Historia da Historia da
normativización: a normativización: a
construción da variedade construción da variedade
estándar. Interferencias estándar. Interferencias
e desviacións da norma.e desviacións da norma.
Na terminoloxía lingüística hispánica
circulan desde o ano 1977 (Vallverdú) os
termos normalizaciónnormalización e
normativaciónnormativación.
O primeiro refírese á "extensión social da
lingua"; o segundo á "escolla e formulación
da norma".
En sentido estricto a planificación lingüística en Galicia é moi recente, e
non porque non houbese planificadores senón porque as propostas
individuais carecían da socialización necesaria.
Con todo, iniciativas e camiños cara á constitución "espontánea" dun
estándar literario galego hainas desde o comezo mesmo da renacencia
literaria galega, hai máis de 150 anos.
A falta de normalización motivou que este movemento
espontáneo fose moi lento e que aínda non estivese
concluído cando a finais da década de 1970 Galicia
recupera parte dos seus dereitos, e entre eles, tamén en
parte, os lingüísticos. A falta de alfabetización e outros
medios de socialización da lingua fixeron máis lenta aínda a
aparición dun estándar coloquial, supradialectal e depurado.
A mediados do século XIX, aínda que xa con
antecedentes importantes entre os ilustrados do séc. XVIII
(Fr. Martín Sarmiento 1695-1772), e con algúns
"precursores" máis inmediatos, prodúcese un
Rexurdimento. Dura ata principios deste século e é
impulsado tamén aquí por elites aculturadas na outra
lingua, que non estaban de acordo co tipo de nación que
lles inculcaban e lograron, por saber ou por reflexión,
identificarse co máis esencial da súa terra
Un feito destacable nesta época é a fundación
dunha Academia (1905), longamente desexada
por moitos, que ansiaban un código que acabase
coa anarquía lingüística.
A situación subalterna en que vivira o galego
durante séculos creara entre os falantes a mala
conciencia de que falaban incorrectamente
o seu propio idioma
Fóra destas elites a presencia do galego en ambientes que non fosen o
rural ou suburbano, era escaso.
Por outro lado, paradoxalmente os renacentistas escribían nunha
lingua que era falada maioritariamente por analfabetos,
lingüisticamente tan alienados coma os mesmos que renunciaran a
falala. Aqueles renacentistas tiñan logo que cumprir tamén a misión de
concienciar a unha poboación que infravaloraba a súa propia lingua.
É só despois de 1916, coa fundación das Irmandades da fala,
unha liga parecida á Liga Gaélica de Irlanda (1893), cando comeza a
saír o galego fóra dos lindeiros do literario.
Daquela comeza a dar os primeiros pasos para o proselitismo político.
Escríbense en galego os primeiros ensaios e as primeiras obras de
carácter científico de tipo local.
É tamén nesta época cando comeza a haber publicacións periódicas
(A Nosa Terra) de alcance máis ambicioso cás do século pasado.
Nos 15 anos anteriores á guerra civil española aparece unha importante
xeración de escritores, artistas, científicos e políticos. Por primeira vez un
grupo unido de competentísimos intelectuais pon Galicia no foco dos seus
intereses como creadores, investigadores e políticos.
A esta xeración, coñecida co nome da revista que os agrupaba, Nós,
debemos hoxe o mellor que deu Galicia no camino da súa recuperación.
Os homes desta xeración propóñense europeizar Galicia tanto nas ideas
estéticas como na ciencia.
Desde a perspectiva lingüística é unha etapa importantísima da historia do
galego posto que se dá un gran progreso na súa elaboración, a saber:
• modernización terminolóxica e
• desenvolvemento estilístico
O labor desta xeración e o da posterior (a do grupo para-
universitario do Seminario de Estudos Galegos, mozos
aínda cando comezou a guerra), foi frustrado polo triunfo
de Franco, que anulou completamente o galeguismo,
reducindo os seus homes ó exilio ou ó silencio.
A recuperación posterior ó franquismo comezou ó principio dos 50.
Despois do ingreso de España na UNESCO as medidas represivas
contra o galego atenuáronse. Isto permitiu que algúns galeguistas
sobreviventes da guerra acometesen a empresa de transmitirlle á xente
nova o ideario do vello galeguismo, fundado principalmente na
defensa idiomática e outras tarefas de carácter
cultural.
Nos anos 60 madurece a primeira xeración de galegos que non viviu o
trauma da guerra civil. Florece o asociacionismo cultural e comeza
outra vez a organización do galeguismo a través dos partidos políticos.
Debemos engadir un feito de notable interese: a creación dunha
sección de estudios filolóxicos na Universidade de
Santiago no ano 1963, da que proceden case tódolos que na
actualidade participan na modernización do galego, calquera que sexa
o seu punto de vista.
Neste marco que acabamos de trazar
insérese a cuestión da codificación lingüística.
As formas elaboradas do estándar chégase porque, por unha parte,
hai unha tendencia espontánea a saír do particularismo xeográfico
integrándose nunha entidade común superior; e por outra, pola acción
reformadora dos expertos e pola acción exemplarizante dalgúns
creadores singulares.
Isto ocorre de modo inevitable no momento en que se fai o esforzo,
por pequeno que sexa, de poñer unha lingua por escrito.
Cando os escritores do XIX comezan a utilizar o galego,
descoñecedores da valiosísima literatura medieval, cren que
son eles os primeiros en usar literariamente a nosa lingua.
Vense na obriga de fixar unha lingua literaria, coa súa
correspondente ortografía.
Este proceso de elaboración dun modelo lingüístico consta de
tres etapas:► dialectalismo.► interdialectalismo.► supradialectalismo.
Todos estes tanteos individuais na procura dunha norma sobreviviron sen
freo nin controversia ata a década de 1970. A partir de aquela o galego
comezou a ser materia de ensino.
Máis ou menos polas mesmas datas (finais dos Setenta) abríronselle ó
galego as posibilidades de ser lingua da administración ó pasar a ser lingua
cooficial. É dicir, vólvese unha lingua con misións novas. Entón estaba claro
que para a normalización (status planning) do galego a anarquía normativa,
ou a multiplicidade de normas, era un obstáculo moi notable.
Realmente é inconcebible unha normalización se non hai unha
norma única.
Hai dúas posturas con respecto á codificación do galego:
a dos que defenden que o galego é unha lingua en si e
a dos que consideran que o galego é unha variedade
dialectal do portugués.
Posturas:
Ningunha proposta ortográfica triunfou nin deu lugar sequera a querelas
que repercutisen máis aló de pequenos cenáculos. O problema das
contraccións ao/ó, a acentuación, a apostrofación, a guionización, a
representación de [ò], ou [h] son discutidas polemicamente en tódalas
normativas.
No plano da gramática a converxencia espontánea cara a formas
unificadas foi máis lenta e a penas se deron disputas por escollas
morfolóxicas como se deran polas escollas gráficas.
Os partidarios de cada opción formularon
lingüisticamente as súas propostas en
gramáticas e normas ortográficas e
morfolóxicas.
Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego,
propostas pola Real Academia Galega e o Instituto da Lingua Galega en 1982,
adoptadas despois como oficiais polo goberno galego. Como criterio principal
tenderon a busca-la pureza idiomática, limpando o galego de trazos alienantes
(préstamos innecesarios do castelán) e procurando non caer nos abusos propios
da hiperidentificación.
Interferencias e Interferencias e
desviacións da desviacións da
norma.norma.
No camiño da rehabilitación do idioma, da súa
normalización para todos os ámbitos da vida cotiá do país, o galego
topou cunha serie de atrancos derivados da parcial
castelanización do léxico, da reducción da lingua a ámbitos rurais e
coloquiais, e da diversidade de formas existentes no galego falado.
neste camiño da rehabilitación do léxico
houbo e hai interferenciasinterferencias e
inconvenientes xerados polo propio idioma ou
provocados polo contacto con idiomas alleos.
interferencias
internas externas
arcaísmos vulgarismos hipergaleguismos castelanismo lusismo
Recommended