i0s

&¡Es-\

+(YA4§tB,-\

#&ffi*ffi

"p(§FS\\Já

\Fbo

3EVI

'§r§gJ§LJffi

rffi.ffiffi{&

ffiwffitutu

@ffi%d#ffi[

&e7 -\¡t§rqwgT§ÜE

ffiUJreilE\E

d#¡IEE

i

i

ffil

O medio m ari ño

O medio mari ño

Adela Leiro LoisXosé Ramón Daporta Padín

Candea 1.994

r",'

i;

i

INDICE;

O Camarón

Crustáceos macruros

O Cangrexo

Crustáceos braquiuros

Cangrexo ermitán, crustáceos anomuros

Crustáceos decápodos

Crustáceos isópodos

Crustáceos anfípodos

Percebe

Crustáceos Cirrípedos

óaracterísticas xerais dos crustáceos

Clasificación dos crustáceos

índice de especies

Bibliografía

3

o

7

10

12

13

14

15

16

18

19

20

21

21

DEScRrPcróru exteRrvR:

Animal de corpo blando cuberto dun caparazón articulado, longo e comprimido late-ralmente , de cor castaña clara, traslúcida con pontos e liñas encarnadas(transversais no abdome e oblicuas na cabeza). Pode medirata 10 cm. de lonxitudesin conta-las antenas.O corpo está dividido en:

-Cefalotórax: globoso e liso cunha prolongación cara adiante (rostro) grande e den-tada polas dúas caras. Os ollos son globosos, grandes e pedunculados. Antenas moilongas e articuladas e anténulas con dous flaxelos e espiñas na base. Boca formadapor: 3 pares de maxilípedos ( dous a xeito de patas), 2 pares de maxilas finas e 1 parde mandíbulas.Na parte inferior (peto torácico) inxírense cinco pares de patas articuladas formadaspor cinco artellos, das que os dous primeiros rematan en pinza (o segundo par máisgrande) e ó resto en unlla. As femias teñen os orificios xenitais na base do terceiropar de patas e os machos no último.

-Abdome: longo e liso, moi musculoso, formado por seis segmentos articulados re-

matados no telson(cola) de forma triangular e alongado. Os cinco primeiros segmen-tos van provistos dun par de apéndices con función natatoria e que as femias utilizanademáis para transporta-los ovos da posta. No segundo segmento abdominal os ma-chos levan uns apéndices copuladores

antenas

anténulas cefalotóraxabdome

maxilípedo

pleópodos

(patas )

DESC INTERNA:

APARATO DIXESTIVO :formado por un conducto continuo: boca, esófago, estÓma-go, intestino e ano que se abre no extremo do abdome. Complétase cunha gándulade funcións dixestivas:o hepatopáncreas.APARATO RESPIRATORIO: as branquias están fora docorpo protexidas por unhas expansións laterais da cascado cefalotórax que forma uns espacios chamados cáma-ras branquiais.

glándulaexcretora

TOMIA INTERNA

APARATO CIRCULATORIO: un corazón en posición dorsal do que saen as arterias

APARATO EXCRETOR. glándulas situadas na base das antenas

SISTEMA NERVIOSO: formado por unha masa cerebroide e unha cadea de nervios egánglios ó longo do corpo.

BIOLOXíA:

ALIMENTACIÓN: os camaróns son omnívoros detritívoros e depredadores. O seualimento fundamental está constituído por por detritus orgánicos, algas e animais decorpo blando como Bequenos crustáceos, miñocas, moluscos. Pode atrapar algunhaspresas coas espiñas da cola. En estado larvario aliméntase de planto.

RELACIÓN CO MEDIO E DEFENSA:é un animal de actividade nocturna.Os cambiosno ambente detéctaos cos ollos (imaxes, cambios de luz) e coas antenas (olfato,gosto,presión,cambios químicos). Desplázase nadando e fuxe rapidamente caraatrás con impulsos da cola. Pasa a maior parte da súa vida ligado ós fondos mariñose camiña por eles mediante as patas locomotrices e erguendoabdome. Pode cambia-la cor en función dos fondos onde se atope.

O SEU

REPRODUCCIÓN:

A fecundación é interna. Cando a femia está recénmudada e co corpo mol ten lugar a cópula. O ma-cho deixa o espermatóforo na femia mediante osapéndices copuladores, logo prodúcese a madu-ración dos ovocitos da femia, a fecundación cosespermatozoides e a formación dos ovos que sonexpulsados ó exterior e fixados nos apéndices ab-dominais da femia para a súa incubación.

FERENCIAS ENTRE SEXOS

A posta de entre 1.000 e 6.000 ovos ten lugar dúas ou máis veces no ano e a dura-ción da incubación é variable : dous meses na primavera e catro meses no inverno,

t\_ _\\ - rY"''l- -L! remia ^,*, ff"- - ' macho (*J_ J

A larva pasa por varios estadios dedesenvolvemento, o primeiro (zoea)dentro do ovo e ó saír'ó exterior des-pois dunha eorta vida transfórmase enmysis qup despois de sete mudastransfqrmaqe nun camarón xuvenil(mide aprox. E mm.¡. Alcanzan a madu-rez és 2/3 anos e viven de 5 a 6.

\»¡t/\¡fl¡ll l4,t Fñ,1

#,r^\¡q r[ l{,{ n .n.I

*1r/¿iltlVla,Emñ.1

45)tlüVla,lm,l

§e veRdeR tamén eomohabitan RormalmeRte na

=:-:->.-- ::--

2il I l¡,7 ñm.r

/D-¡vCril.Dnto

ln¡rlo

§Wffi

É frecuente atopar camaróns parasitados nas branquias por un

isópodo (Bopyrus squillarum) sin que resulte afectada a súa carne.

HÁgltRf: costas rochosas e fondos pouco profundos desde o

nivel da marea ata os 40150 m,, pozas de baixamar e augas tran-quilas. Xeralmente vive en zonas de abundantes algas e sebas,fondos areosos limpos ou fangosos, Tamén son frecuentes nas

bateas de mexilón. Realiza pequenas migracións desplazándose cara ó sur no verán

e máis á norte e a menos profundidade np inverno.

EI§TRIEUCIÓru1 Atlántice Norcriental dende Dinamaree ete oabo Blanoo c Maurita=

nia; Mcditerráneo dende Xibreltar é Mar Negr0'

IMPORTANEIA; é unhe especic relativameRte abundante e eleeRza preoio§ moi elto§,

Moi impofteRte pere e eseRomía da Rías de Arousa §ende aE leRxe§ onde mái§ §e

oCImercialize a§ de 0 Grove e llla de Arousa'

UTItIDADE! pere ooRsumo humán e como cebo vive pare e pe§ce'

SAPTURA: nos fendos limps§, §ebais e golfeiros ecR rasto do oamarón e bou de

vera e nas pedras e batees eoR Rese§, A pé captúrase en meRor eentidede egn truelc aÉe bravá, O tamaño mlnimo de eaptura é de 30 mm, e RoR teR perlodo de veda'

EEPECIE§ EEMETTANTE§:Moi pareeidos anque de mener tamaño c que se pe§eaR ecamerán§ §on o Palaemen elegans e P, adper§u§, que

beiramar e nas pozas,

0 camarón da area (GranEon orangon) é unhaespecie §in velor comereial que vive Ro§ areai§ cadoita eRterrerse ne area oonfundindo§e eo foR=

do e deixando só ó dcseubcfto os ollos e a§ en=

tenas,

Outras c§peeic§ scmellante§ quc aRque nen existeR na no§a zoRe por vlvlren

§randes §rofundidades sen habituais ne eCInsumo son as gamba§, langostinoscarabincros,

ee

CICLO REPRODUCTIVO DO CAMAR

Crustáceos decápodos

O camarón pertenece a un grupo chamado macruros dentro da clase dos crustáceosre ás seouintes características :

* corpo cuberto dun esqueleto externo groso e articulado* dividido en:

-cefalotórax ou cacho (cabeza e tórax) cunha prolongacién cara adiante(rostro) ben desenvolvido, dous pares de antenas longas, dous ollos pe-dunculados e cinco pares de patas articuladas.-abdome estendido e ben desenvolvido rematado en aletas grandes(telson)

*respiración branquial*reprodución ovípara e desenvolvemento das crías por metamorfose*crecemento a base de mudas

Podemos atopar dous tipos:*nadadores como os camarón e as gambas*marchadores ou reptantes como a lagosta, o lumbrigante, a cigala, o san-tiaguiño e o cangrexo de río.

|,,EAG9§I ,.,, ',.,,.',',,,,,,,. pál¡¿¡¡rs elepnas __lTen un cacho de cor castaña, robusto e de supedicieespiñenta do que saen unhas antenas longas e gto-sas.O abdome remata nun telson ancho e forte. Chegaa medir 50 cm.BIOLQXíA: aliméntase de bivalvos, ourizos, gradice-

nÁAltRt: sustratos rochosos de 20 a 10ó m. de fondo. No inverno emigra a nráis foncirlra.eaptúrase con nasas e alcanza un alto precio nos mercados. otamaño rnÍnirno de r::aptrrra ride 20 cm. e está en veda do 1 de setembro ó 1 de xuño

EUM B,RI GAN TE::::::,:,,rr ",',,:i,,,',.,:: H a arü.§ : i át m m a r u s

Ten q cacho cilíndrico e liso e o abdome moi desenvol-Vido e rematado nun amplo telson. É de cor negra azu-lada. Os tres primeiros pares de patas rematan en pin-zas sendo moi grandes as primeiras.Mide ata 50 cm.BlO[=OXí,4: aliméntase de bivalvos, vermes e peixt.sm0d0s. A femia pon de 5.000 a 30.000 ovos que incui:irdurante 10 ou l2 meses.

';uxetos r-o:,rpéndices abdr:n¡irrais

H,ABITAT: perto da costa no verán e máis ó fondo no invernoeaptúrase con nasas e a súa carne é moi valorada. O tamaño míninrt-r t1e captura é de 25 cme está en veda do 1 de setembro ó 1 de xuño.

-lTgn o corpo aplastado, groso, curto, e rugoso . A cor é casla-ña eseura con manchas azuis e alaranxadas. Na parte diantei-ra destaean unhas prolongacións aplanadas na base das ante-RAs. As patas rematan todas en unllas.HABIT,AT: fondos rochosos e areosos ata 40 m. de fondura.E bastante escaso. Captúrase con nasas e ó arrastre. A tallamlnima de eaptura é de 12 cm.

6

DESCRIPCION EXTERNA:

Animal de corpo blando cuberto por un es-queleto externo duro e articulado de corparda, verde oliva ou verde escura e máisamarela por debaixo que pode medir ata30/50 mm. de lonxitude. Corpo dividido en :

-Cefalotórax: con forma de escudo penta-gonal co borde dianteiro dentado e super-ficie marcada con regos. No borde anteriorestán:-un par de antenas curtas-un par de anténulas replegables-un par de ollos compostos pedunculados e móveis.-unha boca cuberta por un par de mandíbulas, dous pares de maxilas e tres pares depatas-maxilas.Por debaixo está o peto torácico, unha parte dura e segmentada na que se inxirenas patas locomotrices formadas por cinco artellos . O primeiro par de patas rematanunhas pinzas moi desenvolvidas e os restantes en unllas.

ante

-abdome: de forma triangular, formado por seis segmentos, pouco desenvolvido, sintelson e repregado sobre o peto torácico. É un elemento diferenciador do sexo. Nafemia é máis ancho e oval e leva catro pares de apéndices abdominais con sedaspara suxeta-los ovos da posta. O macho leva un par de apéndices copuladores inxe-ridos nos dous primeiros segmentos abdominais.

DEScRrPcrórrl lrureRruR:

APARATO DIXESTIVO formado por un conduc-to contínuo: boca, esófago, estómago con pe-zas masticadoras, intestino e ano que rematano extremo do abdome.

APARATO RESPIRATORIO :oito branquiassituadas na cavidade branquial que se comu-nica co exterior cuns orificios situados na basedo primeiro par de patas. A auga circula deadiante atrás e volve a saír por diante.

e§ómago

gónadas

branquias

\

APARATO CIRCULATORIO: un corazón en posición dorsal doque saen as arterias.

APARATO EXCRETOR: glándulas situadas na base das ante-nas.

SISTEMA NERVIOSO: formado por un grupo de gánglios fusionados nunha masacentral en posición dorsal, dous gánglios cerebroides na cabeza e os nervios.

APARATO REPRODUCTOR: as gónadas do macho están conectadas cos apéndi-ces copuladores abdominais. Os ovarios da femia conéctanse mediante os oviduc-tos cos poros xenitais situados na placa esternal a nivel do terceiro par de patas.

BIOLOXíA:

ALIMENTACIÓN: é carnívoro cazador ou carroñeiro. A súa dieta componse de pe-quenos animais (peixes, moluscos, crustáceos,vermes...) e de restos que captura esuxeta coas pinzas .

RELACIÓN CO MEDIO E DEFENSA: detecta os cambios do ambente cos oilos(imaxes, luz) e as antenas e anténulas (olfato, gosto, temperatura, presión...) Desplá-zase polo fondo cos catro pares de patas marchadoras. Utiliza as pinzas para atraparpresas, defensa ou ataque. Cando se asusta afúndese no sustrato co movementodas patas ou agóchase debaixo das pedras. Cando está en actitude belicosa ende-reitase e ataca coas pinzas abertas. Pode permanecer moito tempo fora da auga esoporta augas de moi diferente salinidade.E un inimigo temido nos parques de cultivo xa que devora as crías dos moluscos.

E frecuente atopar cangrexos parasitados cuncrustáceo cirrípedo a Saculina carcini. lntrodúce-se no cangrexo en forma de larva e cando alcanzao pleno desenvolvemento aparece como unha ma-sa globosa e lisa de cor brancoamarela situadaentre o peto e o abdome. Aliméntase a expensasdo cangrexo e impídelle o crecemento e o desen-volvemento sexual ata que o mata.

REPRODUCCIÓN: a fecundación é interna. Na cópula o machodeposita os espermatozoides nun receptáculo situado no interiordos poros xenitais da femia e alí fecúndanse os ovos. A posta(ata 200.000 ovos) queda fixada nos apédices abdominais duran-te o tempo de incubación (40/60 días). Do ovo sae unha larvazoea e despois de varias mudas transfórmase en megalopa eésta en exemplar xuvenil. Alcanzan a madurez sexual ós dousanos (35 mm. de lonxitude).

HÁEITRT:

Fondos de area perto da costa, esteiros, costas rochosas da zo-na infralitoral e portos.

DISTRIBUCIÓN:

Atlántico oriental e occidental. Ceilán, Australia, lllas Hawai. Émoi abundante na ría.

IMPORTANCIA:reproductivo

A carne é pouco valorada, véndese especialmente para fora de Galicia. Usase taméncomo cebo para a captura do polbo.

CAPTURA:

Con nasas e redes cangrexeiras. A talla mínima de captura é de 35 mm.

ESPECIES SEMELLANTES

,.§ffidg/

oos o\i .

:H: NM$

larva \ Hlmegalopa J

úT{¡+fli,xuvenil

Ten o cacho aplanado, máis ancho queIongo, de forma cáse exagonal e corcastaña escura con franxas azuis naspinzas e moi veluda. Na parte dianteirado cacho ten cinco dentes a cada ladodos ollos. Primeiro par de patas en pin-zas desenvolvidas, tres pares en unllase o quinto rematado en pá, adaptado ánatación. Pode medir máis de 7,5 cm. epesar 250 gramos sendo máis grandesos machos que as femias.BIOLOXÍA: é omnívora, captura animaismáis pequenos de todo tipo, e come restos de algas. A época de reproducción é de febreiro aabril e a veces tamén no verán.A femia pon arredor de 250.000 ovos . Noctqrna.HÁBITAT: fondos rochosos, areoso-fangosos ou de algas da zona infralitoral ata os 70 m. defondura. Son frecuentes nas bateas de mexilóns xa que gabean desde o chan polas cordas.Ten unha carne moi cotizada. Captúrase con nasas, bou de vara ou trasmallos. A lonxa quecomercializa máis cantidade de Galicia é a de O Grove. Talla mínima legal de captura: 6cm.(peso aprox. de 100 gramos). Está prohibida a captura de femias ovadas

tsRAQU.[U'ROS Oir§iáiAáó§

O cangrexo e a nécora pertenecen a un grupo chamado braquiuros dentro da clasedos crustáceos e que se diferencian dos macruros fundamentalmente por te-lo ab-dome pouco desenvolvido e replegado sobre o peto torácico. Responden ás seguin-tes características xerais:*corpo cuberto dun esquetelo externo groso e articulado, dividido en:

-cefalotórax ou cacho máis longo de de forma redondeada, cun rosto moireducido ou sen é1, dous pares de antenas curtas, dous ollos peduncula-dos e cinco pares de patas articuladas das que o terceiro nunca remataen pinzas.-Abdome pouco desenvolvido, sin telson, e replegado sobre o peto torá-cico

*Respiración branquial*Reprodución ovípara con fecundación interna e desenvolvemento das crías pormetamorfose.*Crecemento por mudas.

,CONGUITO,,,,,,,,,,,,.,,,,,,,,lt/lacropipu§

IL

I

Caparazón exagonal con liñas transvesais paralelas, velu-do, de cor encarnada intensa con manchas amarelas emoradas. Máis rosado polo revés. O quinto par de patasremata en pá. Miden 45 cm.de longo por 55 cm.de ancho.BIOLOXíA: aliméntase de moluscos, pequenos crustáceos,vermes,... Nocturno.HABITAT: fondos próximos ás rochas entre 10 e 7o m. defondura.Utilízase para consumo humá pero con menos valor que anécora (especialmente en sopas, paellas...). captúrase con nasas e bou de vara.

GANGREXO,...REAL r ,';', '. Géryon atfinisl

Caparazón de cor encarnada, e forma hexagonal con cincodenteb no beira dianteira ós lados dos ollos. Primeiro par depatas con pinzas ben desenvolvidas e os restantes moi lon-gos e rematados en unllas finas e longas.Os machos podenchegar a pesar 2,5 kg. e as femias 600 gr.HABITAT: fondos do cantil, xeralmente a partir dos 500 m.de fondura.Captúrase con nasas especiais (semellantes ás da nécora,máis grandes e reforzadas). Comenzou a capturarse de xeitohabitual e comercializarse a partir do ano 1.990 en O Grovee está moi valorado para o consumo humán.

PA,ilEIRO ' 'Pólvb,ius hiensloÚi

Cacho redondeado e moi veludo por debaixo.De de cor pardacrara a encarnada e máis crara nas patas.Catro pares de patascoa ponta aplanada, e as primeiras en pinza forte,HAgttRf: zona peláxica. Periódicamente aparece nas praiasen gran abundancia. Sin interés comercial, úsase como abono.

10

!I

QUE!.MACASAS.:::;: :::::: : 'már,'?,aratüs

Cacho de forma case cadrada con espiñas nas marxes dianteirasde cor amarela verdosa, castaña ou case negra con debuxos irregu-lares. Pinzas desiguais e moi robustas. Patas anchas e comprimi-das. Pode medir arredor de 35.mm. de longoBIOLOXíA: aliméntase tanto de pequenos animais como de algas.Aguanta moito tempo en seco. Non resiste as augas contaminadas.HÁBITAT: nos buratos das pedras no límite da auga.

Moi pequeno (1,5 cm. a femia, o macho é máis pequeno), case esféri-co de cacho brando e liso de cor brancomarela e transparente.BIOLOXíA: aliméntase de partículas do plantoHÁBITAT: dentro dos mexilóns e ostras sin producirlles dano aparente.

!¡

Pequenos cangrexos de cacho triangu-lar e espiñento e patas moi longas quexeralmente aparecen cubertos de algase esponxas.HÁBITAT: entre as algas do infralitoral.Comúns na Enseada do Umia.

::, :' :':M di d::§4ü in a d o

Cacho convexo de forma oval na parte posterior e trian-gular na de adiante rematada en dúas espiñas fortes.Todo él está cuberto de espiñas e pelos duros e gan-chudos ós que suxeita algas para camuflarse. Patastamén peludas e rematadas en unllas fortes agás aspinzas. A cor é pardo-encarnada. Mide ata 18 cm.delongo.BIOLOXíA: Aliméntase de algas, hidrozoos e brio-zoos.No verán xúntanse en grandes grupos para a re-producción e os machos rodean ás femias recén muda-das para protexelas. A fecundación dos ovos (uns

150.000 dura 7/8meses.HÁBITAT: fondos rochosos ou areosos con abundancia de algas e pedras dende a franxa in-

fralitoral ata os 50 m. de fondura.É un marisco moi apreciado polo seu sabor e a demanda é tan grande que fai que se importe

de Francia en grandes cantidades. Captúrase con nasas, miños, tramallos, ó espello...A tallamínima de captura ,6 de 12 cm e está prohibida a captura de femias ovadas,

!I

Cacho oval, ancho, festoneado na beira e finamente gra-

nulado na superficie, de cor pardo-alaranxada. Pinzas moirobustas e o resto das patas máis ben cortas, peludas e

rematadas en unlla. Pode medir ata 30 cm. de aneho.

BIOLOXIA: aliméntase de moluscos, crustáceos, equino-dermos e outros pequenos animais de fondo,HABITAT: fondos areosos e rochosos dende a beiramar (os máis novos) ata 100 m.

A súa carne é moi apreciada. Captúrase con nasas. A talla mínima é de I cm,

11

CAñ.G:REXO:,:,E,R U,lÍÁñ;:1:IÓAffi .M eC H n s,bernháidui:.r';:, '

DESCRIPC¡Óru: a característica principal é o abdomebrando o que os obriga a vivir como inquilinos decunchas valdeiras de caracois e provoca a desigual-dade entre as patas dun mesmo par. Conserva o ce-falotórax endurecido, as pinzas fortemente desen-volvidas (unha máis grande que a outra) e dous paresmáis de patas grandes e espiñentas rematadas enunhllas. Os dous últimos pares están atrofiados. Oabdome está enrolado igual que a cuncha onde vive.A cor é gris-encarnada ou parda. Pode medir ata 10cm. de lonxitude.

BIOLOXíA: aliméntase de vermes, crustáceos, carro-ña e detritus vexetal. Cada vez que medra ten quecambiar de cuncha. É frecuente que sobre a mesmavivan tamén esponxas, e sobre todo a anémona Ca-lliactis parasítica que cos seus tentáculos urticantessérvelle de protección ó tempo que ela gana en movilidade. Esta convivencia é tanaxustada que cando o cangrexo cambia de cuncha traslada ás anémonas.

nÁg¡tRf: fondos duros a pouca profundidade.

ANOMU'ROS Cru§tá C é,o§..d,éló apod,o§

Características xerais.

*Corpo cuberto total ou parcialmente de esqueleto externo groso e articulado coabdome de tamaño intermedio entre os macruros e os braquiuros, normalmentereplegado ou enrolado.*As quintas patas están reducidas e viradas cara arribano demais son semellantes ós outros grupos xa explicados.

Podemos atopar varios tipos:* abdome brando e enrolado: cangrexos ermitáns* abdome duro, segmentado e flexionado cara ó tórax: araña (cangrexos xastre)* semellantes ós cangrexos : cangrexos de porcelana

ARAÑA Gá¡!aitéia sf/rgo§á

Corpo aplanado e rostro rematado en punta. As patas (agas oquinto par) son fortes, espiñentas e peludas. Pinzas moi desenvol-vidas. Abdome grande e replegado.Cor encarnada con estrías par-das e raias azuis. Vive a bastante fondura en zonas con pedras erefuxios para agocharse.

CANGREXO DE PORCEI-ANA LISO Pisidia tongicornis

Moi pequeno. Cefalotórax globoso de 6 a 8 mm. de cor variable (crema,marrón, encarnado). Pinzas moi grandes e desiguais. Aliméntase de partí-culas en suspensión e é abundantísimo nas bateas de mexilón (de 15.000 a20.000 por metro de corda).

12

t

ORüi§ifi CE6§:.:.DECÁP6úO §

Os grupos de animais estudiados anteriormente teñen unha serie de característicascomúns das que destaca especialmente o teren 10 patas locomotrices (de ahí o no-me de decápodos). Pertenecen á orde dos decápodos.

Características xerais:

*Corpo cuberto de caparazón duro e articulado, dividido en:-cefalotórax: cabeza e tórax fusionados e cubertos por un caparazón(cacho) amplo que cobre as branquias.

.un par de antenas e outro de anténulas

.o//os compostos e pedunculados

.Boca cuberta de maxilas, mandíbulas e palpos

.Tres primeiros pares de patas torácicas modificados en pezas bu-caís, os outros cinco son paúas locomotrices, ás veces con pinzas.

-Abdome: está ben desenvolvido e ten apéndices nadadores. O felson étriangular

*Reproducción ovípara e desenvolvemento das crías con metamorfose*Respiración branquial

Á orde dos decápodos pertenecen numerosas especies, das que citamos só algun-has das máis importantes ou coñecidas. Tamén podemos atopar entre outros:

MACRUROS:*Anthanas nÍúescens, de pequeno tamaño, con aspecto de lombrigante

ANOMUROS:*Cangrexo de porcelana peludo (Porcellana plattychelles), pequeno, moi peludo,que se atopa debaixo das pedras.

BRAQUIUROS:*Felpudo ou dormiñ6n (Atelecyclus undecimdentatus), cangrexo de caparazónovalado e avultado, branco e recuberto de pelos. Vive enterrado.

*Patulate (Macropipus depurator), de caparazón redondeado e cor castaña, coaspatas longas.

*Xanto incisus, cangrexo con aspecto de boi pequeno.

*Eriphia verrucosa, parece un cangrexo normal, de cor encarnada e con avultamen-tos nas pinzas e na parte de adiante do cacho.

*Corysfes casivelaunus, cangrexo de cacho oval alongado cará adiante e antenasmoi longas, de cor branca. Vive enterrado na area.

*Piluminius s.p. Cangrexo moi pequeno e peludo que vive debaixo das pedras. tenunha pinza máis grande que a outra

13

G.R,UISTACEOS.,.lS ODOS

Características xerais :

*De pequeno tamaño*Corpo aplanado'e sin caparazón dividido en:-Gabeza con:

*Un par de anténulas e antenas pequenas ( antenas máis visibles)*Ollos compostos non pedunculados"Boca rodeada de pezas maxilares e palpos

-Ig¡eX formado por 8 segmentos, cada un cun par de apéndices . O primeiro parde apéndices torácicos (patas) transformado en pezas bucais e os restantesmarchadores.-Abdome formado por 6 segmentos, os cinco primeiros en forma de folla quefuncionan como branquias e o 6o adaptado á natación.*Reproducción ovípara. Teñen unha cámara incubadora para os ovos e larvas.*Branquias situadas nos pleópodos (apéndices abdominais)*Vida terrestre ou acuática.

Idóitda:,:'b:áltié'a

Corpo aplanado, oblongo, coas beiras lixeiramente convexas. Ab-dome máis estreito que o tórax rematado nun telson longo con for-ma de quilla e con tres dentes no extremo. Antenas de lonxitudeaproximada á cuarta parte do corpo e anténulas moi pequenas. Acor pode ser castaña ou verde, asegún a zona onde vivan. A femiapode medir ala1,7 cm. e o macho 3 cm. Boa nadadora. Aliméntasede algas, hidrozoos e carroñaHABITAT: augas de pouca fondura entre algas, fango, detritus devexetais e fondos con sustancias en descomposición.

PI:OEEO,..DE.,g¡P Ei,g,:i.álóé:éiái,i.é:.a

Corpo oval aplanado de ata 2,5 cm. de lonxitude de cor variable de gris apardo verdoso e con manchas. Lonxitude das antenas de 213 a do corpo. Ossegmentos torácicos e abdominais rematan con espiñas laterais. Os apéndi-ces do sexto segmento abdominal son moi longos e visibles por detrás dotelson. Pode vivir tanto na auga como na terra. Nocturna. Aliméntase de al-gas, especialmente nas pedras.HABITAT: rochas da zona intermareal.

sé'ilátü¡n

Corpo oval de cor parda variable. A femia mide ata 1 cm. e o macho 1 ,2 cm.Antenas e anténulas cortas. O sexto par de apéndices abdominais rematannuns artellos visibles aplanados e coas beiras externas aserradas. Patas pe-quenas pouco visibles. Aliméntase de restos de algas e detritus.HÁAttnl: en fendas e debaixo das pedras na zona media litoral.

OUTRoS |SÓPODOS MARIÑOS: Piollos dos peixes e dos camaróns

14

CRUSTACEOS ANFIPODO.S

CaracterÍsticas xerais:

trul-_ry Tatítrus saltator :''t:'l

Corpo moi comprimido e abdome cofio con tres paresde pleépodos (apéndices abdominais) dirixidos caraatrás e tres pares de patas saltadoras. Cabeza achatadacon antenas longas. A segunda pata torácica remata engarra.A cor é branca ou crema traslúcida. Pode medirata 1,6 cm. Aliméntase de algas. Excava buratos nochan para refuxiarse e frecuenta as moreas de algas endescomposición. Desplázase a saltos e pode nadar na augaHABITAT: praias e zonas areosas.

Corpo comprimido e curvado de cor branca ou crema e traslúcida.Abdome con tres longos apéndices nadadores e outros tres curtosadaptados para o salto.Semellante ó anterior, vive nos niveis máis baixos da marea.

r Caprella s.P. I

Corpo longo e delgado co abdome reducido e a cola residual que podemedir ata 2 cm e de cor encarnada crara e traslúcida. Cabeza conantenas sen dividir. As primeiras patas locomotoras dianteiras estánadaptadas para a captura e os seguintes reducidos. Suxétase ás algaslnediante as súas patas ganchudas e permanece ergueita esperando opaso dunha presa que captura coas patas dianteiras. Aliméntase depequenos crustáceos e larvas.HÁBITAT: zona sublitoral entre algas e pólipos. Moi abundante entreas alqas das bateas.

*De pequeno tamaño*Corpo sin caparazón e aplanado lateralmente dividido en:-csbgze con:

*un par de antenas e anténulas con desenvolvemento variable*ollos compostos, non pedunculados*boca rodeada de pezas maxilares e palpos

-tóral formado por oito segmentos, cada un cun par de apéndices. O primeiropar de apéndices está xeralmente modificado como pezas bucais e os restante§seis pares son moi variables e rematan en pinza ou en garras que utilizan parasuxetarsc .

-ab4ome: formado por seis segmentos dificiles de dintinguir do tórax. Tres paresde patas saltadoras, tres pares de epéndices nadadores e un telson no remate.*Reproducción ovípara. Teñen unha cámara incubadora para os ovos e larvas.*Branquias situaclas nas patas torácigas

15

W t:;l:¡,1,¡¡Ii:|:¡,,tt,t¿,Lt::::tt':, -DESCRTPcTóru exreRNA:

Animal de corpo blando formado por.

Pedúnculo ou pé: carnoso (múscuio) , pro-

texido por unha pel forte de cor negra ouparda escura e lustrosa, finamente granula-da e que por Lln extremo fíxase nas rcchas .

No interior contén parte da cabeza, os o/¿i-rios e os músculos carnosos.

Capítulo ou unlla: composta por dúasmembranas triang¡ulares qLle envolven o cor-po a xeito de manto e sobre as que estáninxeridas cinco placas calcáreas grandes e

outras máis pequenas de cor rosada, rlue

non están apegadas na parte ventral e sLi-

perior e actúan como ,yalvas que ai:ren e pr¡chan coa axuda dun músculo aductor.

DESCRtPCIérrl ¡rutrRruR:

A cabeza atópase en parte no interior citi pé

e só quedan restos das primeiras antertastransformadas na gándula cementaria quefixa ó animal contra a rocha.

A rexión torácica forma a maior parte docorpo xa que o abdome practicamente nonexiste. Dela saen os apéndices torácicos oucirros, moi longos e provistos de sedas (seispares).

APARATO DIXETSTIVO: formado por unhaboca coas pezas masticadoras moi reduct-das, esófago e intestino en forma de U e

remata cun ano en posición dorsal. Os OR-GANOS EXCRETORES son as glándulas maxilares situadas g gqrén da hQea,

Non ten arterias nin corazón, o sangue circula pqlas paredes do mante c pglg pégracias ó impulso dunha bomba sanguínea situada entfe I E§Ófago e e mú§eulgaductor. Non existen branquias e a súa funciun fanna os qirrqs e a savidade iRtefRe,

SISTEMA NERVICSO: grupo de gánglios e nervie§, Os Órganes d9§ §cntide§ mái§importantes son uns pelos sensoriais situados nos cirrg§.

APARATO REPRODUCTOR: son hermafroditas que maduran §imulteneemeñte 0§

dous tipos de górradas. O téstículq está formades por unha glándula moi ramifieedaque se extende no intre da súa madurez po¡ todo q espaeie libre posible do oapÍtuledesembocando n.-rn órgano copulador (pene). O pvario é unha glándula eR forma dcacio situada na base do capítulo e que se estende entre é§te e g pé'

aduolgr

testíou

ans

U

intcstino

oav¡dadcdo manto

gánglie

booa

9VAn9glánduleadhesiva

16

BtoLoxíA:

nlifr¡frufnClÓN: co capítulo aberto os cirros estendidos mévense ritmieamente amoita velociadade e capturan partículas alimenticias (especialmente fitoplanto) sus-pendidas na auga para dirixila eara á boca con contraccións rápidas.

RELACIéN E DEFENSA: son sedentarios e captan as variacións no ambente pormedio das sedas dos cirros, Protéxense pechando o eapítulo.

REPRODUCCIÓN: son hermafroditas, un mesmo individuo ten desenvolvidas géna-das masculinas (testículos) e femininas (ovarios). A fecundación é cruzada e interna,O pene prolóngase fóra do corpo dun individuo e penetra na cavidade do manto deoutro que funciona como femia para depositar nela os esmatozoos(1). Os ovos sonincubados nunha cavidade do manto, o ovisaco(2), e deles sae unha larva nauplioque nada libremente na auga, mide 0,3 mm,(3). Ésta vai crecendo e sofrindo diversastransformacións ata chegar ó estadio de larya eipris (4) que pasa por seis estadiosde desenvolvemento diferentes sofrindo profundas transformacións" O corpo estáenvolto por un caparazón bivalvo e ten un par de ollos compostos e seis pares deapéndices torácicos (patas). Fíxanse ás pedras mediante unha sustancia adhesivaque segregan unhas glándulas situadas na parte dianteira da cabeza(s)" O capara-zón que cobre o corpo da larva permanece no adulto en forma de manto cubríndosedas típicas pezas calcáreas.

rs[^

Ciclo Reproductivo do percebe

HÁgltRt: vive apegado, en grupos nurneroros, ás rochas onde rompe moito o mar,dende o nivel cero das mareas ata 7 m, de profundidade.

DISTRIBUCIÓN: Oceáno Atlantico. Na nosa zona hai algúns nas costas de maraberto por fóra da ría e nas lllas de Ons e Sálvora.

UTILIDADE E IMPORTANCIA : para consumo humán en fresco, é un dos mariscosmáis valorados do mercado. Actualmente estanse a importar, debido á gran deman-da, de Portugal e Marrocos.

CAPTURA: mediante rasquetas para despegalos das rochas nas que viven. Tallamínima legal: 4 cm. (aproximadamente 1 ano).

17

G.RU.ST, os crRRípeoos

O percebe pedenece ó grupo de crustáceos cirripedos coas seguintes característicasxerais:* En estado adulto son sedentarios e teñen o corpo moi transformado:

-corpo xeralmente protexido por pezas calcáreas-apéndices adaptados para capta-lo alimento por filtración da auga

* reproducción ovípara, hermafroditas*desenvolvemento das larvas con metamorfose

Podemos atopai varios tipos:

*Manto con placas calcáreas: percebe, percebe da madeira, arneirón, ...

*Corpo nuo, xeralmente parásitos: Sacculina carcini (ver ficha cangrexo)

F.E:RCEBE...DA.. MADE¡RA á'n'áfiférá

o capítulo está formado por cinco placas, lisas e translúcidas de cor branca -gris. Pedúnculo de 1o a 20 cm. de lonxitude, delgado e rnenos musculoso queo do percebe común de cor castaña crara.HABITAT: fíxase a obxectos flotantes en alta mar (madeiras, boias...)É frecuente atopalo sobre distintos materias que deixa o mar nas praias dernar aberto.

Corpo cónico cuberto de placas duras e calcificadas cun oco nocentro a xeito de cráter polo que asoman outras pezas móbeisque pode abrir e pechar para saca-los cirros. Constitución inter-na e bioloxía semellante ó percebe. HÁBITAT: viven apegadosdirectamente ás rochas e outras superficies, tanto fixas comamóbeis (cascos de barcos, flotadores de bateas, madeiras, cun-chas de moluscos...).Existen varias especies de balanos e outras semellantesocupando cada unha un espacio determinado dende onivel supralitoral (zona de salpicaduras) ata o infralitoral(zonas que non quedan nunca ó descuberto).

ARNEIR Elminius modesfus

Semellante ós anteriores, co cono formado por catro placas.Mide ata 1

cm. de diámetro"Soporta moi ben as variacións ambientais o que lle permite colonizarcon éxito todo tipo de hábitat. É orixinario de Ausjralia e a partir do ano1.940 estendeuse con moita facilidade por todo o Atlántico.

=ffi

ffi18

0§,ii,iiGiiR,U.§.tileiE.O'S.

Tódolos grupos de animais estudiados neste traballo (e outros moitos que nonse citan) pertenecen á clase dos crustáceos, dentro dunha clasificación supe-rior: o tronco dos artrópodos ou articulados, o grupo máis extenso e variado doreino animal.

Características xerais :

Ademáis dos grupos explicados, existen outros moitos que non citamos por serpouco coñecidos, por non ter representantes na nosa zona ou porque para oseu estudio é preciso o uso de medios máis complexos.

Ostrácodos, copépodos, cladoceros...e outros, pódense observar con mi-croscopios e lupas, tanto nas augas salgadas como nas dóces.

"Non teñen esqueleto interno senón un caparazon ou exoesque-leto de quitina impregnado ás veces de carbonato de cal, e quemuda per¡od¡camente ó aumentar de tamaño o animal.

*Corpo dividido nun número de segmentos variable:-§aE9ZA, xeralmente con dous pares de antenas, uil demandíbulas e dous de maxilas.-L!íE¡t ás veces fusionado coa cabeza e do que parten aspatas locomotrices (apéndices torácicos ou pereiopodos)-Abdome con apéndices (pleópodosl con diversas fun-cións: nadadora, suxeta-los ovos nas femias, saltadora...

"Respi ración xeral mente branq u ial

"Reproducc¡ón ovípara e case todos con desenvolvemento indi-recto das crías (metamorfose)

"A maioría son acuáticos (especialmente mariños)

19

OS CRUSTACEOS: ctasificaciónEXE.M.Pl-OS S.LlB.OR.EE ORDE s:rr.B,GEA§,E

NADADORES-corpo comprimido-rcstro ben desenvolvido-pleópodos para nadar

DECAPODOS:

-corpo dividido encefalotórax e ab-dorne

-cinco pares depatas locomotrices

MALACOS.TRÁGEOS

-oito segmentostorácicos conapéndices

-seis segmentosabdominais conapéndices na-dadores.-marinos(a maioría), deauga dóce outerrestres

REPTANTES-Corpo aplanado en sentidodorso-ventral-rostro deprimido-l o par de patas en pinza

I.MACRUROS:-abodome extendido{elson grande

2.ANOMUROS:Abdome desenvolvido ereplegado cara ó tórax ouretorcido

3.BRAQUIUROS:-Abdome reducido e flexio-nado sobre o tórax-Rostro reducido ou ausente

ú}rrt\ñ\2.=\\\

#hw§n @.sg--

ISOPODOS:-corpo aplanado-sin caparazón

ANFIPODOS:-corpo ovalado eaplastado lateral-mente-sen caparazón

TORAC!D9S:-manto con placascalcáreas

GIRRIPEDOS:-sedentarios-filtradores

RIZOCEFALOS:-Corpo núo-parásitos decrustáceos decá-podos

p OSTRACODOS-microscópicos-caparazón for-mado por dúasvalvas-nadan coasantenas

$-r'€*''"fj.;;i5-'\ ^

¿

COPEPODOS-de0,5a3mm.-antenas' confunción natato-ria-filtradores

20

ArañaArañasArneirón 18Atelecyclus undec¡mdentatus 13

íruoIce DE ESPECIES:

Anthanas nrfescens 13 DurmiñónElminius modesfusEríphia verrucosaFelpudoGalatea sfn§osaGammarus locustaGeryon affrnisHomarus gammarusldotea balticalnachus s-p.LagostaLepas anatiferaLigia oceanicaLumbriganteMacropipus corrugatusMacropipus depuratorMacrpodia s.p.Maja squinadoNécoraNécora puberNocraP a chy gra psu s m a rmo ratu sPagurus bernhardusPalaemon adpersus

Palaemon elegansPalaemon serratusPallinurus elephasPateiroPatulatePercebePercebe da madeiraPiluminius s.p.Pinnotheres pisumP¡ollo de marPisidia lon$cornisPolybius henslowwiPollicipes cornucopiaP o rcell a n a pl atty c h elle sQueimacasasRabudaSaltónSantiaguiñoScyllarus arctusSphaeroma serratumTalitrus saltatorXanto incisus

1211

131813't312

151061411

61814

6101311

11

I9

I11

12A

5361013'16

l813111412101613

11

11

156614

1513

Cancer pagurus 11

Cangrexo 7Cangrexo de porcelana peludol3Cangrexo de porcelana liso 12Caflgrexo dos mexillóns 11

Cangrexo ermitán 12Cangrexo real 10

Balanus s.p.BoiBopyrus squillarumCamarón

Caprella s.p.CaramechaCarcinus maenasCentoloConguito

1811

5J

15IZ7

11'10

Co4lsfes casivelaunus 13Crangon crangon 5Chthamalus s.p- 18

BIBLIOGRAFIA:*Aguirre, Ma Pilarde: "Guía del mariscador", Ed. Plan Marisqueiro de Galicia. Vigo 1.973

*Añhur,Alex "Moluscos, crustáceos..." Biblioteca visual altea.Madrid 1.989

*Bellman,Heiko: "Arácnidos, crustáceos y miriápodos". Guías da Natureza Blume. Barcelona 1.984

*Caamaño Rivas, Víctor M.: "Flora e fauna da Enseada do Umia O Grove. Candea. Cambados 1.991

*Campbell, C,: "Guía de campo de la flora y fauna de las costas de España y Europa". Omega,Barcelona 1.979

"ConsellerÍa de Pesca, Marisqueo e Acuicultura: Cadernos: "O Centolo", "A nécora", "O camarón","O percebe", "A lagosta e o lumbrigante"

*Fechtereoutros: "Faunaefloradelascostas".ColecciónGuíasNatureza.Blume. Barcelona1.992

*Garms, Harry e outros: "Plantas y animales de España y Europa". Eunsa. Pamplona 1.977

*Husson, Roger: Enciclopediia "La vida de los animales". Planeta. Barcelona 1.971

*JiménezAleixandre, Ma Pilar: "lnvestigando la orilla del mar". Teide. barcelona 1.986

"Ramonell, Rosa: "Guía dos mariscos de Galicia". Galaxia. Vigo 1.985

'Swallon,Su eoutros: "Lasendade lanaturaleza,costasyplayas".S.M.Madrid'1 .981

*Varios: "historia Natural". lnstituto Gallach. Océano. Barcelona 1.983

*Villeneuve, F. e outros: "Las ciencias naturales". Muntaner y Simón. Barcelona 1.977

*Villoch, Joaquín: Guía de los mariscos de los mercados de galicia". Casa das Ciencias

Concello de A Coruña, '1 .991

Asociación de ensinantes doacq uavision/ga ticia *wvrÑ * x I