A poesía das Irmandades da Fala.

Características, autores e obras

representativas.

 

Cambios sociais 1º terzo século XX:

- Derrube da fidalguía

- Eliminación do sistema foral

- Acceso do campesiñado á propiedade

da terra

- Consolidación dunha pequena

burguesía industrial e financiera 

Consecuencias da desamortización na Galiza

Xa que o que se pon en venda son os dereitos

sobre as terras e non o seu dominio útil, o foro

seguirá vixente.

Así, desde 1855 a propiedade cambia de

mans, pasa da Igrexa aos burgueses e

fidalgos, pero o foro persiste.

O campesiñado non se

ve beneficiado porque,

dada a súa escasa

capacidade económica,

non pode mercar as

terras.

Con todo, desde 1865, debido a un fortalecemento da lexislación sobre a

propiedade individual, os campesiños comezarán a mercar as terras xa que

teñen os cartos procedentes da emigración. Isto traerá consigo unha

consecuencia negativa: a consagración do minifundio.

Sociedades agraristas:

- "Solidaridade Gallega ", "Unión

Campesiña“: organizacións cun programa político

claro que intentan atopar a solución aos problemas

organizativos da produción e do foro.

- "Acción Galega" (1910): Basilio Álvarez, Cabanillas, Noriega Varela

A aparición do nacionalismo

Local onde se fundou a primeira Irmandade da no 18/05/1916. Na placa pódese ler:

O 18 de maio de 1916 fundouse aquí a primeira

das IRMANDADES DOS AMIGOS DA FALA ao

impulso dos nacionalistas galegos Antón e

Ramón Vilar Ponte (1881-1936 1891-1953).

O 18 de maio de 19161916 unha xuntanza nos

locais da Real Academia Galega da Coruña, á

que asistiron arredor de 20 persoas, acordou a

creación dunha Irmandade dos Amigos da Irmandade dos Amigos da

FalaFala. Entre os que acudiron á xuntanza

estaban Manuel Lugrís Freire, Florencio

Vaamonde Lores, Uxío Carré Aldao, ou Ramón

Vilar Ponte entre outros.

Tiña como obxectivo a defensa, exaltación e fomento da

lingua de Galicia,

Nomeou a Antón Villar Ponte Primeiro Conselleiro

Desde o comezo houbo dous sectores

diferenciados: o político e o culturalista.

O político era partidario da conquista do poder

político;

o culturalista ‑ dirixido polo grupo ourensán de

Vicente Risco‑ pretendía a defensa e potenciación da cultura

galega.

No cultural, o pulo que deron as

Irmandades da Fala na defensa e

potenciación da Lingua e Cultura

Galegas, foi tan grande que creou

a imaxe de que as Irmandades

constituían un movemento só

cultural.

Mais nada máis falso, porque en

realidade foi un movemento

político nacionalista aínda que con

moitas actividades culturais como

cursos de Galego, Historia,

Literatura ou Arte de Galicia....

O termo nacionalista aparece por primeira vez na "Primeira

Asemblea Nazonalista Galega" celebrada en Lugo en

1918.

O seu proxecto baseábase no autogoberno para Galicia e a

súa federación co resto das nacións que compoñen a

Península Ibérica, coa correspondente cooficialización do

galego a tódolos niveis.

Obxectivos prioritarios:

Autonomía integral para Galicia.

Autonomía municipal.

Ingreso de Galicia na Liga das Nacións.

Busca dunhas bases para facer posible un federalismo

con Portugal.

No político, as Irmandades fundamentan o seu

programa na crítica ó estado centralista como

causa dos males de Galicia.

Para expoñer as súas ideas, publican o Manifesto da

Primeira Asemblea Nacionalista en Lugo o 18 de

Novembro de 1918, que marcará a pauta política do

galeguismo.

I Manifestoautonomía  integral da

nación galega

estado federal que deixe unha porta aberta á

integración  de Portugal

Igualdade de dereitos políticos para a muller

Existencia dun Parlamento Galego que elixiría un goberno galego.

As competencias serían moi amplas: educación, réxime bancario, crédito agrícola,

construción e administración de ferrocarrís....

Tendo Galiza todas as características esenciais da

nacionalidade, nós nomeámonos, de hoxe para

sempre, nacionalistas galegos, xa que a verba

rexionalismo non recolle todas as aspiracións nin

encerra toda a intensidade dos nosos problemas.

Obxectivos para Galicia:Obxectivos para Galicia:

O poder lexislativo encomendábase a un Parlamento galego, elixido

directamente polo pobo.

O poder xudicial estaría sempre desenvolvido por cidadáns galegos.

Réxime tributario propio, sen intervención do poder central.

Supresión das Deputacións Provinciais.

Fixación do cupo de forzas que se estimasen precisas para manter a orde

no país.

Obxectivos para Galicia:Obxectivos para Galicia:

Lexislación social nas competencias que se estimasen non exclusivas do

Estado.

Toda a potestade docente.

Administración (non construción) dos ferrocarrís.

Control da política económica, non excluídos os bancos.

Recuperación por parte dos pobos dos montes comunais.

Obxectivos para Galicia:Obxectivos para Galicia:

Igualdade de dereitos da muller.

Soberanía estética de Galicia (que se conservase nas construcións o

estilo digno e propio de cada marco xeográfico).

Cooficialidade do castelán e do galego.

O fracaso nas eleccións e a Dictadura de

Primo de Rivera contribúen a que en 1922

triunfen as teses culturalistas e apolíticas.

En 1907 nace o xornal A Nosa TerraA Nosa Terra

integramente en galego (que contou dende o

comezo con 2.000 subscritores).

10 anos máis tarde, convertirase no órgano de

expresión das Irmandades da Fala e

posteriormente, en 1932, do Partido Galeguista.

A promoción Antre dous séculos abordaría a tarefa de

arrequentar os achados estilísticos da escola formalista finisecular de

xénea pondaliana coa herdanza esteticista dos idealismos que daquela

agromaban no ámbito europeo.

Mais este proceso desenvólvese sen que os seus protagonistas

cheguen a consolidar unha mínima coherencia de grupo nin unhas

canles de expresión colectivas.

A negativa consideración deste periodo canto á calidade

poética, vén determinada pola falta de orixinalidade e a

reiteración nos vellos temas e formas, que xa estaban

esgotados.

Canto ao contido, basicamente vemos reproducidas as

grandes liñas temáticas dos grandes poetas do XIX: a liña liña

socialsocial (preocupación pola situación do país,

fundamentalmente polas penurias económicas dos labregos;

reivindicación dos nosos sinais de identidade, sobre todo o

idioma, e chamamento a recuperar a nosa historia e as súas

figuras senlleiras); a liña intimistaliña intimista; e, finalmente, a

costumista-paisaxísticacostumista-paisaxística, en que se describe a

fermosura da nosa terra e se reivindican os nosos costumes.

A orixinalidade desta nova poética reside, segundo Ferrín, en

"anchear e arriquecer esa nova sensibilidade con

aporíamentos diversos, fundamentalmente modemistasmodemistas,

españois, e varios portugueses".

Independentemente da etiqueta

clasificatoria por que se optar, no que si

parecen concordar os críticos é en que non

estamos perante unha corrente modernista

strictu sensu, parella á española ou

latinoamericana en voga nesa altura, senón

que máis ben asistimos a unha

interpretación poética que combina a interpretación poética que combina a

tradición cultural galega cun certo tradición cultural galega cun certo

influxo influxo modernista -saudosismo,

símbolismo- palpábel tanto no fondo como

na forma.

Ramón Cabanillas Enríquez é considerado

como a síntese e superación do Rexurdimento,

herdeiro do máis elevado da tradición

decimonónica e ao mesmo tempo actualizador da

poesía galega. Con el incorpora, certamente de

forma serodia, os elementos básicos das estéticas

post-simbolistas europeas interseculares.

encadramos a Ramón Cabanillas na xeración

das Irmandades, aínda que por idade lle

corresponda dentro dela o rango de "irmán

maior“; sen embargo a súa peripecia biográfica

e intelectual asimilase á dos máis novos e

conflúe con eles plenamente tras a

constitución das Irmandades da Fala.

Coma eles, Cabanillas inicia o seu labor literario na

segunda década do século e alcanza especial

fecundidade nos anos 20, no período de plena

eclosión cultural do galeguismo de preguerra.

ParticipanParticipan ombro con ombro nas mesmas

empresas galeguizadoras, desde o Seminario de

Estudos Galegos ao Partido Galeguista, ademais de

colaborar nas principais publicacións alentadas

desde as Irmandades (A Nosa Terra, Rexurdimento,

Nós, etc.).

De feito, os homes das Irmandades -preferentemente prosistas- fixeron del un estandarte, ao cualificalo como 'Poeta da 'Poeta da RazaRaza", sucesor lexítimo de Rosalía, Pondal e Curros. No discurso pronunciado no acto de fundación da Irmandade de Amigos da Fala de Compostela, o malogrado Lois Porteiro Garea define con toda precisión o elevado papel que lle foi encomendado:

Cabanillas é o cardiaco que vén á remover (supricando, mallando, escarnecendo) a nosa apatía, a espertamos do sono mortal. Hémolo poñer por cabeza d'este movimento, que si precisa moito estudio e moito sacrificio, ten as súas raíces n-o corazón onde nacen os versos fortes e altivos, y-os pianos y-amorosos de Cabanillas que todos manan da mesma fonte. Estas sacudidas levan sempre diante un vate, un profeta, un rebelde (un tolo din as xentes porque predica ós que dormen) que loitando ca disgracia, ca cólera dos podrosos qu'embisten n'el com'o mar n-os baixos, co sono dos medianos qu'o abandonan, e c'a pobreza d'os probes que non s'atreven, va¡ pola terra asovallada aturuxando.

Ramón Cabanillas Enriquez nace o 3 de San Xoán

de 1876 na pequena vila feudal de FefiñánsFefiñáns,

pertencente daquela á freiguesía de San Adrián de

Vilariño e hoxe anexada á vila de Cambados

(Pontevedra). Asiste á escola na súa primeira

infancia, a unha escola aldeá que podemos

imaxinar hoxe en día lendo a saudosa evocación

que fai dela en Vento mareiro (1915):

¡Con que vida de milagre rexurde a visión daquela casa de escola, asentada no adro, a carón da igrexa!

¡Ou paredes! ¡Ou baranda da escala longa e estreita do patín! ¡Ou ventaniñas claras, ridoras, abertas sobre da horta do antigo convento! ¡Como se espella na alma, como arrecende o recordo, esa roseira sempre florida que loce máis rosas canto máis vella!

Á idade de nove ou dez anos, e quizabes sentindo xa

a chamada do Seminario, vai a pasantía de vai a pasantía de

LatínLatín nunha parroquia veciña. En carta dirixida a

don Ricardo Carballo, o poeta retrata con sinxeleza e

tenrura a figura do profesor:

Tratei de deprender Latín, ós nove ou dez anos, cun

santo abade, moi enfermiño e falangueiro, que me

daba máis mazás que leccións, na lindeira parroquia

de Corbillón.

0 certo é que en 1889 reside xa no seminario de San

Martiño Pinario, en Compostela, onde non se destaca

precisamente polo seu amor ao estudioamor ao estudio. Na referida

carta pódese ler:

Entre o 89 e o 93 paseei os claustros de San Martiño Pinario,

de onde saín cun revoltixo na cachola, de Historia, Retórica e

Matemáticas. De Latín, Grego e Filosofia, nada, nin polo

forro; catro vaguedades penduradas dun fío.

En 1893 deixa o Seminario e incorpórase ao traballo

burocrático, como oficial de contabilidadeoficial de contabilidade,

na casa do Concello de Cambados. Alí comparte o

seu lecer entre as tascas mariñeiras e a lectura:

Nese tempo divertinme nas tascas, entre mariñeiros, e

facendo, ás veces, coplas de rexoubeo. Lin todo o que

atopaba por diante, porque sempre fun un lector sen

acougo, anque sen método, selección, escolla, ficheiros nin

nada que se lle pareza. E... case¡. Pero esto pertence ao meu

ser íntimo, cheo de felicidade e santidade.

Temos, pois, a don Ramón no seu Cambados,

burócrata e casado, feliz no traballo e na familia.

Pero, para saber que era aquelo de AméricaAmérica,

embarca para CubaCuba en setembro de 1910,

deixando na casa a muller, coa que vai manter

constante correspondencia, e os fillos, dos que

se va¡ lembrar sempre, facendo da súa crianza

obxecto de preferente preocupación, máis coma

faceta moral ca material.

Ver os fillos, para ben criados,

Amantes do seu chan, traballadores,

Sin rebaixarse nunca ante os señores

Nin erguerse xamais ante os coitados.

Reside na Habana evai gañar o pan en traballos

burocráticos: primeiro como contable de comercio e

despois como administrador do Teatro Nacional,

que daquela era propiedade do Centro Galego. Por

cartas dirixidas a Manuel Sánchez Peña -datadas

entre outono de 1910 e xuño de 1915- temos

amplas noticias, referentes á súa actividade

intelectual, burocrática, galeguista e persoal, que

foi moi intensa neses cinco anos.Os extrañáis de que no escribo; no os extrañéis.

Estoy metido en una vida que no me deja tiempo para nada.

O seu contacto coa intelectualidade contacto coa intelectualidade

galeguista emigrantegaleguista emigrante é intenso nestes anos: Nicolás Rivero, Xosé Castro «Chané», Xosé Fontenla Leal, Adelardo Novo (amigos todos eles de Manuel Curros Enríquez, morto na Habana dous anos antes da chegada de Cabanillas), e os asiduos do café «La Puerta del Sol», compoñentes da bohemia literaria e artística dos galegos residentes en Cuba: Antón Villar Ponte, Roberto Blanco Torres, Xulio Sigüenza, Virxilio Blanco...

Alí coñeceu tamén a Basilio ÁlvarezBasilio Álvarez que o gañou para a causa agrarista.

En 1913 publica No No desterrodesterro, prologado por Basilio Álvarez, o famoso cura de Beiro, líder de Acción Gallega, con quen Ramón Cabanillas mantivo sempre unha fonda amizade e mais unha comunión ideolóxica no referente á loita anticaciquil.

En 1915, ano da

publicación de Vento

mareiro volve a

Cambados, renunciando a

un propósito inicial de

visitar os Estados Unidos -

1911:

«Estuve a dos dedos de irme a

Filadelfia, en los Estados

Unidos El puñetero inglés que

no me entra!»-,

Es inverosímil y ridículo -escribe o 24 de xuño

de 1915 a Manuel Sánchez Peña-, pero es

verdad: estoy disgustadísimo viendo

acercarse el día de dejar a Cuba. Nada me

liga a esta tierra, absolutamente nada, y, sin

embargo, me ha puesto imposible la

seguridad de abandonarla. Perdí el humor

para escribir y no tengo serenidad para

explicarte mi estado de ánimo.

Reintégrase á burocracia local, á apacibilidade da vida familiar e á actividade política, en estreita relación coas Irmandades da Fala e co seu fundador Antán Villar Ponte.

O compromiso co proxecto das Irmandades da Fala levouno a colaborar asiduamente en A Nosa TerraA Nosa Terra, converténdose na voz lírica do movemento. Foi aclamado como Poeta da RazaPoeta da Raza e utilizou os seus poemas ao servicio da construción nacional, abandonando os ecos intimistas presentes na súa primeira poesía.

0 día 31 de agosto de 1920, festa de San

Ramón, é recibido na Real Academia Galega

para ocupar a vacante que se producira coa

morte de don Xosé Salgado Rodríguez. O seu

discurso levaba como título A saudade nos

poetas gallegos.

0 26 de maio de 1929 le o seu discurso de

ingreso na Real Academia Españolana Real Academia Española, para a que

fora designado xunto con Cotarelo Valledor, en

cumprimento dunha disposición do Goberno de

Primo de Rivera que asignaba dous postos na

devandita Institución para cada unha das

culturas españolas con entidade lingüística

propia: a galega, a catalana e a vasca.

Ó discurso, que leva como título Un somero

recuerdo de la vida y obra de Eduardo Pondal,

responde Juan Armada y Losada, marqués de

Figueroa.

Fixa a súa residencia en MadridMadrid para asistir ás

sesións da Academia e, a partir deste momento, a

súa vai ser unha permanente peregrinaxe: Madrid,

Valencia, Cambados, Baracaldo, Samos... na que o

poeta se vai ver obrigado a perder a estabilidade

da súa vida ideal, familiar e mais aldeá, para

someterse a outras imposicións do seu rango de

poeta universalmente recoñecido.A ti miña muller, arca pechada,Que no seu fondo garimoso encerraO que me queda santo sobre a terra,Van estes versos de visión dourada.

Eles diranche que, ó través da vida,Sempre, sempre miña alma soñadoraPideulle a Dios que na postrera horaCerre os meus ollos esa man querida.

Sofre a pobrezapobreza: La deportación de mi hermano -

escribe a Valentín Paz Andrade o 22 de maio do 39- le impidió resolverme una situación económica urgentísima: la del abono de mi costosa operación quirúrgica. Recurriendo a todos los medios he podido reunir una parte de la cantidad que debo entregar mañana, y como mis más cercanos amigos están en situación idéntica o alejados, te ruego con verdadera necesidad me mandes seiscientas cincuenta pesetas, que te satisfaré en el plazo máximo de dos meses, pues tengo un trabajo a realizar que me permitirá cumplir la devolución en ese plazo.

Tendo a pobreza por digna compañeira e limpa

a conciencia de mundano lixo, chégalle a morte

en Cambados, na casa dunha súa filla, o 9 de

novembro de 1959.

É amortallado co hábito de San Francisco e

enterrado en Cambados, aínda que

posteriormente os seus restos foron

trasladados a Santiago e depositados na igrexa

conventual de Santo Domingo, na mesma

capela cós de Rosalía de Castro e Alfredo

Brañas.

Escribiu fundamentalmente poesía lírica e poesía lírica e

poesía narrativapoesía narrativa, pero tamén publicou

teatroteatro e esporadicamente textos ensaísticos

como o seu discurso de entrada na RAG A

saudade nos poetas galegos (1920) ou o prólogo

á Antífona da cantiga.

Poesía lírica:Poesía lírica:

•No desterro (1913)

•Vento Mareiro (1915)

•Da Terra asoballada (1917)

•A rosa de cen follas (1927)

•Antífona da cantiga (1950) (antoloxía de

cantos e coplas populares)

•Da miña zanfona (1954)

•Versos de alleas terras e tempos idos (1955)

•Samos (1958)

Poesía narrativa:Poesía narrativa:

• Na noite estrelecidaNa noite estrelecida (1926) (1926)

• O bendito San Amaro (1925): bioggrafía deste

santo galego.

• Camiños no tempo (1949): recompilación da

súa poesía narrativa.

Teatro:Teatro:

•A man de Santiña (1921)

(teatro)

•O Mariscal (1926) (teatro)

Cabanillas supera o risco de converterse nun

epígono máis do Rexurdimento mercé á

incorporación ao galego dos rexistros que

caracterizan a modernidade poéticamodernidade poética.

Desde o punto de vista estritamente literario, a

estética de Ramón Cabanillas constitúe unha

síntese peculiar dos seguintes elementos básicos:Tradición

clásica greco-latina

Mestres do Rexurdimento

Tradición Folclórica galega

Romanticismo e

Simbolismo e postsimbolismo

• A tradición clásica greco-latinatradición clásica greco-latina,

coa que entra en contacto na súa

mocidade de seminarista, máis

preocupado polas lecturas de Horacio e

Ovidio que pola Biblia e os Pais da

Igrexa. Unha boa síntese desta

orientación achámola en Versos de

alleas terras e tempos ¡dos (Paráfrasis

galegas) (1955), onde adapta até unha

ducia de autores clásicos. 0 peso da

tradición culta é especialmente

perceptible en Samos (1958).

• A tradición folclórica galegatradición folclórica galega, da que foi

tamén escolmador con Antífona da cantiga

(1951), posteriormente reeditado como

Cancioneiro Popular Galego.

• Os "mestres maioresmestres maiores" do Rexurdimento,

Rosalía, Pondal e Curros, cos que sucesivamente

foi emparentado polos seus coetáneos e aos que,

efectivamente, foi buscar inspiración en distintos

lances da súa obra.

• O romanticismo tardíoromanticismo tardío -Heinrich Heine está

presente con Rosalía na inspiración de A rosa de

cen follas (1927)- e de maneira especial os os

movementos simbolistas e post-simbolistasmovementos simbolistas e post-simbolistas

da segunda metade do século.

Verlaine e Rimbaud

A etapa de formación de CabanillasA etapa de formación de Cabanillas coincide

coa eclosión do modernismomodernismo. Sen embargo, a

literatura galega mantense en liñas xerais á marxe

das propostas rubendarianas.

Do modernismo hispano Cabanillas adopta as

roupaxes externas: a versatilidade métrica e

rítmica, con versos alexandrinos ou sonetos de arte

menor; un lixeiro exotismo con princesas, pierrots,

mandaríns chineses, xardíns amenos, etc.; e o gusto

polo sensual, os ambientes lánguidos, a

musicalidade, o preciosismo verbal e os efectos

coloristas.

Sen embargo, outros trazos de igual relevo alonxan

ao cambadés da estética puramente modernista: o

gusto polo folclore popular, o léxico rural, a

anécdota narrativa...

A maiores, Cabanillas asume para a súa obra un

marcado ideal ético e unha finalidade finalidade

concienciadoraconcienciadora que pouco teñen que ver co

esteticismo vougo e as teorías da art pour l'art.

Tras incorporarse ao proxecto cultural das

Irmandades da Fala, Cabanillas toma contacto

tamén co saudosismosaudosismo portugués.

Como as Irmandades para Galiza, os saudosistas

propuñan para Portugal un programa de programa de

rexeneraciónrexeneración baseado na recuperación das recuperación das

raíces nacionaisraíces nacionais que coidaban ameazadas.

O rescate da memoria colectiva era entendido

como unha forza capaz de mobilizar as enerxías

dos dous pobos na procura dun futuro mellor. 0

punto de confluencia de pasado e futuro era o

sentimento de saudade, elevado desde o rango de

nostalxia ao de forza histórica.

É por iso que é tan importante o mentemento da

memoria histórica.

A saudade é un camiño de perfección ao través da alma galega: ese camiño escomenzou co primeiro galego que conquireu a plenitude do sentimento racial e morrerá c-o derradeiro galego que alente sobre a Terra. A saudade é a lembranza do Pasado arnostrándonos o que levamos dentro de nós por herdo dos nosos pais, dos nosos abós e da Terra de que somos feitos e, ao tempo, é a Espranza no Porvir que nos pendura d-unha arela docísima, d-un deseio nunca satisfeito de conquerimento do Alén, de acercamento á Divinidade.

O saudosismo terá unha influencia decisiva na obra dos anos 20, onde apreciamos un crecente interese polos temas históricos, unha tendencia mítica e certo misticismo entre cristián e panteísta.Todos estes elementos, unidos a un profundo coñecemento da tradición decimonónica e da poesía popular, dan lugar a unha obra rica e plural. Cabanillas incorpora aos seus textos rexistros e temáticas descoñecidos na poesía galega -temática relixiosa e bucólica, o mito artúrico...- ao tempo que renova os modelos habituais mediante un novo tratamento en que se combina sensualismo, plasticidade e un perfecto dominio do ritmo e da linguaxe.

Evolu

ció

n

Evolu

ció

n

lite

rari

alite

rari

a

1910-1915: Etapa de formación ou pregaleguista

1915-1920: Etapa galeguista

1920-1930: Etapa mítico-saudosista

1939-1949: Etapa de posguerra (segunda madurez)

a) Etapa deformación ou pregaleguista a) Etapa deformación ou pregaleguista (1910-1915)(1910-1915)

Coñece a Basilio Álvarez e impresionado pola súa oratoria asume o ideario agrarista e convértese en portavoz literario do movemento.

Nos anos da emigración cubana Cabanillas escribe os seus dous primeiros libros, No desterro. Visión gallegas (1913) e Vento mareiro (1915)

No formalformal, apreciamos neles a asimilación da

tradición poética do Rexurdimento, así como a

incorporación dos achados métricos e estilísticos do

modernismo rubendariano.

Editadas na Habana son as iniciadoras dunha nova

corrente estética que se consolidará como propia e

que combina a evocación descritiva nostálxica dun

emigrante co poeta anticaciquil e cívico que reclama

dende o primeiro momento o necesario camiño da

galeguización definitiva.

Canto á temáticatemática, os poemas desta época

expresan a nostalxia do desterrado que a través da

lembranza reconstrúe a presencia dos lugares

nativos, as paisaxes familiares, os amores infantís,

a nai, a esposa, etc. Noutros casos, a poesía faise

narrativa e incluso humorística ao describimos un

Pierrot labrego ou arremedar de forma obscena a

lenda do paxaro de Armenteira. A emigración, que

o poeta coñece agora por experiencia persoal, non

provoca a máis mínima crítica social: tan só no

poema inicial de No desterro, "Camiño adiante", se

nos presenta como decisión liberadora do labrego

que marcha canso de sufrir a humillación e a

inxustiza.

A par desta poesía descritiva ou narrativa, encontramos tamén un reducido número de poemas -catro entre cincuenta en No desterro; oito en Vento mareiro- que mostran a voz dun poeta poeta

civilcivil, empeñado en denunciar con versos rabiosos e incendiarios os males do foro, a miseria dos labregos e as ansias de redención que atravesan o campo galego. Poemas como "A Basilio Álvarez", "Acción gallega", "A un cacique", "Lume no pazo", etc., convértense en auténticas proclamas anticaciquis e antiseñoriais e marcan nos anos seguintes o perfil literario do autor.

b) Etapa galeguista (1916-1920):b) Etapa galeguista (1916-1920):

O seu ingreso definitivo nas Irmandades da Fala vai

supor unha evolución temática acompañada dun

compromiso co país. Convértese nun grande poeta

cívico asumindo o rol de concienciador do pobo.

A esta época corresponde a obra Da terra Da terra

asoballadaasoballada (1917) así como un bo número de

poemas que pasan a engrosar a segunda edición

de Vento mareiroVento mareiro (1921). Aínda que Cabanillas non

renega dos poemas de crítica antiseñorial, nesta

etapa abandona os tintes sanguinarios e vingativos

da fase agrarista para adoptar unha actitude actitude

didácticadidáctica, de cara a lograr unha aproximación

paulatina do pobo ao galeguismo.

Cabanillas prefire agora louvar nos seus poemas

os persoeiros representativos do galeguismo

histórico (Rosalía, Pondal, Brañas ... ) ou

contemporáneo (Lois Porteiro), ao tempo que

chama os galegos a recuperaren o seu orgullo

nacional cunha intencionalidade redignificadora na

liña dalgúns poetas do Rexurdimento.

Galiza pasa a ser o suxeito colectivoGaliza pasa a ser o suxeito colectivo dos seus

poemas, entendida como un conxunto de grupos

sociais heteroxéneos pero igualmente asoballados.

Por moito que siga identificando a esencia do país

coa súa base campesiña, o fidalgo xa non é só unha

figura corrupta e sanguinaria e preséntasenos

tamén en ocasións como paradigma de honestidade

e amor á terra.

Ao mesmo tempo, a poesía de Cabanillas

imprégnase de múltiples ideoloxemas que

caracterizan o discurso político das Irmandades: o o

papel central do idioma na conformación da papel central do idioma na conformación da

nacionalidade, o celtismo, o modelo irlandés, nacionalidade, o celtismo, o modelo irlandés,

Portugal como prolongación cultural de Galiza, etc.Portugal como prolongación cultural de Galiza, etc.

O labor de restauración social inclúe tamén o

tratamento do teatroteatro, ata o de agora esquecido.

Desde o ideario das Irmandades apostábase pola

creación e fundación do “Conservatorio Nazonal de

Arte Galego”.

A contribución de Cabanillas está na peza A man A man

de santiñade santiña (1921). Por primeira vez personaxes

galegos pertencentes a niveis elevados

comunicábanse en galego.

c) Etapa mítico-saudosista (1921-1930):c) Etapa mítico-saudosista (1921-1930):

Esta etapa relaciónase co seu achegamento ao

Grupo Nós e ao saudosismo portugués.

Caracterízase pola aposta no camiño da

reconstrucción do pasado, desde a Idade media,

tempo esencial no que se explican as orixes do noso

pobo.

Cabanillas pretende achegarse a unha verdade

intrahistórica que mostre aos lectores as grandes

leccións do pasado como única maneira de

facérense donos do seu futuro.

Centra os momentos da "historia mítica" en catro, que considera claves na constitución da nacionalidade:

• a época celtaépoca celta, que aborda a través de personaxes e actitudes de marcado selo pondaliano;

• a Alta Idade MediaAlta Idade Media, mitificada na apropiación das lendas artúricas;

• o período de esplendor medievalesplendor medieval (secúlo XII) dominado polas loitas entre Xelmírez e dona Urraca e a perda do reino con Afonso VII;

• e por último a crise do século XVcrise do século XV en que as loitas irmandiñas, a dominación castelá e o sometimento da nobreza significan o fracaso das aspracións nacionais de Galiza.

A nova materia trae consigo un novo tratamento

formal:

a linguaxe poética é máis rica e conceptuosa;

son máis frecuentes as referencias eruditas;

créase un sistema pechado de símbolos aos que só

pode ter acceso un lector medianamente culto...

No tocante á versificación, bota man de metros

cultos antes inusuais na súa obra, como o

alexandrino, se ben alterna o seu uso con romances

e outras estrofas populares.

Paralelamente a esta corrente mítico-saudosista,

Cabanillas escrebe unha outra poesía de carácter

relixioso e milagreiro, entre a que destacamos a

lenda en verso 0 bendito San Amaro (1925),

xunto con outros textos que teñen como figura

central o Apóstolo Santiago, símbolo que nesta

altura tenta recuperar o galeguismo.

Mais a proba que confirma a variedade de rexistros caracterizadores de Ramón Cabanillas é a publicación do poemario A rosa de cen follas. Breviario dan amor (1927), cuxo título é tomado dun verso de Rosalía de Castro; agora o poeta renunciará á poesía combativa e costumista para cantar o amor con evidentes influencias de clásicos como Rosalía, Bécquer ou Heine, tal e como o poeta anuncia no limiar:"Estas páxinas descoridas, dun inxenuo e soave romanticismo,

son as follas murchas dunha rosa de mocedade. Malia que a tristeza da Rula do Sar me apreixara o corazón,

o Bécquer das anduriñas o cinguira de brétemas, e Heine, o que oiéu as sonatas do violín da Morle,

batera nel como nunha bigornia de ferreiro, naceron nos días lumiosos en que a vida

é unha cantiga nos beizos e un feixe de rosas na man"

d) Etapa de posguerra (segunda d) Etapa de posguerra (segunda madurez) (1939-1959):madurez) (1939-1959):

A partir de 1931 aproximadamente Cabanillas

enmudece como poeta. Salvo poemas

circunstanciais en tempos da República e un par de

romances aparecidos durante a guerra en revistas

da resistencia antifascista, o poeta pasa máis dunha

década sen escribir nin publicar. Sen embargo,

cando xa sobrepasa os setenta anos e parece que a

súa obra non vai ter continuidade, nos anos corenta

inicia unha segunda madurez creadora.

A esta resurrección non é allea a situación de

penuria e persecución que atravesa a lingua:

Cabanillas, membro da Real Academia Española,

católico fervente e de ideas conservadoras, está a

salvo das desconfianzas e censuras do réxime e

volve a xogar, como xa fixera tres décadas atrás,

un papel simbólico de primeira magnitude na

recuperación cultural de posguerra.

Publica:

Antífona da cantiga (1950), recompilación de

cántigas populares. É o primeiro libro que publica a

editorial Galaxia.

Versos de alleas terras e tempos idos (1955) Onde

traduce e adapta poemas gregos e latinos, así como

do inglés ou do alemán.

Da miña zanfona (1954) libro con ecos machadianos

en que o poeta, o,"home bo", estende a súa ollada

sobre o mundo para se referir con voz amarga e ton

moralizante, á tristeza, á mocidade perdida, á vida e

á morte.

Samos (1958). Misticismo relixioso e contemplativo

na descrición da quietude da vida comunitaria no

mosteiro de Samos. É un poemario de paz e

comuñón coa natureza nun locus amoenus que

restableza o seu equilibrio interno. Canta aos

elementos da arquitectura do mosteiro, os distintos

momentos da vida monástica e a paisaxe que

rodea o lugar en versos de resonancias panteístas.

Recursos estilísticosRecursos estilísticos

Algúns dos recursos máis empregados son sinestesias,

simbolismo, hipérbato, etc.

Unha das características máis salientables de Ramón

Cabanillas é a «vontade de estilo», isto é, a vontade de

conseguir a perfección estilística nas súas

composicións, polo que dun mesmo poema ten

varias versións publicadas en sucesivas edicións. Estas

responden ou ben a unha finalidade puramente

estética para acadar a altura literaria que merece o

poema ou ben motivadas por cuestións puramente

ideolóxicas e/ou políticas.

LinguaLingua

Da mesma maneira que amosou unha clara vontade de

estilo, tamén podemos falar de «vontade de lingua» para

referírmonos á preocupación que tivo para escribir nun

galego literario, afastado do oral, consciente de que escribe

nun idioma carente de normas.

Se comparamos diferentes edicións da súa obra observamos que, a diferenza das primeiras edicións (anteriores a 1920), nas posteriores:

• Rexeita castelanismos como ponzoñenta, aléxase, sangre, cuaxan, carcaxada, axena, nadie e escribe, na definitiva versión, formas galegas como pezoñenta, alónxase, sangue, callan, gargaliada, allea ou ninguén.

• Reduce o emprego de formas dialectais propias da fala, como o seseo, que xa nas primeiras edicións era escaso. Así, substitúe lus, crus, vos ou rapas por luz, cruz, voz, rapaz.

• Rexeita vulgarismos como mistereosa, patreo,

mamorias, últemas, propeo, historea, y-alma, delor e

substitúeos por misteriosa, patrio, memorías, últimas,

propio, historia, alma, dolor.

• Modifica léxico, principalmente cando substitúe a

palabra desexo (que aparecía na primeira edición de

No desterro (1913): «eu tiña un deseio») 1 - pola

palabra arela («Eu tiña unha arela») da 2 a edición de

1926.

Con todo é frecuente nel o emprego de hiperenxebrismos como outo, soma, rízonte, adourar (alto, sombra, horizonte, adorar).

Así mesmo tivo unha forte preocupación por elevar a consideración social galego. Proba disto é que o considerou apto para a tradución de poemas e modernos en Versos de alleas terras, e que o dignificou en A man de Santiña ao nos presentar personaxes de clases altas (fidalgos e señoritas nadas) na cidade falando o noso idioma, coa finalidade de impulsar a concia galeguista nestes ámbitos urbanos e nestes estamentos sociais, algo inusitado na época.

Antonio Noriega Varela

serve de ponte entre o

S.XIX e a literatura

galega do S.XX.

 En 1869 Antonio Noriega Varela veu ao mundo en

MondoñedoMondoñedo. Moi relixioso, ingresou con catorce anos

no Seminario, onde se fixo popular gracias ao seu

carácter festeiro e satírico. Mais non puido ordenarse

sacerdote ao lle negar Roma a dispensa por ser fillo de

solteira, polo que decidiu facerse mestre.

Alí adquiriu formación clásicaformación clásica e comezou a escribir

poemas en español que enviaba á prensa local.

Traba unha gran amizade con Leiras PulpeiroLeiras Pulpeiro .

En 1895, cunha composición de carácter costumista, resultou vencedor dun certame poético realizado na súa cidade natal, en onde estaban de xurado, entre outros, Manuel Murguía, Eduardo Pondal e Andrés Martínez Salazar.

En 1901 comeza a exercer en FozFoz, onde entra en

contacto co agrarismoagrarismo e o movemento anticaciquil

da man de Antón Vilar Ponte.

Segundo algúns críticos, neste intre é cando Noriega

comeza a escribir poemas cívicospoemas cívicos alentando á loita

agraria e forma parte da revista satírica local

Guau...Guau!, publicación de carácter anticaciquil,

para a que escribiu varios poemas de corte cívico.

Freixeiro cuestiona que escribise nesta época

poemas anticaciquís, pois só hai noticias dun

poema destas características anterior a 1911.

O primeiro claramente anticaciquil é de 1913

“Máis coraxe!”

Xan Peisano boi pousónmáis coraxe e menos calmanon sexas corpo sin calma

nin home sin corazón.

Abandonou a reivindicación agrarista (nunca asumida por un

Noriega politicamente conservador) e, crítico cos rumbos

estéticos da poesía galeguista, acabou renegando destes

poemas.

Os tres anos que viviu desterrado nas terras arraianas

provocáronlle un sentimento de desolación.

O escritor foi trasladado á raia con Portugal, Calvos de RandínCalvos de Randín, onde

permaneceu 3 anos. Non se sabe se polas publicacións feitas en Guau,

guau ou polas polémicas creadas nos seus faladoiros.

Tres anos despois logrou o seu traslado á escola

de TrasalbaTrasalba, preto da cidade de Ourense. Isto

supúxolle a posibilidade de trabar novas relacións.

A máis salientábel sería a de Otero PedrayoOtero Pedrayo, baixo

cuxa protección coñeceu a Basilio ÁlvarezBasilio Álvarez e

entrou en contacto cos escritores escritores

portugueses, portugueses, parnasianistas parnasianistas e simbolistas (

Teixeira de Pascoães, Guerra Junqueiro, Eugénio

de Castro e Antero de Quental).

A momentánea adopción da causa agrarista posibelmente

debámola situar nesta etapa, como concesión ao seu amigo

Basilio Álvarez, sen descartar certas motivacións de carácter

persoal.

Permaneceu en Trasalba 13 anos, ata o 28 de agosto de 1926,

pero sen perder o contacto coa súa terra.Fica Noriega viúvo en marzo de 1915 con dúas fillas (os 4

varóns morreran moi novos), unha en Mondoñedo e outra

no pazo de don Ramón. Volveu casar e en agosto de 1916

foi inscrita a primeira filla deste segundo matrimonio.

Máis sen dúbida o feito máis importante desta

etapa foi o contacto cos escritores escritores

portuguesesportugueses, que o levará por unha vía poética

de maior pureza afastándose da liña costumista e

descritiva decimonónica, representada por

Montañesas, e penetrando no puro lirismo, na

soidade do Ermo, á procura dun esteticismo que o

aproxima aos poetas paranasianos e simbolistas

do país veciño.

Foi esta a súa etapa máis fructífera como poeta: chegou

con Montañesas e marchou con Do Ermo.

Con case 57 anos obtivo un destino definitivo

como mestre e instalouse en AbadínAbadín,

retomando os contactos da mocidade.

"Díceme -Vd. cuando pienso ir a Lugo, y yo le digo: estoy ya nombrado (provisionalmente) para la escuela de la Graña en Abadín. El día qe. en la dirección me nombren de veras, ahí me tiene Vd. [ ... ] ¡Qué odisea, amigo de mi alma! Desde el 2 de febrero qe. solicité el traslado aun en 5 de junio se hicieron en Madrid los nombramientos provisionales, y Dios sabe cuando (aunque presumo qe. ya no pueden tardar mucho), Dios sabe cuando vendrá el nombramiento efectivo [...] El día qe. me vea en mi ideal retiro de la Grafia, con casa puesta y rodeado los míos, voy a creer qe. se me acerca el cielo" (cfr. 111.6.1.30)

Esta nova etapa da súa vida está marcada

fundamentalmente polo contacto coa natureza e polo

trato cos labregos. Desta relación nace Como falan os Como falan os

brañegosbrañegos -1928- -1928-. Unha compilación de ditos, frases e

adiviñas populares da zona.

Foi nomeado membro da Real Academia Galega -1927-.

Nunca chegou ler o discurso e considerouse ingresado

despois da guerra, sen ningún tipo de formalidades. A

data de ingreso definitivo é abril de 1939.

Xa en 1930 solicita por motivos de saúde un traslado que o

leva a Viveiro, Viveiro, Santa María de Chavín, o seu derradeiro

destino como docente.

Esta etapa coincide coa 2ª República e logo coa guerra

civil. Diante destes acontecimentos posiciónase

claramente. Coherente coa súa ideoloxía tradicionalista

opúxose á Repúbica; así durante este goberno el mantivo o

crucifixo na súa escola.

Nesta época incrementa a súa produción poética (agora en

español). Chegoulle o tempo do retiro e coñeceu, até o seu

pasamento en 1947, un momento de fondo pesimismo.

Freixeiro Mato di que Noriega Varela foi:

“un amante da vida e dos seus praceres, amigo de

esmorgas e longas conversas... Ideoloxicamente mantivo

unha liña de pensamento constante..., defensor dun

catolicismo de signo tradicionalista... autor dunha obra

poética que evoluciona desde o descritivismo

decimononico ao lirismo intimista da naturaleza... Noriega

Varela está entre os poetas galegos máis representativos

en que ocupa un destacadísimo lugar, senón o primeiro,

entre os escritores da provincia de Lugo que mellor

souberon recrear os costumes tradicionais, a idiosincrasia

e alingua das xentes humildes que a habitan”

A súa obra reflicte a predilección por temas da

inspiración clásica, como a montaña lucense e as

súas xentes. En toda ela están presentes as súas

crenzas tradicionalistas e conservadoras, que o

mantiveron afastado do galeguismo.

Foi coñecido como o cantor da montaña.

Antes de seren recollidos en libros moitos dos

seus poemas difundíronse na prensa local.

Aínda que a crítica fala de Noriega como autor

de un só libro de creación poética, imos

diferenciar:

• MontañesasMontañesas: 1904, con 16 composicións

1910, ampliada en 53 poemas que

inclúen dous poemas extensos “de Ruada”,

gañador do 1º premio nun certame de

Mondoñedo, e “Leite Fresco” cadro de

costumes. Outorga maior protagonismo á

montaña.

Neste poema observamos esa liña de poesía poesía

eróticaerótica que tamén foi tratada polo autor, pero menos valorada pola crítica. Foi incluso suprimida por el mesmo, quen retirou estrofas ou poemas enteiros das últimas edicións.

Leite FrescoLeite Fresco

Esta poesía dialogada debe relacionarse coas pescudas filolóxicas de Noriega Varela, autor do tratado 'Como falan os brañegos' (1928), e onde se encadenan versos curtos e frases rápidas directas, próximas de xéneros populares como a regueifa.

• Do ErmoDo Ermo: aparece en 1920 formado por 48 poemas; 30 novos e 18 incorporados da obra anterior; en xeral os máis líricos e relixiosos. Abandona o lirismo e o ton descritivo e centra a atención na lírica da montaña.

Será esta a única edición que inclúe algún poema anticaciquil e agrarista ( “Acción Gallega”, “Prós mozos”, “En boa hora”) froito momentáneo do compromiso con algúns amigos.

En 1929 hai unha 3ª edición e en 1946 unha 4ª. Esta foi seguida polo autor con sumo interese:

"Y ya vé Vd. como, una vez más, se enreda la madeja. Tengo yo una letra muy clara, muy presente el índice de todas las de D'o Ermo, y no veo la razón pa. qe. ahora surjan conflictos. A ver, querido Trapero si Vd. desata estos nudos, y si no es posible hasta qe. Leal regrese, (inda qe. non regrese n'un siglo), cepos quedos, como Peludez en mis circunstancias exclamaría. Es mejor qe. quede la obrita en tinieblas qe. qe. la saquémos a luz con haraposos atavíos de desdentada meretriz" (cfr. 111.6.1.53).

A obra saíu do prelo dividida en tres partes: A Virxen y-a A Virxen y-a

paisanaxepaisanaxe, MontañesasMontañesas e D’o ErmoD’o Ermo.

Deixando de lado a primeira que é de compilación, as dúas

seguintes ficaron constituídas da seguinte maneira:

• MontañesasMontañesas: 24 composicións.

• D’o ErmoD’o Ermo: 102.

Esta reagrupación definitiva responde ao criterio de

considerar montañesas como unha obra de carácter

descritivo e costumista e D’o ErmoD’o Ermo dentro de una liña

estética depurada e moderna, tematicamente

caracterizado polo lirismo franciscano de acento relixioso.

Distinguimos dúas etapas na traxectoria do autor:

unha representada por MontañesasMontañesas na súa

primeira edición de 1904 onde predomina a poesía

realista decimonónica, e outra representada por

Do ErmoDo Ermo, de liña intimista franciscana integrada

na poesía do século XX.

A segunda edición de MontañesasMontañesas representa a

transición entre ambas.

Do ermoDo ermo é o máis importante dos libros

publicados por Antonio Noriega Varela e, en

realidade, representa o conxunto da súa obra

poética. Ben é verdade que en 1904 xa dera ao

prelo MontañesasMontañesas, pero eses poemas iniciais

foron despois recollidos en 1920 na primeira

edición de Do ermo, que se iría continuamente

ampliando baixo o mesmo nome ata a morte do

poeta en 1947. De feito, pódese trazar unha clara

liña de progresión entre os primeiros e máis

antigos versos de Do ermo e os últimos, escritos

corenta anos máis tarde.

• Natureza humilde propia do franciscanismo poético

Os seres máis pequenos e insignificantes espertan nel sentimentos de maor e solidariedade (vid. Toda humilde beleza)

• Alabanza da montaña, na liña do Beatus ille horaciano (gabanza á vida retirada, á vida do campo). A Montaña

• Paso do tempo, Tempus Fugit, asociado á «saudade» pola mocidade perdida.

• Mutación ou metamorfoses extraída das

Metamorfoses de Ovidio. Se alí Dafne, perseguida por

Apolo, se converte en loureiro (abedoeira) coa axuda dos

deuses, agora trocarase en bidueira; o orballo da mañá

quetransforma os elementos da natureza en xoias; etc...

• A saudade: esa saudade da montaña que impregna toda a poesía d’O Ermo.

• O tema da morte que non só aparece nos poemas autobiográficos. O seu amor pola montaña é tan intenso que nin a morte conseguirá afastañlo dela, pois é alí onde quer ser soterrado.

O galego da primeira época ten un marcado acento

ruralista, grande riqueza léxica e un forte carácter

dialectal da área mindoniense do autor; mesmo se pode

cualificar coa manida adxectivación de "enxebre", pois

recolle moitas palabras, xiros e construcións plenamente

representativos da fala tradicional dos labregos da zona;

hai predominio do léxico concreto fronte ao abstracto,

como corresponde ao carácter realista das composicións.

Mais entre a súa linguaxe, sen dúbida popular nesta etapa,

sempre se deixará ver o poeta culto e estilista.

Así, nunha das súas primeiras composicións, que encabeza

o libro Montañesas, "Fale meu bisavó", tal vez a de maior

sabor tradicional, achamos versos como estes:

A lengua de Rosalía,rico caudal de harmoníaque prendou a Castelar,moitos n'a saben falar,

i os máis non lle teñen pía. (...)

¡Non!, naquel tempo pasadonon era tan desleigado

quen por un Creso se tiña,si daba o leite a vaquiña,i abría sucos co arado.

Na segunda etapa (Do Ermo) a depuración temática esixiulle tamén unha maior depuración lingüística. A lingua vaise ir desprendendo do ton popular e do ruralismo colorista para se facer máis culta e abstracta. Nisto tivo moito que ver o achegamento definitivo á poesia portuguesa, o que vai implicar á depuración da lingua rústica e dialectal que con anterioridade empregara, para botar man dun rexistro culto, acorde coa nova temática e coa nova estética.

E nos escritores portugueses, igual que nos españois, acha eses cultismos greco-latinos que agora precisa.

Mais non usará nunca unha palabra nin adoptará unha solución morfolóxica que el non considere plenamente galega.

En conxunto a lingua de Noriega garda fidelidade á

fala dos labregos, único modelo que admitía, pois

non concibía máis galego ca o da aldea. A lingua por

el empregada ten as características propias do

galego mindoniense: dialectalismos, vulgarismos

e castelanismos. Non acostumou empregar

hiperenxebrismos pois nin pretendeu nunca que o

galego abandonase o ámbito en que o castelán o tiña

recluído; mesmo se burlou das Irmandades da Fala

por tentar un modelo estándar.

Domina os versos tradicionais e non busca innovacións.

Tamén na métrica podemos distinguir dúas etapas:

• en Montañesas predomina o verso de arte menor,

fundamentalmente o octosílabo. Abonda o romance

aínda que tamén usa as quintillas, sextillas e décimas.

Esta métrica de carácter popular e tradicional está en

consonancia co ton xeral do libro.

• en Do Ermo a métrica vese afectada pola nova liña do

autor, pasando a metros e estrofas cultas. A inclusión

do soneto foi decisiva. Predomina a rima consonante

sobre a asonante e, aínda sendo maioritarios os versos

de arte menor, destaca a presenza do hendecasílabo.

Recursos estilísticos:Recursos estilísticos:

• Diminutivos en -iño: en consonancia coa lingua popular e coa temática franciscana, que resalta a humildade e tenrura das cousas, e polo tanto a afectividade e o ton sentimental: ¡Nin rosiñas brancas, nin claveles roxos! Eu venero as frolíñas dos toxos.

• Paralelismos sintácticos tradicionais, anáforas, similicadenciasque nas rosas dos vales, que sorríen que nos mantos dos pinos, que se engríen que nas blondas do mar, que se rebela.

• Encabalgamentos de verso a verso ou interestróficos nos sonetos: viste os cardos de flores, viste de hedra /as informes paredes dos muíños.

• Antíteses ou xogos de contrarios: á vista dun pazo, un niño / i a

gloria dun remansiño / frente ós vagallós do mar.

• Hipofora: o poeta pregúntase a si mesmo e el mesmo responde: ¿A señardá? ¡Ben sei!

• Prosopopea ou humanización dos elementos da natureza:¡que alegre! un raio de sol, en tanto non lle furta un bico á neve.

• Metáforas.

• Fonosimbolismos: i alegra os soutos, donde arrola a rula .

• Hipérbatos que dificultan a comprensión: sorrisos das do ermo tristes flores.

•Ablativo absoluto: Sañudo o rostro, rúda-las maneiras...