o maior rendemento do traballo científico de laboratorio se adquire cando os técnicos se familiarizaron cos métodos específicos do traballo e coas características propias do xacemento de Elviña e da estratigrafía e os materiais que subministra. Un cambio continuo nas persoas ás que se encargan os traballos técnicos redunda nunha continua perda de tempo dedicada á familiarización co depósito, así como a unha perda do xa invertido cando desaparecen as persoas que chegaron ao punto no que desenvolven o seu traballo a pleno rendemento.

- Todo iso pon de manifesto que as maiores fortalezas e oportunidades se centran na consecución dun equipo técnico estable, permanente ao longo do ano e dos anos, ao que poidan sumarse estacionalmente novos técnicos cando o traballo así o requira (as campañas de escavación e

13

consolidación son o caso máis evidente), ao tempo que facilita a renovación ordenada e parcial dos seus membros se se dar o caso.

- A consecución deste equipo técnico estable e especializado no castro permitiría tamén abordar o que ata agora constitúe a principal debilidade das actuacións: a ausencia de publicacións científicas que reflictan o traballo realizado. Cinco anos de traballos supoñen un volume de datos suficiente que permiten abordar xa a elaboración de conclusións para presentar tanto ao mundo científico coma á sociedade en xeral. Pero ese volume supera as capacidades dunha soa persoa, que comparte ademais o seu tempo de traballo con outras tarefas. O traballo de investigación arqueolóxica é necesariamente unha tarefa de equipo interdisciplinar, e en consecuencia estimamos que sería sumamente positivo, co fin de concretar oportunidades e conxurar ameazas, a creación do equipo citado.

Visto todo o anterior, plantexamos no seu momento a proposta que reproducimos aquí, e que xa foi globalmente aprobada pola Dirección Xeral do Patrimonio da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, sen menoscabo da necesidade da aprobación posterior das campañas concretas que a desenvolverán, das que a correspodente a anualidade 2008 preséntase no seguinte capítulo. A proposta xeral foi a seguinte:

PROPOSTAS 2008-2012

Visto todo o anterior, propoñemos:

1) A realización de campañas anuais de escavación durante catro anualidades. Estas campañas, dirixidas dende o Museo Arqueolóxico do Castelo de Santo Antón como Dirección Facultativa, serán levadas a cabo por profesionais, a cargo deste proxecto. Ao propio tempo, e fóra del, poderán realizarse outras campañas no depósito, dirixidas á participación de voluntarios estudantes e colaboradores, que por razóns de coherencia científica deberán ter a mesma Dirección Facultativa que as anteriores, é dicir, o Museo Arqueolóxico e Histórico.

2) As campañas de campo irán acompañadas dos correspondentes traballos de laboratorio, que inclúen o tratamento e estudo de relacións estratigráficas, materiais, planos, debuxos e fotografías, así como a elaboración dos correspondentes informes e memorias. Estes traballos inclúen tamén unha partida para a realización de análises de diversos tipos dos materiais e mostras obtidos nas escavacións.

3) A realización de campañas anuais de consolidación dos restos exhumados nas campañas de escavación. Resulta evidente que a intensidade e volume dos traballos de consolidación dependen das estruturas que fosen exhumadas, polo que os tempos e presupostos que se presentan só poden ter un carácter estimativo.

4) A realización de actuacións anuais de limpeza de maleza e control desta mediante tala e aplicación de herbicidas, incluíndo mantemento e limpeza dos espazos postos a punto nas campañas de escavación e consolidación anteriores.

5) A realización de actuacións bienais de mantemento e reparación dos camiños existentes, así como do valado do recinto e outros elementos auxiliares da protección e circulación de persoas.

14

Os obxectivos do presente Proxecto "Escavación arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011" son simplemente a concreción nesta anualidade dos dous primeiros obxectivos sinalados polo proxecto xeral, continuando as actuacións arqueolóxicas que foron expostas no capítulo de Antedentes desta Memoria, é dicir,

a escavación arqueolóxica de novas áreas do castro, que se pormenorizan máis adiante, e

a redacción dos informes e memorias indisolublemente asociados á devandita obra de escavación en cumprimento da lexislación sectorial autonómica en materia de arqueoloxía.

15

3.- NECESIDADES A SATISFACER El marco que delimita as necesidades a satisfacer por este Proxecto ven delimitado polos os obxectivos xerais que prentende o plan plurianual "Castro de Elviña - Horizonte 2012", é dicir,

Proteger un yacimiento que además es Bien de Interés Cultural. Generar un espacio cultural a través de la ilustración y reconstrucción de paisajes

sociales y agrarios que den cuenta de momentos históricos pretéritos. Integrar ese espacio en la trama urbana y en el proyecto de ciudad. Transformar ese espacio en un producto/oferta cultural para la difusión y el ocio. Ofrecer un sentido a este espacio a través de la transmisión de una cierta narrativa

—entendida como conjunto de contenidos históricos que se presentan al público para que éste establezca una relación personal con los objetos formales que contempla— que contribuya a crear el sentido del tiempo y lugar de un público urbano y actual.

Producir sistemas y herramientas lúdicas de transmisión de ese mensaje adecuadas a un público plural y variado.

Recuperación, recreación, reconstrucción e ilustración del yacimiento arqueológico de época castreña del Castro de Elviña y su entorno y del espacio agrario tradicional que rodea al castro.

Proteger, investigar y hacer comprensible el conjunto arqueológico protohistórico de Elviña.

Generar un espacio cultural y natural que permita a los ciudadanos el desarrollo de actividades de ocio cultural.

Crear un modelo de intervención patrimonial sugestivo e innovador que se convierta en un referente para otras intervenciones en el marco de la comunidad gallega y de España.

Explicar un espacio histórico – arqueológico singular de modo que sea un importante elemento en las rutas turísticas del país.

Dentro de todos eses obxectivos, o primeiro lóxica e cronolóxicamente é o coñecemento do xacemento arqueolóxico que, a pesares de deixar traslucir a súa estructura máis básica, oculta os seus detalles baixo os sedimentos que cubriron co paso do tempo os restos inmobles arruinados e os restos mobles a eles asociados. Antes de poder plantexar, cunha mínima base de certeza, planes de didáctica e explicación do xacemento, faise necesario obter un mellor coñecemento do mesmo. Xa poidemos comprobar cómo as delimitacións hipotéticas do castro dadas por boas polo Plan Director elaborado baixo dirección do Dr. Felipe Criado Boado resultaron fortemente erróneas despois da realización dos sondeos de 2002, evidenciando que os métodos seguidos polo equipo redactor, extrapolados da chamada Arqueoloxía da Paisaxe, non resultan fiables unha vez se descende aos casos concretos.

O presente Proxecto vai dirixido a satisfacer esa necesidade evidente de ampliar os coñecementos do xacemento, da súa delimitación espacial e temporal, e dos acontecementos nel ocorridos que levaron á súa evolución diacrónica.

16

4.- XUSTIFICACIÓN DA SOLUCIÓN ADOPTADAXa vimos no anterior apartado que a aplicación de métodos baseados nos presupostos conceptuais dunha das ramas da teoría arqueolóxica postprocesual e postmoderna como é a chamada Arqueoloxía da Paisaxe fracasaron estrepitosamente á hora de enfrentarse coa configuración espacial do Castro de Elviña. Se descendemos a ámbitos máis concretos como son a análise, desde os mesmos presupostos teóricos de corte neoplatónico, da arquitectura doméstica ou da evolución cronolóxica do xacemento o fracaso dos resultados é similar.

Todo o contrario sucedeu coa realización dos sondeos e escavacións arqueolóxicas plantexadas en open area, realizadas estratigráficamente e rexistradas co método e técnicas desenvolvidos por Edward Harris, que son hoxe un estándar europeo de obrigada aplicación en términos metodolóxicos e deontolóxicos, que propuxemos dende 2002.

Os resultados dos devanditos sondeos e das escavacións en área que os seguiron resultaron sorprendentes en relación coas hipóteses que ata eles se barallaban. Non só os límites espaciais do xacemento resultaron moito máis amplos que os que se daban por bos, se non que tamén aumentaron os límites temporais do mesmo. En concreto, os resultados da última campaña apuntan a unha ocupación temperá dos espacios extramuros da acrópole, así como a unha ocupación moi diferente da inicial durante o Baixo Imperio Romano e unha ocupación mal definida ata agora en plena época sueva.

En consecuencia as necesidades reais sinaladas no apartado anterior esixen a realización de novas campañas de escavación en área de novos espacios.

As particularidades da escavación arqueolóxica, esixida pola lexislación pero nada desenvolvidas en reglamentos ou outros instrumentos legais, e as obrigas derivadas dun proxecto de obras, obrigan a ter en conta unha serie de problemas que non se dan nas obras de nova construcción. Acerca destes aspectos, que afectan tanto ao presuposto como á propia execución dos traballos derivados do Proxecto, transcribimos literalmente o que se sinalaba no proxecto xeral "Castro de Elviña - Horizonte 2012", que obligan a este proxecto ao ser un desenvolvemento dunha das actividades definidas e aprobadas en aquel:

"PRESUPOSTO: CONSIDERACIÓNS XERAIS

1) Dado o tipo de actividade de que se trata, e a forma de parametrizar o presuposto, en boa parte mediante unidades de man de obra, recomendamos que se poña un límite máximo ás presumibles baixas que poidan presentar as empresas que participen no proceso de selección que se estableza. Unha baixa máxima do 10% é frecuente en procedementos similares.

2) Resulta evidente que unha escavación non é unha obra ao uso. Non se trata de realizar un proxecto construtivo segundo uns planos e uns plans prefixados, nos que os custos dos materiais e os rendementos son coñecidos previamente, como se coñecen os obxectivos finais e os pasos a dar para conseguilos. Ao contrario, o obxectivo dunha escavación arqueolóxica non é o baleirado duns terreos, nin tan siquiera a obtención de restos inmobles que pasen a integrar o patrimonio histórico común.

17

Unha escavación arqueolóxica é sobre todo un traballo de investigación, de obtención de datos sobre o pasado a partir dos restos materiais que se esconden no subsolo; uns restos que, salvo excepcións, nos resultan descoñecidos na súa natureza, no seu estado de conservación, e ata mesmo na súa mesma existencia.

Debido a este descoñecemento, faise imposible aventurar rendementos. Non é o mesmo retirar unha potente capa estéril, de terra ou de entullo pétreo, que levantar un espazo de depósito de restos cerámicos, debendo referenciar cada un dos elementos, en ocasións en número que supera o millar; ou que escavar un espazo con numerosas unidades estratigráficas de pouca potencia e superpostas entre si de forma complexa. Os rendementos, neses casos, poden ter diferenzas superiores a unha orde de magnitude.

Por esa razón, non se estimou propoñer como obxectivo un rendemento prefixado e definido nun determinado número de unidades de superficie ou volume para cada campaña, senón que o cálculo económico se realizou a partir do número de persoas, cualificación profesional e número de horas de dedicación ao traballo, parámetros estes calculables e verificables sen máis problema que tomar o traballo de facelo. Entendemos que desta forma a achega da empresa adxudicataria se obxectiva de forma abonda, e evítanse os problemas de excesiva presión para que o traballo vaia máis rápido con risco de mingua da súa calidade.

3) A incerteza da escavación non remata nos rendementos, senón que afecta ás propias superficies a escavar. Propuxemos incidir en diferentes zonas do depósito, co fin de obter un coñecemento o máis completo posible deste na súa distribución espacial; pero poidera darse o caso de que algunha das zonas sinaladas resultase de inesperado e especial interese, ou, pola contra, que algunha outra se revelase estéril ou simplemente repetitiva. De aí que os espazos que se propoñen non teñen máis que un carácter indicativo, de sinalar liñas de forza para afrontar un estudo a catro anos vista. É moi probable que o desenvolvemento das sucesivas campañas obrigue a modificar os obxectivos e as zonas de estudo prioritario nas seguintes, polo que se fai necesario insistir en que os espazos marcados non deben ser tomados de forma ríxida, podendo ser modificados por necesidades da propia escavación. Loxicamente, estas posibles e ata probables modificacións, terán o seu reflexo no proxecto que anualmente se debe enviar á Xunta de Galicia para a preceptiva autorización de cada campaña, de modo que calquera variación sobre o proxecto quedará perfectamente reflectida e xustificada no documento oficial pertinente, e será, no seu caso, autorizado oficialmente polo organismo oficial encargado de tal función.

4) O mesmo acontece cos traballos de laboratorio vinculados ás campañas de escavación. As partidas reflectidas no presuposto son o resultado de extrapolar cara ao futuro a experiencia obtida nas campañas levadas a cabo os cinco anos pasados, obtendo uns índices que permiten aventurar unhas magnitudes de unidades estratigráficas, debuxos, fotografías e materiais que en absoluto poden resultar exactas, aínda que pensemos que proporcionan unha aproximación suficiente. As cantidades de gráficos, fotos, unidades estratigráficas e materiais a tratar resúltannos descoñecidos, e só tras a escavación as coñeceremos de forma precisa.

5) Por todo iso se propón que todas as partidas do capítulo de traballos propiamente arqueolóxicos estean vinculadas entre si, de forma que durante o transcurso dos traballos poidan aplicarse ás partidas que poidan resultar deficitarios os posibles excedentes doutras; trátase dun mecanismo de equilibrio que, a partir dunhas estimacións iniciais fundamentadas na experiencia, permitirá

18

maximizar a eficiencia dos fondos destinados ás tarefas arqueolóxicas, tanto de campo coma de gabinete. Entendemos que debe corresponder á Dirección Facultativa a toma de decisións ao respecto.

6) Tamén os traballos de consolidación de restos arqueolóxicos vense lastrados pola incerteza acerca do que o subsolo esconde. Ao non coñecer de antemán os restos de estruturas que pode haber en cada espazo, resulta imposible presentar medicións dos traballos a desenvolver. Por este motivo optouse por introducir, en cada anualidade, unha partida alzada a xustificar, estimada a partir da experiencia dos anos anteriores, acompañada dos prezos descompostos das unidades de obra máis usuais, referidas á consolidación de murallas, muros e chans e pavimentos. A Dirección Facultativa establecerá en cada caso as actuacións concretas a aplicar a devandita partida alzada.

7) Aínda que por motivos diferentes, tampouco resulta doado establecer con anos de antelación as contías que serán necesarias para o capítulo de reparación de camiños, valas e outras estruturas. Todo iso dependerá da agresividade do tempo atmosférico de cada ano, da comisión de actos vandálicos e do número e comportamento dos visitantes ao xacemento. Por todo iso proponse, como nos apartados anteriores, que as partidas deste capítulo poidan ser aplicadas, atendendo ás instrucións da Dirección Facultativa, aos traballos de reparación que resulten necesarios en cada caso.

CAMPAÑAS DE ESCAVACIÓN

Proponse a realización de campañas anuais de escavación do castro nas superficies que nos planos e textos que seguen se detallan.

PROPOSTA DE ESPAZOS A INTERVIR

Unha vez realizadas as primeiras sondaxes o ano 2002, que proporcionaron unha primeira aproximación á estrutura do poboado protohistórico, e xa ben avanzada a escavación dos espazos interiores e exteriores do ángulo SW da muralla da croa ou acrópolis, faise preciso abordar o coñecemento doutros espazos do poboado.

Os espazos nos que se propón escavar en área, en superficies aproximadas de 20 x 20 metros (a superficie total e a súa configuración deberá ser adaptada en cada caso concreto), son os seguintes:

1) Espazo no SW do poboado, na terraza sur máis afastada da croa. Esta terraza aínda non foi sondada, se ben unha sondaxe practicada en 2002 noutro punto permite suxerir a súa cronoloxía plenamente romana, tardía en relación co poboamento principal da croa. Proponse ese lugar do mencionado aterrazamiento polas súas características topográficas, que configuran unha superficie plana na que pode suxerirse unha interrupción da muralla que puidese corresponder á porta exterior do poboado.

2) Espazo no S do poboado, na zona este da terraza sur, unindo as sondaxes 5 e 6 practicadas en 2002. As devanditas sondaxes revelaran, na sondaxe 6, a existencia dunha casa rectangular, e, na sondaxe 5, a presenza da muralla exterior e dunha posible edificación de época romana nas súas proximidades (derrumbe con moito material pétreo e abundantes restos de cerámicas de cubrición). A escavación deste espazo permitirá coñecer o uso da terraza sur, á vez que se porá ao descuberto a muralla exterior do castro nunha non desprezable lonxitude en torno aos 15 metros,

19

o que resulta patrimonialmente conveniente por ser os primeiros restos que percibe o público visitante.

3) Espazo no E do poboado, na terraza oriental, adxacente ao norte ás estruturas escavadas nas campañas da primeira fase de intervención no castro (campañas 1947-1954). A configuración topográfica permite supoñer a existencia de edificacións similares á chamada Casa da Exedra e adxacentes, nas que se superpoñen niveis prerromanos e romanos; de ser así, a intervención nesta área permitirá non só recuperar novas estruturas de valor patrimonial, senón tamén aclarar a estratigrafía dos espazos escavados de antigo con diferentes métodos, o que posibilitará a comprensión dos contextos nos que foron recuperados no seu día materiais de grande interese. O espazo marcado abranguerá ademais a muralla da croa nunha zona na que non está ben precisada a súa delimitación.

4) Espazo ao S da muralla da croa, inmediato á área escavada nas campañas 2005-2006, abranguendo a muralla mesma. Preténdese con isto non só rematar de coñecer a configuración das estruturas extramuros da acrópolis que interpretamos como un taller metalúrxico, senón tamén unir as áreas escavadas nas campañas actuais coas que foron abertas nas intervencións de mediados do pasado século. Conseguirase así, ademais dunha esperable comprensión da secuencia estratigráfica, a unificación da muralla en toda a súa extensión polo lado sur da acrópolis, o que dotará ao depósito de maior impacto patrimonial.

Ademais destas catro grandes superficies, proponse, a ampliación da escavación na área interior da muralla co fin de completar o estudo da edificación que queda interompida polos límites trazados na última campaña, a fin de intentar comprender a finalidade do que chamamos patio da casa de Rubén. Proponse, tamén na medida en que sexa posible, a reallización de sondaxes tendentes a delimitar a configuración e límites externos do castro, que sobre todo na zona norte non están ben definidos. Estas sondaxes disporanse, ao igual que se fixo na campaña 2002, naqueles lugares nos que os accidentes topográficos permiten supoñer a posble existencia de elementos delimitadores, sexan murallas, muros, bancais ou terrapléns. Nos dous planos adxuntos preséntase unha proposta inicial de distribución das sondaxes a realizar.

Cada espazo será escavado nunha campaña anual, a duración da cal se estima en principio entre tres e catro meses, podendo modificarse o tempo en función dos resultados e da dispoñibilidade económica. En cada campaña contarase, ademais de co equipo técnico permanente, coa contratación de peóns e medios técnicos a través dunha empresa de construción, e coa contratación de persoal técnico autónomo ou a través dunha empresa especializada en arqueoloxía. Poderán usarse medios persoais e materiais municipais, do que se levantará a correspondente acta.

CRITERIOS DA ESCAVACIÓN ARQUEOLÓXICA

Ao igual que nas campañas realizadas ata o momento, as actuacións arqueolóxicas cumprirán as condicións seguintes:

- A Dirección Facultativa das intervencións arqueolóxicas corresponderá á Administración, mediante o persoal técnico do Museo Arqueolóxico e Histórico do Castelo de San Antón, unidade responsable das intervencións no Castro de Elviña. Os traballos realizaranse contando coa colaboración de empresas que subministren a infraestrutura (casetas, fitas sen fin, transporte

20

lixeiro, material de andamiaxe e encofrado, etc.), peonaxe, e persoal técnico necesario (arqueólogos, restauradores, debuxante, etc.).

- A Administración poderá destinar á escavación o persoal propio que considere oportuno, non contando esta achega aos efectos de contabilidade de gastos da obra asumidos pola empresa adxudicataria. Da mesma forma poderase contar coa colaboración de profesorado especialista das Universidades de A Coruña, Santiago, Vigo e outras.

- Cando a Administración poña medios materiais a disposición da escavación arqueolóxica, levantaranse as correspondentes acta e inventario destes, facendo constar neles que os gastos de mantemento e no seu caso reparación ou reposición corren a conta da empresa adxudicataria.

- As áreas de intervención, de desigual amplitude, formúlanse como zonas nas que se poderán aplicar diferentes estratexias de sondaxe ou de escavación en área, en función dos propios resultados da escavación. Nos casos de escavación en área traballarase en aberto, sen establecer a priori cuadrículas nin testemuñas; éstas formularanse, no seu caso, cando a complexidade estratigráfica así p requira, co obxectivo de perfeccionar o estudo desta. Poderán deixarse tamén sen escavar banquetas e zonas de paso para facilitar o paso de carretillas, ou respectar estruturas e elementos como os camiños tradicionais.

- As especificacións en canto á utilización e movemento de materiais e maquinaria serán as xerais para o conxunto da intervención. Para iso utilizaranse, en función da localización de cada punto a intervir, os medios máis axeitados. A utilización de maquinaria lixeira circunscribirase unicamente a aqueles puntos accesibles a esta sen penetrar nas áreas de protección das estruturas definidas durante os labores de roza e coas especificacións alí apuntadas. O movemento de terras xerado pola intervención terá o mesmo tipo de tratamento e cautela.

Naqueles casos que sexa posible, o horizonte superficial será retirado mecanicamente coa maquinaria axeitada a cada situación.

A escavación a partir da retirada do horizonte vexetal efectuarase manualmente por niveis reais que se rexistrarán mediante fichas individualizadas segundo o método proposto por Harris. Numerarase cada unidade estratigráfica (U.E.) permitindo a realización dunha matriz que favoreza a reconstrución dos procesos estratigráficos acontecidos na área de estudo. Todos os obxectos recollidos serán adscritos á UE que os contiña rexistrando deste xeito a súa procedencia estratigráfica, sen prexuízo do rexistro individualizado da súa posición referida aos eixos de coordenadas xerais do depósito.

As unidades estratigráficas e todos aqueles obxectos mobles ou inmobles apreciables posicionaranse mediante un sistema de coordenadas cartesianas. Estas medicións realizaranse mediante a utilización de aparatos de topografía estándar e todos os rexistros serán xeorreferenciados.

No caso de que na actuación prevista se localizase algunha estrutura arqueolóxica tomaríanse as medidas adecuadas para garantir a súa protección e conservación ata o momento de proceder á súa consolidación.

As tarefas de rexistro de elementos mobles e inmobles realizaranse mediante debuxo a escala e toma de fotografías, dixitais, sobre película negativa ou en diapositivas. Se é posible,

21

periodicamente realizaranse tomas de vídeo con cámara dixital, así como de aqueles elementos ou acontecementos que se consideren reseñables.

Cada UE será rexistrada con fotografía e a súa planta será debuxada en plano independente, sen prexuízo dos debuxos de conxunto que se decida realizar. O debuxo da planta de cada unidade estratigráfica incluirá as cotas superiores que sexan suficientes para representar os accidentes da súa superficie, vindo dadas as cotas inferiores polas superiores das UEs ás que se superpón.

Todas as especificacións descritas máis arriba serán aplicadas así mesmo durante as tarefas que para a reescavación de estruturas arqueolóxicas se formulen para retirar os sedimentos acumulados durante os últimos anos no seu interior.

CRITERIOS DO TRANSPORTE DE ENTULLOS

O obxectivo desta intervención é retirar da zona arqueolóxica e de investigación os sedimentos e entulleiras acumulados polas actuacións arqueolóxicas pasadas e actuais.

Proponse un desmontado manual das entulleiras antigas, compostas por pedras (fundamentalmente antigos cachotes) mesturadas con terra dando un produto de importante compactidade. O desmontado realizarase manualmente, e seleccionaranse ao propio tempo os materiais susceptibles de se reutilizar nos futuros labores de consolidación e restauración das construcións castrexas.

Tanto os materiais que se acopien para a súa futura reutilización como os materiais que se desboten, serán transportados manualmente, mediante sacos, seiras ou carretas, ás zonas de carga á que accederán os dumpers e outra maquinaria lixeira.

Na zona de carga os materiais serán cargados manualmente ou mediante retroexcavadora lixeira nos dumpers, e serán conducidos nestes ata as zonas de vertedeiro ou de abasto que se indiquen.

Os sedimentos antigos que se sinalen, así como os resultantes das actuais tarefas de escavación e investigación arqueolóxica, serán transportados a man, mediante sacos, seiras ou carretas, ata as zonas de carga ás que poden acceder os dumpers.

Na zona de carga os sedimentos serán cargados manualmente nos dumpers, e serán transportados nestes ata as zonas de vertedeiro que se sinalen.

A actividade deberá estar en todo momento dirixida e vixiada por un técnico arqueólogo, que actuará de acordo cos responsables da actividade que sinale o Concello como Dirección Facultativa. Deberán obedecerse as súas indicacións acerca dos medios, métodos, camiños e lugares de depósito dos restos, así como sobre calquera outro aspecto que afecte á actividade a realizar.

En todo tipo de traballos a desenvolver nesta primeira actuación primaranse os labores manuais ata onde criterios de racionalidade o permitan. Para aquelas tarefas de especial penosidad ou imposibles de acometer por outros medios utilizaranse diferentes elementos mecánicos.

Dentro da maquinaria a utilizar, o mercado actual ofrece solucións que consideramos axeitadas ás premisas lóxicas nunha intervención deste tipo. Resulta de primordial importancia preservar en todo momento a integridade do substrato e evitar por tódolos medios que a maquinaria empregada poida afectalo; para iso evitarase o uso de elementos de tracción agresivos e escolleranse unicamente

22

elementos de goma, descartando totalmente o transporte sobre cadeas metálicas. A presión máxima por centímetro cadrado sobre o terreo será a máis parecida á exercida por un ser humano medio, en especial naquela maquinaria que pola actividade destinada resulta máis comprometida.

Naqueles casos en que o acceso resulte imposible por vía terrestre, a maquinaria situarase na área de traballo mediante grúa; se aínda así fose imposible, renunciarase á súa utilización. Para as tarefas de transporte utilizaranse de xeito prioritario fitas transportadoras, ou tubos por gravidade, antes que elementos de tracción mecánica sempre que iso sexa posible.

En principio, e salvo que circunstancias de forza maior obriguen ao contrario, non se utilizará ningún tipo de maquinaria na área escavada e con estruturas á vista, sendo en calquera circunstancia preferente o criterio de conservación e non afectación das estruturas, as evidentes e as posibles que se achen enterradas.

Os traballos seguirán en todo momento os criterios establecidos nos documentos do Plan Especial do Castro de Elviña, os cales se resumen, de modo non exhaustivo, nas seguintes prescricións:

- Permitirase o uso de maquinaria rodada lixeira para transporte, con garantía de que non supoña danos para as estruturas visibles ou enterradas, e para retirada das capas de terra superficiais cando se teña seguridade de que son estériles ou conteñen exclusivamente materiais mesturados, que serán en todo caso recollidos para o seu estudo. O seu acceso ao lugar deberá establecerse a través dos sendeiros que existen e que actualmente permiten a visita a pé ata o castro, os cales serán desbrozados, axeitados e ampliados ata conseguir o seu paso, estudándose en todo momento a capacidade portante do terreo, co fin de evitar o seu asento, seguindo en todo momento as indicacións dos responsables da intervención.

PRESUPOSTO: CONSIDERACIÓNS E CONDICIÓNS

O presuposto contén as seguintes unidades de obra:

- Escavación arqueolóxica en cata, con medios manuais lixeiros, incluíndo traballo de arqueólogo director, técnicos arqueólogos, peóns auxiliares de arqueoloxía e técnicos topógrafos e debuxantes, incluíndo cribado no seu caso, elevación de terras a bordo de cata, recheo de libros de rexistro e de fichas de Unidade Estratigráfica incluíndo esbozo, toma de datos tridimensionais de pezas, recollida en cata ou en criba de mostras e pezas arqueolóxicas en bolsas rotuladas, levantamento de planos de plantas, perfís, estruturas e unidades estratigráficas, e outras tarefas arqueolóxicas necesarias, todo iso da forma que indique a Dirección Facultativa.

- Transporte de sedimentos escavados de cata a entulleira provisional ou a unidade de criba, e desta a entulleira provisional, mediante carretillos por camiño de taboleiros e superficie de testemuñas no seu caso, incluso apoio ao traballo de escavación e cribado.

- Traslado das entulleiras provisionais ás entulleiras definitivas con medios manuais e mecánicos, seguindo indicacións da Dirección Facultativa.

- Partida alzada de vixiante de seguridade durante as noites, domingos e festivos, e sempre que a área de escavación permaneza sen persoal.

23

- Instalación de casetas de oficina e laboratorio, así como de almacén de ferramenta e de materiais arqueolóxicos, mesmo transporte e traslado, con instalación de electricidade mediante conexión á toma existente a pé de castro.

- Material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección|enderezo Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición no seu caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se levantará ao efecto.

TRABALLOS DE LABORATORIO

Os traballos de laboratorio derivados de cada campaña de escavación serán realizados por persoal debidamente especializado, con experiencia acreditada en depósitos similares, e suficiente coñecemento dos materiais de pervisible aparición no xacemento. Neste sentido resulta conveniente que, na medida do posible, teña experiencia no propio Castro de Elviña.

Os traballos poderán levarse a cabo en locais e con medios materiais subministrados total ou parcialmente pola Administración. Nese caso levantaranse acta e inventario, facéndose cargo a empresa adxudicataria do mantemento, reparación e reposición no seu caso do material cedido.

Os instrumentos de descrición, así como os criterios do traballo, serán fixados pola Dirección Facultativa (D.F.).

A propiedade intelectual dos traballos e as súas conclusións será da Administración e a Dirección Arqueolóxica Facultativa nomeada por esta, sen prexuízo de que se recoñeza a achega persoal dos participantes nestes, con expresión da responsabilidade oportuna en cada caso. Será obrigada a pertinente discreción ao respecto, sen que poidan expoñerse publicamente por parte dos traballadores da empresa adxudicataria sen a previa autorización expresa da Administración.

PRESUPOSTO: CONSIDERACIÓNS E CONDICIÓNS

O presuposto contén as seguintes unidades de obra:

- Traspaso dos datos de campo ao programa informático "Rexistro", mesmo unidades de rexistro con descrición do contido de cada bolsa, coordenadas xeorreferenciadas, definición de Unidades Estratigráficas, relacións estratigráficas, e todo o que requira a ficha informática a cubrir.

- Integración das fotografías de Unidades Estratigráficas e outros aspectos da escavación no programa "Rexistro", mesmo descrición do contido e datos destas que existan no libro rexistro de fotos. Estímase un número de fotos próximo ao millar, cun ritmo dunha foto cada 2-3 minutos.

- Lavado suave de materiais recollidos para retirada de terra, coidando de preservar a integridade dos bordos de fractura e a superficie das pezas. Secado natural á sombra. Selección de pezas para siglar segundo criterios da D.F. Recheo de ficha. Estímase unha cantidade próxima ás 10.000 pezas para unha campaña de 3 meses. Ritmo de lavado, entre 3 e 4 pezas por minuto.

24

- Marcado físico de cada peza seleccionada con sigla de número correlativo e U.E. de procedencia, con tinta chinesa ou rotulador de similar calidade sobre capa protectora de verniz de uñas, paraloid ou equivalente, con protección posterior mediante cubrición similar de capa trasparente. Asento de cada elemento siglado, con datos de achado e descrición arqueolóxica da peza, no Libro Rexistro de Siglas e no programa informático "Rexistro". Todo iso segundo indicacións da D.F. Proponse o traballo simultáneo de tres técnicos empregando entre 1 e 2 minutos por cada elemento siglado, sobre un total estimado próximo a 5.000 siglas.

- Toma de fotografía dixital macro de cada elemento siglado, por anverso e reverso, con escala e tarxeta indicadora de nº de sigla e U.E. Estímase un número de elementos a fotografar próxima aos 5.000, cun ritmo de 1 a 2 minutos por elemento, con traballo simultáneo de 2 técnicos.

- Asento e integración de cada fotografía dixital no programa "Rexistro", seguindo o protocolo ao efecto indicado pola D.F. Estímase un número próxima aos 5.000 elementos, cun ritmo de 2 a 3 minutos por fotografía integrada.

- Escaneado de planos e debuxos de campo e posterior redibuxado a limpo mediante programa informático CAD, segundo indicacións da D.F. Estímase un número dunhas 200 Unidades Estratigráficas, cun ritmo de tres minutos por U.E. con traballo conxunto de dous técnicos.

- Partida alzada para limpeza e consolidación por parte de técnico restaurador de materiais particularmente delicados, se for o caso. Aplicarase segundo indicación da Dirección Facultativa.

- Coordinación arqueolóxica, consistente en levar a organización e coordinación de todas as tarefas anteriores, elaborar a matriz estratigráfica, realizar as fichas do informe definitivo, estudar e clasificar os materiais, propoñer analíticas, redactar proxectos e informes técnicos das campañas, e colaborar coa Dirección Facultativa na elaboración da memoria definitiva.

- Material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, incluso ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autocierre de material plástico, cartafois, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Incluso traslado do mesmo de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante o mesmo e ao finalizar, todo segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá ao efecto.

- Análise de laboratorio e outros informes e traballos técnicos.

O desenvolvemento acadado nos estudos arqueolóxicos require o recurso a técnicas analíticas que permitan un maior coñecemento dos materiais cerámicos, líticos, metálicos e orgánicos, así como o estudo das mostras de terras e argamasas obtidas e o procesamento de carbóns para a súa datación mediante o carbono 14. Estas análises poden facerse tanto recorrendo a laboratorios comerciais como, nalgúns casos, a través dos laboratorios da universidade coruñesa.

Entendemos que é desexable, nos casos en que sexa posible, a colaboración da Universidade da Coruña, polo que representa de vinculación coas institucións da cidade nun obxectivo común, por motivos económicos, pois os custos son menores, polas vantaxes que supón interesar aos

25

investigadores universitarios nun programa dedicado a un xacemento municipal, e pola posibilidade de conseguir financianción externa a través dos organismos subvencionadores da investigación universitaria e incluso de empresas. Xa que logo propoñemos a sinatura dun Convenio-Marco coa Universidade de A Coruña para desenvolver conxuntamente investigacións sobre o Castro de Elviña, no que poidan abordarse mediante anexos e programas concretos.

As análises de mostras e materiais do Castro de Elviña poderían entrar no devandito convenio, o que redundaría na redución de custos, ademais do principal, formar parte dun programa coherente de investigación.

O anterior non debe excluír a posibiilidad de que algunhas análise poidan ser encargados, por diversos motivos, a laboratorios independentes ou doutros organismos, públicos ou privados, españois ou estranxeiros.

As análises deberán ser acordados pola Dirección Facultativa, e os seus custos deben ir aos orzamentos de estudos de laboratorio, sendo sufragados pola empresa adjudicataria.

Os cálculos de cantidade de materiais, gráficos, fotos, etc. son estimativos, sen que sexa posible coñecer de antemán os resultados de cada campaña de escavación. En consecuencia, as partidas deste capítulo estarán vinculadas entre si, de xeito que os excedentes dunha unidade de obra poden aplicarse aos défices doutra, segundo criterio da Dirección Facultativa.

26

5.- DESCRIPCIÓN DAS OBRASUnha vez vistas as características e prescripcións que rexerán para tódolos proxectos concretos que desenvolvan o proxecto xeral Castro de Elviña - Horizonte 2012 (Proxecto Artabria), cómpre especificar as actuacións que se prevén para esta anualidade 2011, a fin de obter a preceptiva autorización da Dirección Xeral do Patrimonio Histórico da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia, ao tempo que serve de base para a contratación da empresa adxudicataria das obras por parte do Concello, previo o informe favorable da Oficina de Supervisión de Proxectos Municipal.

Tódalas actuacións contan con financiación do Convenio asinado polo Concello da Coruña e o Ministerio de Fomento, que cubre sobradamente o proxectado.

Debido ó momento tardío de inicio das actuacións, derivado da complexa tramitación, da persistente actitude de boicot por parte do equipo técnico mentres durou o seu contrato de interinidade, e dos problemas de saúde de que esto asina e que o tiveron apartado do traballo durante longo tempo, optamos por abordar en primeiro lugar, a fin de non demorar máis o comezo das obras e aproveitar o verán para o seu desenvolvemento, a escavación arqueolóxica de novos espazos , sen menoscabo das posibles medidas de protección inmediata e provisoria necesarias para a protección das novas estructuras, de conformidade co expresado no proxecto xeral. Outras actuacións de diferente tipo serán obxecto de proxectos independentes.

En consecuencia, a actuación inicial prevista para esta anualidade orzamentaria de 2011 é a de escavación arqueolóxica, incluíndo nela, como é legalmente preceptivo, os traballos de laboratorio necesarios para a redacción dos informes e memorias de entrega obligatoria segundo a lexislación autonómica sectorial.

ÁMBITO DA INTERVENCIÓN

Os ámbitos nos que se desenvolverá a escavación arqueolóxica serán os seguintes:

1) Escavación en área nunha parte da muralla S ao W do castro, sinalada como (1) na figura do Proxecto Xeral que se reproduce, e descrita nel como segue: "1) Espazo no SW do poboado, na terraza sur máis afastada da croa. Esta terraza aínda non foi sondada, se ben unha sondaxe practicada en 2002 noutro punto permite suxerir a súa cronoloxía plenamente romana, tardía en relación co poboamento principal da croa. Proponse ese lugar do mencionado aterrazamiento polas súas características topográficas, que configuran unha superficie plana na que pode suxerirse unha interrupción da muralla que puidese corresponder á porta exterior do poboado". Ademais de supoñer un punto de comparación cos resultados obtidos na última campaña, espérase deixar vista outra parte da muralla exterior, o que redundará no incremento da monumentalidade do castro e no maior interese da visita pública.

27

2) Sondeos arqueolóxicos na estructura extramuros, situada ao SE do castro, que fora interpretada por José Mª Luengo Martínez como unha mámoa do período megalítico. Mesmo aínda que hoxe non sexa doado admitir sen máis dita interpretación, o certo é que non hai dúbida razonable de que se trate dunha estructura artificial, feita por man humana, en forma de circo de pedras de regular tamaño que integran un afloramento rochoso. Non existen datos que permitan aventurar cunha mínima base a funcionalidade e cronoloxía da devandita estructura, polo que semella razonable tentar de obtelos, cando menos a fin de establecer a súa posible relación co inmediato poboado castrexo. A realización de ditos sondeos xa estaba prevista no Proxecto Xeral, e grafiada nel na figura que se adxunta (estructura da dereita). Unha vez estudada a estructura con detalle, óptase por facer un sondeo que abranga o cuadrante SE da estructura circular, tal como se detalla no plano correspondente neste proxecto. Se durante a realización dos sondeos quedase claro que, por estar o subsolo excesivamente deteriorado por anteriores remocións ou por calquera outra causa, o traballo resultaría inútil, optaríase por non continuar co sondeo e aplicar os medios a outras áreas arqueolóxicamente máis rendibles, o que se poría en inmediato coñecemento da Dirección Xeral do Patrimonio a que, lóxicamente, podería negarse a tal modificación, o que sería inmediatamente obedecido.

3) Escavación da zona sinalada na figura e no Proxecto Xeral co número 4, e descrita da seguinte forma: "Espazo ao S da muralla da croa, inmediato á área escavada nas campañas 2005-2006, abranguendo a muralla mesma. Preténdese con isto non só rematar de coñecer a configuración das estruturas extramuros da acrópolis que interpretamos como un taller metalúrxico, senón tamén unir as áreas escavadas nas campañas actuais coas que foron abertas nas intervencións de mediados do pasado século. Conseguirase así, ademais dunha esperable comprensión da secuencia estratigráfica, a unificación da muralla en toda a súa extensión polo lado sur da acrópolis, o que dotará ao depósito de maior impacto patrimonial". Tamén aquí o obxectivo é doble. O primeiro, de carácter patrimonial, conseguir a unión da área escavada nas intervencións dos últimos anos coa escavada nas actuacións de mediados do século pasado, ofrecendo ó visitante unha vista completa da muralla da croa polo sur. O segundo, de carácter máis científico, rematar a excavación da área extramuros que interpretamos como taller metalúrxico, permitindo a comprensión global dese espacio que segue a ser enigmático.

28

MÉTODO

A escavación desenvolverase conforme ós criterios e prescripcións sinaladas na lexislación vixente, aos criterios expresados no correspondente capítulo do proxecto xeral e transcritos no apartado 4 desta Memoria, ás definicións e condicións que figuran no propio Presuposto que conforma o Documento nº 3 deste Proxecto, e ao contido do Prego de Prescripcións Técnicas Particulares contido no Documento nº 3 deste Proxecto. As superficies ás que se fixo referencia figuran expresadas nos planos do capítulo correspondente e no Documento nº 2 deste Proxecto. Non deben tomarse éstes máis que como indicación dos espacios nos que se desexa intervir, que poden variar lixeiramente, sempre dentro da idea exposta, segundo a marcha da propia escavación.

29

6.- PREGO DE PRESCRIPCIÓNS TÉCNICASO Prego de Prescripcións Técnicas é o que constitúe o Documento nº 3 do presente Proxecto.

30

7.- PRAZO DE EXECUCIÓNO prazo de execución máximo da totalidade dos traballos de campo vinculados á intervención arqueolóxica será de TRES MESES, cun período efectivo de DOUS MESES E MEDIO de traballo. Para os traballos de laboratorio, ademáis da execución paralela aos traballos de campo, débense contar DOUS MESES MÁIS, adicados fundamentalmente á elaboración dos informes e memorias esixidos polo Decreto 199/1997, do 10 de xullo, polo que se regula a actividade arqueolóxica na Comunidade Autónoma de Galicia. En total resultan CATRO MESES E MEDIO, PRORROGABLES A CINCO MESES.

A Dirección Facultativa poderá ordenar a paralización dos traballos de campo durante varios días, se as previsións meteorolóxicas indicasen condicións incompatibles coa realización dos devanditos traballos, por causa de temporal ou fortes chuvas que provoquen o encharcamento do terreo e impidan a diferenciación das unidades estratigráficas, ou poidan poñer en perigo a integridade do persoal. Os días de paralización por esa causa ou outras de forza maior, así como outros días de paralización acordada entre a Dirección Facultativa e a empresa adxudicataria, non serán facturados.

31

8.- FÓRMULA DE REVISIÓN DE PREZOS

Dado o prazo de execución, e dado que o art. 89 do R. D. Lexislativo 3/2011 establece que o primeiro ano está exento de revisión, non procede a revisión de prezos, nin siquera ante a eventualidade de causas imprevistas, que necesariamente levarían á rescisión do contrato.

32

9.- CLASIFICACIÓN DO CONTRATISTAA tenor do establecido no art. 65 do R.D. Lexislativo 3/2011, de 14 de novembro, polo que se aproba o Texto Refundido da Lei de Contratos do Sector Público, e sendo o prezo de adxudicación por contrata inferior a 350.000 €, non procede establecer esixir clasificación ao contratista.

33

10.- PRAZO DE GARANTÍAO prazo de garantía establécese nun (1) ano dende a data de finalización da recepción da obra, unha vez finalizados os traballos de campo e de laboratorio, e aprobada a preceptiva memoria pola Dirección Xeral do Patrimonio Cultural da Xunta de Galicia.

34

11.- DECLARACIÓN DE OBRA COMPLETA

De conformidade co art. 125 do R.D. 1098/01, de 12 de outubro, polo que se aproba o Reglamento General de la Ley de Contratos de las Administraciones Públicas, e concretamente co apartado 3 de dito artículo, que vaciado literalmente di "3. Cuando se trata de obras que por su naturaleza o complejidad necesiten de la elaboración de dos o más proyectos específicos y complementarios, la parte de obra a que se refiera cada uno de ellos será susceptible de contratación independiente, siempre que el conjunto de los contratos figure un plan de contratación plurianual", declárase que a obra proxectada corresponde a unha das unidades que desenvolve o Proxecto Complexo de nome "Castro de Elviña - Horizonte 2012".

O mencionado Proxecto "Castro de Elviña - Horizonte 2012", redactado polo Arqueólogo Municipal José María Bello Diéguez cun presuposto total de 2.267.484,11 € e con obras distribuidas en catro anualidades, foi aprobado pola Xunta de Goberno Local do Concello de A Coruña na sesión do 20 de xullo de 2007. Coa mesma data, a Xunta de Goberno Local acordou remitir o Proxecto á Comisión Interministerial para la coordinación del 1% cultural e solicitarlle a cofinanciación da súa execución fixando unha participación municipal do 25% da cantidade total cofinanciada.

A citada Comisión Interministerial para la coordinación del 1% cultural , na sesión do 25 de febreiro de 2008, acordou aprobar o proxecto e a cofinanciación solilcitada, fixando en catyro o número de anualidades para o seu desenvolvemento, sen modificación das cantidades globais a invertir, das que o 75% corresponde ao Ministerio de Fomento e o 25% ao Concello da Coruña.

A Xunta de Goberno Local do Concello da Coruña, en sesión do 18 de xullo de 2008, aprobou a sinatura do Convenio de colaboración entre el Ministerio de Fomento y el Ayuntamiento de A Coruña para la financiación de las obras de "Actuación arqueológica en el Yacimiento Arqueológico del Castro de Elviña" en A Coruña, e a comunicación ao Ministerio de Fomento dese acordo.

O Convenio de Colaboración entre o Ministerio de Fomento e o Concello de A Coruña foi asinado o 22 de xullo de 2008.

É no marco dese Proxecto Complexo plurianual que se desenvolve o presente Proxecto de Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011.

35

12.- XUSTIFICACIÓN DO TIPO DE ESTUDO DE SEGURIDADE E SAÚDE LABORALRedáctase Estudo Básico de Seguriedade e Saúde Laboral por tratarse duna obra incluída dentro das previstas que:

O Presuposto de Execución por Contrata é inferior a 450.759,07 € En ningún momento traballarán máis de 20 persoas simultáneamente Volumen total de mano de obra inferior a 500 días/hombre É unha obra distintas das de túneles, galerías, conduccións soterrás e presas

Ao non darse ningunha das circunstancias ou supostos previstos no apartado 1 do artículo 4 do Real Decreto 1627/1997, redáctase o ESTUDO BÁSICO DE SEGURIDADE E SAÚDE que se inclúe como Anexo a esta Memoria.

36

13.- DOCUMENTOS QUE INTEGRAN O PROXECTO

DOCUMENTO Nº 1: MEMORIA E ANEXOS DOCUMENTO Nº 2: PLANOS

DOCUMENTO Nº 3: PREGO DE PRESCRIPCIÓNS TÉCNICAS PARTICULARES

DOCUMENTO Nº 4: PRESUPOSTO

37

14.- AUTOR DO PROXECTOJosé María Bello DiéguezArqueólogo MunicipalCoordinador Científico do Proxecto ArtabriaDirector do Museo Arqueolóxico e Histórico "Castelo de San Antón"

38

15.- ESTUDO XEOTÉCNICOO carácter da obra, de escavación arqueolóxica, na que os aspectos constructivos redúcense a un mero movemento de terras controlado e de baixa intensidade, sen que sexan previsibles profundidades de máis de un metro, e sen que se vaian realizar cimentacións de ningún tipo, non fai aconsellable a realización dun estudo xeotécnico, que resultaría por completo improcedente e inservible para os fines perseguidos.

39

16.- CÁLCULOSA ausencia de complexidade da obra proposta non fai necesario desenvolver un anexo de cálculos.

40

17.- ESTUDO DE XESTIÓN DE RESIDUOSO R.D. 105/2008, de 1 de febreiro, polo que se regula a producción e xestión dos residuos de construcción e demolición, establece, no seu Artículo 3, vaciado literalmente, o seguinte:

Ámbito de aplicación.1. Este real decreto será de aplicación a los residuos de construcción y demolición definidos en el artículo 2, con excepción de: a) Las tierras y piedras no contaminadas por sustancias peligrosas reutilizadas en la misma obra, en una obra distinta o en una actividad de restauración, acondicionamiento o relleno, siempre y cuando pueda acreditarse de forma fehaciente su destino a reutilización.

Os residuos xerados na escavación arqueolóxica compóñense exclusivamente de terra e pedras, materiais inertes, e todos eles quedan acopiados, separados en terreiras e pedreiras, no interior da superficie delimitada do Castro de Elviña para a súa posterior utilización no propio lugar, tanto en obras de consolidación de estructuras arqueolóxicas como en outras actuacións de modificación do espacio. En consecuencia a obra queda fóra do ámbito de aplicación do R.D. 105/2008, polo que non é necesario o Estudo de Xestión de Residuos.

Pola mesma razón non procede aplicar no Presuposto unha partida a tal concepto.

41

18.- ACCESIBILIDADEPolo tipo de intervención, exclusivamente de escavación arqueolóxica, non resulta de aplicación a Lei 8/1997G, de 20 de agosto, de accesibilidade e supresión de barreiras na Comunidade Autónoma de Galicia.

42

19.- PRESUPOSTO PARA COÑECEMENTO DA ADMINISTRACIÓNAo non existiren expropiacións nin outros gastos diferentes aos contidos no Proxecto, o presuposto para coñecemento da Administración resulta coincidente co Presuposto do Proxecto, que conforma o Documento Nº 4.

Deberán ser tidas en conta as consideración sobre o Presuposto contidas no apartado nº 4 da presente Memoria.

O presuposto de execución material supón un total de 167.660,00 €, que, engadíndolle o 13% de gastos xerais e o 6% de beneficio industrial, convírtese nun presuposto de execución por contrata de 199.515,40 €, polo que procede a súa tramitación por procedemento negociado sen publicidade.

Engadíndolle ao anterior o 18% de IVE resulta un total líquido de 235.428,17 € (DOUS CENTOS TRINTA E CINCO MIL CATROCENTOS VINTE E OITO EUROS CON DECESETE CÉNTIMOS).

43

ANEXOS Á MEMORIA

ANEXO I.- PLAN DE OBRAO carácter da obra, de escavación arqueolóxica, e a duración da mesma, dous meses e medio, non precisan de Plan de Obra diferente do contido no Proxecto Xeral, no Proxecto da campaña 2011 e no Prego de Condicións Técnicas Particulares. O cronograma de tempos máximos é o seguinte:

MES 1 MES 2 MES 3 MES 4 MES 5

escavación

laboratorio

informe preliminar

memoria técnica

Con carácter previo ao inicio dos traballos hai que contar dous meses de tramitación, tanto do expediente de contratación como da autorización da Dirección Xeral do Patrimonio Histórico, da Xunta de Galicia.

Unha vez resoltos os dous expedientes, durante os tres primeiros meses como prazo máximo realizaranse os traballos de campo e simultaneamente irán desenvolvéndose os traballos de laboratorio. Estes poderán seguir un mes despois de rematados os traballos de campo. Durante ese mes redactarase tamén o informe preliminar, e no mes seguinte a memoria técnica, co que quedará rematada a obra e cumpridas as obrigas que impón a lexislación sectorial vixente.

44

ANEXO II.- REPLANTEOO replanteo fundaméntase en coordenadas xeorreferenciadas a partires das bases topográficas sinaladas no terreo polos topógrafos do Servicio de Infraestructuras municipal, situadas con gps diferencial con precisión milimétrica. Para o replanteo das superficies a escavar utilizarase estación total tomando como referencias os puntos devanditos, que listamos a continuación.

Vértices da triangulaciónNº de Punto X Y Z Código

9905 548 173.230 4 797 717.560 119,054 AparelladoresT-1 547 626.017 4 797 633.561 86,746 CamiñoT-2 547 464.210 4 797 782.668 112,201 Croa SurT-3 547 430.539 4 797 786.417 114,766 Croa OesteT-4 547 440.619 4 797 810.215 114,965 Croa NorteT-5 547 477.113 4 797 806.624 113,939 Croa EsteT-6 547 527.229 4 797 763.609 100,714 ValadoT-7 547 513.522 4 797 819.710 102,532 EntremurosT-8 547 498.170 4 797 845.829 107,683 Tocón NoroesteT-9 547 463.538 4 797 851.750 109,401 Ladera NorteT-10 547 393.797 4 797 819.102 108,725 MuroT-11 547 354.652 4 797 790.436 103,805 Tocón OesteT-12 547 336.892 4 797 741.775 99,811 Terraza OesteT-13 547 499.490 4 797 751.234 105,258 AlxibeT-14 547 581.012 4 797 596.476 94,162 Lousa (fóra de plano)T-15 547 589.272 4 797 781.019 85,630 Campamento

A cartografía de base foi obtida por métodos fotogramétricos nun vó de agosto de 1997, co sistema de referencia ED-50 e usando o sistema de proxección U.T.M.

Para a triangulación obtivéronse as coordenadas dos vértices T-1 e T-2 a partir de observacións G.P.S. apoiándose en vértices da R.T.B. municipal (9914/9905). O resto da triangulación calculouse sen proxección, tomando como orixe as coordenadas U.T.M. do vértice T-1 (Croa Sur). O replanteo da cuadrícula foi en planas (sen proxección).

A Dirección dos traballos correu a cargo do Xefe de Topografía D. Alfredo Delgado en agosto de 2002.

45

ANEXO III.- XUSTIFICACIÓN DE PREZOSOs prezos son os establecidos no Presuposto do Proxecto "Castro de Elviña - Horizonte 2012", do que o Proxecto que se somete a aprobación non é máis que un desenvolvemento parcial, e que foron aprobados polas tres administracións implicadas: central (Minsterios de Cultura e Fomento), autonómica (Dirección Xeral do Patrimonio Cultural da Xunta de Galicia) e local (Concello da Coruña), e resultan axustados aos prezos de mercado e aos convenios colectivos sectoriais vixentes actualmente en A Coruña.

O desglose dos prezos é o seguinte:

Nº Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

01

01.01

01.02

02.02

EXCATA

ArqCoord ArqAyud PAuxil ArqDib RestCons

FUNGREP

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS

h Hora de escavación arqueolóxica en cata, con medios manuais lixeiros, incluíndo traballo de arqueólogo director, técnicos arqueólogos, peóns auxiliares de arqueoloxía e técnicos topógrafos e debuxantes, incluíndo cribado no seucaso, elevación de terras a bordo de cata, recheo de libros de rexistro e de fichas de Unidade Estratigráfica incluíndo esbozo, toma de datos tridimensionais de pezas, recollida en cata ou en criba de mostras e pezas arqueolóxicas en bolsas rotuladas, levantamento de planos de plantas, perfís, estruturas e unidades estratigráficas, e outras tarefas arqueolóxicas necesarias, todo iso da forma que indique a Dirección Facultativa.

h Arqueólogo Coordinador h Arqueólogo Axudanteh Peón Auxiliar de Arqueólogo h Arqueólogo Debuxanteh Restaurador-Conservador

Clase: Man de ObraCusto Total

p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.

Custo Total

1,0004,0009,0001,0001,000

20,0018,0015,0018,0018,00

20,0072,00

135,0018,0018,00

263,00263,00

2.500,00

Nº Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe02

02.01

02.06

SegSal

SEGURIDADE - SAÚDE

p.a. Gastos en Seguridade e Saúde, mesmo elaboración de Plan de Seguridade e Saúde e material de prevención e protección necesario

Custo Total 3.000,00

Nº Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

03.0102.04CAM2ORD

ArqAyud

TRABALLO DE LABORATORIOh Hora de traspaso dos datos de campo ao programa informático "Rexistro",

mesmo unidades de rexistro con descrición do contido de cada bolsa, coordenadas georreferenciadas, definición de Unidades Estratigráficas, relacións estratigráficas, e todo o que requira a ficha informática a cubrir.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

1,000 18,00 18,0018,00

18,00

46

03.02

03.03

03.04

UE2ORD

ArqAyud

LAVMAT

ArqAyud

SIGMAT

ArqAyud

h Hora de integración das fotografías de Unidades Estratigráficas e outros aspectos da escavación no programa "Rexistro", mesmo descrición do contido e datos das mesmas que existan no libro rexistro de fotos. Estímase un número de fotos próximo ao millar, cun ritmo dunha foto cada 2-3 minutos.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de lavado suave de materiais recollidos para retirada de terra, coidando de preservar a integridade dos bordos de fractura e a superficie dás pezas. Secado natural á sombra. Selección de pezas para siglar segundo criterios da D.F. Recheo de ficha. Estímase unha cantidade próxima ás 10.000 pezas para unha campaña de 3 meses. Ritmo de lavado, entre 3 e 4 pezas por minuto.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de marcado físico de cada peza seleccionada con sigla de número correlativo e U.E. de procedencia, con tinta chinesa ou rotulador de similar calidade sobre capa protectora de verniz de uñas, paraloid ou similar, con protección posterior mediante cubrición similar de capa trasparente. Asento de cada elemento siglado, con datos de achado e descrición arqueolóxica da peza, en Libro Rexistro de Siglas e no programa informático "Rexistro". Todo iso segundo indicacións da D.F. Proponse o traballo simultáneo de tres técnicos empregando entre 1 e 2 minutos por cada elemento siglado, sobre un total considerado próximo a 5.000 siglas.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

1,00 18,00

18,00

18,00 18,00

1,000 18,00 18,00

18,00

2,00 18,00

18,00

36,00

36,0036,00

03.05

03.06

03.07

3.08

03.09

FOTSIG

ArqAyud

FOT2ORD

ArqAyud

DIBUES

ArqAyud

RESTMAT

COORD

ArqCoord

h Hora de toma de fotografía dixital macro de cada elemento siglado, por anverso e reverso, con escala e lenda indicadora de n.º de sigla e U.E. Estímase un número de elementos a fotografar próximo aos 5.000, cun ritmo de 1 a 2 minutos por elemento, con traballo simultáneo de 2 técnicos.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de asento e integración de cada fotografía dixital no programa "Rexistro", seguindo o protocolo para o efecto indicado pola D.F. Estímase un número próximo aos 5.000 elementos, cun ritmo de 2 a 3 minutos por fotografía integrada.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de escanear de planos e debuxos de campo e posterior redebuxar a limpo mediante programa informático CAD, segundo indicacións da D.F. Estímase un número dunhas 200 Unidades Estratigráficas, cun ritmo de tres minutos por U.E. con traballo conxunto de dous técnicos.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

p.a. Partida alzada a xustificar para limpeza e consolidación por parte de técnico restaurador de materiais particularmente delicados, se for o caso. Aplicarase segundo indicación da Dirección Facultativa.

h Técnico Restaurador-ConservadorClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de Arqueólogo Coordinador encargado de levar a cabo a organización e coordinación de todas as tarefas ante-riores, elaborar a matriz estratigráfica, realizar as fichas do informe definitivo, estudar e clasificar os materiais, propoñer analíticas, redactar os informes técnicos de campaña e o proxecto técnico da campaña seguinte, e colaborar coa Dirección Facultativa na elaboración da memoria definitiva.

h Arqueólogo Coordinador Clase: Man de Obra

Custo Total

2,00 18,00 36,00 36,00

1,00 18,00

36,00

18,00

18,00

2,00 18,00

18,00

36,0036,00

222,22 18,00

36,00

4.000,00

1,00 20,00

4.000,00 4.000,00

20,00

20,00 20,00

47

03.10 FUNGREP p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación,

rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.

Custo Total2.500,00

48

ANEXO IV.- ESTUDO BÁSICO DE SEGURIDADE E SAÚDE

INDICE

1.- ANTECEDENTES Y DATOS GENERALES.Objeto y autor del Estudio Básico de Seguridad y Salud.Proyecto al que se refiere.Descripción del emplazamiento y la obra.Justificación del Estudio Básico de Seguridad y Salud.Instalaciones provisionales y asistencia sanitaria.Maquinaria de obra.Medios auxiliares.

2.- RIESGOS COMPLETAMENTE Y NO COMPLETAMENTE ELIMINABLES Relación de los riesgos laborales que van a estar presentes en la obra.Medidas preventivas y protecciones técnicas que deben adaptarse para su control y reducción.Medidas alternativas y su evaluación.

3.- RIESGOS LABORALES ESPECIALES.Trabajos que entrañan riesgos especiales.Medidas específicas que deben adaptarse para controlar y reducir estos riesgos.

4.- NORMAS DE SEGURIDAD Y SALUD APLICABLES A LA OBRA.

5.- PLIEGO DE CONDICIONES

49

1.- ANTECEDENTES Y DATOS GENERALES.

1.1.- OBJETO Y AUTORES DEL ESTUDIO BASICO DE SEGURIDAD Y SALUD.

El presente Estudio Básico de Seguridad y Salud está redactado para dar cumplimiento al Real Decreto 1627/1997, de 24 de Octubre, por el que se establecen disposiciones mínimas de seguridad y salud en las obras de construcción, en el marco de la Ley 31/1995 de 8 de noviembre, de Prevención de Riesgos Laborales.

Su autor es el arqueólogo municipal y coordinador científico del "Proyecto Artrabria" JOSÉ MARÍA BELLO DIÉGUEZ

De acuerdo con el artículo 7 del citado R.D., el objeto del Estudio Básico de Seguridad y Salud es servir de base para que el contratista elabore el correspondiente Plan de Seguridad y Salud en el Trabajo, en el que se analizarán, estudiarán, desarrollarán y complementarán las previsiones contenidas en este documento, en función de su propio sistema de ejecución de la obra.

En dicho Plan se incluirán, en su caso, las propuestas de medidas alternativas de prevención que el contratista proponga con la correspondiente justificación técnica, que no podrán implicar disminución de los niveles de protección previstos en el presente Estudio.

De acuerdo con el artículo 3 del R.D. 1627/1997, si en la obra interviene más de una empresa, o una empresa y trabajadores autónomos, o más de un trabajador autónomo, el Promotor deberá designar un Coordinador en materia de Seguridad y Salud durante la ejecución de la obra

1.2.- PROYECTO AL QUE SE REFIERE.

El presente Estudio Básico de Seguridad y Salud se refiere al Proyecto cuyos datos generales son:

PROYECTO DE REFERENCIAProyecto de Escavación arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Autor del proyecto José María Bello Diéguez Titularidad del encargo Concellería de Cultura - Ayuntamiento de A CoruñaEmplazamiento Castro de Elviña - A CoruñaPresupuesto de Ejecución Material 167.660,00 € Plazo de ejecución previsto 2,5 meses de traballos de campo (+ 2 meses de oficina)Número máximo de operarios 15Total aproximado de jornadas 450 xornadas de traballos de campo

50

1.3.- DESCRIPCION DEL EMPLAZAMIENTO Y LA OBRA.

En la tabla siguiente se indican las principales características y condicionantes del emplazamiento donde se realizará la obra:

DATOS DEL EMPLAZAMIENTOAccesos a la obra Vial públicoTopografía del terreno Espazo aberto en chao ou ladeira suaveEdificaciones colindantes Non existenSuministro de energía eléctrica ExistenteSuministro de agua ExistenteSistema de saneamiento ExistenteServidumbres y condicionantes Non existen

En la tabla siguiente se indican las características generales de la obra a que se refiere el presente Estudio Básico de Seguridad y Salud, y se describen brevemente las fases de que consta:

DESCRIPCION DE LA OBRA Y SUS FASESDemoliciones No existenMovimiento de tierras Existen Cimentación y estructuras No existenCubiertas No existenAlbañilería y Cerramientos No existenAcabados Non existen Instalaciones Fontanería y Saneamiento Acometida de agua existente Instalaciones Electricidad Acometida existente

1.4.- JUSTIFICACION DEL ESTUDIO BASICO DE SEGURIDAD Y SALUD.

Se redacta Estudio Básico al tratarse de una obra incluida dentro de las previstas que:

No superan un presupuesto de Ejecución por contrata superior a 450.759,07 € En ningún momento trabajarán más de 20 personas simultáneamente Volumen total de mano de obra inferior a 500 días/hombre Obras distintas de las de túneles, galerías, conducciones subterráneas y presas

Al no darse ninguna de las circunstancias o supuestos previstos en el apartado 1 del artículo 4 del R.D. 1627/1997, se redacta el presente ESTUDIO BÁSICO DE SEGURIDAD Y SALUD.

51

1.5.- INSTALACIONES PROVISIONALES Y ASISTENCIA SANITARIA.

De acuerdo con el apartado 15 del Anexo 4 del R.D.1627/97, la obra dispondrá de los siguientes servicios higiénicos:

Casetas de obra, provistas de llave.

De acuerdo con el apartado A 3 del Anexo Vi del R.D. 486197, la obra dispondrá del material de primeros auxilios que se indica en la tabla siguiente, en la que se incluye además la identificación y las distancias a los centros de asistencia sanitaria más cercanos:

PRIMEROS AUXILIOS Y ASISTENCIA SANITARIA

NIVEL DE ASISTENCIA NOMBRE Y UBICACION DISTANCIA APROX. Primeros auxilios Botiquín portátil En la obraAsistencia Primaria C.S. Matogrande 1,9 km.Asistencia Especializada C.H.U.A.C. 3,2 km

1.6.- MAQUINARIA DE OBRA.

La maquinaria que se prevé emplear en la ejecución de la obra se indica en la relación (no exhaustiva) siguiente:

MAQUINARIA PREVISTAGrúas-torre No Hormigoneras NoMontacargas NoCamiones Sólo para transporte de casetasMaquinaria para movimiento de tierras Sólo en caso necesario no previsibleCabestrantes mecánicos NoSierra circular Sólo en caso necesario no previsible

1.7.- MEDIOS AUXILIARES.

Los medios auxiliares que van a ser empleados en la obra y sus características más importantes son:

Andamios sobre borriquetas: La distancia entre apoyos no debe sobrepasar los 3,5 m.

Escaleras de mano: Zapatas antideslizantes. Deben sobrepasar en 1 m la altura a salvar. Separación de la pared en la base = '1/4 de la altura total.

Instalación eléctrica: Cuadro general en caja estanca de doble aislamiento, situado a h>l m:

1. diferenciales de 0,3A en líneas de máquinas y fuerza. 1. diferenciales de 0,03A en líneas de alumbrado a tensión > 24V.

52

1. magnetotérmico general omnipolar accesible desde el exterior. 1. magnetotérmicos en líneas de máquinas, tomas de corriente. y alumbrado.

La instalación de cables será aérea desde la salida del cuadro.La puesta a tierra será 80 W

Según el R.D. 486/1997 sobre Lugares de Trabajo, las escaleras manuales pueden ser de madera, de acero, de aluminio o de fibra sintética; todas tienen sus ventajas e inconvenientes. De acuerdo con las condiciones de trabajo a realizar se elegirán unas u otras; las necesarias garantías de solidez y estabilidad condicionan tal elección.

Tendrán la resistencia y los elementos de apoyo y sujeción necesarios. Las escaleras de tijera, en particular, dispondrán de elementos de seguridad que

impidan su apertura al ser utilizadas. Las escaleras de mano se utilizarán de la forma y con las limitaciones

establecidas por el fabricante. No se utilizarán escaleras de mano si no se tienen garantías de su resistencia, y

sobre todo si tienen más de 5 metros de longitud. SE PROHÍBE el uso de escaleras de mano de construcción improvisada. Las escaleras de mano se revisarán periódicamente. Cuando se utilicen para acceder a lugares elevados, sus largueros se deben

prolongar por lo menos 1 metro por encima de éstos. El apoyo inferior se efectuará sobre superficies planas y sólidas y los montantes

han de ir provistos de zapatas, puntas de hierro, grapas u otro mecanismo antideslizante.

El apoyo superior se hará sobre superficies resistentes. Si fuera preciso se utilizarán ganchos de sujeción. Cuando haya peligro de deslizamiento, otra persona sujetará la parte inferior de la

escalera. La inclinación de las escaleras es un factor fundamental porque una escalera

colocada en la vertical tiende a caerse hacia atrás, y si está demasiado horizontal puede romperse por su centro o sufrir deslizamiento. Por ello, las escaleras de mano simples se colocarán formando un ángulo aproximado de 75º con la horizontal.

2.- RIESGOS LABORALES ELIMINABLES Y NO ELIMINABLES COMPLETAMENTE

Entendemos que en una obra de arqueología no existen riesgos que sean completamente eliminables; el objeto de este estudio serán, en consecuencia, los riesgos que no puedan ser completamente eliminados, y las medidas preventivas y protecciones técnicas que deben adaptarse para el control y la reducción de este tipo de riesgos. La primera parte se refiere a aspectos generales afectan a la totalidad de la obra, y las restantes a los aspectos específicos de cada una de las fases en las que esta puede dividirse.

2.1.- TODA LA OBRA

RIESGOS:

53

Caídas de operarios mismo nivel Caídas de operarios a distinto nivelCaídas de objetos sobre operariosCaídas de objetos sobre tercerosChoques o golpes contra objetosFuertes vientosTrabajos en condiciones de humedadContactos eléctricos directos e indirectosCuerpos extraños en los ojosSobreesfuerzos MEDIDAS PREVENTIVAS COLECTIVAS GRADO DE ADOPCIONOrden y limpieza de las vías de circulación de la obra PermanenteOrden y limpieza de los lugares de trabajo PermanenteDistancia de seguridad (l m) a líneas eléctricas de B.T. PermanenteIluminación adecuada y suficiente (alumbrado de obra) PermanenteNo permanecer en el radio de acción de las máquinas PermanentePuesta a tierra en cuadros y máquinas sin doble aislamiento PermanenteSeñalización de la obra (señales y carteles) PermanenteCintas de balizamiento a 10 m de distancia PermanenteExtintor de polvo seco, de eficacia 21A - 113B PermanenteEvacuación de escombros FrecuenteEscaleras auxiliares En caso necesarioInformación especifica Para riesgos concretosCursos y charlas de formación FrecuenteParalización de trabajos de campo Con vendaval o ciclón

Con lluvia fuerte que provoque encharcamientos

Las directrices a seguir para mantener el área de trabajo limpia y ordenada se rigen por el R.D. 486/1997 sobre disposiciones mínimas en los lugares de trabajo.

Los centros de trabajo deben estar ordenados y sobre todo las zonas de paso, salidas y vías de circulación y, en especial aquellas previstas para la evaluación en casos de emergencia; por ello, han de permanecer libres de obstáculos para no entorpecer el tránsito por ellas.

No se amontonarán escombros ni materiales en los bordes de las zanjas, huecos u otros lugares de los que puedan caer de forma imprevista. Se procurará evitar la formación de polvo mediante un ligero riego de la zona.

EQUIPOS DE PROTECCION INDIVIDUAL EMPLEOCalzado protector En caso de riesgoRopa de trabajo PermanenteRopa impermeable o de protección Con mal tiempoCascos de Seguridad PermanenteGafas de seguridad Frecuente

54

Cinturones de protección de tronco OcasionalMascarillas filtrantes de polvo y arena FrecuenteGuantes de trabajo FrecuenteProtección para rodillas Frecuente

2.2. EXCAVACIÓN ARQUEOLÓGICA

RIESGOS

Caida de personas a distinto nivel. Incluye tanto las caídas desde alturas (escaleras, árboles, andamios, máquinas, etc…) como en profundidades (excavaciones, etc…)

Caida de personas al mismo nivel. Incluye caidas en lugares de tránsito, o superficies de trabajo, y caídas sobre o contra objetos.

Caidas de objetos por desplome. Abarca las caídas desde edificios, muros, ventanas, escaleras, montones de mercaderías, etc… , y por desprendimiento de tierras, rocas, etc…

Caidas de objetos en manipulación. Abarca las caídas de materiales, etc… sobre un trabajador, siempre que el accidentado sea la misma persona a la que se le cae el objeto que está manejando.

Caida de objetos desprendidos. Abarca las caídas de herramientas, materiales, etc… sobre un trabajador, siempre que este no lo estuviese manejando.

Pisadas sobre objetos. Incluyen los accidentes que dan lugar a lesiones como consecuencia de pisadas sobre objetos cortantes o punzantes.

Golpes contra objetos inmóviles. Considera al trabajador como una parte dinámica, es decir, que intervienen de una manera directa y activa, batiéndose contra un objeto que no estaba en movimiento.

Golpes o contactos con elementos móviles. El trabajador recibe los golpes, etc… ocasionados por elementos móviles de máquinas e instalaciones. No se incluyen los atrapamientos.

Golpes, cortes u otras heridas por objetos o herramientas. El trabajador se lesiona con un objeto o herramienta que es movido por fuerza diferente a la gravedad. Se incluyen martillazos, golpes con otros objetos o herramientas (piedras, hierros, etc…). No se incluyen los golpes por caída de objetos.

Proyección de fragmentos o partículas. Abarca los accidentes debidos a la proyección sobre el trabajador de partículas o fragmentos voladores procedente de máquinas o herramientas.

Atrapamiento por o entre objetos. Piezas de máquinas, diversos materiales, etc…

55

Atrapamiento por vuelco de máquinas. Incluye los atrapamientos debidos a las vueltas de tractores, vehículos u otras máquinas, que dejen al trabajador lesionado.

Sobreesfuerzos. Accidentes originados por el empleo de carretas o movimientos mal realizados.

Exposición a temperaturas extremas. Accidentes causados por alteraciones fisiológicas al encontrarse los trabajadores en un ambiente excesivamente frío o caliente.

Contactos térmicos. Accidentes debidos a las temperaturas externas que tienen los objetos que entran en contacto con cualquier parte del cuerpo; líquidos o sólidos.

Contactos eléctricos. Incluyen todos los accidentes que su causa es la electricidad.

Inhalación o ingestión de sustancias nocivas. Accidentes causados por el estado de una atmósfera tóxica o por la ingestión de productos nocivos. Se incluyen las asfixias y ahogos.

Contactos con sustancias cáusticas corrosivas. Accidentes por contactos con sustancias y productos que dan lugar a lesiones externas.

Explosiones. Acciones que dan lugar a lesiones causadas por la onda expansiva o por sus efectos secundarios.

Incendios. Accidentes producidos por los efectos del fuego o de sus consecuencias.

Accidentes causados por seres vivos. Se incluyen los accidentes causados directamente por personas o animales, como agresiones, patadas, picaduras o mordeduras.

Atropellos, golpes o choques con vehículos. Abarca los atropellos de personas por vehículos, así como los accidentes de vehículos en los que el trabajador lesionado va sobre el vehículo o los vehículos. No se incluyen los accidentes de tráfico.

Accidentes de tráfico. Están comprendidos en este apartado los accidentes de tráfico ocurridos dentro de la jornada laboral, independiente que sea su tarea habitual o no.

Otros. Otra forma de accidente no contemplada en los apartados anteriores.

MEDIDAS PREVENTIVAS COLECTIVAS GRADO DE ADOPCION

Apuntalamientos y apeos Permanente si necesarioPasos, pasarelas y testigos de ancho mínimo de 1 m PermanenteRedes verticales No procedeRedes horizontales No procedeAndamios (arriostramiento y accesos correctos) Si necesario no previsiblePlataformas de carga y descarga de material Si necesario no previsibleBarandillas rígidas (0,9 m de altura, con listón intermedio) Si necesario no previsible

56

Tableros o planchas rígidas en huecos horizontales Si necesario no previsibleEscaleras peldañeadas y protegidas Permanente si necesarioEvitar trabajos superpuestos PermanenteBajante de escombros adecuadamente sujetas Permanente

EQUIPOS DE PROTECCION INDIVIDUAL EMPLEO

Cinturones y arneses de seguridad Si necesarioGuantes de cuero o goma FrecuenteBotas de seguridad Si necesarioCasco Si necesario Gafas de seguridad FrecuenteMascarillas FrecuenteChalecos reflectantes Si necesario Funda Permanente

Los trabajadores deberán utilizar equipos de protección individual con marcado “CE”, adecuados a las tareas a realizar:

Cinturón o arnés de seguridad cuando exista el riesgo de caída en altura y ésta supere los 2 m.;En escaleras manuales, se debe utilizar cuando los pies se encuentren a más de dos metros del suelo o la zona de trabajo esté a más de 3,5 metros.

Guantes de seguridad de protección mecánica para proteger las manos contra golpes, heridas, contactos con sustancias agresivas, etc..., o cuando se manipulan materiales y herramientas. Se usarán guantes específicos para trabajos con riesgo eléctrico o químico.

Calzado de seguridad con puntera reforzada, alma de acero y suela antideslizante, que proteja el pie ante la posible caída de materiales pesados sobre él, ante la posibilidad de pisar objetos punzantes y ante posibles resbalones.

Casco de seguridad al trabajar bajo andamios y puestos de trabajo situados en altura, obras de encofrado y desencofrado, montaje e instalación, colocación de andamios, demolición, obras en zanjas, pozos, galerías, trabajos de movimiento de tierras, y en general, en cualquier trabajo en el que haya riesgo de caída de objetos sobre el trabajador o de golpes por objetos, como trabajos realizados bajo cargas suspendidas.

Protecciones en los ojos contra las proyecciones de partículas, polvo, salpicaduras de sustancias agresivas, etc... Se utilizará cuando se pique con martillo y cincel o máquina-herramienta, así como cuando se excave en cata en condiciones de viento que arrastre partículas de limo, arcilla o arena.

Protección respiratoria contra partículas en trabajos con riesgo de inhalación de polvo (demolición, movimiento de tierras, desencofrados, etc…). Se utilizarán preferiblemente mascarillas de protección P3.

Chalecos reflectantes en tareas y/o zonas donde exista tránsito de maquinaria o vehículos en general.

Funda de trabajo puesta de manera adecuada.

57

Se dejará constancia documental de haber entregado este Equipo de Protección Individual. La entrega de este material no exime al empresario de la responsabilidad de seguir vigilando e inculcando la utilización del mismo.

NORMAS PARA EL USO DE HERRAMIENTAS MANUALES

- Usar gafas protectoras.- Utilizar exclusivamente para la función para la que fueron diseñadas.- Inspeccionar todos sus elementos antes de su uso.- Orden de conexión: de máquina a enchufe.- Orden de desconexión: de enchufe a máquina.- Asegurar todas las conexiones.- Utilizar protección ocular adecuada: gafas de seguridad y/o pantalla, si hay proyecciones.- Usar los útiles de sujeción apropiados.- Verificar siempre la correspondencia entre los útiles y las herramientas, o máquinas.- Cambiar el útil con la máquina desconectada y parada, asegurando el correcto montaje.- Asegurarse de la capacidad de la máquina.- Evitar el calentamiento excesivo y la rotura del útil.- Desechar los útiles en mal estado.- No usar las herramientas sin los elementos de interconexión adecuadas.- No desconectar tirando de la manguera.- No invadir zonas de paso con las mangueras.- Utilizar los dispositivos de seguridad apropiados, resguardos o protecciones. Noretirarlas en ningún caso.- No usar el útil para una función distinta a la de diseño.- No frenar los órganos móviles con las manos.- No proyectar partículas sobre personas o máquinas no protegidas.- Mantener el espacio de trabajo limpio y ordenado.- Comunicar cualquier anomalía a los superiores.- Preguntar siempre, en caso de duda.

3.- RIESGOS LABORALES ESPECIALES.

En las obras no se realizarán trabajos que impliquen riesgos especiales para la seguridad y la salud de los trabajadores, y están por ello incluidos en el Anexo 11 del R. D. 1627/97.

4.- NORMAS DE SEGURIDAD APLICABLES EN LA OBRA.

4.1. OBLIGACIONES DEL PROMOTOR

Antes del inicio de los trabajos, designará un coordinador en materia de seguridad y salud, cuando en la ejecución de las obras intervengan más de una empresa, o una empresa y trabajadores autónomos, o diversos trabajadores autónomos.

58

La designación de coordinadores en materia de seguridad y salud no eximirá al promotor de sus responsabilidades.

4.2. COORDINADORES EN MATERIA DE SEGURIDAD Y SALUD

El coordinador en materia de seguridad y salud durante la ejecución de la obra, deberá desarrollar las siguientes funciones:

Coordinar la aplicación de los principios generales de prevención y seguridad. Coordinar las actividades de la obra para garantizar que las empresas y personal

actuante apliquen de manera coherente y responsable los principios de la acción preventiva que se recogen en el artículo 15 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales durante la ejecución de la obra, y en particular, en las actividades a que se refiere el artículo 10 del R.D. 1627/1997.

Aprobar el plan de seguridad y salud elaborado por el contratista y, en su caso, las modificaciones introducidas en el mismo.

Organizar la coordinación de actividades empresariales previstas en el artículo 24 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales.

Coordinar las acciones y funciones de control de la aplicación correcta de los métodos de trabajo.

Adoptar las medidas necesarias para que sólo las personas autorizadas puedan acceder a la obra.

4.3. PLAN DE SEGURIDAD Y SALUD EN EL TRABAJO

En aplicación del estudio básico de seguridad y salud, el Contratista, antes del inicio de la obra, elaborará un plan de seguridad y salud en el trabajo en el que se analicen, estudien, desarrollen y complementen las previsiones contenidas en este estudio básico y en función de su propio sistema de ejecución de obra. En dicho plan se incluirán, en su caso, las propuestas de medidas alternativas de prevención que el contratista proponga con la correspondiente justificación técnica, y que no podrán implicar disminución de los niveles de protección previstos en este estudio básico.

El plan de seguridad y salud deberá ser aprobado, antes del inicio de la obra, por el coordinador en materia de seguridad y salud. Durante la ejecución de la obra, este podrá ser modificado por el contratista en función del proceso de ejecución de la misma, de la evolución de los trabajos y de las posibles incidencias o modificaciones que puedan surgir a lo largo de la obra, pero siempre con la aprobación expresa del coordinador en materia de seguridad y salud. Cuando no fuera necesaria la designación del coordinador, las funciones que se le atribuyen serán asumidas por la Dirección Facultativa.

Quienes intervengan en la ejecución de la obra, así como la personas u órganos con responsabilidades en materia de prevención en las empresas intervinientes en la misma y los representantes de los trabajadores, podrán presentar por escrito y de manera razonada,

59

las sugerencias y alternativas que estimen oportunas; por lo que el plan de seguridad y salud estará en la obra a disposición permanente de los antedichos, así como de la Dirección Facultativa.

4.4 OBLIGACIONES DE CONTRATISTAS Y SUBCONTRATISTAS

El contratista y subcontratista están obligados a :

Aplicar los principios de la acción preventiva que se recoge en el artículo 15 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales, y en particular:

Mantenimiento de la obra en buen estado de orden y limpieza. Elección del emplazamiento de los puestos y áreas de trabajo, teniendo en cuenta

sus condiciones de accesos, y la determinación de vías, zonas de desplazamientos y circulación.

Manipulación de distintos materiales y utilización de medios auxiliares. Mantenimiento, control previo a la puesta en servicio y control periodico de las

instalaciones y dispositivos necesarios para la ejecución de las obras, con objeto de corregir los defectos que pudieran afectar a la seguridad y salud de los trabajadores.

Delimitación y acondicionamiento de las zonas de almacenamiento y depósito de materiales, en particular si se trata de materias peligrosas.

Almacenamiento y evacuación de residuos y escombros. Recogida de materiales peligrosos utilizados. Adaptación del periodo de tiempo efectivo que habrá de dedicarse a los distintos

trabajos o fases de trabajo. Cooperación entre todos los intervinientes en la obra Interacciones o incompatibilidades con cualquier otro trabajo o actividad. Cumplir y hacer cumplir a su personal lo establecido en el plan de seguridad y

salud. Cumplir la normativa en materia de prevención de riesgos laborales, teniendo en

cuenta las obligaciones sobre coordinación de las actividades empresariales previstas en el artículo 24 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales, así como cumplir las disposiciones mínimas establecidas en el Anexo IV del R.D. 1627/1997.

Informar y proporcionar las instrucciones adecuadas a los trabajadores autónomos sobre todas las medidas que hayan de adoptarse en lo que se refiere a su seguridad y salud.

Atender las indicaciones y cumplir las instrucciones del coordinador en materia de seguridad y salud durante la ejecución de la obra.

El contratista y subcontratista deberá garantizar que cada trabajador reciba una formación teórica y práctica, suficiente y adecuada, en materia preventiva, tanto en el momento de su contratación, cualquiera que sea la modalidad o duración de ésta, como cuando se produzcan cambios en las funciones que desempeñe o se introduzcan nuevas tecnologías o cambios en los equipos de trabajo.

Dicha formación debe impartirse, siempre que sea posible, dentro de la jornada de trabajo o, en su defecto, en otras horas pero con el descuento en aquélla del tiempo invertido en la

60

misma. La formación se podrá impartir por la empresa mediante medios propios o concertándola con servicios ajenos, y su coste no debe recaer en ningún caso sobre los trabajadores.

Los contratistas y subcontratistas serán responsables de la ejecución correcta de las medidas preventivas fijadas en el plan de seguridad y salud, y en lo relativo a las obligaciones que le correspondan directamente, o en su caso, a los trabajadores autónomos por ellos contratados. Además responderán solidariamente de las consecuencias que se deriven del incumplimiento de las medidas previstas en el plan.

Las responsabilidades del coordinador, Dirección Facultativa y del promotor no eximirán de sus responsabilidades a los contratistas y subcontratistas.

4.5. OBLIGACIONES DE LOS TRABAJADORES

Los trabajadores autónomos están obligados a :

1) Aplicar los principios de la acción preventiva que se recoge en el artículo 15 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales, y en particular:

Mantenimiento de la obra en buen estado de orden y limpieza Almacenamiento y evacuación de residuos y escombros Recogida de materiales peligrosos utilizados. Adaptación del periodo de tiempo efectivo que habrá de dedicarse a los

distintos trabajos o fases de trabajo. Cooperación entre todos los intervinientes en la obra Interacciones o incompatibilidades con cualquier otro trabajo o actividad.

2) Cumplir las disposiciones mínimas establecidas en el Anexo IV del R.D. 1627/1997.3) Ajustar su actuación conforme a los deberes sobre coordinación de las actividades

empresariales previstas en le artículo 24 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales, participando en particular en cualquier medida de actuación coordinada que se hubiera establecido.

4) Cumplir con las obligaciones establecidas para los trabajadores en el artículo 29, apartados 1 y 2 de la Ley de Prevención de Riesgos Laborales.

5) Utilizar equipos de trabajo que se ajusten a lo dispuesto en el R.D. 1215/1997 y R.D 1644/2008.

6) Elegir y utilizar equipos de protección individual en los términos previstos en el R.D. 773/1997.

7) Atender las indicaciones y cumplir las instrucciones del coordinador en materia de seguridad y salud.

Los trabajadores autónomos deberán cumplir lo establecido en el plan de seguridad y salud.

4.6 LIBRO DE INCIDENCIAS

61

En cada centro de trabajo existirá con fines de control y seguimiento del plan de seguridad y salud, un libro de incidencias que constará de hojas duplicado y que será facilitado por el promotor.

Deberá mantenerse siempre en obra y en poder del coordinador. Tendrán acceso al libro, la Dirección Facultativa, los contratistas y subcontratistas, los trabajadores autónomos, las personas con responsabilidades en materia de prevención de las empresas intervinientes, los representantes de los trabajadores, y los técnicos especializados de las Administraciones Públicas competentes en esta materia, quienes podrán hacer anotaciones en el mismo.

Efectuada una anotación en el libro de incidencias, el coordinador estará obligado a remitir en el plazo de 24 h. una copia a la Inspección de Trabajo y Seguridad Social de la provincia en que se realiza la obra. Igualmente notificará dichas anotaciones al contratista y a los representantes de los trabajadores.

4.7. PARALIZACIÓN DE LOS TRABAJOS

Cuando el coordinador durante la ejecución de las obras observase el incumplimiento de las medidas de seguridad y salud, advertirá al contratista y dejará constancia de tal incumplimiento en el libro de incidencias, quedando facultado para, en circunstancias de riesgo grave e inminente para la seguridad y salud de los trabajadores, disponer la paralización de tajos, o en su caso, de la totalidad de la obra.

Dará cuenta de este hecho, a los efectos oportunos, a la Inspección de Trabajo y Seguridad Social de la provincia en que se realiza la obra. Igualmente notificará al contratista, y en su caso a los subcontratistas y/o autónomos afectados por la paralización, así como a los representantes de los trabajadores.

4.8. DERECHOS DE LOS TRABAJADORES

Los contratistas y subcontratistas deberán garantizar que los trabajadores reciban una información adecuada y comprensible de todas las medidas que hayan de adoptarse en lo que se refiere a seguridad y salud en la obra.

Una copia del plan de seguridad y salud y de sus posibles modificaciones, a los efectos de su conocimiento y seguimiento, será facilitada por el contratista a los representantes de los trabajadores en el centro de trabajo.

4.9. DISPOSICIONES MÍNIMAS DE SEGURIDAD Y SALUD QUE DEBEN APLICARSE EN LAS OBRAS.

Las obligaciones previstas en las tres partes del Anexo IV del R.D. 1627/1997, por el que se establecen las disposiciones mínimas de seguridad y salud en las obras de construcción,

62

se aplicarán siempre que lo exijan las características de la obra o de la actividad, las circunstancias o cualquier riesgo.

II- PLIEGO DE CONDICIONES:

1.- CONDICIONES GENERALES:

1.1.- OBJETO DE ESTE PLIEGO:

El presente Pliego de Condiciones regirá en unión con las disposiciones de carácter general y particular que se indican en la Memoria y Pliego de Condiciones del Proyecto de "Escavación arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011", redactado por el arqueólogo José María Bello Diéguez.

1.2.- COMPATIBILIDAD Y RELACIÓN ENTRE EL ESTUDIO DE SEGURIDAD Y SALUD Y EL PROYECTO DE EJECUCIÓN:

En caso de incompatibilidad o contradicción entre los documentos del presente Estudio Básico de Seguridad y Salud y los documentos del Proyecto, decidirá la Dirección facultativa de la Obra, bajo su responsabilidad.

2.- LEGALIDAD Y MEDIOS DE PROTECCIÓN PARA LA SEGURIDAD Y LA SALUD:

2.1.- DISPOSICIONES LEGALES DE APLICACIÓN:

La obra objeto del presente estudio de Seguridad, estará regulado a lo largo de su ejecución por lo textos que a continuación se citan, siendo de obligado cumplimiento para las partes implicadas.

RD 1627/1977 de 24 de octubre (BOE: 25/10/97).Disposiciones mínimas de Seguridad y de Salud en las obras de construcciónLey 31/1995 de 8 de noviembre (BOE: 10/11/95).Prevención de riesgos laborales.RD 39/1997 de 17 de enero (BOE: 31/01/97).Reglamento de los Servicios de Prevención.RD 485/1997 de 14 de abril (BOE: 23/04/97).Disposiciones mínimas en materia de señalización, de seguridad y salud en el trabajo.RD 486/1997 de 14 de abril (BOE: 23/04/97).Disposiciones mínimas de seguridad y salud en los lugares de trabajo.En el capítulo 1º incluye las obras de construcción.Modifica y deroga algunos capítulos de la Ordenanza de Seguridad e Higiene en el trabajo (Orden 09/03/1971).RD 487/1997 de 14 de abril (BOE: 23/04/97).

63

Disposiciones mínimas de seguridad y salud relativas a la manipulación manual de cargas que entrañe riesgos, en particular dorsolumbares, para los trabajadores.RD 773/1997 de 30 de mayo (BOE: 12/06/97).Disposiciones mínimas de seguridad y salud, relativas a la utilización por los trabajadores de equipos de protección individual.RD 1215/1997 de 18 de julio (BOE: 07/08/97).Disposiciones mínimas de seguridad y salud para la utilización por los trabajadores de los equipos de trabajo.Modifica y deroga algunos capítulos de la Ordenanza de Seguridad e Higiene en el trabajo (Orden 09/03/1971).Orden de 20 de mayo de 1952. (BOE: 15/06/52).Reglamento de Seguridad e Higiene del trabajo en la Industria de la Construcción.Modificaciones: Orden de 10 de diciembre de 1953 (BOE: 22/12/53).Orden de 23 de septiembre de 1966 (BOE: 01/10/66).Artículos de 100 a 105 derogados por Orden de 20 de enero de 1956.Orden de 31 de enero de 1940. Andamios: Capítulo VII, artículos 66 a 74 (BOE: 03/02/40).Reglamento general sobre Seguridad e Higiene.Orden de 28 de agosto de 1970. Artículos 1 a 4, 183 a 291 y Anexos I y II (BOE: 05/09/70).Ordenanza del trabajo para las industrias de la Construcción, vidrio y cerámica.Corrección de errores: BOE 17/10/70.Orden de 20 de septiembre de 1986. (BOE: 13/10/86).Modelo de libro de incidencias correspondiente a las obras en que sea obligatorio el estudio de Seguridad e Higiene.Corrección de errores: BOE: 31/10/86.Orden de 16 de diciembre de 1987. (BOE: 29/12/87).Nuevos modelos para la notificación de accidentes de trabajo e instrucciones para su cumplimiento y tramitación.Orden de 31 de agosto de 1987. (BOE 18/09/87).Señalización, balizamiento, limpieza y terminación de obras fijas en vías fuera de poblado.Orden de 23 de mayo de 1977. (BOE 14/06/77).Reglamento de aparatos elevadores para obras.Modificación: Orden de 7 de marzo de 1981 (BOE: 14/03/81).Orden de 28 de junio de 1988. (BOE: 07/07/88).Instrucción Técnica Complementaria MIE-AEM 2 del Reglamento de Aparatos de Elevación y Manutención referente a grúas-torre desmontables para obras.Modificación: Orden de 16 de abril de 1990 (BOE: 24/04/90).Orden de 31 de octubre de 1984. (BOE: 07/11/84).Reglamento sobre seguridad de los trabajos con riesgo de amianto.Orden de 7 de enero de 1987. (BOE: 15/01/87).Normas complementarias del Reglamento sobre seguridad de los trabajos con riesgo de amianto.RD 1316/1989 de 27 de octubre. (BOE: 02/11/89).Protección de los trabajadores frente a los riesgos derivados de la exposición al ruido durante el trabajo.

64

RD 1495/1986 de 26 de mayo (BOE: 21/07/86).Reglamento de seguridad en las máquinas.RD 1435/1992 de 27 de noviembre (BOE: 11/12/92), reformado por RD 56/1995 de 20 de enero (BOE: 08/02/95).Disposiciones de aplicación de la Directiva 89/392/CEE relativa a la aproximación de las legislaciones de los estados miembros sobre máquinas.Orden de 9 de marzo de 1971. (BOE: 16 y 17/03/71).Ordenanza General de Seguridad e Higiene en el trabajo.Corrección de errores: BOE: 06/04/71.Modificación: BOE: 02/11/89.Derogados algunos capítulos por la Ley 31/1995, RD 485/1997, RD 486/1997, RD 664/1997, RD 665/1997, RD 773/1997 y RD 1215/1997.PARTE IIArt. 19. Escaleras de mano.Art. 21. Aberturas de pisos.Art. 22.- Aberturas en las paredes.Art. 23. Barandillas y plintos.Art. 25 a 28.- Iluminación.Art. 31.- Ruidos, vibraciones y trepidaciones.Art. 36. Comedores.Art. 38 a 43. Instalaciones Sanitarias y de Higiene.Art. 51. Protecciones contra contactos en las instalaciones y equipos eléctricos.Art. 58. Motores Eléctricos.Art. 59.- Conductores eléctricos.Art. 60.- Interruptores y cortocircuitos de baja tensión.Art. 70. Protección personal contra la electricidad.Art. 82.- Medio de Prevención y extinción de incendios.Art. 83 a 93.- Motores, transmisiones y máquinas.Art. 94 a 96.- Herramientas portátiles.Art. 100 1 107.- Elevación y transporte.Art. 124. Tractores y otros medios de transportes automotores.Art. 145 a 151. Protecciones personales.Resoluciones aprobatorias de Normas Técnicas Reglamentarias para distintos medios de protección personal de trabajadores.MT1.- Cascos de seguridad no metálicos BOE 30.12.74MT2.- Protecciones auditivas. BOE 1.9.75MT4.- Guantes aislantes de la electricidad. BOE 3.9.75MT5.- Calzado de seguridad contra riesgos mecánicos.MT7.- Adaptadores faciales. BOE 2.9.77MT13.- Cinturones de sujeción. BOE 2.9.77MT16.- Gafas de montura universal para protección contra impactos. BOE 17.8.78.MT17.- Oculares de protección contra impactos. BOE 7.2.79MT21.- Cinturones de suspensión. BOE 16.3.81MT22.- Cinturones de caída. BOE 17.3.81MT25.- Plantillas de protección frente a riesgos de perforación. BOE 13.10.81MT26.- Aislamiento de seguridad de las herramientas manuales en trabajos eléctricos de baja tensión. BOE 10.10.81

65

MT27.- Bota impermeable al agua y a la humedad. BOE 22.12.81.Normativa de ámbito local (Ordenanzas Municipales).Convenio Colectivo del grupo de Construcción y Obras Públicas de Cantabria.Reglamento Electrotécnico de Baja Tensión BOE 9.10.73 e instrucciones complementarias.Estatuto de los Trabajadores. BOE 14.3.80.Reglamento de los servicios médicos de empresa. BOE 27.11.59.Reglamento de Aparatos elevadores para obras. BOE 14.6.77.Real Decreto 1627 /1997 de 24 de Octubre, por el que se establecen disposiciones mínimas de seguridad y de salud en las obras de construcción.Reglamento de Régimen interno de la Empresa Constructora si correspondiera.

2.2- CONDICIONES DE LOS MEDIOS DE PROTECCIÓN:

Todos los equipos de protección individual o elementos de protección colectiva tendrán fijado un período de vida útil desechándose a su término.

Como dice su nombre, son equipos individuales, y por tanto no deben ser compartidos entre trabajadores, salvo equipos que no impliquen consideraciones higiénicas, como cinturones, etc.

Así mismo el trabajador tiene la obligación de mantener los equipos que le son entregados en perfectas condiciones y los debe utilizar de manera correcta a como se le debe indicar antes de su utilización.

Cuando por las circunstancias del trabajo se produzca un deterioro más rápido en una determinada prenda o equipo, se repondrá ésta independientemente de la duración prevista o fecha de entrega.

Toda prenda o equipo de protección individual que haya sufrido un trato límite, es decir, el máximo para el que fue concebido ( p.e., por un accidente ) será desechado y repuesto al momento.

Aquellas prendas que por su uso hayan adquirido más holguras o tolerancias de las admitidas por el fabricante, serán repuestas de inmediato.

El uso de una prenda o equipo de protección nunca representará un riesgo en sí mismo.

2.2.1- Equipos de protección individual (EPI):

Todo equipo de protección individual llevará marcado europeo CE, que lo da como correcto para su uso previsto, y no otro. En los casos en que no lleve marcado CE será desechado para su uso.

La Dirección Técnica de obra con el auxilio del Delegado de Prevención dispondrá en cada uno de los trabajos en obra la utilización de las prendas de protección adecuadas.

66

El personal de obra deberá ser instruido sobre la utilización de cada una de las prendas de protección individual que se le proporcionen. En el caso concreto del cinturón de seguridad, será preceptivo que la Dirección Técnica de la obra proporcione al operario el punto de anclaje o en su defecto las instrucciones concretas para la instalación previa del mismo.

2.2.1.1 Cinturón de Seguridad.Sus componentes serán:

Cuerda de amarre con o sin amortiguador y mosquetón. Faja con hebilla/s Argolla y arnés torácico.

Reunirán las siguientes características: Serán de cincha tejida en lino, algodón, lana de primera calidad o fibra sintética

apropiado, o en su defecto de cuero curtido al cromo o al tanino. Irán provistos de anillas, donde pasarán la cuerda salvavidas, aquellas no podrán ir

sujetas por medio de remaches.

La cuerda salvavidas podrá ser: De nylon, con un diámetro de doce milímetros. De cáñamo de Manila, con un diámetro de diecisiete milímetros.

Se vigilará de modo especial la seguridad del anclaje y su resistencia. La longitud de la cuerda salvavidas debe cubrir distancias más cortas posibles.

Queda prohibido el cable metálico, en la cuerda salvavidas, tanto por el riesgo de contacto con las líneas eléctricas cuanto por su menor elasticidad para tensión en caso de caída.

Se revisarán siempre antes de su uso, y se desecharán cuando tengan cortes, grietas o deshilachados, que comprometan su resistencia calculada para el cuerpo humano en caída libre, en recorrido de cinco metros.

2.2.1.2 Ropa

Se considera la unidad de cada uno de los elementos siguientes: Casco, Traje aislante, cubrecabezas, guantes, botas, polainas, máscara, equipo de respiración autónoma y ropa de protección contra el riesgo:

Casco:

Será de material incombustible o de combustión lenta.

Traje:

Los materiales utilizados para la protección integral serán: Amianto.

67

Tejidos aluminizados.Los tejidos aluminizados constarán de tres capas y forro:Capa exterior: Tejido aluminizado para reflejar el calor de radiación.Capa intermedia: Resistente al fuego (amianto, fibra de vidrio, etc.).Capa interior: Aislante térmico (amianto, espuma de polivinilo, etc.).Forro: Resistente y confortable (algodón ignífugo).

Cubrecabezas:

Provisto de una visera de amianto o tejido aluminizado.

Protección de las extremidades:

Deberán de ser de cuero, fibra nomex, amianto, amianto forrado interiormente de algodón, lana ignífuga o tejido aluminizado

Máscara:

Los filtros mecánicos deberán retener partículas de diámetro inferior 1 micra, constituidas principalmente por carbón u hollín.

Los químicos y mixtos contra monóxido de carbono, cumplirán las características y requisitos superando los ensayos especificados en la Norma Técnica Reglamentaria N.T.-12.

Equipo de respiración autónoma:

Pueden ser de oxígeno regenerable o de salida libre.

Funda de trabajo:

Serán de tejido ligero y flexible, serán adecuados a las condiciones ambientales de temperatura y humedad. Ajustarán bien al cuerpo. Cuando las mangas sean largas, ajustarán por medio de terminaciones de tejido elástico. Se eliminarán en lo posible los elementos adicionales, como bolsillos, bocamangas, botones, partes vueltas hacia arriba, cordones, etc.

Para trabajar bajo la lluvia el tejido será impermeable. Cuando se use en las proximidades de vehículos en movimiento, será, a ser posible, de color amarillo o anaranjado, complementándose con elementos reflectantes.

Permitirán una fácil limpieza y desinfección.

Se dispondrá de dos fundas de trabajo.

Las prendas de hule se almacenarán en lugares bien ventilados, lejos de cualquier fuente de calor. No se guardarán enrolladas en cajones o espacios cerrados.

68

Periódicamente se comprobará el estado de costuras, ojales, cremalleras etc.

2.2.2- Protecciones colectivas:

2.2.2.1 Vallas de protección:

Tendrán como mínimo 90 cm. de altura estando construidas a base de tubos metálicos o de madera. Dispondrán de patas para mantener su estabilidad.

2.2.2.2 Escalera de mano:

Deberán ir provistas de zapatas antideslizantes y cumplirán lo especificado en la normativa vigente. Sobresaldrán 1 metro por encima de la cota superior de trabajo.

2.2.2.4 Extintores:

Serán de polvo polivalente, revisándose periódicamente y se localizarán en cada maquinaria pesada y en oficina general en obra.

2.3.-CONDICIONES TÉCNICAS DE LA MAQUINARIA.

Las máquinas con ubicación variable, tales como circular, soldadura, etc. deberán ser revisadas por personal experto antes de su uso en obra, quedando a cargo de la Dirección Técnica de la obra con la ayuda del Vigilante de Seguridad la realización del mantenimiento de las máquinas según las instrucciones proporcionadas por el fabricante.

El personal encargado del uso de las máquinas empleadas en obra deberá estar debidamente autorizado para ello, por parte de la Dirección Técnica de la obra proporcionándole las instrucciones concretas de uso.

2.4.- CONDICIONES TECNICAS DE LA INSTALACION ELECTRICA

La instalación eléctrica provisional de obra se realizará siguiendo las pautas señaladas en los apartados correspondientes de la documentación de proyecto, debiendo ser realizada por empresa autorizada y siendo de aplicación lo señalado en el vigente Reglamento Electrotécnico de Baja Tensión y Norma UNE 21.027.

Todas las líneas estarán formadas por cables unipolares con conductores de cobre y aislados con goma o policloruro de vinilo, para una tensión nominal de 1.000 voltios.

La distribución de cada una de las líneas así como su longitud, secciones de las fases y el neutro son los indicados en el apartado correspondiente a planos.

Todos los cables que presenten defectos superficiales u otros no particularmente visibles, serán rechazados.

69

Los conductores de protección serán de cobre electrostático y presentarán el mismo aislamiento que los conductores activos. Se instalarán por las mismas canalizaciones que estos. Sus secciones mínimas se establecerán de acuerdo con la tabla V de la Instrucción MI.BT 017, en función de las secciones de los conductores de fase de la instalación.

Los tubos constituidos de P.V.C. o polietileno, deberán soportar sin deformación alguna, una temperatura de 60ºc.

Los conductores de la instalación se identificaron por los colores de su aislamiento, a saber:- Azul claro: Para el conductor neutro.- Amarillo/Verde: Para el conductor de tierra y protección.- Marrón/Negro/Gris: Para los conductores activos o de fase.

En los cuadros, se dispondrán todos aquellos aparatos de mando, protección y maniobra para la protección contra sobreintensidades (sobrecarga y corte circuitos) y contra contactos directos e indirectos, tanto en los circuitos de alumbrado como de fuerza.

Dichos dispositivos se instalarán en los orígenes de los circuitos así como en los puntos en los que la intensidad admisible disminuya, por cambiar la sección, condiciones de instalación, sistemas de ejecución o tipo de conductores utilizados.

Los aparatos a instalar son los siguientes:- Un interruptor general automático magnetotérmico de corte omnipolar que permita su accionamiento manual, para cada servicio.- Dispositivos de protección contra sobrecargas y corto circuitos. Estos dispositivos son interruptores automáticos magnetotérmicos, de corte omnipolar, con curva térmica de corte.- La capacidad de corte de estos interruptores será inferior a la intensidad de corto circuitos que pueda presentarse en el punto de su instalación.- Los dispositivos de protección contra sobrecargas y corto circuitos de los circuitos interiores tendrán los polos que correspondan al número de fases del circuito que protegen y sus características de interrupción estarán de acuerdo con las intensidades máxima admisibles en los conductores del circuito que protegen.- Dispositivos de protección contra contactos indirectos que al haberse optado por sistema de la clase B, son los interruptores diferenciales sensibles a la intensidad de defecto. Estos dispositivos se complementarán con la unión a una misma toma de tierra de todas las masas metálicas accesibles. Los interruptores diferenciales se instalan entre el interruptor general de cada servicio y los dispositivos de protección contra sobrecargas y corto circuitos, a fin de que estén protegidos por estos dispositivos.- En los interruptores de los distintos cuadros, se colocarán placas indicadoras de los circuitos a que pertenecen, así como dispositivos de mando y protección para cada una de las líneas generales de distribución y la alimentación directa a los receptores.

2.5.- SERVICIOS DE PREVENCIÓN:

2.5.1.- Servicio Técnico de Seguridad e Salud:

70

La empresa adjudicataria dispondrá de asesoramiento técnico en seguridad e Salud.

Por parte de la dirección de la empresa en colaboración con la dirección técnica de la obra, se velará para que el personal sea instruido sobre las normas particulares que para la ejecución de cada tarea o para la utilización de cada máquina, sean requeridas.

2.5.2.- Servicio médico:

La empresa adjudicataria dispondrá de un Servicio Médico de Empresa propio o mancomunado.

2.6.-COMITE DE SEGURIDAD Y SALUD:

Ya que no se prevé que la obra tenga más de 30 trabajadores, no es obligatorio la constitución de un Comité de Seguridad e Salud del Trabajo.

2.7.- INSTALACIONES MÉDICAS:

Los botiquines se revisarán mensualmente y será repuesto inmediatamente lo consumido.

2.8.- INSTALACIONES DE SALUD Y BIENESTAR:

Las instalaciones provisionales de obra se adaptarán en lo relativo a elementos, dimensiones y características a lo especificado en los artículos 39, 40, 41, y 42 de la Ordenanza General de Seguridad e Salud y 335, 336, y 337 de la Ordenanza Laboral de la Construcción, Vidrio y Cerámica.

Se precisa un recipiente con tapa para facilitar el acopio y retirada de los desperdicios y basuras que se genere durante las comidas el personal de la obra.

Para el servicio de limpieza de estas instalaciones higiénicas, se responsabilizará a una persona, la cual podrá alternar este trabajo con otros propios de la obra.

2.9.- OBLIGACIONES DEL CONTRATISTA.

2.9.1. Condiciones Técnicas.

Las condiciones técnicas de los elementos de seguridad indicados en el apartado de condiciones particulares del presente Pliego de Condiciones, serán de obligada observación por el contratista a quien se adjudique la obra, el cual deberá hacer constar que las conoce y que se compromete a ejecutar los trabajos con estricta sujeción a las mismas en la propuesta que formule y que sirva de base a la adjudicación.

2.9.2. Responsabilidad del Contratista.

71

El Contratista será responsable ante los Tribunales de los accidentes que, por inexperiencia, descuido y mala o nula de aplicación de la seguridad, sobrevinieran en la obra, ateniéndose en todo a las disposiciones de la Policía Urbana y leyes comunes sobre la materia.

2.10.- FACULTADES DE LA DIRECCION DE SEGURIDAD DE LA OBRA:

2.10.1.- Interpretación de los documentos del estudio de Seguridad y Salud Las incidencias que surjan en la interpretación de los documentos del Estudio de Seguridad o posteriormente durante la ejecución de los trabajos serán resueltos por la Dirección de Seguridad, obligando dicha resolución al contratista.

Las especificaciones no descritas en este Pliego y que se encuentren en el resto de documentación que completa este Estudio se considerarán, por parte de la Contrata, como si figurasen en este Pliego de Condiciones. Caso de que en los documentos escritos se reflejen conceptos que no estén incluidos en planos o viceversa, el criterio a seguir lo decidirá la Dirección de Seguridad de la Obras.

El contratista deberá consultar previamente cuantas aclaraciones estime oportunas para una correcta interpretación del estudio de Seguridad.

2.10.2.- Aceptación de los elementos de seguridad.

Los elementos de seguridad que se vayan a emplear en la obra deberán ser aprobados por la Dirección de Seguridad, reservándose ésta el derecho de desechar aquéllos que no reúnan las condiciones necesarias.

2.10.3.- Instalación deficiente de los elementos de seguridad.

Si a juicio de la Dirección de Seguridad hubiera partes de la obra donde las medidas de seguridad resultasen insuficientes, estuvieran en mal estado o deficientemente instaladas, el contratista tendrá la obligación de disponerlas de la forma que ordene la Dirección de Seguridad, no otorgando estas modificaciones derecho a percibir indemnización de algún género, ni eximiendo al Contratista de las responsabilidades legales con que hubiera podido incurrir por deficiente o insuficiente instalación de elementos de seguridad.

2.11.- PARTE DE ACCIDENTE, DEFICIENCIAS Y LIBRO DE INCIDENCIAS SOBRE SEGURIDAD Y SALUD

Deberán existir en obra partes de accidente y deficiencias que recogerán como mínimo los siguientes datos:

2.11.1. Partes de accidente.

- Identificación de la obra.- Día, mes y año en que se ha producido el accidente.- Hora de producción del accidente.

72

- Nombre del accidentado- Oficio y categoría profesional del accidentado.- Domicilio del accidentado.- Lugar en que se produjo el accidente.- Causas del accidente.- Consecuencias aparentes del accidente.- Especificación sobre los posibles fallos humanos.- Lugar, persona y forma de producirse la primera cura.- Lugar del traslado para hospitalización.- Testigos del accidente.

2.11.2. Parte de deficiencias.

- Identificación de la obra.- Fecha en que se ha producido la observación.- Lugar de la obra en el que se ha hecho la observación.- Informe sobre la deficiencia observada.- Estudio sobre la mejora de la deficiencia en cuestión.

2.11.3. Libro de incidencias

En cada centro de trabajo existirá con fines de control y seguimiento del plan de seguridad y salud, un libro de incidencias que constará de hojas duplicado y que será facilitado por el promotor.

Deberá mantenerse siempre en obra y en poder del coordinador. Tendrán acceso al libro, la Dirección Facultativa, los contratistas y subcontratistas, los trabajadores autónomos, las personas con responsabilidades en materia de prevención de las empresas intervinientes, los representantes de los trabajadores, y los técnicos especializados de las Administraciones Públicas competentes en esta materia, quienes podrán hacer anotaciones en el mismo.

Efectuada una anotación en el libro de incidencias, el coordinador estará obligado a remitir en el plazo de 24 h. una copia a la Inspección de Trabajo y Seguridad Social de la provincia en que se realiza la obra. Igualmente notificará dichas anotaciones al contratista y a los representantes de los trabajadores.

2.12.- PLAN DE SEGURIDAD Y SALUD.

En aplicación del estudio básico de seguridad y salud, el Contratista, antes del inicio de la obra, elaborará un plan de seguridad y salud en el trabajo en el que se analicen, estudien, desarrollen y complementen las previsiones contenidas en este estudio básico y en función de su propio sistema de ejecución de obra. En dicho plan se incluirán, en su caso, las propuestas de medidas alternativas y complementarias de prevención que el contratista proponga con la correspondiente justificación técnica, y que no podrán implicar disminución de los niveles de protección previstos en este estudio básico.

73

El plan de seguridad y salud deberá ser aprobado, antes del inicio de la obra, por el coordinador en materia de seguridad y salud. Durante la ejecución de la obra, este podrá ser modificado por el contratista en función del proceso de ejecución de la misma, de la evolución de los trabajos y de las posibles incidencias o modificaciones que puedan surgir a lo largo de la obra, pero siempre con la aprobación expresa del coordinador en materia de seguridad y salud. Cuando no fuera necesaria la designación del coordinador, las funciones que se le atribuyen serán asumidas por la Dirección Facultativa.

Quienes intervengan en la ejecución de la obra, así como las personas u órganos con responsabilidades en materia de prevención en las empresas intervinientes en la misma y los representantes de los trabajadores, podrán presentar por escrito y de manera razonada, las sugerencias y alternativas que estimen oportunas; por lo que el plan de seguridad y salud estará en la obra a disposición permanente de los antedichos, así como de la Dirección Facultativa.

A Coruña, diciembre de 2011

El Arqueólogo Municipal

José María Bello Diéguez

74

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

DOCUMENTO Nº 2:

PLANOS

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

ÍNDICE DE PLANOSPlano nº 1: Situación e emprazamento

Plano nº 2: Superficie valada de titularidade municipal

Plano nº 3: Plano de conxunto

Plano nº 4: Zona 1

Plano nº 5: Zona 2

Plano nº 6: Zona 3

Plano nº 7: Relación coa 3ª Ronda

1

Plano nº 1:

Situación e emprazamento

O Arqueólogo Redactor

José Mª Bello Diéguez

2

Plano nº 2:

Área valada de propiedade municipal (con curvas de nivel)

O Arqueólogo Redactor

José Mª Bello Diéguez

3

Plano nº 3:

Plano de conxunto da superficie valada, cos espacios a intervir.

O Arqueólogo Redactor

José Mª Bello Diéguez

4

Plano nº 4:

Zona 1 (sinalada co nº 1)

O Arqueólogo Redactor

José Mª Bello Diéguez

5

Plano nº 5:

Zona 2 (sinalada co nº 2)

6

Plano nº 6:

Zona 3 (sinalada co nº 4)

O Arqueólogo Redactor

José Mª Bello Diéguez

7

Plano nº 7:

Relación coa 3ª Ronda

O Arqueólogo Redactor

José Mª Bello Diéguez

8

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

DOCUMENTO Nº 3:

PRESCRIPCIÓNS TÉCNICAS PARTICULARES

PRESCRIPCIÓNS TÉCNICAS PARTICULARES

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

O Prego de Condicións Técnicas Particulares, unido aos restantes documentos do Proxecto, reúne todas as normas a seguir para a realización dos traballos de que é obxecto o presente Contrato.

O presente Prego, conxuntamente co Proxecto Arqueolóxico que desenvolve a proposta de intervención, será a base para a execución dos traballos. Se a marcha destes obligara a establecer modificacións ou novas prescripcións, estas serán sometidas á previa aprobación da Dirección Facultativa e comunicadas á Dirección Xeral do Patrimonio Cultural da Xunta de Galicia. As presentes condicións serán de obrigado cumprimento polo adxudicatario dos traballos, quen deberá facer constar que as coñece e se compromete a executalas con estricta suxeición ó proxecto autorizado.

O incumprimento dalgunha das condicións do presente Prego de Prescricións Técnicas sen autorización expresa da Dirección Facultativa da obra, suporá a resolución do contrato.

FUNDAMENTOS DE DEREITO:

- Lei 16/19985, de 25 de xuño, do Patrimonio Histórico Español.- Lei 8/1995, de 30 de outubro, do Patrimonio Cultural de Galicia.- Decreto 199/1997, do 10 de xullo, polo que se regula a actividade arqueolóxica na Comunidade Autónoma de Galicia.

OBXECTIVOS:

As actuacións obxecto de contrato atenderán ás actividades de escavación arqueolóxica en área incluíndo o rexistro de datos, gráfico e topográfico, e o transporte e acopio de

1

escombros na propia superficie do xacemento, así como o transporte do material que for necesario, no seo dunha intervención arqueolóxica integral que ten por obxecto caracterizar e afondar no coñecemento do xacemento e recuperar os materiais e estructuras ocultas no sochán, mesmo o rexistro completo de todo o proceso e resultados da escavación. Inclúense todos os traballos de tratamento, rexistro e estudo dos materiais exhumados, necesarios para a redacción dos informes e memorias esixidos pola lexislación sectorial vixente, que tamén están inclusos nos traballos contratados.

ÁMBITO DOS TRABALLOS:

O espacio no que se executarán os traballos correspóndese co seguinte xacemento:

- Denominación: Castro de Elviña.- Grado de Protección: Ben de Interese Cultural.- Localización: Concello da Coruña.- Titularidade: Concello da Coruña.

As superficies obxecto de intervención son as que figuran no Proxecto, e a súa concreción virá definida en cada momento pola Dirección Facultativa.

Os traballos de laboratorio poderán ser realizados no propio xacemento, en casetas de obra que serán postas polo Concello a disposición da empresa adxudicataria, quen se responsabilizará do seu coidado e responderá dos posibles desperfectos, e nos locais dependentes do Museo Arqueolóxico e Histórico "Castelo de San Antón" que o Concello poña a disposición da empresa adxudicataria, sinaladamente no Coliseum ou no propio Castelo de San Antón, pero con posibilidade doutras ubicacións.

MEDIOS PERSOAIS:

Sen prexuízo das demais condicións que conteña o prego de cláusulas administrativas particulares, e coa finalidade de garantir a correcta execución dos traballos arqueolóxicos ós que se refire o presente prego de prescricións técnicas, establécese que o equipo de traballo obxecto deste contrato estará composto cando menos por un arqueólogo especialista coordinador de empresa que seguirá as ordes da Dirección Facultativa, seis técnicos, e nove peóns para retirada e trasporte de escombros e conducción e manexo do dúmper. Todas as persoas citadas deberán aplicarse en xornada completa, con presencia permanente no lugar dos traballos durante a totalidade destes. Todo ao marxe e sen prexuízo doutras obrigas que a lexislación ordene, singularmente nos aspectos de Seguridade e Saúde.

MEDIOS MATERIAIS:

O adxudicatario dos traballos deberá aportar todos os medios materiais e humanos necesarios para a correcta execución dos traballos contemplados no proxecto de obra e no presente prego de prescripcións técnicas; ademais da ferramenta habitual na retirada de terras, deberá contar cun dumper e unha pa retroescavadora de pequeno tamaño para o movemento dos escombros e acopio de terra e pedras por separado nas escombreiras habilitadas no propio espacio acotado de titularidade municipal. O Museo Arqueolóxico e Histórico poderá poñer a disposición da empresa adxudicataria o material técnico de que dispón, tanto para os traballos de campo como para os de laboratorio; nese caso será

2

levantada a correspondente acta, e a empresa concesionaria será a responsable da posta a punto, reparación, reposición se for o caso, etc., de xeito que o material sexa devolto en perfecto estado ao remate dos traballos.

MÉTODO A SEGUIR

Dende o punto de vista técnico e metodolóxico, e tendo en conta o carácter e a natureza do xacemento arqueolóxico sobre o que se intervén, teranse en conta as seguintes condicións:

A escavación arqueolóxica realizarase de xeito manual, empregando para este fin todos aqueles instrumentos habituais nunha escavación arqueolóxica en terra. A utilización de maquinaria limitarase ó proceso de retirada de terra, pedras ou outros elementos construtivos presentes dentro da zona intervida.

A metodoloxía a aplicar nesta intervención é a escavación arqueolóxica en área, así como a realización de sondaxes valorativas, escavando por unidades estratigráficas naturais. O rexistro farase seguindo o sistema ideado por Edward Harris.

Dando por feito a previa comprensión de que unha escavación non é un baleirado indiscriminado dun depósito nin unha mera busca de tesouros ou obxectos valiosos, debemos sinalar que na escavación científica contemporánea se basea no concepto de unidade estratigráfica (en diante UE), nome que se aplica a calquera parte do depósito (amontoamento de pedras, foxa, capa de terra, muro, corte do muro, montón de restos orgánicos, etc.) diferenciada. Cada UE mantén coas próximas unhas relacións físicas (está sobre, está debaixo, pégase a, pégaselle, corta a, é cortada por, enche a, etc.) que reciben o nome de relacións estratigráficas. O estudo destas relacións e a súa representación nun gráfico que recibe o nome de Harris Matrix permite establecer unha secuencia global dos procesos físicos acontecidos no depósito ao longo do tempo.

A escavación arqueolóxica consiste en ir descubrindo, identificando, describindo, debuxando, topografiando, fotografando e finalmente retirando cada unha das UEs, deixando constancia escrita de todo iso no instrumento de rexistro predeterminado, na orde inversa ao da súa formación; é dicir, escávase o que está arriba antes do que está abaixo, o moderno antes que o antigo, de forma que se poida ir recuperando a visión das sucesivas e diferentes superficies reais que existiron no depósito ao longo do tempo. Non fai falta dicir que, durante a escavación de cada unidade estratigráfica, se recuperan, tomando a súa situación tridimensional, os diferentes obxectos e outros elementos que están contidos en cada UE, e que servirán para definir o carácter, cronoloxía absoluta e función desta. A técnica e velocidade da escavación mesma depende do carácter de cada UE: unha capa de ocupación no interior dunha vivenda debe ser retirada con sumo coidado, con paletín ou mesmo con pincel no caso de ósos, mentres que un potente montón de derrubas pode e debe retirarse de forma máis expeditiva, a pico e pa, ou mesmo, nos casos máis extremos, con axuda dunha pequena retroescavadora. Sempre hai que ter en conta que a escavación dunha UE implica necesariamente a súa destrución, polo que a calidade do rexistro é inescusable: todo aquilo que non se rexistre e recolla queda desaparecido para sempre, destruído no propio proceso de estudo.

Hai, en consecuencia, tres momentos fundamentais e críticos nunha escavación: (1) a

3

correcta identificación, definición e rexistro de cada UE; (2) a comprensión e rexistro das relacións estratigráficas coas súas veciñas; e finalmente (3) a escavación secuencial de forma que as máis recentes sexan escavadas antes que as máis antigas, e só despois de ser convenientemente descrita, debuxada, topografiada e fotografada. Calquera fallo ou erro en calquera destas fases leva consigo irremediablemente serios danos na escavación, levando a danos irrecuperables ao Patrimonio Histórico e á obtención de conclusións erróneas cando non absurdas, e convertendo o que debería ser unha actividade científica nunha destrución de feito dun depósito arqueolóxico.

A intervención afectará á totalidade da superficie e avanzará seguindo a secuencia estratigráfica real do xacemento.

INSTRUMENTOS DE REXISTRO E DESCRIPCIÓN

Para unha correcta realización do complexo traballo, nas anteriores campañas de escavación foron deseñados os instrumentos e protocolos pertinentes. Ademais do rexistro mediante medios informáticos con comunicación WI-FI, postos a punto entre a Coordinación Científica, o Equipo Técnico Arqueolóxico, o Servizo de Informática municipal e o informático da escavación D. Cándido Rico, quen se encarga desta tarefa a título voluntario e gratuíto dende 2002, establecéronse os Libros de Rexistro de Fotos e de Siglas, o Diario da Escavación, así como a ferramenta fundamental: a Ficha de Síntese de Unidade Estratigráfica, na que se concentran todas as informacións necesarias e obrigatorias para cada U.E. Así mesmo puxéronse por escrito as instrucións e procedementos de traballo para cada unha das actividades a realizar, no documento que chamamos Protocolo de Traballo, que foi redactado a finais de 2008 e é desde entón de obrigado cumprimento. O Protocolo de Traballo así como as estructuras dos Libros de Rexistro, da Ficha de Síntese de Unidade Estratigráfica e das diferentes táboas informáticas que deberán ser cubertas en formato compatible con Excel ou Access, están a disposición das empresas que concurran ao procedemento negociado no Museo Arqueolóxico e Histórico "Castelo de San Antón.

A ferramenta fundamental é a Ficha de Síntese, que consta de numerosos campos. Todos eles obrigatorios segundo consta no protocolo, e sendo todos eles importantes, hai algúns que son fundamentais e críticos, porque condicionan ben a marcha e desenvolvemento da escavación, ben a interpretación desta. Entre os campos de importancia crítica están:

(a) as relacións estratigráficas; un erro ou omisión nelas redunda necesariamente nunha mala interpretación;

(b) os campos de debuxos e de fotos de cada UE, pois deixalos en branco significa que esa UE non foi aínda debuxada ou fotografada, polo que non se pode escavar, e

(c) o campo de finalización; se ese campo está en branco significa que a UE non foi escavada, polo que non se poden escavar as subxacentes e máis antigas.

Sobra dicir que calquera erro ou omisión en calquera destes tres campos provoca consecuencias negativas para o desenvolvemento da escavación, podendo chegar a paralizala ou a destrucións patrimoniais. Estes campos deberán ser obxecto da máxima atención, sendo repasados de cotío polos técnicos responsabeis destes aspectos.

4

Identificaranse, numeraranse e documentaranse todas as capas de terra diferenciables, así como a totalidade das estruturas que aparezan.

Cada estrato e cada elemento terán a súa numeración, así como unha ficha de identificación e rexistro propia, e todos eles terán que estar relacionados con unha secuencia cronoestratigráfica global.

Procederase á recollida dos obxecto mobles, que deberán individualizarse por unidades estratigráficas, e embalar axeitadamente como medida preventiva.

Documentaranse exhaustivamente os restos arqueolóxicos inmobles aparecidos, tanto a nivel escrito como gráfico, tanto de plantas coma de seccións e/ou alzados.

O sistema de rexistro permitirá o tratamento informático da información e unha xestión eficiente da mesma.

TOPOGRAFÍA E PLANIMETRÍA

Os levantamentos topográficos serán xeorreferenciados. Para elo esisten varias bases topográficas nos terreos valados do Castro, fixadas polos topógrafos do Servicio de Infraestructuras municipal mediante GPS diferencial de precisión milimétrica.

No que atinxe á documentación planimétrica teranse en conta os seguintes aspectos:

Realizaranse os suficientes planos xerais que reflictan os resultados da intervención. Os planos de referencia incorporarán o suficiente número de indicadores de cotas dos elementos intervidos. O sistema de cotas estará en todos os casos referido a un plano único para todo o xacemento.

A escala para os planos de emprazamento serán 1:1.000 e 1:500.

Para as plantas xerais de intervención empregarase a escala 1:200 e 1:100.

A escala base para os planos de detalle de calquera elemento que poida destacar pola súa singularidade será de 1:20, debéndose empregar a escala 1:10 naquelas zonas onde a importancia dos restos así o requira.

FOTOGRAFÍA

Deberán fotografarse todas as estruturas arqueolóxicas e unidades estratigráficas rexistradas no decurso da intervención.

Faranse fotografías de detalle dos elementos máis representativos.

A totalidade do rexistro fotográfico realizarase en soporte dixital.

MATERIAIS MOBLES

5

En relación co tratamento dos materiais recuperados na actuación teranse en conta os seguintes aspectos:

Os obxectos individualizaranse por Unidades Estratigráficas en bolsas diferenciadas en virtude do tamaño, material, fraxilidade, singularidade, etc.

En xeral, cada bolsa ou caixa portará a súa identificación básica: nome do xacemento, sector ou área intervida, e se é o caso a Unidade Estratigráfica de procedencia.

Comunicarase ao Museo Arqueolóxico e Histórico da Coruña a aparición de calquera achado de singular relevancia, ou calquera outro que polas súas características puidera sufrir alteracións post-extracción, ós efectos de tomar as medidas máis oportunas para a súa salvagarda.

MOSTRAS PARA ANALÍTICAS

Recolleranse mostras de cada UE de terra diferenciada, en cantidade suficiente para poder realizaren con posterioridade análises edafolóxicas, palinolóxicas, etc.

Recolleranse tamén todas os fragmentos de carbón ou terra carbonosa que se atopen na mesma posición, así como os elementos orgánicos de orixe animal ou vexetal.

De casa mostra tomarase a súa situación mediante coordenadas tridimensionais xeorreferenciadas.

As mostras deberán ser depositadas en embalaxes axeitadas e identificaranse externamente.

Elaborarase un álbum de mostras para unha xestión eficiente das mesmas, incorporando toda a información textual e gráfica suficiente para poder valorar o seu contexto e os resultados acadados.

INVENTARIO E SIGLADO

Deberá inventariarse a totalidade do material recuperado na actuación arqueolóxica.

Cada unha das pezas e restos deberán ir convenientemente sigladas.

O siglado farase con tinta china sobre unha cartela de resina acrílica.

Achegarase un inventario completo da totalidade do material rexistrado, no que se incorporen o número de código, a referencia estratigráfica de procedencia e unha descrición detallada da peza.

DIRECCIÓN FACULTATIVA:

O equipo de traballo da empresa adxudicataria realizará a súa actividade baixo a dirección facultativa do técnico arqueólogo que sexa nomeado polo Concello da Coruña, sen

6

menoscabo de que, se as circunstancias así o aconsellan, a dirección técnica executiva dos traballos poida ser exercida polo arqueólogo coordinador da empresa adxudicataria, previa autorización da Dirección Xeral do Patrimonio Cultural da Xunta de Galicia. As ordes e indicacións serán cursadas por medio do especialista coordinador da empresa.

PRAZO DE EXECUCIÓN:

O prazo de execución máximo da totalidade dos traballos de campo vinculados á intervención arqueolóxica será de TRES MESES, cun período efectivo de DOUS MESES E MEDIO de traballo. Para os traballos de laboratorio, ademáis da execución paralela aos traballos de campo, débense contar DOUS MESES MÁIS, adicados fundamentalmente á elaboración dos informes e memorias esixidos polo Decreto 199/1997, do 10 de xullo, polo que se regula a actividade arqueolóxica na Comunidade Autónoma de Galicia. En total resultan CATRO MESES E MEDIO, PRORROGABLES A CINCO MESES.

A Dirección Facultativa poderá ordenar a paralización dos traballos de campo durante varios días, se as previsións meteorolóxicas indicasen condicións incompatibles coa realización dos devanditos traballos, por causa de temporal ou fortes chuvas que provoquen o encharcamento do terreo e impidan a diferenciación das unidades estratigráficas, ou poidan poñer en perigo a integridade do persoal. Os días de paralización por esa causa ou outras de forza maior, así como outros días de paralización acordada entre a Dirección Facultativa e a empresa adxudicataria, non serán facturados.

A Coruña, decembro de 2011

O Arqueólogo Municipal Redactor

José Mª Bello Diéguez

7

PROXECTO: Escavación arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

DOCUMENTO Nº 4:

PRESUPOSTO

CADRO DE PREZOS Nº 1PREZOS UNITARIOS

Escavación Arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 2

CADRO DE PREZOS Nº 1 Ref.: mulpre2

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Prezo

01 02.02 ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS01.01 EXCATA h Hora de escavación arqueolóxica en cata, con medios manuais

lixeiros, incluíndo traballo de arqueólogo director, técnicos arqueólogos, peóns auxiliares de arqueoloxía e técnicos topógrafos e debuxantes, incluíndo cribado no seu caso, elevación de terras a bordo de cata, recheo de libros de rexistro e de fichas de Unidade Estratigráfica incluíndo esbozo, toma de datos tridimensionais de pezas, recollida en cata ou en criba de mostras e pezas arqueolóxicas en bolsas rotuladas, levantamento de planos de plantas, perfís, estruturas e unidades estratigráficas, e outras tarefas arqueolóxicas necesarias, todo iso da forma que indique a DirecciónFacultativa.DOUSCENTOS SESENTA E TRES EUROS

263,00

01.02

02

FUNGREP

02.06

p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición, no seu caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá ao efecto.DOUS MIL CINCOCENTOS EUROS

SEGURIDADE - SAÚDE

2.500,00

02.01

03

SegSal

02.04

p.a. Partida alzada de abono íntegro de Seguridade e Saúde, incluso redacción . de plan de Seguridade e Saúde e gastos de material de protección e prevención

TRES MIL EUROS

TRABALLO DE LABORATORIO

3.000,00

03.01 CAM2ORD h Hora de traspaso dos datos de campo ao programa informático "Rexistro", mesmo unidades de rexistro con descrición do contido de cada bolsa, coordenadas georreferenciadas, definición de Unidades Estratigráficas, relacións estratigráficas, e todo o que requira a ficha informática a cubrir.DEZAOITO EUROS

18,00

03.02 UE2ORD h Hora de integración das fotografías de Unidades Estratigráficas e outros aspectos da escavación no programa "Rexistro", mesmo descrición do contido e datos das mesmas que existan no libro rexistro de fotos. Estímase un número de fotos próximo ao millar, cun ritmo dunha foto cada 2-3 minutos.DEZAOITO EUROS

18,00

03.03 LAVMAT h Hora de lavado suave de materiais recollidos para retirada de terra, coidando de preservar a integridade dos bordos de fractura e a superficie das pezas. Secado natural á sombra. Selección de pezas para siglar segundo criterios da D.F. Recheo de ficha. Estímase unha cantidade próxima ás 10.000 pezas para unha campaña de 3 meses. Ritmo de lavado, entre 3 e 4 pezas por minuto.DEZAOITO EUROS

18,00

03.04 SIGMAT h Hora de marcado físico de cada peza seleccionada con sigla de número correlativo e U.E. de procedencia, con tinta chinesa ou rotulador de similar calidade sobre capa protectora de verniz de uñas, paraloid ou similar, con protección posterior mediante cubrición similar de capa trasparente. Asento de cada elemento siglado, con datos de achado e descrición arqueolóxica da peza, en Libro Rexistro de Siglas e no programa informático "Rexistro". Todo iso segundo indicacións da D.F. Proponse o traballo simultáneo de tres técnicos empregando entre 1 e 2 minutos por cada elemento siglado, sobre un total considerado próximo a 5.000 siglas.

TRINTA Y SEIS EUROS

36,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 3

CADRO DE PREZOS Nº 1 Ref.: mulpre2

TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Prezo

03.05 FOTSIG h Hora de toma de fotografía dixital macro de cada elemento siglado, por anverso e reverso, con escala e lenda indicadora de n.º de sigla e U.E. Estímase un número de elementos a fotografar próximo aos 5.000, cun ritmo de 1 a 2 minutos por elemento, con traballo simultáneo de 2 técnicos.TRINTA Y SEIS EUROS

36,00

03.06 FOT2ORD h Hora de asento e integración de cada fotografía dixital no programa "Rexistro", seguindo o protocolo para o efecto indicado pola D.F. Estímase un número próximo aos 5.000 elementos, cun ritmo de 2 a 3 minutos por fotografía integrada.DEZAOITO EUROS

18,00

03.07 DIBUES h Hora de escanear de planos e debuxos de campo e posterior redebuxar a limpo mediante programa informático CAD, segundo indicacións da D.F. Estímase un número dunhas 200 Unidades Estratigráficas, cun ritmo de tres minutos por U.E. con traballo conxunto de dous técnicos.TRINTA Y SEIS EUROS

36,00

03.08 RESTMAT p.a. Partida alzada a xustificar para limpeza e consolidación por parte de técnico restaurador de materiais particularmente delicados, se for o caso. Aplicarase segundo indicación da Dirección Facultativa.CATRO MIL EUROS

4.000,00

03.09 COORD h Hora de Arqueólogo Coordinador encargado de levar a cabo a organización e coordinación de todas as tarefas anteriores, elaborar a matriz estratigráfica, realizar as fichas do informe definitivo, estudar e clasificar os materiais, propoñer analíticas, redactar os informes técnicos de campaña e o proxecto técnico da campaña seguinte, e colaborar coa Dirección Facultativa na elaboración da memoria definitiva.VINTE EUROS

20,00

03.10 FUNGREP p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.DOUS MIL CINCOCENTOS EUROS

2.500,00

CADRO DE PREZOS Nº 2PREZOS DESCOMPOSTOS

Escavación Arqueolóxica no Castro de ELviñaCampaña 2011

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 5

CADRO DE PREZOS Nº 2 Ref.: mulpre2

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

01

01.01

01.02

02.02

EXCATA

ArqCoord ArqAyud PAuxil ArqDib RestCons

FUNGREP

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS

h Hora de escavación arqueolóxica en cata, con medios manuais lixeiros, incluíndo traballo de arqueólogo director, técnicos arqueólogos, peóns auxiliares de arqueoloxía e técnicos topógrafos e debuxantes, incluíndo cribado no seucaso, elevación de terras a bordo de cata, recheo de libros de rexistro e de fichas de Unidade Estratigráfica incluíndo esbozo, toma de datos tridimensionais de pezas, recollida en cata ou en criba de mostras e pezas arqueolóxicas en bolsas rotuladas, levantamento de planos de plantas, perfís, estruturas e unidades estratigráficas, e outras tarefas arqueolóxicas necesarias, todo iso da forma que indique a Dirección Facultativa.

h Arqueólogo Coordinador h Arqueólogo Axudanteh Peón Auxiliar de Arqueólogo h Arqueólogo Debuxanteh Restaurador-Conservador

Clase: Man de ObraCusto Total

p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.

Custo Total

1,0004,0009,0001,0001,000

20,0018,0015,0018,0018,00

20,0072,00

135,0018,0018,00

263,00263,00

2.500,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 6

CADRO DE PREZOS Nº 2 Ref.: mulpre2

SEGURIDADE - SAÚDE Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

02

02.01

02.06

SegSal

SEGURIDADE - SAÚDE

p.a. Partida alzada de abono íntegro de Seguri dad e e S a ú d e , i ncl uso redacción de plan de Seguridade e Saúde e gastos de material de protección e prevención

Custo Total 3.000,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 7

CADRO DE PREZOS Nº 2 Ref.: mulpre2

TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

03

03.01

03.02

03.03

03.04

02.04

CAM2ORD

ArqAyud

UE2ORD

ArqAyud

LAVMAT

ArqAyud

SIGMAT

ArqAyud

TRABALLO DE LABORATORIO

h Hora de traspaso dos datos de campo ao programa informático "Rexistro", mesmo unidades de rexistro con descrición do contido de cada bolsa, coordenadas georreferenciadas, definición de Unidades Estratigráficas, relacións estratigráficas, e todo o que requira a ficha informática a cubrir.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de integración das fotografías de Unidades Estratigráficas e outros aspectos da escavación no programa "Rexistro", mesmo descrición do contido e datos das mesmas que existan no libro rexistro de fotos. Estímase un número de fotos próximo ao millar, cun ritmo dunha foto cada 2-3 minutos.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de lavado suave de materiais recollidos para retirada de terra, coidando de preservar a integridade dos bordos de fractura e a superficie dás pezas. Secado natural á sombra. Selección de pezas para siglar segundo criterios da D.F. Recheo de ficha.Estímase unha cantidade próxima ás 10.000 pezas para unha campaña de 3 meses. Ritmo de lavado, entre 3 e 4 pezas por minuto.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de marcado físico de cada peza seleccionada con sigla de número correlativo e U.E. de procedencia, con tinta chinesa ou rotulador de similar calidade sobre capa protectora de verniz de uñas, paraloid ou similar, con protección posterior mediante cubrición similar de capa trasparente. Asento de cada elemento siglado, con datos de achado e descrición arqueolóxica da peza, en Libro Rexistro de Siglas e no programa informático "Rexistro". Todo iso segundo indicacións da D.F. Proponse o traballo simultáneo de tres técnicos empregando entre 1 e 2 minutos por cada elemento siglado, sobre un total considerado próximo a 5.000 siglas.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

1,000 18,00 18,0018,00

1,000 18,00

18,00

18,0018,00

1,000 18,00

18,00

18,0018,00

2,000 18,00

18,00

36,0036,0036,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 8

CADRO DE PREZOS Nº 2 Ref.: mulpre2

TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

03.05

03.06

03.07

03.08

03.09

FOTSIG

ArqAyud

FOT2ORD

ArqAyud

DIBUES

ArqAyud

RESTMAT

COORD

ArqCoord

h Hora de toma de fotografía dixital macro de cada elemento siglado, por anverso e reverso, con escala e lenda indicadora de n.º de sigla e U.E. Estímase un número de elementos a fotografar próximo aos 5.000, cun ritmo de 1 a 2 minutos por elemento, con traballo simultáneo de 2 técnicos.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de asento e integración de cada fotografía dixital no programa "Rexistro", seguindo o protocolo para o efecto indicado pola D.F. Estímase un número próximo aos 5.000 elementos, cun ritmo de 2 a 3 minutos por fotografía integrada.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de escanear de planos e debuxos de campo e posterior redebuxar a limpo mediante programa informático CAD, segundo indicacións da D.F. Estímase un número dunhas 200 Unidades Estratigráficas, cun ritmo de tres minutos por U.E. con traballo conxunto de dous técnicos.

h Arqueólogo AxudanteClase: Man de Obra

Custo Total

p.a. Partida alzada a xustificar para limpeza e consolidación por parte de técnico restaurador de materiais particularmente delicados, se for o caso. Aplicarase segundo indicación da Dirección Facultativa.

h Conservador-restauradorClase: Man de Obra

Custo Total

h Hora de Arqueólogo Coordinador encargado de levar a cabo a organización e coordinación de todas as tarefas ante-riores, elaborar a matriz estratigráfica, realizar as fichas do informe definitivo, estudar e clasificar os materiais, propoñer analíticas, redactar os informes técnicos de campaña e o proxecto técnico da campaña seguinte, e colaborar coa Dirección Facultativa na elaboración da memoria definitiva.

h Arqueólogo Coordinador Clase: Man de Obra

Custo Total

2,000 18,00 36,0036,00

1,000 18,00

36,00

18,00

18,00

2,000 18,00

18,00

36,0036,00

222,2 18,00

36,00

4.0004.000

1,000 20,00

4.000,00

20,00 20,0020,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 9

CADRO DE PREZOS Nº 2 Ref.: mulpre2

TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

Nº Actividade Código Descripción das unidades de obra Rendemento Prezo Importe

03.10 FUNGREP p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.

Custo Total 2.500,00

MEDICIÓNSEscavación Arqueolóxica no Castro de ELviña

Campaña 2011

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 11

MEDICIÓNS Ref.: mulpre2

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS Fec.:

N.º Orde

DESIGNACIÓN DA CLASE DE OBRA E

das PARTES EN QUE DEBE EXECUTARSE Nº de partes iguales

UNIDADES

Subtotales TOTALES

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña2011

01 ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICASA escavación arqueolóxica de carácter científico é o obxecto deste capítulo, mesmo traballos derivados e transporte de material, medios e restos e mostras encontrados. A reformulación da superficie a escavar, os métodos a seguir, as técnicas a utilizar e os instrumentos descritivos a empregar serán establecidos pola Dirección Facultativa Arqueolóxica. As diferentes partidas estarán vinculadas, de forma que o que puider sobrar dunha unidade de obra poderá ser aplicada a outra dentro deste capítulo.Nos traballos poderá emlearse material de titularidade municipal ou doutraas titularidades, cedido temporalmente par o efecto, do que se levantará a correspondente acta, sendo responsable o adxudicatario do mantemento, reparación e restitución que proceder do devandito material, sempre co acordo da Dirección Facultativa.

01.01EXCATA

h Escavación en cataHora de escavación arqueolóxica en cata, con medios manuais lixeiros, incluíndo traballo de arqueólogo director, técnicos arqueólogos, peóns auxiliares de arqueoloxía e técnicos topógrafos e debuxantes, incluíndo cribado no seu caso, elevación de terras a bordo de cata, recheo de libros de rexistro e de fichas de Unidade Estratigráfica incluíndo esbozo, toma de datos tridimensionais de pezas, recollida en cata ou en criba de mostras e pezas arqueolóxicas en bolsas rotuladas, levantamento de planos de plantas, perfís, estruturas e unidades estratigráficas, e outras tarefas arqueolóxicas necesarias, todo iso da forma que indique a Dirección Facultativa.

Total partida: 01.01 ............................................................................................................ 440,00

01.02FUNGREP

p.a. Material funxible, reposicións e reparaciónsPartida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.

Total partida: 01.02 ................................................................................................................ 1,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 12

MEDICIÓNS Ref.: mulpre2

SEGURIDADE - SAÚDE Fec.:

N.º Orde

DESIGNACIÓN DA CLASE DE OBRA E

das PARTES EN QUE DEBE EXECUTARSE Nº de partes iguales

UNIDADES

Subtotales TOTALES

02 SEGURIDADE - SAÚDEPartida alzada para Seguridade e Saúde, mesmo proxecto e coordinación

02.01SegSal

p.a. Partida alzada de abono íntegro de Seguridade e Saúde, incluso redacción de plan de Seguridade e Saúde e gastos de material de protección e prevención

Total partida: 02.01 ................................................................................................................ 1,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 13

MEDICIÓNS Ref.: mulpre2

TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

N.º Orde

DESIGNACIÓN DA CLASE DE OBRA E

das PARTES EN QUE DEBE EXECUTARSE

Nº de partes iguales UNIDADES

Subtotales TOTALES

03 TRABALLO DE LABORATORIOEste capítulo abrangue todos os traballos arqueolóxicos e técnicos derivados do proceso dos datos recollidos no campo, debuxos e fotografías de Unidades Estratigráficas, estruturas e materiais, inclusión destes no rexistro informático, elaboración da matriz estratigráfica, etc., así como a redacción de informes técnicos e proxectos para a seguinte anualidade, todo iso seguindo métodos, técnicas e instrumentos establecidos pola Dirección Facultativa, mesmo material funxible necesario. As partidas estarán vinculadas. Os traballos poderanse realizar en locais e empregando total ou parcialmente medios e materiais de titularidade municipal ou doutras titularidades cedidos temporalmente para o efecto, do que se levantará a correspondente acta, sendo responsable o adxudicatario do mantemento, reparación e restitución que proceder dos devanditos locais e materiais, sempre co acordo da D.F.

03.01CAM2ORD

h Pasado de datos de campo a ordenadorHora de traspaso dos datos de campo ao programa informático "Rexistro", mesmo unidades de rexistro con descrición do contido de cada bolsa, coordenadas georreferenciadas, definición de Unidades Estratigráficas, relacións estratigráficas, e todo o que requira a ficha informática a cubrir.

Total partida: 03.01 .............................................................................................................. 70,00

03.02UE2ORD

h Asento de fotos de Unidades Estratigráficas no programna "Rexistro"Hora de integración das fotografías de Unidades Estratigráficas e outros aspectos da escavación no programa "Rexistro", mesmo descrición do contido e datos das mesmas que existan no libro rexistro de fotos. Estímase un número de fotos próximo ao millar, cun ritmo dunha foto cada 2-3 minutos.

Total partida: 03.02 .............................................................................................................. 60,00

03.03LAVMAT

h Lavado de materiaisHora de lavado suave de materiais recollidos para retirada de terra, coidando de preservar a integridade dos bordos de fractura e a superficie dás pezas. Secado natural á sombra. Selección de pezas para siglar segundo criterios da D.F. Recheo de ficha. Estímase unha cantidade próxima ás 10.000 pezas para unha campaña de 3 meses. Ritmo de lavado, entre 3 e 4 pezas por minuto.

Total partida: 03.03 ............................................................................................................ 100,00

03.04SIGMAT

h Siglado e inventariado de materiaisHora de marcado físico de cada peza seleccionada con sigla de número correlativo e U.E. de procedencia, con tinta chinesa ou rotulador de similar calidade sobre capa protectora de verniz de uñas, paraloid ou similar, con protección posterior mediante cubrición similar de capa transparente. Asento de cada elemento siglado, con datos de achado e descrición arqueolóxica da peza, en Libro Rexistro de Siglas e no programa informático "Rexistro". Todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Proponse o traballo simultáneo de tres técnicos empregando entre 1 e 2 minutos por cada elemento siglado, sobre un total considerado próximo a 5.000 siglas.

Total partida: 03.04 ............................................................................................................ 150,00

03.05FOTSIG

h Fotografía de materiais sigladosHora de toma de fotografía dixital macro de cada elemento siglado, por anverso e reverso, con escala e cartela indicadora de nº de sigla e U.E. Estímase un número de elementos a fotografar cercano aos 5.000, cun ritmo de 1 a 2 minutos por elemento, con traballo simultáneo de 2 técnicos.

Total partida: 03.05 ............................................................................................................ 150,00

03.06FOT2ORD

h Asiento de fotos de materiais no programa "Registro"Hora de asento e integración de cada fotografía dixital no programa "Rexistro", seguindo o protocolo para o efecto indicado pola D.F. Estímase un número próximo aos 5.000 elementos, cun ritmo de 2 a 3 minutos por fotografía integrada.

Total partida: 03.06 ............................................................................................................ 300,00

03.07DIBUES

h Escaneado e debuxo de Unidades EstratigráficasHora de escaneado de planos e debuxos de campo e posterior redebuxado a limpio mediante programa i nfor má t i c o CAD, según indicacións da D.F. Estímase un número dunhas 200 Unidades Estratigráficas, cun ritmo de tres minutoso por UE, cun traballo conxunto de dous técnicos.

Total partida: 03.07 ............................................................................................................ 100,00

03.08RESTMAT

p.a. Limpeza e consolidación de materiales selectosPartida alzada a xustificar para limpeza e consolidación por parte de técnico restaurador de materiais particularmente delicados, se for o caso. Aplicarase segundo indicación da Dirección Facultativa.

Total partida: 03.08 ................................................................................................................ 1,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 14

MEDICIÓNS Ref.: mulpre2TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

N.º Orde

DESIGNACIÓN DE LA CLASE DE OBRA Y

das PARTES EN QUE DEBE EJECUTARSE Nº de partes iguales

UNIDADES

Subtotales TOTALES

03.09COORD

h Coordinación, supervisión e sínteseHora de Arqueólogo Coordinador encargado de levar a cabo a organización e coordinación de todas as tarefas anteriores, elaborar a matriz estratigráfica, realizar as fichas do informe definitivo, estudar e clasificar os materiais, propoñer analíticas, redactar os informes técnicos de campaña e o proxecto técnico da campaña seguinte, e colaborar coa Dirección Facultativa na elaboración da memoria definitiva.

Total partida: 03.09 ............................................................................................................ 800,00

03.10FUNGREP

p.a. Material funxible, reposicións e reparaciónsPartida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto .

Total partida: 03.10 ................................................................................................................ 1,00

PRESUPOSTOEscavación Arqueolóxica no Castro de Elviña

Campaña 2011

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 16

PRESUPOSTO Ref.: mulpre2

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS Fec.:

N.º Orde Descripción das unidades de obra Medición Prezo Importe

01

01.01

01.02

Escavación Arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICASA escavación arqueolóxica de carácter científico é o obxecto deste capítulo, mesmo traballos derivados e transporte de material, medios e restos e mostras encontrados. A reformulación da superficie a escavar, os métodos a seguir, as técnicas a utilizar e os instrumentos descritivos a empregar serán establecidos pola Dirección Facultativa Arqueolóxica. As diferentes partidas estarán vinculadas, de forma que o que puider sobrar dunha unidade de obra poderá ser aplicada a outra dentro deste capítulo.Nos traballos poderá empregarse material de titularidade municipal ou doutras titularidades cedido temporalmente ao efecto, do que se levantará a correspondente acta, sendo responsable o adxudicatario do mantemento, reparación e restitución que proceder do devandito material, sempre co acordo da Dirección Facultativa.

h Hora de escavación arqueolóxica en cata, con medios manuais lixeiros, incluíndo traballo de arqueólogo director, técnicos arqueólogos, peóns auxiliares de arqueoloxía e técnicos topógrafos e debuxantes, incluíndo cribado no seu caso, elevación de terras a bordo de cata, recheo de libros de rexistro e de fichas de Unidad Estratigráfica incluíndo esbozo, toma de datos tridimensionais de pezas, recollida en cata ou en criba de mostras e pezas arqueolóxicas en bolsas rotuladas, levantamento de planos de planta xeorreferenciados e acotados en altura, perfís, estruturas e unidades estratigráficas, e outras tarefas arqueolóxicas necesarias, todo iso da forma que indique a Dirección Facultativa.

p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante o mesmo e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da D.F. Así mesmo mantemento, reparación e reposición se é o caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá para o efecto.

Total Capítulo 01

440,00

1,00

........................

263,00

2.500,00

.......................

115.720,00

2.500,00

118.220,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 17

PRESUPOSTO Ref.: mulpre2

SEGURIDADE-SAÚDE Fec.:

N.º Orde Descripción das unidades de obra Medición Prezo Importe

02

02.01

03

03.01

03.02

03.03

SEGURIDADE - SAÚDEPartida alzada para Seguridade e Saúde

p.a. Partida alzada de abono íntegro de Seguridade e Saúde, incluso redacción de plan de Seguridade e Saúde e gastos de material de protección e prevención

Total Capítulo 02

TRABALLO DE LABORATORIOEste capítulo abrangue todos os traballos arqueolóxicos e técnicos derivados do proceso dos datos recollidos no campo, debuxos e fotografías de Unidades Estrati-gráficas, estruturas e materiais, inclusión destes no rexistro informático, elabora-ción da matriz estratigráfica, etc., así como a redacción de informes técnicos e proxectos para a seguinte anualidade, todo iso seguindo métodos, técnicas e ins-trumentos establecidos pola Dirección Facultativa, mesmo material funxible necesario. As partidas estarán vinculadas. Os traballos poderanse realizar en locais e con medios e materiais de titularidade municipal ou doutras titularidades cedidos temporalmente para o efecto, do que se levantará a correspondente acta, sendo responsable o adxudicatario do mante-mento, reparación e restitución que pro-ceder dos devanditos locais e materiais, sempre co acordo da D.F.

h Hora de traspaso dos datos de campo ao programa informático "Rexistro", mesmo unidades de rexistro con descrición do contido de cada bolsa, coordenadas xeorreferenciadas, definición de Unidades Estratigráficas, relacións estratigráficas, e todo o que requira a ficha informática a cubrir.

h Hora de integración das fotografías de Unidades Estratigráficas e outros aspectos da escavación no programa "Rexistro", mesmo descrición do contido e datos dás mesmas que existan no libro rexistro de fotos. Estímase un número de fotos próximo ao millar, cun ritmo dunha foto cada 2-3 minutos.

h Hora de lavado suave de materiais recollidos para retirada de terra, coidando de preservar a integridade dos bordos de fractura e a superficie dás pezas. Secado natural á sombra. Selección de pezas para siglar segundo criterios da D.F. Recheo de ficha. Estímase unha cantidade próxima ás 10.000 pezas para unha campaña de 3 meses. Ritmo de lavado, entre 3 e 4 pezas por minuto.

1,00

........................

70,00

60,00

100,00

3.000,00

.......................

18,00

18,00

18,00

3.000,00

3.000,00

1.260,00

1.080,00

1.800,00

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 18

PRESUPOSTO Ref.: mulpre2

TRABALLO DE LABORATORIO

Fec.:

N.º Orde Descripción das unidades de obra Medición Prezo Importe

03.04

03.05

03.06

03.07

03.08

03.09

03.10

h Hora de marcado físico de cada peza seleccionada con sigla de número correlativo e U.E. de procedencia, con tinta chinesa ou rotulador de similar calidade sobre capa protectora de verniz de uñas, paraloid ou similar, con protección posterior mediante cubrición similar de capa transparente. Asento de cada elemento siglado, con datos de achado e descrición arqueolóxica da peza, en Libro Rexistro de Siglas e no programa informático "Rexistro". Todo iso segundo indicacións da D.F. Proponse o traballo simultáneo de tres técnicos empleando entre 1 e 2 minutos por cada elemento siglado, sobre un total considerado próximo a 5.000 siglas.

h Hora de toma de fotografía dixital macro de cada elemento siglado, por anverso e reverso, con escala e lenda indicadora de n.º de sigla e U.E. Estímase un número de elementos a fotografar próximo aos 5.000, cun ritmo de 1 a 2 minutos por elemento, con traballo simultáneo de 2 técnicos.

h Hora de asento e integración de cada fotografía dixital no programa "Rexistro", seguindo o protocolo para o efecto indicado pola D.F. Estímase un número próximo aos 5.000 elementos, cun ritmo de 2 a 3 minutos por fotografía integrada.

h Hora de escanear de planos e debuxos de campo e posterior redebuxar a limpo mediante programa informático CAD, segundo indicacións da D.F. Estímase un número dunhas 200 Unidades Estratigráficas, cun ritmo de tres minutos por U.E. con traballo conxunto de dous técnicos.

p.a. Partida alzada a xustificar para limpeza e consolidación por parte de técnico restaurador de materiais particularmente delicados, se for o caso. Aplicarase segundo indicación da Dirección Facultativa.

h Hora de Arqueólogo Coordinador encargado de levar a cabo a organización e coordinación de todas as tarefas anteriores, elaborar a matriz estratigráfica, realizar as fichas do informe definitivo, estudar e clasificar os materiais, propoñer analíticas, redactar os informes técnicos de campaña e o proxecto técnico da campaña seguinte, e colaborar coa Dirección Facultativa na elaboración da memoria definitiva.

p.a. Partida alzada de abono íntegro para material necesario para a escavación, rexistro, debuxo e recollida de mostras e materiais, mesmo ferramentas, papel normal e milimetrado, fichas fotocopiadas, libros de rexistro, útiles de debuxo e rotulación, bolsas de autopeche de material plástico, carpetas, caixas, taboleiros portátiles, produtos químicos e de limpeza, e demais material necesario para o traballo de campo e laboratorio. Mesmo traslado deste de orixe a escavación, así como de regreso a orixe, ao inicio do proceso de escavación, durante este e ao finalizar, todo iso segundo indicacións da Dirección Facultativa. Así mesmo mantemento, reparación e reposición, no seu caso, de locais e materiais cedidos para o seu manexo polo adxudicatario, segundo acta que se erguerá ao efecto.

Total Capítulo 03

TOTAL PRESUPOSTO

Total Presupuesto

150,00

150,00

300,00

100,00

222,22

800,00

1,00

........................

........................

36,00

36,00

18,00

36,00

18,00

20,00

2.500,00

.......................

.......................

5.400,00

5.400,00

5.400,00

3.600,00

4.000,00

16.000,00

2.500,00

46.440,00

167.660,00

PRESUPOSTO RESUMIDOEscavación Arqueolóxica no Castro de E lviña

Campaña 2011

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 20

PRESUPOSTO RESUMIDO Ref.: mulpre2

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS Fec.:

N.º Orde Descripción das unidades de obra Medición Prezo Importe

01

EXCATA

FUNGREP

02

SegSal

03

CAM2ORD

UE2ORD

LAVMAT

SIGMAT

FOTSIG

FOT2ORD

DIBUES

RESTMAT

COORD

FUNGREP

Escavación Arqueolóxica no Castro de ElviñaCampaña 2011

ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS

h Escavación en cata

p.a. Material funxible, reposicións e reparacións

Total Capítulo 01

SEGURIDADE - SAÚDE

p.a. Partida alzada de abono íntegro de Seguridade e Saúde, incluso redacción de plan de Seguridade e Saúde e gastos de material de protección e prevención

Total Capítulo 02

TRABALLO DE LABORATORIO

h Pasado de datos de campo a ordenador

h Asento de fotos de Unidades Estratigráficas en programa

"Registro"

h Lavado de materiais

h Siglado e inventariado de materiais

h Fotografía de materiais siglados

h Asiento de fotos de materiais no programa "Rexistro"

h Escaneado e debuxo de Unidades Estratigráficas

p.a. Limpeza e consolidación de materiais selectos

h Coordinación, supervisión e síntese

p.a. Material funxible, reposicións e reparacións

Total Capítulo 03

Total Presupuesto

440,00

1,00

........................

1,00

........................

70,00

60,00

100,00

150,00

150,00

300,00

100,00

222,22

800,00

1,00

........................

........................

263,00

2.500,00

.......................

3.000,00

.......................

18,00

18,00

18,00

36,00

36,00

18,00

36,00

18,00

20,00

2.500,00

.......................

.......................

115.720,00

2.500,00

118.220,00

3.000,00

3.000,00

1.260,00

1.080,00

1.800,00

5.400,00

5.400,00

5.400,00

3.600,00

4.000,00

16.000,00

2.500,00

46.440,00

167.660,00

RESUMO DE CAPÍTULOSEscavación Arqueolóxica no Castro de Elviña

Campaña 2011

Escavación Arqueolóxica no Castro de Elviña - Campaña 2011 Páx.: 22

RESUMO DE CAPÍTULOS Ref.: mulpre2

Fec.:

Nº Orde Código Descripción de los capítulos Importe %

01 02.02 ESCAVACIÓNS ARQUEOLÓXICAS 118.220,00 70,51 %02 02.06 SEGURIDADE - SAÚDE 3.000,00 1,79 %03 02.04 TRABALLO DE LABORATORIO 46.440,00 27,70 %

TOTAL EXECUCIÓN MATERIAL ....................................................... 167.660,00 €

13 % Gastos Xerais ...................................................................................6 % Beneficio Industrial ............................................................................TOTAL EXECUCIÓN POR CONTRATA ..................................................

21.795,8010.059,60

199.515,40

18 % I.V.E. ................................................................................................TOTAL LÍQUIDO .......................................................................................

35.912,77 €235.428,17 €

Ascende o presuposto proxectado, á expresada cantidade de:DOUSCENTOS TRINTA E CINCO MIL CATROCENTOS VINTEOITO EUROS CON DEZASETE CÉNTIMOS

A Coruña, decembro de 2011

O ARQUEÓLOGO REDACTOR

Asdo.: José Mª Bello Diéguez

ÍNDICECADRO DE PREZOS Nº 1 ................................................................................................... 1CADRO DE PREZOS Nº 2 ...................................................................................................... 4MEDICIÓNS ........................................................................................................................... 10 PRESUPOSTO ....................................................................................................................... 15PRESUPOSTO RESUMIDO ................................................................................................... 19RESUMO DE CAPÍTULOS ..................................................................................................... 21