ERRESERBA ITURBURUKO NATURUREDERRAREN...Errespetatu, bereziki, iturburuaren zirkoa inguratzen duen...

• Azalera: 119 ha• Altitudea: 890 m.• Urteko batez besteko prezipitazioak: 1.400 mm• Urteko batez besteko tenperatura: 10ºC• Urederra ibaiak 19 km egiten ditu bere urak Ega ibaian (Ebrorenibaiadarra) isurtzen dituen arte.

Urederra Ibaiaren Iturburuko Natur Erreserba Ega-Urederra ibaiakBILaren (Batasunaren Intereseko Lekua) zati da. Ega-Urederra ibaiakBILa Nafarroako Gobernuak Natura 2000 Sarearen barne egotekoproposatutako eremua da, Nafarroako biodibertsitaterako duengarrantzia dela eta.

Normativa / RecomendacionesArauak

Paisaia hobe kontserbatu eta bisitaz gehiago gozatzeko, naturerreserban debekatuta dago honako jarduerak egitea:

• Sua piztea, kanpaldia, eskalada eta zintzurrak egitea, bai eta heganegitea ere edozein bitarteko erabilita.

• Bainatzea.

• Zaborrak edo hondakinak botatzea.

• Fauna kaltetu edo erreserbaren fauna eta flora edo paisaia etaingurune fisikoa hondatzen ahal duten jarduerak oro: zaratak, distiraketa ultrasoinuak, landareak errotik ateratzea, zuhaitzetan inskripzioakegitea, harri edo fosilak hartzea, arrantza edo ehiza egitea, besteakbeste.

Gomendioak

• Etengabeko bisitak eta lurzoruaren hauskortasuna direla eta, erreserbahondatzen ahal da higaduraren ondorioz. Kasu egin seinaleei etajarraitu adierazitako ibilbidea.Errespetatu, bereziki, iturburuaren zirkoa inguratzen duen alanbrehesia; zure segurtasunerako paratu da eta.

• Gozatu inguruko herrien xarmaz, baina gogoan izan abeltzaintzadela ibarreko jarduerarik tradizionaletako bat; izan ere, hari zor diogugaur egungo paisaia. Errespetatu abereak eta lotuta eraman txakurrak.

• Behatu eta miretsi natur ingurunea. Prismatikoak eta argazki kamerakerabiltzea gomendatzen dugu. Erabili oinetako egokiak.

• Bete natur parkeko langileen aholkuak. Parkeko langileei deituedozein ohar egiteko. Larrialdi egoeretan, deitu 112 telefono zenbakira.

UREDERRARENITURBURUKO NATURERRESERBA

Ezaugarriak

P A R Q U E N A T U R A L

P A R K E N A T U R A L AURBASA-ANDIA

P A R Q U E N A T U R A L

P A R K E N A T U R A L AURBASA-ANDIA

Kokapena eta sarbideak

Urederra ibaiaren iturburua Bakedaoko barrutian, Ameskoaberrenen,dago. Udalerri hori, Bakedaok ez ezik, honakoek ere osatzen dute:Artatza, Barindao, Ekala, Gollao, San Martin, Zudairi eta Urra izenekobaserria.Ibar berean, Ameskoagoien dago. Hiru udalerrik osatzen dute:Aranaratxe, Eulate eta Larragoa. Guztiek dituzte bisitatzeko erakargarrinaturalistiko, etnografiko eta kultural nabariak.

Urederra ibaiaren iturburura iristeko, Bakedaon dagoen aparkalekutikabiatzen den bidezidorretik sartu beharko dugu, oinez. Bakedaorajoateko, NA-718 (Lizarra-Olazti) errepidea hartuko dugu. Gero, 13,8kilometroan, NA-7187 errepidea hartu beharko dugu. Iturburuakegindako zirkoa ere ikusten ahal dugu, paretaren goiko aldetik joanezgero: Zurgaingo aparkalekutik, NA-718 errepideko 22. kilometroa.

GARRANTZITSUA: errespetatu udal araudia, eta herrietakoazpiegitura eta ekipamenduak. Bisitariaren erosotasun eta ibilgailuensegurtasun handiagorako, bai eta erreserbaren gaineko inpaktuaahalik eta txikiena izateko, ezinbestekoa da ibilgailuak Bakedaoeta Zurgaingo aparkalekuetan aparkatzea. Azken hori NA-718errepideko (Lizarra-Olazti) 22. km-an dago.

NafarroakoGobernua

550

1

1000

950

950900 0

NA-7182

EkalaSan Martin Baríndao

Bakedao

Gollao

Artatza

Ziordia

Urederraren

Iturburuko N.E.

Camping Bioitza

Interpretazio eremua

Informazio zentroa

Guardetxea

NA-752

1

A-3138

A-4116

NA-7130

NA-718

U RB A

S AM

E ND

I A

ZudairiEulate

Larragoa

Aranaratxe

Urra

Li

mi t a c i o n e s m e n d i a

L im i t a c i on es mendia

Urederra ibaiaren iturburua

Urbasako mazizo karstikoan sortutakoakuifero garrantzitsuaren berezkoirteerarik emaritsuena da. Bakedaokobarrutiko ipar-mendebaldeko paretan(ebakia dagoena ia) gertatzen da, 630metroko altitudean (pareta horren goikotontorrak 900 metro neurtzen ditu).Milioika urtetan, Urbasako ura hustearen

eraginez, mazizoaren hegoaldeko ertzean sortutako eta edertasunhandiko anfiteatro arrokatsua osatzen duen koska modelatu da.Hondo arrokatsua da ur-jauzi harrigarrien markoa. Ur horiek, ehunmetro baino gehiagotik jauzi eta behera iristen direnean, Urederraibaia sortzen dute (ur eta eder).

Iturburuak –antzina Ubagoa edo Ubaba (“ur ahoa”)–, batez beste,4.000 litroko emaria du segundoko, urtean. Dena dela, emaria 50.000litrotaraino iristen ahal da euriteetaneta 300 litrotaraino jaitsi agorraldian.Multzoaren ospearen eta parajearenlandare eta animalia komunitateoparoaren eraginez, Natur Erreserbaizendatu zuten 1987an.Urbasa eta Andiako Natur Parkearenzati da eta Nafarroako NaturguneBabestuen Sarearen barne dago, bereingurumen baloreen oparotasuna delaeta.

Landaredia

Pagadi kaltzikolak dira nagusi, ibaiertzeko baso eder eta joriarekinbat. Oso nabarmena da zuhaitz, zuhaixka eta flora aniztasuna; eremutxiki batean, espezie hauek aurkitzen ahal ditugu, besteak beste:ezkiak, haritzak, gurbeak, astigarrak, pagoak, lizarrak, zumarrak,lertxunak, sahatsak, hurrondoak, elorri zuriak, ezpelak eta ipuruak.

Fauna

Azpimarratzekoa da harkaitzetako hegaztienkomunitatea; erraza da sai arreak, sai zuriak,zapelatzak, belatzak, belatxingak eta haitz-enarak ikustea. Paseriformeak dira nagusi,hala nola ur-zozoak, kaskabeltzak, amilotxaketa txontak. Ugaztunak ere aurkitzen ahalditugu, hala nola basakatua, lepazuria,azkonarra edo basurdea.

Giza aztarna

I turburuaren goiko a ldean,historiaurreko aztarna megalitikoakikusten ahal dira, hala nolaBakedaoko Puerto Viejo trikuharriaeta Zurgaingo tumulua. Ibaiarenibilguak (Ameskoaren parean) biirin-errota (Zudairi eta Artatza), biibai-burdinola (Bakedao) eta armafabrika bat (Bakedao) funtzionatzeaeragin zuen.Gaur egun, iturburuko urak zentralhidroelektriko bat elikatzen du(Zudairi). Ezkerreko aldean, Erdoitzaherria zegoen; XIV. mendetik ez da inor ere bizi bertan.

550

600

650

700

750

800

850

900

950

1000

NA-718

Urb

asako

arrasoa

N

Urbasa eta Andiako Natur Parkea

Urederraren iturburukoLimitaciones mendia

Urbasa mendia

Limitaciones mendia

A n d ía m

e nd ia

Am

e sk o

a k oL i m i t a c i o n e s

me

nd

i a

Puente del Diablo

TikutiaranaArrekata

El Siach

Aguarana

Antsurraga

Ponpalarri

Artosabal

Iruleze

El Rasico delos Avellanos

Aseki

El Boj

Aldaia

Malkizaba

Artamendi

Santakruzarra

Baratzata

AldiartaGurpide Los Acanduces

Arburu

Surgaina

Zabala

Iturzarra

Chabola de Emiliano

Corral de Celestino

Corrales de Bardoitza

Bakeadokomendate berria

Chabola de Narciso

Bakedao

+--+--+

--+--+--

+--+--

+--+

--+--+

--+--+

--+

--+-

-+--+-

-+--+-

-+--+-

-+--+-

- +--+--+--+--+--+--+--+ --+--+--+--+--+--+--+

--+--+--+--+--+--+--+--+--+--+--+--+--

Corral de Ormazábal

--+-- Muga: Urbasa mendia-Limitacionesmendia

Bigarren mailako errepidea

Informazioa Aparkalekua

Portillo del Corralde la Rosa

Raso del Puerto Viejode Baquedano

Arrasto megalitikoak

Baso pista

Eraikinak

Iturburuko ibilbideaBaquedaoko mendate zaharreko ibilbideaBaquedaoko mendate berriko ibilbidea

Ibaia

Pared del Capellán © Gobierno de Navarra

Mirlo acuático © Jose Ardaiz

Acer Campestre

Carbonero © Jose I. Juanbeltz

Urederraren iturburuko naturerreserbaren muga

Urederraren Iturburuko

natur erreserba

Texto: varios autores • Fotografías: Gobierno de Navarra. Archivo Dep. Turismo y Cultura / Jose I. Juanbeltz / José Ardaiz

Camino

delNacedero

La Pared del Capellán

Mendate

zaharrekobidea

Mendateberrikobidea

Bardoitz

ako bidea

Arratondo

bidea

Erdaide