UGALKETA

Sexu-ezaugarriak gizonen eta

emakumeen arteko desberdintasun

fisikoak dira. Bi motatakoak

daude:lehen mailakoak eta bigarren

mailakoak.

- Lehen mailako sexu-ezaugarriak :

ugaltze-organoak dira.

- Bigarren mailako sexu-ezaugarriak

ugalketarekin lotura zuzena ez

duten ezaugarri fisikoak dira.

Adibidez:gizonenak, ahots

baxua, bizarra, emakumeek baino

gihar haundiagoak eta ile asko

gorputzean.

Emakumeenak:titiak, ahots

altua, aldaka zabalaketa eta ile

gutxi gorputzean dira.

Jaiotzean, pertsonek sexu-organoak dituzte, baina garatu gabeak. Adin batetik

aurrera hasten dira garatzen, bigarren mailako sexu-ezaugarriekin batera.

Pubertaroan, gizakien ugaltze-aparatua garatu egiten da. Hipofisiak sortutako

hormona batzuek hasiarazten dute prozesua. Hormona horiek, sexu-

organoetara iristen direnean, organoak garatzen dituzte eta sexu-hormonak

sortzen dituzte. Sexu-hormonek bigarren mailako sexu-ezaugarriak garatzen

dituzte.

Neskak 11 urtekin hasten dira aldatzen, mutilak berriz 13 urtekin. Izan

ere, denak ez dira aldi berean aldatzen.

Emakumeen ugaltze-aparatua sexu-organoz osatuta dago. Osatzen ditu:

Obulategiak:Sexu-hormonak bertan sortzen dira.

Falopioaren tronpak:Obulategia eta umetokia lotzen dituzte.

Umetokia:Bertan haurra garatzen da haurdunaldian.

Bagina:Umetokia eta kanpoaldea lotzen dituen kanala da.

Alua:Ugaltze -aparatuko kanpoko zatia da.Gernubidearen

zuloa ere aluan dago, eta hortik kanporatzen da gernua.

Gizonen ugaltze-aparatua sexu-organo hauek osatzen dute:

Barrabilak:Espermatozoide deritzen gameto harrak dira.

Hodi deferenteak: Gernubideraino eramaten dituzte

espermatozoideak.

Gernubidea: Espermatozoideak kanpoaldera eramaten

ditu.

Eskrotoa: Barrabilak babesten dituen ehun-poltsa dira.

Zakila: Gernubidea hor amaitzen da. Gernubidean zehar kanporatzen

dira espermatozoideak.

Emakumeen sexu-zelulak obuluak dira,eta Gameto

eme esaten zaie. Neskek pubertaroan obuloak

heltzen dira. 28 egunez behin obulu bat heltzen da.

Obuloa obulaeetatik atera, Falopioaren tronpa

zeharkatu, umetokira iritsi eta gernuarekin batera

ateratzen da. Odoljari menustrazioa edo hilekoa

deritze. Emakumeek 50 urte dituztenean gutxi gora

behera obuloak ez dira heltzen, eta horri

menupausia esaten zaio.

Ernalketa obulu bat eta

espermatozoide bat elkartzeari

deritzo.

Obulu bat obulutegitik

Falopiaren tronpara igarotzen

da. Espermatozoide bat

aurkitzen badu, ernalketa gerta

daiteke. Obulua eta

espermatozoidea

elkartzean, zelula berri bat

sortzen da: zigoto. Zigotoa

hainbat zatitan banatzen da eta

enbrioia sortzen da. Enbrioia

umetokira iritsi, eta paretan

itsasten da. Enbrioiak hazten

jarraitzen du.

Enbrioia umetokiko paretan itsatsita geratzen denean, zelula kopurua

ugaritu egiten da.

Enbrioia likido amniotikoz betetako poltsa batean egoten da. Likido

amniotiko horrek enbrioia babesten du. Enbrioiak plazentaren bidez

jasotzen ditu mantenugaiak eta oxigenoa. Zilbor-hestean, hainbat odol-

hodi daude,mantenugaiak eta oxienoa eramateko.

Enbrioia hazi eta aldatu egiten da.

Hirugarren hilabetetan, enbrioiaren organoak osatuta daude. Hortik

aurrera, enbrioiari fetu esaten zaio.

Fetua hazi eta heldu egiten da, bederatzigarren hilabetera arte.

Bederatzigarren hilabetean fetua guztiz osatuta dago. Jaiotzeko

moduan, 50 zentimoko luzera du gutxi gorabehera eta 3.300 gramoko

pisua.

Ernalketa gertatzen

denetik haurra ez da

jaiotzen bederatzi hilabete

inguru arte.

Haurdunaldian amaren

gorputzak aldatzen da. Ez

du obulurik sortzen eta

ez du hilekorik izaten.

Sabela handitzen zaio

pixkanaka eta titiak ere.

Haurdunaldian ezin du

edozer gauza jan eta ezin

du alkohola eta tabakoa

kontsumitu. Ingurukoek

maitasuna eman behar

diote emakumeari,eta

zaindu, etapa gogorra da

eta.

Haurtxoa amaren baginatik kanpora ateratzeari erditzea deritzo.

Erditu aurretik,likido bat ateratzen da baginatik. Urak botatzea esaten

zaio horri.

Erditzearen lehen fasea luzeena da. Fase horretan,umetokiaren irteera

pixkanaka-pixkanaka handitzen da,ama haurtxoaz erditu ahal izateko.

Horrez gain,umetokiko ez-borondatezko giharrak uzkurtu egiten

dira, haurtxoa kanporatzeko.

Hurrengo fasean, haurtxoa baginatik kanporatzen da. Amak indar asko egin

behar du haurra jaiotzeko.

Haurra jaio ondoren zilbor-hestea moztu behar da. Haurrari orbain bat

geratzen zaio:zilborra.

Erditzearen azken pausua plazenta botatzea da.

Lehenengo hilabetetan, haurtxoek bakarrik amaren esnea edaten dute.

Edoskitzaro esaten zaio

Amaren esnea oso osasungarria da eta gaixotasunetik babesten dio. Ama bere

esnea ezin badio eman, esne artifiziala edan behar du.