URTARRILLA - euskerazaleakeuskerazaleak.biz/Takoa/Takoa2015.pdf · Bizkaia eta Gipuzkoara zabaltzea errazago gertatu zan Balmaseda (1882) ... “Auxe da nik maite dodan neure Semea”

Bakearen aldeko eguna, Jainkoaren Ama Maria, Agripino, Almakio, Bizente Mª (Strambi), Frodoberto,

Fuljentzio, Gillermo, Imanol, Jesus, Josu, Justino, Konkordia, Maria, Martiñe, Miren, Odilon, Urtats.

URTARRILLA

1Eguena

URTEBARRI

Urte barria ikusi nairikbizi da jende guztiabizi gogoa deika daukaguameslari ausartia:giza gogoak aurrera nai dauluzatuz egin biziaal dan ondoen gozartuagazeguzkiaren argia.Egite onak egin nai ditugiza semeak munduangatza ta poza izan daitezenbizitz eder inguruan;betor laguntza bizitz sustraitikjakiturizko altsuanurte ederrak bedeinka gaizanzorioneko orduan.

PAULIN

URTARRILLA

Barikua2

2-2015-363Eguzkia: 08:38tik 18:00ra -

Ilargia: 16:07tik 06:47ra

Abelardo (Adelardo), Akuzio, Alaitz, Argeo, Basili Aundia, Edelmira, Emma, Genobeba, Gregorio

(Naziantzeno-gotzaiña), Isidoro, Makario, Markelin, Martiniano, Narziso, Siridion.

KLARETARRAK EUSKALERRIAN

1. Karisma baten iraupen istorikoa

Misiolari Klaretarrak, edo eta Mariaren Biotza Garbia-ren Semeak, Aita Klaret (egun San Antonio Ma-ria Kla-ret) abadearen bidez asi ziran 1849ko uztailaren 16an Bic-en (Bartzelona) eta Euskalerrira 1880ean eldu. Urte batzuk leenago, 1866. eta 1868. urteetan Klaret-en andik onako ibilkera apostolikuek -Zarautz, Loiola, Gasteiz, Lekeitio eta Donostia zear1- ondare au utzi eben. Isabel II.aren Erreginaren aitor-entzule zanean, eta leen Kuban artzapezpiku izandakoan ainbat misiola-ri ospetsu eta santu ezagutu ebazan: Andoaingo Esteban eta Galdakaoko Antonio, kaputxino fraideak biak.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus AldAy Jesus Maria, San Antonio María Claret en el

País Vasco, Ediciones Monte Casino, Zamora 1983, 355 orr.

3-2015-362Eguzkia: 08:38tik 18:00etara -

Ilargia: 16:56etik 07:38ra

URTARRILLA

Zapatua3

Antero, Danel (Papua), Florentzio (gotzaiña), Gordio, Jenofa, Jesus izen Santua, Jose Mª (Tomasi), Kepa,

Luziano, Primo, Teogenes, Teonas, Teopento, Zelerino, Zirino, Zosimo.

JAUNAREN AGERPENA(Erregeen Eguna)

Argitu beite, Jerusalen Barria dan Eleizea: Bere gaiñean zabaldu da Jaunaren egunsentia. Bere argita-ra doaz munduko erriak. Ori ikustean gaiñezka izango dau poza.

* * *

Gaur agertu da munduaren aurrea Jaunaren Sal-batza-Lanaren Ezkutukia (misterioa): Munduko Erriak Kristo ezagutzera ta gurtzera datoz eta guztiak batera seniparte bat bera dauke.

* * *

Eskutuki ori azaltzeko dakarsku Barri Ona’ren Li-buruak izarraren bidez aztiai (magoai) egin jaken deia.

Eskintza orren aurrean ba-dira biurrikeriz jokatzen dabenak. Erodes’en antzera. Fedearen izarrai jarraitzen dautsoenak, Jesus aurkituko dabe, Ume jaio-barria bere Amaren besoetan.

Ageo, Akilino, Angela (Foligno doatsua), Benite, Dafrosa, Ermetes, Eukeni, Gemino, Genoveva (Torres), Gotzone, Gergorio (gotzaiña), Imanol

Gonzalez, Kaio, Kinto, Marziano, Mayulo, Roger, Rigoberto (gotzaiña), Teodoto, Trifon, Roger, Zelso.

URTARRILLA

4Domekea



Baita jesulagun ziran Jose Manuel Jauregi, Euge-nio Labarta eta Domingo Olaskoaga.

Aita Klaret errialde katalanetan predikuak alda-rrikatzen ibili ta, bi monsinore ezagutu ebazan: Antonio Fernando Etxanobe Zaldibar, Tarragonako artzapez-pikua, eta Pedro Zirilo Uriz Labairu, batera Lerida eta Iruineako gotzaia. Bestalde, Bizenta Lopez Bikuña san-taren osaba-izeba ziran Manuel Maria eta Maria Eulalia Madrilen ezagutu ebazan, eta garai artan gaztetxo zan Bizenta bera bere. Gainera, gaur santa dan Maria Josefa Sancho Guerraren zuzendari espiritual berezia izan zen. Alaber, beste zenbaitena1.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus AldAy Jesus Maria, aipatutako lana, 194-264 orr.

Amada, Amelia, Apolinaria, Edorta, Emiliana, Jon (Nepomuzeno), Jon (Neumann), Onoberto, Onulfo,

Rafela Mª (Porras), Simeon estilia, Simon, Sinkretika, Telesforo (Aita santua), Teodoro.

5-2015-360Eguzkia: 08:38tik 18:02era -


URTARRILLA

Astelena5



Euskalerriko paisaiak zein biztanleen lan eta jaialdiak ezagunak jakozan, an ibili izandakoa zalako. Bardin i-tsasoa ta mendiak. Loiolan josulagun anaidiari eginda-ko ikustaldia, 133 josulagunez osatutako anai-dia, gogoangarri suertatu jakon. Bestalde, Gasteizen, Lekeition ta Donostian predikuak emonak ebazan, eta gañera ainbat komentu, eritetxe, espetxe, eta bestelako-rik ikusiak. Arrotz jakom euskera1, bizi-bizian entzuna zeukan.

J.M. Alday-CFM

1 Bartzelonako Argitaletxe Erlijosoa sortu, eta debozio

ariketarako berak idatzitako idazlan bat euskeraz argitarazi zuen:

Ceruraco bide zucena eta segurua (1867), Camí dret o Camino

recto y seguro para llegar al cielo-ren itzulpen soila. Gerora liburu

onen edizio ba-tzuk argitaratu ziren, baita Klaret-ek idatzitako beste

idazlanak, orien artean, Catecismo de la Doctrina Crstiana: Ikus,

Alday Jesus Maria, aip. lana., 267-288 orr.

Adalberto, Adoraron, Anastasio, Anatolio, Baltasar, Dimas, Epifania, Federiko, Gaspar, Izar, Jon (Ribera),

Liberia, Melanio, Meltxor, Nilamon, Rafaela Jesus Boitzarena, Reyes.

URTARRILLA

Martitzena

6



a) Euskalerriko leen klaretarrak

Erregeen familiarekin erbestera bidean joiala Ipa-rraldea beetik gora zearkatu eban, Irundik Pauraino. Ba-tikano Kontzilio I.ko parte-artzaille izan zan. Mariaren Bihotzaren Seme Misiolarien Lekaidia biziki asi zan ugaritzen. 1880an Euskalerriko leen klaretarra zanak egin eban zin: Antonio Sola Alvarez, abadea, Erribe-rri Oliten 1844an jaioa. Martxoan zin egin eta urrengo illabetean Kuban il zan. Gero Kaskanteko bi erritarren zin egitea: Bernardo Fernandez Irujo, (1917an Txileko Santiagon ildakoa) eta Jorge Soria Romano. Urrengo urtean (1881), Bernabe Armentia Amezkua, Apellaniz errikoa, Anai Laguntzaile gisa sartu zan, bañan osasun gabeziaz “kanporatua izan zan”.

J.M. Alday-CFM

Alberto, Anastasio, Balendin, Birginia, Erraimundo (Peñafort), Erramon, Jenaro, Kanuto erregea (Lavard),

Karlos, Klero, Krispin, Luziano, Makra, Maksimo, Nizetas, Peli, Teodoro, Ziro.

7-2015-358Eguzkia: 08:38tik 18:04ra -


URTARRILLA

Eguastena7




Ez ordea, Andres Gonzalez Ozkoidi, Roca-forte errikoa, nork zin egin aal izan ebana. Leen klaretar ara-barra1, Kandido Albizuri Mauleon izan zen (Bilar-El Vi-llar e-rrian 1686an jaioa, 1881ean zin egin eta teologia ikasle zela Vic-en 1887an zendua)2.

J.M. Alday-CFM

1 1863an Simon Pedrosa Plagaro, La Hoz herrikoa, Lekai-

dian sartu zen. “Afrikako gudatean boluntario aritu eta itzulerakoan

Klaret jaunaren bizilekura joan zen, eta andik Eskorial-era, non zor-

tzi ilabetez sukaldari nagusi gisa egin zituen. Frogazko urte artan

kanporatua izan zen, “ez bait zitzaion benetazko bokaziorik naba-

ritu” argudioarekin: Ikus. Catálogo de los cmff. en los 20 primeros

años de la Congregación, Artxibategi Orokorra CMF, H-C aldea,

1-1. Atala.2 1882an Roque Calleja Albainak, Kripan errikoa, zin egin

zuen Anai Laguntzaile izateko. Rio Benito-n (Ginea Ekuatoriala)

zendu zen, 1907an.

8-2015-357Eguzkia: 08:38tik 18:05era -Ilargia: 21:32tik 10:47etara

URTARRILLA

Eguena8

Alberto, Apolinar, Eladio, Erardo, Eugeniano, Gudula, Jokundo, Julen, Kepa Tomas (gotzaiña), Lorentzo (Jutiniani-gotzaiña), Luken, Luziano, Maksimiano, Maksimo, Paziente, Seberiana, Seberino, Teofilo.




Leenengo bizkaitarra, Sebastian Agirre Larrea, Gordexolakoa zan eta 1887an zin egin; 1889an bere anaia Fidelek autu berdinari ekin eutson. 1883an Arro-nako bi gipuzkoarrek egin eben zin: Baltasar Olaizola Makazaga eta Juan Zubizarreta Lizasok. 1880-1890 amarkadan 172 euskaldun egin ziran klaretar: 132 na-far, 21 arabatar, 17 bizkaitar eta gipuzkoar 21. 1880an “Iruinean Misio-Egoitza” bat zabaldu zan, eta andik abiatzen ziran misiolariak batez ere Nafarroako erri eta inguruko eskualdeetara “erri misioak” bizkortzera. Ortik sortu ziren leenengo bokaziodunak.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus AldAy Jesus Maria, Catálogo de los Claretianos de

Euskal Herria, Erkidego Idazkaritza, Bilbo 1986.

9-2015-356Eguzkia: 08:38tik 18:06ra -


URTARRILLA

Barikua9

Adrian, Alexia, Anastasi, Andoni, Basilisa, Bidal, Epikteto, Eulogio (Kordoba), Fabila, Fortunato, Jokundo, Julen, Kepa, Markionila, Martzeliño, Marziana, Pusilana, Rebokato, Segundo, Zelso.




Leenengo misiolarientzat izkuntza zailtasun eta oztopo gertatu zan, batez be Bizkaiko, Gipuzkoako eta Nafarroa Goialdeko euskaldun ingurunetan lan egitean. Orrek eskualde orreitatik bokaziodun gitxi sortzea era-gin eban. Bizkaia eta Gipuzkoara zabaltzea errazago gertatu zan Balmaseda (1882) eta Bilbotik (1886). Urte areitan, abade batzuk Lekaidian sartu ziren. Ala nola, Adrian Goikoetxea Gonzalez (Andosillan 1846an jaioa, 1883an zin egindakoa), Pedro Urrea Alegria (Murietan 1846an jaioa, 1883an zin egindakoa), Manuel Baztan Goñi (Lodosan 1843an jaioa, 1882an zin egindakoa), Pedro Ruiz de Austri Montoya (Rivabellosan 1841ean jaioa), Pascual Bergara (Maineru) eta abar.

J.M. Alday-CFM

Agaton, Aldo, Dolores (Atsekabe) Sopeña, Domiziano, Gillen, Gillermo (Niza), Gonzalo, Gergorio (Niza),

Jon Ona, Kepa (Urzeola), Laura (Bikuña), Marziano, Nikanor, Patronio.

10-2015-355Eguzkia: 08:37tik 18:07ra -


URTARRILLA

Zapatua10

JAUNAREN BATEOA

Jesus laguntzaile edo serbitzaille lez agertu jaku eta bera dogu arako Isaias antxiñako igarleak agertu eban Jaunaren serbitzaillea: Errientzat zuzenbide, zara-ta aundi bakoa, kañaberaarrakalatua apurtzen ez dauana, metxa-ondakin iziotua amataten ez dauana…

* * *

Jaungoikoak ez dauka norkeririk eta zuzen dabi-llena onartzen dau.

Berak bialdu, dausku Jesus’en bidez bere berbea. Galilea’n eta Judea osoan zabaldu eban berbea.

* * *

Jesu’ek Joan’en bateoa artu ebanean, zeru goitik Aitaren berbea entzun zan: “Auxe da nik maite dodan neure Semea”.

Agento, Bernardo, Donato, Esker, Gonzalo (Amarante), Higinio, Honorata, Hortensia, Jon

Gergorio, Kepa, Leuzio, Martin (Leon), Onorata, Pakomio, Palemon, Salbio, Sebero, Teodosio.

URTARRILLA

Domekea

11




Beste batzuk sartu bañan zin egin aurretik egin eben kanpora: Inozenzio Insausti Diez, Berrioplanokoa; Jose Pinedo Urbina, Abeziakoa; Roman Otxoa Zuñiga, Karakarrekoa, eta beste.

Euskalerrian denboran zear klaretar karismaren jarraitzaile izandakoak mila bosteun inguru izan dira, geiengoa nafarrez osaturik, ango 225 erritatik sortu izan diralako klaretarrak, bigarrenik Bizkaian 71 erri-tatik, gero Araba, 44 erritatik, eta Gipuzkoa 22 errita-tik. Euskalerrian jaio, azi eta mundu osora zabaldutako euskal semeak. Ez dator bat egoera orretaz Diccionario Enciclopedico Vascok dioena: “Klaretarren utsune

nabaria.

J.M. Alday-CFM

Aelredo (Alfredo), Arkadi, Arkadio, Benito, Biktoriano, Bonet (Bonito), Eder, Eutropio, Gotiko,

Jon (Probo), Julen, Kastulo, Martin, Modesto, Nazario, Rogato, Satiro, Taziana (Tatiana), Teofilo, Tigrio.

12-2015-353Eguzkia: 08:37tik 18:09ra -Ilargia: 00:20tik 12:14era

URTARRILLA

Astelena12




Moderno aroan Euskalerriarekiko urbiltasunik gabeko Lekaidiren bat izan baldin bada, ori Mariaren

Biotzaren Seme Misiolariena”1. Beste erlijio Orden naiz lekaidiak bezalaxe, klaretar Lekaidiak une istoriko batzutako jarrerak eztabaidagarri gerta daitekez, baña ukaezinezko da misiolari sena eta garra izaten iraun dauela. Kontzilio ondorenean egoera bestelakoa izan zan. Orduezkeroztik aurrera klaretarrak Euskalerrian eta baita munduan egoki zan ekinbideaz jabetu ziran.

J.M. Alday-CFM

1 Auñamendi, Enciclopedia General Ilustrada del País

Vasco. A Liburu atala. Diccionario Enciclopédico Vasco, XXVIII

liburukia, Mendiz-Mome, Auñamendi Argitaletxea, Estornés-Lasa

Anaiak, Donostia 1990, 480-481 orr.

Agrizio, Beronika (Binasko), Bibenzio, Broniñe, Estratoniko, Glafira, Gumersindo, Hermilo, Hilario (gotzaiña), Leonzio, Mario, Leontzio, Loritz, Potito,

Serbideo.

13-2015-352Eguzkia: 08:37tik 18:10ra -Ilargia: 01:17etik 12:44ra

URTARRILLA

Martitzena13


a) Euskalerrian klaretarrek sorturiko leen ezarkuntzak

Leenengo klaretar ezarkuntza Iruinekoa1 izan zen. Lekaidian Nagusi Orokorra zan Aita Jose Xifrek, urte batzuk leenago Aita Klaretek emondako aolkua jarrai-tu naian, sortzallearen gogoa bete aal izateko aalegin guztiak bideratu ebazan. 1880ko ekañean, Iruineko go-tzaia Jose Oliver Hurtado monsinorea zela, Nafarroako iriburura bost abade eta iru anai laguntzaile eldu ziran, bertan anaidi misiolari bat sortzeko asmotan, A. Diego Gavinek zuzendua, au apostolutzaren eragille trebe eta klaretar anaidien sortzaile bipilla zan.

J.M. Alday-CFM

1 Ruiz Leoncio, I Centenario claretiano. Corazonistas de

“San Fermín de Aldapa, Pamplona 1883-1983, 32 orr.

Benedikto, Dazio, Engelmaro, Esteban, Eufrasio, Felix (Nola), Fulgentzio (gotzaiña), Godefrigo, Jon (Ribera - gotzaiña), Makrina, Malakias, Peli, Prisziliano, Prisko,

Pulkeria, Sabas, Zuaitz.


URTARRILLA

Eguastena14



Astapenetan, S. Frantzisko Xabier ikastegiko so-lairu batzutan bizi izan ziran, baña laster leku a, itxi bearra izan eben.

Aldi batean etxez etxe ibili ondoren, Aldapako S. Fermin kaperan eta ondoko etxean geratu ziren erabat, katedraleko kabildoaren ondare bat izanik gotzaiari emona izan zan artan, eta gotzaiak, Aita Sainduaren baimenaz, klaretar Lekaidiari gozamen betiraunkorrean xedatua. Au guztia 1883an.

J.M. Alday-CFM

Arnaldo (Janssen), Arsenio, Benito, Efisio, Eligio, Frantzisko (Fdez.), Capillas, Isidor, Jon, Konrado,

Kosme, Makario, Maore, Mauro, Pablo, Plazido, Paul erremutarra, Sekundina, Tarsizia.


URTARRILLA

Eguena15



Nafarroan bizi ziran leenengo urte areitan, aba-detuteko ziran naiz elizbarrutiko abadeentzat gogojar-dunak zuzentzen ibili ziren, bai eta Nafarroako errixka desbardinetan erri misioak bizkortzen, adibidez Tafa-llan, Lodosan, Kasedan, eta abar, apostoliku aztarna na-baria itziaz eta bokazio ugari sustatuz, batez be abade-tzarako bokazioak, gauza orreik gotzaia bera kezkapean itxi eben, berak adierazi ebanez: “Apaizetaz geiago ez saiatu; gotzaia eta bere jauregia zuen esku dago; ez or-dea apaizen gaia”.

J.M. Alday-CFM

Adyuto, Akursio, Andoni, Balerio, Bernardo, Estefania, Frisio, Fulgentzio, Honorato, Kepa, Joana,

Julien, Marian, Martxel, Martzelo, Melas, Oton, Priszila, Rolando, Suplizio, Tolomeo, Tiziano, Yoana.


URTARRILLA

Barikua16


Kronikari batek dio:“Iruineako Misio-Egoitza ori

Ebanjelioaren ziape alearekin antzeratu daiteke; agian

Lekaidiak dauenetariko etxerik txikien eta estuena izan-

go da; bañan emarietan andi, guztiz andia; gure Lekaidi

maiterako soldaduak biltzeko kuartela dala esan daiteke

bene-benetan, zeren oraindaino emen 92 Anai Laguntzai-

lek eman dabe euren atxikimendua eta Mariaren guda-

rostean parteartzen asi.Or, Jainkoaren kariaz, gazte ikas-

leen arrobi bizi bat sortu da, eta Alagon, Segobia, Bar-

bastro eta Balmasedara joan aal izan data, gero Cervera

eta Santo Domingo de la Calzadara ere, suspertu daben

multzoagatik Jainkoari eta Lekaidiari eskerrak emoteko

adinekoa, eta aldi berean etxe orretako diran prediku eta

ereduaz Ebanjelio ikaskizunetara legez gizakiaren Aita

dan barrutira pertsona mordoa erakartzen dabe”.

J.M. Alday-CFM

Alfredo, Andoni, Anton abate, Bernardo, Eleusipo, Espeusipo, Jon, Julen (Sabas), Leonila, Marian, Markelin, Meleusipo, Merulo, Miren, Onorato,

Rosalina, Sulpizio.

17-2015-348Eguzkia: 08:35etik 18:15ra -


URTARRILLA

Zapatua17

URTEKO II DOMEKEA

Jesus ez da mundura etorri sinistedun judatarren-tzat bakarrik, jentillentzat be etorri da. Illunpean egoan erriak argi aundi bat ikusi dau, eriotzearen gerizpean bizi ziranai, argia sortu jake.

* * *

Paulo Deunak bere eleiz alkarteetan alderdikeriak ikusten ebazan eta orrek min aundia emoten eutson: “Zatituta ete dago ba Kristo?”

* * *

Jesus’en iragarkia asieratik biotzak barritzeko es-karia zan.

Biotz barritze onen billa dabitzanak eta mundua barriztatzeko ta obetzeko egarria daukenak, orreik dira Erreiñutikur dagozenak.

Kristau batasunaren aldeko astearen asiera, Amnonio, Atenojenes, Benerando, Bolusiano, Deikola, Faustina,

Ines (Hungria), Leonardo, Librada, Margarite (Hungria), Moises, Ostadar, Priske, Priszila, San

Antontxu, Sulpizio, Zirilo.

Domekea

18

URTARRILLA



Arrazoi osoz ziñoan A. Klaretek A. Jose Xifreri 1863- ko martxoaren 6an onako au idatzi eutsonean:

“ … atsegin neuke Iruineako Gotzai Jauna bisi-

tatzera joango baziña, eta bertako irian Abadeeii eta

abadegaiei predikuak emon; eta bearbada be egoitza

bat sortu, erlijiosogai barriak bezain onak lortu dai-

tezkelako an: egoki, oso egokia litzateke zeu ara bisitan

joatea”1.Egun, Misio-Egoitza izaten dirau eta aldi berean

adineko eta osasunagaitk apostoliku ekintzan ibili ezin diran misioliarientzat atseden egoitza dago.

J.M. Alday-CFM

1 Gil J.M., Epistolario Claretiano, II, 636-637 orr.

Abundanzia, Arsenio, Audifaz, Gillermo (Sautemouche), Gumersindo, Ignacio (Azebedo), Kanuto (erregea), Jenaro, Jose (Imbert), Jon (Cordier), Jon (Rivera), Jul, Koskonio, Marzelo (Spinola), Maren, Mario,

Marta, Marte, Melanipo, Minasio, Ponziano, Santiago (Bonnaud), Santiago (Sales), Saturnino, Seberiano,

Serbideo, Tekla, Tomas (Cori), Zenon.

19-2015-346Eguzkia: 08:34etik 18:17ra -


URTARRILLA

19Astelena


1882: Balmaseda

1882ko irailaren 24ean eldu ziran Balmasedara leenengo klaretarrak: Aita Pablo Llambés eta Anai La-guntzalle ziran Jose Caraltó, Jose Aliberch eta Francisco Villaró. Astapenetan Erdiko kaleko 36. zenbakiko etxe txiki bat artu eta bertan bi urte egin ebezan, bitartean antziñeko Bizkaiko Jaunen jauregian konponketak eginez. Jauregi au leenik Enparantza Zarrean kokatua egoan, gero Zezen Enparantza izena artu eban, eta gaur egun Foru Enparantza. Errira elduala Aita Xifre beraie-kin bildu, eta jauretxearen emoille zan Joana Agirre Pa-gazartundua anderearen etxera bideratu ziran. Jauretxe izandakoa garai artan biltegi eta ikaztegi gisa erabiltzen zan. Urriaren 5an Aita Braulio Sós eta Eusebio Güell, Anai Laguntzallea, eldu ziran.

J.M. Alday-CFM

Augurio, Basilides, Bilintx, Desiderio, Eulogio, Eusebio, Eutimio, Eutiki, Fabian (Aita santua),

Fruktuoso (Tarragona - gotzaiña), Mauro, Neofito, Paben, Sebastián.

20-2015-345Eguzkia: 08:34tik 18:18ra -


URTARRILLA

Martitzena20


1882: Balmaseda

Danak batera, baten batek konponketak zuzentzen, besteak arotz edo igeltsero lanetan, eta ingurumeneko langille batzuen laguntzaz, ainbeste urtez Egoitza-Ikas-tegia1 izango zana berriztatzea lortu eben.

1884ko martxoaren 19a zanean:

“Anaidia bezperan egoitza barrira aldaturik,

urrengo egunean egoitza bedeinkatu eben. Apirillaren

5ean jendearentzako eleizkizun ospakizunetara zabal-

du zan kapera. Bitartean, Misiolariak S. Joan eleizan

ospatzen ebezan eleizkizunak. Naiz eta Misiolari bi

besterik ez izan, eta beraiena ez zan eleizan aritzea,

eta gañera egoitza barriaren konponketa lanen ardura

eroan bear, beren ekintza eta arretagatik erriaren be-

girunea jaso eben”.

J.M. Alday-CFM

1 AldAy Jesus Maria, Klaretarrak Balmasedan eun urte.

I Centenario de la presencia claretiana en Balmaseda 1882-1982,

32 orr.

Aines, Altagrazia (Andra Mari), Anastasia, Epifanio, Eulogio, Eupsikio, Fruktuoso, Ines, Klemente,

Meinrado, Polieuto, Publio, Zakarias.

21-2015-344Eguzkia: 08:33tik 18:19ra -


URTARRILLA

Eguastena21


Ariñauko orritik datorrena

Asieran Misio-Egoitza izan zan, naiz eta laster barru Ikastegia biurtu. Bigarren eginkizun onetan iraun eben leialki 1973 urterarte, Ikastegia ertsia geraturik.

Ostera, etxebizitza mordo eder bat eraiki zan jau-regi bikain, ikaztegi eta ikastegia izandako artan. Dana dala, klaretar anaidiak errian jarraitu eban, San Seberino parrokiaren zerbitzu apostolikuan, nola ta 1925an eraiki-tako Anaidiaren eleiza bikainaren eleizkizun lanetan, ta bestelako zeregin batzuetan, errian ta kanpoan. 1993an Anaidia ere ezabatua izan zen.

J.M. Aldai

22-2015-343Eguzkia: 08:32tik 18:20ra -


Askatasunaren eguna, Agaton, Anastasio, Antioko, Balero, Bixintxo, Biktor, Bizente (martiria

euskalduna), Bizente (Pallotti), Bizente (Zaragoza), Blesila, Gaudenzio, Gillermo (Chaminade), Oronzio,

Txomin.

URTARRILLA

Eguena22


1886: Bilbo

Bilboko klaretar Anaidia, abade ziran Aita Gavin eta Aita Estela, eta Anai Laguntzalle Puig eta Gurrea-kin, 188ko ekainaren 6an sortu zan, Barrenkaleko 1. zenbakiko bigarren solairuan (gaur egun 35 zenbakia daukana) Balmasedako egoitzaren eskumende. 1887ko otsaillaren 28an Esperanza kaleko 2. zenbakiko biga-rren solairura aldatu ziran. 1889ko martxoaren 25ean S. Frantzisko kalean finkatu ziran, 16. zenbakian. Ezarkuntza onetan parte artu ebenak: Epalza jaunaren alargun zan Kasilda Iturriza anderea eta bere ordezka-ria Bitorino Zabalaintxaurreta jauna, biak doaintzaren emaile gisa, Aita Xifre ezarpenaren buru gisa, eta Aita Diego Gavin, anaidiburu gisa.

J.M. Alday-CFM

Agatangelo, Akila, Amando, Amasio, Armando, Asklas, Emerentziane, Ildelfonso (gotzaiña), Jon

mesedegillea, Klemente, Martirio, Oneka, Parmenas, Seberiano, Urbano.

23-2015-342Eguzkia: 08:32tik 18:22era -


URTARRILLA

Barikua23


Eroangatxa dan San Frantzisko auzoan finkatuta geratu ondoren, laister asi ziran klaretar misiolariak euren apostoliku ekiñak zabaltzen, iriburuko sermoi ga-rrantzitsuenak beraien esku artuz. Santiago, San Niko-las, San Joan eta beste zenbait parrokiak klaretarren ekiñak zirala ta euren eleizak jendez gaiñezka ebezan beti, ain zuzen iriburura gitxi dala etorritako misiolarien predikua entzuteko jendearen entzunmiñaz1.

San Frantziskoko ezarkuntza auzoaren onerako izan zan, eta laister emon jakon asierea Mariaren Biotzaren eleizaren eraikuntzari (1894), eta 1897ko urriaren 24an Leen Mailako ikastetxeak ateak zabaldu ebazan, gerora (1955) arras ezaguna izango zen Maria-ren Biotza Ikastexearen aitzindari.

J.M. Alday-CFM

1 AldAy Jesus Maria, 100 años de presencia claretiana en

Bilbao. Klaretarrak Bilbon eun urte 1886-1986, 28 orr.

Antziko, Babilas, Bakarne, Eukeni, Exuperanzio, Feliziano, Filon, Frantzisko (Sales), Mardonio,

Musonio, Pausirion, Paz (Andra Mari), Proyekto, Surano, Tirso, Teodozion, Zoismo.


URTARRILLA

Zapatua24

URTEKO III DOMEKEA

Lurreko apalak errezago billatzen dabe Jaun-goikoa. Arroak eta ezeren bearizanik ez daukenak errez aiztuten dira Jaungoikoagaz.

Erri apalak jaunaren izena dau gordeleku, Israel’en ondarrak zuzentasunean biziko dira.

* * *

Paulo Deunaren alkartean be gutxi ziran jakitunak, altsuak aundikiak, baiña “geldoak aukeratu dauz Jaun-goikoak, indartsuak lotsatuta izteko”.

* * *

Bide orretan aurkitzan doguz Jesus’en irakatsiak be: Zorionekoak txiroak, otzanak, negar egiten dabenak, zuzentasunaren gose diranak, errukitsuak, biotz-garbiak, bake-egilleak, txarto erabilliak.

Kristau batasunaren aldeko astearen amaiera, Agape, Aka, Amarino, Ananias, Bretanion, Donato, Elpidio, Elbira, Floro, Jubentino, Maximino, Paulo kristorengana itzultzea, Popon, Sabin, Saturo, Tito.

Domekea

25

URTARRILLA


1976an Leioara aldatua zen, Askartza-Klaret izen-buruaz.

1966an Mariaren Biotza eleiza parrokia biurtu zan. Gaur egun, Euskalerria erkidegoko teologoen egoitza eta erkidego kuria da.

1910: Beire

Ez Korellako erriak ez Kaskantek ez eben ase Klaretarrek filosofia ikasketetarako ikastegi nagusi bat eraikitzeko erabillien egitasmoa, garai artako Gaztela zan erkidegoko erlijiosogaientzat ikastegi eta ezitoki gisa erabiltzeko.

J.M. Alday-CFM

Amon, Ansurio (Isauro), Atanasio, Ataulko (Adulfo), Auxilio, Bimarasio, Gabriel (Jerusalem), Marko,

Notburga, Paule, Sabin, Teofrido, Timoteo (gotzaiña), Tito (gotzaiña), Simeon, Teojenes.

26-2015-339Eguzkia: 08:30tik 18:25ra -

Ilargia: 12:04tik 01:41raIlbera 30ean Eskorpion

URTARRILLA

Astelena26



Erriberri aldemeneko Beire den erriberako erriak onartu eban ain desiratutako egitasmoa, orretarako Ez-peleta eta Beireko konteen jauretxe zaarra egokituz, 13 ektareako zabalera zuena, eta Biotz Sakratuen fraide frantziarren nobiziotegi gisa erabiltzen zena. 1910ko uztailaren 21ean fraide frantziarrak klaretar Lekaidiari jauretxe ura saldu eutsoen, eta leenengo nagusia Javier Preciado nafarra izan zan izendatua. Urte orretan bertan filosofia ikasketen iru mailak jarri ziran abian, eta baita teologiazko 1.go maila. 1950. urterarte filosofia ikas-tegi gisa erabili zan, eta urte orretatik 1967. urteraiño Kantabria erkidegoaren oñarrizko ikastegi gisa. Azken urte onetan guztiz bestelako moldaera artu eban, nekazal lantegietxe, bederen.

J.M. Alday-CFM

27-2015-338Eguzkia: 08:29etik 18:26era -


Holokaustoren bictimen eguna, Abito, Angela (Merizi), Bitaliano, Bixente, Dazio, Datibo, Debota,

Domiziano, Emerio, Endika (Osso), Gotzone, Julen, Kandida, Lupo, Mariano, Mauro,

Teodoriko.

URTARRILLA

Martitzena27



1979an bere iragan diztiratsua ezeustatuz kla-retarrek Nafar Erriberako leku ura utzi eben. Istorria zenbaitetan garrazturik geratzen da ainbeste diztirazko lekuen galtzearen berri eman bearrean. Orrelako dira ainbat gerta-kizun.

1914: Tolosa

XX. mende asieran Lekeition ezarkuntza sortzeko ekinaldiren bat egin zen, Aita Klareten jardun aposto-likuaren oroimena orduraino bizirik bait zirauen1. Ge-rora, ezarkuntza Donostian egitea asmatu zan, zeazki Herrera auzoan, baña Aita Zalaren egiñalak ezin burutu-rik geratu ziran. Aldi orretan bertan, kostaldeko ain eder den Zumaia errian ikastetxe bat eraikitzeko egitasmoa erabili ondoren, asmoa pot eginda geratu zan.

1 AldAy Jesus Maria, San Antonio María Claret en el País

Vasco, aip. lana., 127-153 orr.

28-2015-337Eguzkia: 08:28tik 18:28ra -


Adyutor, Balerio, Birila, Flabiano, Ixone, Jaime, Jon, Julen, Kepa (Nolasko), Radegunda, Rikardo, Santiago,

Tirso. Tomas (Akino).

URTARRILLA

Eguastena28



Urte batzuk geroago ezin aal izan zen bideratu Tolosa inguruan, Orendainen, ikastegi bat sortzeko es-keintza eta saioa. Azkenekoz, Tolosan 1914an klaretar anaidi baten ezarkuntza lortu zen.

Iribildu gipuzkoar onetan ezagunak ziren leenda-nik Iruineatik, Balmasedatik edota Bilbotik Tolosako Mariaren Biotza Artxikofradiako taldeei predikuak ematera joaten ziran klaretarrak, 1831. urtea geroztik Tolosan sortutako Artxikofradiara urreratzen bait ziren. Azkenekoz, Gregoria Mokoroa anderea eta Alegin bizi zen Kasimiro apaiz gaztearen ekinaldi eta saioei esker, klaretar Lekaidian Nagusi Orokorra zen Aita Martin Alsinak Gipuzkoako leen anaidiaren ezarkuntza onetsi eban.

J.M. Alday-CFM

29-2015-336Eguzkia: 08:27tik 18:29ra -

Ilargia: 14:06etatik 04:42ra

Akilino, Balerio, Balero (gotzaiña), Barbea, Bebaya, Gelasio II (Aita santua), Gilda, Imanol Domingo (Sol),

Julen arrotsaille, Konstanzio, Mauro, Oian, Papias, Potamion, Radegunda, Sarbelio, Seustio, Sebero,

Sulpizio, Zesareo (Cesar).

URTARRILLA

Eguena29



1914ko apirillaren 21ean, arratsaldea jadanik aurrera joianean, eldu ziran Tolosara Aita Jose Ertzilla eta Aita Lukas Etxebarria (bizkaitarrak biak) eta Este-ban Saralegi Anai Laguntzailea (nafarra), Aita Julian Munarriz erkiburu nafarrak laguntzen eutselarik. Gau artan Kasimiro Mokoroaren amaren etxean egon ziran, trenaren geraleku ondoan, burnibidearen nasari atxiki-tako etxe batetan. Urrengo egunean, ilak 22, igandea, urrutirik gabe zegoan Jesusen Sierben elizatxoan meza ospatu ondoren, Anaidiak Rondilla edota Pablo Gorosa-bel kaleko 34. zenbakiko etxea artu eben, alaber ondoko 32. zenbakiko etxearen bee solairua, aurrerantzean jen-dearentzako beinbeineko kaperatzat erabilitzeko, eta ia ordurarte Aita Sakramentinoek erabilia.

J.M. Alday-CFM

30-2015-335Eguzkia: 08:26tik 18:30era -


Indarkeriarik ezaren eguna, Adelelmo (Lesmes), Aldegunda, Alexander, Armentario, Barsen, Bitor,

Feliziano, Felix (Aita santua), Filapiano, Fulgentzio (Ruspe - gotzaiña), Hipolito, Jazinte (Mariscotti), Jon (Bosko),

Lesmes, Martina, Matias, Martzele, Sabina, Serena, Tiadilde, Urdiñe, Ziriako.

URTARRILLA

Barikua30

URTEKO IV DOMEKA

Gose danari jatekoa emon, beartsuak eta etxe-bakoak ondo artu, bilosik dagoana jantzi.

Orduan zuk dei egin eta Jaunak entzun egingo dautzu (Isaias)

* * *

Paulo Apostolua Jeaunaren Barri Ona zabaltzeko lanetan arduratsua zan, baña ez jakiturizko berbaz, argal eta bildurti, Espìrituaren indarraz eta Kristo Kurutzean josia ta berbiztuaren barria emonez baiño.

* * *

Kristo’ren jarraitzailleok munduaren gatza ta argia izan bear dogu. Baiña gazitasuna, beraganako federaren berotasuna, galtzen ba’dogu alperrekoak gara, gure ar-gia iziotuta ez ba’daroagu, ez dogu ezertarako balio.

31-2015-334Eguzkia: 08:25tik 18:31ra -


Biktor, Frantzisko Jabier (Bianchi), Geminiano, Jon (Bosko), Julen, Koldobike (Albertonia), Markele,

Martina, Martzele, Saturnino, Sergio, Tarsizio, Tirso, Trifena, Ziriako, Ziro, Zotiko.

URTARRILLA

Zapatua31

BOSKO’KO JON DEUNA

Bosko’ko Jon deuna gaurkotasun aundia daukan santua dogu.

Gaurkotasun aundia, bere izaereagaitik: Santu alaia gazteen laguna, izadi-zalea, Jaungoiko-zalea.

Bere ardurea gazteen eziketea zan eta gazteen ar-tean lanbide-ikasleen laguntzaillea dogu batez be.

Aspaldiko lanik-ezak gazte askori gogoa galdua-zo dautso, baiña orain eta gero lanbidea ondo ikasita dauken gazteengan izango da itxaropena.

Lanbideak aurrerapen aundiaren bear izanean da-goz, gaur egunerik egunera trebebide edo teknika ba-rriak sortzen diralako. Gaiñer, lan-arloak zabaldu egin diralako, lanbideetan berezitasuna bear da.

1508: D.ª Juana’ren aginduz, Durango-aldeko batzarrak Gerediaga’n, Traua’n eta Muntxaraz’en. Korexidorea, Abadeño’n. 1916: Irun-Elizondo bidean rena asi za. 1970: Bilbo’n, Euskerazaleak taldearen lenengo batza-rra, Santiago Ikastetxean.

Basilio, Biridiana, Brigida (Ida), Dabid, Eberardo.

Domekea

1

ZEZEILLA (Otsailla)

JESUS’EN ELEIZARA SARTZEAARGIZAI-EGUNA

(Kandelario)

Jesus “Errien Argia” dala esan eban Simeon igarle zarrak Andra Maria’ren besoetan Jaunaren etxera sartu zanean.

Argi izate ori agertzeko ezaugarri lez egun one-tan eleizan argizai biztuen bedeinkateza ta eleiz-bidea egiten da.

Argiaren irudia ona da kristiñauen fedea agertze-ko, Jesus’ek berak esan euskun: “Zuek zarie munduaren argia. Eta bateoa egiten danean be onelan esaten dau abadeak: Artu egizue Kristo’ren argia”.

Eta mezea esateko be, fedearen ezaugarri lez, ar-giak izotuten dira altare-inguruan.

1849: Urbistondo gudalburruaren aginduz, amasei, iz-killuz il bear, ziran. 1924: Zegama’n aita il eban baten epaikundea. Burdiak zapaldu ebala esa eban. Kandelario egunez aiezko torradak, aratostez fotezkoak.Adalbaldo, Aida, Alda, Apropiano, Feliziano, Firmo,

Floskulo, Fortunato, Garbiñe, Jesus aurkeztea.

Astelena

2

ZEZEILLA (Otsailla)

SAN BLAS EGUNA

Ona emen beste gun gogoangarri bat gure erri-erle-jiñoarentzat: Janari edariak, domiñak, ariak eta olakoak bedinkatzen dira egun onetan.

Estarriko gaisoetarako laguntza berezia emoten dauala uste dau erriak eta uste orregaz ekartzen dauz, batez be umeak santuaren aurrera laguntza eske.

Argizari-egunaren besteko esanguararik ez jako ikusten jai oneri, baiña or dagoz erri.oiturak, itzalta-sunaz begiratu bearrekoak geienetan.

Bermeo’tarrak Kurtzio’ko eleizan egiten eben egun onetan euren erri-jaia eta millaka ziran eleiza orretara bedikapena ta San Blas-ariak artzera joaten ziranak.

Euskalerriko erri askotan egiten dira antzeko eleiz-jaiak eta “Abadiño’n San Blasetan” jairik ezagunenak.

34-2015-331Eguzkia: 08:23tik 18:35raIlargia: 18:28tik 08:17era

ZEZEILLA (Otsailla)

Martitzena3

1625: Bemeo’n Domingo Bernaola’ren jaiotza, Almi-rantea. 1910: Cadena y Eleta’k, Gasteiz’ko gotzain zala, auskal izenak impintea debekatu eban.

Adelino, Adrian, Bereburga, Blas (gotzaiña), Bladi, Felix, Hipolito, Inazio, Klaudina (Thevenet),

Laurentino, Lupizino, Nitardo, Olabaria.

SANTAGEDA BESPERA

Aintzaldu daigun Agate Deunabiar da ba Deun Agate,etxe onetan zorion utsabetiko eu(ki)ko al dabe.

Zorion etxe ontako denoioles egitera gatoz,aterik ate oitura zaarraaurten berritzeko asmoz

Ez gagoz oso aberats diruzezta ere oinetakoz,baina eztarriz sano gabiltzata kanta nai degu gogoz.

Santa Ageda bezpera doguEuskal erriko eguna,etxe guztiak kantuz poztekoaukeratua doguna.

Orain bagoaz alde egiteraagur dautsugu gogotik;Agate Deuna bitarte dalaez eizue izan kalterik… IEUP!!


ZEZEILLA (Otsailla)

Eguastena4

1358: Bermeo’ko San Pedro Kofradiak bere araudia egin eban. 1615: Beasain eta Ordizia erri bat ziran eta gaurkoz banatu ziran. 1908: Bilbo’n, “Ropero Vasco” sortu eben emakume abertzaleak.

Abelino, Abentino, Akilino, Ander (Corsino), Beronika, Dioskoro, Donato, Eutiki, Fileas, Filo.



Asieran eta batez be erriko apaizengandik sortu-tako oztopoak gainditu bear izan ebezan, eta misiolariak erriko girora pixkanaka egin ziran. Batez be sendogarri suertatu jakon Anaidiari onako kide berrien etorrera: Ai-ta Eduardo Gomez Bayona (nafarra), Aita Tiburtzio Or-be Madariaga (bizkaitarra), Aita Eustakio Bikandi Ga-raitagoitia (bizkaitarra) eta Angel Lopez Belasko Anai Laguntzailea (nafarra). Laister nabarmendu zan egoitza eta eleiza berezia eraikitzearen bearra. Egoitza 1922ko ekainaren 1ean bukatu zen, eta eliza urte bereko abuz-tuaren 6an. Ezarkuntza ezkeroztik Anaidia leial ibilli da erriko ta inguruetako euskaldunak ebanjelizatzen.

J.M. Alday-CFM

1597: Igokundearen Martin eta beste 15 lekaide il ebe-zan Nagasaki’n. 1805: Bermeo’n “Colpoys” itxas-ontzi inglesa: Itxas-ontzi guztiak emon edo Mundaka ta Ber-meo erre. 1922: Udal-auteskundea: Bilbo’n, 9 socialista, 6 errepublika-zale, 8 errege-zale, 3 jaime’tar, 1 Mella-aldekoa eta 16 abertzale.

Abito, Adelaide, Ageda (Gadea), Agate, Agrikola.

ZEZEILLA (Otsailla)

Eguena5

36-2015-329Eguzkia: 08:20etik 18:37raIlargia: 20:20etik 09:19ra


Ariñauko orritik datorrena.

Eleizan ebanjelizatze eta sakramentu lanetan, as-paldiko dan idazlanak sortzeko ekinean, eta “Poxpolin” Ikastolaren irakaskuntza zerbitzuan. Egun, egoitza eza-batzear dago1.

1918: Agurain

1918ko azaroaren 21ean Agurainera (Salvatierra) Aita Julian Munarriz, Gaztelako erkiburua, eta Aita Lo-renzo Alabert eldu ziran. Ezarkuntza barria antziñako urun lantegian eta lenago erriko urun-errota izandako tokian kokatu zan, eta Aita Lorenzo Alaberti eman jakon anaidinagusi izateko betekizuna.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus En el cincuenta aniversario de la fundación de los Mi-

sioneros Hijos del Corazón de María en Tolosa 1914-1964, “Crónica

de la Provincia de Cantabria” delakoan, 83 (1964) 149-206.


ZEZEILLA (Otsailla)

Barikua6

1874: Ondarroa’tik karlistak gabaz 4.000 fusil eta 14 kañoi saroyu ebezan. 1958: Ondarroa’n Santa Klara er-mita barria eta onodan itxastarren irratia. 1981: Ryan, Iberduero’ko asmatzaillea il eben Zaratamo’n.

Amando, Amanzio, Antoniano, Dorotea, Gelasio, Guarino, Kaxton, Kepa (Kibe).



Bertara etorri ziran Aita Martin Alsina eta Aita Munarriz (lenengoa nagusi orokorra; erkiburu bigarre-na), eta Josefa Bustamante anderearen etxean gelditu zi-ran, kale Nagusiko 23. zenbakiko etxean, bertan egoan otoiz-lekuan meza ospatuz. Urun lantegiko eta ondoko orubearen jabe ziran Domingo Azkarraga jaunarekin eta Angeles Bustamante anderearekin salerosketari buruz mintzatu eben, klaretar Lekaidian zinegindako ikasleentzat ikastegi bat sortu aal izateko, aldez aurretik Leopoldo Eijo Garai elizbarrutiko gotzai monsinorearen baimena eskuratua izan zala. Baimena 1918ko urriaren 7an lortu zan, inguruko abadeek eskatutako baldintza baten pean, au da, jendearekiko otoizlekurik ez ezartzea. Itzarmena azaroaren 21ean notari aurrean gauzatu zan.

J.M. Alday-CFM

1751: 108 urtekoa zan Franzisko Iturriza il zan Ondarroa’n. 1822: Jose Joakin Gaztanbide’ren jaiotza Tudela’n. Zarzuelearen sortzallea. 1885: Aita Galdos (Romualdo)’ren jaiotza Eibar’ren.

Adauko (Adaukto), Aido, Amandino, Amant euskalduna, Amolbino Angulo, Aprion, Drausio.

38-2015-327Eguzkia: 08:18tik 18:40raIlargia: 22:12tik 10:17ra

ZEZEILLA (Otsailla)

Zapatua7

URTEKO V DOMEKEA

Askatasuna daukagu eta geuk aukeratu geinke zintzotasunaz bizitea edo okerreko bidea artzea, ura naiz sua, bizia naiz eriotzea …

Jaunak ez dautso iñori txarra egiteko egindurik emon (Sirak).

* * *

Gizon osoak jakiturirantza joten dau eta Barri Ona’’ ren argitasunak gizonen jarikutira osotu egiten dau Espìrituaren argitasunaz (Paulo D.)

* * *

Amar aginduak gizonen elkar-bizitzarako jokabide egokiak agertzen dauskuez eta Kristo gure jaunak be ez ebazan kendu egin, osotu ta edertu baiño.

1885: “Erletxue” (Juan Abando) jaio zan Bilbo’n: Ida-zle Arna’tarra. 1914: Bilbo’ko Ederti-etxearen askun-dea. 1920: Erri-auteskundea Gasteiz’en: Iru abertzale, amabost’en artean.Bakhita, Dionisio, Dunis, Emiliane, Esteban, Filadelfo,

Honorato, Jeronimo (Emiliani), Josefina, Jubenzio.

Domekea

ZEZEILLA (Otsailla)

8



Egokitze lanen ardura Aita Alabert eta Anai La-guntzaile ziran Pedro Rubio, Angel Zozaya, Martin Az-piroz ta Manuel Lopezen esku geratu zan. Urte bi barru, konponketa nagusiak amaiturik egozan, ta arrezkero 1920-ko abuzturarte Segobian egoan Gaztela erkide-goko eta Betikako nobiziotegia Agurainera aldatu zan, ta ara eldu leen nobizioak. 1920ko abuztuaren 14ean Aita Martin Alsinak 34 nobizioei sotana eman eutsen, beraien artean oneik zirela: Atutxa Migel, Etxarri Ba-bil, Ellakuria Juan Luis, Gomez de Segura Jose Maria Justiniano, Gordaliza Paulo Buenaventura, Iruarrizaga Kreszentzio, Olabarrieta Rufo, eta abar…. guztiak ge-rora amerikar lurraldetan misiolari iaio izango zirenak. Aurrerantzean antziñako jendeak deituriko urun lantegia gero “abadetegi” biurtu zen.

J.M. Alday-CFM

1784: Bermeo’n, Tala’ko Andra Mari’n, askenengo me-zea. 1877: Gasteiz’ko Seminario zarra bedeinkatu zan. 1893: Aldaba olerkariaren jaiotza Bera’n.

Abelardo, Alexander, Amando, Ammonio, Ania, Apoloni, Donato, Emiliano, Konrado, Likarion, Marta,

Miguel Febres, Miren, Nizeforo, Primo, Reinaldo.

40-2015-325Eguzkia: 08:16tik 18:42era


ZEZEILLA (Otsailla)

Astelena9



1965ean nobiziotegi izateari itzi eutson, OHOeko 2. aldiko ikastegi izako. 1982. urtetik 1992. urtera Agurain-go ikastolak alokairupean erabili eben. Gaur egun, gazteentzat elkartegi eta Anaidiaren egoitza da, eta Anaidia Gotzaitegiarekin dauen itzarmen baten bidez erriko ta inguruko errixken pastoraltza taldean partaide da.1.

J.M. Alday-CFM

1 Bustamante Jose Antonio, 75 aniversario de la Casa

de Agurain-Salbatierra (1918-1993), onetan argitaratua: “Eus-

kalerriko Albistaria-Noticias de los Claretianos de Euskal Erria”,

160 (1993) 27-32; alday Jesus Maria, Los claretianos en Agurain-

Salvatierra: 75 aniversario de su llegada a la Villa, “El Mundo”

egunkaria, 14.11.1993.

1879: Alzola alkate zala, Lanbide-Ikastegia zabaldu zan Bilbo’n. 1898: Azkoiti’n organu barria. 1966: Eujenio Larrañaga idazlearen eriotzea Elorrio’n.

Amaldo, Amanzio, Arnaldo, Austreberta, Bruno, Eñaut, Eskolastika, Jazinto, Gillermo, Ireneo, Silbano,

Sotera, Zotimo.


ZEZEILLA (Otsailla)

Martitzena10

LOURDES’KO AMA

Lourdes’ko Andra Maria’k euskaldunakazzer-ikusi aundia dauka: Euskaldunabizena eukan neskatil apal bati, orain santuenzerrendan dagoan Bernarte Deunariagertu jakon Andra Maria Sortzez Garbiaerrekondoko artzuloan. Bere abizena,SOUBIROUS-ZUBIBIRUNTZ edo ZUBIALDE,euskaldun abizena da ososoan.Andra Maria agertu zan erriak be euskal-izena eukan antxiña. Ango eleizbarrutiakdiño: Tarbensis-Lapurdensis, latinez.Izen biko eleiz-barrutia da ba eta bigarrenaLAPURDENSIS; eta Lapurdi euskalizen garbia.Lourdes otoi-leku ta sinismen-arnas lekurikgorengoa da.Urtero, milloika erromesek bera ikertzendabe. Bertako mirariak aundi ta ugariakdira…Aundia ta alaia euskal sinistedunontzatLourdes’ko Andra Maria’ren eguna.(Gallastegi’tar Kauldi’ren eskutitzetik)

1809: Gudari Frantze’tarrai zintzotasuna agerzeko egunak izendatu ziran Gipuzkoa’n. 1850: Heleta’n Arnaud Ibarnegarai’ren jaiotzea: Idazlea ta irakasalea. Lasalle’tarra.Gaixoren eguna, Datibo, Deseado, Desiderio, Eloisa, Felix, Gregorio II (Aita santua), Kalozero, Kastrense.

42-2015-323Eguzkia: 08:14tik 18:45raIlargia: 01:03etik 11:53ra

ZEZEILLA (Otsailla)

Eguastena11


1920: Donostia

Donostiako klaretarren ezarkuntza 1920ko maia-tzaren 13an asi zan. Egun orretan eskuratu ebena Mikel Muñoa jaunarena zen “Koru’ko Andre Mariaren Ikas-tetxea” Euskal Eskola, Zubigain edo ta Campanario kaleko 2. zenbakian egoana.

Mikel Muñoa jaunak ikastetxea eta altzairuz or-nitutako etxe bat eman ebazan trukean baldintza oneik ziurtatuz: bost Abade eta Anai bi Laguntzaile irakas-kuntza lanetan ibiltea, oiñarrizko irakaskuntza osoa irakastea, eta Babestzalle Batzorde baten ikuskari-tza. Misiolarien lenengo betebearra zera zan: “kristau eziketa euskeraz ematea. Bere onez, Dotrina eta Istoria Sakratua euskeraz emango da, eta eleizkizunak izkuntza berean izango dira”.

J.M. Alday-CFM

1517: Foix Kataliñe Naparroa’ko erregiña il zan. 1671: Gide kondeak gaur Donibane’ra eskutitza, arrantzale euskaldunen aurka. 1862: Leon Leon il zan Ustaritz’en Idazlea.

Ammonio, Anastasio, Andoni, Benedikto, Bernarda, Damian, Eulali (Barzelona), Gaudenzio, Julen.

ZEZEILLA (Otsailla)

Eguena12




Baldintza oneik leialki bete ebezan garai artako klaretarrek: Juan Antonio Agirre, Gregorio Egia, Eus-takio Bikandi, Jose Bidaurreta, Juan Arsuaga, Ciriaco Uriarte, Jose Zabala-Arana, eta bestek. Aita Zabala-Aranaren lan zolia nabarmendu zan, kristau dotrina, geografia, matematika eta beste gaien irakaskuntzarako len euskal testuliburuak burutu ebazalako. Espainiar gudate zibilean erail zuten.1

Mikel Muñoa jaunarekin bat ezin etorri eta, Anai-diak Euskal Eskola utzi bearra izan eban, 1924ko apiri-lean, Carmen Elosegi andereak bein-beinekoz utzitako Karmen-Enea etxealdera aldatuz.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus torres I., Mártires claretianos en Santander, Co-

culsa, Madrid 1954, 33-393 orr.

1390: III Karlos Zintzoa koroatu eben Gotzain-eleizan. 1523: Karlos V’ak Elkano’ri parkatu: Ontzi bat saldu ei eutsen erbestekoai. 1981: Jose Arregi euskaldun gaztea il zan Madrid’en, oiñazeakaitik.

Azepsimas, Albaro, Benigno, Beremundo, Esteban, Esteban (Todi), Fuska, Julen, Gabino, Garazi.

44-2015-321Eguzkia: 08:11tik 18:47ra Ilargia: 03:00etik 13:17ra

ZEZEILLA (Otsailla)

Barikua13



Andik oso bertara, Groseko auzoan bee solairu bat alokatu eben, non 1924ko urriaren 1etik aurrera Oinarri-zko Eziketa klaseak 85 ikaslei ematen jakiezan. 1925ko abuztuaren 30ean, Ajuria anderearen laguntza ekono-mikoari esker, Groseko Egoitza eta Ikastetxe berriaren lanak asi ziren, gaurko leku berean. Doaintza eman zuen andereak ez zuen eraikinaren amaiera ezagutu, irailaren 27an zendu bait zan, Anaidia egoitza barrira leen aldiz aldatu egun berean, lan guztiak bukatu ondoren. 1926ko urrian asi ziran eskola emanaldiak eraikin barrian, leen solairuko lau gela 80 ikasleentzat era-biliz. Gerora pa-rrokia izango zan Mariaren Biotza santutegiak ateak lenbizikoz 1929ko irailaren 15ean zabaldu ebazan.

J.M. Alday-CFM

1495: Armentia’ko Ander deunaren otoitz-etxea, Gas-teizko Andra Mari’ra. 1827: Berriotxoa’tar balendin jaio zan Elorrio’n. 1904: “Euzko Gaztedi Bazkuna” sortu zan Bilbo’n.

Adiskidetasunren eguna, Adolfo, Agaton, Ammonio, Anton, Auxenzio, Balendin, Bidal, Dionisio, Dunis.

45-2015-320Eguzkia: 08:10etik 18:48raIlargia: 03:58tik 14:09era

ZEZEILLA (Otsailla)

Zapatua14

URTEKO VI DOMEKEA

Askatasuna daukagu eta geuk aukeratu gainkezintzotasunaz bizitea edo okerreko bidea artzea, ura naiz sua, bizia naiz eriotzea…Jaunak ez dautso iñori txarra egiteko egindurikemon (Sirak)

Gizon osoak jakiturirantza joten dau eta BarriOna’ren argitasunak gizonen jarikutira osotu egitendau Espirituaren argitasunaz (Paulo D.)

Amar aginduak gizonen alkar-bizitzarako jokabideegokiak agertzen dauskuez eta Kristo gure jaunak be ez ebazan kendu egin, osotu ta edertu baiño.

1420: Juan I’ak Donosti’ri mezedeak. 1421: Laudio erria Araba’ra. 1910: Anjel Zabala’ren “Bizkai’ko Kon-daira” zigortu eban Cadena y Eleta Goztaiñak. “Nihil obstat” bear.Agape, Damian, Dekoroso, Domnina, Eusebi, Faustin,

Jobita, Joseba, Jurdana, Kastula, Kepa, Kinidio.

15

ZEZEILLA (Otsailla)

Domekea



Orduezkero, klaretar Anaidiak eziketa eta aposto-liku lanak arretaz garatzen aritu da, ikastolan naiz Ma-riaren Biotza parrokian, alaber Mariaren Biotzaren Aur Abesbatzaren musika ekinean1.

1942: Bilbo-Areeta

Getxoko Udaletxeak eta Guraso Elkarteak bein eta barriro egindako eskariei amore emonaz, Bilboko Anaidiaren esku geratu zan Areetan Agustinoek biga-rren mallako ezkuntzako ikastetxearen zuzendaritza, banakaritza eta jarduera. Agustinoek ikastetxea utzi bearra izan zuten, euren erkidego banaketan sortutako arazo batzuengatik.

J.M. Alday-CFM

1 Cinco lustros en San Sebastián 1920-1945… 50 urte…

Comenzó hace 50 años. Mariaren Biotza. Parrokia. Ikastetxea.

1082: Lope’k eta Toda’k, Muxika’ko parrokia Donemiliane’ri emon eutsoen. 1082: Bermeo’ko Por-tuko San Miguel ermiteagaz be bardin egin eben. 1547: Bermeo’ko erriaren legedi barria.

Balente, Danel, Eleonor, Elias, Faustino, Flabiano, Honesto, Isaias, Jeremias, Julepe, Julen, Jon (Santua), Leonor, Makario, Onesimo, Panfilo, Paulo, Porfirio.


ZEZEILLA (Otsailla)

Astelena16



Ikastetxea Ramon de la Sota bizkaitar ontzigille jaunaren izandako jauretxean egoan kokatua, Abrako kaialerro inguruan, mundura zabalik balego bezela.

1.942ko irailaren 4ean Aita Kandido Bajok, Gazte-lako erkiburua, San Agustin ikastetxearen zuzendaritza onestu eta Aita Teofilo Ibarretxe bizkaitarra zuzendari izendatu eban. Klaretarrekin itxaropena suspertu zan: orrela, 1944-1945. ikasturtean San Agustin ikastetxeak irakaskuntza ertainetan Gaztelako klaretar beste ikaste-txeek baño matrikula kopuru andiago lortu eban; Zamo-ra, Segobia, Gijon, Castro-Urdiales edo ta Arandakoa baño andiagoa. Ikastetxea aurrera joian, eskualdean bai Bilbon obetsienetakoa bezala artua zan, eta etorkizune-rako abiaduran ebillan.

J.M. Alday-CFM

1878: Bilbo’ko Eres-etxea izango zan ikastegia zabaldu zan Bilbo’n. 1927: Serafin Bazterra irudigillea il zan Bilbo’n. 1968: Buenos Aires’en Tomas Yoldi gure kondaira-zalearen eriotza.

Andra Mariaren Zerbitzarien eguna, Alejo, Ales, Benedikto, Donato, Engrazia, Faustino, Fausto, Julen.


ZEZEILLA (Otsailla)

Martitzena17

AUTSAREN EGUNA

Iñauteriak edo aratusteak amaitu doguz. Inguru onetan, bai umeentzat eta bai elduentzat jai-aldi batzuk egin dabez euskaldunak: Baratoste, kanpora-martxo, txitxiburduntzi eta garisuma aurreko egun oneitan ara-tuste ta iñauterial.

Iñauteriak jai ospetsuak izan doguz baiña azkene-ko urte batzutan baztertuak, oraintusago bizitasun barria artzeko. Egoaldean eta Iparraldean egiten dira jai oneik, entzutetsuenak Gipuzkoa’ko Tolosa’n.

Paskoetarako gertakizuna dan aldi au asteko, elei-zkideak alkartu eta autsaren bedeinkatzea ta ezartea egiten dogo.

1894: Naparroa’n gamazdea. Gamazo agintariaren oker-keriak. 1925: Jose Amann marrazkilaria il zan Bilbo’n: Bilbo’tik Algortarako trenaren arduraduna. 1981: Il Jon Paul’ek, Manila’n, Domingo Erkizia ta Migel Araoraza zoriundun egin zituan.

Alejandro, Aner, Artemia, Atika, Bernarda, Eladio.

18

ZEZEILLA (Otsailla)

Eguastena



Baiñan, Bigarren Gerrate Mundialaren amaiera aldean, Gobernuak jauretxea Sota jaunaren alargunari itzuli eutson. Ikastetxeko Gurasoek egiñal guztien bidez Sotaren alargunaren borondate onetik jauretxea ikaste-txe eran jarraitzea lortu eben, eraikitzen ari zan barria amaitu arte. Eraikin barria Areeta-Plentzia burnibide aldamenean izateko zan, Leioako errepide parean, Tria-noko markesaren orube ondoan, bere jauretxetik 200 metrotara. Bainan, Itsasbestaldeko erkidegoetara misio-lariak bidali bearrarengatik ezarkuntzak pot egin aban.

J.M. Alday-CFM

1310: Azpeiti’ri erri-nortasuna emon eutson IV Fernando’k. 1477: Isabel eta Fernando’k Donosti’ri ez da iñoz euskalduna izango, gaurko legeak diñoanez.Agaton, Albaro (Kordoba), Barbato, Dositeo, Elisabet

(Picenardi), Eukeni, Gabino, Julen, Kasiano.

ZEZEILLA (Otsailla)

Eguena19




1945-ko abuztuan ikastetxea utzi egin zan, Botxe-rotarren abesti baten esaldiak airean zera xuxurlatuko balu: “Agur Areeta maitea (..) uzten bazaitut ere, aan-tzirik ez”1.

70-eko amarkadan sortutako ezarkuntzak

Irunea (1970)Urriaren 1an eman jakon ikasturte asiera “Cardenal Larraona” ikastetxe barriari (Arcadio Maria Larraona, Eleizaren kardinala eta nafar klaretar ospetsuaren omenezko izenekoa), Oinarrizko Eziketan lau malla eta Batxilergoan lenengo bi maillak eskeiniz, guztira 177 ikasle. Asieran xume baiñan etorkizunari begira itxaropentsu.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus Bodas de Oro de la Provincia de Castilla. Crónica

de la Provincia de Castilla en sus bodas de oro 1895-1945. Bosque-

jo histórico por la Secretaría Provincial, Bilbo 1946, 343 orr.

1876: Alfontso XII’ak Bergara’n gudari guztien agin-taritza berak artu eban. 1907: Bixente Saralegi jaio zan Leiza’n. Euskaltzain laguntzaillea.

Social Justiziaren eguna, Amada, Didimo, Eleuterio, Eukerio, Frantzisko, Jazinta, Kristobal doatsua

(Milan), Leon, Maite, Marto, Nemesio, Nilo, Patxi.

51-2015-314Eguzkia: 08:02tik 18:55eraIlargia: 08:45etik 21:04ra

ZEZEILLA (Otsailla)

Barikua20



Aita Gerbasio Iruarrizagak eta Erromako Gobernu Orokorrak egindako saioek ainbat zailtasun gainditu bear izan ebezan, barnean zein kanpoan sortutakoak. Egiñak aien bitartez 1970an lortu zan, besteak beste. Ikastetxe alboan, eta “Larraona” izeneko eziketarako eraikin gunea osatuz Unibertsitari Egoitza bat eraiki zan, 200 unibertsitarientzat. Ikastetxea eta Egoitza Pio XII Etorbidearen amaieran dagoz kokatuak, iriburuaren zabalgune dan “San Joan” aldean, Unibertsitatetik oso gertu. Bere izaera laburrean jadanik nafar iriburuaren liburu istorikoan pasarte diztiratsuak itzi dauz, urrengo amarkadan bere, 80ekoan, klaretarren ekarpenak jarraitu ebelarik. Aldapa eta Larraona Aita Klaret-en egitasmo bardinean anaikidetuak diraute: al den bitarte guztiaz ebanjelizatzeari ekitea, alegia.

J.M. Alday-CFM

1890: Txanka bertsolariaren jaiotza Orio’n. 1823: Naparroa’ko Gares (Puente la Reina)’n Arrieta musika-laria jaio zan. 1967: Ikastolen sortzailleetarikoa zan J. M. Villalonga il zan Biarritz’en.Ama Izkuntzaren eguna, Berulo, Damian, Lai, Luzio,

Maksimiano, Felix, Fortunato, Kepa Damian, Klaudio.

52-2015-313Eguzkia: 08:01etik 18:57ra


ZEZEILLA (Otsailla)

Zapatua21

GARIZUMAKO I DOMEKEA

Gizona munduan agertu zanean, an egoan bere egille dan Jainkoa eta berak emon eutson gogo illeziña. Txarrerako jokerea barruan daroa gizonak eta gizarteak baiña aurrera-bidean Jainko Aita ona dau lagun.

* * *

Gizonagan beezko txarrera jokerea izan arren, Sal-batzaille bakarra Kristo dogu eta onek emoten dautso beronen eriotzearen bidez grazia. Menpetasunik ezagai-tik guztiak pekatari egin giñan lez, baten menpetasuna-gatik guztiak egin giñan zuzen.

* * *

Jesus’ek bere agiriko bizitzearen asieran bide ego-kia aukeratu eban: Ez ogia emote utsarena, ez aundike-riarena, ez agintaritzarena …

970: Gartzia Santxez Naparroa’ko erregea il zan. 1612: Naparroa’k Logroño’k Inkisizioñari jaramonik ez. 1741: Iruña’ko errilegeetan gizabide latza agertzen da.Abilio, Atanasio, Diego (Carvalho), Eleonor, Eukeni,

Isa, Kepa apostularen gotzain-aulkia, Leonor, Makario, Margarite (Kortona), Papias, Paskasio, Rainiero.

Domekea

ZEZEILLA (Otsailla)

22


Gasteiz (1972)

Arabako iriburuan ezarkuntzarik sortzeak aspak-ditik eben erakargarritasuna, bein eta barriro orretaz itz egin zalako, egitasmo baten bitarte zelarik. Bainan ezin izan zan burutu 1972raino. Orduan erlijiosogai gazte talde bat Gasteizera etorri zen elizbarrutiko apaizgai-tegiko Fakultatean teologia ikastera. Salesa monjen komentu-ko alderdi batean bein beinekoz kokatu ziren, eta urte bat barru txalet erako etxe soil bat alokatu zan nobiziotegi izateko, Elvira Zulueta kaleko 12. zenba-kian. An-dik ona Gasteizko klaretar Anaidia batez ere misiolari gazteen prestakuntzan aritu izan da, bañan naiz eta egoitza txikian finkatu, elizbarruti eta iriburuko as-moekin bat egiña ziarduan azken bi orreik une istoriko garrantzitsuak bizi izan dabez eta.

J.M. Alday-CFM

1594: Lekeitio’ko dominikak etxe barria Ermuan. 1855: Mariano Arostegi jaio zan Otxandiano’n: Muskalaria ta Eskorial’eko organularia. 1875: Karlos’en irudiaz bidalgo-ilurrak.

Andoni, Felix, Florentzio, Lazaro, Marte, Milurga, Ordoño, Peli, Polikarpo (gotzaiña), Primiano, Rafaela

(Ibarra doatsua), Romana, Sereno (Sireno) Zelso.

54-2015-311Eguzkia: 07:58etatik 18:59ra


ZEZEILLA (Otsailla)

Astelena23


1978an Elvira Zulueta kaleko etxea utzi eta andik metro gutxitara dagoen beste egoitza bat abian jarri zan, Fray Francisco de Vitoria Pasealekuko 13. zenbakian.

Badirudi Arabako klaretar ezarkuntzak misiolarien prestakuntza gauzatzeko erabiliko zirala: lenengo Agu-rainen eta gero Gasteizen. 1920ko nobizioaldi kopuru-tsua, Gaztelako erkidego andiko erlijiosogaiak biltzen ebazana, Euskalerria Erkidegoko Anaidi ezitzalle soil bezain bizian gelditu da. Gaur egun, Anaidiak San Pa-blo parrokiko pastoral lanak daramatza, Ariznabarra auzoan.

J.M. Alday-CFM

1335: Bilbo’ko zubiaren lenengo barria Lerma’n: Juan Nuñez jaunak. 1514: Fernando Katolikuak Gipuzkoa’rako gotzain berezia eskatu eban. Azkoiti’n biziteko. 1525: Juan Urbieta, “Bizkai’ko Gudariak’ Prantze’ko Franzisko I’a atxillotu.

Aiora, Baldomero, Biktoriko, Domiziano.


ZEZEILLA (Otsailla)

Martitzena24



Alaber, Anaidiearne Egoitzan kokatzen dira Itza-ren bizkortze zerbitzua ta Proclade (Promoción clare-tiana al desarrollo) klaretar EGE (ONG)-aren Arabako egoitza.1.

Leioa (1975)

Bilboko “Mariaren Biotza” ikastetxearen egiturak Irakaskuntza Lege barriak eskatutako pedagogi bal-dintzak betetzeko ornikuntzarik ez izateak eta bertako eziketa lana jarraitu naiak Euskalerriko Unibertsitate aldemeneko Leioako Askartzako orubera aldatzera bul-tzatu e-ben.

J.M. Alday-CFM

1 Urte batzutan zear Abetxukoko elizbarrutiar parro-kiaren

ardura eduki zen, baita errixka auen parrokia: Aretxabaleta, Gar-

delegi eta Kastelu. Egun, beste iru errixketako parrokien ardura

eramaten da.

1874: Somorrostro’ko gudaldia. Don Karlos, bertan. Baionetaz. 2.000 liberal eta 600 karlista il ziran. 1903: “Diario de Navarra” egunkaria sortu zan. 1940: Atano pelotari-egunkaria sortu zan. 1940: Atano bertsolariaren eriotza Azpeiti’n.

Abertano, Aparizio, Balberga, Balerio (Astorga).

56-2015-309Eguzkia: 07:55etik 19:01era


ZEZEILLA (Otsailla)

Eguastena25



1974ko abenduan lanak asi eta urrengo urteko irai-laren 15ean zabaldu ziren ateak 1080 ikasleentzat, gune osoa oraindik eraikuntzaren leen aldian egoala, eta beste al-derdi batzuk -jantokia, egoitza, bigarren pabilioia eta polikiroldegia- 1976an eta urrengoetan amaitu ziran. Neska-mutilentzat eta ikastetxe elebidun izateaz gain, aldamenean egoitza bat eraiki zan, leendabizi BBBko klaretargaiek erabili ebena eta gero teologia ikaskide gazteen anaidiak.

Gaur egun, Askartza-Claret Ikastetxe onek bi milla-malla bi ikasletik gora du. Bere elburu bereziak auek dira: kristau eziketa, eta euskera sustatzearen bi-dez Euskale-rriak dituen bearrei kultur murgilketazko erantzuna e-matea.

J.M. Alday-CFM

1422: Bermeo’n Izaro’ko Andra Maria’ren eleizatxoa Kalagurri’ko gotzaiñak. Frantzisko’tarrai, 5 urte ge-roago konbentu egin eben (27’an). 1881: Euskaldunak Paris’en lenengo ikurriñagaz (27’an). 1943: Zengotita lekaide, asantu-usetean il zan Berriz’en.

Agrikola, Alexander, Ander, Arnoldo, Auspizio, Bitor.

ZEZEILLA (Otsailla)

Eguena

26




Ikastetxea bi irakaskuntza eredutan banatua dago, A eta D ereduak, azkenengo au erabiliena1. Gazteen kristau eziketa osotu eta sakontzeko, Anaidiko batzuk iru parroki auetako gazte pastoraltzan aritu izan dira: Las Mercedes eta Santa Ana, Areeta errian, eta San Joan Bataiatzailea Leioan. Getxo (1977) Getxoko pa-rrokiek errialde artako gazte pastoraltzaren jarduera ta girotze zerbitzua eskatu ebenez, klaretar ikastetxe eta parrokien mugaz aruntzagoko Anaidi bat egituratzea erabaki zan –sortzaileak izan eban sormen zabalari ja-rraituz– gaztediarengan ebanjelizatze misiolan barri bat bultzatzearren.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus Ideario de la Comunidad Educativa Askartza – Kla-

ret. Ezkuntza Elkartearen Izaera Berezia, Leioa 1987.


1597: Indietarko itxas-ontziak oso barriak, arizezkoa ez dan mastea, lema bi, 300 toneladakoak, Felipe II’aren aginduz (26’an). 1918: Alejandro Larrakoetxea jaio zan Zeanuri’n. Aita Ipolito edo Legoaldi (26’an).

Akundio, Alejandro, Antigono, Baldomero, Basilio, Elias, Euno, Fortunato, Gabirel Ama Nekatsuarena.

ZEZEILLA (Otsailla)

Barikua27



Asmo au 1977ko irailaren 1ean egikaritu zan, egun artan lau klaretarrek asi ebelako bide barri ori, Getxoko Unbe kaleko solairu batetan. 1982ko uztallean itzi zan a1.

Klaretar Misioa Bolibiako Potosi Iparrean (1974)

Euskalerriako klaretarrak, Antonio Maria Klaret- ek izan eban mundu zabalerako izpirituaren arabera, 1974. urtea geroztik misio eskualde bat beren gain dabe, zeazki Potosi Iparrean (Bolibia). 7.000 km2ko edadura du eta 100.000 inguru biztanle, orretatik % 75a indoame-rikar, % 20a arraza gurutzatutakoa eta % 5a larru zuri.

J.M. Alday-CFM

1 Ezarkuntza onetaz zein aurrekoetaz: Ikus urkiri T.,

Provincia Claretiana de Euzkal-Erria. Notas histórico-canónicas

acerca de su formación, Ediciones Monte Casino, Zamora 1985,

379-401 orr.


1419: Ziarrotza’ko abategia Don Juan Bizkai’ko jauna-ren ardurapean. 1450: Bilbo’n, Santi Mamiñe lekaide-txea. 1758: Julian Txurruka euskalzale itsuaren jaiotza Motriku’n: Paradisuan, euskeraz.Aberzio, Aitor, Andoni, Barso, Basilio, Daniel (Britier

doatsua), Justo, Kaio, Makario, Pupulo, Roman.

ZEZEILLA (Otsailla)

Zapatua28

GARIZUMAKO II DOMEKEA

Jaungoikoaren erriaren asieran Abraan zintzoa agertzen jaku. Jaungoikoaren deiari egokiro erantzuten. Bere ondoren erri aundia etorriko da eta beragan izango dira bedeinkatuak erri guztiak, Kristo’ren bidez.

* * *

Barri Ona zabaltzako guztiok artu bear doguz ne-keak: Kristo’k ondatu dau eriotzea eta Barri Ona’ren bidez agertu dau bizia ta illeziña.

* * *

Jesus’ek mendi Santura igo eban bere iru adiski-derik aundienakaz eta an Moises barri baten antzera antz-aldatu egin zan.

Legea eta Igarleak bere inguruan dagoz eta bere barria emoten dabe.

1292: IV. Santxo erregeak Zumaia’ko Andra Mariaren eleiza Orreaga’koaren ardurapean jarri eban. 1735: Santutxu’ko ermitea egiteko baimena. 1921: Karmen’go parrokia sortu zan Bilbo’n.

Abundanzio, Adriano, Albino, Amanzio, Antonina, Dabid, Donato, Eudoxia, Exikio.

epailla (Martia)

Domekea

1



Batzuen izkuntza aymara da (errixketan); beste batzuena gaztelania (erri garrantzitsuenetan) eta geien-goarena qhuechua. Lurralde benetan menditsua, Andee-tako Goi-Lautada aldamenean (4.000 metroko altueran), mendi batzuk 5.000 gailurra dabe eta bestalde be aran sakon-sakonak. Zenbait lekutan giro otza egiten dau, bestetan epel; urtea bi alditan banatzen da, euritsu ba-ta, leor bestea.

Euskalerriako klaretarrek antziñeko Mundu Barria ebanjelizatzearen erronka bereganatu dabe, gaur egun Bolibiako eskualderik beartsuenean; sinesmen, kultur eta garapen mallan benetazko misio lurraldean finkatu dira klaretarrak.

J.M. Alday-CFM

1491: Granada eskuratzen laguntzeko Gazteiz’ko lagundi bat joan zan eta urte bete egin eban an. 1930: Tolosa’ko zezenplazan aizkolarien jokoa Naparroa Aiñeta nagusi.

Absalon, Androniko, Atanasia, Basileo, Basilio, Flueko Nikola, Fridolino, Heraklio, Ines doatsua

(Praga), Jenara, Jobino, Kepa (Zuñiga), Lorgio, Luzio, Paul, Sekundila, Sinplizio, Zeada, Zuriko.

epailla (Martia)

astelena2




Misiolariek beren oizko kokagunetik urten eta urrinera, mendilerroetan sakabanaturik bizi diran nekazarien bila joan bear dabe zenbait alditan. Leku asko errepiderik bage dago, alan egonaz euriteak datozenean ibilgaitz gelditzen dira, beraz, jeepa utzi eta mando gañean ainbat kilometro egin bear dabe. Noizbeinka nekazari indioak beren errixkatik jeisten dira, “Tatai” edo “Padresito” deitzen daten misiolaria aurkitzeko, eta onek diren legez artzen dauz, beraienak diren balio, oitura, ezjakintasun eta sineskeriek kontutan artuz. Jaiegunak izaten dira areintzat, euren beartsu eta ixilpeko dan bizitz terrenteria (monotonia) dantza eta musika bitartez alaitasuna biurtzeko.

J.M. Alday-CFM

1375: Miravalles erriari nortasuna Ugao’n (4’an). 1386: Juanek Ziarrotza’ko abadetegiari Bolibar’go eleizea-ren eskubidea emon eutson. 1614: Eriotzarako zigorra, Olanda’ko barkuetara doazen euskaldunai.

Asterio, Antselmo, Basilisko, Emeterio martiri euskalduna, Eutropio, Felix, Fortunato, Kleoniko.

epailla (Martia)

Martitzena

3




Auek dira misiolariek funtsezkotzat finkatutako elburuak: arbasoen sinesmena egokitzea, aurrak eta gaz-teak ezitzea, eta kultura eta natur baliabideak sustatzea. Bidaltzen dabezan gutunetan guztien laguntzaz konpon naiko leukiezan bearrak agertzen dira: eritetxeak, eriau-toak, eskolak, barnetegiak, jeep-a, sendagiak, arropa, testuliburuak, eta abar. Misioguneak auek dira: Saka-

ka, Karipuyo, Janqo-Janqo, Bolibar, San Pedro Buena

Vista, Akacio, Toro-Toro; euren azken egitasmoa noz egikarituko den zai izaten dira, iraupenezko bearrean bizi direnez.

J.M. Alday-CFM

1471: Haro’ko kondeak Castro Urdiales Bizkai’tik banatzeko agiria emon eban. 1873: Eujenio Bengoa, Ereño’koa, jaio. Txina’tik idazten eban Euzkadi’ko al-dizkarietara. 1933: Donosti’ko pelota-leku “Modernoa” suak artu eban.

Adrian, Agatodoro, Akazio, Arkadio, Arlelao, Basili.

epailla (Martia)

eguastena4




Deukiezan bitartekoak gutxi, bidena-bar1.

d) Gomutagarri diren klaretarrak

Euskal/nafar klaretarren “Gomuta” au asterakoan lau Anai Laguntzailek oroitu nai ditut (“aaztezineko” beste ainbat artean): Inazio Meabe Etxebarria (Igorre 1864-1934), Ginea Ekuatorialean igeltseritza eta zur-gintza lanetan ibillitako misiolaria; Jose Mendioroz As-

train (Obanos 1864-1937), bakteriologiko medikuntzan aditua; Agustin Bandres Usieto (Zangotza 1865-1936), okulista eta dentista trebea ;

J.M. Alday-CFM

1 Bustamante Jose Antonio, Apuntes para una historia de

la Iglesia en Sacaca (Potosi) 1560-1985, (makinaz idatzia), Karipu-

yo 1985, 312 orr; Berberak, Estudio socio-religioso de la segunda

sección de la provincia de Alonso Ibáñez (Potosí). En el bicente-

nario de la Parroquia. Caripupuyo, (makinaz idatzia), Caripuyo

1979, 175 orr.

1483: Errege katolikuaren aginduz, burdiñoletako alka-tearen ebatzien aurka ez dau jokatuko korregidoreak. 1585: Diego Irusta Ziarrotza’ko abat egin zan. Berak barriztu eban ango ostatua.

Adrian M., Adriano, Afrika, Birgilio, Eleder, Eulampio, Eulogio, Eusebi (Palatino), Focas,

Gerasimo, Gergorio, Gurutzeko Jon Joseba, Jon.

epailla (Martia)

eguena5




Kandido Torrontegi Bidaurrazaga (Derio 1926-2001) klaretar jostundegiaren eratzaile eta 24 urtetan erki ba-nakaria. Arkadio Maria Larraona Saralegi kardinala (Oteitza 1887-1973)1, gotzai izandako Flo-

rentino Si-mon Garriga (Murtxante 1868-1935), Fran-

tzisko Oza-mis Korta (Gernika 1874-1929), Joan Jose

Maiztegi Besoitaiturria (Iurreta 1878-1943), Jose Ma-

ria Precia-do Nieva (Kadereita 1886-1963), Jose Maria

Kerexeta Mendizabal (Urrestilla 1921-1997)2,

J.M. Alday-CFM

1 Frison Basilio, Cardenal Larraona, Publicaciones Cla-

retianas, Madrid 1979; Berberak, Cardenal Larraona, Navarra.

Temas de Cultura Popular, 329 zenbaki-a, Iruinea 1984, 30 orr.2 Pérez oliver Alfredo María, Un obispo profeta y men-

digo. El excmo. y rvdmo. P. José María Querejeta, cmf., Basílica

parroquia de Santa Engracia, Zaragoza 1998, 159 orr.

1361: Eduardo erregeak Rotxel’en egozan itxastarrak bere ardurapean artu ebazan. 1875: Maurizio Ravel’en jaiotza Ziburu’n. Musikalari euskalduna. 1876: Zaldibar’ren Bitor Garaitaonandia jaio zan argia’ren zuzendari ta sortzaillea.

Agapio, Basilio, Bassa, Biktorino, Birgilio, Bitor.

epailla (Martia)

Barikua6

65-2015-300Eguzkia: 07:41tik 19:11era




Markos Zuluaga Artetxe (Zeanuri 1919), Karlos

Maria Ariz Bolea (Martzilla 1928). Iruarrizaga Agirre-

tar sei anaiak, musiko, misiolari eta gobernu gizon izandako-ak, Igorren jaioak1. Sermoilari eta misiolari ziren Da-maso Fuertes Manero (La Puebla de la Barca 1872-1928), Markos Ajuria Gallastegi (Iurreta 1876-1936), Juan Migel Atutxa Bustinza (Dima 1877-1956), Jesus Morras Ros (Abartzuza 1911-1978), Jose Maria

Camara Sologuren (Lendoño 1911-1985), eta beste.

1 alday Jesus Maria, Los Hermanos Iruarizaga, Colec-

ción “Temas Vizcaínos”, 153 zkia, Bizkaiko Aurrezki Kutxa, Bilbo

1987, 55 orr.; Berberak., P. Luis Iruarrizaga, cmf. En el centenario

de su nacimiento (1891-1991), Bilbao Bizkaia Kutxa, Bilbo 1991,

29 orr.; Ferrero José G., Luis Iruarrizaga Aguire, cmf., Colección

“Biografías de Vascos Ilustres”, La Gran Encicplopedia Vasca argi-

taletxea, Bilbo 1977, 283 orr.; manzarraga Tomás, Homenaje al

P. Luis Iruarrizaga, cmf., Coculsa, Madrid 1953, 95 orr.

epailla (Martia)

Barikua7


1842: Burdiñolaren erromata Berastegi’n. Indarra gal-tzen dabe. 1933: Bilbo’n gizarte-Unibersidadea sortu zan. 1942: Felipe Etxebarria idazlearen eriotza.

Eubulo, Felizitas, Filemon, Gaudioso, Jon, Julen, Manex, Paulo bakarra, Perpetua, Rebokato, Satiro.

GARIZUMAKO III DOMEKEA

Urikeza samintasun aundia da basamortuan zear doazen gizonentzat eta orrelan izan zan Israel-entzat be, baiña atxak ura emon eta erriak naikoa edan eban.

Bateo’ko ur grazi-emoillea Kristo’gandik etorri jaku basamortuko bidearen antzeko bizitza onetan.

* * *

Bateoak ez dauko indarrik sinismena bizi ez ba’da, baiña sinistu ezkero, Jaungoikoaren maitetasuna gure biotzetan isurita dago.

* * *

Jesus bera be Samaria’ko osiñaren ondoan egarri izan zan, baiña erak ekarri euskun, egarria betiko kentzen dauskun ur bizia, sinismena.

1740: Aldundiak abemari-osteko erromeriak galazo zi-tuan. 1801: Ondarru’tarrak Loiola’ko Ignacio zaindari lez artu eben (8’an). 1921: Dato’ren eriotza. Amaren aldetik arabarra.

Emakume Langillearen eguna, Andere, Andoni, Apolonio, Arnoldo, Beremundo (Iratxe).

Domekea

epailla (Martia)

8



Idazle izandako Tomas Etxebarria Maurolagoitia (Me-ñaka 1878-1950), Timoteo Urkiri Gorostiaga (Igo-rre 1920-1993). Euskerazale ziren Manuel Arriandiaga

Gorozika “Mibisus” (Elantxobe 1876-1947)1, Jose Za-

bala-Arana Goiriena (Nabarniz 1894-1936), Gotzon

Urrutia Zabalaintxaurreta (Nabarniz 1890-1975)2, eta beste. Liturgilari izandako Gregorio Martínez de Anto-

ñana Díaz de Antoñana (Kanpetzu 1885-1971)3.

J.M. Alday-CFM

1 alday Jesus Maria, La obra euzkérica del P. Manuel de

Arriandiaga, Bizkaiko Aurrezki Kutxaren dirulaguntzaz egindako

idazlana, Bilbo 1984.2 urkiri T., Un claretiano euzkeldun. Semblanza del R.P.

Angel de Urrutia, cmf., Editorial Eset, Gasteiz 1979, 363 orr.3 alday Jesus Maria, El P. Gregorio Martínez de Antoña-

na, hijo ilustre de Santa Cruz de Kanpezu, Kanpetzuko Udala, Caja

Vital Kutxa, Kanpetzu 1997, 80 orr.

1481: Gupuzkoa’ren eta inglesen arteko ituna bizkai-tarrakaz. 1533: J.A. Irazusta il zan. Lima’n gerratean erbesteratua. Au be idazle.

Benito, Bidal, Boloniako Katalina, Frantziske Erromatarra, Gergorio Niseno, Kandido, Kirino,

Pantxika, Paziano, Urpasiano, Zirion.

epailla (Martia)

astelena9




Kanonista izandako Frantzisko Orue-Rementeria

Aju-riagogeaskoa (Muxika 1882-1971), Siervo Goie-

netxe Martínez (Faltzes 1886-1964), eta beste. Bizirik diraunetaz ez dut aipamenik egingo. Biarko istoriak egingo dau. Ez nuke zerrenda au amaitu nai eriotz gogor bat oroituarazi gabe, alegia, Aita Jose Otano Mikeliz-ena (Lerga 1898 -eta 1936an “nazionalek” eraila)1, baita zazpi teologia ikaskide gazte eta bi apaiz, Barbastron2 erailak. Nafarrak ziren guzti auek.

1 Ikus e.a. talde, Historia General de la Guerra Civil en

Euskadi. El Clero vasco (1), Luis Haranburu-editorearekin batera

argitaratua, San Sebastian y Naroki, S.A., Bilbo, 308-309 orr.2 CamPo G., Esta es nuestra sangre. 51 claretianos már-

tires, Barbastro, agosto 1936, Publicaciones Claretianas, Madrid

1992, 380 orr.

1447: Enrike IV.ak Gernika’n lege zarrak zanez onartu zituan. 1844: Pablo Sarasate, violin-jotzaille azkarraren, jaiotza. 1889: Antonio Trueba’ren eriotza Bilbo’n.

Ainize, Alejandro, Anekto, Atalo, Biktor, Dionisio, Droktokeo, Emiliano, Kaio, Kandido, Kreszente.

epailla (Martia)

Martitzena

10




Beste 42 gazteekin batera 1992ko urriaren 25ean Doa-tsu aitortuak izan ziren1.

Auexek dira: Aita Felipe Jesus Munarriz Azkona (Allo 1875), Aita Nikasio Sierra Ukar (Kaskante 1890), eta erlijioso gazte ziren Xabier Bandres Jimenez (Zan-gotza 1912), Juan Etxarri Vique (Nuin 1913), Manuel

Marti-nez Jarauta (Murtxante 1912), Faustino Perez

Garcia (Barindano 1911)2, Teodoro Ruiz Larrinaga

Garcia (Bargota 1912), Atanasio Bidaurreta Labra (Adioz 1911), Agustin Viela Ezkurdia (Oteitza 1914).

1 alday Jesus Maria, Santoral Vasco. Santos, beatos y

siervos de Dios, Klaretar Misiolariak, Bilbo 1994, 513 orr.2 Barea E., Un héroe entre héroes. Biografía del Bea-to

Faustino Pérez, Publicaciones Claretianas, Madrid 1995, 308 orr.;

vinCi T., Beato Faustino Pérez. Un protagonista del “Seminario

Martire”, Postulazione Generale Claretiani, Roma 1996, 113 orr.

1617: Begoña’ko Amari erregua Bilbo’tarrak, arraiña eskatzeko. Lortu eben. 1623: Lekeitio ta Ondarroa’ren artean akordua: arrapatutako baleak bien artean banatze-ko. 1920: Gaskue musikalariaren eriotza Donosti’n.

Artesa, Aurea (Oria), Benito, Bernardo, Bindiziano, Bingen, Eulogi, Eutimio, Fermin, Firmo, Gorgonio.

epailla (Martia)

eguastena

11

70-2015-295Eguzkia: 07:34etik 19:17ra



e) Misiolari Jarduera

Lekaidia “ad gentes” gisako misio eran sortua izan ez bazen ere, Misio lekutan oso asieratik aritu zan. Eta arantza joan zen Euskalerriko klaretar multzo bat: Gi-nea Ekuatorialera (1883)1, Kolonbiako Chocora (1909)2, Panamako Darienera (1926)3, Brasileko Tocantinsera (1926), Txinako Tunkira (1933), Filipinaseko Basila-nera (1951), Japonera (1952), Hondurasera (1967) eta Bolibiako Ipar Potosira (1971).

J.M. Alday-CFM

1 Pujadas T.L., La Iglesia en la Guinea Ecuatorial. I. Li-

burukia, Iris de Paz, Madrid 1968, 528 orr.; II. Liburukia, Río Muni,

Editorial Claret, Barcelona 1983, 518 orr.2 mesa C.E., La historia claretiana del Chocó: 1909-1959.

Cincuenta años de servicio a Cristo y a Colombia, Madrid 1960,

304 orr.3 Pujadas T.L., Misión del Darién, Vicariato Apostólico de

Darién, Colón-Panamá 1976, 621 orr.

1619: Gazteluzar idazlearen jaiotza Ziburu’n. 1622: V. Paulok Loiola’ko Iganzio ta Xabier’go Frantzizko santutzat artu ebazan. 1936: Txirrita bertsolariari ome-naldia Erenderi’n.Abraham, Alexander, Beñat, Bernardo, Duno, Egduno,

Fina, Geraldo, Inozenzio I (Aita santua), Kepa.

epailla (Martia)

eguena

12





A ezkeroztik 79 euskal/nafar klaretar joan ziran ara (43 apaiz eta 36 anai laguntzaile: Uartean eta Konti-nentean misiolaritzan aritutako klaretar guztien %21a), beren bizitzaren onena ematen ibilli ziran gineatar erriari giza eta kristau sustapena eskaintzen. Gomuta-garri lirakez Inazio Meabe, Iturriza, Nieva, Bidaurreta, Bidart, Artieda, Laplana, Arregi, Legarda, Morras, Senosiain eta Marcos Ajuria, azken au anaidiburu eta ibiltari izateaz gain, idazle eta La Guinea Española y El Misionero aldizkarietako zuzendari. Ez dira aazteko ere Olangua eta Reparado Etxeberria, onek kombeen izkuntzan mintzatzen ekien, eta Natalio Barrena, An-nobones gramatika baten egile, alaber katekima bat, Fa d’ambu iztegi bat eta Uarteko mapa batena, ala nola linguista eta etnogra-fiazko beste idazlan interesgarri-ren egile.

epailla (Martia)

Barikua13


1397: Gipuzkoa’ko batzarrak urte birik baten eta, txan-daka, amazortzi erritan izango dira. 1443: Oñaz’tarren buru zan Butron’go jaunak, Ganboa’tarren Martin Ganboa’gaz bakea. 1810: Bilbo’k ondasun asko saldu bear izan zituan Franze’tarrak ipiñitako zergea ordaintzeko.

Ansobino, Arabia, Basilio, Errodrigo, Eufrasia.




Aipagarri be Aita Antonio Abaunza, Morgako semea, eta Nicolas Preboste, Aizpunekoa. Eta oraindik orain Ginean egondako Aita Bittor Ruiz, arabarra.

Bestalde, Panamako Darien-etaz mintzatu ezkero, gomutagarri ain misiolari duin, zoli, trebe eta ekintza-le izan ziren Aramendia, Irañeta, Jaurrieta, Otxaran, ta batez ere Jesus Erize, kuna artean berrogei urte egona, kuna hizkuntzan Bikaritzaren Katekekima, Epistolak

ta Ebanjelioak idatzi ebazana, eta orren ganez ospetsu den Kuna izkuntzaren Gramatika. Arrigarri da Bikaritza orretan euskaldunek izandako jarduera, leen eta orain-go gotzai guztiak klaretar euskaldunak izan diren: Joan Jose Maiztegi (1926-1934), Jose Maria Preciado (1934-1955), Jesus Serrano (1956-), Markos Zuluaga (1976-) eta Karlos Maria Ariz (1981-).

1725: Kalagurri’ko inkisiziñoak, siniste-ausle lez salatuak izen ziran euskaldunen epaia egin eban. 1855: Peyrocelli asmatzaillearen argia biztu zan Igeldo Mendian. 1912: ELA’ren millagarren bazkidearen izena artu zan (16’an).Afrodisio, Agno doatsua, Alexander, Arnaldo, Baleria,

Eba doatsua (Ebelina), Erramun naparra, Eutiki.

epailla (Martia)

Zapatua14

73-2015-292Eguzkia: 07:29etik 19:20ra


GARIZUMAKO IV DOMEKEA

Samuele’ek orioaz igurtzi eban Dabid, Orio ori Kristo’gan eta bateoren bidez gugan dagoan Espiritua-ren ezaugarria da.

* * *

Bateoan artu genduan fedeak argia emon dausku eta ori iragarteko ipinten da bateatu-barrien eskuetan argi iziotua iñoiz amatau bear ez dan fedearen argia.

* * *

Argiaren bide onetan Barri Onak itsu jaio zanaren ezaugarria ipinten dausku: Begiak Bialduaren uretzan garbitu bear izan ebazan ikusteko.

1553: Barinaga’ko san Pedro parroki egin zan. Len Xemein’en menpean. 1869: Olabide Biblia’ren itzult-zaillearen jaiotza Gazteiz’en. 1976: Fagoaga abeslarien eriotza Donosti’n.Adyuto, Aize, Aristobulo, Espezioso, Eutikia, Fiteroko

Erraimundo, Kepa, Klemente Mª (Hofbauer).

epailla (Martia)

Domekea

15




Gainera, beste auen jarduera: Aita Jesus Gon-zalez Sarasketa Japonen, Kerexeta monsinorea Fili-pinasko Basilanen, Kresentzio Iruarrizaga Brasilen, Migel Atutxa Kolonbian, eta ainbat … eta berrikia-go Boliviako Ipar Potosin den misiolari taldea, eta Kuban, Guatemalan, ta beste ainbatetan, “ad gentes” misiolaritza istoriaren orri asko bete aal ebezanak. Euskalerriako Erkidegoak misiolari edadura du, se-kularren ekarpena bilduz eta sustapen egitasmoak elkartezkoekinean landuz.

J.M. Alday-CFM

1518: Leon Amargarrenak, bulaz, Amoroto, Gizaburua-ga ta Izpaster Lekeitio’tik banandu. 1834: Zumalakarre-gi jenerala Gazteiz artu-gurean eta ezin.

Abraam, Agapito, Balendin, Bonifazio, Damian, Dionisio, Eusebe, Felix, Gabirel, Heriberto, Hilario, Julen, Karlos, Keretano, Klemente, Kolunba, Largo, Natalia, Patrizio, Petronila, Taziano, Xaxi, Ziriako.

epailla (Martia)

astelena

16



f) Andrazkoen jarduera

Euskalerriako klaretar karisma be Aita Klaretek ta Antonia Paris Amak batera sorturiko Maria Sortzez Garbiaren Erlijiosa edo bestela deitu izaniko Klaretar Misiolariengan gauzatu da1.

J.M. Alday-CFM

1 Antonia Paris Ama Vallmollen (Tarragona) jaio zen,

1813an, eta Reusen il, 1885ean. 1841ean asi zen erlijiosagai gisa

Tarragonako Andra Mariaren Lagundia-ren komentuan, eta erlijiosa

abitua janzkia 1850an artu, bainan zinik egin gabe. Aita Klaretek

deituta, beste lau erlijiosagaiekin batera Kuba aldera itsaseratu

zen, eta an artzapezpiku eta misiolari santuarekin elkarreko lanean

aritu kristau ezkuntzarako zen Maria Sortzez Garbiaren Erlijiosen

Lekaimeak sortzen. 1859an Espainiara itzuli zen beste elkarteak

sortzeko. Antonia Paris Amaren bizitza eta egintzaz: Ikus alvarez

gómez Jesús, Historia de las Religiosas de María Inmaculada.

Misioneras Claretianas, 2. liburua., Publicaciones Claretianas, Ma-

drid 1980.1999, 493+1124 orr.

1857: Bilbo’tik Madrid’era trena egiteko diru- ba tzea. 1877: Florentino Ogara, josulaguna ta idazlea, jaio zan Etxano’n. 1920: Jaurgain’en eriotza Ziburu’n. Frantzesez euskal jaiak idatzi zituan.

Agrikola, Alexander, Aton, Desiderato (Deseado), Dionisio, Gabriel (Lalemant), Gaxuxa, Gertrudis.

epailla (Martia)

Martitzena17

76-2015-289Eguzkia: 07:24etik 19:23ra





1958ko Biltzar Nagusiak aurreko Biltzarrak ar-tutako erabaki batzuk azpimarratu ebazan, ain zuzen, gaikide-entzat Ikastegi baten ezarkuntza1. Abartzuza nafar errian kokatu zen ezarkuntza ori “euskal/nafartar errial-dean misiolari bokazioen onerako egoan kristau bizitza kalitatezkoagatik”2. 1.960. urtetik 1976. urtera Espainia osoko mojagaitegi gisa erabili zen. Mojagaiak batxilergoa ikasten ziarduen, azterketak Gasteizko Ins-titutoan eginez. Monjen elkarte onek 1983raino iraun eban, urte orretan ezabatua izan zan, beste erlijiosa, erli-jioso ta apaizek apostoliku lanak ain egoki eratzen eben leku batetan jarraitzen geiegizko ikusten zutelako.

1 Ikus BILTZAR NAGUSIA. 1958, 9. saioa, Artxibategi

Orokorra RMI, Erroma, EA, 1.13.2 Klaretar Misiolari mojen ehun urtealdiko aldizkaria,

1955, 52 orr. J.M. Alday-CFM

1285: Haro’ko D. Lope’k Alboniga Bermio’ren men-pean jarri eban. 1500: Euskal itxastarrak Cadiz’en pi-lotoen eskolea jarri eben. 1805: Durango’ko agustindar lekaideak sermoiak garizuman egiteko lana eben.

Alexander, Antselmo, Edorta, Eukarpi, Felix, Frigidiano, Gaizka, Nartziso, Salbador (Horta).

epailla (Martia)

eguastena

18


JOSEBA DEUNA

San Jose edo Joseba deunak itzaltsun berezia dauka gure artean. Apaltasun eta maitekortasun aundia agerten dau Santu onek.

Lana, laguntza, illuntasuna ta arrokeirikeza, baur bera-bearreko diran oroimenak dira. Gaur geienok iñok lan egitea, laguntza artzea eta geure irudia ondo agirian ipintea nai izaten doguz eta arrokkeria ta aundikeria zabal dabiltz.

Ikasi dagigun bizitza illuna ta lantsua iaro ondo-ren. Eleiza guztiaren zaindari beste mundutik dan santu onengandik.

1552: Arrona’ko eleizea egitea ebatzi zan gaurkoz. 1884: Jean Saint Pierre, Kartago’ko gotzain lagunt-zaillea, jaio zan Laburdi’ko Millafranga’n. Ida-zlea. 1890: Gabriel Manterola jaio zan Zeanuri’n (18’an).

Alkmondo, Amanzio, Apolonio, Jon, Joseba (Andra Mariaren Senarra), Kandido, Kinto, Kintila, Kuartila.

epailla (Martia)

eguena

19




Ordurarte, Erlijiosak erlijio klaseak eman ebezan Lizarrako eskola publiko batetan, alaber Abartzuza eta inguruko errietako andere eta neskei jostun eta jantzi-gintza klaseak eman eutsiezan, aurtzaindegi txiki batez be arduratuz. Urtean zearreko zenbait sasoitan Espai-niko leku desberdinetako klaretar mojak sustatutako gazte taldeen elkarraldi antolatzen ebezan, baita sines-mena sakontzeko ikastaroak be.

Bilbon 1950an klaretar moja orrein elkarte bat ezartu zan, zortzi urte barru ezabatu zana. “Santiago Apostolua” izeneko eta Salletarrena zan Oinarrizko edo Ertainezko Irakaskuntza ikastetxe eta barnetegian aritu ziran. Mojen lana Erlijioso eta ikastetxeko ikasleentzako sukaldaritza zan, eta ia publiko zan kapera zaintzea.

J.M. Alday-CFM

1552: Arrona’ko eleizea egitea ebatzi zan gaurkoz. 1884: Jean Saint Pierre, Kartago’ko gotzain laguntzai-llea, jaio zan Laburdi’ko Millafranga’n. Idazlea. 1890: Gabriel Manterola jaio zan Zeanuri’n (18’an).

Alejandra (Sandra), Ambrosio S., Anatolio, Biktor, Daniel (Donetsk), Eufrasia, Eufemia, Eukeni, Fozio.

epailla (Martia)

Barikua

20



2. euskalerriako klaretar erkidegoaren lurralde eta apostoliku egituraketa

Klaretarrek Euskal errian izandako jardueran izan da aurreko bat ta ondorengo bat. 1968. urtea aurretik, Kontzilio aurreko giro batean bizi eta ebanjelizatzen zan, lekuko eleizek eta beste Orden eta lekaidi erlijio-soek aritzen ziran modura. Elizbarrutiar apaizgoaren geiengo bat bere Erriarekiko leialtasunez aritu zan1. Ba-ña Eleizaren beste zenbait arduradunek, tartean gotzaiak eta orokorki lekaide/lekaimeak sar daitekez, ez eben era-gin ebanjelizatzeko eben Erriak bear dauen begirune eta maitasuna. Ezagutua zanarren, ez zan egikaritu irizpide ebanjelikoak suposatzen dauen kultur murgilketa.

1 Ikus alday Jesus Maria, La Voz del Clero vasco en

defensa de su Pueblo, 2. liburukia., Idatz Ekintza, Bilbo 1986,

421+436 orr.

1897: “HERMES” aldizkariko idazle izan zan Jo-se Arregi jaio zan Arboleda’n. 1917: Eijo y Garai Gazteiz’ko gotzain. 1960: Jose Antonio Aguirre’ren eriotza Paris’en (22’an).

Arrazakeriaren Aurkako eguna, Birilo, Domnino, Elias, Endeus, Fabiola, Filemon, Justiniano, Lupizino.

epailla (Martia)

Zapatua21


GARIZUMAKO V DOMEKEA

Jaungoikoak gure illobiak idegi eta berbizkundea emongo dausku.

– Neure Espiritua isuriko dautzuek eta bizi ba-rria emon.

– Nik Jaun onek esan eta egin egiten dot.

* * *

– Fededuna ez da aragi-bidean bizi, espiritu bidean baiño.

– Jesus illen artetik biztu dauanak berak biz-tuko gaitu.

* * *

– Zu emen izan ba’ziña, nire nebea ez zan ilgo.– Zure nebea biztuko da.– Nik sinisten dot Zu zarala Kristo Juan-

goikoaren Semea.– Askatu egizue eta itzi egiozue ibilten.

1553: Urdaneta agustindarren artera sartu zan Mexiko’n. 1583: Juan Garai’ren eriotza Buenos Aires’en. 1876: Euskal Foruen aurkako iragarkia atera eban “El Imparcial”ek.Uraren eguna, Abito, Basilisa, Bienbenido (Scotivoli -

gotzaiña), Deograzias, Epafrodito, Erlinda, Eukeni.

Domekea

epailla (Martia)

22




Erlijioso jaurbide bidez bein baño geiagotan eus-kaldunak Euskalerritik kanpo bidalduak ziran.

Ez zan bertoko bokaziodungairik suspertzen, eta beste antzeko. Euskalerriako klaretar Erkidegoa sortzean, egoera au konpontzeari ekin zitzaion.

Euskalerrian kokatutako Anaidien gaineko jaurbi-de egiturek ez eutsoen garrantzirik emoten lurralde eta apostoliku irizpideari. Edadura andiko Erkidegotan ba-natuak izateak zera ekarri eban: Anaidietako partaideak pentsamolde desberdinak izatea eta ados batekoak ezin izatea.

J.M. Alday-CFM

1366: I. Pedro Ankerra il eban Trastamara’ko Enrike’k. Bizkai’ko jauntza Inglaterra’ko erregeari eskeiñi eutson. 1587: Errege agindua: Terranoba’ko inguruetara doazen ontziak izkilluz ondo orniduta joateko.Akila, Azibar, Basilio, Benito, Biktoriano, Deograzias,

Domizio, Felix, Fidel, Frumenzio, Joseba (Oriol), Julen, Lea, Liberato, Pelagi, Rebeka, Toribio

(Mongrobejo arzobispo), Zakarias.

epailla (Martia)

astelena23





Arronako klaretar bat Kordobara ala Brasilera errazki liteke bidalia; oso zail, ordea, Donostiara ala Bilbora1.

J.M. Alday-CFM

1 1901-1907ko seiurtealdian Balmaseda, Bilbo eta Irui-

neako Anaidiak Gaztelako erkidegora atxikiak zeuden; erkidego

ori onelako errietara zegoen zabaldua: Almendralejo, Kalagorri,

Ciudad Real, Ciudad Rodrigo, Kordoba, Don Benito, Ezija, Jaén,

Plasencia, Rioseco, Segobia, Zafra. Eta Ego Amerikan: Txileko

Erre-publikan, Kuricó, Serena, Linares, Santiago, Balparaíso, Bra-

silen, Sao Paulo, eta abar.

1630: Urbano VIII.aren aginduz, zaintzailleak erriak aukeratu bear ditu eta ez jauntxoen artean. 1849: Jose Manterola, foruzalea jaio zan Donosti’n. 1863: Antonio Gortazar arkitektoaren autespena.Agapito, Benito, Berta, Diego Joseba doatsua (Cadiz),

Dionisio, Epigmenio, Fidel, Flabio, Idaira.

epailla (Martia)

Martitzena

24

83-2015-282Eguzkia: 07:12tik 19:31eraIlargia: 09:58tik 00:24era

ANDRA MARIA’REN DEIKUNDEA

(Andra Mari Martiko)

Jesus’en jaiotza abenduaren ogei ta bostgarren egunean ospatzen dalako, bederatzi illabete lenago bere gizakundeaospatzen dogu gaur eta jazokizun gogoan-garri au Aingeruaren deikundea gogoratuaz edesden dausku Barri Ona’ren Liburuak.

Jesus’en gizakundea ta bere jaiotza gabonetan os-patzen dogu eleiz-urtearen barruan baiña gauza egokia da egun onetan gure Amaren jai au ospatzea.

Andra Maria’ren jaiak egokiak doguz gure Ama Gogoratzeko eta beraganako zaletasuna aztertzeko, bera dogu kristiñauen artean lenengoa.

1787: Deba’n konsuladua sortu dau Gaztela’ko kon-tseilluak. 1869: Serafin Albizuri izkuntzalaria jaio zan Arteaga’n. 1896: Segundo Olaeta musikalariaren jaiotza Gernika’n. Baleta sortu eban.Esklabotzen biktimen eguna, Abel, Asuncion, Baronzio,

Deiñe, Desiderio, Dimas lapur Ona, Dula.

eguastena

epailla (Martia)

25




Klaretar gitxi ziran Bilbora1, Beirera2, Aguraingo no-biziotegira3, Balmasedara4, Aldapara5, Donostiara a-la Tolosara6 bidaliak. Orrezaz gañera, edozein jatorriko klaretar bat izan zitekeen bidalia Tolosara, Donostiara, Bilbo, edo bestera. Euskerazko ebanjelizatzeaz, zer? Erriarekin uztartzeaz, zer?

1 Adibidez, 1935an Bilboko kuria Anaidian, 22 anaiki-detik

soilik 4 nafar/euskaldunak: bizkaitar bi, arabar bat eta nafar bat.2 Anaidian 30 anaikidetik, 68 erlijiosoberri gazteak zenba-

tu gabe, soilik 4, apaiz bat eta iru anai laguntzaile.3 13tik, soilik 2: nagusia, Frantzisko Orue-Rementeria, eta

Felix Mariezkurrena Anai Laguntzailea.4 23tik, soilik 7.5 12tik, soilik 3.6 Donostian 12tik, 7, Tolosan 15etik, 10.

1515: Bilbo’n Gizakunde edo Enkarnaziñoko eleizea-ren bedeinkapena. 1884: Alejandro Bilbao’ren jaiotza Maruri’n. Idazle ugaria. 1885: Jose Garmendia bertso-laria jaio Altza’n.

Ammonio, Basilio, Braulio, Diego Jose, Dimas, Eutikio, Felix, Gillermo, Jobino, Kasiano, Kastulo.

epailla (Martia)

eguena

26




Nazionalismo kutsua luke. “Gure bokazioa mun-du osorako da”, iardesten zan. Erkidegoen egituraketa makal eta tirabirazko izan zan1. 1895eko Biltzar Nagu-sian gauzatu zan leen banaketa. Garai artan Lekaidian 50 Anaidi ziren, eta 1591 lekaide. Banatu ziran Erkide-goak Katalunia eta Gaztela izena artu eben. Euskalerrian egozan Anaidiak Gaztela-ra atxikituak gelditu ziran2, eta Bilbon erkidegoko egoitza nagusia finkatu zan. 1906an beste Erkidego berri bat sortu zan, Betika.

1 Ikus urkiri T., Provincia Claretiana de Euzkal-Erria.

Notas histórico-canónicas acerca de su formación, Ediciones Mon-

te Casino, Zamora 1985, 427 orr.2 Gaztelako Erkidegoaren edadura onelakoa izango zen:

Gaztela biak, Extremadura, Andaluzia, Leon, Galizia, Asturias, eta

“Nafarroa gei Bascongadas”, dio 1895ko urriaren 25eko Ordena eta

Erlijiosoentzako Kongregazio Sakratuaren baimenezko dekretuak:

Ikus Anales de la Congregación…, 5 (1894-1895) 277.

1809: Jose Juan Santisteban musikalaria jaio zan Donosti’n. Oriamendi ereserkia egin eban liberalentzat. Gero karlistak aurkitu eben eta artu.

Alejandro, Anfilokio, Augusta, Berkario, Erruperto (Works gotzaiña), Felipe, Fileto, Frantzisko (Fara de

Bruno), Gelasio, Imanol, Jon, Kasian, Kepa, Kronidas.

epailla (Martia)

Barikua

27





1950ean beste egituraketa berri bati ekin jakon, oraingoan lau Erkidego, laugarrenari Kantabria Erkide-goa deituz, “edadura au izango du: Nafarroa gei Vas-congadas deitzen oi den eskualdea, eta Asturias, Lo-groño, Santander, Leon, Palentzia eta Burgosko eremu zibilak..”1. Erkidego gobernua Aita Agustin Lazkano Lete (Bergara 1892-Bilbao 1977) erkiburuak, gei lau kontse-ilarik osatu eben: orreitatik, nafar bi, bizkaitar bat, eta erki banakaria. Bigarren erkidego gobernua (1956-1962) Aita Toribio Perez (errioxatara) erkiburuak eta lau kontseilarik osatu eben; arabar bat, gipuzkoar bat eta bizkaitar bat.

J.M. Alday-CFM

1 Ikus agiri batetan adierazten dena Annales Congregatio-

nis…, 39 (1949-1950) 450-451.

1840: Bizkai’ko ordezkariak txarto artuak Madrid’en. 1879: Jose Mari Arregi, musikalaria, jaio zan Areatza-Villaro’n. 1899: Juan Iruretagoiena, antzerkigillea, jaio zan Zarautz’en.

Alexander, Doroteo, Gontran Erregea, Gundelinda (Güendolina), Itsaro, Kastor, Lier, Malko, Prisko.

epailla (Martia)

Zapatua

28


JAUNAREN NEKALDIKO

ERRAMU EGUNA

– Joten ninduenai lepoa neutsen.– Es dautset arpegia alboratu irain eta txistuai.– Jaungoiko Jauna dot laguntzaille ez naz lotsa-

tuko.

* * *

– Kristo Jainkoa izan arren bereaz utsitu egin zan, morroi-antza artuta.

– Eriotzaraiño menperatu zan kurutzean ilterai-ño.

– Gero Jainkoak goratu egin dau: Min guztiak aitortu begie “Jesus jauna dala”.

* * *

Jesus’en Nekaldiaren une nagusiak:

– Orio-mendiko otoitza– Anas’en aurrean.– Kaifas’en aurrean: Erlejiño-epaia.– Pilatos’en aurrean: Erri-epaia.– Erodes’en aurrean.– Kurutzean.

1487: Joan Beaumont, Biana’ko errege semearen la-guntzaillea, il zan. 1490: Isabel erregiñearen aginduz, bere diruak balio dagiala Gipuzkoa’n.

Akazio, Armogastes, Barakisio, Beatriz, Bertoldo, Biktorino, Erruperto, Eustasio, Gillermo (Temperio).

Domekea

epailla (Martia)

29

ASTE SANTUA

Gaurko gure mundu onetan eta bakoitxaren ba-rruan agertzen diran jokabideak alkartzeko borroka aundia sortu da.

Aste Santuan, esaterako, sortzen da inguru onetan gizonen barruan borroka ori.

Aste Santuan jaiak egin bear dira, kristiñauen mis-teriorik andienak ospatzeko, batez be eguenetik asi eta astelenera.

Baiña egujn orreitan lanik egiten ez dalako, atsa-den-egunak artu eta ibilaldiak eta adiskideen edo eretxi-kideen batzarrak egingo dira.

Akartu dagiguzan geure arruko eztabaide isillak, bide egoki bat billatuz.

1861: Baiona’ko itxas-lapurrari buruz liburua Lamaignere’k. 1874: Ollo, karlisten jenerala, il zan Bilbo’n. 1912: Ziarrotza’ko lekaide-etxea Bizkai’ko Oroitetxe izendatu dabe.Apolonio, Bittor, Dezio, Domnino, Euskakio, Garazi, Irene, Jon (Klimako), Jonas, Julio (Alvarez), Kirino,

Klinio, Mamertino, Osburga, Pastor.

epailla (Martia)

astelena

30





Une onetan desadostasunik adierazi zan aurkeztu-tako bi egitasmoak izan eben ebazpen desberdinagatik: Iruinean “Larraona” izeneko ikastetxe eta egoitza erai-kitzeko egitasmoa, eta Madrilen “Alcala” unibertsitari egoitza eraikitzearena, azken au ebatzi zan, eta baita “jatorriz euskal” bokaziodungaiak eragiterakoan erabil-tzen zen jarreragatikk1. Jarrera eta pentsalmodea aldatu bear ziran.

J.M. Alday-CFM

1 “Izan bada [Euskal] Errian erlijioso eta apaizgorako

bokazio loratze bikain bat. Elizbarrutietako Apaigaite-gietan eta er-

lijioso Elkarte askoren ikastegietan frogatzen dena da bertoko boka-

ziodungaietaz beterik dirautela. Gure Klaretar Lekaidian eskualde

aietan bokaziodungai gutxi sortzen da. Zeazki Euskal eskualdee-

takoak banan banan zenbatu daitezke… (Ikus urkiri T., aip. lana.,

104 orr.

1702: Felipe V.ak Gipuzkoa’ko Lege Zarrak ziñez onartu ebazan. 1827: Donosti’ko Plaza za rrean eguzki-erlojua.

Agilulfo, Amadeo, Amos, Anartz, Anesio, Balbina, Benjamin, Bitor, Dabid, Esteban, Felix, Gillermo,

Joab, Juan, Kirino, Kornelia (Nelida).

epailla (Martia)

Martitzena31


EGUEN GUREN

Ona emen jai gogoangarri bat!Jesus’ek, ilgo zan aurreko egunean, bere jarraitzai-

lleakaz apari egin eban.Guk be egun onetan alkartu eta ospakizun ori ba-

rriztu egin bear dogu.Judas, zertara ezean egoala, edo aurkako aritxia

aukala, jkarraitzaile zintzoakaz alkartu zan, baiña an-dik urten ebanean Jesus’ek bere biotza oso-osoan idegi eutsen.

Azken-aparia egin ondoren, salmuak abestu ebe-zan. Guk be salmoak abesten doguz eleizan, batez be irakurgaien artean.

Eta gero Orio-Mendira nekaldira urreratuz.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguastena1


1811: Mina, gudalburu euskaldunak, Arlaban’en 600 frantzetar il ebazan beste 600 atxillotu. 1823: Frantzetarra Donosti esitu. 1850: Duran go’n Aita Bartel errimixiolari ospetsuaren jaiotza.

Balerio, Benantzio (gotzaiña), Binebaldo, Bittor, Demetrio, Dodolino, Esteban.

BARIKU GUREN

Jeus mundua obetzera etorri zan eta orretarako be-re Barri Ona zabaldu eban.

Gai nagusiak oneik dirala:Jaungoikoaren Erreiñua, txiroena da.Jaungoikoa Aita Ona dogu.Legea gizonarentzat da, ez bestera.Tenplu au apurtu egizue ta barria egingo dot.Baiña laster agertu jakozan areriok eta salatu egin

eben: Nastatzaillea zala, biraoa esan ebala bere burua Jaungoikoaren Seme egiñaz, legea ez dauala beteten.

Eta etxuraz ondamendirik aundiena etorri jaken Jesus’eri ta bere jarraitzailleari. Jesus il egin eben kurut-ze baten jositia. Eta bere Aita ona be isil-isilik egoan bere alde urten barik.

1562: Azpeiti’ko errian, Patxi Zarate abade ta kapillauen begiratzaille. 1874: Bilbo’n ogi barria: % 60 gari-urunez eta % 40 baba-urunez. 1874: Erauskin edo Patxi Errota bertsolaria jaio zan Zaldibi’n.

Autismoaren kontzientzia artzeko eguna, Abundio, Anfiano, Apolonio, Arkaitz, Azekiel, Bernardo.

Eguen Guren

JORRAILLA (Aprilla)

2

ZAPATU GUREN

Bariku Guren eguna illuna izan zan Jesus’en la-gunentzat, ez zan iñondik argirik ikusten. Jesus il eta lurperatu eben eta kito.

Baiña ori ez zan orrelan gelditu, Aitak berbiztu egin eban Jesus. Ortik sortu zan bere lagunen fede sen-doa ta itxaropena ona.

Orixe da gau onetan gure eleizetan ospatzen dogun eskutukia. Zelan?

– Argi barria Jesus berbiztuaren ezaugarri.– Munduaren kondaira gogoratu Biblia iraku-

rriaz.– Berbizkundea gogoratu. Barri Ona iraku-

rriaz.– Gure bizi barriaren ezaugarri dan Bateoa ba-

rriztu uraren liturgiaz eta bateoan emondako berbea barriztatuaz.

– Mai Santuan pozezko batzarra.

1811: Arantzazu’ko lekaide guztiak, bat izan ezik, bai-tu zituen Franze’tarrak. 1879: Ixaka Lopez Mendizabal jaio zan Tolosa’n.

Agape, Benigno, Bulpiano, Ebagrio, Engratzia, Estanislao, Felipe, Irene, Ixaka, Jema (Galgani),

Kiona, Nizetas, Pankrazio, Rikardo.

JORRAILLA (Aprilla)

Barikuen Guren

3



Ori dela ta, eztabaida nabarmena zan1.

1 “Balmasedan gure Ikastegiko Apaiz eta Anai Laguntzai-

leak bisitatu nituen, dio Aita Gabino Rekaldek garai artan Nagusi

Orokorra zen Aita Pedro Schweiger, ger-maniarrari. Bokaziodun-

gaiak orduan oporretan zeuden. Zera esaten zidaten Klaretarrek:

Ona ez da ia euskaldun umerik etortzen, eta datozten gutxiak, ezez-

tatu eta etxe-ra bidaltzen dituzte. Bizkaia eta Gipuzkoako erri bat-

zu-tan auxe adierazi zidaten: Zertarako bidali gure umekoxkorrak

Balmasedara, denak itzularazi egiten dituzte eta…! Obeto datorki-

gu beste Euskal Ikastegi batzuetara bidaltzea, orietan pozik izaten

bait dira eta ez dute gure izkuntzarik galtzen… Eta antzeko beste

esaerak… Aita Eusebio Orbe, Apaiza oso ona, leial eta idagarriak Bil-bon berarekin itz egin nuen batetan kontatu zidan bere erriko sei

gazte Balmasedara joan zirela bokaziodungai gisa, bainan guztiak

ezabatuak izan zirela. Gerora beste Ordenetara joan eta egun gar-

rantzizko mailako apaizak dira. Onako au ere esan zuen: iru sendi-

tar aukeratuak ditut Balmasedara bidaltzeko, bainan ezabatuko ote

di-tuzten beldur naiz. Familiak ere orren beldur dira…” (Urkiri T.

aipatua, aip. lana., 105-106 orr.).

1819: Araba’k, Bizkaia’k eta Gipuzkoa’k, Monarki barruan besteen beste eskubide. 1836: Egia gudalburu karlos’tarra lekeitio’ra sartu zan. 1978: Lekeitiarrak Benezuela’ra arraintzarako.

Aurren prostituzioaren aurkako eguna, Agatopode, Anbrosio, Benito baltza (Palermo), Bittor, Damian.

JORRAILLA (Aprilla)

Zapatua Santua

4

PAZKO EGUNA

BIZTU DA KRISTO, ALELUIA!GUREGAN DAGO, ALELUIA!

Jainkoak bai dau,Gaur Kristo biztu, aleluia!Bere indarrezBiztuko gaitu, aleluia, aleluia.

* * *

Gure gorputza Dau egon-leku, aleluia!Orain berekinBai egin gaitu, aleluia, aleluia!

* * *

Gorputza doguKristo’ren zati, aleluia!Erosi gaituBenetan karu, aleluia, aleluia!

* * *

Jaunari kanta,Goresmen emon, aleluia!Bai biotz etaBai gorputzean, aleluia aleluia!

1372: Arriaga’ko kofradia sortu eban urte onetan errege naparrak. 1794: Muñagorri gudalaria jaio zan Berastegi’n. 1936: Durango’ko triskaltzea, bonbaz.Alberto (Montekorbino), Benantzio, Bizente (Ferrer),

Didimo, Estepan, Emilia, Gerardo, Irene.

JORRAILLA (Aprilla)

Domekea

5


Aurreko eta ondorengo bat. Batikano Kontzilio II.ak kulturmurgilketa irizpidea zeazki azpimarratu eben, Eliza osoaren bizitzan bearrezko jardunbide le-gez. Klaretar Lekaidiak leenengo unetik Kontzilioaren emaitzak leialki bereganatu ebazan. Eta ondorengo ausnarketak erkidego erlijioso berri bat eragin eben: Euskalerria Erkidegoa1. Ez jakon barne naiz kanpoko eragozpenik falta. Baiña sortu2, 1968an sortu zan3. Nafarroa, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lau lurralde istorikoetara edatua. Orden eta Erlijioso elkarte gitxi egoan orrela eratua.

1 1980. urteko Erki Bilkura Nagusirarte ez zuen izen ori

artu. Ordurarte 1950ean artutako deituraz jarraitzen zuen: Kanta-

briako Erkia.2 Ikus Urkiri T., aip. lana, 107-177 orr.3 1993an Erkidegoaren leenengo 25 urteak bete ziren.

Euskal Erriko Albistaria. Noticias de los Claretianos de Euskal

Erria albistegiaren 156. zenbakiak urtemuga orri zenbaki berezi bat

eskeini zion.

1372: Arriaga’ko Kofradia sortu eban urte onetan errege naparrak. 1794: Muñagorri gudalaria jaio zan Berastegi’n. 1936: Durango’ko triskaltzea, bonbaz.

Amando, Diogenes, Eutikio, Frantzisko, Geramaro, Gillermo, Ireneo (gotzaiña), Kepa (Berona),

Leopoldo, Makario, Martzelino, Maksimo, Platonides, Prudentzio, Samuel, Teodosia, Timoteo, Urban.

JORRAILLA (Aprilla)

Astelena6




Berregituratua zen Erkidego onen asieran betebear eta elburu batzuk begitandu ziran, orain arte bizikera eta lana xedatu dabezanak:

– barne adostasuna berregitea,– erkidego nortasun bereizgarri bat lortzea,– gazte pastoraltza suspertzea, Potosi Iparrean

(Bolibian) Misio eskualde bat artu eta Bil-boko S. Fran-tzisko auzoan lana sakonduz bazterketan murgiltzea, Euskalerriak bizi dauen gatazka eta indarkeria egoeran bakea-ren aldeko pastoraltza sustatzea, eta Klareten erako ebanjelizatze ekinean autuzko sekula-rrak presta eta geitzea, bokaziodungaiak sus-pertzea eta ezibide egoki bat eratzea.

J.M. Alday-CFM

1491: Sevilla’n Pedro Urresti ondarrutarra epaitu eben, itxasoan arabiarren lagun zalako. 1871: Julio Urkijo euskalzalearen jaiotza Deustu’n.

Osasunaren eguna, Afraates, Akilina, Aratz, Benito, Donato, Egesipo, Epifanio, Errikardo, Errufino.

JORRAILLA (Aprilla)

Martitzena7




Urte guzti oneitan iraun dauen erronka multzo bat. Lurralde eta apostoliku eraketa barri bat, globalizazioari begira baña sustrairik dauen Erri batean txertatua. Kla-retar jarduera sendotzeko bere bizimoldea eta misioa berregituratu bear ziran. Erkidego maillako Bilkura Na-gusi eta Biltzarrak sustatu dira1, Anaidi berriak sortu, Potosi Iparreko Misioan sekular misiolariak lanean ja-rri dira, Lekaidiaren naiz Eleizaren bearretara ur egoten saiorik egin da. Guztiau korapilotsu izan diran azken a-markada oneitan.

J.M. Alday-CFM

1 Erkidegoa lurralde erara moldatu zenetik 6 ohizko Erki

Bilkura egin dira, sei urteoro: 1968, 1974, 1980, 1986, 1992, 1997;

non eta gobernukide berriak eta seiurtealdirako irizpideak inkatu izan dira. Bilkura orien bilera agiriak iragandako seiurtealdi bakoi-

tzeran ikuspegi orokor bat ematen dute, eta hurrengorako asmoak.

Aipagarri 1968-1969. urtealdiko Bilkuran bizi izandako eztabaida,

eta Bilkuren agiri hauek: Berrikuntza aurrera doa (1986), Itzaren

serbitzari (1992), Gure misio profetikoa Euskal Errian (1997).

1674: “Amabiren Anaidia”, Uxue’ra zuriz jantzita joa-teko gaur araudia onartu eben. 1937: Gudan, Otxandio ta Olaeta galdu ziran. 1965: “Mondragones” pelotaria il zan.Agabo, Alberto, Amanzio, Asinkrito, Dionisio, Edesio, Erodion, Faibe, Filarete, Flegonte, Gualterio, Jenaro.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguastena

8




Erriarengandik abiatu eta Erriarekin batera. Kla-reten karisma jarraituz, Itzaren zerbitzari ta misiolari. Gaur egun, Euskal Erriako klaretarrak Anaidi oneitan dagoz:

Bilbo- San Frantzisko kalean, Anaidi bi: Erkidego Ku-ria (6 anaidikide) eta zinegindako teologia ikaski-deen prestaerazko elkartea (6).

Bilbo- Zabala kalean: Bazterketaren aldeko murgi-lketa ekinean Mariaren Biotza eta San Rafael parrokie-tako pastoraltza ardura daraman Anaidia (3).

Leioa- Askartza Claret Ikastetxean: ikastetxea da-raman Anaidia (13).

Iruinean, Anaidi bi: Aldapa-ko Atseden Egoitza (12), eta “Larraona” Ikastetxea eta Unibertsitari Egoi-tza (8).

Agurain: erriko eta inguruko parrokien zerbitzu-rako Anaidia (7), aldi berean gazteeentzako Elkartegia. Erki-degoaren Liburutegia be dago an.

J.M. Alday-CFM

1644: Axular idazlearen eriotza, Sara’n. “Gero” bere liburua. 1765: “Real Sociedad Bascongada de Amigos del País”en araudia onartu Karlos III.ak. 1866: Arriola musikalariaren eriotza Elorrio’n.

Akazio, Anastasio, Axular, Basilio, Demetrio, Diogenes, Eugeniano, Errufino, Eusikio, Gautxorio.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguena

9



Ariñauko orretaitik datorrena

2. Euskalerriako klaretar Erkidegoaren lurralde eta apostoliku egituraketa

Donostia: Ikastolaren eta “Mariaren Biotza” parro-kia-ren zerbitzurako Anaidia (10), eta aldi berean Pio V. ta San Inazio parrokietan pastoraltzan laguntzen dau.

Tolosa: ezabatze bidean dago.Gasteiz: Ariznabarra auzoan eta iriburuko kanpoal-

dean beste iru parrokien ardura daraman Anaidia (5), gei I-tza bizkortzearen Zerbitzua eta Proclade EGE (ONG)-aren Arabako egoitza.

Bolivia, iru Anaidi (lau anaidikide bakoitzean): orreta-tik Misio bi eskualdean (Sakaka eta San Pedro Buena Vista) eta bat La Paz iriburuan (Misiorako Bi-lketa bu-legoa eta parrokiaren ardura).

J.M. Alday-CFM

1234: Naparroa’ko Santxo erregearen eriotza Musikaria’n (Tudela’n). 1481: Isabel Erregiña Kato-likuak Lege Zarrak ziñez onartu zituan Bermio’ko Santa Eufemia’n. 1506: Xabier’eko Frantzisko’ren jaiotza.

Afrikano, Alejandro, Andoni (Neyrol), Donato, Edormon, Eritz, Ezekiel, Fulberto.

JORRAILLA (Aprilla)

Barikua

10

100-2015-265Eguzkia: 07:45etik 20:48era




1968an Erkiaren kopurua 135 partaide bazan, gaur egun 95.1 da; orretatik, 74 apaiz, betiraunkorreko dia-kono 1, 14 anai laguntzaile, 5 zinegindako teologia ikasle, eta nobizio 1. Euskal errian 74, Potosi Iparreko Misioan 12, Lekaidiako beste erakundeetan 9.

Erkiaren Albistegiak izen au du: Euskalerriko

Albistaria CMF. Noticias de los Claretianos de Eus-

kalerria2. Albistegi onetaz gain 1983. urtetik aurrera aldizkari bat ere zabaltzen da: Claret Gaur. Noticias de

la familia claretiana de Euskalerria.

J.M. Alday-CFM

1 2002. urteko urtarrilaren 1.aren garaiko datuak2 1950ean Cronica de la Provincia de Cantabria izena zuen;

eta gero Informaciones CMF. Provincia de Cantabria (1968) izenera

aldatu. 1975ean, ordea, CMF Albistaria. Noticias de Cantabria, eta

1980 ezkeroztik, Euskal Erriko Albistaria. CMF. Noticias de los Kla-

retianos de Euskal Erria. Barroeta’tar Klaudio-CFM

JORRAILLA (Aprilla)

Zapatua

11

101-2015-264Eguzkia: 07:43etik 20:49era


1356: II. Karlos, Naparroa’ko erregea, Frantze’ra espe-txeratzeko eroan eben. 1854: Goikoetxea musikalaria jaio zan Aramaio’n. 1899: Labayru seme maitetzat artu eban Bilbo’ko udalak.

Antipas, Barsanufio, Beatriz (Belmonte), Bixente (Ferrer), Domnion, Estanislao (gotzaiña), Eustorgio.

PAZKO-ALDIKO II DOMEKEA

– Lenengo kristiñauak zintzo irauten eben. Apos-tuluen irakatsietan anai-alkartasunean, ogizati-tzean eta otoitzean.

– Bat egiten eben eta euken guztia guztientzat izaten zan.

– Pozik eta telesbako biotzaz bizi ziran.

* * *

– Jainkoak Jesukristo illen artetik biztueteaz ba-rriro sortu gaitu.

– Poztu gaiezan: Estu ta naigabeetan bizi ba’gara be: orrelan gure sinismena garbitu egingo da.

* * *

– Jesus berbiztuak bakea dakarsku– Tomas’ek ezin sinistu izan eban, baiña Jesus’ek

bere sinismera sendotu egin eban.

1876: Errege-aginduz, uriburuak Bilbo, Donosti ta Gaz-teiz baiño ez dira. 1881: Iparragirre’n eriotza Zozobarro Itxaso’ko baserrian. 1892: Agirresarobe musikalariaren jaiotza Orio’n.

Bizia, Bittor, Dabid, Damian, Eguene, Florentino, Gillermo, Jon, Julio I (Aita Santua), Konstantino.

Pazko Domekea

JORRAILLA (Aprilla)

12



Euskalerriako Klaretar Misiolariak, “Eleiz-Artzai-ñak laguntzearren porrokatuak Itzaren aldarrikatzaille izanik, Erreinuaren Berri Ona mundu zabalera barreiat-zeko baliabide guztiak erabiliz”1 Itzaren Zuzeneko Zerbitzua aukeratu dugu, prediku eran, edota erritar misioen bidez, eta beste, Iruinean, Balmasedan, Bilbon, To-losan, eta beste. Irakaskuntzaren Pastoraltzan Bilbo-Askartzan, Donostian - “Mariaren Biotza ikastolan”, ta Iruinean - “Larraona ikastetxean”. Bazterketa giroko lanetan, Bilboko San Frantzisko auzoan eta Ipar-Boli-biako Potosin. Elizbarriutiaren parroki laguntza lane-tan, Donostian, Agurainen ta Gasteizen. Deustoko uni-bertsitatean eta Gasteizko teologia fakultatean.

J.M. Alday-CFM

1 Lekaidi Araudia CMF., 6. zenbakia

1812: Poffe Almirante inglesaren zemaiak Ondarroa ta Lekeitio aurrean. 1829: Angulema’ko Dukearen gudariak Bilbo’ra sartu ziran. 1968: Juan Migel Seminario izparla-riaren eriotzea Irak’en.Agatodoro, Agatonika, Dadas, Eleuterio, Ermenejildo, Eukene (Kordoba), Justino, Karpo, Kintiliano, Martin

I (Aita Santua), Maksimo, Papilo, Teodosio, Urso.

JORRAILLA (Aprilla)

Astelena

13

103-2015-262Eguzkia: 07:40etik 20:51era




Ea Euskalerriako klaretarrek Klaret berak eman-dako ondo ezaugarri au egi biurtzen ote dugun: “Andre

Mariaren Biotz Garbiaren semea, maitasunez erretzen

dagoen eta nonai ibili, an kiskaltzen dauen gizona da.

Egiazki nai dau eta oroz aalegintzen da Jainko maita-

sunaren sutan gizadi osoa pizten…”1.Klaretar Misiolariak, edota Mariaren Biotza Gar-

biaren Semeak, Aita Klaret (egun San Antonio Maria Klaret) abadearen bidez asi ziran 1849ko uztaillaren 16an Vic-en (Bartzelona), eta Euskal Errira 1880ean eldu. Urte batzuk leenago, 1866. eta 1868. urteetan Klareten andik onako ibilkera apostolikuek –Zarautz, Loiola, Gasteiz, Lekeitio eta Donostia zear– ondare au utzi eben.

J.M. Alday-CFM

1 Lekaidi Araudia CMF., 9. zenbakia

1627: Xemein’go torrea egiten, baiña Juan Agirre irudigille azkoitiarrak beste era bat agertu eban. 1723: Kalagorri’ko Gotzaiñak, Durango’ko Santa Ana’ri buruz agindua. 1871: Mokoroa autzerkigileearen jaiotza Tolosa’n.

Abundio, Andoni, Ardalion, Baleriano, Balerio, Domnina, Eustaki, Fronton, Jon, Justin.

JORRAILLA (Aprilla)

Martitzena14

104-2015-261Eguzkia: 07:39etik 20:52era




1880ean Euskal Erriko leen klaretarrak egin eben zin: Antonio Sola Alvarez, abade zana, Erriberri-Oliten 1844ean jaioa. Gero beste ainbat geitu ziran. 1880-1890.amarkadan 172 euskaldun egin ziran klaretar: 132 nafar, 21 arabatar, 17 bizkaitar eta gipuzkoar 2. Eta Anaidi oneik sortu: Iruña (1880), Balmaseda (1882) eta Bil-bo (1886). Geroago sortu ziran: Beire (1910), Tolo-sa (1914), Agurain (1918), Donostia (1920), Bilbo-A-reeta (1942), eta 70ko amarkadan: Iruinea, Gasteiz, Leioa, Getxo, Potosi Iparreko Misioa (Bolibian). Klaretarrek Euskalerrian 1968. urte inguruan aurreko eta ondorengo bat izan dabe, bigarren aldian Euskalerria Erkidego gisa eratua, lurralde zein apostoliku maillan. Erriarengandik abiatu eta Erriarekin batera. Klareten karisma jarraituz, Itzaren zerbitzari eta misiolari.

Josu Mirena Alday Otxoa de Olano, cmf.

1875: “El Noticiero Bilbaino”ren asiera, arpidea illean lau errial. 1922: Elorrio’k trenbidea eskatu eban. 1959: Beorlegi antzezlariaren jaiotza Donosti’n.

Anastasi, Basilisa, Biktoriano, Dadas, Damian (Veuster), Eutiki, Kintiliano, Kreszente, Maksime,

Maron, Maksimo, Olaia, Olinpiades, Paterno.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguastena15

105-2015-260Eguzkia: 07:37etik 20:53era




Arantzazu 2002, Ekainak 27(Patxi Otamendik euskeratua)

KLARETAR OSPETSUAK

ALBIZURI OTZAMIZ, Serafin (1869-1931)

Abade lenengoz, ta lekaide gero. Gautegiz-Artian jaio zan 1869-III-24an. Leen-ikaskintzak Plentzian ta Mundakan osotu ebazan, Orduñan Jesuiten Ikastetxean ba-txillerra egiñik. Elizestudioak Salamancako Doipuru-Apaiztegian artu ebazan, 1893an Eliz-Araudian Lizenzia-du ta 1894an Irakasle (Doctor), nemine discrepante, ata-rarik. Bertan artu ebazan baita elizordena guztiak Tomas Camara goterki aretako gotzai ospatsuaren eskuetatik.

Bere lenengo lantokia Bermeo ondoko Almike (Alboniga) izan zan; ara bialdu eben eta aurrenik ari-mazai 1894garren urteko lotazillean, abadetu ta laster.

Barroeta’tar Klaudio-CFM

1418: Uriola aundia Bilbo’n: Txalupak Santiago’raño. 1848: Iriondo ereslaria jaio zan Elgoibar’en. “Ongi Zeru-tik” sortu eban. 1931: Bizkai’ko Gobernadoreak, udalen batzarra galazo eban.

Ume esklabotzaren aurkakoeguna, Baudilio, Benito, Benito Jose Labre, Bernadita (Soubirous), Bizente (Ferrer), Engratzi, Fruktuoso, Geaxi, Irene, Jokin.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguena16

106-2015-259Eguzkia: 07:36etik 20:54era


KLARETAR OSPETSUAK


Ez eban emen urte beterik egin, 1895garreneko urrian Bermeoko Santa Maria parrokira aldatu eben eta, laguntzaille legez. Ementxe lan egin eban 1925rar-te, beti gogotsu artan bere. Izlari trebea izan zan, bai euskeraz eta bai erderaz. Parrokiko lanak alik zeatzen beteta, astiunetan eder jakon arrantzaleekin berba-egin eta eurei, zar eta gazte, kultura apur bat emotea, neguko ordu luzeetan batez be.

Berrogei ta amasei urte ebazal, Bermeori agur egin eta Miren Biotzeko Semeak, Agurain (Salvatierra)n eukien aztetxean sartu zan. Antza danez, A.Arriandiaga elantxobetarrakin, garai artan Madriden egoan agin-taritza nagusiaren idazkari zanarekin eukan txera eta maitasu-naren artu eban erabaki ori. Dana dala, guztia bertan bera laga ta lekaide egin jakun, eukezan gauza guztietatik bere Harmonium andia ta bere Liburutegiko batzuk, besterik eroan bage. 1927-VIII-15an egin eban bere profesa.


1808: VII Fernando’k Araba’n lege zarrak zin egin eta Bizkaia’n aurkako legea emon. 1896: Olano idazlea jaio zan Altzo’n: Eusko gogoaren aztertzaillea. 1955: Tolosa’n aizkolariak: Aizkoraz Yurrebaso nagusi, ari-ñeketan Txikia.

Ainara, Akazio, Anizeto (Aita Santua), Elias, Erroberto, Estepan, Fortunato, Hermogenes, Inozenzio.

JORRAILLA (Aprilla)

Barikua

17


KLARETAR OSPETSUAK


Gero Aranda de Duero-n, Calahorra-n eta Oska-barte (Santo Domingo de la Calzada)n ibilli zan aspertu barik bere eliz-lanbidean: autortu, erakutsi ta Barri Ona zabaltzen. Alan da be, Errioxa-n, Kamero aldean eman ebazan mixiño gogor batzuen ondoren, gaixotu zan; eta 1931-I-12an, atseden apur bat artu gurean, Balmaseda-ko ikastetxera baztartu zan, eta ementxe,

Illabete bi geroago, 1931-III-3an il zan santu antzean.


1812: Kadiz’ko korteetan Txurruka’ri omena. 1875: Etxebarria’tar Juan, bost margolari onenen arteakoa, jaio Bilbo’n. 1937: Begiaga komandantearen eriotza Sebigain’eko gudaldian. Illearen 11’tik 15’erako bu-rrukaldia.Abrahan, Aia, Alots, Ander (Hibernon doatsua), Antia, Apolonio, Atanasia, Bixente, Dunis, Eleuterio, Eukeni.

JORRAILLA (Aprilla)

Zapatua

18


PAZKO-ALDIKO III DOMEKEA

– Apostoluak arraintzara doaz, bear ba’da euren sinismena erdi-galduan dabela.

– Baiña Jesus euren sinismena biztuteko arduraz dabil.

– Juan da lenengo federa eltzea lortzen dauana: “Jauna da”.

– Jesus’ek eukazan arraiñak eta apostoluak arra-patutakoak batera dagoz Maian.

– Eta mai-inguruan, maitasun-giroan apostoluen fedea sendotu da.

– Eta fededunen arduradun, ardien eta bildotsen zaindari, Kepa geratzen da.

1372: Bizkai’ko arrantzaleak Bretaña’ko kai inguruan arrantzan egiteko ituna. 1838: Muñagorri’k bakearen aldeko deia Karlos erregeari. 1866: Mardura pelotaria jaio Azpeitia’n.

Ander, Apolonio, Aristoniko, Artzai, Bixente, Dionisio, Eleuteri, Elfego, Emma, Expedito, Galata, Galdino.

JORRAILLA (Aprilla)

19Domekea

EUSKALTZALE

Artia erri panpoxean, euskera ere panpoxa egiten dabe bertakoak. Modu orretan A. Albizurik be. Maite eban bere izkera, eta izlaritzari ezezik, idazteari be ekin eu-tson. Ona itxi euskuzan liburuxkak:

1) Josu’ren Bijotz Deunari Bederatzi-urruna

(Bilbao, 1917). Grijelmo-ren irarkolan. 16 orrialde.

2) Alboniga’ko Ama Deunaren Bederatzi-urru-na (Bermeo, 1925). Gaubekaren irarkolan. 40 orrialde. Ez eutson bere izenik ipiñi.


1404: Erregeak Lizarra’n, emakumeen apainduri la-rregia debekatu eban. 1574: Cuzco’ko gotzaiña zan Domingo Lezo’ren eriotza Sevilla’n. Lezo’tarra. 1903: XIII. Leon Aita Santuak, Begoña’ko Ama Bizkai’ko zaindari izendatu eban.

Andoni, Azindina, Bitor, Bizente, Domnino, Ines (Montepulziano), Itxaso, Kristoforo, Martzelino.

JORRAILLA (Aprilla)

Astelena

20


KLARETAR OSPETSUAK


Olantxe dauko beste lan pillotxo bat «Euzkadi», «Eus-kal Esnalea», ta olangoetan. Kezka bizia eukan, ozka, euskerearen biziari buruz. Nasturik ikusten ebazan, an gizaldi onen asierean, euskaldun geienak, «eta geure euzkera deya –dio– lots beterik, igeska geugandik. Las-ter gaur baño maitetasun geyago ezpadau idorotzen ge-ure artian, ilgo da. Eta autortu biarko dogu geu-geronek erijotzia emon dautsagula. Auxe bai dala zorigaiztua!» (RIEV, 1907, I, 624 orr.). Bera sabindarra izanik be, begi onez ikusten eban J. Urkixo-k zuzenduriko RIEV.

Baiña ba-eban, garai artan moda zanez, beste lera bat be: Etimoloji zalea genduan. «Euzkerea»-n batez be, 1929garren urtean, gai orretzaz ainbat lan eman eusku-zan, «Aramayona», «Asuero», «Eleta», «Matxitxako» «Zamora» eta olangoak azalduz. Otoia zer dan, ordea, «Euzkadi» aldizkarian, 1908, V, 39 orrialdean erakutsi euskun. «Euskel-gayak» izenpean ipuin eta itz-erro as-ko datoz «Euskal Esnalea»-n (Tolosa, 1909). «Eskija-ga» izen-ordea erabiltzen eban. (Ikus Balentin Obieta, Anales de la Congregacion, CMF, 1931, XXVII, 652 orr.; Jon Bilbao, Eusko Bibliographia, I, 93 orr.; Ismael Torres, cmf, 1975-IX-1an Tolosatik egin eustan karta).


1457: Jauntxoen torreak laburtuteko agindua Enrike IV.ak. 1524: V. Karlos’ek areioai parkamen osoa, baiña egitekoak egin eta gero. 1937: Euzkadi’ko dirua zabaldu zan Bilbo’n.

Abdekalas, Alaia, Alejandra (Sandra), Ananias, Anastasio, Antselmo (Kanterbury gotzaiña), Apolo.

JORRAILLA (Aprilla)

Martitzena

21

111-2015-254Eguzkia: 07:28tik 21:00raIlargia:09:34tik 00:07ra

KLARETAR OSPETSUAK

ARRIANDIAGA GOROZIKA, Imanol

(1876-1977)

«Orixe»k au idatzi eban 1927an: «Arriandiaga Klaretarra, buruz ernea ta argia da, moralzale garaia; baña euskeran guziz utsegin du erritik aldegitean» (Eus-kal Esnalea, 1927, 248 orr.), Eta A. Villasantek ora-intsu: «Penagarri da gizon ain jakintsua euskera orren geome-trikuan idazten ikustea, arrunt eta aotuari bizka-rrak e-manez; izkera ain munik eta gatzik gabean, bai, «itztxarrez», ta oituen ordezkotzat a priori aterazitako adizki txarto sortu edota zatartzat jotzen ditugunakin beteta» (HLV, 351 orr.).

Ikus daigun, laburki, guzti au egia danentz.


1795: Aita Alustiza’ren eriotza Bolonia’n josulagun erbesteratua, ango nagusi. 1876: Arriandaga’ren jaio-tza Elantxobe’n. 1937: Bilbo itxasoz esituta. Gosea ta bildurra.

Lurraren eguna, Azepsimas, Aitala, Alexander, Apeles, Bikor Danel, Elimenas, Hugo (Grenoble).

JORRAILLA (Aprilla)

Eguastena

22


BIZITZ-ZEAZTASUNAK

Elantxoben, itxas ertzeko erri lerdenean munduratu zan I. Arriandiaga, 1876-IV-20an. Amaika urteko mu-tiko zala, Miren-Biotzeko Semeak Balmasedan daukien ikastetxera jo eban, Kristoren ordezko, eleizgizon izan nairik. Argi eta azkarra etorkun ikastaroetan, Teolojia, Moral, Eliz-Araudian batez be, gorenengo maillak lor-tuaz. Meza emotera eldu ondoren, ere, Eskugo ikaske-tak sustraiagotik sakondu egizan, Erromara bialdu eben nagusiek.


1462: Naparroa’ko Zuriñe, bere gogoaren aurka, Orthez’era. 1540: Paulo III.ak Oñate Ikastetxe Nagusia egiteko bulea emon eban. 1967: On Manuel Lekuona’ri omenaldia Oiartzun’en.

Liburuaren eguna, Adalberto (gotzaiña), Akiles, Etelredo erregea, Felix, Fortunato, Gerardo, Gorka.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguena

23


KLARETAR OSPETSUAK


(1876-1977)


Gero, 1903tik aurrera, Santo Domingo de la Calza-da (Logroño) deritzan errian, Klaretarren ikasgu nagu-sian, Zillegizti edo Morala irakatsi eutsen bere ordenako gazteei. Bitartean, Ameriketan be ibilli jakun, Calenda-rio vasco lana, bada, 1911-V-31an Brasil-go Mattogro-so-n izenpetzen dau; «Euzkadi» aldizkingian datorren Gorputz itzazkoa be andik bialdua dau erabat 1913-IX-1an. Urte oneitan, gaiñera, idazteari emona ibilli jakun aspertu barik, Madrid-eko «Ilustración del Clero»n ba-tez be, lan asko argitaratuaz. Luma arin zorrotza eban, eta nagusiak be idaztera bultzatzen eben.

Garai ortan erne jakon beste kezka bat, biotz-zimikoa, bizitzaldi osoan estu, larri ekarri ebana; ama-gandik ikasi eban euskerea ez eban ezelan be bertan-bera laga nai. Euskalzaletasunera bultz-eragin eutsona amarekin euki eban jazoera bat izan zan geien bat. Bein batean, ama joan jakon ikusten, eta ona zelango estuasunean aurkitu ziran ama-semeak; amak ez ekien erderarik, eta semeari aiztu egin jakon etxetik kanpora ibilliz, amak magal goxoan erakutsi eutson euskerea.

Barroeta’tar Klaudio -CFM

1550: Elbira Otalora’k Klaratarren lakaimetxea ipiñi eban Durango’n. 1682: Garro euskalduna Txile’ko Santiago’n godernadore. 1921: Garitaonaindia Zaldibar’tarrak “Ar-gia” aldizkaria sortu eban Donosti’n.

Alejandro, Benito (Menni), Boba, Diosdado, Doba, Egberto, Eusebi, Fidel (Sigmaringa), Gergorio.

JORRAILLA (Aprilla)

Barikua

24


KLARETAR OSPETSUAK


(1876-1977)


Lotsari gogorra, bene-benetan! Eta orduantxe asi zan Aita Imanol euskerea barriz ikasi, berba egin ta idazten; orduantxe konturatu zan euskerea, bere izkuntza jatorra, eder jori aberats dala be. Idazterakoan garbiegi ari zala esan oi eutsoen onek eta arek, sandiak eta berendiak. Bai-ña ark bereari ekin eutson. Ez ote, dogu, gaur bere, beste orrenbeste egiten? Bakoitzak bere bai, itsu ta leiaka!

Zelango makilla-zartak aizeari arrotzen dautsoguzan! Eta danok pozik. bardin gertatu jakon A. Arriandiagari be. Beraz, zu pekatari barik, ni pekatari esan bearra dogu.

Gizon argia zan Aita Imanol. Bere ordenan kargu gorenengoak euki ebazan, Lagundiko idazkari orokor izateraiño be eldurik; kargu oneik zirala-ta, Erroman eta Madrid-en bizi izan zan luzaro. Zillegizti ta Eskugoan norbaitek dudaren bat ebanean, arengana jo oi eben; toki guztietan, beraz, oso maitatua zan, beti ta non-nai e-donori on egiteko gertu egoalako. Langillea izan zan oso bere bizitzaldi guztian, latiñez, erderaz ta euskeraz lan ederrik asko osotuaz. Beiren, Naparroako erri txanbeli-ñean, 1947-I-30an, itzali zan elantxobetar argi-a.


JORRAILLA (Aprilla)

Zapatua25

115-2015-250Eguzkia: 07:23etik 21:04era

Ilargia: 13:08tik 03:18era

1823: Prudentzio Ualde, Bonaparte erregesemearen la-guntzaillea izkuntza-arloetan, jaio zan Bidangoitz’en. 1937: Eibar Franco’tarren menpera jausi zan. 1937: Gernika erre eben egazkin alemanak.

Agatopode, Aniano, Basilio, Ebodio, Esteban, Filon, Herminio, Hermogenes, Isidor, Kalixta, Kleto.

PAZKO-ALDIKO IV DOMEKEA

– Ardiak Jesus’en Artaldean, Barri ona entzun bear dabe.

– Jauna ezagutu bear dabe. – Jaunaren atzean joan bear dabe, Bera eredu lez

artuta. – Eta Jesus’ek bizi barria, betiko dan bizia oraintxe-

gandik emongo dautse. – Jesus’en eskutik ez dauz iñok kendu al izango

bere ardiak. – Aitak emonak dira eta orregaitik ez dautsoz

iñok kenduko. – Aita ta Jesus bat dira.

1307: Angosto’ko Ernando artzaiñari Andra Maria ager-tu ei jakon. 1793: Frantze’tarrak Luzaide (Valkarlos) erre. 1932: Euskalerriko Aldundiak Gasteizen batuta Iruña’ko batzarra ebatzi eben.Anakleto (Kleto), Andra Mari Aolku onekoa, Arnaiz, Basili, Errafael, Estepan, Exuperanzia (Esperanza).

JORRAILLA (Aprilla)

Domekea

26

KLARETAR OSPETSUAK


(1876-1977)

EUSKAL LANA

Etzan arrunta, askoren artekoa izan, ez, ala-jainko! Da-roagun gizaldi onen asieran piztu jakun euskal min, no-bizto ta garrean ez genduzan atzerati, ez orixe!, Ma-ria-ren Biotz-Semeak. Bertatik sortu eben giro berezia, eta euskaltzale amorratuak billakatu ziran, Arriandiaga, Zabala-Arana, Gotzon Urrutia, esate baterako–, euskal barrutian lan bikaiñak amaira eroanik. Aita Garriga be, euskaldun barria, danok alkar berotu ta su-ixioturik, lan-gille trebea gertatu jakun.

Erderazko lanak Madrid-eko «Ilustración del Clero»-n datoz geienak. Euskerazkoak Bilbao-ko «Euzkadi»-n, «Euzko Deya»-n eta «Euzkerea»-n daurki-guz, eta ugari aurkitu be; Donostiako «Euskal Esnalea»-k ba-dakaz a-ren batzuk. «Mibisus», «Arpidedun», «Azter-tzalia», «Argorri», «Omabeitia-tar Karmel» ta olangoak erabilli ebazan lanak izenpetzeko. «Euzkadi» aldizkarian, adibidez, 1907tik asita, ia zenbaki guztietan ageri da A. Imanol-en zerbait. Ementxe ta «Euzko Deya»-n emon eus-kun, itzulita, bertsoz emon be, David-en eresietatik pilloa.


1512: Juana erregiñeak batzar guztiak Gernika’n egite-ko agindua emon eban. 1741: Iturriza, kondaira idazlea, jaio Berriz’en. 1862: Gazteiz’era lenengo gotzaiña.

Anastasio, Antimo, Armengol, Estepan, Jon, Kastor, Kepa (Armengol), Kepa (Kanisio), Mª Antonia

(Bandres), Montserrat Andra Mari, Teodoro, Teofilo, Tertuliano, Unax, Zite, Zoismo.

JORRAILLA (Aprilla)

Astelena

27

117-2015-248Eguzkia: 07:20etik 21:06era

Ilargia: 15:00tik 04:25era

PRUDENTZIO DEUNA

Gure anai arabarrak gaur euren jai aundia ospatzen daukaguz: Armentia’ko Prudentzio deuna.

Armentia aldi aretan erri aundi bat zan eta ara-biarrak aurrean egoaldetik ekarritako kristiñau askok osotzen eben erri ori.

An jaio zan Prudentzio, gero Tarazona’ko Gotzain izango zana.

Eleiza zar polita, oraintsu oso ondo egokitua dago Armentia’n eta eleizearen atzeko aldean diran erroma-niku-tankerako.

1366: Don Tello’k Gernika irasi eban Luno’ko lu-rraldean. 1937: Gotzon Urrutia Nabarniz’tarra il zan Donosti’n. Gorlitz’eko umeakaz gerratean Oloron’en egon zan.

Afrodisio, Agapito I (Aita Santua), Akazio, Baleri, Bidal, Cabeza (Andra Mari), Camino (Andra Mari).

JORRAILLA (Aprilla)

Martitzena

28


KLARETAR OSPETSUAK


(1876-1977)


Ona, elantxobetar argi onen lanetatik banaka batzuen aipamena:

1) Notas sobre el verbo euskérico (Euzkadi, 1907, 228 orr. ta 1908, 251 orr.).

2) Umiak autortuten eta jaunartuten (Bilbao, 1911). Elespuru-n irarkolan. Euskeraz ta erderaz. Bigarre-nez ere argitaratu zan (Bilbao, 1912). Urte auetan argitaldu zituen baita erderazko biok ere: 1) Los esponsales y el matrimonio canonico, ta 2) El servicio militar y la profesion religiosa.

3) Josu Kistoren antzarpena. Bigarren idaztia. (Euz-kadi, 1909, VI, 153 orr.).

4) Jaunartzazko itaun-erantzunak (Euzkadi, 1913). 301, 135 ta 390 orrialdeetan.

5) Calendario vasco (Euzkadi, 1911). Lan jakingarria.6) Conjugacion sintetica del verbo comenzado por

consonante (Euzkadi, 1913, 417 orr.).7) Irakasti kistarra, lenengo mallea. Adikuntzaldiko

umientzakua (Bilbao, 1919). 29 orrialde. Abando’ko Ausin’en etxean. Umeentzat dotriña txikia.


1844: Miguel Urruzuno abade idazlea jaio zan Elgoibar’en. 1864: Erregineak Bizkai’rako Irakasle Eskole emon eban. 1939: Franco’tarrak Lekeitio’tik Gernika’ra.Agapio, Andone, Emiliano, Erroberto, Gazteiza, Hugo, Kataliñe (Siena) Europako Zaindaria, Kepa, Paulino.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguastena

29


KLARETAR OSPETSUAK


(1876-1977)


8) El verbo vasco familiar y dialogado (Bilbao, 1919). Juan J. Rochelt-enean. Itano aditzaz Bilbao-n emonda-ko itzaldia dozu, liburuxkan eratua. Lojika nai eban e-uskerarentzat, ori palta jakon izkuntza ez dalako izkun-tza: gorputzari indar eman oi dautson arnasa lgez ei di-ra gramatika legeak.

9) Notas prehistoricas del vasco (Euzkadi, 1919). 223 orr.

10) Dabid’en eresiak. «Euzkadi»-n, «Euzko Deya»-n eta «Euzkerea»-n argitara-euskuzan ogei bat eresi, jato-rrak eta itzuliak. 1898an asi jakun olerkiak lantzen.

11) En pro del idioma vasco (Donostia, Euskal Esna-lea). 1922tik 1926ra bitartean, amabi lan azaldu ebazan euskerari buruzko gaiekin.

12) Matai Deunak legezko Josu-Kisto’gazko Goizpa-rra (Euzko Gogoa). 1951 ta 1952garren urteko zenba-kietan.

13) Goizparraik eta Beldubaik egiña (Zarautz, 1959). 558 orrialde. Errazti-tar J. M.ak eta Itxaropena-k argi-taratua.

14) Daneurtiztija, Geometria; 1921an gertatua, baiña oindio azaldu bakoa.


1566: Baztan, orain arte Baiona’ko gotzaintegikoa, gaur-tik Iruña’ra. 1831: Bilintx, liberala erromantikua, bertso-laria, jaio zan Donosti’n. 1915: Guridi’ren “Mirentxu” antzeztu zan Madrid’en.

Afrodisio, Amador, Bendita, Donato, Eneritz, Erkonbaldo, Eutropio, Genesto.

JORRAILLA (Aprilla)

Eguena

30


LANAREN EGUNA

Munduak lanaren eguna ospatzen dau orillaren lenengo egunean eta langilleen Alkargoak jaia egiten dabe.

Egun onetan Eleizan, Jose Deuna Langillearen eguna ezarri da, zerbait ezartekotan, baiña Bibliaren ikuspegitik lanak daukan esangurea gogoratzeko eguna dogu.

– Lana Munduaren Egilleagaz, batera mundua oso-tzeko bideak artzea da.

– Lana geure bear-izanak beteteko bidea da.– Lana beartsuai laguntzeko erea izaten da.– Lanak, nai ta nai ez, gizonak alkartzen dauz.– Lana gizonaren barruko izakera okerrak gaiztu

egien dau, baiña ori baiño lenagokoa da.“Jainko Jaunak Adan’eri atsegin-Baratza emon

eutson landu egian”.“Zure bekokiko izerdiaz irabaziko dozu zure

ogia”.

1937: Italiarrak Bermio’n Bizkaia ta Gipuzkoa guda-ontziak jo ebezan bonbaz. 1958: Erremijo Muxika, Iruña’ko Abesbatzaren zuzendaria, il zan Iruña’n.

Langilleen eguna, Amador, Andeolo, Anonimata, Arnulfo, Asaf, Berta, Domardo, Errikardo, Grata, Igone, Isidora, Jeremias, Joseba Langillea, Julene.

oRRilla (Maiatza)

Barikua1

121-2015-244Eguzkia: 07:15tik 21:10eraIlargia: 18:44tik 06:24etara

OSPETSUAK

ARRIANDIAGA GOROZIKA, Imanol(1876-1977)

ZELANGO IDAZLEA DOGU?

Batenbatek be ederto erabilli izan dau makillea idazle onen bizkarra astindu gurean. Errazoi geiegi barik, nik us-te, sarri askotan. Bide okerretik guztiz ibilli ei jakun, gure izkuntzari kalte ikaragarria egiñaz. Baiña gauzeari nork eta nondik begiratzen dautsogun ez ete du askotxo esan gure? Gatxa jaku eretxi baten esku aldeka ez ibil-tea.

Setari emonez, orren gandu artekoa ete da Aita Arrian-diaga? Añen eta birao guztiak, azken urteo-tan beintzat, beronentzako izan dira, ondo dakigunez. Merezi ete e-ban ainbestekorik? Garbizale zala, zer? Goethe ez ote genduan, batez be bere Faust idaz-tean? Eta idazle ja-tortzat jotzen deuskue doixtarrak. Ain txarto etzebillela jakin dagizuen, irakur ezazute «Goizparraik eta Beldu-baik» argitaratzean Urrutia-tar Gotzon Aitak emon eus-kun zatitxo au: «Euskerea be –dio– beste eliaik letz, e-rabilijen erabilijiaz, makaldu, gexotu ta aldatu egin da. Bere gaste-aldiko indarra galdu ta, beraz, makaldu; be-re osasuna auldu ta, beraz, gexotu ta aldatu egin da.


oRRilla (Maiatza)

Zapatua2

122-2015-243Eguzkia: 07:13tik 21:11eraIlargia: 19:42tik 06:56etara

1585: Amibi guda-ontzi barri egiteko eskatzen dautsoe Bizkaia’ri. 1817: Mariano Luis Urkixo’ren eriotza Paris’en. Napoleon’en ministroa zan. Eun millioi pezeta ta 600 botella ardau on itzi zituan ilterakoan.

Antonino (Pierozzi), Arazeli, Atanasio (gotzaiña), Danel, Eukeni, Exuperio, Felipe apostolua, Felix.

PAZKO-ALDIKO V DOMEKEA

– Azkenengo aparitik Judas’ek urten ebanean na-saitasun eta gozotasun geiagoaz egiten dautse berba Jesus’ek: Orixe jazoten zan lenengo kris-tiñauen batzarretan be edozelako batzarkideak sartzen ziranean.

– Jesus’en aintza laster etorriko da: Joan’en Ebanjelioan nekaldia ta berbizkundea batera-antzean, gurutzeko Jesus be aintzatua da.

– Eta Ebanjelio onetan be alkar maitasuna agertzen da, Joan’en Barri Onaren ardatz dan agindua.

1435: Kastresana’ko zubia amaitu eban Peru Ortiz le-keitiarrak. 1576: Bartolome Karrantza naparraren erio-tza Erroma’n. 1897: “Bizkaitarra” aldizkariaren ordez, Sabin’ek “Baserritarra” atera eban.

Prentsa askatasunaren aldeko eguna, Alejandro, Atanasio, Biola, Bioleta, Diodoro, Ebencio, Elpidio.

oRRilla (Maiatza)

Domekea

3

KLARETAR OSPETSUAK



Antxiñako sendotasuna ta erro indartsubaik idoro ta be erabiliz, antxiñako edertasuna ta bixitza emongo dautsaguz. Goizparraik euzkeraldu baño lenago Arrian-diaga abeak euzkeraren erro ta lagijak ondo bai ondo ikasi ta aztertu leuzan, eta orduban, lagi orrein arauz, idatzi leban idazti au. Arriandiaga-k berak diñoskunez, «ezti gozua» aurkitu leban idazti onetan. Benetan gozua, lenen-lenen Urtzi Jaunaren beraren itzaik diralako, ta euzkera ain gozoz euzkeratuta dagozalako. Nok eztau eztija abuan txastean» (Pliegos euzkeralogicos, 1962, 24 orr.).

Mingain loiak diñoena gorabera, Arriandiaga idazle erne oparotsua izan jakun, bizitza zear luma eskutik utzi ez ebana. Azkue-k Bilbao-n ataraten eban «Euskalza-le»-tik (1989, 31 orr.) asi jakun idazten, eta arrez gero, aldizkari ta egunerokoetan, abertzale usiña ebenetan batez be, etenbarik idatzi eban. Gaiak sakon ikasi ta adierazi naia agertzen du beti, adimen argi zo-rrotzari jagokonez.


1296: Ondarrabi, Donosti, Getari, Bermio, Castro, Lare-do, Santander eta Gazteiz’en artean anai-itunbena. 1388: Bermio’ko arrantzaleen arauak onartu ziran parrokian batuta. 1864: Txomin Agirre’ren jaiotza Ondarroa’n.Andoni, Antonina, Arazeli, Benerio, Florian, Floriano,

Godeberto, Jose Mª (Rubio), Hiart.

oRRilla (Maiatza)

astelena4


KLARETAR OSPETSUAK



Olango idazleaz epai arteza emoteko, sasoi aretan zelango jokera ebillan gogoz artu bearra dogu. XIX-garren mendearen azken aldiko euskal idazleak aurki, naikoa mordoillo iduritu ta ikusi eben aurretikoak ida-tzitako euskera, bai joskeraz eta bai iztegiz. Orretzaz, egun aeitako euskal idazle ta euskaltzale jatorrak-zelan ez?- arnas barriz txertatu, indartu ta apaindu gogo eben erria lez izkuntza. Euskera sustraiz eraberritu bear ori ezta ba arritzekoa. Gizaseme bipillak ziran, eraginko-rrak –Arana-Goiri, Azkue, Arriandiaga– eta, gaur egun opa dogunez, ezpiritu barriz jantzi gura ta landu eben euskera, gure izkera. Azkue bera, ikusi zelango arriskuan murgildu jakun bere dalako gramatika osotu ebenean. Arriandiaga aranatar itsua genduan. Orain be ez al doguz olangoak? Areri edo oneri itsuan jarraitzen deutsoenak? Eta, bear bada, neurri zabalagoan jarraitu be? Beraz, geure jokabidea zuritzeko lain errazoi bado-gu, ez daiguzan ezelan be kana estuagoz areik neurtu.


1587: Durango’ko Santa Susana’ren lekaime-etxea sortu zan. 1657: Oñate’ko sagardao saltzailleak edari one-ri ura egiten eutsoela autortu eben. 1841: Felipe Arrese Beitia’ren jaiotza Otxandio’n.

Aingeru, Amador, Arazeli Andra Mari, Arkelao, Eulogi, Eutimio, Geronzio, Gotzon, Gergorio.

oRRilla (Maiatza)

Martitzena5


KLARETAR OSPETSUAK



Sarri, gaiñera, ez-jakiñez mintzatu oi gara: lan bat irakurri barik kritikatu. Baita, iñoren agotik entzunaz soilki, idazle bat beztu be. Ez jatzu egundo olangorik gertatu? Aatik, irakur eizu urrengo txatal au, ta zerorrek esan zer deritzazun Aita Arriandiagaren idazkeraz. Ona Edesti Deunean oiñarritutako ipuintxu baten atala:

«Arrendan (orduan), Paraonak agintza gogorra egin leban: ixarreldarren ume ar gustijak, jayota laister-txe, ibai nagusira egozteko, bertoko muskertzarraik jan eta iruntsi legikiezantzat.

«Mois aldi atan jayo zan. Ameak iru illabete oro eskutaldu leban etxian, bakaldunaren agintzari uts egiñik. Baña luzaruago eskutaldu ezin leikela uartuki, zumezko otzaratxuba eginda berton iru illa betedun se-metxu maitia atondu leban, eta bijotz-atsekaberik sami-ñenaz, ijatzean, abiaonduan jarri leban, Miren alabeari zain egoteko aginduta.


1355: D. Tello’k Markiña’ri erri-nortasuna, gi-puzkoarrakandik erria zaintzeko. 1707: Urkiola’n lapurrak 9.723 erreal ostu. 1937: Bilbo’ko 2.400 ume Frantze’ra.

Alberto, Benerio, Benite (Benedikta), Benusto, Demetrio, Donato, Ebodio, Edberto, Erremigio.

oRRilla (Maiatza)

Eguastena6


KLARETAR OSPETSUAK


Ipuintxu baten ataletik datorrena:

«Arako baten, bakaldunaren alabea igeriteko as-muz Ibarra jatsi zala, ijatzean otzarea ta otzara-barruban umetxu eder, arpegi-biribil, begi-urdin, espangorrija ikusirik, Aitearen agintza gogorra zalata ixarreldarraik an jarri iebala ulertu ieban; eta umetxu maitagarri aren arpegi-biribil, begi-urdiñak bijotza jota, errukitu egin zan, otzaratik aterateko agindu leban, semetzakotu ba-tez, ta semetzakotzat azteko umetxu beraren arrebeari –elekijan arek neskatilla nor zan–, esan. Neskatillak bere nebatxua maitakiro artu leban; Ameari eruan leut-san; eta Ameak laztankiro azi leban. Umetxu au Mois andija ixan zan».

Irakurtaldi onetan darabiltzan gauza biak, orrela esateko, arritasuna soraziko eutsun, bear bada: leban

–eban– adizkia dozu bata, ta gustijaik –aik– atzizkia bestea. Lenengo, l-ri buruz, ona Urrutia-tar Gotzon-en itzak: «Arriandiaga egizko irakasle da atzizki, aurrizki ta artizkijoik zelan erabilli biar diran irakasteko.


oRRilla (Maiatza)

Eguena7


1845: Labayru’ren jaiotza Filipiñetan. 1854: Arturo Kanpion jaio zan Iruña’n. 1937: Sollube Franco’tarren eskuetara lenengoz.Agustin, Alberto (Bergamo doatsua), Augusto, Amets,

Benedicto II (Aita Santua), Domitila, Domiziano.

KLARETAR OSPETSUAK


Ipuintxu baten ataletik datorrena:

ZERA oraingo ta gero aldijetan D-bidez agertzen dan letz, lengo aldijetan L-bidez agertzen da. Onetara: L-e-ukedan, 1-eguan, neukan eta eguan ordez». -aik, orde-a, zergatik ote darabil? Orozko aldean oraindik be entzuten dalako; baita oneik, orreik eta areik be, asko diranean eta mugatu bakoa danean bereizteko; mugaz andik, olan idazten dabe: «amak ikusi dau», bat danean, eta «gurasoek ikusi dabe». Labur esanda: Arriandiagak –efe-en ordez darabil -a’k. Aita G. Urrutia-k olan:

«Aditzan letz, IXENETAN be, naska, matasea leguan. GIXONAK dauka ta GIXONAK dauke diño-gunean, GIXONAK bijotan bardiña da. Arriandiaga-k bakar e-gikorra ta askarra, bata bestetik aldatu ta era-zagututeko, Orozko aldian ointsu erabilten zan bidia artu dau: ‘Ak bakar egikorrerako, ta ‘AIK askarrerako: GIXONAK dauka, GIXONAIK dauke, GIXONAIK dauz» (Loc. cit.).


1573: Oñate’ko Korpus kofradiaren arauak. 1587: Bizkaia’n ba-dagoz izkilluak, baiña salneurria aurretiaz ordaindu bear FelipeII.ak. 1906: “Aberri” astekaria 1923’an egunkari.Gurutze Gorriaren eguna, Akazio, Aintzane, Antigua

(Andra Mari), Benebaldo, Benito, Biktor (Milan).

oRRilla (Maiatza)

Barikua8

128-2015-237Eguzkia: 07:06tik 21:17era


KLARETAR OSPETSUAK


IRITZIAK

Margo guztitako uste-iritziak daukaguz emen be. Ederra, zalantza barik, gauza bakoitzari bere balioa emotea; baiña, sarri dagigu tamalez, gauzak, dendunean egokitu bearrean, ardatzetik atara ta naspildu. Alan gu-re literaturan. Begiko jakuzan idazle batzuk, gooregi omen-gandutan jarri doguz, beste batzuk, ostera, bee-beeraiño eratsiz. Zuzenak ez dau au eskatzen. Onda-rreraiño eratxia dozu Aita Arriandiaga be, Arana- zale porrokatua izan jakulako, deabrutalde ikaragarri baten mende al-da-maldaka ibilli balitzaigu legez. Azken li-teratura kondairetan eztau girorik izan I. Arriandiagak: L. Mi-txelena-k aren izena damosku bakarbakarrik; L. Villasante-k 62 lerro dakartza, ta orreitatik batzuk elan-txobetarrari autsak atarateko; I. Sarasola-k «garbizaleen artean garbizaleena» dala diñosku, lendik iñarros-aldi-rik zakarrenak klerikalismuari artuaziz; K. Etxenagusia urratszur dabilku, ta M. Zarate-k Bizkai’ko Euskal I-dazleak’en artean aipatu be eztau egiten.


oRRilla (Maiatza)

Zapatua9


1611: Ondarribi’n sorgiñen aurkako batzarra. 1900: Bergara’ko Martzel Agirre irudigillearen eriotza. 1937: Errigoiti Franco’tarren eskuetara.

Andone, Beato, Benito, Duban, Egidiano, Estepan, Gergorio (Berruela euskalduna), Gergorio Ostiense,

Geronzio, Hermas, Igone, Isaias, Jon, Luminosa.

PAZKO-ALDIKO VI DOMEKEA

(Jn 14, 23-29)

– Maite izatea, Jesus’en aginduak betetea da. – “Aitak be olakoa maite izango dau”. – Eta olakoa Jainkoaren bizi-leku izango da. – Gauza guzti oneik ulertzeko, Espiritu Santua-

ren argitasuna etorriko da. – Jesus’en bakea ez da munduaren bakearen ant-

zekoa. – Jesus ba-doa baiña ez gaitu bakarrik izten, Bera

gugaz izango da mundua mundu dan artean. Eta ez bakarrik Eukaristian, bi edo iru bere ize-nean batzen garanean antxe dago Bera gugaz.

1937: 2.400 ume ta zar Bilbo’tik erbestera. 1937: Euskadi’ko gudariak lau “dibiziño”tan banatu ziran. 1937: Muxika Franko’tarren eskuetara.Afrodisio, Agaton, Amaro, Aureliano, Blanda, Damian

(Molokai), Dioskorides, Doniantsu, Epimako, Felix, Filadelfio, Gergorio (Berrueza), Gordiano, Job.

Domekea

oRRilla (Maiatza)

10

KLARETAR OSPETSUAK


Iritzietatik datorrena:

Alan da be, idazle andia dogu Arriandiaga. Bego emen zutik Orixeren iritzia. Olan idatzi eban 1961garren urteko garagarrillaren amairantza: «Gure okerra da geure izkuntzaren onerako joera ta eskolak albora ez iztea, ezta idazleak klasikuak izanda be». Itz barriei buruz: «Gure Mibisus-ek sorturiko anitz euskal itz dira gaur or dabil-tzanak. Euzko Gastediko-ren batek egin leikegu beiñe-nen zenbaketa, baita Lenengo Egutegi Bizkaita-rra-ren egillearenak be. Egiten danetik, zerbait geratzen; egiten ez danetik, ezer ez. Entzuna dodanez, gure gizaldiak geie-nen erabilitako eskuiztegi eta ia gure gizaldiak erabilli-tako bakarrak, Aita Arriandiagak asmaturiko sei mila itz daukaz». Eta azkenik: «Gure gaztetxuek geure izkuntzan bakarrik aurkitzen dabez okerrak. Europarantza ez dabe naiko muturra luzatu, an be leioak atarira begira dagozala ikusteko. Errez dagie orreik utsaren urrengo aurreko be-launaldikuok burutu duguna; baiña giza-legeak eskatzen dau andiuste irakatsi aurretik ikastea, baita Aita Arrian-diaga be. Eta… E-uzko-Gaztediak egindakoa be bai. Ez noa beronen me-rituak gogorazten, ezta aldezten be.

1634: IV. Felipe’ren semea zan Franzisko il eben Eibar’en. 1864: Elantxobe ta Bermio’ren bitartean itxas-ekaitza, arrantzaleen kaltez.

Bidezko Merkataritzaren eguna, Alazne, Anastasio, Andrea, Anparo, Antimo, Bernabe, Berta, Bertila,

Demetrio, Dorotea, Ebelio, Eleuterio, Eliseo, Esteban, Estela, Fabio, Florentzio, Frantzisko, Gualterio.

oRRilla (Maiatza)

astelena11


KLARETAR OSPETSUAK



Berak aldeztuko dau bere burua, barriz eratzen bal-din bada. Ezelan be ezin daikegu ixilazi euskal arloan ark egin dauen lana, naiz gozo jakula naiz minkatz».

Niretzat arrazoiz betea da Orixe-ren esan au.K. Etxenagusia, ordea, gisa onetan mintzatzen

jaku: «Aranatar sutsua dogu A. Arriandiaga: maixuaren asmoak aurrera eroanik, euskeraren erreformatzaille guztien buru-edo dogu: gure izkerearen lojikeak lillu-ratuta, erreforma sakonak egin nai izan ebazan euskal gramatika osoan» (Lorategia, 236 orr.).

Dana dala, uts eta eder, au autortu bear dogu: Gar-bizale ta erreformatzaille oeneik ezarri dautsoe gure izkuntzari beste idazle guztiak ezarri ez dautsoen aiñako indarra ta bizitasuna: indarra, bizia izan daiakun, eta bi-zitasuna, gure izkuntzak berez jagokon joskera jatorra, goi-arnasa galdu barik zaindu dagian.


1384: Pedro Markina Ziarrotza’ko abat jaunak onartu zi-tuan Igokunde Kofradiaren arauak. 1890: Bilbo inguruan ogei milla langille oporrean.Akiles, Akileo, Baronzio, Deseado, Dionisio, Emilio,

Epifanio, Felipe, Gemma, German, Grato, Iñaki, Kasio, Kasto, Kirtrudis euskalduna, Maksimo.

oRRilla (Maiatza)

12

132-2015-233Eguzkia: 07:02tik 21:21raIlargia: 03:28tik 14:58etara

Martitzena

KLARETAR OSPETSUAK



(Ikus Esku-Egundiya, 1910, 49 orr.; Orue Errementa-ria, Annales Congregationis Missionario-rum Filiorun Immc. Cordis B. V. M., 1956, 599 orr.ta 1957, 83 orr.; Gabin Garriga, Bol. Amer. E. V., 1957, 188 orr.; Z. Jemein, Euzko-Gogoa, 1950, I, 1-2; S. Onaindia, MEOE, 644 orr.; L.Villasante, HLV, 350 orr.; Orixe, En Defensa de la lengua, Bilbao, 1962, 33 orr.; Urtzago, La agricultura en el Pais Vasco, J. M. Errazti’ren ingurraztiak, Bilbao, 1962, 24 orr.; J. San Martin, Escritores euskericos, 38 orr.; K. Etxenagusia, Lorategia, 236 orr.; I. Sarasola, Euskal Literaturaren historia, 52 orr.; Auñamendi, Literatura, III, 281 orr.; J. Bilbao, Bibliografia, I, 318 orr.; Kardaberaz Aitari omenaldia, 124 orr.)


1860: Aprika’ko gudatik euskaldunak etxera. 1968: Rufi-no Arregi idazlearen eriotza Buenos Aires’en. 1974: Eloi Garai, antzerki egillea, il zan.

Agripa, Akilina, Ander (Huberto Fournet), Argentea, Baleriano, Eutimio, Fatimako Andra Maria, Flabio.

oRRilla (Maiatza)

Eguastena13


KLARETAR OSPETSUAK

GARRIGA, Gabino (1886-1969)-BIZKAIERAZ

Euskaltzale gartsu ezin-egona, larogeta urtegaz be eus-kal lanari ekin eutsona; noz edo nozkoren baten, jin-jo-anka lez agertu oi diran gizaseme bakan, langille porrokatua.

Bilbaon jaio zan 1886-II-19an, zazpi kaletatik batean, gaurko Santiago katedralaren kerizpean; berak diñoskunez, txinboa zan ba, gorputz eta arimaz. Bere aita katalana zan, Arriaga antzokian abestuten ebana; baiña emengo euskaldun emakume batekin ezkondu jakun. Argia etorran mutilla, ta eleiz-gizon izan gurez, aitek, Klaretarrak Balmasedan eukien Ikastetxera eroan eban umetan; asiurtea ta Filosofia,Cervera (Kataluiña)n egin, ikasi euskuzan, Errioxan Kaltzadako urian Miren Biotzaren Semeak daukien komentuan Teologia ta in-gurukoak osoturik. 1912-IX-21an jauparitu zan Sego-via-n, ostean bertan irakasle geldituaz.

Euskeraren aldeko eragin bizi-bizia sortu zan aro onetan, Euskalerri guztian sortu be, naiz-ta begi onez ikusia ez izan; eta askok, jakiña, izkuntzaren arazoa erriarenean sartu, gaur argi ikusi arren, len ain argi ikus-ten etzana; baita apaiztegi ta lekaidetxeetan be.

1580: Kolindres eta Linpias’eri Bizkai’ko errien mese-deak. 1864: Bidasoa’ko Beran Ignazio Larramendi abar-ketaria ta olerkaria jaio zan Orio’ko barra aurrean.Bitor, Bonifazio, Eliseo, Enedina, Felix, Gema, Isaac, Isidoro, Justa, Justina, Klaudio, Korona (Estefania).

oRRilla (Maiatza)

Eguena14



ISIDOR DEUNA

Lugiñen edo baserritarren Zaindaria dogu Isidor santu Madrildarra.

Gure baserritarrak maite dabe santu au eta Euska-lerrian ainbat eleizatxutan da zaindaria.

Isidor Deunaren egun au egokia dabe baserritarrak euren eskubideak zeintzuk diran jakiteko eta eskubide orreik zaintzeko alkargoak sortzeko baita lugintzaren aurrerabidea zelan eta nondik izan daiteken aztertzeko. Baserriko lana da gizadian bearrena, jateko guztiak or-tik eta arrantzatik datozelako eta baserria da, lugintza da, gizartean baztertuen dagoan saillea. Ez ete da ba-serritarrak euren eskubideak aldezteko alkartzen jakin ez dabelako?

1260: Alfonso X. Jakintsuak erri-nortasuna Arrasate’ri. 1892: Ansorena, txistularien maixua, jaio zan Ernani’n. 1955: Txirrita bertsolaria il zan Pasaia’n.Familien eguna, Esikio, Eufrasio, Isaias (Kiev), Isidro

nekazarien zaindaria, Indalezio, Joana (Lestonnac).

oRRilla (Maiatza)

Barikua

15

135-2015-230Eguzkia: 06:59etik 21:24ra


KLARETAR OSPETSUAK



Klaretarrak ez ebiltzan atzeratuak. Garai artakoak do-zuz A. Arriandiaga, Zabala-Arana anaiak, Urrutiatar Gotzon, Tomas Huarte, Garriga ta beste batzuk, aurrela-ri legez. Nagusiak, alan da be, ez eben au ondo ikusi, ta aurrelari orreik antola euriezan euskaltzale taldeak be-rezi ta alderatzea otu jakien. Ameriketara jo eban Aita Garrigak, Argentinara lenengoz eta Txile-ra gero; urte batzuk geroago, Perura aldatu ta Lima-n erre eba-zan amar bat urte erakusle ta mixiolari.

1921an Euskalerrian daukagu atseden pizkat art-zen eta etxekoai laguntzen. Gero, barriro Argentinara itzultzen da, Kordoba-n Klaretarren ikastetxean maixu egiteko. Beti urduri, ogei urtetan Buenos Aires-en Itu-zaingo gexotegiko kapellau daukagu; 1955tik aurre-ra, La Plata-n San Pontziano ta San Joseren eleizetan txaunburu ta arimazai. Azkenez, zaartua, bertan il zan 1969-VII-25an.


oRRilla (Maiatza)

Zapatua16


1735: Paraguay’n Asteasu’ko Juan Lizardi il eben in-ditarrak. Oroitarria bere errian. 1824: Juan Agirreaun-dia, idazlea, il zan Asteasu’n. 1937: Beldarrain eusko gudarien buru.

Adan, Akilino, Ander (Bobola), Ander Humberto (Fournet), Argilo, Audas, Aureliano, Biktoriano, Bitor.

JaUNaREN iGoKUNDEa (Lk 24, 46-53)

– Jaunak, guztiak ikusten ebela igon egin eban eta odei batek gorde eutsoen euren begietatik.

– Zuen artetik zerurako kendu jatzuen Jesus ori, olantxe etorri be egingo da andik.

* * *

– Goi-Espiritua emon eta gure biotzeko begiak argitu dagizala Jaunak.

– Jaunaren almena indartsu ibili da Kristo berbiz-tutean.

– Gauza guztiak bere oinpean dagoz eta Bera da Eleizearen buru.

* * *

– Aginpide Osoa emon jat zeru-lurretan. – Zoaze ta ikaste egizuez errialde guztiak. – Ni zuekaz naukazue mundua mundua dan ar-

tean.

1256: Motriku’k arresiak edo inguruko ormak izan-go ditu, X. Alfonso Jakintsuaren baimenez. 1430: Artzeniega’ri Bizkai’ko ta Araba’ko eskubideak onartu eutsozan Juan II.ak.

Telekomunikabideen eguna, Adrian, Akilino, Artemio, Basilia, Bitor, Bruno, Dunixe, Heraklio (Eradio), Ismael.

oRRilla (Maiatza)

Domekea

17


EUSKALTZALE

Umetatik ba-ekian Garrigak euskeraz; «amaren izkera» deritzo euskereari. Baiña, sarri gertatu oi dana, giroa ta ikasketak bide, gaztetan batez bere agotik sudu-rrera aiztuten jaiku amaren magal gurian ikasitakoa. Ez leuke orrela izan bear, baiña olaxe jazo oi da, ta orixe jazo jakon A. Garriga-ri be. Maixu onak alan be asko dagike. Aita Arriandiaga izan zan Garriga gaztearen maixu ta autorle, ta naitaez ikasi bear bere izkuntza, eta erro-errotik mintzatu, idatzi ta itzaldiak be egiteraiñoko erreztasunegaz ikasi eban.

Zabarkeriz be aiztu oi jaku beste askotan, geure-geurea dana landuteko ardura pitin bat ez ipintearren, alegia. Zabarkeri oneri buruz itz auek idatzi euskuzan Garriga-k, gogotan euki bearrekoak noski: «Zenbat jakitun –diño– abadeak lekutu barik, ezagutu doguzan erruzko zabarkeri artaz geixorik, espaiñeraz edo frantse-raz jabetuten lerrenak egiñik, eta ain zuzen be izkuntza orreitan idazle andi izateraiño eldurik, baiña zoritxa-rrez, beren oroimenaren liburutik guztiz goi-marratu ta kenduazirik, beren amak ain maiteki ta buru-ukapentsu bertan josita itzi eutsien euskerarekiko aztarren guztia! Orre-lan beren endako ogasunik bikaiñenaren galtzeari esku laguntzaillea eman deutsoe, eta bide batez izkuntza onen galtzea aurreratu egin dabe».

Barroeta’tar Klau

1489: Antzuola’n erruki-etxea sortu eban Pedro L. Gallastegi’k. 1500: Sevilla’n Errege Katolikoak egin-dako agiriz, Cadiz’ko “Bizkai’tarren Piloto Ikastegia” onartu eben. 1931: Mateo Mujika, Gazteiz’ko gotzaiña, lenengoz erbestera.Alejandra, Agnelo, Arsenio, Benantzio, Erik, Eufrasia, Felix (Valois), Ibon, Irune, Jon I (Aita Santua), Julita.

oRRilla (Maiatza)

astelena18



EUSKALTZALE


Oso ta bizi, zearoan abertzale zan. Bada-ezpadako berriemoterik ez eban eder, informazio ta gezur-gairik bez; ezmezik ez eban gure, izpar ta albiste argi ta gar-biak baiño. Beretzat Aralar menditik ikusten zan Eus-ka-lerria ederkien, eta olantxe ikuspegi aratzeko gure eban erabilli bere idaztortza. Ortik sortua dugu «Ara-lar» izen-ordea, euskerazko naiz erderazko lanik asko izenpetzeko erabilli euskuna. Ezta, ez eban begi onez ikusten erreiñu biko muga Euskalerriaren erdian. Eus-kaldun danok anai gareala adierazteko erabilli euskun baita «Bidasoa» ezizena be.

IDAZLE ASPERGAITZ

Kultura zabaleko gizasemea gendun. Eta argia ez ei da lakaripean jarteko, mai gaiñean baño. Baita be ja-kituria erakusteko, ez ixillean gordetzeko. Onexek era-ginda i-datzi euskun bizitza guztian. «Euzko Deya»-n, «Nación Vasca»-n, «Galeuzka»-n, «Elgar»-en, Paris-ko «Euzko Deya»-n, eta «Informaciones Parlamentarias»-en eta Baiona-ko «Alderdi »-n, eta «Gernika»-n idazten dau utsik egiteke.

Barroeta’tar Klaudio

1571: Legazpi Almiranteak Manila artu eban. 1857: Bilbo’ko Bankua sortu zan, 24 milloaren errealak aterateko eskubidez. 1937: Jata mendia artu eben Franco’tarrak.

Adolfo, Aurora, Bernardo, Dunstan, Ebonio, Frantzisko (Coll), Grazia, Ibo, Ibon, Josefa, Kalozero.

oRRilla (Maiatza)

Martitzena

19



EUSKALTZALE

Ona Garriga-ren lanik beiñenak:

1) La revolucion militar española y el Pueblo Vasco (Buenos Aires, 1927). 317 orrialde.

2) El Conde de Peñaflcrida y los Caballeros de Azkoi-tia (Buenos Aires, 1942). «Ekin» argitaldariak. 190 o-rrialde.

3) Los adversarios de la Libertad Vasca, desde 1794-1929 (Buenos Aires, 1944). «Ekin»-en irarkolan. 286 orrialde.

4) La Victoria de Munguia y la reconciliacion de oña-cinos y ganboinos (Buenos Aires, 1949). «Ekin» idazti saillean. 268 orrialde.

5) Boletin del Instituto Americano de Estudios Vascos (Buenos Aires, 1950…). Buenos Aires-en bizi ziran e-uskaltzale talde batek, orduan an egozan sutsuenak, Boletin au irasi eben 1950garren urtean, oraindik be zintzo-zintzo jarraitzen dauena. Gabin Garriga ipiñi e-ben beronen zuzendari ta bilbotar jakint-suak ederto be-te eban lenengo amabost ur-tetan egotzi eutsoen pekoa, eginbidea.


1906: Pio XI.ak Elorrio’ko Balendin Berriotxoa zorion-dun izendatu eban. 1910: Julian Apraiz’en eriotza, Arabar jakintsu ta euskalzalea. 1917: Arrijasotzaileen erronkak: Arteondo giputzak Berriz’ko Egaña’ri irabazi.

Alexander, Anastasio, Asterio, Aurea, Basila, Baudillo, Bernardino (Siena), Elia, Eutikio, Hilario.

oRRilla (Maiatza)

Eguastena

20

140-2015-225Eguzkia: 06:54etik 21:29ra



EUSKALTZALE

Ariñauko orrialdetik datorrena

Gelditu barik idatzi eban aldizkari onetan, euskeraz ta erderaz, eta beti, edo geienez beintzat, eusko gaiak be-gipean ebazalarik. Berton burutu euskun lanik ederreneta-riko bat auxe dogu: «inventario bibliográfico vasco, 1892- 1950»; 1970tik onantza, Ander M. Iruxok ugaritu dauz aren notak, eta argitaratu. 1892tik asita atara diran liburuak, Euskalerriari buruzkoak, danak edo geienak dakartza, li-buru bakoitzaren gai, ekoizpen, leku, keizu ta abar ederto aditzen emonaz. Lan onen merezi ta balioagatik, omenaldi biozkorra eskeiñi eutsoen -1953-XI-20an- bere adiskide ta lagunak, Martin Noel Iribas-en solasaldi giarragaz.

6) «Euskaltzaleak» (Buenos Aires, 1954…) Billeroko aldizkaria, euskera utsean. Gabin Garrigaren buruz sortua, bere eragiñez zuzen-du ta indartu be egin zan 1954garren urteko maiatzetik 1956garren uztailleraiño. Gai as-kotaz aritu jakun, eta beti euskeraz. Erraldoi lana diruri, ezin neurtu aiñako lerren-inkeza.

7) Euskal idazti baten eunkiren inguruan zen-bait gogoeta (Euzko-Gogoa, 1951, 9-10ga-rren zenbakiak, 47 orr.).


1521: Loiola’ko Iñigo Iruñan zauritua. 1910: “Mendi Mendiyan” Usandizaga’ren eres-antzerkia lenengoz antzeztu zan Bilbo’n.

Garapenerako eta alkarrizkeratako kultur anitzaren eguna, Ander (Bobola), Balente, Baron, Biktorino,

Biktorio, Birginia, Donato, Eutiki, Gisela, Gloria, Isidoro, Konstantino erregea, Kristobal (Magallanes), Manzio.

oRRilla (Maiatza)

Eguena21

141-2015-224Eguzkia: 06:54tik 21:29era



EUSKALTZALE

NOLA IDAZTEN EBAN?

Itzi euskuzan lanetatik agiri danez, luma zorrotza eban, ulertzen zolia ta gogakizun garbia. Esana dogu, euskaldun barri jakun, baiña euskerearen estaltoki ta zirkilluak ondo ezagututen ebazanak.

Irakur, eredu legez, 1953an, «Amerikaratzea eus-kaldunentzat kaltekorra?» deritzan lanaren zati bat.

«Berrogei urte –idazten dau– baño geiago ba dira Amerikaratu giñanetik, eta bizi izan gara bere iru egoko erkalderrietan(errepubliketan). Europako erri asko, ango besteai menpetuta, emen berenekiko saillak eduki dabez eta daukiez: 1918 baiño lenago Austria-ko kaisalderri azpian egozanak: 1945 ondoren, Errusiak nagusituak. Judarrak be, askoz lenagotik, biztanduten dira E-go-Amerikan eun millaka, areitako lareun milla, gitxi gora bera, Argentinan, beraen aitorrez (La Prensa, 1948ko orrillaren 17gnean). Enda guztioetako gizakiak ederto bete beren emengo biztanlien bearrak eta baita gogoz lagundu be beren atlantikostako anaieri, estual-dietan batez bere, egiten dabe.


1880: Henri Gavel’en jaiotza Prantze’n. Fonetika aztertu eban. 1920: Guridi’ren “Amaia” antzeztu zan Bilbo’n. 1968: Madrid’eko gobernuaren aginduz, Ikastetxe Na-gusia Bilbo’n.Amaia, Amanzio, Aton, Ausonio, Basilisko, Benusto,

Elene, Emilio, Faustino, Fulko, Fulgentzio.

oRRilla (Maiatza)

22

142-2015-223Eguzkia: 06:53tik 21:30raIlargia: 10:55etik 01:15era

Barikua


EUSKALTZALE


«Esaten dana esaten dala, oso uka-eziña dogu Ame-ri-ketan Europan baiño errezago ta geiagotxu irabazten dauela irabazi nai daben edozeñek. Ez, alegia, Eldorado, Jauja, ta abarrik, emen dagozelako, amets-zaleak esaten dabenez, bai, ordea: Later-Ameriketan biztanle gitxi ta lur geiegi doguz eta gaiñera laterri onen zizak (monetak) Europa-ko later-laterrienak baiño bikoitz edo irukoitz al-diñekoagoak dira ta. Augatik, naiz errien ezbearretatik, naiz ikastola, gaixotegi, eleizbateko iraspenatik sorturiko dirularrialdietan arkitzen diranean, onetariko europar erriek gureganatzen dabez begi ta eskuek.

«Argentinan dagozan euskaldun lagundietako edestian asko izan dira onetariko anaitar arpideak, azken irurogetamar urtietan. Zoritxarrez, dirua guztirako bear dogu eta benetan pozkarri edozeiñi izango jako noren-gana jo eukitzea laguntza-eske urritasunaren arestietan. Zelan geunke euskaldunek obari oneik ta antzekoak ukatu, Amerikara askoka etorri ezik? Jakiña; gure emen egoteatik onura alik andiena atarateko, bear izango jaku kaltezko ondoreak alegin-alegiñez gugandik urrineratu eta irabazkin geiena uztatzea.


oRRilla (Maiatza)

Zapatua23


1883: Robustiano Ortuzar’en jaiotza Bermio’n. “Oroiga-rriak” liburua idatzi eban. 1909: Orkolaga’ko bikarioak (Zarautz’en) ekaitza izango zala esan arren, joan ziran arrantzaleak. 13 ondarrutarrak ito ziran.

Almerinda, Basileo, Bixente, Desiderio, Epitazio, Eusebio, Eutikio, Florentzio, Jakob.

PENTEKoSTE DoMEKEa (Jn 20, 19-23)

– “Artu egizue Espiritu Santua” – Espiritu Santua Eleizan dago eta Kristo’ren ja-

rraitzailleen batasuna egiten dau. – Suaren irudipean agertu da, maitasuna adieraz-

teko. – Aize indartsuaren antzera agertu da, gutzat in-

darra dala adierazteko. – Argia ta indarra beti doguz bearrezkoak

Kristo’ren jarraitzaille onak izan gura ba’dogu.

“Beroan Zu ozgarrinekean Zu atsedenZu, miñen gozagarri”.“Zatoz otza galdatzengogor dana samurtugaiso sana osatzen”.

1582: Gernika’ko Batzarra atzeratu zan euria zalako eta arizpean egin eziñagatik. 1682: Maria Ana erregiñak Loiola’ko ikastetxea zabaltzeko baimena emon eban.

Afra, Amalia, Andra Mari Kristauen babesle, Asier, Bizente (Lerins), Diokles, Donaziano, Ester, Estrada

(Andra Mari), Felix, Florentzio, Genadio.

Domekea

24

oRRilla (Maiatza)


EUSKALTZALE


Beste itzez: aberritik ekarri genduana arduratsuki zaindu, eta Amerikan, gizaldi osoarentzat, Jainkoak ain oparo ipiñi nai izan ebaneko artzaille trebeak adionez izatea» (Bol. Ins. Amer. E. V., 1953, 164 orr.). Liburu zenbaiten iritzi ematea beti egin eben duinkiro.

(ikus ander M. Iruxo, Bol. Inst. Amer. E. V., 1969, 134 orr.; auñamendi, Literatura, iii, 491 orr.; Jon Bilbao, E-usko Bibliografia, iii, 607 orr.).

URRUTIA ZABALINTXAURRETA Gotzon (1890- 1975)

Langille porrokatua, euskal arloan be. Oraintsu oraindik, 85 urte bizkar-gaiñ eukezalarik, gure kezka guztien batzarretara agertu oi jakun, beti iztun eta jakint-su. «Urtez zarra izanagaitik –diosku ia astero Tolosa-n egurats– lagun izan oi eban A. M. Labaien-ek- biotzez gazte ziraun beti eta lanerako adoretsu bai Jainkoarent-zat, bai Aberriarentzat.


1194: Santxo Jakintsu, Naparroa’ko erregeak, eskubi-deak zabaldu eutsozan Biasteri edo Laguardia’ri.

Afrikaren Aldeko eguna, Aldelmo, Balenzio, Beda Agurgarria, Bizenta Mª (Lopez Bikuña doatsua

euskalduna), Bonifacio IV (Aita santua), Dionisio, Emma, Genadio, Gillermo, Gregorio VIII (Aita Santua),

Jesus Biotzeko Andra Mari, Lesmes, Loitzune.

oRRilla (Maiatza)

astelena

25


URRUTIA ZABALINTXAURRETA, GOTZÓN

(1890-1975)


Osasunez makaldu zanean be, ez eban azken egu-nerarte bere egin-bearra betetzeari laga… Apaiz eta euskaldun neurrian gizon oso ta goimallakoa» (Agur,

1975-bagi-lla-21, 2 orr.).

BIZITZ-ORRIAK

Nabarniz, gaur Gernikakoa erriz, ospetsua izan zan aintziña baten be. Zazpi auzo ditu, zazpirak eder. Aueta-ko baten, Ikazuriagan jaio zan Gotzon 1890-V-7an, a-rratsaldeko zazpiretan. Lau anai ta arreba bi izan ziran. Amabi urtedun zala, beste anai bi lez, belguntzarirako deia barruan sumatu ta, Justino Mugira-Uruburu ta bere lengusu zan Jose Zabala-Arana-rekin, Balmaseda-ra jo-an zan ikasten. 1905an Segovia-ra aldatu zan lekaide-gaitzea asteko; iru botoak eta Filosofiako iru urte ikaskizunak be ementxe osatu ebazan. Oskabarte edo Santo Domingo de la Calzada-n ikasi euskuzan bost urtetan, A. Arriandia-ga irakasle zalarik, Urtziztia, Zillegiztia ta Eliz-legeak. Aranda de Duero-n jaupaldu zan 1914-VIII-23an.


1800: Gipuzkoa’ko Aldundiak Tolosa’n etxea. 1890: Bixenta Lopez eta Bikuña, “Etxe Mirabeen” sortzaillea jaio Naparroa’ko Kaskante’n. 1941: Toribio Altzaga’ren eriotza Donosti’n.

Albino, Berengario, Eleuterio, Felipe (Neri), Felizisimo, Heraklio, Iker, Kuadrado.

oRRilla (Maiatza)

Martitzena

26



(1890-1975)


Antxe bertan irakatsi eban aurrenik, eta urrengo urteko iraillean asita Balmaseda-n latin eta abar, ango gazteai. Ondoren, 1916tik 1922ra, Oskabarte-n irakatsi eban Teolojia batez be.

1922an, Eusko-Ikaskuntzak Gernika-n eratu eban Batzar ospetsua. Aita Urrutia-k, Elizak izkuntzai dautsien begirunari buruz, itzaldi sakon, argitasunez ondo egiz-tatua bota eban. Sasoi aretan Gazteizen gotzai egoan Eijo ta Garairi ez jakon egoki iduritu ta bere goterkitik bota egiala Aita ori eskatu eutson ordenako nagusiari. Ta andik laster, 1923-I-7an, Zafrara, Betikako probintzira eldu zan, an Urtziztia erakusteko: Arturo Tabera kardinala, Peina-dor bi anaiak, Augusto Andres Ortega ta olangoak ikasle izan ebazan. Urte bi irakasten egin-dakoan, Jaengo lekai-detxeko nagusi izan zan, baita Ubedakoa be.

Gero Sevillan eta Asturiasen egon zan. Erkala agertu zanean, ordea, Paris-era bialdu eben, an aurki-tzen ziran langille españarrai laguntzeko, 1934rarte antxe jarraiturik. Urte orretan Gijoneko nagusi izendatu eben, ordenakoen lenengo ta bigarren Irakaskintzako etxekoa noski.


1712: Larra’ko lekaidetxea irasi zan. 1726: Balmaseda’n eleizako torre barria asi. 1895: Bizkai’ko Aldundiak Labayru’ri omena.Agustin (Kanterbury), Akazio, Alizia, Alipio, Arnulfo,

Bruno, Elias, Estratoniko, Eutropio, Federiko, Hildeberto, Jul, Julen, Kerman, Kuadrado, Luziano.

oRRilla (Maiatza)

Eguastena27



(1890-1975)


Ementxe egoala gertatu zan 1936garren urteko gerra. Bizkaira etorri, bere mendekoak be, asko beintzat, onera ekarri, ta emen ibilli jakun izlari azkar, berak diñozkunez, garai artan be ainbat itzaldi –Santuenak, bederatziurrunak, irurrenak eta abar– or-emen egiñik. Orduantxe, aguztua-ren lenengoetan ain zuzen ere, Otxandianon ibilli zan, A. Zabala-Arana-rekin batera, gudarien jaupari. Makiña-txo bat gorabera izan eban gudaldian.

1937-VI-8an, ordea, Euzko-Jaurlaritzak eskatuta, ta bere nagusi zan Munarritz Aitaren ta Gotzai ordez Bilbaon egoan Erramon Galbarriaturen baimenakin, Gorlitzko umeekin Frantziara aldatu ta Saint Christau Oloron ondoan egon zan lenenego ta gero Normandian. Azkenez, ordenako nagusien eskabidez ta, ordezkoa aurkitu ostean, euzkoagintariakin gauzak argi jarririk, 1938-IV-1an Londreseratu zan. Emen be etzan geldirik egon: aurrenik euzkoumeekin, gero 1939an ludiko biga-rren gerra sortu zanean, Gibraltaretik eta Beljikatik ara joan edo eroandako askori laguntzen eutsen. Ingelesez laster ikasi eban, eta Shakespeareren izkuntzan itzaldiak egitetik be ez eban iñork atzeratu.


1871: Donosti’ko Asilo Matia sortu eban Jose Matia’ren eriotza Cadiz’en. 1879: Bilbo’tik Durango’ra trena egiteko laguntza Bilbo’ko udalak.

Aimar, Bernardo, Bittor, Dioskorides, Eladio, Elkonida, Emilio, Eukeni, Feliziano, Felipe (Neri).

oRRilla (Maiatza)

Eguena

28



(1890-1975)


Gizarterako samur ta egokia zan; aginterako tre-be ta asmotsua. Beraz, an bertan ordenako sarberrien maixu izendatu eben aurrenez. Teolojia ikasten eben gazteen buru gero, ta Ingalaterra ta Irlanda probintziko buru azkenez. Izakera gozo ta txeratsu ebanaz, Elizaz kanpo zebiltzan asko be fedezko bidera ekarri ebazan.

Urte mordoa erbestean emonda, 1970gneko udaran itzuli zan barriz Euskalerrira, ta Tolosa artu eban bizi-lekutzat. Bere zartzaroan be, soiñez ta adimenez argi ta sendo, lanari ekin eutson, itzezko ta lumazko lanari alegia. Baiña mendietako tantaiak be jausten. Eta gure Aita Gotzon egun batez biotzetik gaizki xamar ebillela-ta, Donostiko mibisustarren komentura aldatu ta antxe itzali jakun 1975-4-28an.

EUSKALDUN

Egiñetatik neurtu bear dogu gizona, ez itzetatik. Bada arrazoirik euskaldunagaitik esateko: «itzetan la-bur, egiteetan luze». Olangoa genduan Aita Urrutia. Beronek diñoskunez, Segovian asi zan Euskalerria eza-gututen; Gabin Garriga ara joan eta an Ami vasco ta Aranar Goiriren idazti batzuk irakurri ebazanean jabetu zan euskal gogo ta izakeraren edestiaz, Oskabarten, or-dea, Aita Arriandiaga izan eban irakasle.


1890: Juan Basurko bertsozalea jaio zan Ondarrabi’n. 1909: “Maitena” antzerki lirikua antzeztu zan Bilbo’n. 1914: Bilbo’ko “Campos Eliseos” antzokian “Urlo” Azkue’ren operea abestu zan.

Energiaren eguna, Alexander, Amon, Ander, Bona, Boto, Eleuterio, Felix, Genzio, Jose Gerard.

oRRilla (Maiatza)

Barikua29

149-2015-216Eguzkia: 06:48tik 21:36era



(1890-1975)


Izlari ona zan, eta anor eta emen amaikatxo itzaldi bota eban bere bizitzan. Idatzi ebana be, bai euskeraz bai erderaz, ezta urria. Euskeraz ondo ekian; lenengo etxe-an ikasia ta gero ikastaroetan Kanpionen gramatikaz baliatu jakun umetakoari osotasun geiago emotearren. Ondoren, berak be zerbait azaldu gura euskal aditzari buruz, ta au diñosku: «Euskel-aditzaren sustraiak azal-duteko «El Verbo Euskérico» idatzi neban. Idaztiño ori Zabala-Aranatar Josebak argitaldu eban Tolosako gure adiskide Mendizabal-en irarkolean. Irarriutsak ta bes-telakoak be baditu, baña ikasteko onenen artekoa dala deritxat» (Kardaberaz-3, 1974, 26 orr.).

1922-ko garillaren 5an, Gernika-ko Andra Mari eleizan egin eban itzaldia, «Jauparija ta Egija», eus-kaldunai e-uskeraz egitea Elizaren gurari bizia dala egiztatzen eba-na, Zornotzako «Jaungoiko-Zale»-k argitara eutson. Erderaz Madridko Ilustración del Cle-ro dalakoan idatzi eban, eta lateraz Erroma-ko Com-mentarium pro Religiosis aldizkingian; lenengoan Jeronimo deunatzaz eta bigarrenean siñismenausleen artu-emanetzaz.


1902: Arana Goiri espetxera, Cuba’ri emondako as-katasunari buruz egin eban teleidazkiagatik. 1910: Guridi’ren “Mirentxu” antzerki lirikua an tzeztu zan Bilbo’n.

Anastasio, Ausonio, Basilio, Benanzio, Emilia, Erlantza, Estela, Exuperanzio, Felix I (Aita santua).

oRRilla (Maiatza)

Zapatua30


iRUTaSUN DEUNaREN EGUNa (Jn 16, 12-15)

Jaungoikoa munduaren egillea dogula gure adime-nak iragarten dausku eta Liburu Santuan argi agertzen jaku.

Kurutzean il, berbiztu eta Aitaren etxean dagon Jesus Jainkoaren Semea dala argi agertu dausku pazko-aldi onetako liturjiak.

Eta Kristo’ren Alkartean Berak bialdu euskun Es-piritu Santua dogula argitzaille ta onerako bultzagille, geuk somatzen dogu.

Orra or Jainko bakarraren Irutasuna. Bere fedea bero bizi dauan kristinauak ulertu ez arren ain maite dauan Jaungoikoaren ezkutukia, misterioa.

1874: Urte onetan asi eta 1876’ko urtarrillera 8.584 bonba Ernani gaiñera. 1875: Ernani kalea Donosti’n. 1891: Juan Jose Goikoetxea, mixiolari ospetsua, jaio zan Zeanuri’n.Tabakorik bageko eguna, Abelina, Alejandro, Amelia,

Anastasio, Andre Mariaren Ikustaldia, Bidal.

Domekea

31

oRRilla (Maiatza)


(1890-1975)


Euskeraz, Bilbaoko Euzkadi egunerokoan, Parisen egoala batez be, Guatemalako Euzko-Gogoa, Euzkerea, Zeruko Argia, Jakin, Eguna eta Agurren; Bilbaoko Euzkaltzale Bazkunak zabaltzen ebazan idazti sail «En-bor» izenekoan be bai. «Gotzon», «Urtzago», «Urrugo» ta «Larrinetxebarri», ta abar erabiltzen euskuzan lanak izenperatzean.

Bristol ondoko Backwellen nagusi egoalata, iru urtetan beintzat, B. B. C.-bidez euskerazko itzaldiak ba-rraiatu ebazan mundu guztira; amabostero ziran itzaldiok: bardintsu katalaneraz ta galizieraz be. Baiña gero, ori po-litika egitea zalata, galazi egin eutsoen.

Gizona genduan A. Urrutia, ta guk guztiok be beti gizonki jokatzea gure eban, gizon legez gauzai begira-tuaz aurki. Ta orixe erakusten deusku bere eginen eta idazti guztietan. Euzkerea’n 1929) argitaratu euskuzan lanetan, esaterako –«itz barrijak», «Neskutza ta Neska-ri», «Defensa de la voz Neskutza en el terreno teoló-gico. Al Excmo. Sr. Obispo de Vitoria» ta abar– eta aurretik «Unificación Euskérica» Euskera’n (1922, 62 orr.) azaltzen danean, oso zentzundun agertzen jaku, eta jakituriz betea bidenabar.


1897: Juan Sarasola bertsolaria jaio Lezo’n. 1930: Lenen-go Olerti eguna Errenderi. 1935: Autarkia euskaldunen alde emotea ontzat Gazteiz’ko go tzain, Mateo Mujika’k.

Anibal, Argi, Benito, Enero, Esteban, Felino, Firmo, Floro, Gaudenzio, Gerardo, Gratiniano, Iñigo abata,

Jon gudaria, Justin, Justino, Jubenzio, Kandida, Klaudio, Konrado, Laura, Lia, Paul, Segundo, Simeon.

Bagilla (Ekainilla)


astelena1

URRUTIA ZABALINTXAURRETA, GOTZÓN(1890-1975)


Eta azkenez, bego emen aren adiskide miñak esana: «Jainkosiñismen eta euskaltasunean ez eban sekulan uka-tu bere nortasun sutsua… Orain urte gitxi Ingalaterratik Euskal-Errira itzuli zanean, Tolosa eman eutsoen bizi lekutzat. Eta emen eta ingurako errietan abade-mi-xiolari gisa, itzaldi, meza ta elizkizunetan atseden barik ziarduan, guztieri eta batez ere gazteeri erakusederra emonez».

(Ikus J. San Martin, Escritores euskéricos, Bil-bao, 1968, 165 orr.; Auñamendi, Literatura, III, 542 orr.; Kardaberaz-3, 1974, 23 orr.; A.M. Labaien, Agur,

i975-bagilla-2i, 2 orr.)

ZABALA-ARANA GOIRENA, Jose (1864-1936)

Gizaseme zuzen eta errimea, bizkaitarra lau al-derdietatik. Soiñez txiki, baiña arima ta arnasaz ez oi langoa. Egiantza ez eban maite, egia bera baño. Bere uste ta iritzietan tinkoa, iñolaz be ez, eguzkia nora za-pia ara; orretarikoak ez ebazan begiko, bere izakerakin ez ziralako etorten ondo. Maite eban, gaiñera, –zelana ez?– Euskalerria, ta onek bere gogo lez dauan euskera. Aka-tsak akats, idazle ugari ta ona dogu.


1333: Bilbo, Arrigorriaga, Galdakao ta Zaratamo alkartu mugarriak ipinteko. 1806: Astarloa P.P. il zan Madrid’en.Alexander, Amelia, Atalo, Biblides, Blandina, Diktino, Erasmo (Elmo, Telmo), Eukeni I (Aita santua), Gogor.

Bagilla (Ekainilla)


Martitzena2

ZABALA-ARANA GOIRENA, JOSE(1864-1936)

Nabarniz, Bizkai-ko erri liraiñean munduratu zan, 1894 -III-16an, urrengo egunean bataiatua izanaz. Beronen gurasoak: Ilario Zabala-Arana ta Madalena Goiriena, biok nabarniztarrak eta lugiñak. Aitaren al-deko aitona-monak: Jose Luis Zabala-Arana Ipintza ta Mari Bizenta Ikazuriaga, nabarniztarrak; eta amaren aldekoak: Juan Manuel Goiriena Arrupe ta Mari Kar-men Ibarguen eta Martitegi, nabarniztarrak. Juan Krutz Merikaetxebarriak bataiatu eban.

Oraindik gaztetxu zala, eleiz-gizon izan gureta, Klaretarrak Balmaseda-n daukien Ikastetxera jo eban Latin eta gaiñerako ikaskizunak osatu egiazan; an zan A. Urrutia ere, erri bateko, ikaskide ta bizitza osoan pentsabide bardiñeko izan jakuna. Eleiz karrera amai-tu ebanean, 1920an, Donostira bialdu eben nagusiek, amaika urte berton egiñaz. Uriburu onetan klaretarrak eraiki eben Ikastetxearen antolaketan lan ederra egin eban A. Zabalak; Muñoa Iraskundeak ez dio gitxi zor nabarniztar argi oneri; matematikak, euskera ta beste berein gai erakusteko, ainbat liburuxka osatu ebazan berton irakasle egoelarik.


1548: Irarkola Ameriketara eroan eban Frai Juan Zumarraga’ren eriotza Mexiko’n. 1893: Sabino Arana’k Larrazabal’go itzaldi ospetsua egin eban. 1937: Mola il zan Burgos-aldean.Alberto, Atanasio, Dionisio, Hilari, Hipazio, Isaak, Jon

Andia, Karlos (Lwanga), Klaudio umeena.

Bagilla (Ekainilla)

Eguastena3




1931an, Medina de Rioseco (Valladolid)era bial-du eben nagusiek, eta emen be, beti gogotsu, Kristoren Barri Ona ereiten ekin euskun; izlari ona zan. Gerra aurretxuan, ordea, 1934an, San Vicente de la Barquera Santander)eko klaretar lekaretxeko nagusi izendatua izan zan. Guda sortzean komunisten menpean geratu zan alderdi au, ta A. Zabala-Arana, ertzaiñak lagundu-ta, Bilbaora jo al izan eban, 1936-VII-30an. Geroztik Nabarnizen bizi izan zan zati batean; baiña kezka bat eukan barruan ozka: Santanderen atxillo gelditu ziran bere menpeko anaiak. Azkenez, 1936ko azillean, ara joateko erabakia artu eban, baita arako bultzia artu be Bilbaoko geltokian. Zer gertatu zan gero? Iñork ez du ordutik A. Zabala-Aranaren aztarrenik izan.

EUSKAL IDAZLE

Gazte joan jakun Aita Zabala, 42 urtegaz. Urte orreitan, 1919tik aurrera batez be, egin euskun lana etzan urria aurki. Liburu zerrenda andia dau bere ar-turenean.


Bagilla (Ekainilla)

Eguena4


1076: Peñalen’go Santxo’aren eriotza. 1432: Zorrotza’ko Juan lekaide Burtzeña’n. Moroak il eben Baeza’n. 1610: Felipe III.aren aginduz, gipuzkoar guz-tiak leiñargi edo “noble”.

Erasoaren errubageko biktima diran umeren eguna, Alexander, Alonio, Dagano, Ekain, Eliseo.



Ona:1) La Conjugacion en el Euzkera Bizkaino. Dos

estudios sobre la conjugacion bizkaina en su for-ma actual y segun una posible reforma (Tolosa, 1919). Aita A-rriandiaga, Zabala-Arana ta Urrutia, iru bizkaitar argi, euskera berriztzaille porrokatuak izan ziran. Eta, oro ar, eta akatsak akats, gaurko barriztazaletatik areitara ez daukazu alde andi-rik. Aita Zabala-k lenen Bizkaiko aditza emoten deusku gaur erriak darabillena, ta gero euskerari jagokon arauz izan bear leukena.

2) Edesti Deuna. Ume ikaslariyentzat (Tolosa, 1921). Migel Muñoari eskeiñia. Gipuzkeraz. 34 ikas-gai daukaz, galde-erantzunetan; gai guztien buru idantzezkiak; mundua egin zanetik asi ta Espiritu Santuarentorkundiaz amaitzen dira ikaskaiak. Eus-kera zeatz eta garbian dagoz. «Zabala eta Arana-ren idazti oneik gogua bete dausku. Ezin leike gauza polit errazagorik eskatu. Bai, ba. Euzkera zeatzez idatzita egonarren,berau irakurrita erraz-erraza da» (Euzko-Deya», 1921, 1 zenb., 14 orr.). Lenengo ta bigarren maillako aurtxuentzat egiña dozu.

3) Euzkera bakarra biarra ote degu? (Euskera, 1922, 92 orr.).


1584: Urkiola’ko bidearen premiñak aztertu Bizkai’ko batzarrean. 1765: Orduña’tik Burgos’erako bidea ontzat. 1893: Almandoz musikalaria jaio zan Astigarraga’n.

Ingurumenaren eguna, Adalaro, Apolonio, Baleria, Bonifazio (gotzaiña), Doroteo, Eutikio, Faustino, Felix, Florentzio, Igor, Klaudio, Julen, Luperzio.

Bagilla (Ekainilla)

Barikua5




4) Euzko lutelesti txikia (Tolosa, 1922). E. Lopez-ene-an. 16 orrialde.

5) Daneurtiztia (Donostia, 1923). Loiolatar Iñaki De-unaren irarkolan. Umeentzat jeometri txikia. Amabi ataltxu ditu: azalak, seikondea, lautua, leba-rra, txunturra, txuntur-motza, aldedia, buldua, kos-noa, boronbilla, ta abar. Aukerazko irudiz ornitua. Maxiolarientzat baditu itz bitxiak. Baiña gaur gai ortarako asmatuak obeak ote ditugu? 32 orrialde.

6) Zenbakia (Bilbao, 1932, 128 orrialde). Aurtxuen-tzat au be. Gai onetzaz aurretik be idatzi eban, Euskerazko Zenbakera, adibidez (RIEV, 1928, 584 orr.).

7) Aste Gurena, euskeraz ta lateraz (Tolosa, 1924). Aristegi-tar Kepa-ren irarkolan. 482 orrialde. Elgeza-baldar Kosmak argitaratu eutson. Au diñosku itzau-rrean: «Euzkerea maite maite daun bizkaitar yaun esku-zabal batek eskatuta, Aste Gu- reneko otoitzak-eta euzkeratuten asi nintzan aspalditxu. Arrezkero tarteka marteka lanari ekiñaz sortutako idaztia zeure eskuetan dozu, euzkeldun maite orrek.


1712: Errietako bideak konponduta ez baegozan, Or-dezkaria ez zan artuko batzarrean. 1716: Amar urte aurrez bizkaitarra ez zana, ezin sartu batzarretara. 1867: Etxaniz bonberua il zan Delmas irarkolako sua amatetan ebillala.

Alejandro, Amanzio, Artemio, Bizente, Bonifazia (Rodriguez Castros), Egoitz, Erroberto, Eustorgio,

Felipe, (gotzaiña), Hilarion gaztea, Jon, Justo.

Bagilla (Ekainilla)

Zapatua6

157-2015-208Eguzkia: 06:45etik 21:42era


KORPUS KRISTI EGUNA

Altarako Sakramentuaren erri-aurreko gorespena-ren eguna dogu gaur. Sakramentu onek alkar-maitasuna gogoratzen eta begien aurrean ipinten dau eta orregaitik egun au alkar-languntzaren eguna da.

Sakramentu onek ez dauko ezelako zentzunik Mezeagaz zer-ikusian ez ba’dago eta orregaitik da Elei-zearen jaia.

Ez dau asko balio eleiz-bide ederrak egiteak, barruan dan benetako maitetasunaren ezaugarri ez ba’dira.

Jai onen girotik aundikeri ta gogorker-itxura guz-tiak kendu bear dira.

Gari-garau askok ogi bat eta matsgarau askok ardau bat egiten daben lez, kristiñau askok Kristo bat, Eleiza bat, egiten dogu.

1287: Lanestosa erria sortu zan Bizkaia’n. 1397: Getaria’ko koruan Gipuzkoa’ko batzarra: 60 lege. 1886: Arantzazu’ko Ama’ren burezkundea.

Abenzio, Akazio, Alderiko, Antonio Mª (Gianelli), Balentin, Benanzio, Erroberto, Eugenia, Felipa, Isaak (Kordoba), Jeremias, Jesusen Biotza, Jon, Kandido.

Bagilla (Ekainilla)

Domekea

7



Ba-dakit utsik asko aurkituko dautsozuzana; ori ta be, baña, ez egikezu bertanbera laga; euzkeraz egin dan olako lelengo idazti edo liburua dala-ta, abegi onez artu baño». Itzulpen bikaña dozu, ulerterreza, ta joskera onez antolatua.8) Gramdtica vasca (Tolosa, 1930). Aristegi-tar Ke-

pa-ren irarkolan. 128 orrialde. Gipuzkeraz. Zen-tzunez egiña, bein eta barriz argitaratua. 20 ikasgai ditu. Badau Clave de ejercicios ere.

9) Josutxu. Umientzako otoi-idaztiñua (Bilbao, 1932). 240 orrialde. Arduraz ta txukun osatua. Be-re garaian utsune ederra bete euskun.

10) Bixi garen ludija (Euzkerea, 1929). 28, 48, 78, 95, 114 orrialdeetan.

11) Jesukristo Erregeari Bederatziurruna (gipuzke-raz eta bizkaieraz). Billabona, 1928. Aristegi-tar Kepa-ren irarkolan. 22 orrialde.

12) Amaika gabeko ipuñak (Euzkera, 1930). 518, 536, 567, 612, 622, 644, 677, 703, 734, 776 ta abar.

13) Oteuna’ren Ama Nezkutza (Bilbao, 1933). Euka-ristiari jagokozan gaiak ikutzen ditu.


1288: Alfaro’ko batzarra: Castilla’ko erregea ta Bizkai’ko aundikiak. Batzar negargarria. 1862: Begara’ko edo Beasain’go Martin Santu. 1877: Paulo Zamarripa idazlea jaio zan Laredo’n.

Ozeanoen eguna, Bitorin, Biktorino, Diana doatsua, Eustolio, Eutropio, Filian, Fortunato, Gaudenzio.

Bagilla (Ekainilla)

astelena8

159-2015-206Eguzkia: 06:45etik 21:43era


ZABALA-ARANA GOIRENA, JOSEEUSKAL IDAZLE


14) Donokirako bide zuzena (Bilbao, 1935). Antonio Maria Claret-ek (1807-1870) idatzitako Cami-no recto y seguro para llegar al cielo, katalanez 70 bat ekoiz-pen eta espaiñeraz 170tik gora izan dituen liburua, euskeraz ere lendik, 1867an, Ur-nietako arimazai Manuel A. Antiak argitaratua, bigarrenez euskeran ipiñia.

15) Eliztia (Donostia, 1924). Lenengo mailla. Loiola-tar Iñaki Deunaren irarkolan. 27 ikasgai umeentzat egiñak. 80 orrialde.

16) Gurutze bidia (Bilbao, 1934). Verdes-Atxirika. 20 orrialde.

NOLAKO EUSKERA?

Aranaren eskolakoa zan. Garbizale, beraz, ez mor-doillo zale. Aren euskera, alan da be, ez dogu arbuiaga-rri, norbaitzuk egin eta esan dabenez. Goxo ta ulerte-rreza dogu; errikoia ta ariña gure eban berak. Gaiak be zabal, sakon eta guztitarikoak euskeraz emonda. Irakur egizu txatal au, adibide txarra ez dozuta. «Euzkerea ta Jakintzea» dau titulu.


1606: Buenos Aires’en Martin I. Loiola’ren erio-tza Kalifornia’ra eldu zan. 1818: Bilbo’ko “Escuela de Co-mercio” sortu. 1973: Luis Elizalde jaio zan Bergara’n.Amai (o Enneim), Ananias, Biotz, Bixente, Diomedes,

Efren, Errikardo, Errikarto, Feliciano, Jorge, Jose (Antxieta), Julen, Kolunba, Kuadrado, Mariana, Marta.

Bagilla (Ekainilla)

Martitzena9

160-2015-205Eguzkia: 06:44etik 21:44ra



Ariñauko orrialditik datorrena

«Etxian –diño– euzkeraz itz-egitia, txadonkixune-tan –eleizkixunetan euzkerea erabiltia, erriko izparrak izparringira euzkeraz idatzita bidaltzia, geure ele zarra bixirik irauteko biar-biarrak dira. Euzkereari bixiindar betia emoteko, barriz, naiko eztira.

«Bixi-indar ori emoteko, euzkerea jakintzearen jauregijetara sartu biar dogu, jakintza-gayak euzkeraz erabilli ta aztertu biar doguz. Jakintzarako gauza eztan elia aul eta erkin bixiko da, ta ele arrotzak baztertuta eukiko dabe.

«Jakintza-gayak euzkeraz erabilteko, barriz, euzke-lirakastetxiak naitaezkuak doguz. Baña irakastetxe orrek etorriko diran artian be, euzkerea jakintzarako gertu ta gaituten lan andija egin geike. Zelan? Jakintza-gayarik jakingarrijenak euzkeraz errijak ulertuteko eraz idatziz azaldurik.

«Olako gayak erraz imiñi ezkero, gogoz irakurriko leukiez gure baserritarrak, euzkotarrak geyenik buru-argijak eta jakinzaliak dirata. Ortik euzkereari etorriko litzakijon indarra elitzake txikija ixango, ta noizpait ira-kastetxietan erabilteko gertu ta egokitu egingo litzake» (Euzkerea, 1929, 5 orr.).


1247: Ximenez de Rada’ren eriotza Naparroa’n. 1835: Zumalakarregi Bilbo inguratzen. 1937: 1.745 euskal ume Errusia’ra.

Alexander, Amantzio, Aresio, Asterio, Aureliano, Bardon, Benjamin, Biktoriano, Blanko, Diane, Diosdado.

Bagilla (Ekainilla)

Eguastena10


ZABALA-ARANA GOIRENA, JOSENOLAKO EUSKERA?


Auxe gendun gure nabarniztar argi, azartu ta bizkorra. Barrenean sumatzen ebana aurrera eroaten ainbat saiatu zana.

(Ikus Ismael Torres, Mártires Claretianos en Santan-der, Madrid, 1954, 339 orr.; Euzko-Deya, Bil-bao, 1920, XIII, 82 orr.; L. Villasante, HLV, 352 orr.; Euzkerea, 1930, 467 orr.; Auñamendi, Literatura, III, 171 orr.; S. Onaindia, Kardaberaz Aitari Omenal-dia,

127 orr.; Yakintza, 1933, 402 orr.; Jesus’en Biotzaren De-ya, 1925, 277 orr.).

KLARETAR BATZUK, TRINKO ERAN

ABAUNZA ISASI ANTONIO.MORGAN jaio 1911-01-17. Klaretar egin:

1928.08.15. Abadetu: 1938-07-3 Santa Isabelen 1940-

1952 tartean; Rio Beniton: 1952-1955; Ibebirinen, 1955-

1968 arte; Niefangen, 1968-1969’ 1970 ta 1971an Tolo-

sako Anaidian. 1972-1979 arte Balmasedako Anaidian;

1979-1987 Agurain-Salvatierran; 1980-2003 Bilboko

kuria anaidian; 2003-2005 Iruñako gaxo egoitzan.


1333: Portugalete irasteko agiri barria. 1580: Juan Garai’k Buenos Aires irasi. 1799: Elantxobe’ko elei-zearen lenengo arria.Umeen lanaren aurkako eguna, Aleida, Alejo, Alizia, Apolo, Bernabe apostolua, Felix, Hugo, Irune, Jon.

Bagilla (Ekainilla)

Eguena

11




AGIRRE FULLAONDO EUFRONIOMARURIKOA. Jaio:1918-08-3 Klaretar:1936-08-

15. Abadetu:1945-01-1+2012-05-5 Euskaliztun maixu.

Euskal Elizti tajutzaile. Donostiko Miren Biotz Ikasto-

lako arduradun,Bilbao ta Tolosako Anaidietako Nagu-si

izana.

AGIRRE ARRIETA JUAN ANTONIO.MARURIKOA.1884-05-23.Klaretar:1902-08-16.

Abadetu: 1910-03-3+1957-02-4. Euskalduna, itzez eta

kantuz. Beiren Klaretargai ikasleen ezitzaillea, Madri-

lleko Anaidiaren Nagusi ta Bilbao Elizako arduradun-

sakristau famatua.

AGIRRE LEGARRETA RUFINO.MARURIKOA: 1901-03-7 Klaretar: 1920-08-14.

Aba-detu:1923-03-28 +1908-09-29.Euskalduna.Bal-masedako Klaretargaien Zuzendari, Corbalango Se-

minarioan laguntzaille. Txileko lurraldetan mixiolari:

1936- 1990 arte.

Euskalerri Erkira itzuliaz Tolosa ta Donostiko elizetan kantuz eta aitortzako pastoraltzan aritu zan. Eukaristi ta Ama Birjiña zale ta maitale benetakoa.


1380: Ziarrotza’ko kanonikuen araudia onartu Santo Domingo de la Calzada’ko gotzaiñak. 1937: Bilbo’ren Burdiñezko Gerrikoa apurtu. 1971: Jose Maria Iriba-rren, idazlea, il Iruña’n.Anfion, Antoniñe, Basilides, Bidane, Egiptoko Onofre,

Eskilo, Gereboldo, Jon (Sahagun), Lion.

Bagilla (Ekainilla)

Barikua

12


PADUA’KO ANDONI DEUNA

Gure errietan oneraspen berezi-berezia izan dautsogu aspaldi danetik Padua’ko Andoni Deunari.

Or daukagu lekuko lez Urkiola’ko Santutegia, inguruko errietatik ara egiten diran arrentzak edo erro-gatibak, atsedena artzeko eta oneraspena agertuz bertan egiten diran bedertzi-urrenak, euskerea ikasteko ara joaten diranak, bertan dan ostatuan ikastaldiak egiteko egunak igaroten dabezan gazteak, ainbeste ezkontza ta bedeinkapen urte-barruan… eta beste agerpen asko.

Urkiola’n esan eban bere meza-barria Txomin Agirre Idazle ospetsuak, Euskalerrian izan dogun ele-berrigillerik onenak, eta Garoa bere eleberrian gogorat-zen dau Urkiola’ko jaia.

Abereen eta kanpoentzat bedeinkapena eskatzen jako santu oneri eta ezkontzarako maitasunaz be zer-ikusia dauala uste dabe askok.

Bagilla (Ekainilla)

Zapatua

13


1834: Euskal ikuriña lenengoz zabaldu zan. 1931: Lizarra’n Udalkide euskaldunen batzarra. 1937: Gaminiz (Plentzia) artu eben Franco’tarrak.

Abentino, Ana, Antipatro, Antton, Akiliñe, Arnobio, Argenides, Askirion, Belfito, Fandila, Feliziano.

URTEKO Xi DOMEKEa (Lk 7, 36 al 8,3)

Jakiña da Jesus errukitsua eta pekatariak onartzen ona zala.

Ori agertzen da gaur ebanjelioan: Jesus’ek Maria pekatariari parkatzen dautso eta fasisearrak Jesus’en jokabide ori onartu egin eban eta gaiñera esan eban: “Asko parkatzen jako asko maitatu daulako”.

Ez gaitezan ibilli besteen jokabide txarrak billa-tzen, guztiai errez parkatzen baiño, eta orduan bete al izango da arako Jesus’ek esan eban beste esaldia: Zeuek neurtzen dozuen neurriaz izango zaree neurtuak.

1823: 500 gudariko taldea Bizkai’an. 1900: Kornelio Garai, Langintzagizona il zan Donosti’n. 1911: “Ortzu-ri”, Azkue’ren eres-antzerkia antzeztu zan Bilbo’n.

Anastasi, Balerio, Digna, Eliseo, Errikardo, Eterio, Felix, Fortunato, Gerasimo, Gerboldo, Kinziano.

Bagilla (Ekainilla)

Domekea

14



AGUADO MARTINEZ, LEON.MURTXANTE(Nap.) *1894-06-28 Klaretar: 1911-

09-8 Abadetu: 1919-06-14.

+1945-07-21. Euskelzale. Abadetuta laster Mexiko

lurralde zabalean dabil batetik bestera Jaunaren Ba-

rriona zabaltzen.Tartetxu batean Estatu Batuetako San

Diego ta Santa Isabelean egondu bear izan eban kalle-

sen matxinadaren erruz.

Klaretar mixiolari sutsu ta asperbagea batra

biotz on ta zabalekoa. Bera da sortu ebazana Janleku

doainezkoak,osasundegi ta eskola danentzakoak. Klare-

tar Mixiolari eredu bikaña.

ALCALDE DE VELASCO JUAN RAMON.BILBOKOA:* 1952-11-26 Klaretar: 1970-03-12.

Aba-detua: 1977-07-15.

+1993-10-25.Euskel zale. Meza barria emon ostetik aurrera, Bolibiako klaretar mixio lurraldean, ketxuen artean, mixiolaritzan diardua. Bere arkitekto zaletasunez, ermita ta etxeetan barrikuntzak eginez tre-betasuna ta erritarrentzat laguntza erakutsi ebana.


1300: Bilbo sortzeko agiria D. Diego Lopez de Haro’k. 1574: Fortu idatzi barria sortzeko erabagia. 1937: Ner-bion igaro Franco’tarrak.

Alberiko, Amos, Benilde, Bernardo (Menton), Bito (Guy), Dulas, Erasti, Esikio, Eutropia, Felipe,

Germana (Cousin), Jerman, Kreszentzie, Landelino.

Bagilla (Ekainilla)

astelena

15


ALDAY OTXOA DE OLANO, JOSU MIRENA

Arabako Agurain-Salbatierran 1944.10.16an jaiozan.

Balmasedako klaretarren etxera joan zan mixiolari gai lez, 1958ko iraillean.

1964ko uztalleko 16an Agurain-Salbatierran Ma-riren Biotzeko Mixiolarietan ziñak gauzatu zitun. Erro-man abadetu zan 1973ko.01.6an. Euskerazalea.

Bere oñarrizko ikasketak klaretarren Balmaseda ta Castro-Urdialeko ikastetxean 1958tik 1963ra.

Filosofia Oskabarte (S.D. La Calzada), 1964-1968.Teologia,Salamanca ta Bitorian 1968-1972 (Baka-

laure-atoagaz).Psicopedagogia, Erromako Salesianoen Unibersi-

tatean (1972-1975).Teologia espiritual: Erromako “Antoniano” Ate-

neoan “laurea” tituluagaz.Arkeologia Cristiana: diplomatura Atkeologia Ins-

titutoan, Erroman, 1974.Irakasle: Bitoriko Teologiaren Fakultatean,1976-

1996 Psicologia Zientifikari buruz.Eta Erligiosoen Sikolojia ikastaro trinkoa urte

berean.Kristau bizitzaren antropologiari buruz: “Claretia-

num” Unibersitatean 1987-2011.Kristau bizitzaren Sikolojiari buruz: “Claretianum”

Lateranensean 1987-2011.Barroeta’tar Klaudio-CFM

1399: Enrike III.ak Balmaseda, Limpias eta Kolindres saldu eutzosan Jon Belasko’ri. 1560: Elgobiar erre zan. 1937: Bilbo gogor ekin barik iztea ebatzi zan.

Adrian, Alina, Armando, Aure, Aurelian, Benon, Berbabe, Bibranda, Domnolo, Ferreolo, Ferruzio.

Bagilla (Ekainilla)

Martitzena

16




Kristau bizitzaren eziketari buruz: “Claretianum” Late-ranensean 1988-1998; Urbanianean (Missioloji sallean) 1988-2008. Salesianen Unibersitatean, eziketa arloan 1995-2011” Auxilium” Fakultatean, eziketa ar-loan, 1998-2002

Salesianuen Unibersitatean: deian aurketzen dan bul-tzada sikolojikoaz

Espainiako “Regina Mundi” erakundean Erlijioso bizi-tzarako ikasbideak.

Arduradun. Erlijiosogaien Maixu(1975-1982) Nausi (1983-2004) Erkiko idazkari(1980-1986) Deituen za-balkunderako.1980-1986.

Argitaratzalle: 1-idaztiak: 1. Bibliografia siste-matica sulla formaciones alla Vita Religiosa. Claretia-num Ro-ma 1992, 287 orri.

2. La formazione a la ita consacratanel magisterio De-lla Chiesa. Della Vaticano II ad oggi. Rogate-Roma 1993, 407 or.

3. La Voazione consacrata: Aspetti antropologici, psi-cologizi e formativi. Ediones Monte Casino-Zamora 1994, 302 or.

4.Aspectos psicológicos de la vocación, Ediciones Monte Casino-Zamora,1995.149 or.


1284: Orduña’ri erri-nortasuna Haro’ko Diego Lopez’ek. 1343: Deba’ri erri-nortasuna Alfonso XI.ak. 1819: Kalagurri’ko gotzaiñaren agiria jaiegunari buruz Bermio’ra.

Basamortutzearen aurkako eguna, Antidio, Artizar, Baleriana, Basilio, Buralls, Felix, Gergorio (Barbarigo).

Bagilla (Ekainilla)

Eguastena17




5. La salute psichica dei consecrati. Claretianum, Roma 1998, 134 or.

6. Cómo funcionamos y cómo nos relacionamos:

Análisis Transacional aplicado a la vida consagrada,

Clare-tianum, Roma 2000, 125 or.7. Il formatote: identitá e missione. Claretianum,

Roma 2001, 155 or.8. L’accompagamento spirituale: un approcio psi-

copedagogico. Claretianum. Roma 2003, 110 or.9. La vida consagrada: aspectos antropológicos,

psicológicos y formatrivos. Publicaciones Claretianas, Madrid 2004, 317 or.

10. Medicine per “star bene”nella vita consacra-

ta. Claretianum. Roma, 2007, 115 or.11. Quando gliistituti religioso diventanointarna-

ziona li: dall’entusiasmo carismatico al tirocinio inter-

culturale. Claetianum. Roma 2006, 130 or.12. Perche non mouia la speranza: precosi forma-

tivi per la seconda e la terza èta nella vita consecrata,

EDB, Bologna 2007, 126 or.13. Psicologia e vita consacrata. Roma 2009,

151 or.


1735: Begoña’ko batzarrean Begoña’ko Ama Bizkai’ko zaindari artu zan. 1882: “Euskaldun Leguia” astekaria sortu zan Bilbo’n. Errepublika edo Elkar-zale. 1937: Bilbo’ko azken larrialdiak.

Amando, Ekizio, Elisabete, Emilio, Erasmo, Eterio, Felix, German, Hipacio, Krispin, Leonzio, Markos.

Bagilla (Ekainilla)

Eguena18




14. Curato per ACNCORA: Passare il testimone. Il

ra-porto tra generazioni nella vira consacrata (2007) 192

or. I religiosi sono ancora profeti? (2008) 254 or. I consa-

crati esegesi vivente de la parola (2009) 200 or I ben ddei

consacrato al servizio Della missione (2010), 191 or.5.2. Opuscoli1. Verso una psicologia sistematica della vita

consacra-ta, Claretianum, Roma 2000, pp. 40.2. Cómo mejorar la autoimagen y la autoestima,

Clare-tianum, Roma 1997, pp. 56.3. La dinamica del colloquio nel’accompagnamento

vocazionale e nella direzione spirituale, Claretianum, Roma 2001, pp. 60.

4. Criteri di discernimento e di ammissione alla

vita consacrata, Claretianum, Roma 2000, pp. 60.5. El Proyecto pesonal y comunitario. Orientaciones

para su realización, Claretianum, Roma 2000, pp. 55.5.3. articoli1. El joven ante la figura de Jesús, in “Surge” 36

(1978) 236-239.2. El sacerdote y la cultura, in “Surge” 38 (1980)

55-58.


1514: Bilbo barruan izkitilluak aztertzea debekatu zan. 1920: Xalbador jaio zan Urepel’en. 1937: Bilbo arrapau Franco’ren soldaduak.

Alina, Ander, Aurora, Bonifazio, Bruno, Diosdado (gotzaiña), Erromualdo, Gaudenzio, Gerbasio, Hur.

Bagilla (Ekainilla)

Barikua

19




5.3 articoli3. Consideraciones psicológicas en torno al arma-

mentismo, in “Surge” 44 (1986)178-186.4. Lectura antropológica y psico-pedagógica de la

Ins-trucción “Potissimum institutioni” sobre la formación

en los institutos religiosos in “Surge” 1990, pp. 1-26.5. Noviciado, in “Diccionario Teológico de la Vida

Consagrada”, Publicaciones Claretianas-Madrid 1989, pp. 1155-1169; traducción italiana, Editrice Ancora-Milano 1994, pp. 1131-1144.

6. La formación permanente durante la tercera

edad, in “Vida Religiosa” 74/4 (1993) 300-310.7. La crisis de los <límites> en la vida sacerdotal y

religiosa. Aportaciones de la psicología evolutiva. Sepa-rata di “Scriptorium Victoriense” XL (1993) 349-365.

8. La “frammentarietà-vulnerabilità” dei valori

e la sua incidenza sulla persona dei consacrati, Con-vegno La Vita Consacrata nella postmodernità (Roma 14-17 diciembre 1993), in AA. VV., La vita consacrata

nella postmodernità, Rogate-Roma 1994, pp. 89-109.9. La presencia de los laicos en la vida de algunos

fundadores, in “Testimonio” 4 (1995) 37-44.


Bagilla (Ekainilla)

171-2015-194Eguzkia: 06:44tik 21:48raIlargia 10:37tik 00:25ra

20Zapatua

1928: J. M. Barandiaran’ek Urtiaga leizea aurkitu eban Deba’n. 1947: Jorje Agirre josulanguna il New York’en. Luis’tarren lagun-tzaillea.

Errefuxiatuen eguna, Aldegunda, Bertoldo, Bizenta Gerosa, Demetrio, Elia (Öhren), Eusebio, Florentzia.

URTEKO Xii DOMEKEa (Lk 9, 18-24)

– “Nor nazela diño jenteak? –itaundu eutsen Jesus’ek ikasleai”.

– Guk zer erantzungo genduan? Ezagutzen dogu Jesus dan lakoa?

– Pedro’k agertu eban argien Jesus nor zan eta onek be goiko argitasunak argi eginda.

– Jesus nor dan Pedro’ren Eleizan ikusiko dogu, baiña goitik datorren argitasunaz.

– Jesus’en Jainko-Seme ta Mesias izate ori neke aundiak igaro-bearraz alkartzen dau eta Berari jarraitu gura dautsoenak, orduan kristiñau ba-rriak, neke asko eroan bearko dabez.

1833: Bonet margolaria jaio Baiona’n. 1923: Eijo y Garay Gazteiz’tik Madrid’era gotzain. 1959: Aita Donosti’ri Oteiza’k irudia.

Albano, Apolinar, Basilisko, Demetrio, Eusebio, Florentiñe, Luis Gonzaga, Leutfrido, Martín, Marzia.

Bagilla (Ekainilla)

Domekea21



5.3 articoli10. Formazione religiosa, in “Vita Consacrata” 1

(1996) 127-128.11. Crescita psicologica e crescita spirituale: due

componenti della direzione spirituale, in Convegno In-ternazionale Oratoriano in occasione del IV Centenario della morte di San Filippo Neri (1595-1995): “San Fi-lippo Neri e la sua direzione spirituale tra ispirazione sopran-naturale e arte pedagogica”, “Claretianum-Roma 23-27 gennaio 1995.

12. El sentido de <pertenencia> y de <adhesión

con-gregacional> en la dinámica comunitaria. Lo que

no ha dicho el documento “La vida fraterna en comuni-

dad”, in “Claretianum” 34 (1994) 403-421.13. La presencia de los laicos en la vida de algu-

nos fundadores, in “Testimonio” 150 (1995) 37-44.14. La salud psíquica de los religiosos, in “Clare-

tianum” 35 (1995) 181-300.15. Formazione religiosa, in “Vita Consacrata” 32

(1996) 127-128.16. La Exhortación Apostólica postsinodal Vita Con-

secrata: una presentación, in “Surge” 125 (1997) 15-36.


1858: Trenbidearen asiera alaia Tolosa’n. 1871: Epaltza’tar Gabino irakastearen eriotza Bilbo’n. 1966: Blas Fagoaga iztegigillea il zan Errazu’n.

Adan, Albano, Aron, Domiziano, Elorri, Flabio, Galazion, Heraklio, Inozentzio V (aita santua), Jon

(Fisher - gotzaiña), Jon, Klemente, Konsorzia, Lanberto abate, Liberto (gotzaiña), Nizetas, Paulin (Nola

gotzaiña), Ponpiano, Saturnino, Tomas Moro (gotzaiña).

Bagilla (Ekainilla)

astelena22

173-2015-192Eguzkia: 06:45etik 21:49ra




5.3 articoli17. Una patología que impide refundar, in “Vida

Religiosa” 82 (1997) 313-320.18. La formazione continua a essere protagonista.

Una bibliografia aggiornata (1992-1997), in “Vita Con-sacrata” 34 (1998) 428-442, 531-542.

19. Il senso di appartenenza al proprio istituto, in “Vita Consacrata” 37/2 (2001) 161-177.

20. Profilo del formatore. Tentativo di un identikit, in “Testimoni” 7 (2002) 23-29.

21. Vita interiore e spiritualità: le radici antropo-

logi-che, in “Religiosi in Italia”, 329 (2002) 80-86.22. La Ratio formationis come strumento per pro-

gettare la formazione delle persone consacrate, in “Vita Consacrata” 38/3 (2002) 248-263.

23. Para “respirar” en la vida consagrada, in “Vida Religiosa” 93/3 (2002) 38-40.

24. L’ansia nella vita consacrata, in “Claretia-num” 43 (2003) 71-106.

25. La estructura antropológica de la comunidad:

la vida como “diálogo”, in Revista “Vida Consagrada” (Medellín), 2 (2006) 105-168.


1484: Sixto IV.ak bula bat emon eban Ondarru ta Mo-triku bitartean frantzizkotarren lekaidetxea egiteko. 1937: Bizkaia ta Gipuzkoa “probintzi” aurkalariak Franko’ren agirian.

Agripina, Alizia, Ardames, Aristokles, Atanasio, Baraklas, Demetriano, Ekien, Etelreda (Ediltrudis).

Bagilla (Ekainilla)

Martitzena

23

174-2015-191Eguzkia: 06:45etik 21:49raIlargia: 13:27etik 01:57era

San Juan de la Portaletaña, sapatu arratsaldean, hamalau atso tronpeta joten motroiko baten gainean. Urra, urra, urra, San Juanetan, dantzan egingo gu ipar haizetan ujuju, San Juanera goaz gu

San Juan de la Portaletaña. sapatu arratsaldean, Deune Jone eltxo ta sorginak guztiak dira erretan, soroetako landara onak garbi garatu daitezan. Ujuju, San Juanera goaz gu.”

1835: Zumalakarregi’ren eriotza. 1868: Batzarrak gaurko eguna jai osoa izatea eskatu eutsan Aita Santua’ri. 1904: Jon Zugazaga bertsolari gaztea il zan Laukiniz’en.

Agilberto, Agoardo, Bartolome, Eros, Farnazio, Fausto, Fermin, Firmo, Gunardo, Iban.

Bagilla (Ekainilla)

Eguastena

24



5.3 articoli26. La persona como ser vocacional. La realidad

como llamada, in “Todos Uno” 168 (2006) 9-20.27. Discípulos y misioneros de Jesucristo para que

nuestros pueblos en El tengan vida. Yo soy el Camino, la Verdad y la Vida. Clave de lectura para la vida consa-grada, in “Vida Consagrada” (Medellín) 3 (2007) 9,66.

28. Per fiorire in autunno. Percorsi formativi per la terza età, in “Claretianum” 47 (2007) 123-168.

29. Discernimento vocazionale e criteri di ammis-sione alle diverse tappe formative, in “Vita Consacrata” 45 (2009) 16-28.

30. La dinámica de la relación en el acompaña-miento formativo-espiritual, in “Vida Religiosa” 106 (2009) 102-106.

31. Radici antropologiche della santità, in “Clare-tianum” ITVC, I (L) 2010, pp. 23-34.

32. Aspetti sociologici della vita consacrata, Cla-retianum, Roma 2010, pp. 56.

Spiritualità claretiana

1. La pobreza evangélica de San Antonio Maria Claret. Par Dissertationis, Pontificio Ateneo Antonia-num, Roma 1992, pp. 126.


1319: D. Juan Bizkai’ko jauna beroak il eban Granada’n. 1704: Tabako-arazoa Bizkai’ko ba tzarrean. Euskeraz azaldu bear izan zan. 1937: Lauaxeta il eben Gazteiz’en.

Adalberto, Agaton, Amando, Bodoaldo, Diogenes, Emiliano, Febronia, Felix, Galikano, Gillermo.

Bagilla (Ekainilla)

Eguena25

176-2015-189Eguzkia: 06:46etik 21:49raIlargia: 15:19etik 02:56era




2. Espiritualidade do presbitero claretiano, servi-

dor da Palabra, Sâo Paolo 1998.3. San Felipe Neri en la vida de san Antonio María

Claret, in Studia Claretiana 13 (1995) 79-96.4. Presencia de San Francisco de Asís en la es-

piritualidad de San Antonio María Claret, in “Fratre Francesco” 2 (1975) 80-90; 219-225.

5. Recuerdo martirial claretiano, in Manuel Vilar: “Fiel a la palabra. Fernando Saperas”, Editorial Claret-Barcelona 1987, pp. 165-172.

6. El Padre Claret en las Memorias del P. Luis

Martín, s., in “Claret Nunc”- Boletín del Secretariado Claretiano n. 26-27, Roma, julio-diciembre 1990.

7. La espiritualidad del presbítero claretiano, ser-

vidor de la Palabra, in III Semana Sacerdotal Claretia-na, Vic 1990, pp. 441-463.

8. La pobreza evangélica de San Antonio María

Claret (extracto de la tesis doctoral), in “Claretianum” 31 (1991) 5-123.

9. El P. Claret en la historia reciente de la cate-

quesis, in “Studia Claretiana” XII (1995) 123-130.


1860: Aranburu musikalaria il zan Agurain’en. 1901: Bizkai’ko Labe-Aundiak sortu ziran. 1937: Alfredo Es-pinosa, Euskal Gobernuko ministroa il.Drogen aurkako eguna, Antelmo, Birgilio, Dabid, Jon,

Jose Mª (Escriva), Jokin, Jon ta Paulo anaiak.

Bagilla (Ekainilla)

Barikua

26





10. La presencia claretiana en el Pais Vasco, in Joseba Intxausti (editore), Euskal Erriko Erligiosoen Historia – Histoire des religiuex au Pays Basque, Aran-tzazu 2004, pp. 713-724.

11. El primer Cardenal claretiano: Arcadio Ma-

ria La-rraona y Saralegi, editorial Claretiana, Buenos Aires, 2009, pp. 36.

Euskal Jakintza

1. San Antonio María Claret en el País Vasco, Edicio-nes Monte Casino-Zamora 1983, pp. 355.

2. La Voz del Clero Vasco en defensa de su Pueblo, Editorial Idatz-Ekintza, Bilbao 1986, 2 vol., pp. 430-440.

3. Un santo alavés desconocido: san Sancho, már-

tir, in “Revista Sancho el Sabio” (Vitoria-Gasteiz) 42 (2000) 92-135.

4. La obra euzkérica del P. Manuel de Arriandia-

ga, cmf., Caja de Ahorros Vizcaina, Bilbao 1984, 2 vol., pp. 560-580.

5. Los Hermanos Iruarrizaga, Caja de Ahorros Vizcaina, Bilbao 1987, pp. 42.

6. Luis Iruarrizaga, Bilbao Bizkaia Kutxa, Bilbao 1991, pp. 47.


Bagilla (Ekainilla)

Zapatua

27


1577: Bizkai’ko konsuladutzak zorrak ordaintzeko on-dasunak saldu zituan Brujas’en. 1707: Bizkai guztian 11.777 fogera. 1882: Leon Kortazar mixiolaria jaio zan Zeanuri’n.Adelino, Alizia, Anizeto, Benedikto, Benigno, Irineo,

Jon, Kreszente, Krispiniano, Krispo.

URTEKO Xiii DOMEKEa (Lk 9, 51-62)

Jesus Jerusalen’era joialako, Samaritarrak ez eutsoen ostatsdurik emon.

Ikasleak maite eben Jesus eta leku guztietan onar-tua izatea nai eben. Orregaitik oso asarre agertu ziran Samaritar arein aurka.

Bengantzea artzeko eskaria be egin eutsoen Jesus’eri: Zerutik sua jatsi eta olako erriak erre.

Baiña Jesus beti agertzen zan gogorkeriaren aurka eta emen orrelantxe agertzen da: “Ez dakizue zelako Espirituarenak zareen!”.

Gero berari jarraitzeko bear diran baldintzak agertzen dauz Jesus’ek ebanjelioan: Non etxunik be ez dauko! Beste arazo batzuk itzi egin bear dira: “Itzi egie-zu illai illak obiratzen. Eskua goldeari jarri ezkero, ez dago atzera begiratzerik!”.

1350: Iruña’ko II. Karlos koroatu eben. 1743: Bilbo’ko San Nikolas eleiza zarra botatea ebatzi zan. Ura sartzen zan. 1879: Martin Uriarte idazlea jaio Zeanuri’n.

Aiala, Argimiro, Basilides, Benigno, Eraida, Geron, Heraklides, Heron, Irineo (gotzaiña), Jon, Ladislao,

Leon, Marzela, Papio, Paulo I (Aita santua), Plutarko.

Bagilla (Ekainilla)

Domekea28

KEPA DEUNA

“Kepa (Arria) zara zu eta arri orren gainean ere-giko dot nik neure eleizea.”

Galilea’ko arrantzale bizi-bizi au ososoan beretzat artu eban jaunaren Go-go Deunak.

Euskalerria’n toki askotan egiten da santu onen jaia, batez be arrantzaleen errietan.

Gogotsuen jai au ospatzen dauan erria, Mungia da-la esan lei batez be, lenengo eguna erri guztiakaz batera eginondoren, bigarrenenan, San Pedrotxu egunenan, izaten zan Mungia’ko egun aundia: Azoka-eguna, pe-lota jokoaldiak, bazkari ederrak… danetik euken egun orretan Mungiarrak.

1522: Irun’en San Martzial’go garaitza (30’ean). 1879: Pedro Lapatza osagille maitatua il zan Bilbo’n. 1965: Zeferino Jemein idazlearen eriotza Laudio’n.

Anastasio, Benite, Emma (Gurk), Kasio (gotzaiña), Kepa, Koka, Maria Markos-en Ama, Martzel, Paulo ta

Kepa apostoluak, Siro.

Bagilla (Ekainilla)

astelena29


Euskal jakintza


7. La obra euzkérico-gramatical de Sabino de Ara-na y Goiri, Editorial Eguzki, Bilbao 1991, pp. 670.

8. Santoral Vasco: santos, beatos y siervos de Dios, Ediciones Monte Casino-Zamora 1994, pp. 513.

9. El Padre Gregorio Martínez de Antoñana, hijo ilustre de Santa Cruz de Kanpezu, Caja Vital Kutxa, Vitoria 1997, pp. 125.

10. San Sancho de Alba. Un santo alavès descono-cido, Vitoria-Gasteiz 2002, pp. 55.

11. Primer centenario de la presencia claretiana en Balmaseda, Bilbao 1982, pp. 32.

12. Centenario de la comunidad claretiana de Bil-bao, Bilbao 1984, pp. 43.

13. Escritos euzkéricos de San Antonio María Cla-ret, Bilbao 1980, pp. 56.

14. San Antonio María Claret en Vitoria, in “Scriptorium Victoriense” 30 (1983) 316-332.

15. El Clero Vasco ante la Guerra Civil Española, in I Semana de Estudios de Historia Eclesiástica del País Vasco, Facultad de Teología de Vitoria, Vitoria 1981, pp. 211-226.

16. Monseñor Añoveros o la voz de un profeta, in “Euzkadi” 319 (1987) 30-31.


1400: Enrike III.aren aginduz, aurrera be Balmaseda, Limpias eta Kolindres Bizkai’koak. 1521: Naxera’ko dukeak Noain’en Frantzerrak azpiratu. 1936: Larrabeiti bertsolaria il zan Galdako’n.

Alpiniano, Alriko, Androniko, Apolo, Beltran (gotzaiña), Donato, Emiliana, Erremundo.

Bagilla (Ekainilla)

Martitzena30



Euskal jakintza


17. La vida <moral> de Agurain-Salvatierra en

los siglos XVIII-XIX, in “Scriptorium Victoriense” 1995.

18. Bibliografía hagiográfica vasca, in “Scripto-rium Victoriense” 64 (1997) 157-208.

19. Obispos Alaveses, in “Scriptorium Victorien-se” XLIV (1997) 331-430; XLV (1998) 51-106.

20. La presencia claretiana en el Pais Vasco, en Intxausti Joseba (Ed.), “Euskal Erriko Erlijiosoen His-toria”. Familia eta Intitutu Erlijiosoen Euskal Herriko Historia-ren. I. Kongresuko Aktak (Arantzazu, 2002ko ekainaren 24-28etan), pp. 713-724.

21. San Sancho de Alba (Agurain-Salvatierra). Un

san-to alavés desconocido, Diputacion Foral de Alava, Vito-ria-Gasteiz 2002, pp. 53.

22. Martirologio Vasco, in “Scriptorium Victo-riense” 54 (2006) 273-411.

23. De Berriz a Puerto Rico pasando por Burce-

ña. Biografia de Fray Juan Bautista Zengotita-Bengoa y

Ariño, EMS Editores, Puerto Rico 2008, ‘’. 169.


1883: Bosteun naipenezko guda-mutil liberal alkartu ziran Eibar’en eta Maria Anjela Agirregomezkorta’ri kale-izen bat ipiñi. Euren bazkaria egiteko 1.500 pezeta emon zi-tuan. 1935: Santander eta Ondarroa’ren artean arrarintza laguntzarako ituna.

Aaron Moisesen anaia, Anastasio, Argi, Arnoldo, Basilio, Bidatz, Domiziano, Ester erregiña, Galo.

Eguastena1


garagarrilla(Uztailla)


Euskal jakintza

ALONSO DE ARIÑO JOSEELORRIOKOA: 1903-02-7 Klaretar: 1917-08-15

Abadetu: 1925-09-19.+1985-11-1. Euskalduna. LUR SANTUETARA

OSTEREAren liburu egille. Ezitzallea.AMETZUA OLAZABAL ANTONIOABADIÑOKOA: 1903-01-17 Klaretar: 1921-03-

19 +1995-01-20.Euskaldun peto petoa. Erroman urte asko daroaz

beti be laguntzalle zintzo ta trebea izanaz, baita gaxoak zaintzen edo ta ibilgallu-gidari bizkorra lez agertzen.

aMOrrOrTU BUSTiNTZa, DaMaSO

Euskalduna

Beire (Naparroa)’tik 1914-Jorraillak, zazpigarren eguna.

Eriotza latza da gizaki ergelentzat, ausarti ta bu-lartsuentzat ordea, irabaztea ta betiko zorionaren iturria. Olantxe amaitu eban, bere bizitza Beiren(Naparroa) Ikastetxe Nagusian, Damaso Amorrortu Bustinza, ogei urteko Filosofia-ikasle gazteak. Lorategi baten antzekoa da bere bizibidea.


Eguena2


1379: Orio’ri erri nortasuna. 1841: Zamakois margola-riaren jaiotza Bilbo’n. 1916: Villarreal, aurrerantzean, Villarreal de Urretxua.Adiosdado, Andoni (Baldinucci), Ariston, Bernardino

(Realino), Bidal, Eutikiano, Frantzisko (Jeronimo), Isabel, Jon Fko. (Regis), Julen Maunoir, Jubenal.



Euskal jakintza

amorrortu ta Bustinza’tar Damaso’enetik datorrena

Jesus Jaunaren ta Ama zerukoaren menpeko egi-ña, Antonio Mª Claret sortzaillearen santutasun bide etan gogotik ibilli zana ta santu au aldaretara eroatearren, be burua eskeñiz, maitasun oparitzat artu ebana Goiko Zeruetako Jaunak, milla bederatzireun eta amalaugarren urtean, martiko illearen, zazpigarren eguneko zapatu illuntzean 1914.03.07

Igorren jayo zan 1893 urtearen abenduko 11 garren egunean. Santutasun giroan bizi ta eredu ziran Frantzizko ta Juanita euki zituan gurasotzat. Eurekandik ikasi eban zelan jokatu bear dan lurrean, gero zeruan sari ona lortu-teko. Munduko gauzak ez eutsien larregi eragin, etorriko jakozan neke-gurutzealdietan utsik egiteko. Txikitandik aukeratu eban, etorriko jakozan arazoetan, bere animaren zuzendari on bat izango jakona. Lau urtez burrukatu eban Jaunaren deia-bokaziñoa arteztu ta arakatzen. Karmeli-tea edo Farntzizkanoen artean sartu, ez sartu, zalantzan egonda, azkenean Ama Birjiñaren Biotzeko Misiolarien konbentuko bidea artu eban, ”Misiolari izena ederrena ta maitagarriena egiten jakolako” bere esanetan.

Barroeta’Tra Klaudio-CFM

1568: Urdaneta’ren jaiotza Ordizia’n. 1682: Ba-rrutia antzerkigillearen jaiotza Aramaio’n. 1848: Bergara’ko ituna onartu ez ebalako, Joakin Alzaa il eben Zaldibi’n.

Amable, Anatolio, Beltren, Dartina, Dato, Eulogi, Eusebi, German (gotzaiña), Heliodoro, Idota, Ireneo.

Barikua3



BALENDIN BERRIO-OTXOA

Euskaldunen lurrean jaiorik joan ziñen urrunera, siñismenaren mixiolari eta santu izatera; ekintza orrek orduan aurki ba zuen milla galera. laster zintuzten gotzain eraiki ta arriskutzan zuk aurrera, zure kemena anboto irudi kataiak gora beera, gure zaindari Balendin, noizbait, emon bazezko aukera. Bizkaiko Elorrio zuk jaioterria, dominiku jantziaz, gotzain martiria, zeugan izan zenduan Kristoren egia, zakigu errukior gure Zaindaria. Gaztediarentzako zu zara ispillu, biotza garbi eta bizitza eredu, gaixorik dagoena bego zure esku, anaitasun ederrez antola gaitzazu. Vietnam’en zendun zuk odola ixuri ta gure onerako Jaunari eskaiñi; bizi iraun egiozu gure fedeari, zaindu gura arimak, zaindu Euskalerri.

(Itzak: Eusebio Erkiaga’k; Eresia: Bastida G. Mikel)

1347: Zumaia’n erri-nortasun. 1632: Paul Lejeune’ren edestian, “uztaillaren 3’an euskaldunen gordelekura el-du giñan” Baletokia. 1898: Kuba’n, Bilbo’ko iru guda-ontzi ondora.Kooperatiben eguna, Ageo, Aitziber, Alberto, Albino,

Antonino, Asklepia, Aureliano.

Zapatua4

garagarrilla (Uztailla)

URTEKO XIV DOMEKEA (Lk 10, 1-12)

– Barri ona zabaltzen irurogei ta amabi bialdu ebazan Jesus’ek: Gari asko dago batzeko baiña beargin gitxi.

– “Bildotsak otso-artera lez bialzen zaituet”. – “Etxe batera sartzen zareenean esan: Bakea

etxe oneri!” – “Ez ibili etxerik etxe, ondo artzen zaituen le-

kuan osatu gaisoak, eta esan: Jaungoikoaren erreiñua ur daukazue…”.

– Irurogei ta amabiak pozez beterik etorri ziran eta Jesus’ek esan eutsen: “Poztu zaiteze zuen izenak Zeruan idatzita dagozelako”.

1334: XI. Alfonso’k eskubideak Bermio’ri. 1512: Naparroa’ko erregeak eleizatik kampo geratzeko ze-maia artu eben. 1608: Amorebieta’ko parroki barrian lenengo Mezea.

Agaton, Andoni Mirena (Zaccaria), Anatasio, Aroa, Balerio, Basilio, Doktrino, Domizio, Esteban.

Domekea5



Euskal jakintza


Bizkaia aldeko Balmaseda deritxon errian, Misio-lariek daukien Seminariorantza abiatu da, 1907 urtean, irailleko lenego egunean. Ortxe osatuko dauz lau urte Latin ta beste gai batzuk ikasten. Beti be notarik one-nakaz. Balmasedatik Segobiara doa, antxe frailetarako bideak ezagututeko, Noviciado deritzon etxean. Lenen-go fraile jantzie edo sotanea ipiñi, eta urtebeten bertako bizimo-due egiten alegindu. Zer moduzkoa izan zan be-re porta-era jakiteko, ikusi edo leidu euki eban Ardura-dunaren berba oneik”Gaztea izanarren benetako gizona da. Bikaña gauza guztietan ta zintzoa benetan: San Juan Bermansen antz antzekoa. Agindu guztiak bete dauz; beti bardin eguneroko eginbearretan; benetako erlijiosoa dala uste dot eta oberenetarikoa”.

1912 urteko abustuko amabostagarren egunean, Andra Mari egunean, egin eban egizko frailea izateko botoeskeintzea. Eta Segobiatik Nafarroako Beire errien egoan Filosofi Ikastetxera abiatu zan. Aldatu, bai, baña obera egiteko. Erlijioso bizikera barriak sendotu eutson gogoa.


1854: Manuel Iradier Afrika’ko ibiltarien jaio tza Gazteiz’en. 1937: “El Correo Español-Diario de la Fa-lange” agertu zan Bilbo’n. Gero “Pueblo Vasco”.

Agilulfo, Antonino, Benedikta, Bertario, Diodoro, Dion, Domeka, Dominike, Gerbasio, Hugo, Isaias,

Justo, Lutxia, Miren (Goretti), Nazaria Ignazia.

astelena6

187-2015-178Eguzkia: 06:51etik 21:48ra



IRUÑAKO SAN FERMIN

Gure anai naparrak jaiak ospatzen daukaguz, eta ez dira makalak, orretan asten diranean.

Antxiñakoa da Naparroa’n kristiñauen fedea, bear ba’da Euskalerri guztian antxe lenengoz agertu zan si-niskera au.

Gaur gure anai naparrakaz badaukaguz gorabera batzuk, batez be politikagirokoak: Naparroa’k ez ei dau Euskalerria izan gura, edo obeto esateko, Euzkadi deritxon Alkartera ez ei dau sartu gura: Eta ulertzeko gauzea da Naparroaren kondairea ezagutu ezkero, erre-zago ulertzeko gauzea litzake Bizkaia’k edo Gipuzkoak Naparroa’ko Buru edo Errege dana jauntzat artzea.

Dana dala, orreik politica-jokoak dira, eta ziur dakiguna auxe da: Naparrak euskaldunak dirala, gure anaiak. Zori txarrez geienak euskerea galdu dabe eta ori galtze aundia izan da euren jokabiderako.

1523: Karlos V.aren eskutitzak diñoanez, Bizkai guz-tian kartzela bat egoan. Bera Gernika ondoan. 1532: Aulesti’n eleizako illobien banaketea: 176 illobi.

Amon, Angelelmo, Apolonio, Edda, Ediburga, Erkanberto, Felix, Fermin euskalduna (gotzaiña), Ilidio, Iruña, Jokunda, Julene, Klaudio, Luziano.

Martitzena7




Euskal jakintza


Filosofi arloan ikasitakoakaz argiagotu jakon bere ulermena, ta urtebete ta erdiko egiñalak ikusita Jaun-goiko jaunak berganatu eban, jakitunen artean santuena dan Akinotar Santo Tomas jai edo festan.

Asko ta ondo irabazitako goralpenak egiten jakoz Beireko Ikastetxean lenengoz il dan Damaso ikasle gazteari. Alan da be ez dot uste ezer ederragorik esan lekio-nik Ines Santa martiri gazteagatik Eleizako erre-zuetan esaten jakona baño: urteetan umea, baña buru ta biotzean guztiz eldue. Eta benetako gizon izatea arlo guztietan erakustea danez, gure gazte onek alantxe ager-tuten zan Jaungokoagaz, konbentuko erlijiosoakaz, bere buruegaz eta lagun urkoakaz.

Jaungoiko zaletasuna da santu egiteko indar eta goi laguntzarik baliotsuena. Ori alan dala ikusita Damaso eten barik jo eban bide orretatik, txiki txikiterik asita. On-diño baserrien bizi zala, bein baño geiagotan ekin eutson erriko Parrokoari len batí len lenengoz Jaunartutea.


1633: Zuberoa’n Pedro Irigarai ta Gabriela Loitegi ezkon-du ziran ta egun beratan gizona il, baiña emazteak etxean eukan gorpua. 1808: Jose Bonaparte Irun’era sartu zan. 1931: Juan Etxebarria margolari Bilbotar’aren eriotza.Ondamendiaren eguna, Abdas, Abundio, Adrian III (Aita santua), Adriano (Forteskue –doatsua), Agresto, Akila.

Eguastena8




Euskal jakintza


Ta lortu be, lortu eban zorzi urtegaz artzea, berez amar urtegaz egitea Parrokiako legean aginduta egona-rren. Andik aurrera nork daki zenbat bider ez ote eban jaunartuko, bide batez bere etxeko ta ez etxekoeri, kartaz naiz berbaz orixe erakutsiz. Pozarren, egunero, amar bat aldiz edo, Sagrario aurrean belaunikatuten zan bisitaldi-txu bat egieñez. Eucaristíko eraspen-deboziñotik atara eban ain zintzo ta biotz garbikoa izatea, umetandiko bir-jintasuna galdu barik eukiterañokoa. Konbentuko nagusi, ta bere arduradunen ustetan ez ei eban erru txikienaz be barrua loitu bere bizitza osoan. Garizuma aldian ta urte guzian zear be, kurutzek egiten ebazan, betiko arreta ta deboziñoagaz: otoi ta errezuak biotza betetan deustie.

Eguneroko Mezean religioso botoak barriztuten ebazan, Ama Birjiñaren Biotzeko ordenan, betiko ja-rraituteko asmoagaz.

Agindute egoazan gauzetan ez eban ikusten batetik bestera egon zitekean ezbardintasunik. Danak bardintzat joten ebazan jakinik Jaungoikoaren borondatea ezauga-rri edo señaleak ziralako.


Eguena9


1388: Ziarrotza’ko zugazpean soloen izen-zerrenda. 1875: Barbier idazle Benabar’tarra jaio zan Doniba-ne Garazi’n. 1887: Zirilo Uribe olerkariaren jaiotza Durango’n. Bere olerkiak Olerti aldizkarian.

Agustin (Zhao Rong), Anatolia, Ander, Andoni, Audaz, Beltran, Beronike (Julianis), Biktoria, Eberilda.



Euskal jakintza


Beti agertuten zan garbi bere gauzetan eta txukun be txukun jantzietan: pobrezia nire lagun, baña zikin egundo be ez, esten ei eban.

Etxeko Nausi edo agintarientzat esaneko ta be-girune andikoa izan zan beti,eureri entzuten ta ondo erantzuten aleginduz, ta bai ta Jaunari errezatuz euren alde. Bere barruko gauzak esateko orduan, dana dana agertuten eutsien, ispillu garbi garbien lez, ezebe gor-de barik. Orregaitik eginbear delikadu batzuen ardurea leporatu eutsoen: esate baterako sankristautza, ikasteko gela andikoa, gaxoak zaindutea… apaltasun eta zeasta-sunez betetakoak.

Gauzarik ederrenerariko bat gure gazteak erakus-ten ebana lagunarteko edo anaitasuna zan, umore onagaz ta pozik ama maitagarriaren antzera jokatuten ekiana. Edozein lekutan, edozein bear motan ta edonori lagun-duteko prest egoten zan. Bere berezkoa lez urtetan ja-kon olan jokatutea.


1622: Juan Castaños, 18 urteko Barakaldo’tarra, itxas-zeregiñetara sartu zan “grumete” lez. Gero 51 urteko “Almirante” izan zan. 1858: Iruña’ko San Fermiñetan, 27 zezen eta 68 zaldi il ziran.

Amalberga (Amalia), Apatil, Apolonio, Axpe, Eton, Felix, Honorato, Imanol, Jenaro, Kanuto erregea.



Zapatua10


Euskal jakintza


Gelaren bat garbitu bear zala, orma batzuk pintetea konbeni zala, Museoko kristelezko armarioen autse ken-du bearra egoala, Ikastetxeko pasillo edo ibilekuak ureztu edo fregetea bearrezko zala, an edo emengo bear txarren edo neketsuenak be ez eban atzera botaten. Ortuen lanean edo atxurretan ibilteak be ez eutson minik emoten esku indartsu ta gorputz osasuntsuak izerditan eukin arren. Etxeko lagun guztiek pozik ikusi gure izaten eban. Min andie emoten eutsoen iñor illun eta triste ikusteak. Santu izateak ez eutson alaitasunik kentzean. Eta ezelango arro-tasun ta zarata barik egiten eban guztie.

Iñork uste leuke agirien ikusten jakon otzantasunen antzekoa izango zala barrutik be. Ba, Damaso ondo eza-guten eurien eritxien, odol bero-bizikoa zala. ¿Zelan lor-tu eban aurpegi goxo baten itxureaz agertu ta jokatutea? Eztago zalantzarik. Jaungoikoagaitik eta bere izenean jakin eban bere barru asarrekoia, neurriz eroaten.


Zapatua11



1334: Arrantzaleak orain arte arraiñen amarrena errirako. Alfonso XI.aren aginduz, amazortziren bat baiño ez. 1379: I. Joan’ek erri-nortasuna Orio’ri. 1908: Galerrena Kantauri’n: 27 Ondarru’tar eta 10 Bermio’tar ito ziran.Biztanleriaren eguna, Alberto, Aleto, Amable, Benito

abate Europako zaindaria, Beronike, Berrano, Drostan.

UrTEKO XV DOMEKEa (Lk 10, 25-37)

– Zer egin bear dot? Orra or Jesus’en aurrean egin geinken itaun eder bat, baiña itaun ori sinistedunen alkartean (komunidadean) ardu-radun danari egin bear daustogu: Nik zer egin bear dot alkarte onetan?

– Jesus’ek Jainkoaren eta urko lagunaren maita-suna eskatzen dautso.

– Ez da begiratu bear estualdian dagoana, gure la-guntza bear dauana, zelakoa dan. Arerioa izanda be lagundu, samaritarrak lagundu eban lez.

– Jauretxe edo “tenplu” aren zaleak ziranak orretan nagiak ziran eta ori ez dau onartzen Jesus’ek.

1448: Oñaz’tarren eta Ganboa’tarren burruka gogorra Arrasate’n. 1866: Gernika’ko Batzarrak errialde guz-tierako Unibersidadea eskatu eban.

Ander, Arduino, Ansbaldo, Benito, Dagila, Desiderio, Endika, Felix, Fortunato, Hilario, Jason, Joan

(Gualberto), Jones, Jon errusiatarren martiriak.

Domekea12



Euskal jakintza


Beste aldetik esan geinke Misiolari andi baten moduko kualidadeak eukazala: Jesukristoren maitale sutsu izatea, bide barriek asmetako ta lortuteko bildu-rrik ez eukitea, arriskuetako gauzetan aurrera egiteko borondate gogorrekoa. Ona emen Damasoren berbak: Ama Birjiñaren Biotzean sortu naz, ta bertan gure dot il arteño bizi. Beragaz batera ibilliko naz munduan bizi diranak salbetan. Auxe da Jaungoikoak emon dausten deia ta bokasiñoa ta ez dautsot ezetzagaz erantzungo. Urrineko lurretara joateko prest nago, fedeagaitik ni-re bizitza kendu gura badeustie be. “Eztago benetako maitasunik sufrimentu barik, eta maitasun barik eztago benetako bizitzarik”.

Olantxe ziarduen aurrera gure Damaso gazteak, Garizumako Austerre egunez kalentura itzelezkoak io-ta oian sartu bearra eukin arte. Sekulako beroagaz erre bearrean egoala, ara zer esan eban: “Jaunak onartu dau nire bizitzaren oparia”. Oñaze min ikaragarriak jota egonarren, “ondo nago, oso ondo nago” erantzuten eban bisitarien pregunteeri.


1467: “Doctor Ondarroa”ren alabea zan Marina Saez Likona’ren ezkontzea. 1909: Bilbo’ko iltegi erritarrean lenengo illobiratze “zibilla”.Amagoia, Ander, Andes-etako Terese, Arnon, Endika

erregea, Eukeni, Esdras, Fintan, Joel, Jobiniano, Justiñe, Magno, Milburga, Mildreda, Milgita, Sara.

astelena13

193-2015-172Eguzkia: 06:55etik 21:45ra




Euskal jakintza


Eriotz bezperan aitortu eban: milla biderrez be es-keintzen dot neure bizitza gure Sortzalle dan Antonio Mª Klaret aldaretan ipintearren. ¿Bai al da gauza ederra-gorik arrazoi orregatik iltea baño?.

Aleginik aundiek egin arren ezin eben zuzendu gaxoaren ain itxura txarreko egoera. Illeko zazpigarren goizaldean, oñazeak gogorragoak zirala ikusita, azken sakramentuak eskatu zituan. Bizitza osoko autortza egin ostean Gure jauna be artu eban sekulako debosiñoagaz. Entzuten ezpaiakon be, igarten zan ezpanetako señelean, barruan zerutar otoiztxuak eten barik egiten ebazala. Peritonitis bisiaz larriagotu zan eta arrastiko bostetan eleizakoak emon jakozan. Otoi ixelletan ekin eta ekin ja-rraituen eban Damaso gixajoak. Beti be, zeruko Amaren altzoan lez, aurpegi baketsu ta santu baten itxureagaz.

Ia illuntzeko zortziretan bere begi goxoak itxi ebazan mundo onetarako,eta zabaldu zeruetako betiko argitasun ederrera. Jauna,emon egiozu betiko atsedena, bizitza onetako nekeen ordez.

(Urbano Gil, C.M.F. k idatzia. Beiren, 1914. Jorraillak 7).


1974: Zirilo Artzubiaga’ren eriotza Begoña’n. Argita-ratzaillea, Euzkadiko umea’kaz Inglaterra’n izana.Abenanzio, Agila, Angelina doatsua, Deotila, Errufino,

Fokas, Frantzisko (Solano), Gertrudis, Herakles, Hilario, Justo, Kamilo (Lelis), Landariko (gotzaiña), Maiorga, Markelin, Marziano, Onesimo, Optaziano.

Martitzena14




Euskal jakintza

ARCADIO MARIA LARRAONA. Euskelzale.1887-XI-12n Naparra lurraldeko Oteiza de la So-

lana errian jaio zan.1903-XII-8n Bik-en (Barzelonan), klaretarra egin

zan.1911-06-10an. Zaragozan abadetu zan.Urte gitxi geroago, Erromara bialtzen dabe ikas-

ketak egitera.1919an San Apolinar ikastetxean, Irakasletzat ar-

tzen dabe.Ta geroztik, berrogei urtez, jarraituko dau Lateran-

go I-kastexe Nagusian Eleizako Legeak irakasten.Legelari dotoratua, ekingo dio lanari bai Pastoral-

tzan, Irakasletzan edo ta Araudi arloan. Esate baterako, Codex Additici

Berrikuntzan Aolkulari legez.“Barrikuntza” giroan arduratuz, ta Pio XII garrenak

bultzatuz, erriarteko billera askotan parte artzen dau.Aor 1953-54 ra burutu ebazanak: Chilen, Boli-

bian, Paraguay, Uruguay, Canadan, Bogotan, Brasilen, Madrilen.

1954an sortu eban “Regina Mundi” erakundea.Idazle apartekoa lez agertuten da “Comentarium

pro Religiosis” aldizkarian.Barroeta’tar Klaudio-CFM

1557: Gipuzkoa ta Bizkai’ko arrantzaleei barriro Terranoba’ra joateko baimena. 1800: Gueñes eta Iturrioz’ko udalak barrio Bizkai’ra sartu ziran. 1894: Lenengo “Euskal Batzokija” Begoña’n.

Agripino, Antioko, Bito, Bladimiro, Buenabentura (gotzaiña), Eberardo, Esteban euskalduna, Felizisimo.

Eguastena15



KARMENGO AMA

Karmelo izena daukan mendi eder zoragarri bat dago Israel’go lurraldearen iparraldean. Antxe izan zan Elias igarleak eta Baal Jainko izunaren igarle izunak izan eben burruka miragarria.

Igarleen toki ori, gero, Karmeldarren sorleku izan da eta antxe dauke gaur be lekaide oneik euren eleiza zoragarria.

Karmen’go Ama’ri maitasun aundia izaten dautsoe arrantzaleak eta eleizbideak be egiten dabez aundikiro, esaterako Santurtzen eta Bermeo’n egun onetan.

Eta Lekaide Karmeldarrai asko zor dautsegu guz-tiok Eleizan eta munduan egin daben, egiten daben lanagaitik.

Euskalerriak be eskerrak emon bear dautsez lekai-de onei euren artean len eta orain ainbeste idazle sortu diralako.

Eguena16


1777: Zaldibi’n, Pedro Argaia “Urtesabel”en jaiotza, fraillea, Marageto lapurra atxilotu eban Toledo’n Goya margolariaren lauki bitan agiri da.Abundanzia, Balendin, Bitaliano (gotzaiña), Edburga, Edit, Elbira, Elerio, Eustakio, Eustasio, Fausto, Goban.



Euskal jakintza

Larraona’tar Arkadio Maria’renetik datorrena

“Apolinar” aldizkariko lankide lez be, ezaguna da. Bai ta beste zenbait idazlan, saiaketa ta erakusgaietan.

Bai erligioso bizitzari dagozikion gaietan edo ta erakunde sekularren sorkuntza ta legegintzan.

Elizako Kardenala sagaratu eben 1959-XII-14 an.Zenbait Erlijiosa Kongragzioetako babesletza be

izan eban.Liturji arloko Prefectura be, berekin izan eban.Batikanoren prestakuntzan lankide agertu zan.

(1963-XI-23)Aita Santuaren Ordezko lez egon zan Fatiman

(Juan XXIII ordez).Urte asko, langille zintzo ta jakintsua, izanik sari-

tuen taldean bildu zan, “Claretianum” klaretarren etxean bizituz.

1973-05-7 an zendu zan Erroman.


1593: Oñati’n gaztai-saltzaileen okerra zuzendu zan. Gaztaiak ur berotan sartzen ebezan, astunagoak izateko. 1714: Amar urtetan Oñate’ko Ikastetxe Nagusiko zuzen-dari izan zan Alejandro Astarloa jaio zan Durango’n.

Agardo, Alejo, Angelario, Antusa, Atarratz, Donata, Esperado, Generosa, Generoso, Jazinto, Justa.

17



Barikua


Euskal jakintza

ARIZ BOLEA KARLOS MARIA GOTZAIAEuSKELZALE

MARCILLAN: 1928-12-6 Klaretar: 1946 Abade-tua: 1953-06-28

1954 Panaman arkitzen da San Blaseko Gunas indioen artean lan egiten.Geroago Kolongo Parrokiko Katedralean, El Carmen elizan eta Panamako Maria Biotzaren Santutegi Nazionalean apaostulutzan diardu.

Apostolutzaldi onetan “Faro aldizkaria” zuzendu-ten dau María Inmaculada Ikastexean irakasle izanaz eta Filosofi ta Letrasen Lizenzia lortu. Karo eta Kuer-boko Ikastegian Linguistika ikasten dau goidotoratua eskuratuz.

1965an, Santa Maria la Antiguako Unibersitateko Zuzendari izendatuten dabe Gotzaitegiko agintariek.

1969-1971. Costa Ricako Colegio Claetianon Zu-zendari dogu.

197an USMA-ko Erretore izendatu dabe, 1976 eta 1981n barriztatuz, oraigoanirugarrenez bost urtekikora.


Zapatua18



1522: Amayur’go gaztelua menderatu eben. 1795: Vi-llot jenerala sartu zan Bilbo’ra. 1896: Arana Goiri’tar Sabin’eri omenaldia galazo eben Txatxarramendi’n.Antiokia, Anub, Arnulfo, Arnoldo, Aure, Berta, Bruno,

Emiliano, Federiko (gotzaiña), Fintan, Gundena.

UrTEKO XVi DOMEKEa (Lk 10, 38-42)

– Marta’k ostatuz artu eban Jesus eta arduratsu ebillan berari laguntzeko.

– Maria’k ostera Jesus’en irakatsiak entzuten ebazan. Marta’k ez eukan orretarako astirik.

– Gaur be asko dira barri Ona, Ebanjelioa azter-tzeko astirik ez daukenak.

– Olakoentzako dira Jesus’en berbak: “Gauza as-kotan zabiltz estu ta larri, baiña bat bakarra da bearrekoa”.

– Denporea danerako dago. Garrantzirik geien daukan arazoari emoten dautsogu. Bakoitxak ikusi bear garrantzia zek daukan beretzat.

1880: “Euskal Erria” aldizkaria sortu eta 36 urtetan agertu zan. 1936: Euzkadi’ren ondamendia izan zeite-kean gudea asi zan España’n.Amaiur, Anbrosio, Andoni, Arsenio, Aurea (Kordoba), Bernoldo, Epafra, Emiliane, Federiko, Justa, Lanpiros.

Domekea19



Euskal jakintza

Ariz eta Bolea’tar Karlos Maria gotzaia’rengandik datorrena

Jesus Serrano c.m.f. Gotzaiak adiñaren indarrez gotzaigoa itzi ostean Juan Pablo Aita Santuak Dariengo Bikario Apostolico izendatu eban Panamako Kolonen egonlekuz ta Negras Mayoresko Gotzai Titulartzat.

Liburu batzuen egillea da Ariz Gotzaia. Oien ar-tean “Hacia una Universidad para el Desarrollo” izen-duna ta beronen bidez Colorado Unibersitatean of Arts Dotore izatea lortu ebana.

Departamento de Medios de Comunicacióneko Lendakari ta Espetxe ta Zuzentasun ta Pakearen aldeko alorretan Gotzai Elkarteak onartu eban.

Adiñarengatik Ariz Gotzaiak Benedicto XVIgarren eskuetan itzi eban bere gotzai eginbearra.

artabe artetxe, Biktor cmf. 1894-IV-20 / 1970-II-9.

Euskalduna. Ez zan Igorren jaioa baña Iruarrizaga-tarrei esker egin zan klaretiarra. Diman jaioa, 1912an egin e-baza botuak eta 1920an egin zan abade. Brasilera bialdu eben Pedro Manzarraga ta Felipe Atutxagaz batera. An izan zan Parroko ta klaretiarren etxetako Nausia.


1759: Aita Croce, josulagunak, Laramendi’ren “Corogra-fia” liburuari akatsak aurkitu eutsozan. 1929: Aizkolarien txapelketa ospetsua Donosti’n. “Errekalde” nagusi.

Ansegiso, Apolinar (gotzaiña), Aurelio (gotzaiña), Barsaba, Bikendi, Biktor, Bulmaro, Edelwita erregiña,

Elias, Elis, Genebeo, Joseba Zuzena, Julen, Kasia.

astelena20

201-2015-164Eguzkia: 07:01etatik 21:41era




Euskal jakintza

Artabe ta Artabe’tar Pio

DIMOSTARRA: 1896-04-4 Klaretar: 1912-11-1+1976-12-12.

Euskalduna. Etxe berrikuntzak egiten trebea. Anaidie-tan pakegille ta alaigarri eredua.

Artabe Orbesua, Tomas. cmf. 1892-IV-20/1986-IV-19.

1910ko uztaillaren 25ean egin ebazan botuak ta 1919- ko bagillaren 13an egin zan abade. Eskalduna. Predikari lez ibillia: Kalaorran, Palentzian, Gazteizen, Ciudad Rodrigon, Burgo de Osman, Tarazonan, Bar-tzelonan, Tolosan, Iruñan, Bilbaon, Zamoran gazteen-(Luistarren) arduraduna. Filosofia eta Teologiako ira-kaslea be izan zan. Euskalduna.

Artabe undurraga Gregorio, cmf. 1896-III-29 / 1915-V-6.

Agarre auzokoa zan. 1907ko iraillaren 1ean sartu zan Balmasedan eta bost urte beranduago erlijiño bo-toak egin. 1915ko maiatzaren 6an il zan, au be meza barria emon aurretik.


1552: Fernando Jorje Herreros, Sevilla’ko go tzaiña, Karrantza’ko semea, il zan. 1876: XII. Alfonso’k eta Canovas’ek Lege Zarren amaia eba tsi eben. 1936: Otxandio’n gudako lenengo lerkaia edo bonbea.Abamon, Adrian, Arbogasto, Bitor, Danel, Domnino,

Elio, Gexan, Gotiko, Iñaki, Jon, Julene, Justo, Klaudio.

Martitzena21

202-2015-163Eguzkia: 07:02etik 21:40era




Euskal jakintza

Arzelus eta Ordoki’tar Antonio

TOLOSARRA: *1902-12-4 Klaretar:1919-08-15 Abade 1926-10-1+1992-07-12.

Euskaldun petoa. Argentinako lurraldetan mixio-lari lanetan 1996an il arte.Zeinbat anaidi etxetako ardura-dun eta nausi.

Arrizabalaga’tar Pio

DIMOSTARRA: 1995-05-5 Klaretar. 1911-12-3+1981-10-28. Euskalduna.

Klaretar etxe ta Elizetan erlijioso zintzoa. Luze-roan Madrileko eleizako sakristau adeitsu ta aditua.

Arroniz ta Gomez’tar Eusebio.

ZUÑIGA( Nap.) *1885 Klaretar: 1902-09-14. Abadetu-a:1910-09-14.

+Arekipan, 1959-11-1Euskelzale. Txilen urte bete egin ostean Perura abiatu zan Limako abadegaietxeko arduradun izanaz. Geroago baten espirituarekio gai ta kontakizunetako arduradun izendatu eben Trujilloko abadetegian. Bai Limako ta bai Trujilloko abadetegie-tan literatura, Peruko istoria ta istori orokorra, gazte-lania ta marrazkigintza erakutsi eban.


1748: Bizkai’ko Batzarrak, urte birik baten, gaz-tuak urritzeko. 1918: Bilbo’ko portu frankoa on tzat Madrid’en. 1931: Gregorio Mujika izparlari onaren eriotza Errenderi’n.

Ander, Aton, Bandregisilo, Hilario, Maialen, Miren Madalene, Meneleo, Osen, Pankario (gotzaiña).

Eguastena22




Euskal jakintza

Arroniz ta Gomez’tar Eusebio’gandik datorrena

Beartsueki jarduerari asiera eman eutsoa Truji-lloko espetxean Kapelau lana egiñaz.

Sutsu ekin eutson gazteen eziketari Boy Scout taldea Perun bigarrena sortuz. Talde orregaz Otuzko (1919), Lima (1921) ta Piura (1922)ra txangoak anto-latu euzan.

1927n Caiabambako Parroko izendatu eben, bertan 18 urtez jarraituz. Bertan eleiztar guztiak ezagutzen ta elkarberbetan alegindu zan apostolutza giroan. Auzo ta etxe guztiak bisitatu nai dauz. Abade zan arren futbola antolatu ta gazteakaz jokatuten dau.

Anaikide baten (Alejandro Meza Cuadra) esane-tan: “iñor baño peruar zintzoago bat zan ta samindu egiten zan iñork Peruare kontra ezer esaten ebanean”.

Etxe ondoko ortuan txabola antxeko eraiki bat egin eban. “Tebaida deituz, otoitz egiteko Santo Kristo baten aurrean belauniko”.

1945an Uatxora aldatu eben, erri ta soroez ingu-ratua. Uatxo’ko biztanleak arrituta egozan erakusten eban santutasun eta apaltasuna ikusiaz, batzutan eleiz aurrea garbitzen arkituz. Sekulako adore ta indarrez ekiten eutson Jesukritori buruzko itzaldietan.


Eguena23

204-2015-161Eguzkia: 07:04tik 21:38raIlargia: 14:04etatik 01:28ra

1741: Martin Arzadun idazlearen eriotza Durango’n. 1762: Gernika’n ebatziak euskeratu bearra, euskaldunak ulertzeko. 1878: Hilarion Eslaba musikalari naparraren eriotza.Apolinar, Apolonio, Bizente, Bodino (gotzaiña), Brigida (Suecia) - Europako zaindaria, Erundina, Eukeni, Felix.



Euskal jakintza

Arroniz ta Gomez’tar Eusebio’gandik datorrena

Guztiekin adizkide min, guztiak fededun zintzo egi-teko asmotan. Ona preso egondako batek esaten ebana: “Ez neuke presondegitik urten gure jakinda Aita Arro-niz gure artera etorriko dala beti”.

Arekipako errian il zan Piurako mendi goietan 74 urteak eukazala misio itzaldiak emoten egoan bitartean.

Huachotarrak bere gorputza euren artera ekarteko eskatu eben. 162 taldeak lagundu eutsoen ekarterakoan eta eortzaldian. Bere santutasun izen ta usaia edatzen da oraindik be.

Askaiturrieta eta Ezkurdia’tar Juan Martin

Donostikoa. 1976-06-10 Klaretar: 1996-09-14 Abadetua.

Euskalduna. EGAren jabe. Askartza Etxeko Nagu-si. Katekesis lic. tituluduna. Engladera jakitun.

Asolo ta Goitia’tar Marcos

Mañarikoa: 1872-10-7 Klaretar: 1894-10-21 Aba-detu: 1903-03-7.

+1903-10-10. Euskalduna. Ego-ameriketan mixio lane-tan saiatua 1940an il arte.


1528: Bizkai’ko foruen liburua argitaratu Madrid’en. 1783: Simon Bolibar’en jaiotza Caracas’en. 1924: Fer-nando Amezketarra’ren eungarren urtea.Angeles, Argider, Arnulfo, Bingen, Blatmako, Bitor, Boris, Eufrasia, Fantino, Fergus, Frantzisko (Solano).

Barikua24



SANTIAGO APOSTOLUA

Galilea’ko arrantzaleen artean Jesus’ek Beragaz ibilteko aukeratu ebazenetariko bat Santiago dogu.

Barru-beroa zalako-edo, Jesus’ek Berak ipiñi eutson trumoiaren Semea izena, Juan bere anaiagaz batera. Beroaldi baten, Samaria’tarrak Jesus’eri osta-turik emon gura izan ez eutsoenean, euren aurka Zeru-tik sua jatsitea eskatu ebalako ezarri eutson izen ori.

Santiago izan zan bere fedeagaitik lenengo odola isuri eban Apostolua, Apostoluen Egiñak deritxon San Lukas’en liburuak diñoanez.

Antxiñako edesti zarrak diñoanez, España’ra eto-rri ei zan, Konpostela’ra, lurraren azken-mugara eta Zargoza’n Andra Maria agertu ei jakon oraindiño mundu onetan bizi zala. Edesti guzti au gaur ez dauke egitzat kondairazaleak, baiña Konpostela eleiz-ibiltarien elburu eundak urteetan dogu.

Zapatua

25


1394: D. Tello, Bizkai’ko jaunak, Juan Abendaño il eban Bilbo’ko plazan. 1834: Eibar’eko kaleetan karlistak eta liberalak burrukan. 1870: Ignacio Zuloaga, margolari ospetsuaren eriotza Eibar’en.

Jagoba, apostoluaAne, Balentiñe, Felix, Florentzio, Jagoba, Jake,

Jazinto, Jokin, Kanut, Kristobal, Kukufate (Kugat).

UrTEKO XVii DOMEKEa (Lk 11, 1-13)

– Jesus otoitz, oraziño-zale agertzen jaku Eban-jelioan, ez ainbeste “tenplu”an egiten ziran oikunezko otoitz eta oparietan, baiña bai bere Aitaren aurrean eta ikasleakaz.

– Ikasleak be otoitz egiten ikasi-gurea ager-tu eben eta Jesus’ek “GURE AITA” irakatsi eutsen: Jesus’en berbaldien muiña agertzen da otoiz orretan: Aita, Erreiñua, Aitaren naia, eguneroko ogia, parkatzea, tantaldiak, gatxetik ateratea.

– Eskari-otoitza be ontzat artzen dau eta Aita ona dalako, eskatzen dautsoguna emongo dauskula diño.

1586: Urkiola’ko bidearen erromata. 1879: Naparroa’ko lenengo euskal-jaia Elizondo’n. Iparragirre bertan zala.

Andre Mariaren gurasoak Jokin ta Ana, Balente (gotzaiña), Bartolomea, Benigno, Doroteo, Erasto,

Eusebia, Exuperia, Florentzio, Godon, Jazinto.

Domekea

26



Euskal Jakintza

Atutxa ta Bustintza’tar Juan Migel

DIMOSTARRA. 1905-08-1 Klaretar: 1921-08-15 Abadetu: 1929-06-2.

+1956-10-22 Euskalduna.Brasileko lurraldetan mixio ta ezitzaille lanetan jarduna.

Atutxa ta Gezuraga’tar Felipe, cmf. 1895-IV-30 / 1950-II-10.

Gezalako semea, Elorrin baserrikoa. Santo Do-mingon, 1910 zezeillaren 10an egin zan abade. Aran-dan prestakuntza urtea egin eta Brasilera bialdu eben, eta an bizi zan il arte. Bertan Superior eta parroko izan genduan.

Atutxa ta Gorostiaga’tar Migel, cmf. 1905-I-15 / 2004-X-31.

Zabalgoitiko Garben jaio zan. Balmasedan sartu, 1916-ko uztaillaren 30an. Aguraiñen egin ebazan bo-toak. 1921an Amabirjiñaren Jasokunde egunean, eta abade 1929ko bagillearen 2an. 1931ko urriaren 25an Colombiara joan zan. Bertan klaretiarren Nausi izan zan. No-bizioen zuzendari. Pastoraltza lanean saiatua. Azken urteetan Euzkal Erriko Erkiko etxeetan bizitu zan. Be-netako erlijiosoa. Euskalduna.


1855: Antonio Arza’ren eriotza Donosti’n. 1937: Ko-lizamendiko burrukaldia gure gudariak. 1964: Errexil bertsolari erbesteratua il zan Urruña’n.

Aurelio, Baleriano (gotzaiña), Desiderato, Dunis, Eterio, Felix, Galaktorio, Jokin Kukufate, Jokunda, Jorge, Julene,

Jurji, Klemente, Konstantino, Liliosa, Maria Josefa (Rosello), Mauro, Natalia, Pantaleon, Salseteko martiriak.

astelena27




Euskal jendekuntza

Atutxa ta Gorostiaga’tar Juan, cmf. 1902-XII-27/ 1979-VII-17.

Zabalgoitin, Garben, jaio zan. Balmasedan sartu 11 urtegaz eta 16gaz botoak egin Aguarainen. 1918ko a-buztuaren 15an maiatzaren 30an egin zan abade Sego-bian. Euskalduna. Abade ta misiolari bizitza osoa Esta-tu Batuetan emon eban. Euskalduna.

Bandres ta usieta’tar Agustin.Zangotzakoa ( 1865-1936) Balmasedako anaidian

luzeroan bizia gaxo zaintzan batez be begi ta agin alo-rrean arduradun apartekoa. Urtero ikustaldia egiten eban Erkiko anaidiak agurtu ta bide batez aztertuz bakoitza-ren osasun egoera. Gaxoekiko samurtasuna ta anaiarte-ko alkar maitasuna agertuten bere eguneroko religi-oso bizitzan. Euskalzale.

Barrena ta Merino’tar Natalio.Naparra. Gineako Misioetan egona. Annobones

Gramatikaren egillea. Bai ta Klaret Santuaren Katecis-moren itzultzallea. Gañera Fa d’ambu Iztegia ta Uarte-ko Mapa bat eratu ebana.


1884: Nazario Oleaga jaio zan Bilbo’n. Euskalzale sutua ta Euskaltzaindikoa. 1893: Portugalete’ko zubia, Palacios’ek egiña, asi. 1970: Domingo Soubelet il zan Baiona’n. “Es-kualduna” aldizkariaren zuzendari ta idazlea.

Akazio, Biktor I (gotzaiña), Bitor, Botbido, Dabid, Eustasio, Furadran, Gerardino, Iñozentzio I (Aita santua).

Martitzena28




Euskal jendekuntza

Barrenechea ta Belio’tar Luis Mari.Donostikoa. 1943-12-8 Klaretar: 1961-07-16

Abadetu-a: 1970-04-5 Donosti ta Iruñan Katekesi lana egiña. Euskelzalea. Bolobiako klaretar mixio lurraldee-tan 11 urtetan mixiolari lanetan bikain saiatua.

Kateketika lic. titulatua.Barroeta ta Amorrortu’tar Klaudio.Igorrekoa. *1922-07-7 Klaretar: 1940-08-15

Abadetu-a:1948-01-4Euskalduna. EGA agiriduna. Gipuzkeraz ta Bi-

zkaieraz itz ta idazten dauena. Euskal “Egutegitxoa” amar urtez irarri ta zabaldua. Klaret Deunaren bizitza marrazkiz ta bertsotan “MAITASUN SUA” izenpean ar-gitaratua. Potosi klaretar mixiotarako Tolosako eleizan otoitzaldi ta diru bilketak urtero osatua.

Tolosan “POXPOLIN IKASTOLA” sortu ta zu-zendu 1974tik-1995eraño, milla bat aurtxo erdeldun, euskaldun biurturik. Tolosa ta Bilbo, Balmaseda, Iruña ta Beireko anaidi ta errietan pastoraltza lanean aritua. SANATORIO BILBAINOn 2003tik 2010 bitartean kape-llautza landua. Gaur egun Euskerazale ta Euskerazaint-zako elkartearen lendakaritza daramana.

Barroeta K.

1304: Otxandio’ri erri-nortasuna Diego Lopez de Haro’k. 1511: Bilbo’ko konsul-etxea sortu zan. Europa’gazko artu-emonotarako. 1709: Bilbo’ko Kristo Kurutzekoaren eleizan lenengo mezea.

Beatriz, Benjamin, Bite, Eufrasia, Eukeni, Faustino, Flora, Gillermo, Hilaria, Kaliniko.

Eguastena29




Euskal Jakintza

Beobide ta Pujana’tar Basilio

Zeanurikoa: 1910-02-27 Klaretar: 1926-08-15 Abadetu:1934-12-02

+1893-10-5 Euskalduna. Kolonbiako Kibdo lu-rralde-tan mixiolari 1983an il arte.

Bera ta Idoate’tar Gregorio Euskalzale

Idazle ta musikagille napartarra. Eskirozko Gala-rren 1890n jaio, 1908n klaretar eskeintza egin ta 1916n Meza Barrie emon eban. Gero Balmasedako klaretarren elizan bederatzi urtetan organista lez egon zan. Oskabar-teko klaretar etxean musikagille lanari lasai eta bikain ekin eutson alik eta, geroago, Segobian 1937.03. 22n il arte.

Klaretar (Korazonista) abade onek Navarra y las Cruzadas izeneko idaztia egin eta Iruñan 1931an argi-taratu eban. “Biblioteca Olave”ren saria lortu eban “lan orregaz Naparrako eskoletan irakurgaitzat artu egien, Naparroko izateaz zer ikusirik ez euken textoak bazter-tuteko asmoagaz. Arrera on ona egin eutsoen Alemania, Frantzia, Inglaterra, Txekoeslaviatik eta Errusiako UFA unibertsade aldetik.


Eguena30

211-2015-154Eguzkia: 07:10etik 21:32ra


1268: Ordizia’ri erri-nortasuna. 1268: Bergara sortu zan Ariznoa tokian. 1935: Bilbo’ko Sabin-Etxean euskal li-buruen erakusketa lenengoz.

Abdon, Augusta, Braulio Mª (Corres), Donatila, Federiko doatsua, Gerardo, German, Imetiero, Juletxu, Kepa Krisoslogo (gotzaiña), Leopoldo (Castelnuovo).


lOiOlaKO iÑaKi DEUNa

Iñazio gure patroi aundia Jesusen Konpañia, fundatu eta dezu armatu. Ez da ez etsairik jarriko zaizunik iñolaz aurrean gaurko egunean, naiz betor Luzifer deabrua utzirik infernua. Zure soldaduak dirade aingeruak, zure gidaria da Jesus aundia. Garaitu ditu zure konpañiak, etsaiak. Ez dauka fedeak ez kristau nereak ez dauka bildurrik iñungo aldetik. Iñazio or dago, beti ernai dago, armetan jarria, dauka Konpañia, txispaz armaturik bandera zabalik. Gau eta egun, guk guztiok pakea dezagun; beti, gau eta egun.

1476: Errege Katolikuak Lege Zarrak ziñetsi Bermio’n. 1894: Eusko Alderdi Jeltzalea sortu zan. 1895: Lenengo B.B.B. Sabin Arana ta Luis Arana anaiak burukide.

loiola’ko inazio DeunaBanto, Beato, Benigno, Demokrito, Dionisio, Dunis,

Eudozimo, Fabio, Firmo, Folamon, German, Goselino.

Barikua31



Euskal Jakintza

Bera ta Idoate’tar Gregorio’enetik datorrena

Musikari ta musikagille lez ba ditu lan batzuk eukaristi, eresi ta eskaria arloan Tesoro Sacro Musical aldizkarian argitaratuak. Onein artean Neketako Ama Birjiñari zuzendutako Oratorio lirico-sacro en honor de la Virgen de los dolores.

Biain ta urrutia’tar Luciano

Aguraingoa. 1922-12-22 Klaretar: 1940-08-15 Abadetu: 1948-12-18.

+2010-06-22 Euskelzalea. Beiren Filosofi ikasle egoala, sekulako erasoa izan eban “Pino Rey” eritzone-tik erorita. Aste osoan konortebarik iraun ostean,argitu ez ezik sendatu zan ikaskintzan jarraiturik. Bein aba-detuz eta etxe batzuetako arduraduna izanez Amerike-tarunz abiatu zan. Azkenengo egotaldia Ondurasen mixiolari lanean.

Bikandi ta Garaitagoitia’tar Eustakio

BERNAGOITIKOA: 1882-07-16 Klaretar: 1898-08-27 Abadetu: 1907-08-22.

+1942-05-7 Euskalduna. Argentinako lurraldetan mixio lanetan saiatua.


DAGONILLA (Agustua)

Zapatua1


1708: Sebastian Mendiburu idazlea jaio zan Oiartzun’en. 1839: Martin Gilbeau jaio zan Urruña’n. Osagillea, olerkaria, Loitzun’go alkatea.

Akila, Alfontso Mª Ligorio (gotzaiña), Almeda, Arkadio, Bono, Domiziano, Esteban, Etelwoldo,

Eusebio, Exuperio, Fausto, Fe, Felipe, Itsaro, Itziar.

URTEKO XVIII DOMEKEA (Lk 12, 13-21)

Jesus gaur diruaren aurrean agertzen jaku: Anai bi euren artean ondasunak banatzeko eskatzen, baiña ez dau Jesus’ek zeregin ori onartzen: Nok egin nau Ni zuen artean epaille edo erdibanatzaille?

Ondasunetan larregi ustea ipiñi ez dagigun, uzta ona batu eta pozik egoan gizonaren ipuiña dakarsku. “Bizi nasai, jan eta edan eta egin jai”, diñotso bere buruari, baiña “Gaur gauean datortzuz zure biziaren billa” entzun eban.

“Orixe jazoten jako Ondasunak berarentzat billatu eta Jaungoikoarentzat aberats ez danari”.

1325: Larrabetzu uri, D. Juan Bizkai’ko jaunak. 1376: Mungia ta Errigoitia uriak sortu. 1909: Lekeitio’n, arrain-lantegian, jabeen alkartea sortu zan.

Aingeru, Aingeruen Andra Mª, Alfonso, Auspizio, Betario, Ebodio, Esteban, Eufronio, Eusebio

(Vercelli), Gillermo, Katalina.

DAGONILLA (Agustua)

Domekea

2


Euskal JakintzaBidaurrreta ta Unziti’tar Domingo

Eliakoa: 1895-05-12 Klaretar: 1929-02-2 +1970-10-26.

Euskalzale. Erlijioso Anaidietan eguneroko lane-tan zintzoa,Blanco ta Bailador’tar Miguel

Fuenterrabikoa: 1943-O2-21 Klaretar: 1959-07-16. Abadetua: 1968-12-1.

+2007-10-22 Euskaldun barri. Liz. Teologiako titu-loaren jabe. Azkartza ikastolan, Irakasle jakintsu ta apala.Burgoa ta Gorostiaga’tar Jose. cmf. 1905-IX-13/ 1933-IV-23.

Garben jaioa, Balmasedan sartu zan 197ko uztai-llan. Klaretiarren abitua artu eban 1921ko abuztuaren 14an, Agurainen, eta botuak egin urrengo urtean. 1931ko zemendiaren 8an Mexikora bidali eben. An Egon zan 1952ko urterarte. Gero Ameriketan zear ibilli zan.Burgos ta Kamara’tar Miguel

Alesanco (Rioja): 1954-05-8 Klaretar: 1974-09-29 Abadetua: 1981-06-13.

Euskelzale. Lenengo mixiolari lana Euskalerrian egin eban. Orain Bolibiako klaretarren mixio lurral-dan 8 urtez mixiolaritzan diardu, bertako klaretarren ardura-duna izanaz.


1700: Felipe V.ak diru laguntza eskatu eutson Bizkaia’ri. Iru milla ontza urre emon jakozan. 1764: Bilbo’tik Pankorbo’ra bidea asi.Abibon, Agustin (Kazotiz - gotzaiña), Aiago, Anpelia,

Aspren, Azela, Balten, Dalmazio, Esteban martiria aurkitzea, Eufronio, Fausto, Flabia, Gamaliel, Gofredo, Gustabo, Jone (Chantal), Kepa, Leontzia, Lide, Lidia.

DAGONILLA (Agustua)

Astelena3



Euskal Jakintza

Butron ta Ajuriagojeaskoa’tar Julian Euskalduna

Errigoitin: 1874an jaioa. Klaretar gai: 1886 Aba-

detua: 1899.

+1901-03-3 PORTUGALEN, Cimbreseko lurral-

detan (Armamar, Vila Chá, Arouka) mixiolari lanari

batez be aitortza ta sermoiakaz ekin eutson sutsu ta

adorez.

Gasterik il zan(1901) santutasun usaiagaz. Vila

Cha de Beiran obiratu eben. Itxuraz bere gorpua osota-

sun osoan aurkitu eben 1922ko urtean. Arrezkeroz ikus-

le asko, bisitatu ta goraltzen dabe bere ilkutxa.“Santiño

Julian” izenez ezagunaren gorputz desegin bagea,

Oportoko kapella baten ikusi leike.

Kastro ta Izquierdo’tar Federico

Lutxanakoa: 1931-08-5 Klaretar: 1948-07-16

Abadetua: 1956-04-15.

Euskelzale. Bilboko ta Azkartzako Ikastolan ardu-

radun izana. Aguraingo klaretarren liburutegi andi ta

eder baten zaintzalle txukun ta zerbitzari zintzoa dana.

Agurain inguruko Parroki ta gaxo naiz zar-egoitzetan

pastoraltza lana egindakoa.


1513: Bilbo’ko Gizakunde (Encarnación) eleizea ta konbentua egiten asi. 1794: Donostia Frantze’tarren menpera. 1899: René Lafon jaio Merignac’en.Agabio, Aristarko, Aton, Baldomero, Bentola, Berezi, Baros, Bibenziano, Bioleta, Elena, Eleuterio, Epifanio,

Eudoxia, Isidoro.

DAGONILLA (Agustua)

Martitzena4



Euskal Jakintza

Zillero ta Diaz’tar Roberto Euskalduna bera

Donostiarra: 1973-08-10 Klaretar: 2001-10-27

Abadetua: 2008-10-25.

Euskaldun barri. EGAren jabe. Ikastoletan irakas-

le. Gazteen ezitzalle leiala.

Teologi bachillergoaren tituloduna.

Eguzkiza ta Gomez’tar Franzisko. cmf. 1908-VII-13 / 1982-III-29. Euskalduna.

Garbeko Amular baserrian jaio zan. 1926ko urria-ren 24an egin ebazan botuak eta 1934ko maiatzaren 2an egin zan abade. Euskalduna. Ginea-Fernando Poora, bi-aldu eben urte orretan bertan eta antxe bizitu zan mixi-olari lana bikaña etengabe egiñez. Klaretiarrek izan da-ben mixiolaririk andienetako bat izandakoa.

Elguea ta Diaz de Otalora’tar Biktorino

ADANA (Araba) 1934-10-3 Klaretar: 1953-07-16

Diakonu: 1963-12-21.

Euskelzale. Larraonako klaretar Ikastxean urte

luzeetan irakasle izana.


1433: San Anton, Bilbo’ko bigarren parrokiaren be-deinkapena. 1550: Mertzedetako lekaime etxea sor-tu Berriz’en. 1864: Resurrección Maria Azkue jaio Lekeitio’n.Afrika (Andra Maria), Agapito, Andre Mariaren Eliza Sagaratzea Gasteizko Andre Maria Zuria, Abelardo.

DAGONILLA (Agustua)

Eguastena5



Euskal Jakintza

Elizalde ta Otxoa’tar Luis

Sanguesa(Nap.) 1940-1-03 Klaretar: 1957-0716

Abadetua: 1965.07-11.

Euskaldun barri. Musukari, egille ta organu jotza-

lle bikaña. Erromako Musica Sacra Ikastegian Oragnu

Magisteritza osatu eban Ferrucio Vignanetti Maixu

mendean eta Lizenziatua Konposaketan Domenico Bar-

toluzzirenean. Amabost urtez zuzendari ta irakasle izan

zan Escuela Superior de Musica Sagrada, Pedagogia

Musical, Mdrileko Tesoro Sacro Musical, Melodíasen

aldizkariko zuzendari. Kontzertu emallea ta liturjirako

urrentzako konposaketa askoren egillea. Ona emen Lan

batzuen izenak: Cantad un Himno a nuestro Dios, Re-partenos tu Pan, Tu mereces un Himno Señor, Méto-do para aprender a tocar el Tixtu. Bolibiako klaretar

mixio lurraldetan, 15 urteeatn mixiolari. Bertan zegola

egindako musika lanen artean Misa Andina famatua

konposatu eban. Amaikatxu musikata abestiez izenean

egiña. Adibidez Himno del Buen Samaritanoren mu-sika. Gaur egun Donostiko kleratarren Anaidian bizi

da San Ignazio Parrokiko katekesi arduraduna. Beti be

erlijioso apal, langille ta artista zale.


1526: Sebastian Elkano’ren gorpua itxasora. 1624: Bizkai’ko Batzarrak ez dabe onartzen Ibarrangelu’ko ordezkaria, idazten ez dakialako. 1897: Eibar’en lenen-go oporra, “uelgea”.Agapito, Berta, Bizente, Estapino (gotzaiña), Estepan,

Eusozio, Felizisimo, Getari, Hormisdas.

DAGONILLA (Agustua)

Eguena6



Euskal Jakintza

Ellakuria ta Etxebarria’tar Juan. cmf. 1905-VI-21/ 1981-IV-6.

Igorreko San Kristobalen jaioa, eta 1929an egin zan abade, Segobian. Estatu batuetara eldu zan 1931an eta an izan zan urteetan, kargu bat baño geiago izan eba-larik (Etxeko Nagusi, Nobizioen Maixu, etabar). Euske-ra sakon ikasi eta olerki bat baño geiago idatzi eban.

Ellakuria ta Etxebarria’tar Jose Mª. cmf. 1911-V-

San Kristobalen jaioa, 1922an sartu zan Balmase-dan eta 1927an egin ebazan botuak Aguraiñen. Abade egin zan 1935an. Espainiar zear ibili zan predikari lez erri askotan.

Emaldia ta Basoitaiturria’tar Esteban.Yurretakoa:1899-09-9 Klaretar: 1916-08-15 Aba-

detu: 1924-06-14.

+1986-09-2 Euskalduna. Klaretar Anaidi etxeetako

Nagusi ta Ingalaterrako Erkiburua.

1970an Bolibiako Bisitaduriara aldatu zan, bertako

ekonomi arduradun izendatuaz. Beti be klaretar jakintsu,

matagarri ta mixiolaritza lanean sutsu jokatu ebana.


DAGONILLA (Agustua)

Barikua7

219-2015-146Eguzkia: 07:17tik 21:23era


1533: Alonso de Ertzilla jaio Madrid’en. Jatorriz, Bermio’tarra. “Araucana”-ren idazlea. 1539: Mugia’ko Matxin’en eriotza. 1592: Oienart’en jaiotza Maule’n.Abel (Mesopotamia), Afra, Alberto (Sicilia), Biktrizio,

Domezio, Donaziano (gotzaiña), Donato, Fausto, Julen, Justino, Kaiet, Kaietano.


Euskal Jakintza

Erezkano ta Goti’tar Santiago. cmf. 1922-V-18 / …… Euskaldun petoa.

Gezalan jaioa, 1934ko uztailleko 24 an Balmase-sedan sartu eta Agurainen egin ebazan botuak 1941an. Santo Domingon egin zan abade 1948ko uztallaren. 25an. Euskal Erri ta Ameriketan misiolari lez ibilitakoa da. Gazteakaz be bear egin dau eta Zarren ta gaxo Egoi-tzeko arduradun izan da luzeroan.

Erize ta Insausti’tar Jesus.Muskiz (Nafarroa)en jaio: 1911-04-17 Klaretar:

1928-08-15 Abadetua: 1938-09-24

+1990-06-10 Eusakaldun jatorra.Kolombiako

indio isletan Mixiolari. Indioen izkuntzako Gramatika-ren egillea. Indioek euren lurrean saritzat obitu al izateko onartua.

Escudero ta Medina’tar Fruktuoso 29 / 1981-XII-21.

Villafáfila (Zam.) 1946-07-26 Klaretar: 1963-07-

16 Abadetua: 1974-05-23. Euskel zalea.

Euskerazale. Bolibiako klaretar mixio lurraldetan

15 urtez mixiolari izana. Bokazio billaketan gogotsu lan

egindakoa. Tit: Liz. Filosofian.


DAGONILLA (Agustua)

Zapatua8


1427: Leonor, urte bikoa, Naparroa’ko erregiña. 1915: Juan San Pelayo’ren eriotza Karrantza’n. Mena iba-rreko barriak idatzi ebazan. 1961: Orixe’ren eriotza Añorga’n.

Domingo (Guzman), Eleuterio, Emiliano, Erroman, Esmaragdo, Gedeon, Gerbasio, Hormisdas, Julen.

URTEKO XIX DOMEKEA (Lk 12, 32-48)

– Fededunak “artegitxua” dira, baiña Jainkoak euren eskuetan itzi dau erreñua.

– Eskuetan kruselua dogula bizi bear dogu, kru-selua biztuta eta fedea argi.

– Ugazabari itxaroten zur dagoan morroiaren antzera.

– Asko emon jakonari asko eskatuko jako. – Mundu zabalaren barruan eta fedez geroago ta

otzago dan giroan, artalde txiki lez batzen ikasi bear dogu fededunak.

– Eta gure fedea geroago ta geiago billatu ta argi-tu, ez ostera naikoa dakigula uste izan eta lotan bizi.

1459: Portugalete’ko erri-arrauak idatzi ziran. 1522: Alejandro Cesarini Kardenala Iruña’ko gotzain izenda-tu eben. 1897: Arrasate’ko Santa Ageda’n, Canovas del Castillo il eban.Indiginen eguna, Amor, Antonino, Benigno, Beremundo

(gotzaiña), Beriano, Biator, Emilian.

Domekea

9

DAGONILLA (Agustua)


Euskal Jakintza

Etxebarria ta Esparta’tar Angel.Dimostarra 1941-11-13 Klaretar: 1958-07-16

Abadetua: 1967-06-29.

Euskaldun betea. Zenbait klaretar etxetan nagusi.

Askartzako Ikastolan buru.

Euskal kultura zalea. Liz. Filosofi ta Teoloji titu-loduna Erlijioso zintzo ta leiala.

Etxebarria ta Maurolagoitia’tar Tomas.Meñakan (Biz.)* 1878-09-13 Klaretar: 1894-10-

10 Abadetua: 1903-07-5 +1950-10-27.

Idazletza izen eban lanik aberats eta ugariena.

Artikuluk, liburuak, saiaketak.

Liburu ezagun bat argitaratu eban “Luz de santi-

dad” izenduna, 1947garren urtean. Bilbao, Balmaseda,

Zamora, Salamanka ta Kastro Urdialesko klaretar anai-

dietan bizitu zan aolkulari, erri-mixiolari edo ta nausi-

tzaren ardureagaz.

Fernandez ta Baños’tar Enrique.Espronceda (Nab.): 1949-02-4 Klaretar: 1966-07-

16 Abadetu: 1974-04-14.

Euskelzale. An ta emen beti lagun zintzo ta

baiezkorra. Bolibiako klaretar mixio lurretan bein eta

barriro 15 mixiogintzan ibillitakoa.


1312: Nuño Lara, Bizkai’ko jauna, il zan Bermio’n eta Tala’ko eleizan illobiratu eben. 1868: Isabel II. Lekeitio’ra eldu zan. 1926: Santa Krutz abadea il zan Colombia’n.

Abraham, Agatonika, Asteria, Aurelio, Autor, Basa, Beso, Blano (gotzaiña), Filomene, Hugo, Ireneo,

Jakobo, Jon, Laurendi, Lorentzi, Paul.

DAGONILLA (Agustua)

Astelena10



Euskal Jakintza

Fuentes ta Andres’tar Franzisco

Villamor (Zam.) 1947-03-6 Klaretar: 1965-08-15

Abadetu: 1972-12-17

Euskelzale. Abadetu zan ezkerostik klaretarren

Bolibi-a-Peruko mixio lurraldetan mixiogintzan 75 as-

pertu barik dabillena, naiz aimaraz naiz ketxuaz erri-

tarrei itz egiñez.

Fuertes ta Manero’tar Damaso

La Puebla De La Barka (Araba)*1872-12-11 Kla-

retar: 1889-08-15 Abadetua: 1896-01-12 +1928-11-4

Abadetuta gero Islaritza edo sermolaritza izan eban

egitekorik garrantzitsuena. Orretara ibilli zan Kalata-

yud, Kanarias, Madrid, Kordoba, Sevilla, Zafra, Jaen,

Plasenzia ta Aranda de Dueroko errietan. Izlaritzan ez

eze idazkaritzan nabarmendu zan “Ilustración del Cle-

ro”, Iris de Paz, El Misionero, El Pueblo Catílico, Los

Jueves Eucarísticos, La Provincia, El Eco de Aranda

eta a. aldizkarietan lan egiñaz.

1918tik 1924ra zeinbateko arduradun izan zan, esate baterako erki aolkulari, erki idazkari, Ikastaldi Zuzendari eta anaidietako nagusi. Benetako ebanjelari sutsu, jakintsu ta jainko zalea.


1801: Samaniego euskotarra il zan Laguardia’n. 1911: “Compañía Maritima Euskalduna” sor-tu zan Bilbo’n. 1940: Donosti’ko Gros pelota-lekuan, Atano’k Iraeta’ko Txikiari irabazi: 22-8.Agilberta, Alexander iketzagille, Alexander, Argitxu,

Digna, Donaldo, Ekizio, Eliano, Filomena, Gayo.

DAGONILLA (Agustua)

Martitzena

11



Euskal Jakintza

Fuertes eta Bildarraz’tar Benito

Logroñon jaioa: 1910-05-6 Klaretar: 1926-08-15

Abadetua: 1934-05-27.

+1991-08-10 Barzelonan. Euskelzalea. Erroman

urte luzeetan bizitu zan. Eleiz Legedian Dotoratu mai-

lla lortu eban. Bai ta “Giuridicum” klaretar Ikastegian

la-nik andiena egin eban bide, batez zuzentza ta moral-

tzan irakasle izanik. “Commentarium pro Religiosis”

aldizkarian zenbait artukulu argitaratu ebazan.

Gabika ta Etxebarria’tar Jose

Ereñokoa: 1877-09-7 Klaretar: 1893-10-29 Aba-

detua: 1901-09-29.

+1951-01-1Euskalduna. Euskal lurraldean zear

Mixio izlari. Klaretar elizetan langille zintzoa.

Galarraga ta Larrañaga’tar Karlos

Plasentzin: 1939-04-13 Klaretar: 1958-07-16

Euskaldun. Etxeko zeregiñetan zintzoa ta batez

ere gaxo zaintzan etengabe arduratsu ta maitagarri

agertzen dana.


1277: Alfonso Jakintsua Eibar’en gudaketan Unzueta gaztelua artu nairik. 1546: Frantzisko de Vitoria il zan Salamanca’n. 1820: Iparragirre jaio zan Urretxu’n.

Gazteriaren eguna, Agilberta, Anizeto, Frantziska, Esteban, Euplo, Eusebio, Felizisima, Felix, Fotino,

Gerardo, Graciliano, Goiatz, Herkulano, Ilari.

DAGONILLA (Agustua)

Eguastena

12



Euskal Jakintza

Gerendian ta Ziganda’tar Biktor

Arraiz-Orkin(Nab): 1940-07-21 Klaretar: 1959-07-16 Abadetu: 1967-05-13.

Euskalduna. Larraona klaretar Ikastetxeko buru izana. Bolibiako klaretar mixiolurretan 35 urtez mixiola-ritzan saiatua, jatorrizko aimara ta ketxuaterrantzat ikastegiak antolatzen adoretsu ibillia.

Goienetxe ta Martinez’tar Sierbo. 1886-1964.

Falces(Nafarroa). Euskelzale. Erroman klaretarren anaidian bizi ta Derecho Canonicoan Irakasle nabaria.

Goitia ta Etxebarria’tar Justo

Meñakakoa:1878-09-19 Klaretar: 1894-08-15 Abadetua: 1912-06-22.

+1955-10-6 Euskalduna. Txileko lurraldetan Anaidi etxetako nagusi ta erri xeetan Mixiolari.

Gomez ta Busto’tar Rafael

Bilbaon jaioa: 1960-03-26 Klaretar: 1982-10-2 Abadetua: 1988-05-22.

Euskaldun barri. EGAren jabe. Askartzako Ikas-tolan Zuzendari ta urte mordotan Irakasle. Anaidi etxeetako Ekonomi Arduradun. Diploma Magisterio, Bachiller Teologia, Lic. Filosofia tituluduna.


1882: “Centro Vasco Navarro” zabaldu zan Madrid’en. 1912: Ekaitza itasoan: 143 arrantzale euskaldun ito zi-ran; geienak Bermio’tarrak. 1968: Dario de Areitio il zan Getxo’n.

Antonino, Antioko, Ariolfo, Aurora, Barbastroko Klaretar mixiolariak doatsuak ta martiriak, Bentola.

DAGONILLA (Agustua)

Eguena

13



Euskal Jakintza

Gorostiaga ta Izagirre’tar Alejo

Zeanurikoa: 1913-08-15 Klaretar: 1913-08-15

Abadetua: 1920-05-2.

+1989-09-11 Euskalduna. Kolonbiako Abadegai

Etxe-an Irakasle jakintsua.

Ibañez ta Rodriguez’tar Jesus Mª.

Badaran: 1955-08-28 Klaretar:1974-09-29 Aba-

detua: 1980-05-6.

Euskaldun. Klaretarren Erkiburu (Probintzial) iza-

na. Donostiko klaretar Parrokiko buru egona. Erlijioso

jakitun eta serbizalea. Vida Religosa lic. tituloduna.Ibarretxe ta Erezkano’tar Teofilo. cmf. 1909-II-6 /

1998-VII-22.Igorren, Gezala auzoan, jaioa, 11 urtegaz Bal-

masedan sartu zan eta Agurainen egin ebazan botuak 1925ean. Santo Domingon egin zan abade 1932ko maiatzaren 29an. Bilbon, Valladoliden, Zamoran, Ma-drillen, Galizian izan genduan gazteen irakasle lez, baita predikari arloan. Euskalduna.


1825: Juan Bautista Elisanburu jaio zan Sara’n. 1860: Txirrita jaio zan Ernani’n. 1968: Juan Gorostidi musika-laria il Donosti’n.Atanasia, Berenfrido, Betario, Birginia, Demeter, Eglon,

Eusebio, Felix, Gariñe, Juniano, Kalixto (gotzaiña).

14

DAGONILLA (Agustua)

Barikua


AGUSTUKO ANDRA MARI

Jai aunditzat artu dau gure Erriak ainbeste erritan Zaindari dan Andra Maria’ren egun au. Begoña’n be jai aundia ospatzen dabe Bizkai’tarrak.

Andra Maria Kristo’ren Ama eta bere jarraitzai-llerik zintzoena dogu: Pozgarria benetan lenengo kris-tiñauen artean batzarrean eta otoitzean Ama au ikus-tea; Espiritu Santua etorri zanean an egoala diñosku Biblia’k.

Gero, antza dagoanez, Joan’en ardurapean, izan zan bere zartzaroan eta Efeso’n bizi izan ei zan. Ez zan txikia izango beragaz bizi ziran lenengo kristiñauen poza!

Zeruan daukagu guztiok gure ama zoragarri au.

1338: Areatza’n, Billaro, sortu eban Haro’ko Juan Nuñez’ek, Maria Diaz de Haro’k emondako agiriz. 1810: Donosti’n, Napoleon’en eguna ospatu zan. 1864: Madrid-Paris trenaren asierea Donosti’n.

Andra Maria’ren JasokundeaAlba Andra Mari (Argi-aste), Alkazar Andra Maria,

Alfredo, Alipio, Alizia (Adela).

Zapatua

15

DAGONILLA (Agustua)

URTEKO XX DOMEKEA (Lk 12, 49-53)

– Jesus sua, lurrera ekarteko etorri da: Maita-sunaren sua.

– Jesus’ek bateoa artu bear dau eta estu dago artu arte.

– Jesus’ek eztabaidea sortzen dau, gero ortik be-netako bakea sortzeko.

– Eta bake ori lortu-arte, banakuntza sortzen da, etxean, sendian, eta bakearen bide bakarra guz-tiak Kristo’ren bidea onartzea da.

– Orduan bai esan al izango dau: Neure bakea emoten dautzuet, ez munduak emoten dauan lakoa.

1808: Frantze’tarrak Bilbo’n. Begoña’ko parrokoa il eben. 1841: Naparroak soldadutzara joateko legea. 1893: Gernika’n Foru-Batzarra. Aber tzaleak eta karlis-tak alkarren aurka.

Anbrosio, Aredio, Armagilo, Arsazio, Balsemio, Basilia, Demetriano, Diomedes, Eleuterio.

DAGONILLA (Agustua)

Domekea

16

KLARETAR BATZUK, TRINKO ERAN.

Euskal Jakintza

Ibarretxe ta Erezkano’tar Fidel. cmf. 1907-IV-24 / 1931-VIII-22.

Igorren, Gezala auzoan jaio zan. 1919ko abustuaren 3an sartu zan Balmasedan eta 1924ko iraillean egin ebazan botuak Agurainen. Santo Domingon egin zan aba-de 1931ko uztaillaren 5ean. Euskaldun jatorra. Kolonbiara baldu eben. Gaixotu ta illabetegarrean il egin zan.

Ibarretxe ta Garzia’tar Pablo

Bilbaon: 1963-07-9 Klaretar: 1987-08-15 Abade-

tua: 1993-10-30.

Euskelzale. Euskalerriko anaidi etxeetan ardu-

raduna izatetik, alabearrez Bolobiako klaretar mixio

lurraldetara aldatu zan. Aimara ta ketxuarren izkunt-

za jabetuz erritarren arteko mixiogintza 12urtez eroso

asko osatzen dau. Temas Sociologicas’en diploma es-

kuratuta dauka.

Ibarrondo ta Ellakuria’tar Jon Koldo

Galdakakoa. 1928-02-27 Klaretar: 1963-10-23

Abadetua: 1968-06-29.

Euskalduna. Injeneritzako tituluaren jabe. Donosti,

Bilbo, Tolosa, Aguraiñen klaretarren Eleiza ta errixeetan

Pastoraltza lanean saiatua.


1082: Lope Iñigez’ek Muxika, Gorozika, Tuda ta Bermio’ko San Migel eleizea Kukulluko Millan’eri. 1775: Jose Pablo Ulibarri jaio zan Oken do’n. 1911: Donosti’tik Andoain’era argi indarrezko tranbia.Akazio, Alipio, Anastasio, Beatriz (Silba), Benedikta, Bonifazio, Donato, Ernan, Eusebi, Eutikiano, Jazinto

(Polonia), Julene, Karlomagno, Klara, Kuadrado.

DAGONILLA (Agustua)

Astelena17



Euskal Jakintza

Iparraguirre ta Segura’tar Jose Manuel

Billafranca(Nap). **1948-X-21 Klaretar: 1972 Abadetua: 1975-12-26.

Frantziako egotaldian eta Alemaniakoan etorkiñen edo inmigranteen aldo lanean eskuartu eban. Geroako batean Benezuelako klaretar anaidi ta erri pastoraltzan erlijioso zintzo lez bizitua Gaur egun Gazteizko klarte-tar anaidian parte artzen dau.

Iribarren ta Larrea’tar Koldo

ZILBETI (Nafarroa) jaio: 1965-12-2 Klaretar: 1984-09-2 Abadetua: 1992-05-3.

Euskaldun petoa. Bolibiako klaretar mixio lurralde-tan jardundakoa. Musikari. Zenbait elizetan lanean jator saiatua. Teologi-bachillerraren tituluaren jabe da. Gaur egun Donostiko klaretar anaidian pastoraltza arloan lan egiten dau.

Iruarrizaga’tar Luis* 1891-06-25 // +1928-04-13

Aita Luis Iruarrizaga 1891eko agorrillaren 25an jaio zan, bere anai guztiak lez, Igorreko Garbe auzoko Errekako etxe-baserrian, arratsaldeko lauretan. Pedro Inazio Iruarrizaga Atutxa, igorreztarra, ta Kasimira Agi-rre Ealok, bediarrak, bederatzi seme-alaba izan ebezan eta Luis zaarrena izan zan.


1468: Errege Katolikoak Gipuzkoa’ko Lege Zarrai itzaltasuna eutsela esan eban. 1834: Rodil’en aginduz Arantzazu erre eben. Irudia aterata egoan. 1936: Ra-mon Sota’ren illetea Bilbo’n. Franco’tarrak il eta gero be epaitu egin eben.

Agapito, Alberto (Hurtado), Alipio, Elena, Eliana, Eonio, Fermin, Filanzia, Floro, Franko, Hermas, Inan.

DAGONILLA (Agustua)

Martitzena18



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Luis* 1891-06-25 // +1928-04-13

Zazpi mutil izan ziran: Luis, Juan, Gerbasio, Kresen-tzio, Frantzisko eta Ruperto, ta neska bi: Eustakia eta Ma-ria. Mutilletan zazpitik, sei klaretarrak izan ziren. Eustakia oso gazterik il zan, 1917eko urtarrillaren 20an.

Argi izan eban umetatik abadea izan gura ebana eta Igorreko eskola publikora eroan eta Rafael Pastor irakas-learen zuzendaritzapean piñi eben, 7 urte ebazala, elizako monagilloa zan eta ikusten jakon dagoeneko elizarako zaletasuna. Eleiz kanturako be zaletasun andia erakusten ebanez, eta errian organista entzutetsua egoala (Ramiro Urretxa), berarengana eroan eben eta sei urtetik amairura arte eskola ta musika ikastetak egin ebazan. Bein amabi-amairu urtegaz, aitagaz joan zan Bilbora Eskolapioen eta Josulagunen ikastetxeak bizitatzera, baiña ez jakozan geiegi gustatu eta barriro itzuli ziran Igorrera. Baiña be-re osaba Jose Lizardi abadeak Balmasedako bidean jarri eban Luis, eta 1904ko urriaren 1ean sartu zan Mariaren Biotzaren Semeen ikastetxean, Aita Klaretarrenean.

Gero bere anaiak lez, solfeoaren leen pausuak emon ebazan Igorren, Ramiro Urretxaren akademian eta gero Balmasedan landu ebazan bere aalmen musikal andiak.


1525: Lekeitio’n, Adan de Yartza ta Nikolas Arteita, eleizan zein non egon, asarre. 1930: “Amaya” eres-antzerkia antzeztu zan Buenos Aires’en. 1971: Fidel Lejartza Zeanuri’tarra il Madrid’en.

Agapio, Ander, Badulfo, Balendin, Bartolome, Bertolfo, Donato, Eladio, Enan.

DAGONILLA (Agustua)

Eguastena

19



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Luis’engandik datorrena

1906 urteko konposatu eban bere lenengo obra: Ikastetxeko ereserkia. Gero armonia eta kontrapunto ikasten asi zan, M. Haller, Durand, Arin, Fontanilla eta Vikcent d’Indyren liburuak jarraituz. 16-17 urte ebazane-rako, 5, 6 eta 8 abotsetarako lanak sortuak ebazan.

1907-1915 urte bitartean onakoak konposatzen dauz: 1907-1908an: Mariaren Biotzeko Bederatziurre-nerako Agur Maria 2,4 abotsetara eta organorako Erro-sario eta Moteteak, 3-4 abotsetara. 1909: Tu es Petrus, Stabat Mater, O vos Omnes, O Gloriosa Virginum. 1910: Tota Pulcra, 8 abotserako. 1915 Misa Paschalis. Etenbarik asi da Luis konposatzen.

18 urtegaz, Ozkabartera doa (Santo Domingo de la Calzada) Teologia egiten. Otañori bidaltzen deutsoz an konposatzen dauzen obrak eta au bertara joan zan Luis ezagutzera. Emen estrañatuko dau Mariaren Bio-tzari Ereserkia, 800 abotsek abestua eta musika taldea-ren soiñuz lagunduta. 1916en abade egin eta Madrilera bidaltzen dabe, Buen Sucesoko Santutegira, an organua jotzeko. 25urte beteak dauz.


1572: Miguel Legazpi’ren eriotza Manila’n. 1864: Al-sasua-Irun trenaren lenengo ibillaldia. 1897: Angiolillo, Canovas’en itzaillea, il eben Bergara’ko espetxean.

Adbino, Adoindo, Amador, Bernardo C., Brigida, Donorzio, Erberto (gotzaiña), Eudosia, Filiberto.

DAGONILLA (Agustua)

Eguena

20

232-2015-133Eguzkia: 07:30etik 21:06era



Euskal Jakintza


Madrilen musika molde modernoak dabiz batetik bestera eta irakasle ezin obeakaz jarri zan artuemonetan: Falla, Turina, Guridi, Arregi, Busca de Gastizabal, Ga-biola, etab. Musika ekitaldietan artzen dau parte baritono, organista eta koru zuzendari lez. Musika Sakratuko Goi Eskolako irakasle izango dogu eta bere itzala zabaltzen joango da lanak argitaratzen jarraitzen dauen einean.

1919ean Tolosan izango dogu, soldadutza egitea suertatzen jako eta; an be lan barriak sortuko dauz. Ma-drillera bue1tatzen da eta Apaizgaitegiko Schola Canto-rum abestaldea sortzen dau; era berean, errietan koruak antolatzen dauz erriari abestiak irakasteko asmoz. Bere esku gelditzen dira Orkestra Filarmonikoaren lenengo eleiz kontzertu biak, Errege Antzokian eskaini ziranak.

Urrengo urtean, 1920ean, eskaintzen dabezan Erre-ge Antzokiko kontzertuak Erregeak izango dira entzule. Urte orretako maiatzaren amaiera aldera, Igokundearen

Olerki Sinfonikoa estreinatu eban, erregeari eskainia. Egun batzutan, Ozkabarten artuko dau atsedena (Santo Domingo de la Calzadan) eta bidean Canciones Bucóli-

co-sacras etaAngelus-a konposatzen dauz.


1794: Eibar’ek Gipuzkoa’tik urten eta Bizkaia’n sartzea erabagi eban. 1873: Naparroa’ko Allo’n karlisten egita-da gogorrak. 1938: Teodoro Anasagasti arkitektoaren eriotza Madrid’en.Agapio, Anastasio, Basa, Bonoso, Donato, Euprepio, Fidel, Julen, Kuadrado, Leontzio (gotzaiña), Luxurio.

DAGONILLA (Agustua)

Barikua

21



Euskal Jakintza


1921an da Aita Luis Iruarrizagaren urterrik emonko-rrena. Madril txiki geratu jako, eta onek eskatzen dauana baño andiagoak dira bere ametsak. Europan zear izango dogu. Londresen iru kontzertu eskaintzen dauz: 2 Wes-tminsterreko elizan, abuztuaren 15 eta 20an. Irugarrena klaretarren egoitza batean emongo dau. Garagarrillean, Solesmes-erae1tzen da garai areetako gregori-anista os-petsuenakaz artuemonetan jartzeko, Dom Mocquerau edo Henri Potironegaz esate baterako. Solesmesen izan zan denboran, zaletasun aundia artu eutsoen Luisi eta benedi-tarrak doinu gregorianoen armonizazio modernoa egiteko eskatzen deutsee baina ezin izango dau zeregin ori bete eriotza aurkituko dauelako.

Charles Toumemire L’orgue Mystique obraren egi-le aundiagaz be izan ebazan artuemonak.

Parisen izan zanean polifonia landu eban: egunero joaten zan Schola Cantorum-era eta zuzendari zan Vicent d’Indyren adiskide egin zan. Egin ebazan bisita guztiak baliogarri izan jakozan musika modernoaren nondik no-rakoak ezagutzeko. Parisen, beste maisu ospetsu batekin be izan ebazan artuemonak, Zelestino Bourdeaukin.


DAGONILLA (Agustua)

Zapatua

22


1522: Pedro Ayala, Agurain’go kondea, zigortua ta erio-tzara epaitua izan zan. 1799: San Antolin’en gorpuzkiña Plentzia’tik Lekeitio’ra. 1839: Gorriti musikalaria jaio zan Uarte Arakil’en.

Agatoniko, Andre Miren Erregiña, Antusa, Atanasio (gotzaiña), Epikteto, Errose, Fabriziano, Felipe.

URTEKO XXI DOMEKEA (Lk 13, 22-30)

– Jesus Jerusalen’era bidean, irakasten. – “Jauna, gitxi ete dira salbetan diranak?”.– Ate estutik sartzen alegindu zaiteze. – Askok naiko dabe sartu, baiña kanpoan geldi-

tuko dira ate-joka. – Sortaldetik eta Sartaldetik, iparraldetik eta

egoaldetik etorriko dira eta Abraan’egaz maian jarriko dira… zuok barriz andik kanpora.

– Azkenengoak aurrerengo izango dira eta aurre-rengoak azkenengo.

1777: Juan Antonio Mogel, Peru Abarka liburuaren idazlea, Logroño’n Inkisiziñoaren epaimaiaren aurren. 1879: Balendin Zubiaurre jaio zan Madrid’en. Jatorriz Garai’koa.Antoni, Apolinar, Arkelao, Asterio, Baleriano, Biktor, Donato, Eleazar, Eugenio, Felipe (Benicio), Flabiano.

DAGONILLA (Agustua)

Domekea

23


Euskal Jakintza


1922 urtean, Madrilen, Kantu Bukolikoak es-treinatzen dauz eta Abilan izango da Santa Teresaren mendeurrenean. Gero barriro itzuliko da Madrilera eta bertara etorritako Sixtinako abesbatzeko bakarlariakin artuemona izango dau. Gero, uztaillean, Tolosan Ma-riaren Biotzaren Santutegia martxan asteko egin zirean ospakizunetan izango da eta bere anaia Gerbasiogaz batera Eleiz Kontzertu bat antolatzen dau.

Urrengo urtean, Madrileko Apaizgaitegiko Musika Sakratuko Goi Eskolako zuzendari izendatzen dau Ma-dril Alcalako Gotzain zan Eijo Garai jaun guztiz agur-garriak. Eskorialen Alfonso Xgarren Kantigak arakatu, aztertu eta musika jartzen saiatzen da.

1924ean, 8 argitaratzen dauz. Iru urtetan guztiak musikatu eta argitaratu gura izango dauz baiña, parte bat baiño ez dau beteko. Urte onen amaierarantza, Kasimiri ospetsuak bere Polifonia-lorategia eskaintzen deutso, bere idazki batzukaz batera.

1925ean, Tesoro Musical de Ilustración del Clero

aldizkaria Coro Sacro Musical izatera aldatzen da ta an-dik aurrera orrialde kopurua be anditu egingo da.


1857: Bilbo’n, Estufa kalean, Banco Bilbao’ren lenengo etxea. 1937: Guriezo’n Sabin Egileor eta Raimundo Puja-na, alde batetik, eta Amilcare Fantani ta Bartolome Barba, besetik, eusko gudariak menderatzeko erea erabagi zan.Audoeno, Aurea, Bartolome apostolua, Bergoi, Emilia (Vialar), Eutikio, Gorka, Jorge (Limniota), Kandido.

DAGONILLA (Agustua)

Astelena

24

235-2015-130Eguzkia: 07:34tik 21:00era



Euskal Jakintza


Urte oneetarako, Aita Luisek jakin-mina sortzen dau Europa osoan eta Espainia maillan ez zan mu-sika kontzertu seriorik egiten berak zuzendu bakoa. 1926ko urtea bete-betea izan eban kontzertuak emon eta aldizkarirako idatziz.

1927ean Capilla Polifónica sortzen dau, 80 abotse-tarako eta 40 laguneko orkestrarako. Lenengo emonaldia apirillaren l7an izango da, Zarzuela Antzokian, errege eta ministroen aurrean. Misa Papalis konposatzen dau, euskal musika errikoian oñarritua.

Repertorio Orgánico de Maestros Españoles

prestatzen aritu zan eta urte batzuk geroago bere anaia Juanek argitaratu egingo dau. Katalunian ainbat kon-tzertu eskaintzen dauz baña larregi izan zan: 4 illabetez gaixorik izango da.

1928eko lenengo illabeteetan bere lan guztien ekingo deutso, baiña apirillaren 25an, enboliak jota eriotza arkituko dau.


1355: Otxandio’ko gudaldia: Castilla’ko Pedro ta D. Tello bere anaiaren artean. 1803: Motriku’ko parroki barriaren lenengo arria. 1891: Luis Iruarrizaga’ren jaio-tza Igorre’n.Arnoldo, Bizente, Eusebio, Geronzio, Gines, Gregorio,

Herminia, Joseba (Kalasanz), Julen.

DAGONILLA (Agustua)

Martitzena25



Euskal Jakintza


Bere lanak

244 dira ezagutzen direnak; 12ren bat galdu egin ziran. Sortu ebazan guztiak 24 urteren kabuan egin ebazan, 100en bat 1907-1916 urte bitartean, abaderako ikasten egoala, eta gaiñontzeko guztiak, 130 bat inguru, 1916-1928 urte bitartean Madrilen egoala.

Era guztietako musikak sortu ebazan Aita Luis Iruarri-zagak: euskal musika, polifonikoa, gregorianoa, modernoa, etab. Musika modu barriak sortu ebazan: Trilu-dioak, Kantigak eta Canción Bucólico Sacra.

Triludioa errepikatzen dan soiñu irukoitza da; konpo-satu eban lenengoa Primer triludio al Santísimo

Sa-cramento dogu, iru abots bardiñetarako konposatua eta bere atalak I Ego sum panis, O quan suavis eta O

sa-crum convivium dira. Oso tridulio famatua izan zan Triludio a Santísima Virgen bere, bost, lau eta iru abo-tsetara, organuaren laguntzagaz. Triludio au Wolfgang Ernest organu-jotzaille ospetsuari eskaiñia. Bere atalak Ave Maria Stella, Quem Terra, pontus eta O gloriosa

Virginum dira.


1839: Espartero ta Maroto Abadeño’n Bergara’ko “besarkadea” gertatzen. 1901: Unamuno’ren itzaldia Bilbo’ko Arriaga’n. 1937: Laredo’n eta Santoña’n, euskaldunen aldetik gudearen azkena.Abundio, Adrian, Alexander, Anastasio, Atiko, Biktor,

Biktoriano, Eider, Errupin, Felix, Froilan, Ireneo.

DAGONILLA (Agustua)

Eguastena

26



Euskal Jakintza


Kantigak eresi koralak dira: bukoliko erako iruko-teak, abots ozenerako erdi errezitatuak. Ezagunenak: Virgen Madre, lau abots naasitara; Cantar quiero, lau abots naasitara; Salve Virgen, bost abots naasitara; Mi-nueto, lau abots naasitara; Tu amor, Virgen Maria, lau abots naasitara.

Eta Canción Bucólico Sacra direlako musika erraza dira. Oneen arteko batzuk: Quiero Madre, solista, koru eta organuagaz eta lau abots bardiñetarako abesbatzagaz; Ma-

dre de amor y consuelo, abots bakarreko abesbatzarako, organuarem laguntzaz; Es de noche, sei abots naasitara; Ayer de amor lloraba, artzain abestia, sei abots naasitara.

Euskerazkoen artean, Jesus umeari gabon abes-

titxoak abots batera eta organuagaz; melodia eukaris-tikoen artean, Ven Jesus, abots bakarra eta organuagaz; ¿No me abraso, Señor?, abots bakarra eta organuagaz; (berbak Frantzisko Perezenak); El vaso del Maná, abots bakarra organuagaz, Gaspar Pintado Aitaren berbakaz; Nolli Tardare, iru abots bardin eta organuagaz.

Ainbat eta ainbat Tantum ergo, eta orrela berreun eta amasei konposiziño, iru tomotan bilduak izan ziran.


1803: Araxes ibaiak ganezka egin eta kalte aundiak egin zituan. 1839: Espartero jenerala sartu zan Begara’n. 1949: Andres Arzeluz’en eriotza Baiona’n. Izlaria ta idazlaria.

Alexander, Antusa, Eulalia, Hoki, Hugo, Jon, Kepa, Lizerio, Margarite, Martzelino, Monike.

DAGONILLA (Agustua)

Eguena

27

239-2011-126Eguzkia: 07:37tik 20:55era



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Frantzizko *1893-03-9 //+1981-02-18 Euskalduna

Aita Frantzisko Iruarrizaga 1893ko martxoaren 9an jaio zan. Luisen ostekoa izan zan eta 1891an il zan. Lui-segaz joaten zan eskolara eta Ramiro Urretxaren aka-demiko solfeo klaseetara. Beragaz abestuten eban elizan eta beragaz emoten eban denbora olgeta orduen.

Elizarako zaletasuenan be, Luisen jarraitalle izan-go dogu eta Blamasedan sartzen de 1905ko otsaillean. Segobian egin ebazan botuak 1909ko abustuan. Filoso-fia, Dogmatika eta Morala ikasi ebazan Segovia, Beire, eta Ozkabarten (Santo Domingo de la Clazada). 1917ko ekañean bere lenego meza emon eban.

1918ko erdialderantza, Aranda de Dueroko prestat-ze urtea amaituta, Balmasedara bialtze dabe eta predika-ziñoan emoten dau denborea. Urrengo urtean Tolosara joan zan. 1920tik 1924 bitartean Parisen izan genduan eleiz lanetan eta Espainiako Misioaren eleizako orga-nista izan zan. 1924ko uztaillan Atlantikoa zearkatzen dau Estatu Batuetako Probintziako parte izateko. Kla-retar zereginetan izan genduan Wasington, Chicago, Arizona, California, Uthag eta Tejasen zear, eta astie eukanean, organu, kantu eta konpoziziño lanari ekiten eutson. Aita Frantzisko 1981an il zan.


1895: Sabin Arana espetxera. 1912: Andoain’dik Tolosa’ra tranbia tximistindarrez. 1917: Sagunto’ko burdin eta galtzairuen ola egiteko, Sota ta Aznar alkartu ziran Bilbo’n.

Agustin (gotzaiña), Alexander, Alfriko, Anbrosio, Antes, Barsabia, Bibiano (gotzaiña), Fortunato, Gaio.

DAGONILLA (Agustua)

Barikua

28



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Gerbasio * 1897-05-27 // + 1970-04-22Euskaldun petoa

Aita Gerbasio Iruarrizaga 1897ko maiatzaren 27an jaio zan. Ramiro Urretxaren akademiara joan zan bere anaia Luis eta Frantziskogaz. 11 urtegaz, Balmasedan sartu zan 1908ko maiatzaren 28an. Segobian jantzi eban sotana 1912ko abustuaren 14an eta bere lelengo meza an bertan emon eban 1913ko abustuaren 15ean.

Asiera batean Tolosan izan zan eta 29 urte ebazala bertako Superior izendatzen dabe, eta etenbageko la-nean jardun eban bederatzi urtetan zear. Iruñako etxean be Superior izan genduan. An koru bat antolatu eban eta San Fermin Aldapako eleizan izaten ziran kantari, jendearen gozamenerako.

1938 urtean Zamoran dogu,bertako Superior. Eta Bengoetxeagaz batera, bertan bigarren ikaskuntzarako ikastetxea jarri eban martxan 1938-1939 ikasturterako, San Lukaseko ikatetxea. Inolako dirutza barik ekin eutsoen ikastetxe barri onen eraikuntzari, aita klaretarrak euren etxearen ondoan eukezan ortu batzuk aprobetxatuta.

Obiedon be Superior izan genduan bost urtetan zear.


DAGONILLA (Agustua)

Zapatua

29


1839: Bergara’ko “besarkadea”. 1839: Lekunberri’n D. Karlos, karlisten buruaren, berbaldia. 1953: Arantzazu’ko eleiza barriaren bedeinkapena.

Adelfo, Adolfo, Alberiko, Ander, Basilia, Berona, Bonipazio, Eutimio, Feologildo (Canterbury gotzaiña).

URTEKO XXII DOMEKEA (Lk 14, 1-14)

– Bazkaltzera daituak maian lenengo lekuak artzen dabez.

– Bizitzako jazokizun ori artuta, Jesus’ek irakatsi eder bar emoten dau, apaltasunarena.

– Ori da Barri Ona zabaltzeko era on bat. – Bere burua goratzen dauana beeratua eta bere

burua beeratzen dauana goratua. – Nori deitu bazkaltzera? Orderik emon ezin

dauanari, beartsuai, elbarriai, itsuai. – Ordeak, zintzoak biztueran!

1858: Iparragirre Buenos Aires’era. 1921: Naparroa’k Aurrezki Kutxaren araudia. 1917: “Compañia Naviera Euzkera”ren sorpena.

Desargetuen eguna, Adaukto, Agilo, Amaltrudis, Arosa, Arsenio, Bibiñe, Bizente (Gabanes), Bonifazio,

Dasio, Esteban doatsua (Zudaire), Fantino, Felix.

DAGONILLA (Agustua)

Domekea

30


Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Gerbasio’gandik datorrena

Gero Ferrolen, beste lau urtetan zear, ta andik Tolo-sara itzuli zan, barriro be Superior izateko. Gipuzkoako eta Bizkaiko errietan zear predikari izan genduan urte askotan, eta 38 urtetan zear, eleiza desberdiñetako or-ganista izan genduan.

1956-1959 urteetan zear, Gijoneko ikastetxeko zuzen-daria izan zan.

1970an Bilbon il zan.


1839: Espartero’k eta Maroto’k Begara’ko itunbena izenpetu eben. 1888: Ramon Basterra olerkaria jaio zan Bilbo’n. Erderaz idazten eban.

Solidaritzaren eguna, Abundio, Adolfo, Agnofleda, Amnia, Aristides, Arnolfo, Dominguito del Val,

Erramun Nonato, Errupiñe, Etxaun, Honorato, Joseba (Arimatea), Kenburga, Leonardo, Lupo, Markos, Marziano, Nikodemo, Optato (gotzaiña), Osorio.

DAGONILLA (Agustua)

Astelena31

242-2015-123Eguzkia: 07:40tik 20:49era



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Juan*1898-11-21 // + 1936-11-22 Euskalduna

Juan Iruarrizaga 1898ko zemendiaren 21ean jaioa zan, Iruarrizaga guztiak lez, Igorren, Garbe auzoko Errekako Etxe baserrian. Paracuellos del Jaraman il zan, fusilatuta, 1936ko zemendiaren 22an.

Gaztetxua zala, Bilbora eroan eben eta Bilbako Jesuiten Eskolanian sartu zan tiple lez. Bere abotsa oso garbia, indarrez betea zan. 12 urteko zala, Balmasedako klaretarren ikastetxera joan zan eta an emon ebazan bere umetzaroko lau urte onenak.

Abaderako ikasketak egin ebazan beti kalifikaziorik onenak lortuz. Izan be, doktore gradua lortu eban, Filoso-fia eta Teologian. 1923ean bere lenengo meza esan eban eta momento orretantxe asi zan bere bizitza publikoa, kla-retarrak Paris, Beire eta Madrilen euken etxeetan.

38 urte beteta, balio andiko masukaria dogu. Lasa-lle maisuak bein baiño geiagotan jo eben beregana, bere anaia Luisen obra jarraitu eta Madrilen eleiz kontzertu batzuk emoteko erregutuz, orretarako bere eskuetan ko-ru andi eta disziplinatu bat jarriko ebala aginduta. Aita Juan Iruarrizaga erraz ekingo eutson zeregin orreri koro andiak zuzentzeko berezko sena eukan eta.

1209: Alfonso VII.ak, Motriku ta Getaria’ri errita-suna. 1589: Pedro Malon mistiku euskalduna, il zan Bartzelona’n. 1596: Inglesak Izaro ta Gaztelugatxe’ko eleizak ondatu.

Ane profetisa, Anmon, Arturo, Beatirtze, Berena, Biktorio, Bizente, Egidio (Gil), Gedeon lege-gizona.

irailla

Martitzena1

244-2015-121Eguzkia: 07:42etik 20:47ra



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Juan’en orrialdetik datorrena

Baiña bere anaia Luis geixotu zan lez, bera bere gaixotzeko bildurrak galazo egin eutson zeregin ori batetzea.

Madrileko Musika Sakratu Diozesiko Batzordeko kidea izan zan eta Santanderreko Udako Ikastaro batzue-tan gonbidatua izan zan musika itzaldien kargu egiteko.

Fama andilo musiko askok, euren obrak argitaratu au-rretik, eroan egiten eutsoezan bere eritzi kritikoa jasotzeko, eta guda zibilla etorri izan ez balitz Alemanian ospetzekoa zan Musika Sakratu Kongresuan parte artuko eban.

Benetako musika gaitasuna izan eban eta gaitasun orren adibide dira bere Parce mihi Domine edo Oremus pro Pontifice, benetan obra gorenak.

Madrileko Mariaren Biotzaren Santutegian izan zan denbora luzez, eta an erakutsi ebazan bere estetika-musika gaitasunak eta eban gustu fina, konposizioak aukeratu eta abotsak ezteko orduan.

Korua zuzentzen eta organua jotzen be aparta zan eta berak antolatzen ebazan funtzioak beti, izaten ziran jendez gainezka, bertan, musikan fama andia eben pert-sonaiak agertzen zirela.


1558: Santa Kurutze’ko lekaimeak bananduta. 1589: Juan Zuazola, Azkoitia’koa, Astorga’ra gotzain. 1951: Donibane’n. Doroteo Ziaurriz il zan, E.A.J.’ren len-dakaria.

Agrikola, Ansano, Antolin, Brokardo, Diomedes, Dorleta, Elpidio, Fakundino, Felipe.

irailla

Eguastena2



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Juan’en ariñauko orritik datorrena

Bai Luis, bai Juan bera eta bai Ruperto, beran-duago, autodidaktak ziran, baiña bere anaia Luis, esate baterako, beti kanpoan ibiltzen zan bitartean, Juan beti egoan klaretarren etxeetan irakasle, organista, zuzen-dari, etab. Orrexegaitik izango zan, ain zuzen be, bere anaia baino entzute gitxiagokoa.

Konposiziogile

Konposatu ebazan lenengo lanak 1915.ekoak dira, 17 urte besterik ez eukala. XVI. mendeko polifonistak sa-kon ikertu eta eurak imitatu gura dauz, eta Dominus

conservet eum obra bikaina, 5 abots mixtotarakoa, kon-posatzen dau. Obra au Palestrinaren estilo berekoa da.

Gregorianoen iturrietara jotzen dau; konposizino-gile modernoak ikertzen dauz: Goikoetxea, Otaño, Al-mandoz, Torres, bere anaia Luis, etab., eta berak konpo-satutako lenengo lanak argitaratzen asten da.


irailla

Eguena3

1769: Urkiola’ko bidea egiteko batzarra Durango’n. 1877: Belaustegigoitia’tar Federiko’ren jaiotza Laudio’n. Euskaldun barri gogotsua. 1902: Bilbo’ko Euskalduna’n lenengo itxas ontzia.Aigulfo, Andoni, Antonino, Aristeo, Arrate, Basilisa,

Cinta Andra Maria, Dorotea, Doroti, Erasmo, Eufemia.


UrTEKO XXiii DOMEKEa (Lk 14, 25-33)

– Lagun askok jarraitu gura dautsoe Jesus’eri, baiña berak jarraitzeko bear dabezan baldintzak egertzen dautsez.

– Orregaitik, torrea egiten asi-orduko amaitzeko bearko dan eralketea aztertu bear da, lotsagarri-rio amaitu eziñik geratu barik.

– Edo gudaldi bat asi-orduko, bear dan beste gu-dari dagoan ikusi bear da, ezin ba’da mandata-riak bialdu bakea eskintzeko.

– Jesus’eri jarraitzera sartu orduko be argi ja-kin bear da au: “Daukazan guztiak izten ez ba’dauz, ez dauka nire ikasle izaterik”.

1718: Aduanen arazoari buruz batzarra Bilbo’n. 1870: Foralak sortzen dira Bilbo’n bakerako. 1885: Pedro Egaña, foruzalea, il zan Zeztona’n.

Amiano, Bitaliko umea, Errose (Palermo), Gisilario, Julen, Kandida, Kasto, Kunialdo, Magno, Marin, Marino.

irailla

Barikua4

247-2015-118Eguzkia: 07:44tik 20:43era



Euskal Jakintza


Konposiziogile

Juanek konposatutako obren artean, oneek dira aipaga-rrienak: Villancicos de Navidad, Beata Mater, lau abotsetara; Ave María si bemol txikian, 4 abotse-tara, Rosario 4 abots bakarrerako, O doctor oprime 4 abots laguntzagaz, Himno de los Tarsicios, Despedida

a la Santísima Virgen, Parce mihi, Domine gizonezko 4 abots eta organoa, gai euskaldun bati buruzkoa, obrarik eder eta adierazgarrienetakoa izan zana.

19 urteko zala, El alma y la gracia olerkia bukat-zen dau. Olerki au, koru, bakarlari eta piano ta armo-nium laguntzagaz, Ozkabarten (Santo Domingo de la

Calzada) entzun zan lenengoz eta arrakasta andia lortu eban, baiña gerra garaian desagertu zan.

Vivit anima mea, 3 eta 6 abotsetara; Mira piadosa

5 a-botetara (erri melodia baten armonizazioa); Salve

Regi-na 4 abots naasitara; Lamentación 4 eta 6 abotse-tara eta Tantum ergo, 3 eta 4 abotsetara, ordura arte Jua-nek inoiz konposatu bako konposizio modernoak dira.

Aita Juan lruarrizaga: XX. mendearen asieran izugarrizko indarrez sortzen dan generazio batetako partaide dugu.


irailla

Zapatua5

248-2015-117Eguzkia: 07:45etik 20:41raIlargia: 00:43tik 15:14etara

1522: Elkano’k munduari bira osoa amaitu eban. 1837: Araba, Bizkaia, Gipuzkoa Foru barik. 1870: Kosme Etxebarrieta’k Bizkai’ko konbentu guztiak itxiko eskatu eutson Aldundiari.

Alberto, Aniano, Ansariko, Arkonzio, Artion, Bertin, Biktorino (gotzaiña), Didimo, Donato, Eleuterio.

ANDRA MARIA’REN JAIOTZEA

Euskalerrian enzute aundikoak dira Andra Maria’ren jaiotzea ospatzeko egiten diran jaiak. Erri txiki ta aundi askotan ospatzen da egun au. Donostian be bai, baiña jai onek bere ingurua ta giroa Arrate’n eta Arantzazu’n daukoz.

Zenbat edesti edo “leyenda” jai onen inguruan bazterretan. Or agertzen da erriaren erlejiñoa ta si-nistea, bear ba’da aurreragoko jaien batzun ordez au ospatzen dala.

Baiña olako orbel gogoangarrien artean ez dagi-gun aiztu gaurko ezkutuki aundia: Andra zoragarri bat izango dana agertu da munduan: MARIA. Berak ekarri dausku ain bearrezkoa genduan Salbagillea: JESUS.

1483: Isabel erregiña Bilbo’n, euskaldun jantzia, fo-ruak ziñatzen. 1865: II. Isabel Motriku’n, Txurruka’ren oroitarra ipinten. 1981: Eusko Ikaskuntzaren batzarrean, Oñati’n, Euskaltzaindia sortzea erabagi zan.Dionisio, Donato, Donaziano, Eba, Eleuterio, Eukeni,

Fausto, Fuskulo (gotzaiña), German, Jon (Ribera).

Domekea

irailla

6


Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Juan’en ariñauko orritik datorrena.

Konposiziogile

Guztiak biltzen dauzen kontua Pio Xaren Motupro-

pioaz: (1903) musika sakratura ekarri eban berrikuntza praktikara eroan gura izana da. Aita Santuaren doku-mentu onek bultzatuta sortu zan konpositore generazi-no au. Partaiderik entzutetsuenen artean onakoak do-guz: Bizente Goikoetxea, Martín Rodríguez, Eduardo Torres, Luis Villalba, Julio Valdés, Nemesio Otaño, Luis Urteaga, José María Beobide, Juan Bautista Lam-bert, Jesús Guridi, Aita Donostia, Gregorio Arciniega, Antonio Massana, Norberto Almandoz, Juan María Thomas, Valentín Ruiz-Aznar, Luis lruarrizaga, etab. Ez da arritzekoa, bada, Aita Juanen obrarik geiena erli-jioso-liturjikoa izatea.

1950ean Coculsa argitaletxeak Juan Iruarrizaga-ren obra guztia argitaratzen dau Mosaico Sonoro izen-burupean. 71 konposizio dira, sinpatia, naturaltasun eta aparteko teknikaz beteak. Luis Iruarrizagaren lenengo garaiko lanen usaina daukee. Dana dala, desbardintasun batzuk nabariak dira. Juanen eduki armonikoa, ikasia-goa da; ez ain espontaneoa beraz.


1834: IV. Karlos’ek Gernika’n Lege Zarrak ziñatu zi-tuan. 1874: Rejiño Ariz musikalaria jaio zan Iruña’n. 1879: Lenengo euskal jaiak Donosti’n.

Aizpea, Albino, Almundo, Alonso doatsua (Pacheco), Anastasio, Bibenzio (gotzaiña), Bono, Erregiñe, Estepan,

Eukene (Picco), Fausto, Faziolo, Geron, Gilberto, Gondulfo, Grato, Hilduardo, Jon, Kalzedonio, Karisima,

Klodoaldo, Lukas, Madelberta.

irailla

astelena7



Euskal Jakintza


Konposiziogile

Bere obrak ordu luzez izaten ebazan lotan argita-ratu aurretik, askotan azterketa baten baiño geiago pean jarriak. Onexegaitik da, akaso, eskasagoa Juanen ekoiz-pena Luisena baiño.

Aita Juanen azken obrak modernistak dira, kirrinka edo gustu txarreko soinu barik Barria aurkitzen saitzen da, originala. “Amor Misericordioso”ari eskeiñitako lau kantuak, il aurretik argitaratu ebazan ainbat otoizlabur eder, Aita Claret-i eskeinitako ereserkia, etab., dira ai-tatu barri dogunaren eredu.

Pariseko egonaldiari esker, organua maixutasunez ikasi eban jotzen. Askotan jo eban Madrilgo Mariaren Biotzeko santutegiko organua.

Madrilen abots naasiko korua zuzendu eban.Tesoro Sacro Musical aldizkariko zuzendari.

Ain egoan aldizkari au Luis Iruarrizagari lotua, ze jende askok pentsatu eban bera ilda aldizkaria bera be il egingo zala, edo guztiz aldatu beintzat.


1573: IV. Paulo Aita Santuak, Arrate’ko jaia aldatu abendutik iraillera. 1837: O Donell’ek Urnieta erre eban. 1861: IX. Pio’k Gazteiz’ko gotzaindegia sortu eban.

Alfabetizazioaren eguna, Adela, Adrian, Anmon, Biktoria Andra Maria, Cinta (Andra Mari), Eusebio,

Fausto, Fuensanta Andra Mari, Hugo (gotzaiña), Jaiokunde Andra Mari, Jaione, Kepa.

irailla

Martitzena8



Euskal Jakintza.

Iruarrizaga’tar Juan’en ariñauko orritik datorrena.

Tesoro Sacro Musical aldizkariko zuzendari.

Bere anaia Juanek, ostera, bere eriotzera arte (1936) jarraitu eban aldizkaria zuzentzen, aldaketa garrantzitsu-akaz: 1929ko apirilean 64 orrialdeko ale berezia argita-ratu eban, Luisen eriotzaren lenengo urteurrenean.

Organu obrak argitaratzen asten da, eta sekzio onek garrantzi andia artuko dau. Eta obra apalakaz ba-tera, ganora geiagokoak, abots desbardinetara.

1932ean erlijio musikako lenengo diskografia agertu zan, eta urte onetatik aurrera aldizkaria 24 orrial-de testu eta beste 24 musikazkotara zabaldu zan.

Garai onetan, 1930etik 1936era, indarra artzen joan zan aldizkaria eta bein eta barriz agertzen ziren ikerketa istorikoak. Aita Juan Iruarrizagaz, bada, Te-

soro Sacro Musical aldizkariak izaera zabalagoa artu eban, sakonagoa, bere eta garai aretako erlijio musikari andien mentalidade barriaren ispillu. 1936ean dana izan zan suntsitua: musika plantxak, fitxategia, biltegia, etab. Klaretarren artean, asko izan ziren espetxeratuak eta Pa-racuellos del Jaraman bata bestearen ostean fusilatuak; euren artean, Aita Juan Iruarrizaga.


1851: Pelota-joko ospetsua Urruña’n. 1868: Gorgonio Renteria, kapitai idazlea, alduna, Elantxobe’ko alkatea, jaio zan. 1885: Donosti’ko kale bateri EuskalErria izena.

Alejandro, Arantza, Arantzazuko Andra Mari, Audomaro (gotzaiña), Cabeza Andra Mari, Doroteo.

irailla

Eguastena9



Euskal Jakintza


“repertorio Orgánico Español” obraren argitara-tzaile

1930ean amaitu eta argitaratzen dau Aita Juanek bere anaia Luisek asitako Repertorio Orgánico Español

obra. Espainiar organu musikaren, zaar eta barria, 500 orrialdetako bilduma bat da, Juanen beraren sarrera bat eta bilduman agertzen diren 58 konpositoreren biogra-fiaz osatua (20 euskaldun euren artean).

Obra au Espainian argitaratutako organu lan zaba-lena izango da eta aurrerantzean naita-ezkoa gertatuko dana espainiar organu musika istoriatzeko.

Adierazo dogunez, Aita Juanek itzaurrea idatzi eban baiña bere apaltasunak ez eutson bere obra bat baiño geiago sartzen itxi. Obra au Coral Vasco da, Gora

ta gora Euzkadi ereserkiaren armonizazioa, orkestra sin-foniko eta musika bandarako instrumentatu eta 6 abots naasitarako armonizatua.


irailla

Eguena1767: Murga markiñarra, alduna, burdingin-tzaz ardura-tuta. 1813: Jose Larroka, dominikoa, Friburgo’ko Ikaste-txearen sortzaillea, jaio zan Donosti’n.Agapio, Auberto, Bitor, Datibo, Felix, Izaskun, Job, Kepa (gotzaiña), Liteo, Lukas, Luzio, Maravillas Andra Mari, Menodora, Metrodora, Nemesiano, Nikolas (Tolenttino).

10



Euskal Jakintza


Musika kritikari eta idazle

Bere apaizgoan zein Parisen eta Madrilen berega-natutako musika ikasketak musika kritikari bikain eta aditua biurtu zuten Aita Juan Iruarrizaga.

Almandoz, Prieto, Bilbao, Torres, Elduayen, Le-garda, Lulli, Renard, Wambach, Clemens, Sweelick, Otario, Ruiz-Aznar, bere anaia Luis, etab., bere luma zorrotz kritikopetik pasatu ziren.

Funtsezko arlo bi biltzen ebazan argitaratzen ziren obren Aita Juanen kritikak: teknika eta estetika.

Juan Iruarrizaga, bestalde, musika teorikoa be izan zan. Musika teoriari buruzko ainbat orri idatzi ebazan, oraindiño argitarabakoak; geienak gudu zibilean desa-gertu ziren.


1885: Martin Zelaieta, Leon’go gotzaiñaren eriot-za. Ikastegieta’koa. 1969: Julio Beobide’ren eriotza Zumaia’n. Orduan Europa’ko irudigillerik onena.

Adur, Bizente, Buenabentura doatsua, Cueva Santa Andra Mari, Daniel (gotzaiña), Didimo, Diodoro,

Diomedes, Emilian, Itsaro, Jazinto, Pafnuzio, Paziente.

irailla

Barikua11

254-2015-111Eguzkia: 07:51etik 20:31ra



Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Kresentzio*1904-05-5 // +1986-11-1

Aita Kresentzio, Inazio Iruarrizaga ta Kasimira Agi-rrek izan ebezan seme-alabetan, zortzigarrena dogu.

1904 urtean jaio zan maiatzaren 5an. Don Ramiro Urretxagaz ikasi eban musika. Balmasedako klareta-rren etxean sartu zan 1916ko bagillaren 30an eta botoak 1922ko abustuaren 15 egin ebazan Agurainen.

1929ko bagillaren 2an ordenatu zan abade Sego-bian. Segobian ille batzuk egin ostean, Brasilera agindu eben, eta 1930eko iraillaren 20ean eldu zan bertara.

47 urtetan izan zan bertan,bere bizitzari geienean, abade, musika eta irakaskuntza kontuetan murgilduta.

16 urtetan zear,organista eta koru zuzendari izan zan San Paulo estatuko iriburuko Mariaren Biotzeko Santu-tegian. Bere anaia Luisen Melodías eucarísticas itzuli eba-zan portugesera, Melodías Marianas izenburupean. Beste musika lanak be sortu ebazan baña ez ziran argitaratu.

Orfeoi bat baño geiago zuzendu eban Bandei-rantes, Kultura, Kruzeiro, Kosmos, Bera Kruz radio-emisoratan.

Sao Paulo ikastetxeko sortzailleetako bat izan zan,eta bost urtetan zear,zuzendari.

Barroeta’tarKlaudio-CFM

irailla

Zapatua12


1256: Tolosa’ri erri-nortasuna X. Alfonso’k. 1335: Elgeta’ri erri-nortasuna XI. Alfonso’k. 1866: Kurutz Goienetxe jaio zan Elgeta’n. “Doctor Navarrus”-en argitzailla.

Apolinar, Autonomo, Baleriano, Bifredo, Dulze nombre Maria, Estibaliz Andra Mari, Estraton.

UrTEKO XXiV DOMEKEa (Lk 15, 1-10)

– Zergalariak eta pekatariak urreratzen dira Jesus’egana.

– Euren burua santutzat euken fariseoak eta ida-zlariak asarre egozan Jesus’ek olako lagunak artzen ebazalako: “Onek pekatariak artzen dauz eta jan be bai eurakaz”. Baiña Jesus’ek ipuin-bidez argitzen dautse bere jokabidea ze-lakoa dan.

– Eun arditatik bat galtzen dauan artzaiñaren antzekoa.

– Amar drakma edo dirutatik bat galtzen dauan emakumearen antzekoa.

– Eta gaia obeto argitzeko, seme ondatzaillearen eta aita errukitsuaren ipuiña edesten dautse.

1448: II. Juan’ek, Bizkaiko jaun lez, Lekeitio gaiz-killeakandik garbitzeko agindua emon eban. 1622: Loiola’ko Ignazio Santutzat artua.

Solidario ondarearen eguna, Amado (gotzaiña), Baleriano, Benerio, Eulogio, Felipe, Israel, Jon

Krisostomo, Julen, Leontzio, Liborio, Makrobio.

irailla

Domekea

13


Euskal Jakintza

Iruarrizaga’tar Kresentzio’ren ariñauko orritik dato-rrena

Kongregazinoak Batataesen eukan ikastetxe erretore izan zan, eta Rio-Claroko Seminario txikian be erektore izan genduan. Baticanotik Basilika Txika titulua lortu eban Río de Janeiroko Mariaren Biotzaren Elizarako eta Belo Horizonteko Lourdesko Andra Ma-riarenerako.

Azken urteak emen, Bilbon, egin ebazan. Izan be 1981-ean, Luis Iruarrizaga Abesbatzaren inaugurazio kontzertuko egunan (maiatzaren 31ean), bere anaia Rupertogaz batera, Luisen liburuak emon eutsezan Abesbatzekoei.

1986ean il zan Bilbon.


1579: Colindres eta Limpias’ek Bizkaia’ko izangurea ager-tu eben. 1837: O’Donell murratua Andoain’en. 1865: Jose Elizondo jaio zan Tolosa’n, izparlaria ta antzerkigillea.

Austrulfo, Biator, Bitor, Dominada, Eustakio, General, Gurutze Santuaren Gorapena, Kasiodoro, Kreszentziano, Kreszentzio, Materno (gotzaiña).

irailla

astelena14



Euskal Jakintza

02-Iruarrizaga ta Agirre’tar Ruperto *1908-03-27 // +1987-05-26

Ruperto lruarrizaga Agirre, lruarrizagatarretan gaz-teena, Errekako Etxe baserrian jaio zan 1908ko martxoaren 27an eta Balmasedan il 1987ko maiatzaren 26an.

5 urteko zala, solfeo ikasketak asi ebazan bere anaia Mariano eta Kresenzioren zuzendaritzapean eta urte bi beranduago erriko musika eskolan sartuko da.

10 urte beteak, Madrilgo Kontzilio-apaiztegian Umanitatetak ikasten egoala, tiplelez aritu zan Teatro Realen izandako “Eleiz Kontzertu” garrantzitsuetako batean, irureun abots naasiz osatutako abesbatza eta Orkestra Filarmonikoaren barnean, bere anaia Luisen zuzendaritzapean. Apaiztegira itzulita, Amabirjinari eskaiñitako monodia bat konposatzen asi zan.

1919ean, Balmasedako klaretarren seminarioan egoala, armonium eta piano ikasketak asi ebazan. Duranen “Tratado de Harmonía”n oiñarrituta, “O salutaris hostia” bat, iru abots berdinetarako, eta Otoizlabur bat edo beste konposatu ebazan. Bere anaia Gerbasio eta Juaneri zuzen-tzeko bidalita, oneik zuzenduak itzultzen eutseezan.

Bere anaien animoek indartua, “O salutaris hostia” lau abots naasirako berregin eban.

Barroeta’tar Klaudio.

1421: Zestua’ri erri-nortasuna I. Juan’ek. 1791: Gaspar Jauregi “Artzaia” gudalaria jaio zan Urre txu’n. 1854: Trino Quijano Iurriaga il zan Alicante’n. Osagille ona. Oroitarria dauka an.

Demokraziaren eguna, Albino, Apro, Baleriano, Bien Aparecida Andra Mari, Camino Andra Mari.

irailla

Martitzena15

258-2015-107Eguzkia: 07:55tik 20:24raIlargia: 09:49etatik 21:32ra


Euskal Jakintza

Iruarrizaga ta Agirre’tar Ruperto’ren orritik datorrena

Nobiziatuan asi eta abade ordenatu zanerako (1931.-ean), musika ekoizpen eskerga landuko dau 1, 2, 3, 4 eta 8 abotsetarako. Konposizino auek Ikastetxe Nagusietako klaretarren abesbatzak abesten ebezan, be-rak zuzenduak geienak. Garrantzitsuenak “Errosario bi” (Gure Aita-Agur Maria-Gloria) lau abotsetara; “Agur

Mariak” (testua latinez eta gazteleraz) lau abotsetara; “Dominus conservet eum” lau abotsetara; “Akinoko San-

to Tomasen ereserkia”, abots bereko korua eta es-trofa lau abotsetara; Ama Birjinari eskeinitako kantuak, euka-ristikoak, Ozkabarten (Santo Domingo de la Cal-zada), San Frantzisko eleizan estreinatutako meza bat lau abots baxutarako, etab.

Abade karrera garaian, armonia ikasketetan sakon-du eban Duran, Julio Bas, Arin-Fontilla, etab., eta Pa-lestrina, Vitoria, Goikoetxea, Perosi, Luis lruarrizaga, Otaño, Juan lruarrizaga, Beobide, etab., legeko maisu andiak oiñarri artuta; beti bere anaia Juan, Gerbasio, Kresenzio, Frantzisko eta Aita Arregi arratiarren aolku-laritzapean.


1771: Gaurkoz, Luzuriaga Areatza edo Villaro’tarrak naparreriaren aurkako estiketak egin zituan lenengoz. 1774: Londres’tik Bilbo’ko Santiago’ren eleizarako ordulari barria.

Abundanzia, Abundio, Auxilio, Ellande, Eukene, Eupeme, Geminiano, Jon (Macias).

irailla

aguastena

16

259-2015-106Eguzkia: 07:56etik 20:23ra



Euskal Jakintza


Abade ordenatu eta urte bira gonbidapen bat bai-ño geiago jaso eban abesbatz entzutetsuekaz kontzer-tuak emoteko Obiedo, Rodrigo’ko Urian, Ozkabarten, Tenerife’ko Sata Kurtz’etik, París, Kanarias’eko Las Palmas’etik, etab.’etan izan zalarik. Azken iri onetan, Katedralean ospatuko zan Bariku Santurako “Las Siete palabras” konposatu eban 4 eta 6 abots naasitara, organo eta orkestraz lagunduta.

Penintsulara itzulita, ainbat klaretarren komuni-tatetan izan zan organujole, konposatzaile eta abesbatz zuzendari legez, batez be Bilbo eta Balmasedan.

Obra

Iru arlo desbardinetan banatzen da Ruperto Iruarri-zagaren musika ekoizpena: musika erlijiosoa, profanoa eta sinfonikoa.


1794: Larralde’ko Madalen neskatillea gillotinan il eben Baiona’n Mugearen aurkako odol isurlea. 1900: Eustakio Uriarte musikalaria il zan Mutriku’n.

Agatoklia, Ariana (Ariadna), Baleriano, Elias, Erroberto Belarmino (gotzaiña), Estepan, Flozelo

umea, Gordiano, Hildegarda, Justin, Kepa.

irailla

Eguena

17

260-2015-105Eguzkia: 07:57tik 20:21era



Euskal Jakintza


Musika erlijiosoa

Musika erlijioso arlo onetan, musika liturjikoa bil-tzen da, au da Pio Xarren “Motu propio”aren lege, arau, joera eta espirituaren bidetik doana.

Aita Rupertoren musika sorkuntzan, bi garai desbardindu geinkez: Batikanoko II. Kontzilio (1965) aurretikoa eta Kontzilio ostetik bere eriotzara artekoa (1987). Leen garaian, bere konposizinoak erabat litur-jiko-erlijio-soak dira, guztira 305, olan banatuak:

– 125 Andra Mariari buruzkoak: meza, antifona ereser-ki, otoizlabur, “Agur-Maria”, etab:

– 60 eukaristikoak: 15 “Tantum ergo” beraien artean.

– 40 Kristori buruzkoak.– 30 liturjiko: 14 meza (8 latinez eta 6 euskeraz).– 24 ereserki: fundatzaile, Andra Mariaren santu-

tegi, ikastetxe, Espainiako Gurutz Gorria, etab.-eri eskainiak.

– Antonio Maria Klareteri eskainia eta 20 bat era desbardinetakoak.


1357: Don Tello’k Orozko’ko gazteluari zatia kentzeko agindu eban. 1645: Araba, Bizkaia ta Gipuzkoa’k bur-diñezko armak egin eta Gaztela’ra saldu bearra. 1868: Bigarren karlisten gudearen asierea.

Almodia, Ariadna, Biktor, Bonifazio, Eumenio, Eustorgio, Ferreolo, Fidel (Fuidio), Fortunato, Irene.

irailla

Barikua

18

261-2015-104Eguzkia: 07:58tik 20:19era



Euskal Jakintza


Musika erlijioso’an geratzen dana

Guzti oneekaz batera, “Saolin”, 3 ekitalditarako misio-drama; “Canción Marinera”, Karrión de los Kondeseko Abesbatzarentzat konposatua, eta “Sábado morena”, Donostiako “Maitea” Abesbatzak interpreta-tua. Bai eta erri doinu eta klasiko askoren armonizazio-ak, Mozarten “Breceuse” kasurako.

Musika profano-sinfonikoa

Kontzilio ostean, onek erri-izkuntzari emon eutson bultzadari esker, Aita Rupertok euskerazko obren sor-kuntzari ekin eutson: liturjiko-erlijiosoak batzuk (me-zak, Andra Mariari buruzkoak, eukaristikoak, etab.), errikoiak beste batzuk, danak profano-sinfoniko sailka-pen onen barruan.

150 konposizino dira. Batzuk Kepa Enbeita, Sabin Alonso-Ariño, Nemesi Etxaniz, Bustinza, Gallastegi, Arriandiaga, Erkiaga, Errasti, etab.en olerkiei musika jarriak. Beste batzuk berak abots desbardinetara eta organo eta orkestraren laguntzagaz armonizatutako erri melodiak dira.


irailla

Zapatua

19


1893: Heraklio Fournier’en jaiotzea Gazteiz’en. 1927: Euskalerriko txistularien Alkartea sortu zan Eibar’en. 1931: “Bertsolariya” aldizkaria sortu zan Errenderi’n.

Alonso (Orozko), Desiderio, Dorimedonte, Dunis, Elias, Emille Mª Guillermina (Rodat), Eustokio, Felix, Festo, Frantzisko Mirena, Genaro, Jenaro (gotzaiña).

UrTEKO XXV DOMEKEa (Lk 16, 1-13)

Munduko ondasumen arloan zur jokatu bear do-gula adierazten dausku Jaunak eta zur jokatzea ez da asko aurreratzeko bideak artzea, ondasunak bear dan lez banatu eta zintzoen lagun izatea baiño.

– Etxe-zaiñaren ipuiña ori adierazteko: Onda-tzaillea da, ugazabak lanetik bota egiten dau eta adiskideak etxean artu dagien, onei zorrak beeratuten dautsez.

– Ugazabak zurtasun ori goratu egin eban. – “Mundu onetako umeak, argiaren umeak baiño

zurragoak dira. Argiaren semeak Lukas’ek Ba-rri ona idatzi ebanean, bateo artu ebenak ziran.

1321: Beotibar’eko gudaldia. 1475: Errege Katolikuak Bizkaia’ri “Guzti zintzo ta jator” agertzeko eskubidea. 1919: Bitoriano Iraola ipuinlariaren eriotza Donosti’n.Kotxerik bageko eguna, Agapio, Andres Kim Taegon, Demetrio, Dionisio, Elias, Eustakio, Fausta, Felipa,

Filigonio (gotzaiña), Gergorio, Iharra, Imelda, Isabel.

irailla

Domekea

20


Euskal Jakintza


Musika profano-sinfoniko’tik geratzen dana

Geienak euskal musikagaz zerikusia daben pertso-naieri eskainiak dira, Jose Antonio Urdiain, Javier Uria, Federiko Esturo, Iñaki Beristain, Kepa Ortuzar, Pascual Barturen, Josu Loroño edo Iñaxio Zubizarreta esate ba-terako; edo Abesbatzei eskainiak: Basaurikoa, Leioakoa, Ondarreta, Deustoarrak, Arraizpe, Ameslaria, Gamini-zkoa (Plentzia), Igorrekoa, Ensantxekoa eta, batez be, Kolitza, Balmasedako Abesbatza. Beti izan eban oso ar-tuemon estua Abesbatz onegaz eta obra bat baino geiago konposatu eban eurentzat: “Kolixa mendian”, adibidez, bere iletamezan, San Seberino parrokian, 1987eko maiat-zaren 27an interpretatua.

Musika profanoa

Arlo onetan, abots desbardinetara konposatutako 4 olerkiak gogoratu bear doguz, talde ospetsu batek baino geiagok estreinatuak: Maitea Abesbatza, Easo, Deusto-arrak, Leioako San Joan Bateatzaillea, Kolitza, etab.; 4 eta 8 abots naasitarako konposizino liburuki bat; Jone Zertzia eta Kepa Enbeitaren bertso batzutan oinarritu-tako “Jazargo” obra; “Zarrasta”, 6 abots naasitarako, eta “Marijesiak”, au be 6 abots naasitarako.

1777: Juan Mateo Zabala jaio zan Bilbo’n. Alegi-idazlea. 1804: Godoy’k gudariak bialdu zituan Bilbo baketzeko. 1870: Mateo Mujika’ren jaiotza Idiazabal’en.

Bakearen eguna, Alexander, Bernarda (Tarantasia), Eusebio, Gergorio, Ifigenia, Isazio, Jonas, Maider,

Mateo apostolua, Melezio (gotzaiña), Nestor, Panfilo.

irailla

astelena21


KLARETAR BATZUK, TRINKO ERA

Euskal Jakintza


Musika profanoa

Beste alde batetik, “Kukua”, “Urruti miña” eta “Untzi bat galdu dauku”, lau abots baxutarako konpo-satuak, derrigorrezko obrak izan ziran Bilbon ospatu-tako leen iru zortzikote leiaketetan.

Musika sinfonikoa

Musika sinfonikoan, azkenik, bere obrarik esangu-ratsuenak oneek dira:

“Gorbea” Lau aldiko sinfonia, Bilboko Orkestra Sinfonikoak estreinatua Balmasedako San Seberino pa-rrokian, 1983ko urriaren 29an, Urbano Ruiz Laordenen zuzendaritzapean.

“Arratia” 8 abots naasi eta orkestrarako konposatu-tako obra sinfonikoa, Sabino Aranaren letra eta Arratiako melodia atalez osatua. 1980.ean amaitua, “Urtzi”ren mi-tologiari buruzko alderdi deskribatzen dauz.

“Abellanedakoa”, 4 alditako olerkia, Orkestrarako, 45 minutuko iraupenez, Enkarterrietako melodia atalez konposatua: I) Balmasedako baserrietan, II), Kolitza mendi tontorrean Zortziko-Erregua, III) Abellaneda eta Karrantza, IV) Enkarterrietako ola eta meaztegietako abestiak. “Balmaseda”, 28 minututako suitea lau alditan.

1593: Uriola ikaragarria Bizkaia’n. 1860: Jose Mari Garate “Munisolo” idazlea jaio zan Berriatua’n. 1888: “Astilleros del Nervion”en lenengo arria.

Bidal, Digna, Enmerano (gotzaiña), Emerita, Exuperio, Felix IV (Aita santua), Frantzisko (Posadas),

Frantziska (Amezua), Inozencia, Irradies, Jonas.

irailla

Martitzena

22




Euskal Jakintza


Musika sinfoniko’tik

“Euzkadiko Zortzi Soñuak”. Ordu erdiko iraupe-nez, 8 euskal doiñu bilduma bat da.

“Soñu-Atalak” (lgorren), 30 minutuko iraupenez; “El Roble de Avellanada”, olerki sinfoniko-koral la-burra, 5 abots ta orkestrarako. Letra Karlos Ibañezena da ta Sopuertako Atxaxpe Abesbatzak estreinatu eban Abellanedako Juntetxean, 1982ko iraillean. “Himno a Balmaseda”, Balmasedako Martín Rodríguez organujo-learen doiñua eta Rupertoren orkestrazinoa.

“Bizkaia” euskal opera amaitzear eukala, il egin zan eta or gelditu da amaitu barik.

Txisturako obra batzuk be konposatu ebazan: “Za-

lla” (4 ataletan, 10 minututakoa), “Biribilketa”, “Elo-

rrioko Danborrada”, etab., 1. eta 2. txistu, danbolin, silbote eta atabalerako idatziak.

Bere anaien obren argitarapena

Aita Ruperto bere anaia Luis eta Juanen obren argitarapenaren kargu egin zan. 1941ean, Kokulsa argi-taletxearen zuzendariak eskatuta, Luis eta Juanen obra guztiak biltzen asi zan argitaratzeko asmoz, gero gainon-tzeko Iruarrizagatarrenakaz gauza bera egiteko.

1461: Biana’ko errege-semea il zan Bartzelona’n. 1631: Gatzaren arazo larria Bizkai’ko Ba tzarrean. 1905: Markiegi’tar Peli, antzerkigillea, jaio Deba’n.

Emakumeen esplotazioaren aurkako eguna, Adamnano, Albina, Ander, Andoni, Benito, Biktoria.

irailla

Eguastena

23



Euskal Jakintza


Bere anaien obren argitarapena

Leen fasea bete egin eban, utsune garrantzitsu bat izan bazan be. Juanen liburutegian Luisen balio andiko konposizioak egozan: “Salve Regina”, 6 eta 8 abots na-asirako, ainbat meza, Erregeari egindako ereserkia, “La-

mentación”, 4 abots naasitara, “Cena del Rey Baltar” eleiz oratorioaren abots eta orkestra partichelak, Jua-nen organorako obrak eta “Dominus conservet eum”, 8 abots naasirakoa… Guzti oneek galdu egin ziran Gerra Zibileko bonbardaketen ostean.

Eta Aita Klaretarrek Coculsa argitaletxeko jabegoa galtzen dabenean, bere lana bertan gelditu zan.

izaera eta musika estiloa

Aita Ruperto oso gizon apala zan eta ez eban gustoko burua erakusten ibilterik (ez zan omenaldi eta antzekoen aldeko). Ama Birjinaren Biotzeko erlijiosoa, apaiza, oso bokazio sakonekoa. Errikoa, Jakinzalea.


1854: Angel Allendesalazar liburuzalea jaio zan Gernika’n. 1876: Bilbo’tik Areeta’ra tranbia asi. 1977: Lenengo Alderdi eguna Aralar’en.

Mesedeetako amaAnatolon, Andokio, Eskarne, Esteban (Serbia erregea),

Eukeni, Felix, Jerardo, Maximo.

irailla

Eguena

24



Euskal Jakintza

Iruarrizaga ta Agirre’tar Ruperto’ren orritik datorrena Euskalduna

Izaera eta musika estilo’tik datorrena.

Abangoardiako musikagilea, etorri andiko, konpo-saketa oso ederrak gauzatu ebazana.

Paisaietan, kaleetan, batez be Balmasedakoetan, ta konposatuko eban musikaren letratan edaten eban musikagilea.

Bere etorrian, zerikusi andia izan eben bere guraso eta anaia-arrebakaz abestuten ebazan doiñuak. Gerora, “Sacro Hispana” eta “Tesoro Sacro Musical” aldizka-riak ezagutu ebazanean, an balio andiko obrak aztertu ebazan eta, olan, gauza barriak egitera suspertu zan.


1728: “Real Compañia de Canarias” sortu zan. 1863: Jose Yanguas il zan Iruña’n. Kondairazalea. 1886: Jesus Guridi’ren jaiotza Gazteiz’en.

Alberto (Jerusalem), Antilia, Arnolfo, Atanasio, Aurelia, Baldobino, Bardomiano, Ermenfredo,

Errukizko Andra Mari, Eukarpo, Eukeni.

irailla

Barikua25



Euskal Jakintza

Iturbe ta Ormaetxe’tar Rufino cmf 1896 /1928-VII-21

Untzurtu baserrian jaioa, Santo Ozkabarten egin-zan abade. Euskalduna. Klaretarren ikastetxeetan izan genduan irakasle. Zafran be izan zan. Sermolari bikaña. 1928ko uztaillean kalenturakaz asi izan eta, ustekabe-an, eriotza aurkitu eban.

Jimenez eta Etxabe’tar Aitor

Lutxanakoa: 1962-12-29 Klaretar: 1982-12-29

Abadetua 1989-04-30

Euskelzale. Erroman urte mordoak daroaz anaidi

lanak (monjai itzaldiak, santutasun bideak urratsen…)

eratsu ta jakintsu betetuaz.

Jimenez eta Etxabe’tar Josu

Portugalete: 1961-06-13 Klaretar: 1979-09-16

Abadetua: 1986-10-19.

Euskaldun.Gaztetxuen ezitzalle leiala, euskale-

rriko batzarburu artekoa. Bokazio arloan lan ona egiten

dabi-llena. Kateketika lic. titulo jabea.


irailla

Zapatua26

269-2015-96Eguzkia: 08:06etik 20:06ra


1857: Ernani’n bedar ebaketaren leiaketa, Polipaso ta Izur-tzu ebagille. 1876: Gueñes’ko ordezkaria asarre, Bizkai’ko Batzarretik Gernika’ra agurra bialdu ez zalako.

Amanzio, Bixente, Carlos (Garnier), Damian, Eltzeario, Eusebio, Garcia, Genaro, Jon, Justiñe,

Kalistrato, Kolman, Kosme, Markos, Nilo, Senador.

UrTEKO XXVi DOMEKEa (Lk 16, 19-31)

– Munduko ondasunak Jainkoak guztien bear-izanak beteteko egin ebazan lenengo ta bein.

– Batzuk larregi artzen dabez eta beste batzuk gosez geratzen dira.

– Gai ori adierazteko ipuin eder bat. – Gizon aberatsa, ondo jan eta jazten dana. – Lazaro eskekoa ogi-birriñak jango leukazala.

Txakurrak miazkatzen dabez bere zauriak. – Il zan eskekoa eta Abraan’en lekura joan zan. – Il zan aberatsa, jatuna, lurpean sartu eben eta

inpernuan oiñazetan egoan. – Emedik orra eta ortik ona ez dago biderik. – Igarleai entzun dagitsela.

1538: Mungia’ko Matxin Corfu’ko itxasgudaldian. 1908: Fermin Herran Foruzalearen eriotza. 1952: Jose Berigistain, X dizdizak erabili zituan lenengo osagillea, il zan Donosti’n.

Adolfo, Antimo, Bingen, Bizente (Paul), Diosdado, Elzeario kondea, Euprepio, Fidenzio, Fintan.

irailla

Domekea

27


Euskal Jakintza

Kamiruaga ta Mieza’tar Aitor

ARETAN: 1967-04-12 Klaretar: 1986-08-15 Aba-

detu: 1992-12-5.

Euskaldun barri. EGAren jabe. Artistazale aldetik

musikari ta kantore puntakoa Musica-Irakasle/Maixut-za ta Lic-Moral tituluen jabe. Gaur egun Larraona

Ikas-tegiko buru dana.

Kamiruaga eta Mieza’tar Joseba

Aretakoa. 1965-08-6 Klaretar:1984-09-2 Abade-

tua: 1989-08-15.

Euskaldun barri. EGAren jabe. Erroman Teoloji maixutza lortua. Euskal-Erkian 2003 ezkeroztik buru

daukaguna. Euskerazko idazlanak ta eskuliburuak or-

denagalluz ta eskuz, ugari zabaltzen ibillia. Deustuko Unibersitatean Teologi ta Erlijio jakintzan Irakasle. Askartzako Ikastolan maixua. Kristau Eskolako Lenda-

karia. EUROPAKO KLARETAREN etorkizuna eratzen

dabillen BATZARKIDEA.


1237: Zarautz’eri rri-nortasuna III. Fernando’k. 1327: Maria Diaz de Haro’k erri-izatea Ondarroa’ri. 1814: Oxalde bertsolariaren jaiotza Bidarrai’n.

Jakinduria eskubidearen eguna, Alariko, Alodio, Annemondo, Ausenzio, Bentzeslao, Doda, Eberardo, Eustokio, Exuperio, Fausto, Kariton, Lioba, Lorentzo

Ruiz, Mikel Aozaraza doatsua, Martzial, Salonio.

irailla

astelena28


MIKEL DEUNA

Euskaldunok geien gogoratzen dogun santueta-riko bat dogu Mikel deuna, Aralar gaiñetik Erriaren Zaindari doguna.

Mikel txarkeriaren aurkako burrukatzaille ta ona-ren babesle! Bearko dogu bere laguntza ontasunari in-darra emon bear ba dautsogu.

Eleiza asko dauz bere izenean, Mikel Deunak bai-ña ospetsuena Aralar’ekoa, Naparroa’n Teobaldo’ren edestiagaz alkartuta eta Olentzero’gaz be zer-ikusia dauala.

Eleiza oneri oneraspen aundia izan eutsoen errege euskaldunak eta emoitz baliotsuak egin be bai.

Lapurrak eroan ebezan antziña ez dala, baiña es-kuratu dira berriro geienak.

D. Inozentzio abadea izan dogu an aspaldion Mikel Deuna’ren kapellau.

Toki zoragarria udako beroaldietan oporraldia igaroteko.

1869: Frantzisko Irazola’ren jaiotza Elorrio’n. Gotzai mixiolaria ta bide-egillea Peru’n. 1876: Villabaso al-dunak euskerea irakasteko katedra bat eskatu eutson Aldundiari. 1888: Donosti’ko Artzain Onaren eleiza egiteko lenengo arria.Etorkinen eguna, Alariko, Dadas, Errapel Goiangerua.

irailla

Martitzena29



Euskal Jakintza

Kerexeta ta Mendizabal’tar Jose Mª cmf, Filipinaseko Basilango gotzai oia. Euskalduna

1921ko Abenduaren 10an jaio zan Gipuzkoako Azpeiti Udalerriko Urrestilla auzoan

Espainiako Zaragozan 1977gn Irailleko 26an il zan.1932n iraillean Bizkaiko Balmaseda klaretiargai

etxean sartua zan. Arabako Agurain-Salbatierran sarbarrialdia burutu

eban 1938 an lenengo eskeintzagaz. Naparroako Beiren Filofiako iru urteko ikasketak (1938-41) eta bost urtez Teologiakoak ( 1941-1946) Logroñoko Ozkabarten.

1946 an. Abade lez sagaratua izan zan.1948 garren urtean Txinako Mixiotara abiatu zan,

Sarasketa, Urrutia, Juan Jose Agirre iru lagun euskal-dunakin batera.

1951 ko Urrillean Txinatik alde egin bear izan eban Agintari komunisten indarkeriz.

Eta Filipinasera eldu zan, berton 1997rarte egonaz.1964gn Urtarrillaren 25 ean Basilango Gotzai lez

sagaratua izan zan.Basilango eliztarrak euneko 70 musulmanak ziran.Eta gañerako euneko 30ak kristauak.


1843: Espartero’k emakumeen gudari izangurea ontzat artu eban Eibar’ekoen eskariz. 1911: Bizkai’ko eskola-bakoai buruz agiria. 1920: Tolosa’n litografoen oporra asi eta 205 egunean iraun eban.

Antonino, Biktor, Biturniano, Garoña, Gergorio, Honorio (gotzaiña), Ismidon, Jeronimo, Kogan, Lauro.

irailla

Eguastena30

273-2015-92Eguzkia: 08:10tik 19:59era



Euskal Jakintza

Kerexeta ta Mendizabal’tar Jose Mª cmf, Filipinaseko Basilango gotzai oia’tik datorrena

Elizbarruti beartsu samar zanez, zortzi urtetan eske la-netan ibilli zan, egoera larria osatu gurean.

Lau arlo garrantzizkoak bideratu ebazan.

Elizbarrutia bertakotu. Erlijio gauzetarako 1) langille bertakotuak sortuz.

Basilango Elizbarrutia erriaren eta beartsuen 2) arduradun egiñez.

Musulmandarrakin artu emona landuz.3) Gizarte arloan, justizia eta bake bideak egin 4)

eta zabaldu.

Urteak joan, urteak etorri makiña bat ekintza, bi-llera, alkarizketak… burutu al izan ebazan. Beti be alai ta setati. Izan be Gotzai izateak berez dakar artaldearen etenbako ardura eukitea.

Urteak ba, aurrera ta osasuna be gitxituten joan jakon, biotzeko ebakuntza eginda eukelako. Au dala ta Basilango Gotzaigoa Romulo de la Kruz Jaunaren eskue-tan ipintea erabagi eban, 65 urtegaz, 1986 garrenean.

Basilango Gotzai izatea saiestu, baña ez Basilango erri-tarrak alboratuta.


Urrilla

Eguena1


1628: Gerrikaitz’en suak kale osoa erre eban. 1936: Le-nengo eleberri-eguna egiteko ustean, gudua sortu zan eta ezin. 1936: Madrid’en kor tee tan Araudia onartu.

Adinduen eguna, Adiosdado, Babon, Berisimo, Bulgisio, Ebagrio, Erremijio, Terese Jesus Umearena, Julene, Kreszente, Maksime, Prisko, Remigio, Sebero.


Euskal Jakintza

Kerexeta ta Mendizabal’tar Jose Mª cmf, Filipinaseko Basilango gotzai oia’tik datorrena

Bost arlotan jarraitu eban gogor lan egiten:

1) Erritarrek bear eben iturriko ur garbia bideratu-ten.

2) Basilango eskualdean egozan basoen jabegoa gordetan

3) Erritarrei, ortu lanak alik eta ondoen erakus-ten.

4) Zuaitz barri egokienakaz lurzelaiak jazten.5) Diru etxe Fundazio indartsu bategaz erritarrei

etor-kizuna zigurtatzen.

Amets zoragarri orreikaz il zan Espainiako Zara-gozan 1997 ko Irailleko 26an.


1607: Donosti’n, Franzisko Ganboa gotzaiñaren jaio-tza. 1895: Juan Alkain bertsolarien eriotza Aia’n. 1916: Deustu’ko Salerosketa Ikastetxe Nagustian lenengo irakastaldia.Aingeru zaindariak, Alderaldo, Bagamundo, Eleuterio,

Gillermo, Kiroil, Leodegario (gotzaiña), Modesto.

Urrilla

Barikua2



Euskal JakintzaLarrañaga’tar Xabier Euskaldun jatorra

Bergaran jaio. 1962-11-17. Klaretar egin1982-10-2. Abadetu: 1989.04.30

Xabier Larrañaga nauzue Bergarako semea. Eus-kaldun betea. Urteak dira Jaunaren deia edo bokazioa sentitu nuela, aitortzen digu: Amaika urte nituan, amabi betetzeko.

Klaretar bat izan zan gure eskolan, Patxi Mugertza izenakin eta ark aurkeztu zidan(aurkeztu zigun eskolako ikaslee) klaretar bokazioa.

Kontu xelebreak, ilusioz beterik, aurkeztu zizkigun.Kontua zan besteri on egitea, Ondoren galdetu

zuanean (zigun) apaiz izatea nai genuen edo Mixiolari.Nik egia esan, ezetza eman nion apaiz izateari, ba-

ña mixiolari izateari baiezkoa eman nion.Klaretar izaten 1974ko urtean asi nintzan, Agu-

rainen.Ziñak-botoak agurainen 1982go urriaren 2an egin

nitun eta Donostian 1989ko Apirillaren 30an apaiztu.Geroztik Erroman ikasketak egin nituan tituluak

lortuaz.Euskera, erdera, latera ta Engalander izkuntzen

jabe naiz.


Urrilla

Zapatua3


1870: Castelar Bizkai’ko Aita izendatu eben Gernika’ko Batzarrean. 1967: “Zigor” operea lenengoz agertu zan Bilbo’n. 1968: Euskerearen batasunari buruz batzarra Arantzazu’n.

Saairik bageko eguna, Areopagita, Andoni, Benito, Bidrado, Birila (Leire), Diodoro, Dionisi, Edmundo.

UrTEKO XXVii DOMEKEa (Lk 17, 5-40)

– Fedea bear dogu eta orregaitik eskatzen dautsoe Apostoluak Jesus’eri: “Andiagoa egiguzu gure sinismena”.

– Azi txiki baten neurriko sinismena naikoa lit-zake alatzak, mirariak, egiteko.

– Erreiñuko lanean gogotsu ekin ondoren geure egitekoa bete baiño ez dogula egin uste izan bear dogu: “Morroi ezererak gara”.

– Erreiñuko lana, txiroai laguntzea, Barri-Ona zabaltzea, Kristiñau-alkarteak sortzea da: Eleiz-lana, katekesisa…

– Kristiñau guztiak izan bear dabe lan orretan gogotsuak, al dana egiteko.

1383: I. Juan’ek erri-nortasuna Urretxu’ri. 1556: Asun-cion (Paraguay)’n, ango Iraslea zan Domingo Irala’ren eriotza. 1970: Bilbo’n “Museo Historico” edo Kondai-ra-Erakustetxea zabaldu zan.

Amnistiaren eguna, Azepsimas, Bonifazio, Dunis, Frantzisko (Asis), Isidoro, Joakin, Kaio, Kandido.

Urrilla

Domekea4


Euskal JakintzaLarrañaga’tar Xabier’etik datorrena

Bilboko klaretar anaidira aldatu nintzan. Klaretar gai teologoen arduradun izan naiz. Baita Euskalerriko Er-kiburu laguntzalle ere bai.

Deustuko Unubertsitatean klaseak eman ditut. 2010 ez-keroztik Klaretarrak Erroma daukaten Anaidian bizi naiz klaseak ematen…

Euskeraz idatzi dudan idaztia eklesiologia bat izan da: Jainkoaren Eliza. “Gizakion salbamen-bidea” Deus-tuko Unibertsitateak argitaratutakoa, 2004an. Teologia Dogmatikako Doktor titulua eskuratuta dauka.

Larrauri ta Anton’tar Mateo

Galdakaotarra. 1957-11-9 Klaretar: 1977-09-25 Abadetua: 1985-06-30

Euskalduna. Gazte ezitzaille ta irakasle. Erkide arduradun oietako bat. Zenbait klaretar ekintzetako bultzatzaillea. Katekista lic.tituluduna

Lekue ta Olibares’tar Antonio

Zeanurikoa.1920-IV-18 Klaretar: 1938.09.8 Aba-detua: 1946-03-7.

+2012-12-11 Euskalduna. Zenbait anaidi etxee-tako Nausia.


1299: Diego Lopez de Haro’k erri-nortasuna Gaminiz edo Plentzia’ri. 1380: Ziarrotza’n, gaurkoz, abereen zenbaketa urtero. 1626: Bergara’n Juan de la Mesa’ren Kristo irudia artu.Eskari eta esker onezko otoiz-eguna, Irakasleen eguna, Apolinar, Astiero, Atilano (gotzaiña), Aurea, Biktorino,

Dibiziano, Donato, Eutikio, Firmato, Flabiana.

Urrilla

astelena5



Euskal JakintzaLekue ta Olibares’tar Eusebio

Zeanurikoa: 1923-08-12 Klaretar: 1941-07-16 Abadetua: 1948-08-18.

+1895-08-20 Euskaldun petoa. Brasilgo lurraldean, a-naidi arduradun edota eliz lanetan zintzoa. Luso (por-tuges) era ondo ikasia. Erlijioso zintzo sendoa.

Lopez eta Lander’tar Santiago

Oco(Nap.) 1948-07-25 Klaretar: 1965-07-16 Aba-detua: 1971-06-25

Urte luzeetan Bilbon Parroki Pastoraltzan saiatua.

liz. Filosofiako tituludunaDicastillo’ko Lopez’tar Francisco

Zirauki(Nap.) 1924-06-4 Klaretar: 1941-07-16 Abadetua: 1949-07-10.

Euskelzale. Klaretar gaien(seminaristen) arduradun.Musikari bikaña. Bolibia-Peru klaretar mixio lu-

rraldeetan Radioz pastoraltza urte mordoan burutua. Musika arloan egindakoak: Misa de Lago, La Fe de un pueblo, CD (J.P.II Bolivian), Sta. Beatriz da Silba (10 Goratzarre), Martires Adoratrices, Bta. Nazaria Igna-cia, Boliviako Eukaristi Batzarra (Itza ta Goratzarre), Gabon abesti, Balada ta Andre Mariari.


Urrilla

Martitzena6


1841: Bilbo uriak galazota eukan bere ikurriña agert-zeko eskubidea, lortu eban. 1876: Antonio Trueba, ida-zlea, Bizkai’ko Aita lez artua Batzarrean.Alberta, Apolinar (gotzaiña), Balduino, Bruno, Diego,

Emilio, Godofredo, Koldo (S. Bitores), Maria Ana (Mogas), Miren Frantzisca, Martzel, Probo, Renato.


Euskal Jakintza

Dicastillo’ko Lopez’tar Francisco’ren orritik dator

Liburu argitaratuak: Un mensaje de esperanza, Poema del hombre y del mundo, Versos para el ca-mino, zirauki verso a verso, Peregrinación poética a Tierra Santa. eresi batzuen sortzallea. Erlijioso bizitzan zintzoa ta leiala.

Llamas ta Rodrigez’tar Joseba

Oriako Alegin: 1963-03-4 Klaretar: 1987-09-13 Abadetu: 1991-04-28.

Euskaldun petoa Bolibiako klaretar mixio lurral-dean 11 urte daroazenak Bertako izkuntzak ikasita.

Madrazo ta Bidea’tar Eduardo

Bilbokoa. 1977-07-12 Klaretar: 2002-09-15.Euskeldun barri. EGAren jabe. Askartza Ikastolan

irakasle. Teologia bachillerra ta Ingeniero ind. titu-loren jabe.

Malaxetxebarria ta Lekerika’tar Segundo

Nabarnizkoa: 1911-01-26 Klaretar: 1928-08-15.+1969-12-7.

Euskalduna. Klaretar anaidietan erlijioso zintzo, bizkor ta leiala.


1450: Sorgiña zalakoa, amasei erritako ordezkariak erio-tzara epaitu eben. 1618: Alonso Idiakez, Naparroa’ko errege-ordea il Milan’en.

Adalgiso, Agurne, Apuleyo, Augusto, Bako, Elano, Errosarioko Andra Mari, Eterio (gotzaiña), Gustabo

(Augusto), Julene, Justiñe, Kanoko, Kuarto.

Urrilla

Eguastena7



Euskal Jakintza

Manzarraga ta Olabarrieta’tar Pedro. cmf. 1892-IX-15 / 1930-VII-12 Euskaldun

Diman jaioa, umetan etorri zan Igorreko Errekako Etxera. Balmasedatik pasau ostean, Ozkabarten egin zan abade 1918ko maiatzaren 25ean. Urte bigarrenean Bra-silera bialdu eben eta an matematika, físika ta kimika irakasle izan zan. Paralisak jota il zan gasterik.

Manzarraga ta Olabarrieta’tar Nemesio. cmf. 1894-XII-19 / 1978-II-5 Euskaldun

Au be Diman jaio ta Igorrera etorria. 10 urtegaz Balmasedan sartu zan eta 16gaz botoak egin. Abade egin zan 1918ko maiatzaren 25ean. Organista izan zan klaretiarren ikastetxeetan. Onek be matemática,física eta kimika izan ebezan gustuko.

Manzarraga ta Olabarrieta’tar Tomas.*1908-03-7 //

+1988-05-16 Euskaldun

Tomas Manzarraga Olabarrieta Igorreko Garbe auzuneko Errekako Etxe baserrian jaio zan 1908ko mar-tiaren 7an, Iruarrizagatarren etxe berberean.

Bere aitabitxi-amabitxiak Gerbasio Iruarrizaga eta bere arreba Maria izan zirean.


Urrilla

Eguena1550: Ziarrotza’n, abadeak 200 beor, Kortagu ren’en berreun ardi ta arito. 1833: Frantzisko Alza, oñatiarra, Karlos’en alde. 1876: Fidel Sagarminaga, azkenengo foru-aldunari, omenaldia Bilbo’n.Artemon, Badilon, Baleria, Benite, Benedikto, Brigida (Suecia), Baiona, Benite, Demetrio, Ebodio (gotzaiña).

8



Euskal JakintzaManzarraga ta Olabarrieta’tar Tomas’en ari-

ñauko orritik datorrena.

Oso kuriosoa da Tomas be Iruarrizagatarren etxean jaio izana. Izan be, Tomasen aita, Pedro, Arantzazuko Ibergoikoa baserrian jaioa izan zan eta Dimara ezkondu zan, Gregoria Olabarrietagaz. An euren lenengo se-me biak jaio zirean, Pedro eta Nemesio. Gero, oneek umetxu zirela Dimatik Igorrera etorri zirean, Iruarriza-gatarren etxera, Errekako Etxera, Inazio Iruarrizaga Agirreren laguntzari esker. Eta emen jaio zan Tomas, Ruperto Iruarrizaga baiño ogei egun leenago.

Bost urte bete ebazanean, Ramiro Urretxagaz asi zan musika ikasten.

Zortzi urtetik amaikara, Igorreko Parrokiako Abes-batzeko solista izan zan. Urte oneetan zear, Lemoineren El Solfeo de los Solfeos zalakoaren sei metodo osorik eta kantu gregoriano oiñarrizko ezagutzak ikasi ebazan.

Amaika urte beteta, solfeo kurtso guztiak ebazan gain-dituak.

1919ean, Balmasedan abade ikasketak asi eta Ozkabarten amaitu ebazan 1932an, udan. Karrera osoan zear, musika ikasten iardun eban, organo eta konposi-zinoa ikasiz.


1522: Karlos V. Iruña’ra sartu. 1818: Franzisko Nava-rro Villoslada’ren jaiotza Biana’n. 1936: Euskadi’ko Agintaritzaren Egunerokoa sortu.

Abraam, Androniko, Arnoaldo, Atanasia, Dionisio (gotzaiña), Denis, Diosdado, Domnino, Dunis.

Urrilla

Barikua9





SeminarioanAbade egin eta Aita klaretarrak Santo Domingon

euken Santa Zeziliako Schola Cantorum dalakoaren (170 abotsez osatua) zuzendari izendatu eben.

Parisen1934ean, Parisera bidaltzen dabe Unibertsitate Ka-

tolikoaren Ikastetxe Gregorianoan ikastera, an, Joseph Gajard (Solesmeseko abatetxeko Abesbatzaren zuzenda-ri) eta Auguste le Gennant (Ikastetxeko zuzendaria) izan ebazan irakasle Erritmo Gregorianoan eta Henri Potiror Akonpainamendu Gregorianoan. 1941ean Kantu Gre-gorianoan doktore titulua eskuratu eban Mgr. Roussseu Aretoan azterketa bat gainditu eta gero (l941-IV-7).

1944ean, Koru Zuzendaritza Diploma jaso eban.

Parisetik Musíka Sakratuko Goi Eskolako zuzenda-ritzara

Ikasketak amaituta, 1936ean Pariseko Espainiako Misioan asi zan lanean organista lez eta an izan genduan 1947rarte. Orduan Espainiara itzuli ta Segobiako Kla-retarren Ikastetxean asi zan lanean.


1900: Bilbao Elorriaga’tar Franzisko, lekaide munga-rraren eriotza. Filipinas’en, Mungia izeneko erria sortu eban.

Buruko osasunaren eguna, Anastasio, Aingeru, Bakartxo, Benantzio, Biktor, Danel Comboni

(gotzaiña), Eulanpia, Florentzio, Hugolino, Kasio.

Urrilla

Zapatua10


BEGOÑa’KO aMa

Dagonil edo agustuaren amabostgarren egunean os-patzen dabe Bilbao’tarrak eta Bizkaitar guztiak Begoña’ko Amaren eguna. Egun onetan egunsentia baiño lenago asita, beterik ikusten dogu Begoña’ko Eleiz aundi ta ederra. Andra Maria Zuruetara jasoa izan zan eskutukiaren ospakizuna da.

Urrillaren amaikagarren egunean, len Andra Maria’ren amatasun eguna ospatzen zan egunean be jai egiten da Begoña’n, baiña egun orretan ospatzen dana Andra Maria Bizkai’ko Zaindaritzat artua izan zan egunaren urte-urrena da.

Begoña Ama Bizkai’tar guztiok dogu zaindari, baiña batez be Bilbao uri aundiak. Bizkai guztiari dagokio egun onetan jai egitea.

UrTEKO XXViii DOMEKEa (Lk 17, 11-19)

– Jesus Jerusalen’era doa. – Bidean amar legenardunak, lepradunak. – Guztiak bidean joiazela osatu ziran. – Bat baiño ez zan etorri eskerrak emon eta Jainkoa go-

ratzera. – Eta bakar ori atzerritarra zan: Jesus beti agertzen da

atzerritarren eta baztertuen alde. – “Zure sinismenak osatu zaitu”, sarritan esaten eutsen

Jesus’ek osatuai. Kristiñau barrien fedea indartzeko eta eurak orretarako ardurea artu egien esan-bearrekoa zan ori.

1810: Agustin Chaho’ren jaiotza Tardets’en. 1909: Aralar’en, Mikel deuna, E.A.J.’ren Zaindari artu zan. 1936: Jaurlaritzaren irugarren egunean, 168 emakume espetxetik aske.

Begoña’ko andra Maria, Bizkai’ko ZaindariaAnastasio, Androniko, Bakarne (Torres Acosta),

Begoñako Andra Mari, Bizkaiko zaindaria, Benantzio.

Urrilla

Domekea

11




Parisetik Musíka Sakratuko Goi Eskolako zuzenda-ritzatik ain zuzen

1950eko iraillaren l5ean, Kongregazinoko Zuzen-daritza Nagusiak Tesoro Sacro-Musical aldizkariko zuzendari izandatzen dau. Aldizkari au Aita Luis Irua-rrizagak jarri eban martxan.

Goi Eskolarako prestaketak1948ean, Aita Iruarrizagaren Musika Sakratuko

Goi Eskola berpiztu eta eguneratzeko ordua eldu dala uste dau Manzarragak.

Manzarragaren Goi Eskola au Luis Iruarrizagak 1923-ean sortu ebanaren jarraitzailea da. Baiña bidea lu-zea izan zan. Tesoro Sacro-Musical aldizkarian artikulu batzuk idatziz asi zan. Artikuluotan, Goi Eskola au bear bearrezkoa zala azaltzen eban eta abadegaiek musika sakratua ikasi bear ebela esaten eben agiri guztiak biltzen asi zan

Olan, 1953an, Luis Iruarrizagaren eriotzaren 25. ur-teu-rrenean, omenaldirik onena izan eitekeala pentsaurik, onen obra berbizteko aaleginak egin ziran. Manzarragak be nagusiei asmoak azaldu eta oneen oneritsia jaso eban.


1605: Eklipsea Bilbo’n goizeko amaiketan. 1745: Sa-maniego, alegi-zaleren jaiotza, Laguardia edo Biazteri’n. 1818: Bilbo’ko gaiso-etxearen lenengo arria.

Pilar’eko andra MariaAmelio, Amigo, Arbil, Domnina, Ebagrio, Edistio, Eustaki, Eustasi, Fiakra, Florentzio, Maksimiliano,

Monas, Pilar Andra Mari, Prisziano.

Urrilla

astelena12



ñauko orrian.

Goi Eskolarako prestaketatik datorrenaBear besteko babesak lortuta agertuko da, ba, To-

mas Manzarraga 1952eko iraillaren letik 6ra El Escoria-leko Monastegian ospatuko dan Kongresura.

El Escorialeko KongresuaKongresu onetan, 59 biltzarkidek artu eben parte

Manzarragaren presidentetzapean: 20 musika prefektu (beste orrenbeste mintegitakoak), 4 agustindar, benedi-tar bat, kaputxino 2, 4 karmeldar, 5 domingotar, 6 kla-retar, 4 frantziskotar, 4 jesuita, oblatu bat, 3 pasiotar, 2 paul-dar, erredentoretar bat eta salesdar 2.

Sei itzaldi garatu zirean kongresuan: Lenengoa Aita Babil Etxarrirena; (klaretarra eta Tesoro Sacro Musical aldizkariaren zuzendari izanekoa)izan zan: “In-fluencia del Prefecto de música en la formación musical de los seminaristas y estudiantes religiosos”; bigarrena, Jose Arterorena (Salamankako Unibertsitate Pontifizio-koa): “La santa Liturgia y la música sagrada en los se-minarios y colegios mayores de religiosos”; irugarrena, Aita Manzarragarena berarena: “El Canto Gregoriano en los seminarios y colegios mayores de religiosos”.


1375: Anso errikoak, Breton aranekoak ordain tzen daben iru beien emaitza, ordaintzen jarraituko dabe. 1884: Madalen Jauregyberri’ren jaiotza. Idazlea. 1961: Txanka bertsolariaren eriotza Orio’n.Aingeru, Aritz, Benantzio, Beyzym doatsua, Bertoaldo

(gotzaiña), Danel, Eduardo III, Fausto, Florentzio.

Urrilla

Martitzena13



Euskal Jakin’tzaManzarraga ta Olabarrieta’tar Tomas’en ari-

ñauko orrian.

El Escorialeko Kongresutik datorrenaLugarrena, Aita Ignacio Prietorena (jesuita): “La

música sagrada moderna”; bosgarrena, Granadako Va-lentín Ruiz-Aznarrena: “La música profana en los se-minarios y colegios mayores de religiosos”; eta azkena Fray Jose Domingo de Santa Teresa karmeldarrarena izango zan: “La necesidad de ejecutar bien los cantos en los centros eclesiásticos”.

Itzaldiez aparte, beste ekitaldi batzuk izan zirean, or-ganu kontzertuak esate baterako.

Kongresuaren ondorioakAsierako elburua Pio Xaren Tra le solicitudini-aren

aginduak betetzeko orduan jarraitu bear ziran erizpideetan bat egitea zan. Elburuotan, seminarista, erlijioso eta aba-deak musika sakratuan ezi bear zirela biltzen zan.

Baita eziketa orretan erabiliko zirean ikasgaiak eta irakasleen eskubideak be. Proposatzen zirean ikasgaiak Pio Xeak bere Motu Proprio-n aukeratutakoak ziran: Kantu Gregorianoa, Polifonia Sakratua, Obra Modernoak, Mu-sika Profanoa, Kantu Erlijioso Errikoia eta Estetika.


1841: Muñagorri Foruzalea il eben Espartero’ren alde-koak. 1933: Gabriel Aresti idazlearen jaiotza Bilbo’n. 1951: Azkue Bilbo’ko Ibaira jausi zan.

Bernardo ibiltari, Broden, Donaziano (gotzaiña), Ebaristo, Fortunate, Gaudenzio, Güendolina, Juan (Ogilvie), Justo, Kalixto I (Aita Santua), Karponio.

Urrilla

Eguastena14




ñauko orrian.

Kongresuaren ondoriotik datorrenaTesoro Sacro Musical-eko artikulu batean “I Con-

greso nacional de música sagrada para los prefectos de música de los seminarios y colegios mayores de reli-giosos” izenburua emon jakon kongresu oni. Musika ezitzaile erlijiosoei eskainitako lenengo kongresua izan zan eta arrakasta biribila izan eban.

Kongresuaren ostean, Musika Sakratuko Goi Es-kola au martxan jarri zan eta Tomas Manzarraga izan zan zuzendaria.

aita luis iruarrizagari omenaldia igorren1953eko maiatzaren 17an, Luisen eriotzaren 25.

urteu-rrenean, Tomas Manzarragak, Igorreko Udalaren bitartez, omenaldi bat antolatu eban.

Goizeko 10etan, Albazeteko gotzaina zan Aita Arturo Tabera klaretarrak mezea esan eban. Luis Iruarrizagak kon-posatutako Misa Paschalis interpretatu eban 90 abotseko koru batek, organu eta orkestraz lagundu eta Tomas Man-zarragaren zuzendaritzapean. Organujolea Aita Modesto Arana izan zan, Bilboko Koraleko zu-zendaria.


1344: Soraluze Plazentzia’ri erri-nortasuna. 1936: Jo-se Markiegi abandearen eriotza, izkilluz, Oiartzun’en. 1953: Uriolak Bizkaia’n. Ondarroa’ko zubi zarra apurtu eben.Landatar emakumeen eguna, Agileo, Aureli, Antioko,

Bruno, Diosdado, Fortunata, Gualtiero, Kalixto.

Urrilla

Eguena15

288-2015-77Eguzkia: 08:25etik 19:35era




ñauko orrian.

aita luis iruarrizagari omenalditik datorrenaAita Juan Miguel Artabek euskerazko predikua

egin eban eta diozesiko gotzain zan Kasimiro Morcillok itz batzuk esan ebazan, gaztelaniaz.

Eguerdiko amabietan, Aita Luis Iruarrizagari eskaini-tako kale barriaren plakak desestali ziran; gero, gauza bera egin zan Errekako Etxen ipiñi zirenakaz.

Bazkaldu ostean, bostetan, eleizan, Kontzertu Sakratua izan zan eta Luisen obrak interpretatu zirean. Mezan ta kontzertuan parte artu ebenak onakoak izan ziren: Igorreko Parrokiko korua, Gaztelu-Eleixabetiko Seminario Txikikoa, Areatzako Aita Sakramentinoena eta Gasteizko Erri Koru eta Orkestrako ainbat partaide.

Gauean, omenaldiagaz amaitzeko, su artifizialak erre zirean.

Tomas Manzarragaren azken urteakBere kargua ixten dauenean, Bilbora etorten da: 1969-

eko urtarrilaren 25an gagoz. 29an, Balmasedara elduko da ango klaretarren etxeko diru kontuen kargu egiteko.

Barroeta’tar Klaudio CFM

1443: Pero Abendaño’k Otxandio’n torrea eta Armario’n 26 etxe erre zituan. 1812: Bizkai’ko Batzarrak, Bilbo’ko San Nikolas’en, Cadiz’ko Korteen Konstituziñoa onar-tu eban. 1880: Jose Egino Treku jaio zan Azkoiti’n. Santander’eko gotzain 32 urtean.

Elikaduraren eguna, Anbrosio, Beltran, Berkario.

Urrilla

Barikua16




ñauko orrian.

Tomas Manzarragaren azken urtetik datorrenaEgoera onetan egoala jakinda, Granadako Katedra-

leko organistak Kapera Maisurako oposaketetara aurkez-teko aukera emon eutson postua utsik geratu zalako.

Granadara joan, azterketak egin ta plaza eskuratu eban. An izan genduan 1973tik bere eriotzerarte. Il baiño egun batzu leenago, Anaidiko Nagusia Granadara joan eta ona ekarri eban. Azkenik, 1988ko maiatzaren 16an, lruñean, betiko joan jakun Aita Tomas Manzarraga.

Bere gorpua Aita Klaretarrak lruñako ilerrian da-ben panteoian lurperatu eben.

Bere lanak: lan idatziakAinbat obra literario argitaratu ebazan: Ritmo gre-

goriano. 1957 (bigarren edizioa). Erritmo gregorianoko irakasle eta Pariseko Institutu Gregorianoko zuzendari zan MI. Auguste Le Guennanteri eskainia. Bertan Mu-sika Sakratuko Goi Eskolako ikasleei emondako azalpe-nen laburpen bat egiten jaku.

Dirección coral. 1959.ekoa, Luis lruarrizagari eskai-nia. Liburu au Pierre Kaelin suitzarraren Le livre du Chef de Choeur liburuan oinarritua da, Manzarragaren beraren esperientziaren irakatsiez geitua. Barroeta’tar K.

1512: Aragoi’ko erregeak, Naparroa bereganatu eba-lako, burrukara deia egin eban Juan Albret’ek. 1521: Gaurtik, Frantze’tarrak eta Naparrak Ondarribi’n men-peratuta.

Pobrazia desagertzeko eguna, Aitzol, Alexander, Balduino (Antiokia), Biktor, Dulzidio, Etelberto, Etelredo, Exuperia, Florentzio (gotzaiña), Heron.

Urrilla

Zapatua17


UrTEKO XXiX DOMEKEa (Lk 18, 1-8)

– Jesus bere egiteetan otoitz, oraziñozale agertzen jaku: Sarritan joaten da mendira bakarrik otoitz egitera azken-aparian otoitz luzea egiten ikusten dogu, nekaldi-aurrean orioondoen mendian be bai, kurutzean bertan…

– Ikasleai-beti egin bear dala otoitz, esaten eutsen eta orretarako epaikari alperraren ipui-ña esan eban: nagia izan arren, zuzentasuna eskatzen ebana aspergarri jakolako, egin eban zuzenkentea.

– Jainkoak ez dauz luzaro eukiko itxaroten zu-zenbidea agertu barik, bere aukeratuak.

1851: Kondordatoa izenpetu zan eta Gazteiz’ko Gotzain-degia sortzeko erabagia bertan. 1934: Santiago Ramon y Cajal, jakitun naparren, erio tza. 1936: Aitzol idazle Tolosa’rra ta euskalzale aundia, il eben Ernani’n.

Artemio, Asklepiades, Atenodoro (gotzaiña), Biktoriko, Bitor, Florentzio, Honesta, Iñaki, Haitz.

Urrilla

Domekea

18



ñauko orrian.

Tomas Manzarragaren lan idatzietatik datorrenaModalidad gregoriana. 1960 (irugarren edizioa).

Paris-eko Institutu Gregorianoan irakasle izan eban MI. Henry Potironeri eskañia. Liburu onetan Potiron onen teo-rien laburpen bat aza1tzen jaku.

El órgano tradicional litúrgico. 1965ekoa, Jesus Guridi organista eta konpositore andiari, Musika Sakra-tuko Goi Eskolako lenengo organu irakasle izan zanari eskañia. Liburuaren elburua organu-jole, organu-egile, abade, erretore eta organu bat erosi gura dabenei oiko organu liturjikoaren nondik-norakoak azaltzea da.

La música sagrada a la luz de los documentos pon-

tificios. 1968ekoa, Don Jeronimo Ramiro Urretxari es-kañia, bere lenengo musika irakasle izan zanari. Musika sakratuak ofizioetan izan bear dauen funtzioaz jardun jaku Manzarraga obra onetan.

Constitución litúrgica del Vaticano 11. Texto y co-

mentario teológico-pastoral. 1964koa, liburua, idatzi, M. Nicolau, S.J.-ek idatzi eban, baña Tomas Manzarra-garena da VI kapituluko iruskiña, musika sakratuari buruzkoa.


1411: Juan II’ak, Bilbo’ri laguntzeko, Galdakano, Be-dia, Zaratamo ta Arrigorriaga’ko biztanleai ango erritar izateko eskubidea emon eutsen. 1845: Jean Ithurri gra-matikalariaren jaiotza Larresoro’n.Akilino, Baro, Beroniko, Etbino, Grat (Baiona), Grato,

Isaak (Yogues), Jon (Brebeuf), Kepa (Alcantara), Laura, Luzio, Paul pasiotarra (Gurutze).

Urrilla

astelena19




ñauko orrian.

Tomas Manzarragaren lan idatzietatik datorrenaMusika lanak

Amante Jesús mío. Erri kanta, erri korurako. 4 abots naasi ad libitum eta laguntzarako edo 4 gizonezko abotserako.

Angelorum esca, iru abots bardiñerako.Assumpta esto 4 abots bardinerako, organu laguntza-

gaz, Euskal Erriko Salbean oñarritua.Bendito el que viene, iru abots bardiñerako.Christus factus esto Lau bertsio desbardin argitara-

tu ebazan: a) gizonezko lau abotserako; b) 4 abots bardi-nerako; e) 4 abots naasirako; d) 4 abots naasirako.

Despedida. Gabon kanta. 1 eta 4 abots bardin edo naasirak, organuaren laguntzaz.

Duerme, mi Bien. Gabon kanta. 4 eta 6 abots naasi-rako, organuaren laguntzaz.

Ecce panis, iru abots berdiñerako.Entre niebla oscura. Ama Birjinari otoitza. Bakar-

larirako (tenore edo soprano) eta organuaren laguntzaz.Beste bertsio bat bakarlari (tenore edo soprano) eta

lau abotsetako korurako.


888: Gazteiz’en Bolibar’eko San Andres eleizan, ata-riko illarrian idazki au: “Obiit Abaro”. Gotzaiña da. 1337: Araba’ko Dulantzi edo Alegi’ri erri-nortasuna Alfonso XI.’ak. 1807: Burladan, Hilarion Eslaba mu-sikalariaren jaiotza.

Adelina, Agrikola, Aka, Ander, Artemio, Basilio.

Urrilla

Martitzena20




ñauko orrian.

Musika lanetik datorrenaHimno al beato Antoni M” Claret. (1934). Ko-

ru nagu-sirako, organuaren laguntzaz eta estrofa, sei abotserako.

Navidad, Navidad. Gabon kanta. 4 abots naasirako, e-uskal doinu batean oiñarritua.

No sé, Niño hermoso. Gabonkanta. Tiple bakarlari eta 1 edo 4 abotseko korurako, organuaren laguntzaz.

Por estar lejos de ti, Tenore edo soprano bakarlari eta 4 abotseko korurako. ¿Qué luz esplendorosa? Gabon kanta. 4 abots naasi eta tenore bakarlarirako, organua-ren laguntzaz.

Quiero, Madre, en tus bazos queridos. Ama Bir-jinari otoitza. Tenore edo soprano bakarlariako. Bere anaia Pedrori eskeñia.

Regina coeli, sei abots naasirako.Reine Jesús siempre. Kristo Erregeri ereserki-

otoitza, bakarlari eta 3 abotserako.Sálvame, Virgen Maria. Erri korurako eta 5 abots

naa-sirako estrofa, organuaren laguntzaz.Sub tuum presidium, lau abots naasirako.


880: Gartzia Iñigez, errege naparroak, Lerida ta Aues’ko eskubideak Leire’ri. 1805: Txurruka motrikuarraren eriotza. 1938: Derio’n 13 gazte tirokatuak, gudearen ondorenez.

Akilino, Asterio, Biator, Dasio, Eufrosina, Ilarion, Goren, Griselda, Hilarion, Hugo, Isala, Kaio, Malko.

Urrilla

Eguastena21




ñauko orrian.

Musika lanetik datorrenaTriptico vasco (1938).Orkestrarako. Portada: “Vi-

da”; lenengo kuadroa: “Muerte”; bigarren kuadrua: “So-ledad” irugarren kuadrua: “Resurección”.

Venid, pastrorcillos. Gabon kanta. Abots bat eta orga-nurako.

Venid, pastores. Gabon kanta 4 abots bardiñerako eta 6 abots naasirako, organu ad-libitum-en laguntzaz.

igorreko omenaldiaIgorren, 1989eko zemendiaren 25ean, ilondoko

omenaldia egin eutsen Tomas Manzarraga eta Jeronimo Ramiro Urretxari. Andra Mariaren eleizan, kontzertu bat antolatu zan; bertan Areatzako Bandak eta Luis Iruarri-zaga Abesbatzak artu eben parte, Ruper Lekueren zu-zendaritzapean. Kontzertuak zati bi izan ebazan: lenen-gotan, Areatzako Bandak, T. Manzarragaren Triptico vasco obra jo eban; bigarrenean, Areatzako Bandak eta Luis Iruarrizaga Abesbatzak, Ramiro Urretxaren Misa en Sol M, Luis Iruarrizagaren Amatxo laztana, T. Man-zarragaren Assumpta est Maria eta Luis Iruarriza-garen Triludio nº 1 abestujo eben.

Baroeta’tar Klaudio-CFM

1509: Etxebarri’ko San Estebantxe’ren parrokia sor-tzeko baimena. 1836: Karlistarrak bigarrenez inguratu eben Bilbo.

Aberzio, Alejandro, Balerio, Berekundo (gotzaiña), Donato, Eusebio, Felipe, Heraklio, Hermetes, Hilarion,

Jon Paulo II (Aita santua), Kordula, Leire.

Urrilla

Eguena22

295-2015-70Eguzkia: 08:33tik 19:25era




ñauko orrian.

igorreko omenalditik datorrenaAmaitzeko Jose Lopez-Calo, S.J.-ren (Indices de la

Revista Tesoro Sacro Musical 1917-1978) eritzia ekarri gura dogu lantxo onetara Tomas Manzarragak egin eban lan eskergaz oartu gaitezen. Olan diño sarreran: “El Pa-dre Manzarraga desplegó estos años (Madrilen, TSM-eko zuzendari garaian) una actividad increíble: aparte de la dirección de la Escuela Superior de Música Sacra y de los dos revistas, escribió para TSM una impresionante cantidad de artículos. La obra que el Padre Manzarraga llevó a cabo en estos años en defensa de la música re-ligiosa, en particular del canto gregoriano, así como de la pureza litúrgico-musical y de la observancia de los preceptos contenidos en los documentos eclesiásticos, es, sencillamente, ciclópea, admirable, única en España y a la que difícilmente se podría encontrar paralelo en otras naciones.


1507: San Ignazio’ren aita il erregearen serbi tzioan. 1729: Xabier Munibe, Peñaflorida’ko kondea, “Amigos del Pais”-en sortzaillea, jaio Azkoiti’n. 1966: Kirikiño’ri omenaldia Mañari’n. Bere jaiotzatik 100’garren urtea.

Benito, Benito, Bero (gotzaiña), Domizio, Giraldo, Graciano, Iñazio, Jon (Kapristrano), Jon Ona, Kerman.

Urrilla

Barikua23



Euskal JakintzaMartinez de Antoñana’tar Gregorio Euskalzale.

Arabako Ozkabarten (Santa Cruz de Campezu)

1885-09-30n jaiotakoa.

Arabako Agurainen 1971-02-2 n zendua.

1898n Zaragozako Alagonen, klaretarren Ikaste-

txean sartu zan.

1902-XI-14an eskeintzaren bidez klaretar egin

zan.

Filosofia (Leridako Cerveran) ta Teologia (Logro-

ñoko Ozkabarten) burutu ebazan.

1910-04-3n abadetu zan.

1911tik 1925ra Teoloji,Biblia ta Elizako lege eta

liturjiako arloetan Irakasle lez aritu zan.

1925 tik 1931ra klaretarren agintaritzako aolkula-

ri ta idazkari lanetan agertu zan.

1931n iru urterako Aguraingo klaretarren nagusi

izan zan.

Arreskerostik Erroman igaro ebazan ainbat urte

(1934tik 1970ra) batez be Liturjiari buruz ainbat idaz-

lanak azalduaz.


1529: Ardin Turkia’tarrak Rodrigo Portuondo, itxas-gizona, il eban. 1896: Delmas, bilbotarra, izparlaria, il zan Madrid’en. 1958: Piñuabadea, landara-zalea, il zan Gipuzkoa’ko Arama’n.

Nazio Batuen Erakundearen eguna, Andoni Mirena Claret (gotzaiña), Aretas, Audakto, Balendin.

Urrilla

Zapatua24

297-2011-68Eguzkia: 08:35tik 19:22raIlargia: 17:39tik 04:54etara

UrTEKO XXX DOMEKEa (Lk 18, 9-14)

– Barri Onaren liburuetan Jesus’entzat guztiz gorrotagarri agertzen dira fariseoak, batez be agiriko erlejiñoa agertzen ebelako, barruko zintzotasunari larregi begiratu barik.

– Fariseoak izatez benetako Jainko-Zeleak ziran eta Israel’en sinismenak azkenera arte iraun ba’eban eurai eskerrak izan zan, baiña zalantza barik kanpoederkeri nabarmenetan jausi ziran.

– Zerga-Batzailleak, ostera, alboratuak eta txar-tzat artuak ziran, euren lanbidea gorrotagarri zalako, eta onei Jesus’ek bere eskua luzatzen dause eta biurtzerako itxaropena emon.

1729: Ernani’n eskribau aurrean, Gaztelumendi ta Agirre’ren arteko pelota-jokorako baldintzak. 1863: Juan Ignazio Garmendia ipuinlaria jaio zan Errenderi’n. 1884: Imanol Enbeita bertsolaria jaio Muxika’n.

Balendin, Bernardo C., Bizente (Vicuña), Bonifazio I (Aita santua), Daria, Engratzia, Frutos (Segovia), Jenaro.

Urrilla

Domekea25


Euskal JakintzaMartinez de Antoñana’tar Gregorio’ren orritik

datorrena.

IDAZLANAK

* Ausnarketa txostenak Iriz de Paz, Commenta-

rium pro Religiosis ta Vida Religosa aldizka-

rietan.

* ANGELES DEL ALTAR liburuaren egille.* Breve ceremonial Litúrgico, Cantoral para Se-

mana Santa, Directorio de la Santa Misa, La nueva disciplina sobre música sagrada y liturgia libuiruskaren egille.

* Ibernaloko A. Mariaren istorioa azaldu eban.


1287: Lekeitio’n, Andra Maria’ren eleizea bedeinka-tu zan. 1521: Lekeitio’ko eleizea sagaratu. 1866: Kirikoño’ren jaiotza Mañari’n.

Alor, Amando, Atanasio, Balendin, Basilio, Beano, Daria, Derbilia, Dolgan, Eata, Ebaristo (Aita Santua), Eliabo, Engratzia, Felizisimo, Floro, Fulko, Gaudioso

(gotzaiña), Heraklides, Heren, Josebiñe, Kutberto, Leptina, Luzian, Martziano, Paulina (Jaricot).

Urrilla

astelena26

299-2015-66Eguzkia: 07:37tik 18:20era



Euskal Jakintza

Meabe ta Etxebarria’tar Inazio. cmf. 1864-IX-10 / 1934-I-5

Igorreko Ziurdi baserrian jaioa, Badajozeko Jerez de los Caballeros en il zan Errege-bezperan. Parisen eta Andaluzian izan genduan, aldi batean, klaretiar zintzo lez jokatuz.

Mendioroz ta Astrain’tar jose

Obanos’en (Nafarroan) Jaio: 1864-08-27 Klare-tar: 1888-10-15 +1937-08-28.

Euskelzale. Anaidi etxeetan gaxo-zain zoli, maita-garri ta zintzoa.

Moleres ta Estenaga’tar Federico

Sorlada(Nafarroa) Jaio: 1900-03-21 Klaretar: 1917-08-15 Abadetua: 1925-06-14+1975-12-11.

Euskelzale, Donostiko Miren Biotz Ikastolan Irakasle, klaretargaien zainorde, Ozkabarteko Parro-kian pastoraltzan saiatua. Erlijioso zintzo zintzoa.

Morras eta de Karlos’tar Esteban

Abarzuza (Nab.): 1935-02-12 Klaretar: 1951-07-16 Abadetua: 1958-08-15.

Euskalzale. 74 urte luzeak egin dauz onezkero, Bolibiako klaretar mixio lurraldetan.

Ondo asko ikasi ta erabilten dauz aimara ta ketxu izkuntzak erritarrakaz artuemonetan.


1553: Miguel Servet’en eriotza Chanpel’en. Tudela’n jaioa, Calvino’k sutan erre eban. 1561: Lope Aguirre’ren eriotza Peru’n. Oñatiarra. 1901: “La Patria”, Jelkideen aldizkaria sortu.

Alodia, Benantzio, Bizente, Desiderio, Donato, Elesbaan erregea, Eroteida, Florentzio, Frumenzio.

Urrilla

Martitzena27



Euskal JakintzaMorras ta Birto’tar Javier

Miranda de Argakoa. 1935-05.14 Klaretar: 1952-07-16 Abadetu: 1959-07-25.

Euskalzale. Gazteen irakasle aditua. Txileko klare-tar mixiolai legez 4 urtez bizitu zana. SANATORIO BIL-BAINOKO kapelaua. Liz. Filosofiako titulu jabea.

Mugertza ta Ormazabal’tar Patxi

Azkoitikoa. 1936-09-15 Klaretar: 1956-07-16 Abadetua: 1965-07-11.

Euskaldun petoa. Donostiko klaretar Parroki ta Ikastolan arduradun egokia izana.

Gaur egun Agurain inguruko Parrokietan pasto-raltzan ari dana. Euskal batzarretarako edo gogojardu-netarako prest egotea erakusten dauana. Liz. Filosofiko tituloduna.

Murillo ta Mendi’tar Anjel Euskalzale

Zarrakaztelu (Carcastillo) (Nap.)*1918-06-11 Klaretar: 1958-03-19 +Aldapan 2011-01-12.

Txikitan umezurtz gelditu zan. Fede sendoa artu eban bere aita Mario ta bere ama Nizeretaren kristau zintzoen eskutik. Lagun artean azi zan, alik ta Jainkoaren deia entzun arte erlijioso bizikera aukeratzeko.


1416: Naparroa’ko Korteak Oliten, Zuriñe erregiñea (Dª Blanca) aukeratu eben. 1876: Bizkai’ko Aldundiak ez eban onartu Lege Zarrak zin egin nai ez bazan korreji-dorea. 1937: 42 Izkilluz illak Santoña’ko Dueso’n.Alberiko, Anastasia, Anglino, Arkelaida, Esmaragdo,

Faron, Firmiliano (gotzaiña), Gaudioso.

Urrilla

Eguastena28



Euskal JakintzaMurillo ta Mendi’tar Anjel’etik datorrena

Ala gertatu zan klaretar mixiolari batek (A.Tomas Artabek) Andra Mari Biotzaren Seme Anaikide egiteko aukera emon eutsonean. Arreba bakarra zeukanak Kari-dadeko izatera joan jakon eta Anjel, Agurainen klareta-rrek euken erlijioso-gai etxera bideratu zan. Urte bi osatu ebazan klaretar ziñak eginarte. Tartean Ama Birjiñaren antzera barru-biotzak Jainkoaganako ta lagun urkoaga-nako maitasunez betetan alegindu zan. Agura-indik urten eta Ozkabarte, Beire ta Iruñako Aldapako etxeetan iraun eban bere bizitza. Laburki esanda anaidi ta etxe orreitan klaretar mixiolari baten ametsak betetan alegindu zan eguneroko zeregiñetan bene benetan saiatuz. Esan daike Mariaren Biotzeko Seme taldeko arau guztietan eredu bikaña izan zala: esanekoa, biotz-garbia, beartsu zalea, anaiartekoa, apala, egonarritsua, bekaitzik bagekoa, paketsua, eukaristi zalea (eguneroko Meza ta Liturjia on-do ospatuz) Ama Birjiñaren maitale xamurra (Errosario Santua errezatuz, otoizalea adibidez lanaldian erlojuaren orduoroko joaldia entzutean zutunduta burutsik agurma-ria errezaturik).


1705: Mendarozko Juan Bta. Arizmendi’ren erio tza. In-kisidorea, Salamanca’ko erretorea. 1833: Karlos V. erre-getzat artu eben ondarrutarrak. 1833: Isabel II., erregiña lez onartua, Donosti’n.Balendin, Berlinda, Donato, Eulali, Eusebi, Feliziano,

Fidel, German, Hermelinda, Honorato, Jazinto.

Urrilla

Eguena29

302-2015-63Eguzkia: 07:41etik 18:16ra



Euskal JakintzaMurillo ta Mendi’tar Anjel’etik datorrena

Gaxoaldian pasientzi andikoa (azken urteetan ebakuntzaz ipiñitako sabel barri bat garbitu bearra), anaikide guztiei, batez ere abade zirenei begirune andia eutsiena, Klaretar Anaidian pozbetean eta eskerronez bizi zana bere ziñetako berrogeigarren ospakizunean agertu ebanez. Esan geinke zalantza barik santuki bizi zala eta santu baten antzera amaitu ebala bere bizitza Iruñeko Aldapan adiñetakoko egoitzan 2011ko urteba-rriko amaikagarren egunean.(G.B.)

Nuñez’tar Anton Domingo

Montamarta (Zam.) 1936-09-12 Klaretar: 1958-

07-16.

Euskelzale. Erromako klaretar etxeetan berrogei

bat urte bizi ta lagun zintzo-leiala izanik.

Olabarrieta ta Luja’tar Luis M.ª

Okendo (Araban) Jaio: 1900-04-17 Klaretar:

1917.08.15 Abadetua: 1925-06-14.

+1993-11-17 Euskelzalea. Brasilko lurraldetan

Mixio-lari zintzo lez jardundakoa.


1353: Iparraldeko eta Egoaldeko euskaldunak itxasoan alkar laguntzeko ituna. 1507: Bilbo zergak ipiñi gu-rean, Bizkaia ordaindu gura ezik eta irabazi. 1937: Amazazpi gazte izkilluz illak Dueso’n.

Arilde, Atanasio, Baio, Berat, Biktorio, Bitoriano, Gerardo, Irene, Klaudio, Lukano, Luperzio, Martzel.

Urrilla

Barikua30



Euskal JakintzaOlangua’tar Augusto

Gineako Mixio lurraldean egondakoa. Konbe izkun-

tzaren jabe. El Misionero aldizkariaren zuzendaria.

Oleaga ta Barayazarra’tar Juan

Arrieta. 1867-12-26 Klaretar: 1885-11-29 Abade-

tua: 1892-06-11,+1945-04-26.

Euskalduna. Klaretar gaien ezitzaillea. Anaidi

etxetako nausi. Erljioso zintzoa.

OZaMiS ta KOrTa’tar FraNZiSKO EUSKal-DUNa

San Jose de Tonkantisko Gotzaia.

• BizkailurraldekoGernikan1.874anjaiozan.• AmalauurtegazBizkaikoBalmasedanklare-

targai etxean sartu zan.• 1890.09.15anLeridalurraldekoZerberaerrian

klaretarra egin zan.• 1898arrenabustuko14anabadetuzan.• NaugusienaginduzBalmasedakoklaretarestera

abiatu zan euskaldun falta betetzera.• 1900.04.24Brasilgoerrialdeandoguogetaamabi

urte aldean aukazala.


1310: Don Tello Bizkai’ko jauna espetxera. 1825: La-bigerie Kardiñaleren jaiotza Baionan. Aita Zurien sort-zaille. 1937: Jean Etxepare, 24 urteko idazlea, il zan Jatsu’n.

Aurrekiaren eguna, Abaido, Alfonso, Alonso (Rodríguez), Andoni, Anpliado, Baudakario, Egberto.

Urrilla

Zapatua31


UrTEKO XXXi DOMEKEa (Lk 19, 1-10)

– Jesus Jeriko’n palmondoen errian. – Bera ikusi-gurean, Zakeo zergalariburua. – Baiña txikia zan eta ezin ikusi Zakeo’k. – Astigarrera igon eban, andik ikusteko. – “Zakeo jatsi zaite arin, gaur zuenean gelditu

bear dot-eta”. – Zakeo biurtu egin zan eta esan eban: “Neure

ondasunen erdia beartsuentzat emoten dot, iñori ezer kendu ba’dautsot alango lau biurtzen dautsodaz”.

– Gaur sartu da osasuna etxe onetara. – Orra or aberatsa zelan salbau daiteken, Barri

Ona’ren bide-barruan.

1360: Bermio erre zan. 1617: Markiñarrak agertu zi-ran, Bizkaia’n lenenguak, Andra Maria’ren Sorkunde garbiaren alde. 1818: Etienne Decrept Etchemaite ida-zlearen jaiotza Baiona’n.

Domu Santu eguna, Audomaro, Austremonio, Benigno, Bigor, Dazio, Diego, Jon, Julene.

zemendia (azilla)

domekea

1


euskal Jakintza

Ozamis ta Korta’tar Franzisko’ren ariñauko orri-tik datorrena.

• Posarensaiatuzanportuguesaikastenetaongiikasi be, brasildarren parekoa izanaz.

• Erriaskotaaskotanmisioakemonebazan.• Zenbaitklaretaranaidietakonagusionartua.

Campinasekoan batezbe.• Filosofigizartekogaietanongijabetuzbideorta-

tik lan asko egin eban itzaldi dotorean emonaz. San Migel Akademia,jakitunak bildu ta liburu jakingarriak argitaratzeko.

• AVEMARIA,aldizkariaskiezagunatazabe-laraandikoarenZuzendaria.

Liburu batzuk argitaratu ebazan, adibidez: Princi-pio de educación ta baita Bandeirantes de empresa.

1926, uztaillak amainan, San Jose de Tokantiseko gotzai sagartua izan zan.

Elizbarruti zabala zan. Lurrak emonkorrak. Biz-tanleak fededuna geien bat. Arazo gogorrenaibilbideak ain luzean izatea.


1931:Arboleda’nFranziskoIntxaurragaabadeailebenetaFelixZamalloazauritu.1949: Bilbo’ko ta Donosti’ko gotzaindegiak sortu, Quo Commodius bulaz.

illen egunaIldakofededunguztienoroipena, Agapio, Agauno,

Anbrosio, Amigo, Azindino, Bigor, Biktoriano, Biktorino, Daria (Bochana), Domnino, Ernio.

zemendia (azilla)

astelena

2


euskal Jakintza

Ortega ta Martinez’tar Jose

Fuenteodra (Burgos): 1938-07-16 Klaretar: 1956-08-16.

Euskelzale. Kiroltaldetako arduraduna. Larraona ikastetxeko ekonomoa. Erlijioso zintzo ta leiala.

Ortigosa ta Lopez’tar Karlos

Oko (Nab.): 1964-11-6 Klaretar: 1894-09-2 Aba-detua: 1992-05-3.

Euskelzale. Gazterik dabil Bolibiako klaretar lurral-detan mixiogintzan erritar guztiei etenik bage laguntzen.

Ortiz ta Kalzada’tar Jose Agustín

Bilbokoa. 1969-06-19 Klaretar: 1988-08-15 Abadetua:1994-12-18, Euskaldun betea. Gazteen ezit-zaille. Askartza Ikastolako Zuzendari. Teologia bachi-llergoa eta Psikologian lic. Tutuluen jabe.

Ortiz de Ginea’tar Jose Luis

Karkamo (Araba) 1943-02-24 Klaretar: 1961-07-16 Abadetua: 1960-04-6. Euskaldun barri. Erromatik goitituluak lortua. Filosofia lic.ta Katekesisko lic Tituloduna. Azkartzako Ikastolako Irakasletzan urte mordoa daramana.


1303: Lekeitiarrak, Maria Diaz de Haro’k, gaurkoz agindu eutsen lez, epai billa Bermio’ra joango dira, ez gorago. 1325: Lekeitio’ri erri-nortasuna. 1342: Maria Diaz Haro’koaren eriotza. Larrabetzu’n obiratu eben.

Armengol, Balendin, Bidal, Domnino, Engratzia eta Zaragozakomartiriak,Huberto,German,Ilario,Janti.

zemendia (azilla)

martitzena3

307-2015-58Eguzkia: 07:46tik 18:10eraIlargia:23:55tik14:029ra


euskal Jakintza

Oset ta Olleta’tar Jesus Maria

Sanguesa (Nab.) 1948-01-1 Klaretar: 1964-10-23 Aba-detua: 1973-06-21.

Euskelzale. Lenengoz Euskal Erkiko lanean aritu za. Geroago Bolibiako klaretarren mixio lurraldera abiatu ta 13 urtez klaretar anidi edo erritar bizilagunak biotz zabalez onartzen dauz.

Otano ta Mikeliz’tar Jose

Lergan (Naparroa) 1898-03-30 jaioa. Klaretar: 1923-03-26 Abadetua: 1923-03-26.

+1936-10-23/24 Euskelzale. Nafar elizgizona, irakas-lea eta organo-jotzallea. Bizkaian, Segobian, eta Ozka-barten egin ebazan abade ikasketak. Bilbon klaretarren etxean, izan eban jomuga eta Parisera joan zan 1926-gn. Rue de la Pompe elizako organo-jotzaille eta musikako arduradun izateko. Tolosara itzuli zan Parisen ebazan kargu berberak artuteko. Tolosatik Donostira joan zan Gerra Zibilla asi zanean, Aretxaga anaidikidea lagun artuz.


1548: Errege-ordearen agiria agoteai euskeraz irakurri jaken. 1777:Bergara’ko“RealSeminario”sortuzan.1962:Atxondo’koerri-etxeazabalduzan.

Agrikola,Amantzio,Bida,Emeriko,Felix(Valois),KarlosBorromeo(gotzaiña),Filologo,Hermas,Juanizio,Karlos,Modeste,Nikandro,Patronas.

zemendia (azilla)

eguastena4

308-2015-57Eguzkia: 07:478tik 18:09era

Ilargia:00:52tik14:37ra


euskal Jakintza

Otano ta Mikeliz’tar Jose’ren goiko orritik datorrena

Ez ebala gauza txarrik egin eta Bilbora joateko aukerea bastertuz, Donostiko klarearren etxean biziten jarraitu eban. Baña Pilarika Ama Birjiñaren bedera-tziu-rreneko kantu bat jotzen egoala atxilotu eben fran-kistek eta Ondarretako espetxera eroan eben. Andik gitxira (1936-10-23/4) fusilatu eben Alejandro Men-dikute Leizeaga abadeagaz batera Ernaniko illerriko ormaren kontra.

Orbe ta Arrien’tar Eusebio

Errigoitikoa. 1899-12-16 Klaretar: 1909-08-15 Abade-tua:1897-06-3.

+1981-08-19. Euskalduna. Argentinako luraldetan a-naidi arduradun ta eliz lanetan bikaiña.

Orbe ta Madariaga’tar Tiburzio

Muxikakoa. 1877.08-11Klaretar: 1895-09-15 Aba-detua: 1903-07-5,+1953-03-24. Euskalduna. Euskale-rrian zear Erri-Mixioak emoten ibillitakoa.


zemendia (azilla)

eguena5

1933:Estatutoarenalde,Bizkaia’n%84,44;Gipuzkoa’n%89,52;Araba’n%46,00.Guztiz:459,225alde,14,196aurka.

AngelaGurutzekoa,Domnino,Elisabet,Epistema,Eusebio,Felix,Fibizio,Filoteo,Galacion,Isabel,JesusLagundikoSantuGuztiak,Leto,MariaRafolsdoatsua.

309-2015-56Eguzkia: 07:49tik 18:08raIlargia:01:49tik15:09era


euskal Jakintza

Oroz ta Ezcurra’tar Javier

Iruñakoa. 1935-12-31 Klaretar: 1953-07-16 Aba-detua: 1960-06-29.

Euskelzale. Deustuko Unibersitatean Irakasle ta Filosofian goi mallako tituloduna. Liburu auek argitaratu ditu: EL SER COMO ENTIDAD (1985) FINITUD Y COMPROMISO (1987) LA ULTIMA ESPERANZA (1989) HORIZONTES DEL SENTIDO (1992). Ameriketako Nicaraguan, abadegaien Irakasle bost urtez lan egiña. Gaur egun Basurtuko Gaxotegian kapelau lanean diardu.

Orue ta Rementeria’tar Frantzisko

Muxikakoa. 1882-07-30 Klaretar:1898-09-28 Abadetu-a: 1906-09-30:+1971-02-9.

Euskelduna. Erromako Zuzenbide LOPEZLAN-DERSANTIAGO.

Oko (Naparra).1948-07-25 Klaretar: 1965-07-16 Abadetua: 1972-12-17.

Euskelzale. Parroki lanetan saiatua. Teologialic.tituluduna.tituludune. Klaretar anaidietan nausi izan-dakoa.


1694:NikolasZubia’renjaiotzaDurango’n.“Doctrinachristianaenbascuence”idatzieban.1876: Urepel’en, omenaldia eskintzen eutsoen egunean, il zan Xalbador bertsolaria. 1896:Lenengoegutegibizkaitarra,txikia,agertu zan.

Akeriko, Ander, Atiko, Beatriz, Eate, Emiliano.

zemendia (azilla)

Barikua6

310-2015-55Eguzkia: 07:50tik 18:06raIlargia:02:46tik15:39era


euskal Jakintza

Otamendi ta Egiguren’tar Patxi

Beasaingoa. 1954-08-24 Klaretar: 1975-08-31 Abadetua: 1980-09-20.

Euskaldun peto petoa. Euskel idazkeran apartekoa. E-uskal batzarretarako izlari egokiak billatzen eragille berezia. Klaretar etxe, Agurain inguruko errixeetako parroki elizetan lan ona ta egokia egiten dakiena. Eus-kerari bide berriak billatzen aspertu eziña. Gazteizko San Biator Ikastetxeko Irakasle. Teologi bachiller titu-loduna. Benetako erlijiosoa.

Otxaran ta Alonso’tar Mauro

Pobes(Araba) Jaio:1918-11-8 Klaretar:1935-07-15 A-badetua: 1943-10-12.

+2005-09-21 Euskelzale. Erdi ameriketako lurral-dean mixiolari lanean jardundakoa.

Pagola ta Etxauri’tar Jabier Karlos

Iruña(Nab): 1937-01-5 Klaretar: 1953-07-16 Aba-detu: 1961-07-2.

Euskelzale. Ikastxetan irakaslea. Anaidietan ar-duraduna. Homilias Dominicales A,B,C. liburuaren egillea. Filolojia Romanika lic.tituloaren jabea.

B.K.-CFM

1873: Karlisten eta liberalen arteko gudaldia Monte-jurra (Yurramendi’n). 1879: Sebero Altube’ren jaiotza Arrasate’n.Berelibururikezagunena:“Erderismos”.Gernika’koalkate.1902: Arana’tar Sabin’en aurtako auzia Bilbo’n.Abelino, Agomar, Akiles, Amarando, Ander, Andoni.

zemendia (azilla)

zapatua7

311-2015-54Eguzkia: 07:51etik 18:05raIlargia:03:41tik16:08ra

URTeKO XXXii dOmeKea (Lk 20, 26-38)

– Gerokobizitzeazelakodanzeatzetagarbija-kin gura genduke, baiña olako argitasun zeatzik ez da agertzen Barri onaren barruan, gure ja-kingurea ez da asetzen.

– Saduzeo’tarrak ez dauke geroko bizitzearen sinisterik eta ezkontzea gai dala korapillo bat agertzen dautsoe Jesus’eri.

– Senar-emazteak izatea, mundu onetakoa da. – Beste munduan biztutea merezi dabenak ez

dauke olakorik. – Ilterikbeezdauke,aingerukibizidira.– Jaungoikoaren seme-alaba ta Biztuerearen seme

dira.

1595: Esteban Urbieta, gotzaiña, ernaniarra, il zan Madrid’en. 1823: Bizkai’ko Aldundiak errietako ertzai-ñak barriztu zituan. 1895:Gipuzkoa’koAurrezkiKutxaprobintziala sortzea erabagi zan.

Amaranto, eta 4 Ss. Martiriak koroatuak (gotzaiña), Andoni,Biktoriano,Biktorino,Errufo,Eufrosina.

domekea

zemendia (azilla)

8


euskal Jakintza

Prado ta Ayuso’tar Fernando

Bilbaon: 1969-08-28 klaretar: 1994-08-15 Aba-detua: 2000-05-7

Euskaldun barri. EGAren jabe da. Madrillen bizi da liburu banatzalle arduradun izanik.

Poridigintza, Teologia ta Vida Religiosa goima-llako tituluak lortutakoa.

PReCiadO nieVa JOSe mª daRienGO GOTzaia

* NaparroaldekoKadreitaerritxuan1.886-09-22njaioa.

* 1.904-08-15 Bic-en (Bartzelonan) eskeintza bidez, klaretar egiña.

* 1.912-06-23Alagonen(Zaragozan)abadetua.* SanAntoniodeTexas(U.S.A.)nGotzaisagara-

tua.* Los Angelesen (¿?) 1.963-07-10 n zendua.

Hamaika urtegaz Alagonen klaretarrek euken kla-retargaitxikienetxeansartuzan.

1913nMexikoerrialderabialduebenbereNa-gusiek.


1824:Iratxe’koIkastetxeNagusiazarratuzan.1826: Andre Baratziart idazlea il zan Ustaritz’en. 1902:San FranziskoparrokiazabalduzanBilbo’nSantuareniru-dia Bellver’ena da.

Agripino,Alexander,Almudena,Aterpe,Benigno,Erefrido,Eustolia,Jon(Letran),Orestes,Sopatra,

Teodoro, Timoteo, Urtsiño (gotzaiña).

zemendia (azilla)

astelena9

312-2015-53Eguzkia: 07:53tik 18:03raIlargia:05:33tik17:07ra


euskal Jakintza

Preciado ta Nieba’tar Jose Mª Dariengo gotzaia’ren goiko orritik datorrena

MexikonmatxinadaPortuzalataigeseginbearizanebanKaliforniakoLosAngeleseraemenklare-tarrakeukenetxeanbisitenasiaz.

1.921nSanGabrielekoklaretarrrenetxekonagusiaukeratu eben.

1.923nTexakoSanAntoniokatedralekoarduradunbiurtu zan.

1.934nPanamaerrialdekoDariengogotzaiaukera-tu ta sagaratua izan zan.

1.955nGotzaigoaAitaSantuaren eskuetan itzieban.

1.963nLosAngeleskoklaretarrenetxeanbizizalagaxotuzanodolekousteleriagaitikankabiakmosturiketa Abustuko 13n azken arnasa emon eban.

IrugauzanabarmenduziranPreziadoJoseMa-riaren bizitzan bai religioso aldetik ta bai ta gotzaingo aldetik: apaltasuna, alkar maitasuna ta eleizbarrutiko eginbearren ardurea. Dariengo katedralen datza bere gorputza.


1342: Tolosarrak berez jatorrak dirala diño gaur koa danAlfontsoerregearenagiriak.1954: zazpireun urte Kanpora bialdutako beneditarrak Leire’ra.Abelino, Adelelmo, Aidor, Ander, Aniano, Ausiliano,

Baudolino,Danel,Demetrio,Efren.

zemendia (azilla)

martitzena

10



euskal Jakintza

Rekalde ta Garai’tar Gabino

Zeanurikoa.1983-10-24 Klaretar: 1910-07-25 Abadetua: 1920-02-15: +1073-10-17. Euskalduna. Pe-ruko lurraldeetan erlijioso lanetan zintzo ta leial jokatu ebana.

Rodriguez ta Kristobal’tar Teodulo

Torrepadre (Burgos): 1937-10-6 Klaretar: 1955-07-16 Abadetua: 1962-07-8.

Euskaldun barri. Gaztekin saiatua. Donostiko kla-retarren Parrokiko arduraduna.

Bolibiako klaretarren mixio lurraldean 17 urtez bizitua. Lagun arteko zintzo ta paketsua.

Rodriguez ta Balencia’tar Jose Maria

Espronceda (Nav.) 1949-11-12 Klaretar: 1966-07-16 Abadetu: 1975-08-15.

Euskelzale. Larraona klaretar Ikastexean urte luzeetan irakasletzan aritua ta bertako nausi edo ardu-raduna izana. Teologia bachillergo ta Historiako lic.tituluen jabea.


1610:Logroño’nZugarramundi’koseisorgiñgizonezkoerre zituen. 1755: Matin Alzaga Buenos Aires’ko alka-tea ta aberatsen artekoa jaio zan Aramaio’n. 1957: “Co-fradiaVascadeGastronomia”sortuzanDonosti’n.

Andoni, Atenodoro, Balendin, Bartolome, Berano (gotzaiña),Bertuino,Biktorino,Duban,Feliziano.

zemendia (azilla)

eguastena

11



euskal Jakintza

Ros ta Lander’tar Jesus

Abarzuza (Nap) 1940-10-4 Klaretar: 1959-07-16 Abadetua: 1968-06-29.

Euskelzale. Klaretar batzarre artekoa, anaidietako arduradun, lagun ona ta leiala.

Teologi bachilergoaren tituluduna

Ruiz ta Alonso’tar Biktor

Balderejo (Araba) 1943-04-12 Klaretar: 1961-07-16 Abadetua: 1970-04-5.

Euskerazale. Fernando Pooko klaretar mixio lu-rraldetan mixiolari (nagusi, irakasle, ezitzalle, bidalari) 25 urteetan ibillitakoa. Gazteizen Parroko.

Ruiz eta Serrano’tar Leoncio

Tirgo(Rioja): 1938-04-21 Klaretar: 1957-07-16 Abadetua: 1965-07-11.

Euskelzale. Erlijioso ta eliz lanetan leiala. Zeinbat urte Bolibiako klaretar mixio lurraldean mixiolari lez egona.

Sadaba ta Gillen’tar Fko. Jabier

Karkar(Nap.): 1946-04-4 Klaretar: 1963-08-15 Abadetua: 1971-05-20.

Euskezale. Bilboko Mariaren Biotzeko Parrokian buru. Filosofi Lic. tituluduna.


zemendia (azilla)

eguena1651:SorInesdelaCruzjaiozanMexiko’n.BereaitaBergara’koa. 1873:Karloserregeak“fidelisima”izen-laguna Lekeitio’ri.

Adalberto, Arsazio, Aurelio, Benedikto, Benigno, Esikio,Ilune,Isaac,Josafat(gotzaiña),Kristiano,

Kumian, Kuniberto, Mateo, Leodegario (gotzaiña).

12

316-2015-49Eguzkia: 07:57tik 18:00etara



euskal Jakintza

San Nikolas’tar Iñaki

PLENTZIAN: 1985-07-29 Klaretar: 2010-09-25Euskaldun betea. eGaren jabe.AskartzaIkas-

tolan irakasle. Teologiako bachiller ta Fisicaco lic. Titulo-duna.

Sanz ta Elizalde’tar Jesus M.ª

Iruñakoa. 1949-11-20, Klaretar: 1967-10-23.Euskerazale. Askartzako Ikastolako zainzalle

zintzoa.

Senosiain ta Azpilikueta’tar Jose M.ª

Obanos(Nafarroan) 1912-10-3 Klaretar: 1928-11-1 Abadetua: 1938.+1973-07-5 Euskelzalea. Gi-nea-Fernando Poon Mixiolari egondakoa. Erlijioso zintzoa.


1234: Ganguren mendietan, Zamudio gaiñean,Bizkai’kojauntxoenartekoburrua.1840: espartero’k lekaide-etxeagalazoetaondasunak laterriatu.1961: Juan Antonio Erauskin musikalaria il zan Bilbo’n.Arkadio, Balendin, Biktor, Diego (Alcala), Estanislao

(Kozka),Eukeni,Eutikiano,Florido(gotzaiña).

zemendia (azilla)

Barikua

13



euskal Jakintza

Simon ta Garriga’tar Florentino gotzaia

Murtxante(Nap.) *1825-03-14 Klaretar: 1884-03-25. Gotzai:1931-06.21. +1935-11-23.

Abade barri zala Brasilera bidali eben ta Kan-pinasko Anadian Nausi lez aukeratu. Geroago Rio de Janeiroan. Arreskerostik erlijiosoen aolkulari ta Er-kiko Nausi gorena egin eben. Sei urteko arduradun zoli bete ostean Aita Santuak Goyas Estaduan dagon San Jose de Tokantiseko Gotzai izandatu eban. Ba ebezan garai orretan irurogei(63) urte. Iru urtez ekin eutson ebanjelio ta pastoraltza lanari. Olan jokatu eban, beti be, mixiolari apal, zintzo ta ausarta izanez, Sao Pau-lo Gotza-itegi Buru zan errian 1935an, asken arnasa emon arte.

Terrero ta Martinez.de Toda’tar Frazisko Javier.

Badaran(Rioja) 19653-02-12 Klaretar: 1974-09-29 Abadetua: 1980-05-11.

Euskelzale. Zeibat klaretar anaidi arduradun, bai Gazteizko klaretarren nagusi ta Parroki buru Filoso-fiako ta Katekesisako lic tituluen jabe.


1520:AitaSantuak“agoteen”aldeidazkia.1634: Mi-gel Aginaga Mendigoitia eibarterraren bateo eguna. Medellin irasi eban. 1891: Donosti’n “BILBO’KOPLAZEA”.Adeltrudis, Alarne, Alberiko, Androniko, Antigio, Jose

(Pignatelli),AlbertoAundia,Benerando(gotzaiña).

zemendia (azilla)

zapatua

14


URTeKO XXXiii dOmeKea(Lk 21, 5-19)

Baiña lenago, baitu ta ezetsi egingozaitue,“sinagoga”edojudu-eleizetaespetxeetansartuko zaitue, ta errege ta erki-buruen aurrera eroango zaitue nireizena dala-ta. Alan nire alde aitortu alizango dozue. Sartu ondo buruan, ezdozuela arduratu bear zuen alde zelanitz edo berba egingo dozuen, ba Nikemongo dautsuedaz Jakintza ta berbak,eta onei zelan erantzun ez dabe jakingoetsaiak.Gurasoak,anai-arrebak,aideaketa lagunak be saldu egingo zaitue tazuetariko batzuk il egingo dabez, etagorroto izango dautsuee danok nire izenadala-ta: zuen iraupenagaz gaizkatukodozuez zeuen arimak

1558: Bolibar eta Geria’tarren arteko bakea. SanAdrian’go ermitea parroki egin eben. 1833:Zumalaka-rregi jenerala, Naparroa’ko gudalburu. 1963: Leon Kortazar,Zeanuri’tarra,ilPeru’n.Franziko’tarrenzu-zendaria zan.Abibo, Alberto Andia (gotzaiña), Armentario, Aurelio,

Bariko,Benigno,Ebodio,Eskutario,Eukeni,Felix.

domekea

zemendia (azilla)

15


euskal Jakintza

Torrontegi ta Bidaurrazaga’tar Kandido

Deriokoa.1926-08-19 Klaretar: 1953-07-16+2001-01-28. Euskaldun jatorra. Klaretar etxeetak lanetan dotorea. Erlijioso zintzo askoa.

Torrontegi ta Bidaurrazaga’tar Antonio

Deriokoa. Jaio: 1927-11-22 Klaretar: 1954-07-16 +1991-12-3. Euskaldun betea. Klaretar anaidietako le-netan zintzoa,bizkorra ta eraginkorra.

Undurraga ta Ortuondo’tar Eugenio cmf.

1896-IX-6/1966-XI-12Igorreko Igorrebaso auzoan jaioa. 12 urtegaz

Balmasedan sartu zan. 1913ean botoak egin ebazan Segobian ta 1921eko maiatzaren 21ean abade egin zan Santo Domingon. Sermolari eta sermoiginen Euskadiko urren-txindorra geituen eutsien. 1934anTxinaraabiatuzanmixiolarilezTunkinekolurraldeanbizituzanaliketakomunistekbotataGipuzkoakoklaretiarrenetxera,To-losara, itzuli arte.


1533: Bizkaia’ko jaunaren aginduz, Batzarretan lenengo Bermio, gero Bilbo, Durango, Orduña… 1625: Batzar Nagusian sartzen Berango ta Barakaldo’ko ordezkariari ez eusten itzi, irakurten ez ekielako.

Tolerantziren eguna, Balerio, Balsamia, Edmundo (gotzaiña),Elpidio,Emilion,Errufiño,Eukerio,

Eustakio,Fidenzio,Fronton,Gertrudis,Ines,Jertrudia.

zemendia (azilla)

astelena16



euskal Jakintza

Uranga’tar Yeregi

Zumayan: 1931-03-20 Klaretar: 1949-07-16 Aba-detua: 1956-04-15. Euskaldun betea. Anaidi etxetako arduradun izan da ta klaretar gaien ezitzallea.

Urkijo ta Bilbao’tar Juan Santiago

Bilbaon: 1969-05-2 Klaretar:1991-09-8. Euskelza-le. Bolibiako klaretar mixio lurraldean 10 urtez mixiola-ri lanean ari da erritarrei laguntza ugari eskeñiaz.

Urkiri ta Gorostiaga’tar Pablo cmf.

1910-III-2/1987-IX-12.IgorrekoZabalzarreauzoanjaioa,1926eaneginebazan

botuak Agurañen, eta 1934ko maiaetzaren 28an emon eban Meza barria Santo Domingon. 1935an Antilletara bialduten dabeetaanIrakasleizangenduanUmanidadegaietan.Mi-siolarifamatuaizanzanDominikarErrepublikan.Urkiri ta Gorostiaga’tar Benito. cmf. 1916/1938-I-I

Zabalzarren jaioa.Teruelen il zangerra denbo-ran.10 ur-tegaz Balmasedan sartu zan. Teologiako bi-garren mai-llan egoala gerrara deitu eben eta Santander, Guadala-jarataTerueletikibillizan,bertonobuslertubatektxi-kitutailebanarte.Ikastebidetansanoargiatamusika-rako doai apartekoak erakutsi ebazan.


1473:Gotzaingerkarra Iruña’rako.Ordezkobatbe-re lekuan. 1512:Izarougarteankanpaiabakarrikjo-tenitxasokogorpubatlurperatuarte.1615: Antonio Idiakez,tolosarra,Salamanca’koerretoreataSegovia’kogotzaiña, il zan Segovia’n.

Alfeo,Amon,Aniano,Azisklo,Biktoria,Dionisio,Diofilo,Dunis,Elisabet(Hungria),Eukeni.

zemendia (azilla)

martitzena

17



euskal Jakintza

Urkiri ta Gorostiaga’tar Timoteo. cmf.

1920-IX-24//1993-X-15.Zabalzarrenjaioa,1931eanBalmasedansartuzan.

1945ean abade egin zan eta Bilbon esan eban Meza Ba-rria.SalamankanLizenziatueginzan.Zafrankatedra-dun izan zan eta Eliz-legedian Doktore izateraño eldu zan. Artikulu ta ainbat idatzi ebazan. Adibidez: El Lirio Eucaristico de Dima(1945), La Eucaristía y las almas religiosas, Sanabilidad de la mala fe en la prescri’ción (1954), Participa en la Misa (1958), Vivamos la liturjia (1961), La Profesiónrelijiosa (1962), Liturji-aconciliar (1965), Indulgencias Normas y concesiones (1969), Los nuevos ritos de la Profesión religiosa (1970), La nue-va liturjia de las horas(1971)Un Claretiano Euskeldun (1979), Constituciones y Liturgia (1985), Virgenes se-glares consagradas(1985), Celebración de los Dolores del Corazón de la Virgen María (1985), PROVINCIA CLARETIANA DE EUZKALERRIA (NOTAS HISTÓ-RICO-CANÓNICAS ACERCA DE SU FORMACIÓN) (1985).


1779: Txomin Garat’en eriotza Ustaritz’en. 1936: Euzkadi’ko Jaurlaritzak Euskal Unibersitatearen lenen-go arloa ipini eban Bilbo’n: Osagintzarakoa.

Aurelio, Barula, Erroman, Esikio, Eusebio, Karterio, KepataPauloapostuluenelizaksagaratzea,Laxe,

Luziano,Maksimo(gotzaiña),Odon,Orakulo,Roman.

zemendia (azilla)

eguastena

18



euskal Jakintza

06-URRETXA ta JERONIMO’tar RAMIRO

UrretxaRamiroJeronimo.Abadea.*Gaztelu-Elexabeitin1871-09-29Bere leen eskola eta musika ikasketak bere aita-

gandik (Medikuntzan doktore) jaso ebazan.BereetxeanLatinaetaUmanidadeakikasita,Bur-

goskoapaizetxerajoanzan,abadeikasketakegitera.AzkenurtebiakGasteizkoapaizetxeaneginebazanetaberelenengomezeaZornotzan,LarreakoAitaKarmel-darrenkonbentuanemoneban.Iruillabeteberanduago,Gotzañakerritxubateraagindutendau,baiñaezdaukargua artzen Gaztelu-Elexabeitiko parrokoak bereerretore-la-gun izendatu egien eskatu eta lortu ebalako.

Iruurtebetebaiñoleen,Igorrekoparrokiakoor-ganuaren eta San Jose zaarren egoitzako kapilautzaren ardurak artu ebazan.

Ogeita amasei urtetan zear izan genduan organis-taetaerretore-lagunIgorrekoparrokianeta,urteguztioneitan, musika irakasle izan genduan. Bere metodolo-gia ta ekiñak berea izan eben eleiz musikarentzat (Luis, Juan,Gerbasio,KresenzioetaRupertoIruarrizaga,To-mas Manzarraga, e.a.).


1512:Borbon’godukea frantzetarra,donostiarrakazburrukan.Frantzetarrakgaldu.1933: Aldundirako au-teskundeak Bizkaia’n.

Abdias, Agapito, Bajo (Baldo, Baldomero), Barlaan, Dionisio,Exuperio,Fausto,Feliziano,Ines(Asis).

zemendia (azilla)

eguena

19

323-2015-42Eguzkia: 08:05etik 17:55era



euskal Jakintza.

URRETXA ta JERONIMO’tar RAMIRO’ren ari-ñauko orrtik datorrena

Sekulako konpositore, organista, inprobisatzaile, eta ikaragarrizko musika kritikalari, beti izan eban bere ondoan,bereazkenegunetaraarte,DonIlarioSoloetaa-paiz-parrokoa.

1939ekogaragarrillaren11nitxieuskun,betiko,Igorren.maisu jakintsua

Don Ramirok musika-irakaskuntzan jarraitzeneban el-burua “inork lagundu bako norbanakoen garapen pro-gresiboa”zan.Orretarako,ikasgaibatjartzeneban,ino-lako azalpen barik. Ez eban inoiz pianuagaz lagunt-zen, ezta zuzentzeko be. Ez ebazan bitarteak markat-zen,ka-sugatxetanizanezik.Ezebanberbarikesaten,ezta zu-zentzeko bere ez. Erabiltzen eban zigor bakarra txatxa-murkadea zan,utsarenaraberaandiagoedotxikia-goa zana. Jarraitzen eban ordena onakoa zan: Sarrerako le-nengo egunetan, eskalako nota eta bitarte errezenakaz idatzitako papel bat banatzen eban. Bein ikaslea noten eta eskalaren izenez jabetuta, Lemoineren Solfeo de los Sol-feos lenengo tomoagaz asten zan. Tomo bakoitza bukat-zean, errepasatu egiten zan; ez eban urrengora pasatzen ixtenaurrekoaondomenperatubarik.B.K.-CFM

1431:Gazteiz’eriuri-izenaII.Juan’ek.1861: Migel Joakin Elizegi, Altzo’ko gizaundia (metro bi ta 12 zm.) il zan Altzo’n. 1891: Agustin Anabiarte’ren jaiotza Donosti’n.Idazlea.

Umeen eskubideen Eguna, Adbentor, Anatolio, Anpelo, Beltran, Benigno (gotzaiña), Doro, Dunis.

zemendia (azilla)

Barikua

20



euskal Jakintza


Bigarrentomoaamaituta,solfeoaaldebateraitxieta, illabete batzutan zear, kantuari edo musikari letra egokitzeari ekiten geuntson.

Laugarrentomotikaurrera,KantuGregorianoabeikastenzanDonRamiroreneskolan.

Ain erreza emoten eban metodo onen bitartez, bere ikasleetako batzuk, amaika urteko giñela, Solfeo de los Sol-feos metodoaren sei metodo osoak menperatzen genduzan etalenengobegiratuanKantuGregorianoaedoedozeinpartitura moderno kantatzeko gai giñen. Oso lasai geratu eitekeanguremaisuaetxeanSanBartolome,SanCristobaledoSantaLuciaauzoetakojaiakeltzenziranean.Geukegi-ten genduan guztia: musika jo, abestu, kobratu…

Osomaitegenduanbereikasleak:SantaZeziliaegunean, goizean, San Jose zaarren egoitzako kapilla-txuanbatutengiñenguztiok;mezaentzunetaJaunart-zengenduan.Gerobereetxerajoanetaarmozuaegitengenduan. Errege egunean, parrokiako sakristiara joaten giñen koruan bezperak abestu eta gero, eta an gabon-sari ederra emoten euskun.


1922: Azkoiti’n abarketariak, 800 gizon eta 700 andra, laniztera. 1936: Euzkadi’ko Jaurlaritzaren aginduz, OsakintzaIkastetxeNagusiasortuzanBilbo’n.

Telebistaren eguna, Alejandro, Andra Mariaren aurkezpena,Aurkene,Auxilio,Basilio,Demetrio,Digain

Erregeak,Esteban,Eutiki,Filemon.

zemendia (azilla)

zapatua

21


KRISTO ERREGEREN EGUNA

–Errege lez ez zan agertu Jesus, baiña gizonak batzutan benetako errege lez artzen eben eta beste batzuetan isekazko errege lez.

–Berak“erreiñua”azalduebanbereberbaldietan,baña zar da erreiñu ori?

–Fedearen ikuspegitikmundua eratzekobidea,Barri Ona’ren barruan agertzen diran baldintzak bete-tuz datorren bidea, oñarri-oiñarrianguztiok Aita baten seme-alabak eta geure artean nebarrebak garala diño-zkun bidea.

–Gaurkoebanjalio-zatien,“guda’tarrenerregea”izekaz agertze da, eta “Gogoan izan nagizu zeureerreoñurazatpzenean”diñoanak,argiikustenezdauna.

1481:Naparroa’nerregeetxebarriaasiebanFrantziskoFebus’ek:Foixerrege-etxea.1878:ErramonInzagaraiidazlea ta olerkaria jaio zan Donosti’n. 1939: Jose Antonio Lertxundi“Errikotxia”bertsolariareneriotzaUsurbil’en.Agapio, Agapion, Alberto, Danel, Demetrio, Esteban, Eukene, Jelasio, Julen, Klemente, Kolunbano, Markos.

domekea

zemendia (azilla)

22


euskal Jakintza


AitaLuisIruarrizagaksarriegiteneutsonbisitagurasoenetxeraetorrenean;beinbaiñogeiagotan,as-tigitxi-gazebillela,DonRamiroribisitaeginetajoanegitenzan,etxetikpasaubarik.

Musika-kritikari zorrotza izan zan. Bere ikasleak, LuisetaJuanIruarrizagaeurenartean,konposizinoakbidaltzen eutsoezan bere eritzia jasotzeko eta onek erru-kitu barik zuzentzen ebazan.

Oso organujole aparta zan, Bizkaiko onenetakoa. Bein, jai egun andi batean, Bilbotik etorri zirean abes-lariak mezan parte artzeko. Meza asita, Don Bernardo Gabiola(MadrilekoKontserbatorioanorganuirakasle)agertu zan, isilean, eta meza-entzuleen artean jarri. Elei-zatik urten eta Bilbotik abeslariekaz batera etorritako orga-nujolea nor zan itaunduta, an egoan organujole bakarra parrokiakoa zala erantzun eutseenean, guztiz arrituta gelditu zan, kontatzen eutseena siñestu ezinik. DonRa-miroaurkeztueutseenetazorionduegineban.

Oso irakasle modernista izan zan. 1909an, Esla-barenmetodoakaldebateraitxietaLemoinerenakartuebazan.


1883:JuanKrutzIbargutxi’renjaiotzaUbidea’n.“Jaun-goiko-zale”nlanaskoeginebazanetaliburuaskoidatzi.Anfilokio,Asklepiodoro, Felizitastaberezazpisememartiriak,Faletro,Gergorio(gotzaiña),Gido,Heleno,Josu,Kolunbano,KlementeI(AitaSantua),Lukrezi,

Lukrezia, Mikel Agustin doatsua, Trudon.

zemendia (azilla)

astelena

23



euskal Jakintza


PioXarenMotu propio-are jarraitzaillezeatza,fan-de-roaketagaiñontzekotresnakalboratuebazanGabongaueko mezatik. Eta artzen ebazan erabaki guztietan, an izaten eban, bere alboan, elizako parrokoa, Monsi-nore Don Hilario Soloeta.

Urricelqui ta Huarte’tar Jesus

Añorbe (Nav.) 1925-01-7 Klaretar: 1961-12-8Euskelzale. Askartzako Ikastetxean urte mordos-

kan etxeko zeregiñetan zintzo ta aspergabea izana. Pelota kirolean jakitun, zale eta asaz trebea. Beti be Eukaristi zale, Ama Biotzaren maitale, liturji gaiean aditua ta anaikortasunez betea.

Urrutia ta Gracia’tar Franzisco Jose

Bilbokoa: 1970-05-22 Klaretar: 1998-09-27 Aba-detua: 2006-10-21

Euskaldun barri. EGAren jabe da. Askartzako anaidi arduradun ta ikastolako irakasle izana Infor-matikako Liz. ta Kateketikan, Teolojia ta Pastoralzan bachillergoa goi tituloen jabea.


1587: Orduña’nFranzisko’tarrenlekaidetxeaegitekoituna. 1631: Bizkai’ko Batzar Nagusian euskeraz egi-teko eskaria. 1849:Bibo’ko“SociedadBilbaina”renbatzar nagusia lenengoz. Araudia onartu zan.KristoErregerenEguna,Alexander,Ander(Dung-Lac

Vietnam),Balsamo,Fermiñe,Flabiano,Flora.

zemendia (azilla)

martitzena

24

328-2015-37Eguzkia: 08:11etik 17:52raIlargia:17:11tik07:17era


euskal Jakintza

Billa ta Libarona’tar Fernando de

Bilbaokoa: 1939-01-1 Klaretar: 1956-07-16 Aba-detua: 1983-09-1.

Euskeltzale. Bilboko klaretar parrokiko arduradun.

Klaretarren Erkiburu (Probintziala)

Erlijioso jakitun ta zintzoa. KATEKETIKA arloko DIPLOMAREN JABEA.

Zabaleta ta Telleria’tar Josu

Legazpikoa. 1939-06-8 Klaretar: 1957-07-16 Aba-detu: 1964-12.19. Euskaldun petoa. Erroman Teologi ta espiritualitate goimallako Tituluak lortua. Gazte ezitzai-lle, Askartzan Ikastolako Irakasle, zenbait klaretar Anaidi etxeetako arduradun, Euskalerriko Erki Gobernuko tal-dekide. An eta emen, gizarte arazoetaz agiri esankorrak idatzitakoa. Beti be klaretar mixiolari jatorra izanik.

Zubiria ta Sarasola’tar Felix

Etxarren (Nab.): 19329-11-20 Klaretar: 1958-07-16 Abadetu: 1966-07-10.

Euskelzale. euskalerriko erkiburu izana. Bai ta Larraona ikastegiko arduraduna. aBeTXUKO (Gaz-Teiz) eleizako arduraduna. Anai artean pakegille ta aurrepenaren bultzagille. Kimika lic. ta Teologi batxi-llergo tituluen jabea. Barroeta’tar Klaudio-CFM

1373:GidoBologneKardinala il zan.Naparroa’renaurka jokatu ebalako pozoitu ei eben. 1882: Jose Mari BeobideorganujotzailleailzanZumaia’n.1903: Arana Goiri’tarSabin’eneriotza.

Emakumeen aurkako biolentzia ezabatzeko eguna, Audenzio,Difanog,Erasmo,Finan,Garcia,Gonzalo.

zemendia (azilla)

eguastena

25



euskal Jakintza

Zuluaga ta Artetxe’tar Marcos gotzaia Euskalduna

1943goIraillearen12anabadetua.1976go Abenduaren 9n gotzai izendatua.1981ko Azaroaren 13tik oia.2002koEpailleanGotzaialdiko25urteagarrena

ospatu eban.2002ko Urrillaren 1ean zendu zan Santutegi Nau-

gusian.

ABADETZALDIKO JOKABIDEA

Dimas Cedeño Panamako Gongotzaiaren eskea onartuz eta Jaungoikoak deitutako bizitza sagaratuan dagon bateon bateri lagunduteko asmoagaz, neure aba-degintzako jokabidearen barri emoten deutzuet ain zuzen be Panamako Abadegai Ikastetxe Nagusian neu-re abadegintzaren 56ren urtegarrena Meza Santuaren bidez ospatuten nagonean.

Kristau baten deiak, batez be Bizitza Sagaratu ba-terako dana, Jaungoikoaren deiatzalearen ta gizaki de-itutakoaren arteko alkarrizketa bat dogu. Auxe da San Markosek, 3-13n “Apostolu taldekide lez Jesukristok nai zitunak aukeratu ebazala” diñoskunean. Bardintsu esaten dausku San Paulok Efesotarrai,1,4-5 esanaz: “kristiñau deia Jesukristorengan datza Aitak betidanik ederretsita daukanez”.


1703: Anastasio Ezterripa, abadiñotarra, 35 urtekoa gotzaiñ. 1866:“Euskaldunak”idatziebanHiribarrenilzan Azkain’en.Alipioestilita;Amador,Basolo,Estiliano,Gaudenzio,

Gergorio,Jon(Berchams),Justo,Konrado.

zemendia (azilla)

eguena

26



euskal Jakintza

Zuluaga ta Artetxe’tar Marcos gotzaia’rengandik datorrena.

Orregaitik zalantza barik aitortu geinke Abade-gintza-rako Deia eztatorrela ezetatik be gizaki aldetik edo ta iñori zorretan geldituaz.

Jaungoikoak Abadegintzarako azaltzen daben deia modu desbardinetan somatu leike. Nigan, esaterako, eleizako gauzetarako zaletasun bizia neukan batez be Mezarako, Sermoietarako ta Mixiolaritzarako.

Euskalerriko Bizkai lurraldean dagon Zeanuri erri-txuan jaio nintzan, Jainkoari eskerrak. Erritxu au o-so ezaguna da abade, religioso ta lekaime askoren azitegia izan dalako. Esan neike, guzurtu barik, 1935-eko urtean Jesusen Biotzaren jaiegunean sei abade-barri egin zirala ekarri eban albiste-orri batean ba emen ziran 268 elizba-rruttiko abade, religioso ta lekaime zeanuistarrak.

1930ko amarkada abadegai etxetan sartu giña-nontzat sekulako giro sakar ta korapillotsua agertu jakun. Esate baterako soldadiskea bete bearra. Au dala ta makiña bat abadegaietxe utsitu ziran. Niri dagokida-nez iru anai erlijioso giñalako aske gelditu nitzan irure-tatik gazteena izanaz beste anai biek legearen mese-dea nire eskuetan itxi ebelako.


1836:Agustin’darrenlekaidetxeaartuebenkarlistak.Geroliberalakapurtu.1913:PrudentzioMeloyAlcal-deGazteiz’kogotzaintzaartzeraetorrizan.1934: “El DiarioVasco”egunerokoaagertuzanDonosti’n.Akazio, Andra Mariaren domina miragarria, Apolinar,

Baleriano, Barlaan, Birgilio (gotzaiña), Desiderio.

zemendia (azilla)

Barikua27



euskal Jakintza

Zuluaga ta Artetxe’tar Marcos gotzaia’rengandik datorrena

Alan da be iruillabeteko militar ekitaldiak osatu bear izan nebazan. Orduan konturatu nintzan ez zala bape egokia abadegai batentzat militarrena bidea.

1943ko Irailleko 12an Europa guztia gerrate bizi bizian ebillela, lortu genduan pozik eta zoriontsu abade lez sagaratutea. Arreskeroz Kristoren urratsetan aurrera egiten alegindu giñan, beti be bere mezua on arturik, Elei-zagaz leial jokatuz, bizidun guztiak sal-batzen saiatuz.

Nire abadegintzako lenenego urte bietan gazteen eziketa arloa landu neban. Ain zuzen be nire nausien aldetik abadegai etxe bateko arduraduna izateko prest egoteko agindua be. Ta atan nengola gure Nausiena-ren idazki bat eskuratu neban Bilboko Portutik Kuba-ko lu-rralderako abiatu bear zan itzasontzian sartu nendilla, orretarako zuzendu bear ziran eginkizun guztiak burutu ostean. Eta alantxe etxekoeri agur samur egiñez ots-ailleko bostean Magallanes itzasontzian urten neban Bilbotik lagunekaz batera. Epailleko 13an eldu giñan Panamako lurraldera, Jose Mº Preciado, Dariengo Bikarioa agurtu ta gero beragaz Kolonen amaituz gure ibilbidea.


1767:IztuetaidazlearenjaiotzaZaldibi’n.1943: Ko-tarelo piano-jotzaille ospetsuaren eriotza Donosti’n. Gazteiz’tarra.1976: Arizmendi-Arrieta abadearen erio-tzaArrasate’n.Idazleataalkargoensortzaillea.

Akario, Blas, Demetrio, Esteban gaztea, Hilario, Honesto (Nimes), Jaime Marchia, Katalina Laboure.

zemendia (azilla)

zapatua28

332-2015-33Eguzkia: 08:15tik 17:50eraIlargia:12:59tik00:22era

aBendUKO i dOmeKea (Mt 24, 37-44)

– Abendua gabonetarako gertatu gaitezan ospatzen dogu.

– Orregaitik gogoratzen dogu Jaunaren etorrerea, bai Jesus’en Jaiotza lez, bai gure eriotz-aldean izango dan etorrera lez eta baita munduaren azken lez. Orra or iru Jaunaren etorrera.

– Etorreraorrenitxaropenazbizibeargara,jau-nak nai dauana egiteko beti gertu gagozela.

– Noe’ren aldian ez zan jentea gertatu eta urio-leaz ondamendia etorri zan, uste barik.

– Beti bizi gaitezan Jaunak nai dauan orduan be-rari eratzuteko gertu.

– Etorrera orren ordua beti izaten da uste bakoa.

1350: Juan Nuñez Lara, Bizkai’ko ogeigarren jauna, illobiratu eben Burgos’en. 1875: Eguskitza idazlearen jaiotza Lemoa’n.

Erosketarik bageko eguna, Ander, Argiñe, Bernardo FrantzisoHoyosdoatsua,Blas,Demetrio,Eustakio.

zemendia (azilla)

domekea29


euskal Jakintza


Iru lagun giñan Panamara eldutakoak, jakitun lantoki zaillak betetera gentozela. Izan be alan izan zan: bat San Blas(Kun Yala) aldera bialdu eben. Bes-tea Darienera, Ta irugarrena gazteena, ni neu, Kolongo Kosta Debajora.

Esperientzi bakoa nintzanez arin jo nindun mala-ria gaitzak. Lanean jarraitu nebanbaña “malaria bal-tzaren” erruz iltzear geratu nintzan. Zorionez gainditu neban, mirariz, arrisku andi au.

Eta osasuna barriztuteko asmoagaz Panamako Kristo Rey Parrokira ekarri ninduen eta arrezkeroztik parrokilo pastoral lanean ibilli naz, Kristo Rey Kolongo Katedrlean San Salvadorreko Maria Biotzaren Parro-kian.

Aldikadatxuek egin dodaz San Blas, Agua Dulce ta Kosta Rikoko Eredian gure teologo ikasleen eziketa arduradun legez.


1558:AntxietairudigilleospetsuareneriotzaIruña’n.Gu-re“MigelAnjel”.Azpeitiarra.1938:JuanIzurrategi,Elo-rrioko parrokoa ta euskalzale sutsua il eben Dueñas’en.

Ander apostolua, Euprepes, Justiñe, Kastulo, Konstanzio,Konstantino,Maura,MiguelRuedas

doatsua,Nizeforo,Salvador(Rio),Saturnino,Troyano.

zemendia (azilla)

astelena30

333-2015-32Eguzkia: 08:17tik 17:49eraIlargia:22:39etik12:36era


euskal Jakintza


1974an Centro Ameriketako Klaretarren Nausitzat aukeratu ninduen. Ekinbide zail onetan nenbillela, Pa-namako Nunzioaren dei bat jaso neban. Eduardo Robi-da Gotzaiak berba egin nai eban lenbaitlen nigaz. Joan nintzan, ba, eta jezarteko eskatuz argi ta Garbi esan eustan: “Artu barria dogu Erromatik urrengo mezu au: Pablo VI Aite Santuak Jesus Serrano cmf. Dariengo bikariodanaren gotzai laguntzalle lez Markos Zuluaga Arteche, klaretarra, izendatua dau alkarberagaz….”.

Bat bateko albistea niretzako. Ez nekian ezebez, ezta susmatu be. Ixil-ixilik gorde baear izan neban alik eta gora bera batzuk konpondu arte Panamako Lege-diagaz.

Kanoniko Legediak ipinite daukazan baldintzak betetu ostea 1977ko Martxoaren 25an sagaratu ninduan gotzai lez Eduardo Robida Jaunak Pablo VI Aita san-tuaren Ninzioa, Panamako Gotzai guztien eta eleiztar asko ta askoren aurrean.


1813: “El Bascongado” izparringia agertu zan Bilbo’n, politikea ta elertia gai zituala. 1923: Kantauri itxas-ertzeko arrain-lantegien jabe-bazkuna. 1941: Txile’n “Batasuna” aldizkaria agertu zan.Sidaren aurkako borrokaren eguna, Amanzio, Karlos

Foucauld doatsua, Diodoro, Ebasio.

abendua (Gabonilla)

Martitzena1



euskal Jakintza


Ondo asko nekian Gotzai izatea ez dala goraga-rria serbizea baño. Nire ustez Gotzai bat Aita Santua-Erromako Gotzaiak aukeratu dauan kriststau bat da Elizako arlo bat lantzen dauena Kristorekin bat egiñaz Serbitzari, Artzai, Bidelagun eta Maisutzan jokatuz munduko anai giztie alde zizntzo jokatuz.

Gotzai Laguntzalleaka Aita santuen aginduz beste gotzai bateri lagunduteko da Bere gotzaigo zeregine-tako oztopoak gainditzen aleginduz. Nire kasuan Jesus Serrano, cmf adineko ta gaxobera egoenari laguntze egokitu jatan, biok batera Dariengo Bikariotoko lanak Kolon eta Darien erkietan eta San Blas (Kuna Yala) lurraldetan aurrera eroan al izateko. Alkarezetetuten giñan ondo ta bata besteagaz aspalditxutik abadetza-ko ta religiosa bizitzan ederto konpontzen giñan.

Asierako poztasunean, antolatu genduzan ainbat ta ainbat eginbear eta ekitaldiak.

Alegindu giñan erritarren arten Jaunaren Itzari egoan zaletasun nabaria inderragotuten.

Baña berebillaren ezbear batek amaitu-bako Da-riengo ibilbide barrian, ankaz gora bota eustezan neu-kazan asmo ta egingure guztiak.


abendua (Gabonilla)

eguastena2


1460: Karlos, Biana’ko errege-semea espetxeratu eben Lerida’n. 1464: Naparroa’ko Zuriñe (Blanca) il zan, pozoitua diñoenez, Orthez’en. 1879: Aurelio Arteta margolari ospetsuaren jaio tza Bilbo’n.

Esklabotzaren aukako eguna, Abiziano, Anatol, Angela (Astorch), Balendin (gotzaiña), Barbara.


euskal Jakintza

Zuluaga ta Artetxe’tar Marcos gotzaia’rengandik

da-torrena.

Nire osasuna guztiz ondatutrik geratu jatan.

Ebakuntza ebakuntzaren gañean izanda gero ta osa-

sunbarrituteko itxaropenak galduaz Elezearen legetan

jakitun zan Ignazio Ting Pog Lee panamatar kleta-

rraren eritxia on artuz, Juan Pablo II Aita Santuaren

eskeuetan ipini neban neure gotzaintzan jarraitutea.

Erantzun eustan on artuten ebala nire eskaria. 1981gn

azaroko 13an.

Arrezkeroztik nire bizimodua esan daike bakaru-

ne eta nekeartean moldatu dala.Pastoral ekintzetarako

ezin-durik, klaretar anaien babesa lortu neban Kristo

Erregearen Parrokian lenengo ta Mariaren Biotzaren

Santutegi Nazinalean urrengo,daroen apostol lan oparo

bizian lagunduten aleginduz.

Nire egitekorik andiena onez onean artzea da nire

egoera au, eskarietan ta nekeetan Panamako Eleizaren

alde eskatuz bai ta Mixioetarako ta abade ta lekeime-

tarako deituak sortu ta ugaritutea.


abendua (Gabonilla)

eguena3

1472: Elgoibar’eri izena, artean Markina de Yuso ta Villamayor ziran izenak. 1803: Elantxobe’ko eleiza barriaren bedeinkapena.Ezinduen eguna, Agrikola, Atalia, Audenzio, Biktor,

Esteban, Frantzisko (Xabier napar euskalduna), Hilaria, Jason, Julen, Karpo, Kasiano, Klaudio.



euskal Jakintza


Eskerrak emoten

Amaitu orduko eskerrak emoten dautsodaz gure

Aita On Onari luzatu daustan deiagaitik bai ta Eleiz

Amari Abade ta Gotzaigoaren zerbitzurako bideratu

nauelako.

Eskerrak danen aurrean nire etxekoei ta Klaretar

Anaidiari abade-eginkizunetarako ezi eta neure deiari

erantzuten lagunduteagaitk illunaldi-nekealdietn lez

alaitasun eta zorrino orduetan.

Eskerrak Panamako Eleizeari, zugan, Gongo-

tzai lez ordeazkaturik zagozan orri, abade, religioso-

lekaime, abadegai, benetako kristu sekularrei eta emen

zagozan guztieri berrogeita amar urteren zear abade ta

gotzai lez on artu nozuelako.

Milla esker.


1527: Bilbo’k, azoka leku barrian egiteko, salgaia zerga iminteko eskubidea. 1705: Bilbo’ko buru-aundi ta gi-zaundiak zaintzearren Ibernia margolariari 240 erreal.Annon II, Barbare, Bernard, Emerita, Felix, Inhar, Isa, Jon Damaszeno, Kristiano, Marutas, Mauro, Melezio,

Osmundo (gotzaiña), Tekla, Teofanes, Wisinto.

abendua (Gabonilla)

barikua4



euskal Jakintza


Eriotzaren barri

Il zan egun berean Santutegiko Nagusi Lamberto

Pikadok zabaldu eban Klaretarren artean eriotzaren

albistea idatziz berba oneik: Urriaren len egunsentian,

goizaldeko ordu bi eta laurenean, ixillean, bizi oi zanez,

alde egin digu Markos Zuluaga Artetxe klaretar Izizar-

dako Gotzai, Serrano Kolon ta Dariengo Gotzaiaren

laguntzalle oia.

Zuluaga Gotzai Jauna 83 urte ebazan, 25 Gotzai

legez, 59 abadetzan, ta 66 klaretar egin zanetik.

1946 an eldu zan Panamara, ta arrezkeroz ia 56

urtez bizitu zan bertan sorterri lez maitatuz.

Klaretar zan aldetik bein baño geiagotan Erdi

Ameriketako klaretarren anaidietako Nausi aukeratua

izan zan, beti be Klaret antzera mixiolari jator baten

antzera jokatuz.

Gotzai batzarkide lez erlijiosoekiko arduradun ta

mixioetako Lanetarako zuzendaritzan gogotik eta doto-

reki jokatu eban.

Alabearrez, gotzai ezindu illunaldian langille zintzo,

apal eta abade eredugarri agertu zan batez be autortza

zeregiñetan, uste bako eriotzeak aldendu arte.

abendua (Gabonilla)

Zapatua5

1745: Peru Abarka’ren idazlea, Mogel, jaio zan Eibar’en. 1866: “El Bidasoa” aldizkaria aterateko bai-mena. 1936: Euzkadi’ko Jaurlaritzak Osakun tza ikas-maillea sortu eban Bilbo’ko Ikastetxe Nagusian.

Boluntarioen eguna, Anastasio, Aureliano, Basso, Bonopazio, Dalmazio, Dunis, Elisa, Emilian, Felix.

339-2015-26Eguzkia: 08:22etik 17:48ra


abenduKO II dOMeKea (Mt 3, 1-12)

– Gabon-aurreko gure igarle sutsua, Joan Bateat-zailea dogu.

– Basamortuan bizi zan eta janaz naiz edanaz oso biziera latza eroian.

– Biotz-barritzea, jaunagana biurtzea eskatzen eutsen beragana aurreratzen ziran guztiai.

– Eta ori Jesus datorrenerako “bideak gertatzeko”. – Jesus beti daukagu etorten. – Fariseo ta Saduzeo’tarrai gogor egiten eutsen!

Sugekumeok! Nok irakatsiko dautzue datorren asarreari iges egiten?”

– Ez arrotu Abraan aita dozuelako! – Aizkorea zugatz-ondoari ezarrita dago. – Nik uraz batatzen dot, baiña arek Espiritu San-

tuaz bateatuko dau. – Garia sabaian pillatuko dau eta galtzua amatau

eziñeko sutan erre.

1748: Pedro Antonio Añibarro, idazle aundia, jaio zan Areatza (Villaro)’n. 1781: Iruña’n 596 euskaldun, 183 erdeldun. 1961: Nazario Olea ga euskaltzaiñaren eriotza Bilbo’n.Anastasio, Apolinar, Asela, Basa, Brekan (gotzaiña), Datiba, Dionisia, Gerardo, Gertrudis, Jon, Jul, Kepa.

abendua (Gabonilla)

domekea

6


euskal Jakintza

Zuluaga eta Artetxe’tar Marcos gotzaia’ren,

eriotza’-rengandik datorrena.

–Enoatsue une onetan ilgorarrerik egiten. Ondo

be ondo dakigu zelan jokatu eban Zuluaga Gotzaiak

bai gizatasun aldetik ta bai espiritualtasun aldetik. Ezer

esatekoan eta ozenki esan, biotz xalo ta bizitza neur-

tuan agertu zala beti. Sekulan be ez eban goraipatu be

gotzai izatearen nortasuna; sekulan be ez eban eskatu

mesederik zeukan maillagaitik; esanekoa sarbarri bat

legez; eskale baten antzekoa txirotasun Arola; bakarti

baten antzeko barrukoia; erlijioso lez erabateko anai-

dizalea bape berezirik bereganatu nairik.

Apaltasun orrelakoaz erakutsi eban benetako bi-

zikera, ixilla,eroapenzale oñaze artean. Ean daikegu

andi guztiz izango zale bere barruko miña ain aguro

bertan bera itxi bearra gorzai izatea sgaratuta urte gitxi

barru. Egundo be ez agertu kexa txikienik be. Aginta-

ri izateari uko egin, konbentuko anai bat lez bizituz.

Gaxoetxean egun luzeetan ebakuntza ta gaitzez josita

egonaz Kristo kurutzatuaren jarratzalle zintzo legez

jokatu eban.


1833: Zumalakarregi, Bizkai ta Gipuzkoa’ko gudarien buru: Foruak zaintzeko ziña. 1888: Jose Altuna, ipuiñen itzultzaillea, jaio zan Bilbo’n.Anbrosio (gotzaiña), Anbrox, Azepsimas, Bartolome, Burgundofora (Fara), Hunberto, Isidoro, Leon, Maria Josefa (Rosello), Martin, Polikarpo, Sierbo, Simeon.

abendua (Gabonilla)

astelena7


SORKunde GaRbIaRen JaIa (Lk. 1, 26-38)

– Abenduko aldi onetan egokiro gogoratzen dogu gure Zeruko Ama mundu onetan agertzearen eguna.

– Bera da, izan be, Kristo ba-datorrela jakiteko argirik ederrena.

– Ama guztiz onaren urrengo, Semerik onena etorriko jaku gure Salbatzaillea.

– Zelan izango da ori? Zelan egin leike andra apal batek ain mirari aundia, Salbagillea gure artera ekartea?

– Espiritu Santua jatsiko da zure gaiñera. Berak emongo dausku gizonoi, ain emoitz ederra ta aundia.

– “Ona emen ni, Jaunaren mirabea, jazo bekit zuk diñozun lez”.

– Eta Jainko-Semea gizon egin zan eta gure ar-tean artu eban bizi-lekua.

1874: Urnieta’n karlisten etan liberalen arteko burruka gogorrak. 1869: Xenpelar bertsolaria Errenderi’n txalo-tua. 1883: Martiarena margolarien jaiotza Donosti’n.

Andra Mari’ren Sorkunde Garbia, Ana Samuel ama, Balente (gotzaiña), Edit, Elfrida, Eutikiano (Aita

santua), Makario, Romariko (Romario).

abendua (Gabonilla)

Martitzena

8


euskal Jakintza



Alan da be prest egon zan beti, al ebanetan lagun-

du-teko: autortzak entzuteko, konfirmaziñoak egiteko,

mezak emoteko, Gogoangarriak goizeroko 8,30tako

santuki meza emon ta gauza ederrak azalduaz…aiztu

eziñekoak! Ta bere autor lekuan, beti zintzo orduak

zainduz… Askok sekulako utsunea nabaritu al izango

dabe.!

Gizon jakinzalea. Beragaz amar urte oneitan, beti

ikusten neban otoi egiten edo irakurten. Eleizako albiste

barrienen jabe izaten zan. Benetan Elizama zale izanez

bere goraberak sentitzen ebazan biotz samurta-sunez.

Omiliak atonduten ebazan astitsu ta jakituriz orniturik.

Baikortasunez aolkatzen ninduan Parrokia oberat-

zeko asmoagaz, beti adeitasunez, ta ez indarrez, onez

onean baño.

Jaungoiko zaletasunez beterikoa zan. Oñarri sen-

doetan tinkatua. Bai aszetika ta bai mistika arloetan.

Barri Onarengan sustraiturik. Animaren gauzetan

dastaturik, iñori erakutsi aurretik, norberak ibilitako

bideak erakusteko gai izanik.


1876: Aldundiak, euskaldunen artean batzarrak egiten asi ziran. Gobernadoreak galazo. 1908: Galdakano’ko tabernarien alkartea sortu. 1914: Donosti’ko udalak euskera irakasteko katedra sortu eban.Anmonio, Balerian, Balda, Baleria, Basiano, Basilio,

Biktor (gotzaiña), Danel, Eusebio, Gorgona.

abendua (Gabonilla)

eguastena

9



euskal Jakintza



Olan bakarrik ulertu leike bere bizitzan azalduten

eban bakea, batez be ain eroso ta biotz zabal onartu

dauzalako bere gaxotasun eta eriotzea.

Goian bego, Zuluaga Gotzaia.

******************

Zuluaga ta Artetxe’tar Dionisio

Zeanurin: 1933-01-19 Klaretar: 1950-07-16 Aba-detu: 1957-09-8.

Euskaldun. Klaretar gaien irakasle, Amerika er-diko klaretar lurraldetan mixiolari langille, bai ta bere anai klaretar Markos gotzaiaren bizitzaren kontakizu-naren egille.


1649: Begoña’ko sakristia egitea 3.000 dukat. 1907: Zalduby kanoniku olerkiaren eriotza Baiona’n. 1928: Jose Martin Goenaga aizkolari ospe tsuaren eriotza Azpeiti’n.

Giza Eskubideen eguna, Abundio, Diosdado (gotzaiña), Eulalia (Merida), Ermogenes, Eugrafo.

abendua (Gabonilla)

eguena

10


Antonio Maria Claret Deuna

naPaRROa

Andoni aitak ez zituan ezNaparroa’n oiñak jarri. Baiñan arreta aundia zion naparro’ko jendeari. Ondo zekian Napar’tar askozirala mixiolari. Eta nai dei egitea zintzoango seme gazteeri.

abendua (Gabonilla)

barikua

11


925: Santxo Gartzia Napar-erregearen eriotza. 1513: Balmaseda’n, osagille ta beste arduradunak urte bate-rako artzea erabagi zan. 1834: Damaso Iturralde’ren jaotza Bordele’n. Idazlea.

Antso, Barsabas, Biktoriko, Benjamín (gotzaiña), Damaso I (Aita Santua), Danel, Eutiki, Fusziano.


ZaRauTZ-dOnOSTI-LOIOLa

Zarautz-erriak ezagutu du Klaret mixiolaria. Eta ondoren jarraitutzen du Donosti’rako bidea. Donosti’n, berriz, Gogo-jardunaketa mixio-aldia. Gero Loiolan agurtutzen du Jesuiten Anaidia.

1876: Bizkai’ko Aldundiari kontuak eskatu eu tsozan go-bernuak, soldaduai jateko dirua ukatu eutselako. 1842: Etxeita jaio Mundaka’n. Pilipiñetan euskal idazle izan zan. 1959: Yurrebaso aizkolarien irabazle Zumarraga’n.

Alejandro, Arsenio, Ausentzio, Bertoaria, Diogeniano (gotzaiña), Dionisi, Donato, Endika, Epimako, Euken.

abendua (Gabonilla)

Zapatua

12


abenduKO III dOMeKea (Mt. 11, 2-11)

– Joan kartzelan dago eta Jesus’en barriak jakin gura dauz.

– Nondik jakin Jesus Kristo, Mesias edo Igortzia dan ala beste bateri itxaron bear jakon? Zein-tzuk izango dira ezaugarriak?

– Jesus’ek argi emon ebazan Joan’ek ulertzeko lako ezaugarriak: itsuak, elbarrituak, legenar-dunak, gorrak… beartsu guztiak Barri Ona entzuten dabe.

– Eta nor da Joan? Aizeak darabillen kañaberea? gizon aberats ondo jantzia? Ez. Igarle aundi bat, emakumeagandik jaiotakoen artean aun-diena.

– Baiña Zeruko Erreiñua, Jesus’ek ekarri dauan bidea, onartzen dabenak Juan baiño aundia-goak dira.

1595: Pasai’tik urte eben ontzi lebatz-zale bi ito ziran eta 27 gizon galdu. 1911: Aristides Artiño’ren eriotza. Ida-zlea erderaz. 1942: Urretxindorra’ren eriotza Muxika’n.Antioko, Ariston, Arsenio, Audberto, Auxzio, Dunis,

Edburga, Elias, Eukeni, Eustrazio, Jone Mardario, Jone Pantzike, Judoko, Justin, Kolunba, Konstantzio.

abendua (Gabonilla)

domekea

13


GaZTeIZ’en

Askorentzat da aztu-eziña Gazteizen degun uria.Bera izan da apaiz on asko eratu ditun kabia. Klaret Gotzaiak uri ortara arkitu zuan bidea. Birjiña Zuri-Elizan, berriz, egin zien itzaldia.

1937: 35 lagun Larrinaga’tik atera ta Derio’n il. 1979: Gaur azken agiria Leizaola’k Paris’en; Eusebio Abasolo Jaurlaritzan ertzain izan zala.

Abundio, Agnelo, Arsenio, Benanzio, Biador, Dioskoro, Espiridion, Eutropia, Druso, Filemon, Gurutz, Isidor, Isidoro, Heron, Jon (Gurutzekoa).

abendua (Gabonilla)

astelena

14



LeKeITIO’n

Milla zortzireun irurogei ta seigarrena zan urtea. Erregiñak zun an Lekeitio’n egiña egon-aldia. ta Klaret Aitak Eliz-lanetan ango denbora guztia: bere itza ta erakutsiaz pozik utzirik jendea.

1875: Diru barriak Oñate’n egiteko errege agin-dua. 1911: Lanerako lenengo Bilbo’tarrak, gero Bizkai’tarrak, gero besteak. Bilbo’ko udalean Torre alde, Laiseka aurka.

Andoni, Bako gaztea, Baleriano (gotzaiña), Biktor, Estepan (gotzaiña), Faustino, Folkuino, Fortunato.

abendua (Gabonilla)

Martitzena15



IRAULTZA

Gotzai-burua alegintzen da egiten berak al duna. Baiñan sarritan ez du ikusten bere lanen erantzuna.Gotzai-buruak agertutzen du berak nabaitzen duana: «gaiñean dala Erregin ura kenduko duten eguna».

1876: Don Karlos Erregetzakoa mai-buru dala, Oñate’ko Ikastetxe Nagusian, ikasurtearen asierea. 1937: Larrinaga’tik 34 Derio’ra iteko. Bat Lurgorri.Abelardo, Adelaida erregiña, Adon, Agrikola, Albiñe, Anania, Apseo, Azaria, Balendin, Beano, Eberardo,

Elias (gotzaiña), Isabel, Irenion, Isan, Jakob.

abendua (Gabonilla)

eguastena16



eRbeSTeRunTZ

Kadiz’ko kaian España’k zeuzkan guda-ontziek egiña: ogei eta bat kañoikadekin jende guztiak jakiña. Errepublikak agintaritzan artua duala gaiña: Prantzi-bidean España’ko dan Isabel Bl Erregiña.

1831: Erruki-etxeko txarri aundiaren zozketa asten da. 1917: Aste bete Bilbo’n Marques de Txabarri ontzia uretara bota eziñik. Bertsoak. 1937: Larrinaga’tik 37 lagun ilteko kanpora.Ananias, Azarias, Bega, Egil, Esturnio, Florian, Itxaso,

Jone Fke. (Chantal), Jon (Mata), Judi.

abendua (Gabonilla)

eguena

17

351-2015-14Eguzkia: 08:32tik 17:50era



IPaR-euZKadI’n

Jotzen ba’dugu sartaldetikan Pirenez ipar-aldera: anai ditugun euskaldun-talde batekin goaz batzera. Lapurdi eta Benaparroa Zuberoa’kin batera: Naparro, Bizkai, Gipuzkoa ta Araba’kin zazpi gera.

1747: Larramendi’k bere eskutitz baten Juan Torres goratze du. 1960: Bertsolari sariketa Donostia’n: Bas-arri txapeldun, Uztapide bigarren, Azpillaga irugarren, Xalbador laugarren.

Migrantearen eguna, Adela, Auxenzio, Basiliano, Bitor, Biktorino, Desiderato, Errupo, Floro.

abendua (Gabonilla)

barikua

18



GOTZaI SanTua

Aita Andoni María Klaret benetan Gotzai santua. Gizon guztiak salbatu nairik biotza zeukan sutua. Nekeat neke, aurrera beti, naiz neatuta burua: mundu guztian zabaldu nairik berak zeramakin sua.

1400: Ziarrotza’ko eleiz-gizonak, kanoniku izena, Kalaorra’ko gotzaiñaren aginduz. 1554: Bizkaia ta Gipuzkoa itxaslapurretaen, Frantze’tarren aurka ibiltea galazo.Anastasio I (aita santua), Dario, Eba, Eukeni, Eusebio, Fausta, Gregorio, Hipolito, Jul, Krestzencio (gotzaiña).

abendua (Gabonilla)

Zapatua

19

353-2015-12Eguzkia: 08:33tik 17:50era


abenduKO IV dOMeKea (Mt 1, 18-24)

– Liburu Santuak gizon aundi bat aurkezten dauskunean, beti agertzen dau arrigarri sortu-tako lez: Ez da gizonen emoitza Jaungoikoare-na baiño.

– Abraan’en ondoren Isaak, agintzarien semea, ama agorragandik, Samuel antzera, Joan Ba-teatzaillea, bardin.

– Baiña Jaungoikoak munduari egin dautson emoitzik aundiena, Jesus dogu eta orregatik agertzen da Ama, Birjiña lez eta Jesus doe emaitzik aundiena lez.

– Berau dogu “Jaungoikoa gugaz”. – Benetan, ez dago erririk guk baiño urrago Jaun-

goikoa euki dauanik! – Poztu gaitezan gabonak urreratzean eta gertatu

gaitezan jai aundi oneik egokiro, kristañau lez, igaroteko.

1606: Ereño’ko San Migel eleizea menditik errira. 1880: Nemesio Otaño musikalariaren jaiotza. 1953: Rikardo Baroja il zan Bera’ko Itze etxean. Bera bakarrik, etxean il zan Baroja ’tarra.Abran, Amon, Bayulo, Eskubiliton Rouseau, Eugenio, Filogonio (gotzaiña), Gergorio, Harbeltz, Julen, Koren.

abendua (Gabonilla)

domekea

20


MIXIOLaRI

Erririk-erri ibilli oi zanbere Mixio-lanetan. Euzkadi’n ere mintzatua zan erri bat baiño geigotan. Era ortara egin zituan gizon ezagunak bertan: baita geroztik jarraitu ere denekin ar-emanetan.

1353: Itxas-ituna: Baiona ta Biarritz alde batetik eta Bizaia bestetik. 1768: Frai Bartolome idazle ospetsua-ren eriotza Etxebarri’n. 1907: “Baserritarra” aldizkaria lenengoz.

Amasbindo, Anastasio, Festo, Glizerio, Jon, Julepe, Kepa (Kanisio), Mikeas, Seberino (gotzaiña), Tomas,

Silan, Temistokles, Yolanda.

abendua (Gabonilla)

astelena21



LIbuRu ZaLe

Liburu-zale goi mallakoa bidezko da aitormena. Zeiñek ez daki liburu onak erruz zabaldu zituna. Oien artean batzuk euskeraz izan zuten itzulpena: liburu oiek aitortzen dute euskaldunen sinismena.

1795: Manuel Ziorraga foruzalearen eriotza Bergara’n. 1918: Eusko Ikaskuntza Alkartea sortu zan Oñate’n 1933: Araba’n 57 udalek Estatutoan sartzerik ez ebela nai agertu eben.

Adam, Demetrio, Elene, Estefania, Flabiano, Floro, Frantzisko Javier (Cabrini), Hungero (gotzaiña).

abendua (Gabonilla)

Martitzena

22



anaIdI SORTZaILLea

Besteak beste, Aita Klaret da Euzkadi’n txit ezaguna. Bere Semeek jarraitzen dute berak asi zuan lana. Amaren Biotz guztiz Garbian jarrarik itxaropena: era ortara ez da aztuko Aita Klaret’en izena.

1816: Bilbo’ko lenengo antzokia. Erronda kalean, suak erre. 1872: Dantzarinea’tik Ollo jenerala karlisten gu-darako. 1936: Ogoño aurrean euskal ontziak alemanen bat baitu eben.

Asklepio, Basilides, Beno, Bentila, Biktoria, Dagoberto, Ebaristo, Euporo, Frideberto (gotzaiña).

abendua (Gabonilla)

eguastena

23

357-2015-8Eguzkia: 08:35etik 17:52ra


GabOn Gaba

Pin, pan, pun… Gaztañak erretzen,or dakusgu andra Kattalin,apari on bat egokitzen,gogoz, arduratua, guztiz pin.Mutillak barruratu dirata jarri dira epeletan,nabaiturik txingar dirdirausain gozozko pilpiratan.Az-orio ta, nai aña gaztañata, morokillez gozatua;gero, ipuiña ta ipuiñaPeru ta Mariz gatzitua.Gabon Gaba illun illunata, bakarrik, etxe aurreangelditu da panpin kutunagabeko ixiltasunean.Abestu zuk be, lagun zarra,nik abes dagidan antzeraba, bijar jaioko da aurragure eredu izatera.Gabon abesti pozgarriakoroimenera datozenak;irudi laztan goigarriakbizitzako aberatsenak.

Gabon gabean, krabeliña lurrean, ederra udabarrian. 1690: Larramendi’ren jaiotza Andoain’en.

Adela (Treveris), Adalsinda euskalduna, Annon, Bonifacio, Delfin (Burdeos) (gotzaiña), Eutimio, Gabone, Gergorio, Irmina, Irmania, Kastorino,

Luziano, Metrobio, Paulo, Tarsula (Tarsila), Zenobio.

abendua (Gabonilla)

eguena

24


GABON ZORIONTSUAK

Gabon-jaiak urreratzean, gure irakurle guztiai eta euskaldun guztiai opa dautsegu zoriona.

Zoriona arrantzale ta itxaskariari, zoriona baserri-tar eta lantegietako langilleai.

Zoriona gaisoai ta ezinduai, zoriona espetxeratu ta erbestetuai.

Zoriona gabon-gaba etxean eta bakez igaroko da-benai, zoriona zergaitik edo agaitik urrun dabiltzanai.

Zoriona errigille ta politikariai, zoriona erritar zintzo ta baketsuai.

Zoriona gurasoai, zoriona seme-alaba ta aitita-amamai:

Zoriona Elizako arduradunai, zoriona Barri ona gaurko arazoen argi lez jarri nai daben guztiai.

Zoriona erriaren alde burrukalari diranai, zoriona isiltasunean errilana jakintza-saillean egiten dabenai.

Aintza zeruetan Jaungoikoari eta bakea lurrean gogo oneko gizonai.

1491: Iñigo’ren jaiotza Loiola’n. 1752: Iñazio Erkiaga, Ziarrotza’ko kanonikuak, Gizaburu’n Oibar’ko Ama-ren baseleiza bedeinkatu eban. 1836: Espartero jenerala Bilbo’ra sartu zan.

Suberri Eguberri, Abdon, Anastasia, Belen Andra Mari, Eukene, Felipe, Jaoikunde, Jesukristo’ren Gure Jaunaren Jaiotza, Klaudia, Maelan (gotzaiña), Noelia.

abendua (Gabonilla)

barikua

25

ESTEBAN DEUNA

Gabon-giroan ospatzen dogu Este-ban deunaren eguna.

Martirien artean lenengoa da eta Jesus’en jaiotza-ren lenengo frutu lez artu lei.

Zazpi diakonoetariko bat dogu: Lenengo denpo-retako eleizan arazo au sortu zan: Judatarrak ez ziranen alargunak laguntza barik geratzen zirala. Utsune ori beteteko, eta txiroen serbitzaille izan zeitezan, zazpi aukeratu ebezan eta euren lanak “diakonia” izena artu eban, baiña batzarretako buru be izaten ziran.

Asieran ez baiña laster asi ziran emakumeak be diakono izaten.

Kristiñauak Juda’tarren aldetik aurrean erabilliak ziran eta olako ekiñaldi baten arrika il eben Esteban. Orregaitik zabaldu ziran kristiñauak atzerrietara. Arrika-aldi orretan Saulo egoan arrikalarien soiñekoak zaintzen.

abendua (Gabonilla)

Zapatua

26

360-2015-5Eguzkia: 08:36tik 17:54era


1565: Azpeitia’n ardau txarrak saltzen ziralako, taberna bi bakarrik azango dira. 1817: Agote izena galazo eben Naparroa’ko korteak. 1915: “Sota y Aznar” sortu zan Bilbo’n.Abundanzia, Adelardo, Arkelao (gotzaiña), Dionisio,

Dunis, Esteban lenengo ziñopea, Eztebe, Konman, Konstantino, Kristina, Marino, Teodoro, Zenon.

SENDI EDO FAMILLI SANTUA

Aldi onetan Jesus, Maria eta Jose’k osotzen daben Sendi Deunaren eguna ospatzen dogu.

Ospakizun orretarako sasoi egokia da: Jesus’en Jaiotzagaz sendi deuna osotuta ikusi dogu eta Gabon-Jaietan gure familiak be, al izan daben neurrian alkar-tuta.

Gaur sendiak arrisku aundiak ditu: Urrutikuski-ñean arlo onetan agertzen diran ganora-bakokeriak, giroan sortu dan maitasunaren arinkeria, eroapenaren urritasuna, lege-aldetik eskontzaaustea onartuta ikus-tea… baiña ezkondu kristiñau asko eta asko alengint-zen dira familiari iraupena emoteko, arduraz sortutako seme-alabak ondo azteko, etxean fedegiroko eziketea emoteko eta abar. Zorionak onei. Iraun sendo.

1526: Ziarrotza’n sua. Ango abat nagusiari, Irusta jauna bere izena, agiri guztiak erre jakozan. 1805: Irun eta On-darrabi Naparroa’ra. 1944: Uriolabeitia’tar Amantzi’ren eriotza Biarritz’en. Euskalzale goragarria.

Akurio, Asklepio, Balderiko, Dioskoro, Filemon, Ganix, Gerardo, Godofredo, Jon apostoluaren eta

ebanjearia, Maksimo (gotzaiña), Nizerata (Nizarete).

abendua (Gabonilla)

domekea

27

UME ERRUBAKOAK

Gabon-ostean sasoi egokia dogu Ume Errubakoak gogoan artzeko.

Egun onetan “iñusentiana” sartzeko oiturea dago. Bibliaren esaldia da ”Ejipto’tik deitu dautsat nire

Semeari”, Esaldi orretan “Semea” erria da, eta Ejiptotik etorri zan Kanaan’era. Kristo be Ejiptotik etorria lez agertzen jaku. Eta Erodes erregeak ume errubakoak il-teko agindu ebanean, diño ebanjelioak, joan zala Jesus Ejipto’ra bere gurasoakaz.

Juda-aldean geratu ziran umeak il egin ebazan Erodes’ek, Jesús euren artean ilgo ebalakoan. Orreik dira “Errubakoak”.

Biblia’ren beste esaldi bat be orrelan bete zala diño Barri Ona’ren liburuak: “Negarra entzun da Rama’n (Belen’en): Rakel dago negarrez eta ezin da asaskatu, umeak bizi ez diralako”.

1318: Alfonso X.ak mesedeak Ondarrabi’ri gaztelerazko agirik zarrenetariko baten. 1386: Santurtze’ko eleizea Abellaneda’tarren ardurapean Juan I.ak. 1872: Pio Ba-roja jaio zan Donosti’n.

Agape, Aurtxo Errubage Santuak, Bitor, Bonifazio (gotzaiña), Domiziano, Domna, Eustrazio, Eutikio, Indes, Kastor, Rogaziano, Sein, Teodoro, Teofile.

abendua (Gabonilla)

astelena

28

361-2015-4Eguzkia: 08:37tik 17:55era



GaZTedI aRTean

Aita Klaret’ek zutik diardu gaztediaren artean: beren biotzak berotuz eta indar-berrituz lanean. Otoitz-bizitza eta jakintza jarriaz beren aurrean: sinismen sendoz jarrai dezaten aurrera bere bidean.

1766: Bidebarrietarako gurdiak iru ontzako llantak bear ditue. 1935: Bertsolarien sariketa Tolosa’n. Txi-rrita irabazle. 1972: Jean Pierre Mirande idazlea il zan Paris’en.

Sendi edo Famili Santua, Alberto, Bonipazio, Dabid erregea, Bidal, Bitor, Ebrulfo, Felix, Illan, Kalixto.

abendua (Gabonilla)

Martitzena29


URTEA AMAITZEAN

Jauna:Urtea bukatzean eskerrak eman nahi dizkizut

zugandik jaso dudan guztiagatik. Eskerrak bizitza emateagatik, maitasuna, loreak, airea eta eguzkia, poz-tasuna eta mina, egin ahal izan zenagatik eta egin gabe geratu denagatik. Aurten egin dudan guztia eskaintzen dizut: egindako lana, nire eskuetatik igaro dena eta haiekin eraiki ahal izan dudana. Hilabete hauetan maite izan ditudanak aurkezten dizkizut, lagun berriak eta zaharrak; gertukoak eta urrunekoak; eskua eman didatenak eta laguntza eman nienak; nire bizitza, lana, sufrimendua eta alaitasunean parte hartu duten guztiak.

Barkamena eskatu nahi dut, Jauna, galdutako den-boragatik, alferrik gastatutako diruagatik, hitz antzuen-gatik eta alferrik galdutako maitasunagatik. Barkatu lan hutsengatik eta gaizki egindako lanagatik; gogorik gabe bizitzeagatik eta otoitza atzera uzteagatik; ahaztu nuenagatik, hutsegite eta isiltasunengatik…

Jaungoiko Jauna, denboraren jabea eta Historiaren Jauna, urtea bukatzean, nire bizitza aurkeztu, eskerrak eman eta eskaintzen dizut.

1869: Naparrak Andia ta Urbasa’ra abereak eroateko es-kubidea. 1912: Soraluze (Plazentzia)’n ELA sortu zan. 1962: Bertsolari txapelketa. Uztapide irabazle.

Anisia, Benustiano, Donato, Eukeni, Exuperanzio, Grizino, Jokundo (gotzaiña), Judit, Liberio, Mansueto.

abendua (Gabonilla)

eguastena

30



ZeRuTIK beGIRa

Andoni Klaret, zure Semeei zerutik, arren, begira: zure lanari jarraitutzeko zure bearrean dira Anima asko zuzen ditzaten sinismenaren argira: goiko laguntza bidali zazu beren biotzen erdira.

1854: Manuel Arostegi’ren jaiotza Otxandio’n. Or-ganu jotzaillea. 1911: Bilbo’ko udalean 1.200 langille. Bilbo’tarrak 170 baiño ez.Dominanda (Nominanda), Donata, Kataliñe, Kolunba,

Kornelio, Mario (gotzaiña), Pauliñe, Potenziano (Prudenziano), Rogata, Saturnino, Sabiniano.

abendua (Gabonilla)

eguena

31

365-2015-0Eguzkia: 08:38tik 17:58raIlargia: 23:20etik 12:12era

URTEAREN AZKENEAN

Begiratu dagiogun amaitzera joakun urte zar oneri.Zenbat egun atsegintsu ta pozgarri etxean naiz in-

guruan. Eskerrak Jaunari.Zenbat egun illun eta triste!Batzutan gaiso-aldiak norberak naiz etxekoak. Ez

da ordu orreitan be urrin egon Aita Ona.Batzutan ondo jokatu dogu, poztu gaitezan! Beste

batzutan ez ain ondo. Urrengoan obeto.Urte barria dator. Sarritan entzuten dogu: Ez daite-

la izan joan dana baiño txarragoa! Baiña guk obea izan-go dan itxartopena daukagu. Orretarako gure alegiña eta ingurukoen laguntza.

Irakurle! Urte barri zoriontsu bat izan, eta gu emen izango gara zuri egunero laguntzen.

Documents

URTARRILLA - euskerazaleakeuskerazaleak.biz/Takoa/Takoa2015.pdf · Bizkaia eta Gipuzkoara zabaltzea errazago gertatu zan Balmaseda (1882) ... “Auxe da nik maite dodan neure Semea”