Unidade 9. España no franquismo

UNIDADE 9. ESPAÑA NO FRANQUISMO (1939-1975)

Arturo Reque: Franco y la cruzada (1948-1949)

1. Bases e apoios da ditadura franquista(páx. 348-359)

1. Leis fundamentais.2. Franco, caudillo de España.3. Unha monarquía sen rei.4. O Movemento Nacional.5. Unidade da patria e centralismo.6. Nacional-catolicismo.7. Sindicalismo vertical.8. Limitación dos dereitos individuais.9. Subordinación da muller.10. A democracia orgánica.

1. Bases e apoios da ditadura franquistaIntrodución (páx. 348)

Álvarez de Sotomayor: Retrato ecuestre de Franco

(1939)

• 1939-1975: réxime ditatorial presidido por Franco.

• O franquismo foi un réxime onde se mesturaban elementos fascistas e do catolicismo conservador: concentración de poderes en Franco, Estado confesional, unha única opción política (Movemento Nacional) e sindical (Sindicato Vertical), control e uniformización cultural.

• A fundamentación teórica procedía basicamente da falanxe.

• Os trazos ideolóxicos do franquismo mantivéronse practicamente inalterados, a pesar dos importantes cambios socioeconómicos experimentados pola sociedade española.


• Ata finais dos anos 50. España vivíu unha longa posguerra caracterizada pola escaseza e penuria económica.

• A década dos 60 supuxo un cambio económico radical que foi cualificado de milagre polo importante desenvolvemento alcanzado.

• O asasinato en 1973 do presidente do goberno, Carrero Blanco, marcou o inicio da fin do franquismo que, a pesar do incremento da oposición, non rematou máis que coa morte do ditador en 1975.


• Ditadura fascista ou unha ditadura militar unipersoal?. Aínda que houbo intentos de encadrar ás masas no MOVEMENTO NACIONAL este non foi a base do sistema como o FASCISMO en Italia ou o NAZISMO en Alemaña.

• Podemos definir ao franquismo como unha ditadura militar que ten a súa fundamentación ideolóxica no pensamento conservador e católico español pero que incorpora algúns elementos procedentes do fascismo italiano captados polo ideario da falanxe.

Escudo de España.Época franquista


• Inicialmente os militares sublevados estaban contra o que eles denominaban graves males creados pola FRONTE POPULAR: democracia, liberalismo, marxismo, laicismo, separatismo, masonería... Foi na guerra civil cando se foi concentrando as bases na figura de Franco. Organizar ó país como se se tratase dun cuartel (mando único (1 de outubro) e indiscutible, orde e obediencia, imposición dos valores castrenses e católicos, unidade da patria, nacionalismo español, mantemento do tradicionalismo en costumes e símbolos. De novo a bandeira monárquica e o escudo incorporou elementos dos Reis Católicos (aguia e xugo e frechas). O himno volveu a ser a Marcha Real de Granadeiros.

• Os grupos políticos que apoiaban ó réxime franquista (falanxistas, carlistas e monárquicos) foron agrupados nunha única formación: MOVEMENTO NACIONAL: Sindicatos Verticais, Sección Feminina, OJE, vestimenta, saúdo, himnos: Cara el sol , Oriamendii, Himno da Lexión.

• Manifestacións e expresións públicas de apoio ao sistema e o seu caudillo: Franco, Franco, Franco!, Arriba España!, Viva España!, España una, grande y libre!

https://www.youtube.com/watch?v=Ot0NuvbGAGo

https://www.youtube.com/watch?v=eGMFzLKUcSU

https://www.youtube.com/watch?v=RF4CckrNjN0

1. Bases e apoios da ditadura franquista1. Leis fundamentais (páx. 348-349)

• As bases legais do estado franquista non estarán recopiladas nunha constitución.• Estará articulada ao redor de sete leis que foron elaboradas lentamente durante o

franquismo (1938-1967).• Consideradas as leis fundamentais do réxime.

DATA PARTE DOGMÁTICA (principios ideolóxicos) PARTE ORGÁNICA (principios organizativos)

1938 Foro do Traballo. Regulamentación do mundo laboral complementada en 1940 coa Lei de Unidade Sindical.

1942 Lei de Cortes. Novas Cortes orgánicas con función deliberante e consultiva.

1945 Foro dos españois. Táboa de dereitos e deberes, a modo de Carta Outorgada; quedaban rexistrados na lei, pero non estaban garantidos na práctica.

Lei de Referendo. Daba participación á opinión pública para sancionar as leis que decidía o xefe do Estado.

1947 Lei de Sucesión. España queda definida como un reino; Franco era ratificado como xefe do Estado, establecendo os mecanismos para elixir o sucesor a título de rei.

1958 Lei de Principios do Movemento. Principios inmutables e permanentes: unidade de España, condición de reino católico e unidades naturais da vida social: familia, municipio e sindicato.

1967 Lei Orgánica do Estado. Compendio definitivo da democracia orgánica, síntese e actualización dos anteriores.

1. Bases e apoios da ditadura franquista2. Franco, caudillo de España (páx. 349-350)

• Acapara tódolos poderes. • Inicialmente os compañeiros da Xunta de

Defensa (Decreto 29-9-36 pero investido o 1-10-36) o nomean Xefe do Estado. Acapara tódolos poderes.

• Imitación do Duce e Führer: o Caudillo. • Inicialmente non existiu limitación ao seu

poder posteriormente a Lei Orgánica do Estado (1967) precisa as súas funcións (texto 2. Páx. 349).

• Ata o ano 1967: foi Xefe do Estado, xefe do goberno, xefe do Movemento Nacional e Xeneralísimo dos Exércitos (non existía a clásica división de poderes).

• A partir de 1967 a xefatura do goberno a sustentará outra personalidade.

Saúdo fascista a un cartel de Franco

Desfile da vitoriaFranco.

Ignacio Zuloaga

Carlismo: boina vemella

Falanxe: camisa e enseña

Xeneral: faixa

Militar: uniforme

Monarquía: bandeira

Castela: paisaxeda meseta. Identificacióncon España

Raza película estrenada

en 1942 na que Franco foio guionista

(adaptado polo director Sáenz de

Heredia) copseudónimo de

Jaime de Andrade.resalta os valores do novo estado

Franquista.

1. Bases e apoios da ditadura franquista3. Un reino sen rei (páx. 350-351)

• Peculiaridades: España un reino pero a xefatura do estado a acapara Franco.

• Lei de sucesión de 1947. A elección do futuro rei aprobada polas Cortes. Consello da Rexencia e do Reino.

• Conflicto entre Don Xoán de Borbón e Franco a partir de 1941 pola recuperación do trono do primeiro: principio de Restauración fronte principio de Instauración respectivamente. Tensión en 1945: Manifesto de Lausanne.

• 1947: Lei de sucesión. Xoán Carlos edúcase en España. Tutelado por Franco.

• 1969: opción por Xoán Carlos.• Tensións veladas entre Don Juan e o seu

fillo que non rematan ata a renuncia do primeiro ao trono cando xa o seu fillo era rei en 1977. Don Juan de Borbón

1947: entrevista de Franco e don Xoán de Borbón

no iate Azor

1948: chegada do fillo de don Xoán: Xoán Carlospara a súa formación en España

1948: Xoán Carlos en España

Xoán Carlos completa aSúa formación militar

1969: As Cortes españolas

designan sucesor do réxime

a Xoán Carlos despois

de xurar as Leis Fundamentais

e os Principios do Movemento

1. Bases e apoios da ditadura franquista4. O Movemento Nacional (páx. 351-352)

• A doutrina do réxime franquista basease fundamentalmente no programa da falanxe e na unión das forzas políticas que o apoian.

• As bases xa foron importantes durante a Guerra Civil. (Decreto 20-4-1937)

• 1937: decreto de unificación: falanxe máis requetés: Falanxe Española Tradicionalista e das JONS. Partido único. Movemento inspirado do novo estado.

• 1950: necesidade de buscar apoios internacionais e de borrar os apoios aos réximes fascistas na II guerra mundial. Modificacións organizativas e programáticas.

• 1958: A Falanxe perdeu influencia e transformouse en Movemento Nacional renovando os seus ideais que foron recollidos na Lei Fundamental dos Principios do Movemento.

• Movemento Nacional: único partido recoñecido. Nacionalcatolicismo, sometemento do individuo á grandeza de España, participación órganica na vida política: familia, municipio, sindicato. Intevencionismo social do Estado.

Sede da Secretaría Xeral do Movemento

1. Bases e apoios da ditadura franquista5. Unión da patria e centralismo (páx. 352)

• España é unha unidade de destino no universal (idea da Falanxe).

• Os intereses individuais teñen que estar sometidos ao interese xeral da nación.

• España única e indivisible.• Todas as manifestación de particularismos foron

perseguidas salvo as manifestacións folclóricas das distintas rexións.

• A administración local quedou sometida ao goberno central, que nomeaba directamente tódolos alcaldes das cidades de máis de 10.000 habitantes e os restantes a través do gobernador civil.

• Os valores impostos foron os de Castela e o único idioma permitido foi o castelán.

1. Bases e apoios da ditadura franquista6. Nacionalcatolicismo (páx. 353-354)

• Aínda que se recoñecía a separación política e relixiosa. A Igrexa e Estado franquista estiveron unidos durante grande parte da ditadura. A xerarquía apoiara ós militares sublevados. Caudillo de España pola gracia de Deus. Control sobre a moral, costumes e educación. Sobre todo nas décadas dos “40” e “50”.

• Concordato de 1953. Recoñecemento do Papa do goberno franquista e privilexio de dereito de presentación de bispos (terna elaborada por Franco para que o Papa elixise que había de ocupar unha diocese vacante). Poder entrar nas igrexas baixo palio. A igrexa obtiña:

• Potenciación do culto católico.• Capacidade legal para adquirir, posuír e administrar toda clase de bens.• Restitución dunha parte dos bens perdidos nas pasadas desamortizacións

(fundamentalmente edificios dos mosteiros).• Dereito a establecer Seminarios, escolas e obras pías.• Garantía de ensino da relixión católica.• Competencia exclusiva na cuestión matrimonial.• Control da moral pública.• 1960: Xoán XXIII e o desenvolvemento do Concilio Vaticano II forte renovación da

Igrexa. Desconcerto nos sectores intransixentes do catolicismo. Aparecen as comunidades laicas de base (a favor da democracia e a caída do franquismo), os curas obreiros. Increméntanse os bispos progresistas dentro da Conferencia Episcopal (figura de Tarancón). 1967 LEI DE LIBERDADE RELIXIOSA permite o culto doutros credos aínda que con moitas limitacións e de forma privada.

Franco tivo o privilexiode entrar baixo palio

nas igrexas

1. Bases e apoios da ditadura franquista7. Sindicalismo vertical (páx. 354-355)

• 1938: Foro do Traballo. Primeira lei fundamental.• Recóllense algúns aspectos sociais: prohibición do traballo

nocturno das mulleres e nenos, descanso dominical e festividades relixiosas e civís declaradas como tales, vacacións anuais retribuídas, subsidio familiar, seguros sociais de enfermidade, vellez, invalidez e maternidade.

• Sindicato: modelo fascista. Lei de Unidade Sindical de 1940: obrigatoriedade de estar sindicados. Obreiros e patróns formaban parte da mesmo sindicato que se organizaba por sectores de produción.

• Todos eles formaban parte da Organización Sindical do Movemento que tiña como xustificación última a desaparición da loita de clases e evitar a conflitividade laboral.

1. Bases e apoios da ditadura franquista8. Limitación dos dereitos individuais (páx. 355-356)

• FORO DOS ESPAÑOIS (1945) decretaba os dereitos e deberes. (Ver doc. 10 páx. 355).

• DEBERES: fidelidade a patria, servizo militar obrigatorio, obediencia as leis fundamentais, lealdade a Franco, pagar tributos, alimentar e educar aos fillos e manter a unidade espiritual, nacional e social de España.

• DEREITOS: liberdade de opinión, residencia, de reunión, e asociación, carácter social: dereito de educación, seguro social de enfermidade e accidentes. Todos eles supeditados ao mantemento de principios fundamentais do réxime. Facía imposible o exercicio total en liberdade. CENSURA. EDUCACIÓN NO ESPÍRITO NACIONAL: ideas e valores políticos e históricos defendidos polo réxime.

Recortable: Paquiño un soldado de España

Educación paramilitar no franquismo

Aula na Españafranquista

Aula na EspañaFranquistaMaterial de caligrafía

Recortables paraclase

Saúdo fascistaata no parvulario

Roberto Alcázar y Pedrín1941-1976: un cómic durante o franquismo

1. Bases e apoios da ditadura franquista9. Subordinación da muller (páx.356-357)

• A familia é a base da sociedade. Protexida polo Estado de acordo coa moral tradicional católica. Matrimonio canónico indisoluble, matrimonio que ten como fin primordial a procreación dos fillos. Na familia cada membro ten unha finalidade: o home traer recursos; a muller, os labores da casa e os fillos, perpetua a tradición e o sistema vixente. Divulgación dos valores: SECCIÓN FEMININA (presidida por Pilar Primo de Rivera) e SERVIZO SOCIAL (prestación obrigatoria de traballos sociais).

• 1960: cambio sociolóxico. Legalmente seguiron sometidas ao pai e ao marido ata o final do franquismo.

Cartel de propaganda e

revista da Sección Feminina

Propaganda daSección Feminina

Consellosda Sección Femininapara a muller casada

1. Bases e apoios da ditadura franquista10. Democracia Orgánica (páx.357-359)

• O franquismo non se define como unha ditadura senón como unha democracia orgánica (ver Lei Orgánica do Estado: compendio e reformulación das leis fundamentais do franquismo. 1967). Non era unha democracia liberal. A sociedade estaba representada a través dos seus órganos naturais e básicos: a familia, o concello e o sindicato, rexeitando a representación partidaria. (ver doc. 12. Páx. 357).

• Inspirado no fascismo italiano canalizouse a participación política a través dos cabezas de familia e diferentes corporacións públicas.

• Como órgano consultivo deliberante que debe asesorar a Franco foron creadas en 1942 (Ver lei de Cortes. Doc. 13) as Cortes. Os membros recibiron o nome de procuradores. Nun primeiro momento uns pertencía por razón do seu cargo e o resto representantes dos sindicatos verticais e dalgunhas entidades profesionais. Por Deus, por España e ás ordes de Franco. (Lei orgánica de 1967 introduce a elección dunha terceira parte dos procuradores a Cortes (tercio familiar: 2 representantes por provincia, tercio municipal e tercio sindical). (Ver organigrama máis adiante)

1. Bases e apoios da ditadura franquista10. Democracia Orgánica (páx.357-359)

• No caso dos Concellos, dende 1945: un tercio dos concelleiros electos polos cabezas de familia, outro tercio sindical e outro tercio electo polos concelleiros entre veciños e membros de entidades económicas, culturais e profesionais de recoñecido prestixio (ver DOC. 15, páx.359).

• Lei do referendo, 1945 completa os principios da democracia orgánica. Maiores de 21 anos supeditado á vontade de Franco. Só se utilizou en dúas ocasións: lei de Sucesión de 1947 e Lei Orgánica do Estado en 1967.

FRANCISCO FRANCO BAHAMONDEXEFE DO ESTADO

XEFE DO MOVEMENTOCAUDILLO DE ESPAÑA

XENERALÍSIMO DOS EXÉRCITOS

PRESIDENCIA DO GOBERNO

(A acapara el ata xuño de 1973. Substituído por Carrero Blanco e posteriormente por Arias Navarro)

XEFE DO MOVEMENTO

XEFATURA DA FET Y DE LAS JONS

CORTES(función consultiva)

Designa

XUSTIZA(Designa ó

presidente do TRIBUNAL SUPREMO

CONSELLO DE ESTADO

CONSELLO DE ECONOMÍA NACIONAL

TRIBUNAL DE CONTAS

XENERALÍSIMO DOS TRES EXÉRCITOS(Terra, mar e aire)

MINISTROS(As familias do réxime: falanxistas, tradicionalistas, católicos, opus dei: tecnócratas, militares)

CONSELLO NACIONAL DE FET Y DE LAS

JONS

PRESIDENTE DAS CORTES

Exerce a Alta Xustiza e o Dereito de Gracia. Convoca Referendo.

CAPITÁNS XENERAIS

Preside o Consello Rexencia (ausencia

de F)e o do C. Reino

(Sucesión)

Preside as Cortes

PROCURADORES (A partir da Lei Orgánica do Estado de 1967)

Designados por Franco (xerarquía eclesiástica ou militar, administrativa ou social ou por servicios á patria)

Por razón de cargo (natos)Ministros

Conselleiros N. do MovementoPresidentes das altas institucións

Rectores universitariosR. Colexios profesionais

ELECTOS

TERCIO FAMILIAR TERCIO MUNICPAL TERCIO SINDICAL

ELIXEN OS CABEZAS DE FAMILIA

ELIXEN OS MUNICIPIOS ELIXE O SINDICATO

CONCELLOSFormados por concelleiros

Terzo familiar(elixidos polos

cabezas de familia)

Terzo sindical(elixidos polas organizacións

sindcallocal)

Terzo corporativo(elixidos polas

asociacións culturais,

profesionais, mercantís)

Preside o AlcaldeElixido polo Ministro de Gobernación (máis 10.000

habitantes)Ou Gobernador Civil (menos de 10.000 habitantes)

2. Unha longa posguerra1. Do illamento exterior ao recoñecemento internacional.

Introdución (páx. 359)

• Guerra Civil ao Plan de Estabilización de 1959.

• Dificultades económicas e aillamento internacional.

• Os falanxistas dominaron os gobernos (etapa azul ou falanxista) que deron paso, despois da II Guerra mundial, a monárquicos e católicos; moitos eran militares.


Introdución (páx. 359)

• Hitler e Mussolini apoiaron a Franco na Guerra Civil.

• Este non lle devolveu o favor na 2ª G. Mundial. • Trala derrota do Eixo Berlín-Roma-Toquio España

estivo sometida ao aillamento internacional.• Situación que se verá modificada trala guerra fría

a partir de 1947. Nova orde mundial, o bloque occidental recoñece o papel de Franco na loita contra o comunismo.

• Progresivamente España será aceptada nos organismos internacionais.


Os anos da 2ª G.M. (1939-1945) (páx. 359-360)• Abril-setembro de 1939 (remate da guerra civil e inicio da II G.M.). Serrano

Suñer (cuñado e ministro de gobernación) política de aproximación ao Eixe.

• Iniciada a guerra declárase neutral. Cando se producen as vitorias dos países fascistas (1940) pasa da neutralidade á non belixerancia; non participar na guerra pero manter unha postura de amizade e colaboración co Eixe.

• Entrevista de Hendaia con Hitler (23-10-1940) e Mussolini (12-2-41) Bordighera.

• En 1941 (invasión de Alemaña da URSS: antítese ideolóxica. Nova Cruzada: División Azul. Muñoz Grandes e Esteban Infantes. Integrada no exército alemán como División 250. Partiron en xullo de 1941 entraron en combate en outubro na fronte de Leningrado. 60.000 (dende fanáticos anticomunistas, militares de carreira, aventureiros, ex-republicanos que trataban de redimir culpas e sobre todo que non se represaliase as súas familias (Luís Ciges, Carlos Luís Berlanga por exemplo). Militarmente o seu papel foi limitado. Graves problemas: 5000 baixas, 2000 mutilados, centenares de prisioneiros e desaparecidos.

Serrano Suñer.Cuñado e ministrode Franco dirixiu

a política deacercamento

as forzas do Eixedurante a 2ª Guerra Mundial

Entrevista de Francoe Hitler en Hendaya.

23-10-1940


23-10-1940


23-10-1940

Entrevista de Franco e Serrano Suñer con

Mussolinien Bordighera 12-2-1941

Saída de combatientes da División Azul

da Estación do Norte de Madrid

A División Azul no frente Ruso

Cemiterio de membros da División Azul

falecidos na URSS

Muñoz GrandesXeneral que dirixiu a

División Azul

A rúa de División Azul (A Coruña) (Zona Xoán Flórez)Chámase na actualidade

Rúa Antón Vilar Ponte(creador das Irmandades da Fala en 1916)En aplicación da Lei da Memoria Histórica


Os anos da 2ª G.M. (1939-1945) (páx. 359-360)

• Vitorias aliadas (1943) retorna á neutralidade (AAEE: substituído o cuñadísimo por Gómez Jordana (falecido en 1944) e Lequerica (diplomático, monárquico e aliadófilo).

• 1800 membros da División Azul (a pesar de todo) continuaron ata marzo de 1944 formando a Lexión Española, algúns destes permaneceron incluídos nas SS ata finais da guerra.

Gómez Jordana e LequericaManteñen unha postura de neutralidadeE de acercamento aos aliados na 2ª G.M.


Illamento internacional. (1945-1953) (páx. 359-360)• Conferencia de Potsdam 1945: organización da paz por parte dos

aliados (Stalin, Atlee e Truman que vén substituír a de Ialta: Stalin-Roosevelt e Churchill).

• Stalin trata de liquidar militarmente ao réxime. Churchill xa procurara a non intervención. Decisión que se seguirá. Acoso pacífico ao réxime:

• Non permitirlle entrar na ONU, non apoialo economicamente en plans de reconstrución.

• Resolución da ONU de 1946 que aconsellaba ós países que rachasen diplomaticamente con Madrid. Cerco internacional a oposición no exilio abrigaba esperanzas de cambio de réxime. Contestación: manifestacións multitudinarias: (Praza de Oriente). Franco contra la conjura judeomasónica comunista. Expulsada da Unión Postal Universal, Organización Internacional de Aviación. Só contou con dous apoios internacionais: a ditadura portuguesa de Salazar (Pacto Ibérico de cooperación) e a Arxentina peronista (Eva Perón visita Madrid. Carne e leite para España onde había unha fame neghra).

1946: manifestación en apoio aoréxime de Franco na Praza de Oriente

1947: visita de Eva Perón aEspaña


Illamento internacional. (1945-1953) (páx. 359-360)

• Troco en 1947: bipolarización EE.UU fronte a URSS. Guerra fría. Capitalismo contra comunismo. Telón de aceiro en Europa. Medo a expansión do comunismo polo Mediterráneo (Grecia, Italia, España)... Apertura paseniña aínda que o réxime ditatorial seguíase condenando en moitos países democráticos:

• 1948: Apertura das fronteiras francesas.• 1949: Axuda económica norteamericana.• 1950: Resolución da ONU que autoriza aos países

membros a reanudar relacións diplomáticas con España.• 1951: Incorporación na FAO.• Reingreso nos organismos internacionais dos que fóra

expulsada.


Recoñecemento internacional. (1953-1959) (páx. 360-361)

• 1953: ano decisivo. Concordado coa Sta. Sé e Pacto con EE.UU. Baza oposición ao comunismo.

• Concordato (27-8-53) renovación do de 1851: confesionalidade do Estado, obrigatoriedade do ensino de relixión católica, matrimonio eclesiástico e leis informadas pola doutrina da Igrexa. Devolución do patrimonio desamortizado (fundamentalmente edificios Sobrado por exemplo), apertura de Seminarios (Belvís en Santiago). Financiamento económico do clero polo Estado.



• Pacto con EE.UU. Triunfo do réxime ante a opinión pública. España cede espazo para a creación de bases militares (Morón, Rota, Zaragoza e Torrejón. Galicia: Estaca de Bares e Iriote (Barbanza)). As bases militares eran de utilización conxunta por un período de dez anos, renovable por outros dous de cinco. O prezo pagado por España era alto dado que en caso de conflito, podía ser usado sen consultar ao goberno español.

• Como consecuencias ábrese a apertura da axuda económica americana. Un segundo Plan Marshall para España. Ver película Bienvenido Míster Marshall de Berlanga (citado por segunda vez)

• Paralelamente, aplicando os principios de descolonización da ONU e pola presión francesa tivo que recoñecer a independencia de Marrocos en 1956.

1953: estreno da película de BerlangaBienvenido Mister Marshall

Fotograma da película

Bienvenido Mister Marshall

https://www.youtube.com/watch?v=gZDqwX39wbg





Bienvenido Mister Marshall"Los yanquis han venido,

olé salero, con mil regalos, y a las niñas bonitas

van a obsequiarlas con aeroplanos, con aeroplanos de chorro libre

que corta el aire, y también rascacielos, bien

conservaos en frigidaire ."

ESTRIBILLO

"Americanos, vienen a España gordos y sanos,

viva el tronío de ese gran pueblo

con poderío,

olé Virginia, y Michigan,

y viva Texas, que no está mal, os recibimos

americanos con alegría, olé mi madre,

olé mi suegra y olé mi tía."

"El Plan Marshall nos llega del extranjero pa nuestro avío,

y con tantos parneses va a echar buen pelo

Villar del Río. Traerán divisas pá quien toree

mejor corría, y medias y camisas

pá las mocitas más presumías."

1959: visita do presidente de EEUUEisenhawer a Madrid

AXUDA ECONÓMICA AMERICANA(en dólares)

Conceptos 1953-1954 1954-1955 1955-1956 1956-1957

Axuda programada 85.000.000 85.000.000 85.000.000 50.000.000

Axuda concedidaAxuda económicaAxuda técnica

84.634.15384.273.248

360.905

84.890.78484.550.557

340.227

84.890.78484.550.557

340.227

18.687.00018.500.000

187.000

Excedentes agrícolasVendasDonativos

---

56.300.00047.700.0008.600.000

92.200.00064.800.00027.400.000

59.300.00059.300.000

-



• INCORPORACIÓNS ÓS ORGANISMOS INTERNACIONAIS: UNESCO (1953), ONU (1955), OTI (1956), OIEA (1957), OCDE E FMI (1958), GATT (1960): Estas últimas despois do plan de estabilización.

• ONU, FMI a visita do presidente dos EE.UU. Einsenhower a Madrid en 1959 culmina os éxitos en política exterior.

2. Unha longa posguerra2. Da autarquía económica aos inicios da liberalización

Introdución (páx. 362)• Introdución: No período franquista (1939-1975) caracterizase por un

feito evidente: a profunda transformación que experimentou a estrutura productiva da economía española.

• Nesta etapa temos que distinguir dous grandes períodos interrompidos por un central que sirve de ruptura e outro final de crise:

• a) Autarquía económica (1939-1950).• b) Proceso de liberalización. Plan de Estabilización (ou proceso

liberador da economía) (1950-1959).• c) Desarrollismo económico (1960-1973).• d) Crise do sistema (1973-1975).• As contradicións internas deste crecemento e a crise enerxética de

1973 desintegran esta política desarrollista e os dous derradeiros anos do réxime son de incertidume, tanto económica como política.

2. Unha longa posguerra2. O período autárquico (1939-1950) (páx. 362-363)

• Autarquía (autosuficiencia económica) e intervención estatal. Influencia do modelo fascista italiano e teoría sobre a liberdade dos pobos. A incorporación de España á fase de crecemento rápido e cambio tecnolóxico que se produce en Europa entre 1945 e 1973, non se producirá en España ata a década dos sesenta.

• Agricultura: descenso da produción: escaseza de abonos, maquinaria, redución da superficie cultivada. Servicio de Reforma Social da Terra: contrarreforma agraria. Incremento da explotación: Instituto Nacional de Colonización (desecación da lagoa de Antela na Limia en Ourense por exemplo). Para combater a excesiva parcelación: lei de concentración parcelaria en 1952. Resultados moi limitados.

• Industria: intervencionismo e restrición á importación. INI (1941). A dependencia tecnolóxica fixo que se dependese do estranxeiro a pesar dos intentos de recortar as importacións. Dependencia enerxética a pesar de experiencias como o gasóxeno.

• Política de racionamiento nos bens básicos.


• Nos momentos iniciais do franquismo promulgáronse dúas leis de "protección e fomento da industria nacional" e de "ordenación e difusión da industria nacional", propias dunha economía de guerra e que pretendían lograr o autoabastecemento e o desenvolvemento das industrias de armamento.

• Para suplir á iniciativa privada, créase en 1941, o INI (Instituto Nacional de Industria), en forma de holding estatal, que tiña como finalidade potenciar a creación de industrias básicas (electricidade, carburantes, aluminio, téxtil, siderurxia...). Con este marco legal pretendeuse industrializar ao país na década dos "40", obxectivo imposible de acadar pola falta de materias primas e de equipamento adecuado. Por outra parte, o sistema de limitacións de importacións de materias primas, a escasa actividade do INI e a maior protección aos precios agrarios fannos pensar que non houbo intentos serios de industrializar ao país.

Cartilla de racionamento


• Nos momentos iniciais do franquismo promulgáronse dúas leis de "protección e fomento da industria nacional" e de "ordenación e difusión da industria nacional", propias dunha economía de guerra e que pretendían lograr o autoabastecemento e o desenvolvemento das industrias de armamento.

• Para suplir á iniciativa privada, créase en 1941, o INI (Instituto Nacional de Industria), en forma de holding estatal, que tiña como finalidade potenciar a creación de industrias básicas (electricidade, carburantes, aluminio, téxtil, siderurxia...). Con este marco legal pretendeuse industrializar ao país na década dos "40", obxectivo imposible de acadar pola falta de materias primas e de equipamento adecuado. Por outra parte, o sistema de limitacións de importacións de materias primas, a escasa actividade do INI e a maior protección aos precios agrarios fannos pensar que non houbo intentos serios de industrializar ao país.

Relación de empresas pertenecentes ao ININome Acrónimo Fundación

Autotransporte Turístico Español S.A. ATESA 1949

Empresa Nacional Bazán - 1947

Instituto Nacional de Hidrocarburos INH 1981

Empresa Nacional Adaro de Investigaciones Mineras ENADIMSA ?

Empresa Nacional de Autocamiones S.A. ENASA 1946

Empresa Nacional de Celulosas de España ENCE 1957

Empresa Nacional de Aluminio S.A. ENDASA 1943

Empresa Nacional de Óptica S.A. ENOSA ?

Empresa Nacional de Electricidad S.A. ENDESA 1944

Empresa Nacional de Fertilizantes S.A. ENFERSA ?

Empresa Nacional Siderúrgica S.A. ENSIDESA 1950

Empresa Nacional de Turismo S.A. ENTURSA 1963

Empresa Nacional Santa Bárbara - 1960

Sociedad Española de Automóviles de Turismo SEAT 1950

Empresa Nacional de Motores de Aviación S.A. ENMASA 1951

Empresa Nacional de Hélices de Aviación S.A. ENHASA 19??

https://es.wikipedia.org/wiki/ATESA

https://es.wikipedia.org/wiki/ENASA

https://es.wikipedia.org/wiki/ENDASA

https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=ENOSA&action=edit&redlink=1

https://es.wikipedia.org/wiki/ENDESA

https://es.wikipedia.org/wiki/Ensidesa

https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=ENMASA&action=edit&redlink=1

Camión modelo Pegaso IICreado pola fábrica ENASAPertenecente ao INI (1951)


• Transportes: nacionalización dos ferrocarrís de vía ancha 1940: RENFE (vía estreita FEVE en mans privadas). Non se modernizou o ferrocarril.

• Política fiscal: reforma: contribucións directas e impostos sobre beneficios extraordinarios, indirectos e consumo. Non era obrigatoria a declaración das rendas obtidas por traballo, nin pola posesión de patrimonio.

• Transaccións comerciais: comercio exterior intervido: licencias e acordos bilaterais. Instituto Español de Moeda Estranxeira (1939) regulaba os cambios monetarios. Interiormente (Comisaría de Abastecementos e Transportes, 1939; Fiscalía de Taxas, 1940; Xunta Superior de Prezos, 1941).

2. Unha longa posguerra2. Inicios da liberalización económica (1950-1959) (páx. 364)

• Acordos económicos con EE.UU. (excedentes agrarios, divisas, materias primas, fontes de enerxía e bens de equipo). Consecuencia: recuperación da renda.

• Sociedade Española de Automóbiles de Turismo (SEAT), vinculada á FIAT italiana. Biscuter.

• Remodelación gobernamental en 1957: tecnócratas.• Poboación: descenso da poboación activa agraria. Éxodo

rural. Urbanización. Emigración exterior. Incremento da taxa da natalidade.

• Protestas obreiras: Manresa 1946, Bilbao 1947, Barcelona contra a subida de tranvías 1951. Movemento este último que triunfou no réxime franquista por primeira vez.

Os modelos Biscuterempezan a fabricarse

en España

1950: creación da SEAT

Familia numerosaanos cincuenta

2. Unha longa posguerra3. Represión dos vencidos (1939-1959) (páx. 365)

• Exterior: Exiliados.• Interior: Guerrilla antifranquista.• Represión interior: 300.000 presos.

20.000 fusilados sen acusación. Desafectos ao réxime. 7.000 mestres encarcerados e 2/3 do profesorado universitario destituído ou no exilio.

1948: Presos políticosPenal de Sta. María (Cádiz)

Presos políticosTraballando na Canle dos Presos

en Dos Hermanas (Sevilla)

Presos políticosNo Val dos Caídos



Construción do Val dos Caídos

Construción do Val dos Caídos

Val dos Caídos

Pedro Muguruza e Diego Méndez (arquitectos)Juan de Ávalos y Taborda (escultor)

Val dos Caídos

Xoán de Herrera2ª m XVI

Mosteiro do EscorialEstilo Herreriano

Gutiérrez Soto1954-1958

Antigo Mº do AireEstilo Neoherreriano

Luis Moya1945-1948

Universidade Laboral de GijónNeoherreriano

Val dos CaídosInterior da basílica

1959 Val dos Caídos

Traslado dos restosde José Antonio

1959 Val dos Caídos

Traslado dos restosde José Antonio

FranciaÁfrica do NorteURSSOutros países europeosMéxicoOutros países americanosFinais de 1939

140.00019.0006.0003.0008.0006.000

182.000

2. Unha longa posguerra3. Represión dos vencidos (1939-1959) (páx. 365)

• Francia: 13.000 foron enviados a campos de concentración nazis (sobreviviu unha sexta parte) ou devoltos a España (executados). Tolouse: maquis.

• México e América: Lázaro Cárdenas actitude, emigración cualificada fronte a francesa. Goberno republicano en México.

• URSS: comunistas. Nenos da guerra.• División dos exiliados segundo a tendencia

política: comunistas, anarquistas, socialistas, republicanos e monárquicos.

2. Unha longa posguerra3. Guerrilleiros (1939-1959) (páx. 366-367)

• Inicialmente fuxidos. Maquis, guerrilleiros a súa actuación durou ata inicio dos cincuenta.

• Ata 1943: supervivencia, formación e organización. • 1944-1952: actividade intensa. Asturias, León, Sistema

Ibérico, Andalucía e Galicia (10.000 guerrilleiros aproximadamente) tódalas ideoloxías destacando a militancia comunista.

• Derrota no Val de Arán (Lleida) (1944: Operación Reconquista).

• Non foron eliminados ata 1952. • Galicia excepcionalmente importante. Pancho, Benigno

Andrade Foucellas, José Castro Veiga, Piloto, derradeiro que morre coas armas na man en 1965.

Áreas de actuación da guerrilla antifranquista

Laranxa: área rural.Amarelo: cidades.

Áreas de actuación da guerrilla antifranquista

Operación Reconquista1944

A guerrila antifranquistaocupa o Val de Arán (Lleida)

Operación Reconquista1944

A guerrila antifranquistaocupa o Val de Arán (Lleida)

Benigno AndradeFoucellas

Actuou moitona provinciada Coruña

Accións guerrileiras en Galicia (1943-1954)Enfrontamentos armados coa Garda CivilAxustizados polos antifranquistasSecuestros de franquistasSabotaxesGuerrileiros mortos en acciónsGuerrileiros deitosGuerrileiros entregadosGolpes económicosEnlaces detidosGardas civís mortosGardas civís feridos

229217

5999

321461

881.1285.381

6162

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) Introdución (páx. 369)

• Os anos sesenta e comezos dos setenta estiveron marcados por un importante desenvolvemento económico.

• Presenza de ministros do Opus-Dei[1] (tecnócratas): desarrollismo económico a partir do Plan de Estabilización (1960).

• Milagre español: debido esencialmente a dous aspectos: remesas dos emigrantes, boom turístico iniciado con Fraga Iribarne (Ministro de Información y Turismo).

• Crecemento da clase media. • Crecemento da oposición política ao réxime.

[1] OPUS DEI: Asociación de fieis católicos, laicos ou clero secular, fundada en 1928 por san José María Escrivá de Balaguer que “se dedican, por vocación específica, ao apostolado secular e a procura da perfección Cristián a través da súa propia profesión ou oficio”.

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 1. Planos económicos (páx. 369)

• Os problemas que tiña España a inicio da autarquía (inflación incontrolada, déficit co exterior, escaseza de materias primas industriais, fontes de enerxía...).

• Xiro radical. Bos resultados e crecemento económico que foi, nalgúns casos espectacular.

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 1. Plano de establilización (1959) (páx. 369)

• O novo goberno, cambiou radicalmente de política económica coa entrada dos ministros "tecnócratas" (Alberto Ullastres, en Comercio e Mariano Navarro Rubio, en Facenda). Con eles empezan a adoptarse unha serie de medidas liberadoras que prepararán o Plan de Estabilización de 1959. Estas medidas son:

• Flexibilidade da economía: liberalización de prezos, supresión do intervencionismo estatal, restablecemento da libre competencia, reaxuste da política laboral, vinculación do aumento salarial ao aumento da produtividade.

• Política monetaria: devaluación da peseta para adecuala á realidade de poderío económico mundial.. Maior elasticidade dos tipos de interese aplicados polo Banco de España.

• Exterior: paridade da peseta conforme ao FMI. Liberalización dos intercambios comerciais e os investimentos estranxeiros.

• Interior: axustar o gasto público, reducir a inflación, mellorar o rendemento do sistema fiscal e evitar o exceso do déficit da empresa pública sobre o orzamento estatal.

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 1. Plano de establilización (1959) (páx. 369)

• Positivo: sentou as bases do crecemento dos anos 60 e abandonou o sistema autárquico.

• Negativo: reaxuste salarial (paro e emigración). A crise superouse en 1962 (agás o fluxo emigratorio).

• Arredor de 1962 inícianse os planos expansivos que contribuíron ao desenvolvemento dunha década (1963-1973).

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 1. Plano de Desenvolvemento Económico e Social (1960-73)

(páx. 370-373)

• Entre 1960 e 1975: Planos de desenvolvemento de espectacular crecemento económico. O Estado (collendo como modelo o francés consistente, basicamente, na imposición dun modelo indicativo, é dicir, que o Estado debe intervir na reactivación económica do país para lograr os obxectivos económicos marcados).

• Aumentar o producto nacional.• Alcanzar o pleno emprego.• Potenciar a progresiva integración da economía española

na economía mundial.• Lograr unha distribución máis equitativa da renda.• Facer máis flexible o sistema económico.


(páx. 370-373)

• Durante os anos 60 a economía española experimenta un extraordinario crecemento que coincide cos Planos de Desenvolvemento.

• En 1962 crease a Comisaría del Plan de Desarrollo, organismo gobernamental dirixido por López Rodó ata 1973, data en que se transforma en Ministerio de Planificación.

• O seus obxectivos consistían en:• a) programar o crecemento dos diversos subsectores da

economía (obrigatorio para o sector público e orientativo para o privado)

• b) impulsar o desenvolvemento de determinadas zonas xeográficas (Polos de desenvolvemento, polígonos industriais para fomentar o equilibrio interior en materia de rendas: inténtase industrializar áreas nas que non existían ou eran escasas as industrias: Vigo, A Coruña, Valladolid, Burgos, Zaragoza, Huelva e Sevilla (no primeiro plan) e Oviedo, Logroño, Córdoba e Granada (no segundo) son exemplos a través de exencións fiscais, terreo industrial barato, subvencións para instalalas...). Complementarios foron as Grandes Áreas de Desenvolvemento industrial.

EVOLUCIÓN DOS ÍNDICES ECONÓMICOSANO PNB PRODUCIÓN

INDUSTRIALPRODUCIÓN

AGRARIA

1935 100 100 1001940 79,6 101 73,51945 70,6 95,4 58,21950 85,3 118,3 70,31955 111 171,8 77,51960 132,8 264,6 91,51965 198,1 396,9 120,41970 253,6 549,3 135,6

Principais centrais hidroeléctricasInauguradas nestas décadas

Franco inaugurandopantanos

Aldeávila (Salamanca)Pantano inaugurado

durante o franquismo

San Estevo (Río Sil)Inaugurado durante

o franquismo

Sede de Forzas Eléctricas do Noroeste SA

(Fenosa) na CoruñaInaugurada en 1966


(páx. 370-373)

• Tres foron os plans: • Primeiro Plan (1964-67) , • Segundo Plan (1968-71) e • Terceiro Plan (1972-75) (paralizado en 1974 ante a Crise Enerxética).• O sector industrial experimentou un espectacular crecemento e

diversificación. España décima potencia mundial.• Industria de base, especialmente a siderurxia, moi beneficiada.• Bens de consumo: especialmente o automóbil (SEAT: 600, FASA-

RENAULT, CITRÖEN: “catro latas”).• Refinerías para a transformación e refinado do petróleo: (Petroliber

na Coruña por exemplo).• Mantívose a explotación do carbón (a pesar da súa escasa

rendibilidade).• Potenciouse a produción hidroeléctrica. Sistema Miño-Sil en Galicia.

Xallas e Tambre na provincia da Coruña.

A construción de vivendas nas cidadesmedrou de forma espectacular

Entre 1960 e 1975

Laureano López RodóMinistro de Planificación

Seat 600Símbolo da prosperidade

da época

Polígono industrial de SabónCreado no 1º plan de desenvolvemento

1964: inauguración da Refenería de petróleo

en Meicende

1959: inauguración da factoríade Citröen en Balaídos-Vigo

Estaleiros de Astanoen Fene-Ferrol

Promoción do turismo

Manga do Mar Menor (Murcia)1960-Actualidade

Benidorm (Alicante)1960-Actualidade

Evolución do númerode turistas en España

1951 1.263.1971955 2.522.4021960 6.113.2551965 14.251.4281970 24.106.3121973 34.558.943

Benidorm (Alicante)Boom turísticoAnos sesenta


(páx. 370-373)

• O sector agrario non participou igual no desenvolvemento. Subvención de prezos e fomento de productos tradicionais (trigo e cebada). Aumenta a gandería vacúa (importación de razas), retrocede o gando ovino. Melloras técnicas. Concentración parcelaria continua.

• Restantes sectores: fortes diferencias.• Construción experimentou un extraordinario auxe ó ritmo

de crecemento urbano, turismo.• Estradas (plan redia) e primeiras autoestradas de peaxe

(País Vasco, val do Ebro, Mediterráneo, entorno de Madrid, Cádiz-Sevilla).

• Balanza comercial (negativa): materiais para a industria, dependencia tecnolóxica e financeira. Compensada coa balanza de pagos (balanza de servicios: turismo, balanza de transferencias: remesas de diñeiro da emigración).


(páx. 370-373)

• PNB que disminuíra entre 1935 e 1950 comeza a medrar espectacularmente nos sesenta.

• Renda per cápita: 660 dólares en 1964 a 1239 dólares en 1972.

• Emigración: 1951-60: 668.000 (América), 1961-70: 230.000 (América) e 800.000 (Europa), 1971-80: 50.000 (América), 450.000 (Europa). Fundamentalmente nos primeiros cinco anos).

• Problemas: escándalo MATESA (1969. Vila Reyes: contración do crédito oficial). Urbanismo salvaxe.

Fluxos migratoriosinternos

Emigración a Américae Europa

Emigración exterior

Período América Europa

1951-1960 668.003 --1961-1970 232.221 779.5921971-1980 51.663 447.794


(páx. 370-373)

• As críticas á política de planificación foron moitas. O economista Ramón Tamames, considera que os plans nin foron indicativos nin na práctica vinculantes para o sector público, non reduciron os desequilibrios interterritoriais (fracaso dos polos de desenvolvemento) e adoeceron de ter un carácter tecnocrático, ou sexa, non representar os intereses das partes implicadas. Cabe preguntarse, pois, Como alcanzou a economía española cotas de crecemento tan altas? Unha das máis importantes foi o efecto sobre a economía española do boom europeo das décadas dos sesenta e principio dos setenta. Froito deste boom foi o notable aporte que supuxeron para economía española o turismo e as remesas dos emigrantes, que permitiron reequilibrar a balanza de pagos. Ó mesmo tempo incrementáronse as exportacións e houbo notables cambios na súa estructura, reflexo das transformacións producidas na industria e nunha agricultura que se modernizaba e se equipaba.

• O aumento dos intercambios con Europa impulsou ao goberno español a iniciar conversas exploratorias coa CEE. En xuño de 1970 España e a CEE firmaron un Acordo Preferencial que estivo en vigor ata 1 de xaneiro de 1986.

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 2. Cambios sociais (1960-73) (páx. 373-374)

• Causas: melloras no desenvolvemento económico, turismo, emigración, medios de comunicación (prensa, radio, televisión comeza a popularizarse.

• Costumes: mellora na alimentación, máis capacidade adquisitiva, vacacións pagadas, viaxes, seguridade social, construción de vivendas protexidas 1961-68: 2.000.000 e outro tanto ata 1971, alfabetización e escolarización. LXE 1970 de Villar Palasí: obrigatoriedade ata os 14 anos.

• Moda, música, sexo e outras historias: minifalda (no me gusta que a los toros lleves la minifalda cantaba Manolo Escobar nos sesenta), bikini, rubias suecas y la España cañí. Seguía proibida a pornografía e os métodos anticonceptivos. Só se permitía o ogino e la marcha atrás. Para ver cine porno os españois ían a Perpignan (Francia). Os Beatles (visitan España en 1964), os chicos se deixan melena, os vaqueiros, os hippies, as mulleres visten de pantalón (máis escandaloso que a minifalda). Cantautores: Serrat, Raimon, Paco Ibáñez, Labordeta, Voces Ceibes, Andrés do Barro, Emilio Batallan... rock, novos bailes: discotecas, grupos musicais: Los Diablos, Formula cinco... Futból: o éxito. Marcelino de cabeza metiéndole a Rusia un gol... O Real Madrid e as seis de copas de Europa en branco e negro... logo veu o Barça de Cruyff (xa nos setenta) e no baloncesto... e no motociclismo Ángel Nieto...

Cambios sociolóxicosna España franquista

dos anos sesenta-setenta

Novos grupos musicais

MassielGaña o festival de

Eurovisión en1968 no Royal Albert

Hall de Londres

Actuación de Massiel en Eurovisión 1968

Salomé 1969

https://www.youtube.com/watch?v=P9fbuZeRhHQ

https://www.youtube.com/watch?v=9uMRzZcSou8&ebc=ANyPxKph4tyQxKDWuqaR4j9m1cdAVtwuLKz2iisExdBcMsFNOPg2STE0DgHkAiCBUpP-

Música decantautor

As seis copas en branco e negro do Real Madrid1955-56 1956-57 1957-58 1958-59 1959-60 1965-66

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 2. Cambios sociais (1960-73) (páx. 373-374)

• Concilio Vaticano II: cambios na Igrexa. No clero: curas de obreiros, comunidades de base: HOAC e JOC. En moitas igrexas había reunións veciñais, sindicais (USO, CC.OO) dado que a policía non podía entrar en recinto sagrado. A conferencia episcopal española renóvase e será crítica co réxime presidida por Enrique Tarancón.

• Estrutura social: clase media, incorporación da muller ao mundo laboral, modificación do modelo familiar tradicional (moi lento pode falarse de abismo xeracional).

• Non todo é de rosa: falta de servicios, grande chabolismo nas cidades: no Pozo del Tío Raimundo... onde o Padre Llanos sacerdote xesuíta e membro destacado do PCE exercía o seu labor apostólico e político nun barrio? Chabolismo xeralizado onde gichos e paios convivían entre ratas e cartóns... a catro quilómetros do Paseo do Prado, corazón de Madrid. Emigración de aluvión (andaluza e extremeña) que chegou a capital en busca dun soño futuro dunha nova vida.

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 3. Forzas da oposición (1960-73) (páx. 374-376)

• Intensificación da oposición antifranquista.• Universidade: intelectuais. 1956 Joaquín Ruíz Giménez, daquela

ministro de educación, intentou establecer tímidas medidas aperturistas; pero é destituído por ter demostrado un talante negociador. Contestación ao SEU. Tierno Galván, Aranguren e García Calvo.

• Movemento obreiro: 1962. CC.OO. Marcelino Camacho ou Julián Ariza aproveitarse da estrutura do sindicato vertical para infiltrarse e contactar cos obreiros. 1962-63: conflitos laborais graves (Asturias, Cataluña, País Vasco) a represión sufrida polos líderes, militantes ou simples simpatizantes estimulou a afiliación e a votación nas eleccións sindicais ós representantes de CC.OO., da UXT e doutros grupos sindicais clandestinos como a Fronte Sindical dos Traballadores (círculos católicos) e USO. Represión do réxime. TOP. A tensión ocasionada provocou o estado de excepción. A partir de 1970 a actuación foi máis sgnificativa. Multiplícase por cinco as folgas e duplícase o número de folguistas.

Presenza policial nos campus universitarios


• Ferrol. 10-3-1972. Xornada de reivindicación proletaria e democratización.

• Miles de persoas en manifestación, máis de vinte traballadores feridos, dous caeron mortos.

• A reacción oficial: comunistas e axitadores de sempre. • O bispo de Mondoñedo-Ferrol, Miguel Anxo Araúxo,

manifestou a súa protesta redactando un escrito que foi lido en tódalas igrexas da diocese; o texto era un ofrecemento sincero e aberto ao diálogo e constitúe un documento importante na evolución do comportamento da Igrexa galega. Esta homilía ergueu voces en contra da intromisión do clero en asuntos que non eran da súa competencia. Extensión do movemento por toda Galicia: Citröen: vinte días de folga. Vigo en tensión. Máis de 1000 expedientes de despidos, detidos e procesados.

Manifestación obreira en Ferrol10-3-1972

Monumento aos manifestantesasasinados en Ferrol en 1972


• Igrexa católica: Concilio Vaticano II. Crítica por falta de liberdade en España. Unha parte do episcopado (non aprobada por falta de maioría suficiente) solicita perdón á sociedade española por non ter colaborado na reconciliación entre os españois enfrontados na guerra civil. En 1973 solicítase a revisión do Concordato e a separación das relacións Igrexa-Estado.

• Oposición política (armada e política). 1959 EUSKADI TA ASKATASUNA (ETA) radicalización do nacionalismo vasco controlado ata entón polo PNV. Naceu dun sector das Xuventudes do PNV e do grupo de estudantes EKIN. Loita guerrilleira e terrorismo. Multiplicouse a actividade de atentados dende 1968, data na que matan o xefe da Brigada Social de Guipúscoa Melitón Manzanas. Resposta: lei de represión de bandidaxe e terrorismo, polo que pasaban a xurisdición militar tódolos delictos de carácter socio-político, e establecía de forma habitual o estado de excepción. Como resposta aumentou a oposición vasca, especialmente en 1970: Proceso de Burgos contra dezaseis etarras (nove penas de morte) que logo foron conmutadas pola cadea perpetua debido ás presións internacionais, incluída a petición de clemencia de Paulo VI.

ETA fundouseen 1959


• PCE foi a forza antifranquista máis destacada de todas a pesar da forte represión que sofren algúns dos seus membros (execución de Julián Grimau en 1963 e numerosas condenas). Enfoque máis activo e incisivo. Santiago Carrillo. Radio Pirenaica que mantiña informada a oposición no interior. Orientación cara o eurocomunismo nos anos sesenta e enorme influencia a través do sindicato CCOO.

• PSOE trala morte de Indalecio Prieto en 1962, tivo problemas de dirección e de liderado, entre os socialistas no exilio (os históricos) e os do interior (os renovados).

• En Galicia destacan nestes anos, como eclosión do movemento estudiantil universitario, obreiro e labrego (Portomarín, Castrelo de Miño) a formación de partidos nacionalistas de esquerdas desligados totalmente do galeguismo anterior ao renunciar estes á vía política e quedarse só na vía cultural (creación da editorial Galaxia e da figura de Ramón Piñeiro que foi durante certo tempo a ponte entre os exiliados galeguistas no exterior e Galicia). A mediados dos 60 fúndase a UPG a a partir do grupo de Brais Pinto destacando: Xosé Luís Méndez Ferrín, Lois Diéguez, Reimundo Patiño... e o PSG no que destacarán figuras como Celso Emilio Ferreiro e un mozo que se considerou a xove promesa do nacionalismo: Xosé Manuel Beiras.


• Congreso do Movemento Europeo de Múnic. Contubernio de Múnic. 1962. Salvador de Madariaga, intelectual español exiliado e presidente da Internacional Liberal, organizou a asistencia a dito Congreso a 80 destacados membros da oposición interior e de 38 do exilio (demócrata-cristiáns, socialistas, nacionalistas vascos e cataláns, socialdemócratas, aínda que foron excluídos os comunistas).

• A resolución pedía que os países que quixesen participar en organismos europeos tiñan que ter réximes democráticos. Respondíase a Franco así á petición formulada uns meses antes para formar parte das institucións europeas. (ver texto 33. páx. 376).

• Consecuencias: moitos dos asistentes foron confinados ao seu regreso a España ou tiveron que exiliarse. Mentres o goberno organizaba manifestacións contra esta suposta inxerencia exterior nos asuntos internos de España.

3. Desenvolvemento económico e inmobilismo político (1959-1973) 3. As relacións co exterior (1960-73) (páx. 377)

• Relacións con Europa. 1962. Acordo preferencial coa CEE en 1970.• Problemas con Marrocos. 1956. Sidí Ifni e cabo Xubi (na costa

occidental).• Guinea Ecuatorial. Río Muni (Guinea Continental) e Fernando Poo

(illa). Presión pola independencia dende 1958. Referendo en 1968 que ocasiona a independencia en 1969.

• Xibraltar. Asemblea da ONU resolveu favorablemente para España. Negativa británica: peche da fronteira en 1968. Os xibraltareños querían ser ingleses como o manifestaron no referendo de 1967.

• EEUU. Os acordos de 1953, renovados en 1963 pero non novo tratado. En 1966 accidente aéreo en Palomares (Almería) un avión americano deixa caer no mar desta localidade unha bomba atómica que transportaba para evitar un accidente aéreo. A caída da bomba, ademais do perigo radiactivo, significaba a violación dos acordos bilaterais que non permitían que se sobrevoase con este tipo material o espacio aéreo español. Disimulouse esto co famoso baño de Fraga (Ministro de Información e Turismo) e embaixador norteamericano para demostrar que as augas non estaban contaminadas. 1970: novo acordo a pesar do trato desigual que ofrecía a España.

Fraga e Macíasfirman a acta de independencia

de Guinea Ecuatorial (12-10-1968)

Palomares 1963. O ministro de Información e Turismo, Fraga Iribarnee o embaixador norteamericano en España báñanse

nas augas onde o avión lanzara as bombas nucleares

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 1. Introdución. Crise económica (páx. 378)

• División interna no franquismo: ultraconservadores e de moderada apertura.• 1973 especialmente grave para Franco e seu réxime. Deterioro físico do ditador e

dificultades económicas e políticas anuncian a fin do réxime.• Crise do petróleo en 1973 (subida de prezos e descenso de produción por parte

dos países da OPEP).• A política económica dos anos finais do franquismo, pese a crise económica

mundial, caracterizase pola súa permisividade, debido á crenza de que a crise era transitoria, a existencia de abundantes divisas e a constatación dunha redución do PIB, polo que non era conveniente arriscar un aumento do paro.

• Os efectos foron o afundimento da taxa de crecemento do PIB, incremento da inflación e os resultados negativos da balanza corrente. A crise reflicte as contradicións do crecemento da década anterior. Estas "fraxilidades" foron:

• Débil base enerxética da economía española, faina máis vulnerable pola súa maior dependencia exterior.

• Elevado endebedamento da empresa, os efectos negativos serán claros ao encarecerse o diñeiro.

• Forte dependencia tecnolóxica.• Ineficacia da empresa pública (INI).• Rixideces institucionais (falta de flexibilidade económica e mobilidade laboral).• Neste período fraguase a crise industrial que posteriormente liquidarán con políticas

de reconversión os futuros gobernos durante a transición democrática.

Evolución da construción navalANO TRB ÍNDICE1960 25.629 481965 35.516 661970 208.158 3891975 673.636 1.2581980 157.277 294

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 2. A morte de Carrero Blanco (páx. 378-379)

• Xullo de 1973: nomeamento de Luís Carrero Blanco como presidente do Goberno. Ministro de Gobernación e Vicepresidente en numerosos gobernos de franco dende os anos 50. Home de confianza de Franco. Representa o inmobilismo a tódolos niveis. O denominado búnker.

• 20-12-1973: asasinato. Operación Ogro. Atentado de ETA. Comando Txikía. Afectou a Franco. Politicamente: garantía da continuidade do réxime. Persoalmente: as bágoas no funeral foron elocuentes.

• O atentado fixo temer un endurecemento do réxime. Ese mesmo día estaba previsto o xuízo contra os principais dirixentes de CCOO no TOP. O proceso 1001: longuísimas penas de cadea.

Franco e Carrero Blanco. 1973

Atentado contra Carrero20-XII-1973





Atentado contra Carrero Blanco

https://www.youtube.com/watch?v=-omR3MZy43g



Franco dá o pésamea viúva de Carrero

Funeral presididopor Tarancón

Proceso 1001. Sindicalistas de CCOO ían ser xulgados o mesmo día do atentado.Tiveron posteriormente fortes condenas de prisión

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 3. O goberno de Arias Navarro (páx. 379)

• A pesar da hábil actuación do presidente interino do Goberno, Torcuato Fernández Miranda, no control do clima de crispación, Franco nomeou ao ministro de gobernación: Arias Navarro, personalidade pouco relevante que non tiña programa nin equipo para afrontar as dificultades. Era só franquista partidario da liña dura. Nomeado en xaneiro de 1974 tivo que tomar as primeiras medidas á crise (aumento do prezo do carburante e como consecuencia forte subida dos prezos en tódolos produtos).

• En febreiro presentou un programa ás Cortes coñecido espírito do 12 de febreiro: maior liberdade de prensa, elección de alcaldes, creación de asociacións políticas, maior liberdade xudicial e reforma da lei sindical. Non se levou a cabo nada e volveuse a endurecer a súa actuación.

• A dimisión de Pío Cabanillas (representaba o espírito aperturista) e doutros ministros en sinal de solidariedade (primeiras dimisións voluntarias do réxime), mostran as dificultades no interior do Goberno.

Tras a morte de Carrerofoi nomeado presidente do Goberno

Carlos Arias Navarro

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 4. Oposción no interior (páx. 379-380)

• Disidencias políticas internas ante o fracaso do espírito do 12 de febreiro. Grupo Tácito (pseudónimo xornalístico). Moitos entrarán a formar parte do Goberno de Suárez trala morte de Franco.

• Igrexa: Monseñor Añoveros: carta pastoral en favor do uso do eusquera. Tensión coas autoridades eclesiásticas.

• Exercito: UMD. Xoves oficiais. Outros: Xunta Democrática e Plataforma Democrática.

• Mundo universitario e obreiro: multiplícase.• Terrorista: ETA, FRAP, GRAPO.• O réxime non cede: 1974: executado o anarquista Salvador Puig.

1975: nova lei antiterrorista que amplía a pena de morte. En 1975 ditáronse once penas de morte que foron executadas a pesar da oposición internacional (bispos, Papa, gobernos estranxeiros...) non foron escoitadas.

Militares da UMD

Monseñor Añoveros

Revoltas estudiantíse obreiras

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 4. Oposción no exterior (páx. 380)

• 1974: iniciativa do PCE. Santiago Carrillo: Xunta Democrática.

• 1975: Converxencia democrática liderada polo PSOE:

• Plataxunta en 1975. • PSOE congreso de Suresnes (outubro de

1974) a crise aberta entre interior e exterior. Felipe González secretario xeral.

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 5. Problemas exteriores a marcha verde (páx. 381)

• Sahara. Hasan II organiza unha marcha verde (200.000 marroquís) que atravesan a fronteira do Sahara.

• Nestes momentos críticos Xoán Carlos I ocupaba interinamente a xefatura do Estado (1-11-1975) realiza unha viaxe ao Sahara.

• Efecto positivo entre os altos mandos militares, descontentos pola incerteza dos acontecementos. 6 novembro Consello de Seguridade da ONU pediu a Marrocos que detivera a ocupación.

• Hasan II ordenou o retorno dos compoñentes. En Madrid asinouse un acordo con Marrocos e Mauritania ratificado polas Cortes (18-11-75).

• O 28-11-76 España abandonaba o Sahara.

1975: A Marcha Verde

1975: A Marcha Verde

4. A agonía do franquismo (1973-1975) 6. Enfermidade e morte (páx. 382)

• Enfermidade de Párkinson dende 1965, grave tromboflebite en xullo de 1974; encarga a Xoán Carlos que asuma, con carácter interino, a xefatura do Estado (19) recupérase e retoma as funcións o 30.

• A revolución dos caraveis de Portugal (abril de 1974) e réxime dos coroneis en Grecia (xullo, 1974). Único dictador de Europa occidental.

• Actos de afirmación 1-10-1975 na Praza de Oriente: derradeiro discurso. 17 de outubro infarto, aínda presidiu un Consello de Ministros (infartos, hemorraxias internas). Nin as tres operacións. Nin os intentos do búnker de preservarlle a vida. 20-11-75 falece (39 anos despois que José Antonio). Enterrado o 23 no Val dos Caídos (xunto a José Antonio). Arias Navarro le o testamento político de Franco (doc.38. páx. 383) ante a televisión reitera os valores creados por Franco dende 1936. (ver reaccións páx. 383)

1-10-1975: Acto de exaltaciónna Praza de Oriente

Franco hospitalizado.Despachando con Arias Navarro

Franco moribundo

Enterro de FrancoLa Mandrágora: adiivina, adivinanza

https://www.youtube.com/watch?v=n9kHJvWHzdI

ANEXOS

Unha película de BerlangaPara aprender sobre as

familias do réxime franquista

O pazo de Meirás

• Ata 1809 nos terreos houbo unha casa forte, queimada na guerra de independencia. Esta construción pertencía aos devanceiros da escritora Emilia Pardo Bazán,

• No ano 1893 a escritora decidiron encargar a construción dun pazo sobre as ruínas anteriores, das que non se conserva nada.

• Trala morte da escritora en 1921 e do seu fillo en 1936, os descendentes, tentaron doar o inmoble á Compañía de Xesús, pero esta non aceptou as condicións postas polas herdeiras.

• A venda produciuse finalmente a unha comisión que buscaba un pazo como agasallo ao ditador Francisco Franco. O pazo pasou a mans do xeneral en 1938. A cantidade da venda varía segundo as fontes entre as 400.000, as 450.000 ou as 725.000 pesetas daquel tempo.

• O pago do regalo sufragáronse parcialmente, cando menos, con colectas nos concellos da comarca e con impostos especiais. Os funcionarios vía reducido o seu soldo para financiar as obras.

• Á morte do ditador queda como herdanza para a familia dos Franco.• No 2008 o Goberno da Xunta puxo en funcionamento os trámites para

declarar o pazo Ben de Interese Cultural. A declaración de BIC constitúe o máximo grao de protección para un inmoble da categoría do pazo e supón a súa consideración como propiedade privada pero de dominio público, polo que os seus propietarios terán que pedir permiso para calquera reparación, reforma ou calquera outro traballo de albanelería que queiran realizar na propiedade. Así mesmo recibirán unha serie de vantaxes fiscais e subvencións para o seu mantemento e restauración.

Praza de España en FerrolEstatua ecuestre de Franco



Praza de España en FerrolTraslado da estatua

Praza de España en FerrolTraslado da estatua

Adivina, adivinanza

https://www.youtube.com/watch?v=n9kHJvWHzdI

Praza de España en FerrolHorror! Os zombies andan soltos

Praza de España en FerrolRemolación da praza

Praza de España en FerrolRemodelación da praza

Education

Unidade 9. España no franquismo