ITURRAMA BHI 2014 – 2015 IKASTURTEA

TEKNOLOGIA 2. DBH

MEKANISMOAK. 2DBH

2

1.IDEIA BAT EGINEZ

MEKANISMOAK. 2DBH

3

2.MEKANISMO DERBERDINAK

PALANKA

POLEA

MARRUSKADURA GURPILAK UHALDUN POLEA

ENGRANAJEAK ENGRANAJE KONIKOAK

TORLOJU AMAIGABEA KATEDUN ENGRANAJEA

PIÑOI KREMAILERA TORLOJU AZKOIN SISTEMA

MEKANISMOAK. 2DBH

4

Mekanismo desberdinak funtzionamenduan ikusteko joan esteka hontara: http://inigoaritzaikastolateknologia.blogspot.com.es/p/mekanika.html http://www.juntadeandalucia.es/averroes/recursos_informaticos/andared02/maquinas/index.html

ESPEKA

BIELA BIRADERA BIRADERA ETA TORNUA

GURPIL ESZENTRIKOA

ENGRANAJE TRENA

BIRABARKIA

MEKANISMOAK. 2DBH

5

3.MEKANISMOAK DITUZTEN MAKINAK Hona hemen mekanismoak dituzten makina desberdinak. Identifikatu itzazue makina bakoitzean honakoak:

• Makinaren izena • Elementu eragilea • Mekanismoa • Elementu hartzailea.

● ● ● ●

● ● ● ●

●

●

●

●

MEKANISMOAK. 2DBH

6

●

●

●

●

Aztertu dituzun lau makina horietan, identifikatu ezazu mugimenduaren transmisioa zuzena edo zirkularra izan den

MEKANISMOAK. 2DBH

7

4.MEKANISMOEKIN KALKULUAK Hona hemen gehien aztertuko ditugun mekanismoak eta beraiekin kalkuluak egiteko formulak:

MEKANISMOAK. 2DBH

8

MEKANISMOAK. 2DBH

9

4.1. PALANKAK Palankak makina bakunak dira. Barra zurrun bat eta bermapuntu bat (sostengua edo artikulazio puntua) besterik ez dute. Indar txikia eginda pisu handia jasotzeko erabiltzen dira, indar biderkatzailea moduko gailua da. Behar den luzerako (oso handia) irudizko palanka erabiliz, inurri baten pisuak eraginda elefantearen pisua jaso liteke.

Palankak indarra biderkatzen duenean abantaila mekanikoa duela esaten dugu. Palanka guztiek ez daukate abantaila mekanikoa, palanka mota batzuetan, aldiz, indar handia egin behar da erresistentzia txikiagoa gainditzeko, desabantaila mekanikoa dute.

MEKANISMOAK. 2DBH

10

4.1.1.PALANKAREN ATALAK

F: egiten den indarra R: erresistentzia, gainditu behar den indarra. Bermapuntua: palanka oszilatzeko (mugitzeko) behar duen puntu finkoa. Besoak: indarra edo erresistentzia dagoen puntutik bermapuntura dagoen distantzia da 4.1.2.PALANKA MOTAK

MEKANISMOAK. 2DBH

11

MEKANISMOAK. 2DBH

12

4.1.2.PALANKAREN LEGEA

▪F=1000N izanda, palanka orekan egongo litzateke.

▪F >1000N izanda, R erresistentzia gainditu eta palankaren ezkerreko aldeak gora egingo luke

MEKANISMOAK. 2DBH

13

4.1.3.PALANKAK ARIKETAK 1.ARIKETA

a) Kalkulatu R erresistentzia gainditzeko egin beharko dugun (F) indarra. b) Abantaila mekanikoa duen palanka al da? c) Zein palanka mota da?

2.ARIKETA

Oraingoan erresistentzi eta indarra aplikatzeko besoen luzera aldatu dugu. a) Zein izango da R erresistentzia gainditzeko egin beharko dugun (F) indarra? b) Abantaila mekanikoa duen palanka al da?

MEKANISMOAK. 2DBH

14

*PISU-INDAR ERLAZIOA Edozein objetuk, edozein pertsonak, pisu bat du, kg-tan neurtzen dena. Pertsona bat, lur planetan badago, indar bat egiten du lurraren zentroruntz, grabitate indarrak erakarria.

F: indarra [ N ] Indar hori kalkulatzeko: m: masa edo pisua [kg]

a: Lurraren azelerazioa. Hau konstante bat da, lurrean beti balio berdina, 9,8m/s2

Adibidez: Demagun pertsona batek 60kg pisatzen dituela eta zabu batean esertzen dela. Eragingo duen indarra: F = m ● a → F= 60kg ● 9,8m/s2

→

5.ARIKETA

Irudiko elefanteak 300 kg pisatzen ditu eta palankaren 50cm-ko (0,5m)besoan kokaturik dago. Elefanteak egiten duen indarra→ F= 300kg ● 9,8m/s2 = 2940N Inurriak 1g (0,001kg). pisatzen ditu. Zenbat neurtu beharko du inurria kokatzen den besoaren luzerak, elefantea altxatzeko? (Gogoratu masa (kg) indarra bihurtzeko F = m*a)

9.ARIKETA

Harri jasotzaile batek 3000 N-eko indarra egiten du. 2m-ko luzera duen palanka batekin zein izango da altxatuko duen pisu maximoa, jakinik erresistentzia 50cm-ko distantzian kokaturik dagoela?

F = m ● a

F= 588N

MEKANISMOAK. 2DBH

15

12.ARIKETA

Kutxa bakoitzak 1Kg pisatzen ditu eta palankaren segmentu bakoitza 1m-koa da. Esan kasu bakoitzean palanka ze aldera mugituko den.

MEKANISMOAK. 2DBH

16

4.1.4.PALANKAK ARIKETA OSAGARRIAK Hona hemen palanken beste ariketa batzuk, NAHI IZANEZ GERO bakarrik egiteko. Irakasleak ariketa ebatziak banatuko ditu, norberak zuzendu ditzan. Zuzendutakoan dudarik izan ezkero irakaslearekin argitu 3.ARIKETA

a) Kalkulatu R erresistentzia gainditzeko egin beharko dugun (F) indarra. b) Zein palanka mota da?

4.ARIKETA

a) Kalkulatu R erresistentzia gainditzeko egin beharko dugun (F) indarra. b) Zein palanka mota da?

6.ARIKETA

Guraizearen alde bakoitzean 50N-eko indarra aplikatzen badugu, zein izango da guraizearen punta bakoitzean lortuko dugun indarra? Zein palanka mota da?

MEKANISMOAK. 2DBH

17

7.ARIKETA

Gurdi hau 50 kg areaz beteta dago. Zenbateko indarra egin beharko dugu altxatzeko? (Gogoratu masa (kg) indarra bihurtzeko F = m*a) Zein palanka mota da?

8.ARIKETA

Amuarrainak 30 N-eko indarra egiten du. Uratik ateratzeko zenbateko indarra aplikatu beharko dugu? Ze palanka mota da?

10.ARIKETA

Adierazi ondorengo garabi hidraulikoak 1000 kg-ko pisua altxatzeko egin beharko duen indarra. Garabiaren besoak 1,5m ditu eta erresistentzi besoak 5m. Zein palanka mota da? (Gogoratu masa (kg) indarra bihurtzeko F = m*a)

11.ARIKETA

Alikateen alde bakoitzean 100N-eko indarra aplikatzen dugu. Zein indar eragingo dugu punta bakoitzean?

Indarra aplikatzen dugun besoaren luzera 12 cm-koa da, eta erresistentzia aurkitzen den besoaren luzera 4 cm-koa.

MEKANISMOAK. 2DBH

18

4.2. MARRUSKADURA GURPILAK

MEKANISMOAK. 2DBH

19

4.3. UHALDUN POLEAK Marruskadura gurpilen berdintsuak dira, baina polea batetik besterako mugimendu transmisioa uhal baten bidez egiten da (marruskaduraz egin beharrean). Hona hemen teknologiako tailerrean, proiektu batetarako eraikitako mekanismoa. Gurpil haundiak duen ardatzari bira emanez, gurpil haundia mugitu eta uhalaren bidez, txikia mugiaraziko du.

Mugimendua eragiten duen poleari, polea eragilea deritzo. Normalean motorra du bere ardatzean Mugimendua jasotzen duen poleari, polea eragina. Hemen ere, poleen tamainaren arabera eta uhalaren posizioaren arabera, abiadura handitu/txikitu daiteke eta norantza mantendu/aldatu:

MEKANISMOAK. 2DBH

20

4.3. 1.UHALDUN POLEAK ARIKETAK 1.Kalkulatu polea eraginaren abiadura, jakinik (8. orriko eskemako formula erabili):

d1= 120 cm

d2= 40 cm

N1= 300 b/min

Abiadura haunditu edo txikitu dugu? 2. Arropa garbigailu bat dugu. Bere motorra, 8cm-ko diametroa duen polea bati loturik dago. Tanborra, 32cm-ko beste polea bati. Zentrifugatzen duenean, tanborraren abiadura maximoa, 1200b/min-koa da. Ze abiaduran egongo da motorrari loturiko polea biratzen?

MEKANISMOAK. 2DBH

21

3. Zure etxeko administradorea zara. Aszentsorea ez dabil. Teknikariari deitu diozu. 20minututan etxeko portalera iritsi eta deitu egin dizu. Biok batera bazoazte aszentsorearen makina gelara. Han zaudelarik, aszentsorearen mekanismoa ikusten duzu. Beheko irudian lauki beltzaren barruan dagoena duzu mekanismoaren parte bat: motorra, honi loturiko polea txikia eta ondoren polea eragina. Bihak uhal baten bidez konektatuta. Polea eraginaren abiadura, 6b/min da (oso mantso). Motorrari loturik dagoen polearen diametroa 15cm eta polea eraginaren diametroa 80cm. Zenbat da motorraren abiadura? Zertarako balio du mekanismo honek?

MEKANISMOAK. 2DBH

22

4.3. 2.UHALDUN POLEAK TRENA Polea ugari bata besteari konektatuta ditugunean, TRENA deritzogu.

ARIKETAK

42

31

1

4

dd

dd

N

N

⋅⋅

=

1.Demagun uhaldun polea trena dugula. Lehenengo gurpilari, motore bat diogu konektatuta. Bere abiadura 15b/min. Zenbat izango da irteerako gurpilaren abiadura, baldin eta: d1= 20cm. d2=40cm d3=20cm d4=40cm 2.Demagun uhaldun polea trena dugula. Lehenengo gurpilari, motore bat diogu konektatuta. Irteerako gurpilaren abiadura 25b/min da. Zenbat izango 1.poleari konektaturiko motorraren abiadura? d1= 20cm. d2=40cm d3=20cm d4=40cm

MEKANISMOAK. 2DBH

23

4.4.ENGRANAJEAK

MEKANISMOAK. 2DBH

24

MEKANISMOAK. 2DBH

25

MEKANISMOAK. 2DBH

26

MEKANISMOAK. 2DBH

27

4.4.1.ENGRANAJEAK ARIKETAK

1. ARIKETA

Ondorengo engranajeetan kalkulatu transmisio erlazioa (i). Sarrerako gurpilaren abiadura 1b/min bada, zenbat bira emango ditu irteerako gurpilak? 1. Z1 = 15 hortz Z2 = 15 hortz 2. Z1 = 15 hortz Z2 = 30 hortz 3. Z1 = 15 hortz Z2 = 45 hortz 4. Z1 = 15 hortz Z2 = 60 hortz

MEKANISMOAK. 2DBH

28

2. ARIKETA

Ondorengo engranajeetan kalkulatu transmisio erlazioa (i). Zenbat bira emango ditu irteerako gurpilak sarrerakoak bira bat ematen duenean? Sarrerakoa beti ezkerrekoa da.

A) N1 = 4400 b/min N2 = 1100 b/min B) N1 = 725 b/min N2 = 1812,5 b/min C) N1 = 250 b/min N2 = 50 b/min D) N1 = 735 b/min N2 = 245 b/min

MEKANISMOAK. 2DBH

29

3. ARIKETA

1. Ondorengo tren engranajearen transmisio erlazioa 1/9 da. 10000 rpm-ko abiaduran biratzen duen motor elektriko bati konektatzen bada, ze abiaduran biratuko du irteerako gurpilaren ardatzak?

2. Aurreko ariketako trenari buelta ematen badiogu, transmisio erlazioa

aldatuko da 9 izanez. Ze abiaduran biratuko du orain irteerako gurpilaren ardatzak?

3. Ondorengo tren engranajearen transmisio erlazioa 0,125 da. 2400

rpm-ko abiaduran biratzen duen motor elektriko bati konektatzen bada, ze abiaduran biratuko du irteerako gurpilaren ardatzak?

MEKANISMOAK. 2DBH

30

4. Aurreko ariketako trenari buelta ematen badiogu, transmisio erlazioa aldatuko da 8 izanez. Ze abiaduran biratuko du orain irteerako gurpilaren ardatzak?

MEKANISMOAK. 2DBH

31

MEKANISMOAK. 2DBH

32

MEKANISMOAK. 2DBH

33