zainduzgIZARTE ZERBITZUAK [ 3. aldizkaria- 2009ko abendua]

Aurkezpena

Bizi-bizi

Ekinez bizi

Oroimenari klik

Arreta lantzen

Arreta handitzeko ariketak

Borondatez

Nagusien parte-hartzea gizartean

Zaintzaileak zaintzen

Laguntza eskatzen

Danon artean

Eskolan dementzia ezagutzen

Agenda

Aurkibidea0033

0044

0066

0077

0088

1100

1122

Zainduz aldizkaria[33.. AAllddiizzkkaarriiaa - 2009 abendua]

AntolatzaileaLEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOA

GGIIZZAARRTTEE ZZEERRBBIITTZZUUAAKKXemein Etorbidea 13

48270 Markina-XemeinTel.: 94 616 85 58

Emaila: ongizate@lea-artibai.org

BabesleaEkintza honek Foru Aldundiaren

diru laguntza jaso du

BIZKAIKO FORU ALDUNDIAGizarte Ekintza eta Kultura Saila

LaguntzaileakJUBILATU ELKARTEAK

LEKEITIOKO UDALEKO Gizarte dinamizatzailea Testu eta argazkiak

BIZITZEN FUNDAZIOADiseinu eta maketazioa

11 BARRI

3

Umoreak giza harremanak errazten ditu, tentsioak arintzen laguntzen du, hobeto sentiarazten gaitu. Indarrez

eta energia positiboz betetzen gaitu. Barrea estresari aurrea hartzeko eta arazoak zein kezkak konpontzeko

erarik onena da, defentsak handitzen ditu, odol-fluxua handitzen du eta arnasa gehiago eta hobeto hartzea

eragiten digu.

Azken 30 urteotan asko aurreratu da barrea terapia gisa erabiltzeko orduan. Norman Cousin (AEB) izan zen 70.

hamarkadan bere buruarekin esperimentatu zuena barreterapiaren bitartez erreuma-artritisaren minak gainditzeko.

Ohera joan aurretik barrea eragiten zion pelikula bat ikusiz gero lo minik gabe egin zezakeela baieztatu zuen. Barrea

bere lasaigarri nagusi bihurtu zen. Bere bizipenetik abiatuz, barreterapiaren teknika erabiltzen hasi ziren AEBetako,

Suitzako,Alemaniako eta Frantziako zenbait ospitaletan.

Barreterapiaren oinarri nagusia barrea bizitzaren alde osasungarri gisa sustatzean datza, ariketa eta talde-jolasen

bitartez.

Gorputz adierazgarritasuna, jolasa, dantza, arnasketa ariketak, masajeak, era naturalean barre egiteko teknikak eta abar

erabiltzen dira.

Hainbeste direnez barrearen abantailak, hainbat erakundek barrea hartu du lan egiteko eratzat eta terapia gisa era-

biltzen dute arazo fisiko zein psikologikoak gainditzeko.

Gorputzean dituen eraginak hainbat dira, guztiak positiboak eta gomendagarriak.

- Barre algara bakoitzarekin 400 gihar inguru erabiltzen da, barrearekin baino landu ezin diren urdaileko batzuk barne.

Sistema linfatikoa ere berraktibatzen du.

- Bizkar hezurra luzatu egiten da.

- Begiak lubrifikatu eta garbitzen dira.Algarak bibrazioak eragiten ditu buruan, eta sudurra zein belarria garbitu. Gainera,

barnea estimulatzen da, eta toxinak kendu, mugitzean diafragmak digestioa erraztu eta gai toxikoak gutxitzen laguntzen

duen barne-masajea sortzen duelako.

- Birikiek 12 litro aire mugitzen dute ohiko 6 litroen ordez. Hartara, arnasa hobetzen da, eta oxigenazioa handitu.

- Barre egitean endorfinak askatzen dira, burmuinaren lasaigarri naturalak. 5 edo 6 minutuz jarraian barre egiteak anal-

gesiko baten funtzioa betetzen du.

- Aurpegiko giharrak luzatu eta estimulatzean, eragin bizigarria sortzen da, zimurren aurkakoa.

- Diafragmaren espasmoek sortzen duten barne-masajeak birikiak eta bihotza ere hartzen ditu, eta indartu egiten ditu.

- Barre algarek norberaren burua nekatzen dute, eta loa erraztu.

- Hipertentsioa gutxitu egiten da, arterien gihar lisoak erlaxatu egiten direlako. Hartara, presioa arintzen da.

- Estresa desagertu egiten da, bizi-tonua igotzen duten endorfina eta adrenalina sortzen delako.

- Depresioa arindu egiten du, irekiago, hartzaileago jartzen gaituelako, eta gauzen alde ona ikustarazi.

- Barrearen bitartez, emozioak eta sentimenduak kanporatzen dira.

Barrearen gizarte arloko ezaugarriak azpimarratu behar dira, bere izaera kutsakorra, gizarte ikuspegitik deseroso-

ak diren egoerak erraztea eta umorearen gaitasun komunikatiboa, garrantzia terapeutikoa baitute gizarte arloko disfun-

tzioen aurrean.

Pertsonok barre egiteko gaitasuna galtzen dugunean, gehiago estresatzen gara, eta ez dakigu pilatua dugun energia

negatibo guztia zelan atera.

Bizitzeko barre egin behar da.

AURKEZPENA

BARRETERAPIA

EKINEZ bizierreportajea

z4 Zainduz aldizkaria

BIZI-BIZI

ZER DA FUNTSEAN ONDO-IZATE PSIKOLOGIKOA?

Esan geinke hasteko ondo-izate psikologikoak norberarenburua era positiboan ikustea daka-rrela. Hau funtsezkoa da buru-osa-sun ona izateko.

Bigarrenez, inguruaren balora-zio positiboa be badakar. Ez dadudarik, pertsona batzuk bestebatzuk baino inguru eta egoerahobea dabe, baina era positiboanbaloratzea be ondo-izatean eragi-ten dauan gauza da.

Edukitzen doguzan egoeragatxak eta arazoak era egokianbideratzea ondo-izaterako giltzeta-ko bat izan leike.

Ondo-izate psikologiko hortazgabizenean, emozioek garrantzihandia daukie.

ZER DIRA EMOZIOAK?Emozioak barruko bizipenak

dira, geure organismoaren bizipenfisiologikoak. Eta horrek zer esangura dau? Ba, esaterako, egoerahonetan bat-batean tigre bat bada-

tor, ez da dudarik, geure bihotza-ren taupadak arinduko dirana, etaziurren be, korrika hasiko gara,tigrea lez. Horrek esan gura daugeure emozioak alde fisiologikobat badaukala (bihotzaren taupa-dak arindu, tentsioa sortu) eta aldemotorea be badauka: korrika hasi-ko gara edo guztiz geldi geratukogara. Horrek esan gura izangoleuke emozioak barruko bizipenakdirala, alde fisiologiko eta motoregarrantzitsudunak.

Baina, gainera, emozioak ego-era zehatzen aurreko erantzunakdira. Dana dala, esan geinkeestres egoeren aurreko erantzunaizanda be, argi dagoela pertsonaezberdinek era ezberdinean joka-tuko dabela egoera honeen aurre-an.

ZELANGO EGOERAK GERTA-TZEN DIRA BIZITZAN?

Bizitzan izaten dogun lehenen-go aldaketetako bat urteak bete-tzea da. Urteak betetzeak ez dauerantzun ez positiborik ez negati-borik sortzen. Umeak ginala zora-garria zan, opari ederrak hartzengenduzalako. Orain, ostera, pen-tsatzen dogu ez dala lar atsegina;dana dala, beste pertsona batzukgustura, zoriontasunez eta pozezbizi dabe. Halandabe, urteak bete-

tzeak emozioren bat sortzen deus-ku.

Bigarrenez, bada pertsonanagusientzako oso garrantzitsuadan gertaera: erretiroa. Batez be,aurretiaz erretiratzen diranean.Erretiroa sentimendu batzuekinitxaroten dogu. Batzuentzat ilusiohandiagoz, hauxe esaten dabela-ko: beno, bizitza ezberdina eginahal izango dot, gustuko dodazangauzak egiteari ekin ahal izangodeutsat! Halan eta guzti be, bestepertsona batzuk triste edo umoretxarrez sentitu leikez egiten dabenlan hori gustukoa dabelako etagura leukielako lan horretan segi-tzea.

ZEREN ARABERAKOA DAGEURE ONDO-IZATEA?

Geure ondo-izatea ez da urte-en araberakoa. Hamaika ikerketekutzi dabe agerian adin guztietakopertsonak proportzio berean senti-tzen dirala oso, nahiko, zer edo zeredo bapez zoriontsu. Eta ez danorbera zahartzarora heltzendanean, 60, 65 edo 70 urte bete-tzen dauazanean, zoriontasungitxiago edo tristezia sentitzendauala. Nahiko egonkorra da haubizitzan, hau da, atara dagigunburutik ondo-izatea eta adina bate-ra doazela.

Arazoak era egokianbideratzea ondo-izaterako giltetakobat izan leike

Ç

È

Ondo sentitzeko baldintzak ezberdinak dira: osa-suna, pertsonak funtzioak betetzeko ahalmena man-tentzea, aktibo jarraitzea eta bere eguneroko bizimo-dua mantentzea, pentsioa, diru-errenta, gizarte harre-manak, familiartekoekin eta lagunekin harremanakizatea.

Gauzak egitea ondo-izaterako iturri eta baldin-tza da. Geure ondo-izatea kontrolatu ahal dogu, etahau, zati batean, geure esku dogu. Zer da EKINTZA?Pertsona batek bere beharrak asetuteko egiten dauanguztia da, hau da, jatea, janztea, beste batzuekinharremanak izatea, eta abar, oinarrizko behar horreekguztiak. Baina ondo pasatzeko eta denbora emotekoegiten doguzan gauza horreek guztiak be badira, esa-terako, zinemara joatea, ibiltzea edo ariketak egitea.

EKINTZEK FUNTZIO EZBERDINAK BETETZENDABEZ:

- Norbera eraginkorra dan sentimendua sortzendabe.

- Egiten doguzan gauzetako asko besteengatikegiten doguz, «besteek be behar nabe» eta holan,neure ekinbideak on egiten deutsie.

- Gozatzeko eta denbora emoteko balio dabe.Baina jarrera negatiboak ekintzarik ez egitea, ekin-

tza falta dakar. Dana dala, badagoz jarrera negatibohorreetarako antidotoak:

«Gatxa da, Nik ja ezin dot!»: hartu patxadaz ba,apurka egin.

«Ez dot gogorik!»: Ekin ba, horixe baino ez. Halaneta guzti gogo barik segitzen badozu, ezer ez egiteagurago dozun erabaki beharko dozu.

«Ondo nago nagoen moduan! Gustuko dodana,egin egiten dot!»: Izan argi, zenbat eta gauza interes-garri gehiago izan, zenbat eta gustuko gauza gehiagoizan, hobe zeuretzat eta besteentzat, horrek tristeziarieta depresioari aurre egiten lagunduko dau.

«Eta honek zertarako balio dau?»: Aberasteko,beste batzuk be aberasteko, funtzio eta esanguraezberdinak badaukaz.

«Ez daukat ziur gustatuko jatan!»: Egin froga ba.

«Nire denboretan ez gendun holangorik egiten!»:Zer galduko dozu froga eginez?

5Zainduz aldizkariaz

Oroimenari KLIK

ARRETA lantzen

z6 Zainduz aldizkaria

- Gauza batzuk batera izatea buruan eta era egokiankonpontzea (esaterako, mahaia jartzen dan bitarteanjatekoak egin).

ARRETA HOBETZEKO AHOLKUAK - Ahal bada, kontzentrazioa eskatzen daben ekintzak

ez egin arreta galarazten deutsuen lekuetan (irakurtzea,elkarrizketak, kontuak egitea eta abar.)

- Ahalegindu zaitez erlaxatuta egoten kontzentratugura dozunean. Urduri egoteak gatxago egiten dau kon-tzentratzea.

- Ahal dala, behar beste ordu lo egin. Atseden onabehar da egunez adi ibiltzeko. Insomnio badozu, egizuberba zeure medikuagaz.

- Eguneroko eginbeharretarako ohiturak sortu.Ohiturek lan barriek baino arreta ahalegin txikiagoabehar dabe.

- Arreta ahalegin txikiagoa behar da gauzak banakaegiteko gauza bat baino gehiago batera egiteko baino.

- Kontuan izan nekeak kontzentrazioa txikitu egitendauala. Hori gertatu ezkero, egiten zabiltzana utzi etaatseden hartu. Hobe da gauzak zati laburretan bainaondo egitea.

Arreta handitzeko ARIKETAK

Urteak aurrera joan ahala, pertsonakbizipenak eta ezagutzak pilatuz doaz,baina burmuinaren zahartze prozesuak

neurona galera dakar, eta funtzio kognitiboen gel-dotze orokorra sortzen da. Informazioa prozesa-tzeko ahalmena eta abiadura galtzen dira.Erantzuteko gaitasuna eta pentsamenduak geldo-agoak dira.

ZER DA ARRETA?Arreta une bakoitzean egin gura doguna aurre-

ra atarateko kontzentratua ibilteko gaitasuna da.Arretari esker hauxe egin ahal dogu:- Hartzen doguzan estimuluen aurrean denbora

egokian erantzun (esaterako, kotxea garaiz geratusemaforo gorri baten aurrean).

- Kontzentrazioa mantendu eta ez despistatugarrantzi bako estimuluekin (esaterako, ingurukozaratagaz kontzentrazioa galdu barik irakurri ahalizatea).

- Kontzentrazioa mantentzea egiten gabiltzane-an nahiz eta denboran luzatu (esaterako, pelikulabaten haria segi hasieratik amaierara arte).

- Atentzio jokoak egin: denbora-pasak (esaterako, erra-

kuntzen jolasa), mahai-jokoak, solitarioak kartekin, ordena-

gailu jolasak, eta abar.

- Eskulanak egin: laboreak, maketak, margoak, eta abar.

- Irakurtzeko ohitura mantentzeko ahalegina egin.

Praktikatu dagigun!

7 errakuntzak bilatu.

Antza, hainbat ikerketak frogatzen dau per-tsona nagusien aisia era egokian erabiltzeakbeste faktore batzuk (osasuna, dirua, hezike-ta, egindako lanak eta abar) baino eragin han-diagoa daukala bizitzagaz daben satisfakziomailan (Meléndez, 1991).

Nagusien parte-hartzeagizartean

BORONdateZ

kiaren ideiak apurtuz. Holan, baliagarriago eta ingu-ruan integratuago senti daitezen lortzen da, gizartebazterketarako eta galera fisiologikorako arriskueiaurrea hartuz.

Bizipenek erakusten dabe pertsona nagusienezaugarri berezietaz aberastu ahal diran hainbat ekin-tza badala, beste adin batzuetako boluntarioekin lortu-ko ez leitekezan emaitzak lortuz, eta holan era hone-tako ekintzetan hartu leike parte:

- Kolektibo gazteei euren bizipenak irakastea:Holan pertsona nagusien ezagutzak eta ahalmenakjartzen dira umeen eta gazteen kolektiboen zerbi-tzuan.

- Beste pertsona nagusi batzuen kaptazioa:Pertsona nagusien kaptazio kanpainetan parte hartuz,eurei be segitzeko moduko eredua emongo deutsie,errazago eginez boluntario moduan hartutako konpro-misoa.

- Ekintzak pertsona nagusien zentroetan: zen-trootan hangoen parte-hartzea bultzatuz kolektibo haudinamizatuko daben ekintzetan, elkartasuna zabal-duz.

- Egitasmoak kolektibo bereko pertsonekin:Boluntarioen alkarlanaren bitartez etxerako laguntzatxikien sarea antolatu, auzo bereko pertsona nagusienarteko alkartruke moduan, etxez etxeko laguntza, etaabar.

- Ordezko aitite-amamak: Aitite-amama eta lobenarteko harremana dan pertsona nagusien berezkohartu-emonetarako espazioa berreskuratu, eurengurasoak etxetik kanpoko lanetan daukiezan etabakarrik egon behar diran umeak jagonez.

- Pertsona nagusientzako informazio eta arretabulegoak: Auzo edo gune zehatz bateko pertsonanagusien kolektiboari arreta emotea, interesgarri izanleiken edozein gairen gainean informazioa emonezeta eskuragarri diran baliabideak eta euren inguruandaukiezan pertsonentzako zerbitzuen eskaintza inte-resgarriak lortzea erraztuz.

7Zainduz aldizkariaz

albistea

Beste ikerketabatzuk ikusita,emoten dau

hartu-emon handia dagoelaborondatezko lanak egin etabizitza-satisfakzioa izatearenartean.

Pertsona nagusiak bolun-tario moduan hasteak aban-taila handiak dakarz sektoreguztientzako: erakundeak,gizartea eta pertsona nagu-siak.

- Gizarte abantailak, biz-tanleria pertsona nagusiengarrantziaz jabetutea daka-rrelako, euren gizarte-pape-ra eta irudia hobetuz eta eraberean elkartasunaren etaboluntarioa izatearen balore-ak zabalduz.

- E r a k u n d e e n t z a k oabantailak, bizipen eta dedi-kazio handiko boluntariokopurua handitzean, inter-bentziorako programa gehia-go eta hobeak egitea posibleeginez.

-Boluntar ioentzakoabantailak, belaunaldienarteko trukaketa errazteaneta ibilbide luzeko bolunta-rioekin harremanetan egote-an.

- Boluntario nagusien-tzako eurentzako abantai-lak, gizatasun izaera etagizarte interesa daben lanboluntarioetan parte hartze-an, sarritan pertsona hone-engan sortzen diran inaktibi-tate eta baliagarritasun txi-

Sarritan mendekotasuna dauan pertsonak guragoizango dau zeuk eta ez beste inork zaintzea. Bainagarrantzitsua da biok –zaintzailea eta familiartekoa-saiatzea ahalik eta arinen konturatzen estresa etalotutako zama hobe eroaten dirala partekatuak badi-ra. Laguntzarako eskaintzak hartu gura ez izateak,praktikoak edo emozionalak izanda be, fisikoa zeinemozionala, neke fisiko edo emozionalak jota amai-tzeko arriskua handitu egiten dau. Erraza da zain-tzaile papera betez isolatua geratzea be, eta horrekdepresioa eta arazoa dauan familiartekoa ganorazeta behar dan moduan zaintzeko ezintasuna ekarrileikez.

Laguntza topatzea prozesu luzea eta etsigarriaizan leike. Zeu bazara zaintzaile nagusia, lar neka-tua eta estresatua sentitu zeinke zuk zeuk egiteko.Kasu honetan, beharrezkoa da familiako baten edolagun baten laguntza, eskuragarri diran zerbitzuakedo laguntzak topatzeko.

Baliagarria izan leike familiartekoen batzar batantolatzea egoera barriak –mendekotasuna dauanpertsona jagon beharrak– dakarrena eztabaidatze-ko, zaintze lanak familian banatzeko aukera ezta-baidatzeko edo zaintzaile nagusiei emon beharrekolaguntza egokia antolatzeko. Beharbada, ordubete-ko laguntza eskatu ahal izango deutsazu familia

barruan aukeratutako batzuei.

Familia askok kanpoan bilatzen dabe euren zain-tzaile lanetarako informazioa edo laguntza. Hori ezda porrotaren adibide bat. Beharrezkoa da osasuneta ondo-izate maila ona lortzen saiatzea beti, baimendekotasuna dauan pertsonarentzat zein berezaintzaile nagusiarentzat.

A- ZAINTZAILEAREN GAINEKO ERAGINAOndorio praktikoakZerbitzu, eguneko zentro edo etxez etxeko

laguntza forma daukien laguntza sistema barik,zaintzaile nagusi bat oso arin nekatu leike fisikoki,gaixotasunak aurrera egiten badau. Zaintzaileakhainbat arazo fisiko izan leikez zaintze ardurekzuzenean eraginda. Horren adibide izan leikez lepo-ko minak edo zamako eta giharretako tentsioa.Fisikoki era larrian gaixotzen dan zaintzaile batekbadau era iraunkorrean bere zaintzaile lanari ekite-ko gai ez izateko arriskua. Zaintzailearen lan-zamaastunegia izan baino arinago, gaixoa egoitza

batean edota eguneko zentru batean sartzeaaukera posible bat izan leike.

Egoera hau ekidin egin behar da, ahal dala.

Ondorio emozionalakLaguntza sistema barik, izan gizarte mailakoak

edo formalak, zaintzaileek isolatzeko arrisku handiadaukie, eta, horren ondorioz, estresari lotutako erre-

LAGUNTZA ESKATZENerreportajea

ZAINTZAILEAK zaintzen

“Zaintzaile moduan emondako lehenengo hilabete edo urtee-tan, hainbat arrazoi dala eta, zeure familiartekoa zeuk bakarrikzaintzeko ahalegina egin ahal dozu, inongo laguntza barik.

Arrazoiak asko izan leikez: Zeu gai sentitzea eta dana egin gura izatea,edo laguntza eskatzeko norengana jo ahal dozun ez jakitea, edo eskura-garri dan laguntza ez ezagutzea. ”

z8 Zainduz aldizkaria

akzio larriak izateko, esaterako, antsietatea, inpotentziaeta depresioa. Emozionalki nekatuta dagoen zaintzaile-ak emozio arloko eragin kaltegarriak hartzen dauz.Ondorioz, zaintza egoki baterako beharrezkoak diranenpatia eta baliabide psikologikoak galduko dauz.

Familiarengandik eta lagunengandik laguntza prakti-koa edo emozionala galdu izanak denbora luzez iraunahal dauan sumina sortu leike.

Gizarte mailakoondorioak

Laguntza edo gizartekontaktu barik, balitekezaintzaile isolatu batekkanpo-bizitza gitxi izatea.Zenbat eta luzeagoa izanegoera hori, gatxagoa izanleike zaintzailearentzatbere bizitza propioan zen-tratutako ekintza alternati-boak garatzea. Behin zain-tzailearen lana amaituta,arazo handiak izan leikezbere bizitzari berrekiteko.

B- MENDEKOTASUNA DAUAN PERTSONARENGAINEKO ERAGINA

Ondorio praktikoakZaintzaile nekatu bat, laguntzarik bakoa, arin geratu-

ko da zaintzaile lana aurrera atarateko indar nahikoabarik. Zaintzaileak nekatu egiten dira ematen dabenlaguntzaren kantitatearen eta kalitatearen arabera. Epeluzera, baleike zaintzaileak aparteko laguntzarik ez bal-din badau jasotzen, gaixoa epe luzeko egoitza bateansartu behar izatea.

Ondorio emozionalakGero eta nekatuago eta estresatuago dabilen zain-

tzaile bat ez da izango, hala gura baleu be, bere familiar-tekoari zaintze sentsibleak eta enpatikoak emoteko gaiizango. Mendekotasuna dauan pertsona nahasiago

egon leike bere zaintzaile nagusiaren balizko egonkorta-sun emozionalaren galeraren aurrean, bere familiarteko-aren egoera emozionalaren errudun sentitu leike eta bar-nekoi bihurtu edo ezegonkor sentitu.

Gizarte mailako ondorioakMendekotasuna dauan pertsonak bere familiartekoak

baino ez dauanean jagoten, beste pertsona batzuenlaguntzak eta bultzadak emoten daben aukera galduleike. Bere adin edo sexu bereko pertsonen laguntasuna

galdu leike. Eguneko zentroen edo etxez etxekolaguntzetako langileen abantaila teraupetikoak be ezdauz hartuko. Horrek guztiak zaintzaile nagusiaren gai-neko mendekotasuna handitzea ekarri leike, estimulaziopositiboaren galera eta eragindako pertsona bere baitanixteko aukera handitzea.

Laguntza eskatzea, emozionala edo praktikoa izandabe, familiari, lagunei edo formalago, zerbitzu emoleei, ezda norberaren porrot moduan hartu behar. Alderantziz,aurrerapauso positibotzat hartu behar da, burua galduadauan pertsonak hartuko dauazan zainketen kalitateahanditu eta hobetzeko potentziala daualako, zaintzailea-rentzat berarentzat be horri lotutako eragin positiboakekarrita, gainera.

9Zainduz aldizkariaz

10

Zergatik? Alzheimer gai-xotasunak familiako kideguztiak gaixotzen ditu,

gaztetxoenak baita ere. Pertsonanagusi batentzat oso gogorra iza-ten da maite dugun pertsonahorrek dementziaren fase guztiaknola pasatzen dituen ikustea.Egoera hori oraindik mingarriagoaizan daiteke txikientzako, aitona-amonak gauza arraroak zergatikegiten dituen ez dutelako ulertzenedo egunen baten aitona-amonekeuren iloba ez dutelako ezagutzen.Gurasoak oso lagungarri izan dai-tezke, maitakor egonez edo senti-menduak positiboak erakutsiaz.Hezkuntza formalak, eskolaneskaintzen denak, hezkuntza infor-malaren eta ez formalaren artekolotura behar du, gazteen beharhezitzaileak bete ditzan.

Hori guztia dela eta, eskoletanbadaukagu zer egin gazteekdementzien inguruko baliabide etaezagutzak jaso ditzaten. Ez daarraroa etxeetan gazteek horrela-ko galderak egitea: amama buru-tik-jota al dago? Nire errua al da?Ez nau maite? Ni ere gaixotukonaiz? Eskoletan, galdera hauenerantzun zuzena ematea eta ikas-leek gaixotasunaren inguruko eza-gutzak jasotzea da sentsibilizazio-programa honen helburu nagusia.

Nola?Azaroan eta abenduan egingo

dira saioak Lea-Artibaiko 5 ikaste-txetan. Lehen Hezkuntzako 6. mai-lako ikasleak parte hartuko dute,115 neska-mutil inguru. Guztira 4saio izango dira, eta ludikotasunaazpimarratu nahi da. Lehenengo

saioan, ikasleek gaixotasunarenzergatiak eta sintomak agertzendiren dokumental laburrak ikusikodituzte, ondoren euren arteko ezta-baidak sortzea nahi da. Bigarrensaioan, ikasleek burmuinak gaixo-tasunean daukan eragina ezagu-tzeko joko eta dinamika batzukegingo dituzte. Hirugarrenean, tal-deka kontu batzuk irakurri etahauen inguruan erreflexionatu etaeztabaidatuko dute. Azken saioan,zaintzaile baten esperientziakentzungo dituzte, gaixotasunaketxean sortzen duen desegonkor-tasuna ulertzeko. Hirugarren adine-an aditua den psikologo batek bide-ratuko ditu saioak, dinamikak etaeztabaidak. Ikasleen galdera etaduda guztiak argitzen saiatuko da,dituzten aurreritzi, mito eta pentsa-era faltsuak desagertarazi nahian.

DANON artean

zZainduz aldizkaria

ESKOLAN dementzia ezagutzenerreportajea

Populazioaren zahartzaroaren fenomenoak apurka-apurka aurre egin beharre-

ko hainbat erronka ekarri ditu. Zahartzaroaren inguruan gaztetxoenek aurre-

ritziak dituztela edo informazio falta dagoela ikusita, proiektu berri bat atera-

tzea erabaki da: Eskolan Dementzia Ezagutzen, Eusko Jaurlaritzaren eta Lea-

Artibaiko Amankomunazgoaren laguntzarekin. Iazko Belaunaldien Arteko

Proiektuaren arrakasta ikusita, eskolen, ikasleen eta pertsona nagusien arteko

loturak sendotu nahi dira.

11Zainduz aldizkariaz

ALZHEIMER GAIXOTASUNA; GOGOAREN LAPURRAZahartzaroa ez da beldurtzekoa gaur egun. Garatutako herrialde gehienetan zahartzaro luze, aktibo eta

bizi-kalitatedun batez gozatu dezakegu. Hala ere, badaude hainbat gaixotasun, ordura arte osasuntsu dau-den gizon eta emakumeak mehatxatzen dituztenak, 65 urtetik gorako pertsonak gehitzen doazen heinean.Bereziki,dementzia.

Dementzia ohikoena Alzheimer gaixotasuna da. Espainiako estatuan 400.000 pertsonek pairatzen dute.Gaixotasun neurodegeneratiboa da, hau da, gogoaren goimailako funtzioak (memoria, lengoaia, kalkulua,praxiak eta abar) desegiten ditu, eta norbere nortasuna eta duintasuna lapurtu.

Alzheimer gaixotasunak pertsonaia famatuen gogo asko suntsitu ditu: Maurice Rabbel musikaria, RitaHayworth antzezlaria, Frank Sinatra abeslaria eta abar.

Pertsona nagusiak kaltetzen ditu batez ere Alzheimer gaixotasunak. 50 urteko kasu batzuk aurkitu daitez-keen arren, eragina asko handitzen da 60tik 90 urtera artekoen artean.

Ebaluaketa zehatz batek diagnostiko zuzen batera eramango gaitu. Horrek berebiziko garrantzia dauka,terapia gaixotasunaren lehen etapan hasteko aukera emango baitu. Hartara, goi-mailako funtzioen suntsi-tzea atzeratuko da eta dependentziazko aroa berandutu.

Sendagaia bilatzeko entseguak eta frogak egiten jarraitzen dute buru-belarri ikerlariek. Prebentzio mailangauzak egin daitezke: dieta osasungarria jarraitu, gorputza eta burua aktibo mantendu, jarrera positiboaz bizieta abar.

Etorkizuneko aurreikuspenak betetzen badira, Alzheimer gaixo kopurua mundu guztian hasiko da moduharrigarrian. Zenbait jakintsuren arabera, 2025 urtean Espainiako estatuan gaixo kopurua bikoiztu daiteke,hau da, 800.000 gaixo egon daitezke.

Arrazoi hauek direla eta, XXI. Mendeko izurria bezala ezagutzen da Alzheimer Gaixotasuna.

Agenda

AMOROTO BERRIATUA ETXEBARRIA GIZABURUAGA ISPASTER LEKEITIO MARKINA-XEMEIN

MENDEXA ONDARROA ZIORTZA-BOLIBAR

PERTSONA MENPEKOEN ZAINTZAILEEKIN PROIEKTUAKMMiinntteeggii eessppeezziiffiikkooaakk ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATT

Urrian eta azaroan egina.ETXEBARRIAGaia: ETXEAREN EGOKITZAPENAK ETA LAGUNTZA TEKNIKOAK[ URRIAREN 15, 22, 29 eta AZAROAREN 5ean. 18:30etik 20:00etaraEtxebarriko udaletxean. ]

GIZABURUAGAGaia: MOBILIZAZIOAK[ URRIAREN 22 eta 29an ETA AZAROAREN 5 ETA 12an. 18:30etik20:00etara Txokoan ]

Urtarrilean egiteko datak zehaztu gabe.AMOROTOGaia: NORBERE BURUAREN ZAINTZAISPASTERGaia: PORTAERA ARAZOEN BIDERATZEA

LLeekkeeiittiiookkoo llaagguunnttzzaa ppssiikkoollooggiikkoo ttaallddeeaa

[URRIAREN 20 eta 27an. AZAROAREN 3, 10, 17 eta 24an. ABENDUAREN 1eta 2an 16:30etik 18:00etara Kultur Etxean, Lea Batzartze-gelan.]

MMeennppeekkoottaassuunnaa dduutteenn ggaaiixxooeenn sseenniiddeeeennttzzaakkooOONNDDAARRRROOAAkkoo LLAAGGUUNNTTZZAA PPSSIIKKOOLLOOGGIIKKOO TTAALLDDEEAA

[AZAROAREN 11 eta 25ean. ABENDUAREN 9 eta 23an. 19:00etatik21:00etara Ondarroako Kultur Etxean, Hitzaldi aretoan.]* Nahiz eta Ondarroan egin Lea-Artibaiko herrialde ezberdinetako zaintzaileei zabaldua dago.

BBAAKKAARRKKAAkkoo eesskkuu--hhaarrttzzee ppssiikkoollooggiikkooaa ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATTNon egin: Lea – Artibaiko Amankomunazgoko herrietan, etxez etxe menpekota-suna duten pertsonen zaintzaileekin. Astero 50 minutuko 16 saio ematen dira. Interesatuta egonez gero, deitu telefono hauetara: 94 6232744 / 649276957

PPrreessttaakkuunnttzzaa iikkaassttaarrooaakk ZZAAIINNTTZZAAIILLEEEENNTTZZAATTMENDEXA9 saiotan psikologoak, abokatuak, gizarte langileak eta erizainak emango dituzteastean behin (eguenetan) hitzaldiak. [AZAROAREN 26an eta ABENDUAREN 3 eta 17an. URTARRILAREN 14,21,eta 28an. OTSAILAREN 4 eta 11n. 17:00etatik 18:30era JubilatuenElkartea.]ZIORTZA-BOLIBAR9 saiotan psikologoak, abokatuak, gizarte langileak eta erizainak emango dituz-

te astean behin (eguaztenetan) hitzaldiak.[AZAROAREN 25ean. ABENDUAREN 2,9 eta16an. URTARRILAREN 13,20eta 27an. OTSAILAREN 3 eta 10ean . 17:00etatik 18:30era JubilatuenElkartea.]

PERTSONA NAGUSIEKIN /JUBILATUEKIN PROIEKTUAK

HHIITTZZAALLDDIIAAKK[IRAILEAN, URRIAN ETA AZAROAN EGINDA ]AMOROTO, BERRIATUA, ETXEBARRIA,GIZABURUAGA, ISPASTER

[ABENDUAN EGITEKO]MENDEXA‘Pentsamendu positiboa’ [ABENDUAREN 10ean,17:00etan]ZIORTZA-BOLIBAR ‘Gustura zahartzea’ [ABENDUAREN 17an,17:00etan]

Landu diren eta landuko diren gaiak hauek dira:‘Pentsamendu positiboa’‘Loa osasuna da’‘Besteentzako lagungarria naiz’‘Gustura zahartzea’‘Zahartzen ikasi’Proiektu hau guztia jubilatuen elkarteekin elkarlanean egiten da.

BBuurruuaa mmaarrttxxaann[2010.URTEKO URTARRILEAN EGITEKO]Zehaztu gabe dauden beste bi udalerrietan egiteko.[DATAK ZEHAZTU GABE]

GGoorrppuuttzzaa mmaarrttxxaannMENDEXA[ AZAROAREN 30ean; ABENDUAREN 2,9,14,16,21 eta 23an;eta URTARRILAREN 11,13,18,20 eta 25ean. 17:00etatik18:00etara udaletxeko goiko aretoan ]

SSoorrmmeenn TTaaiilleerrrraakk BBAARRRREETTEERRAAPPIIAA ((RRIISSOOTTEE--RRAAPPIIAA))ISPASTER [ AZAROAREN 23, 25 eta 30ean; ABENDUA-REN 2an; URTARRILAREN 13 eta 20an. 17:00etatik18:00etara Jubilatuen Elkartean ]

[2010. URTEKO URTARRILEAN EGITEKO]BERRIATUA[ URTARRILEAN 11,14,18,21,25 eta 28an.17:00etatik 18:00etara Jubilatuen Elkartean ]

DEMENTZIARI BURUZKO SENTSIBILIZA-ZIO PROGRAMA

EEsskkoollaann DDEEMMEENNTTZZIIAA EEZZAAGGUUTTZZEENN::Lea-Artibai Amankomunazgoko ikaszentroetanBekobentako eskola (Markina-Xemein), Lekeitioko eskola publi-koa eta RM Azkue Ikastola (Lekeitio), Ondarroako eskola publi-koa eta Txomin Agirre ikastola (Ondarroa).