Tema 5 arte prerrománico

A ARTE PRERROMÁNICA HISPANA

INTRODUCIÓNO Imperio Romano entra en crise no S. IIIIsto foi aproveitado polos bárbaros para

penetrar nas terras do imperio de dúas maneiras:Mediante foedus: ocupación pacíficaDe forma violenta

476 o Imperio Romano de Occidente cae definitivamente fronte os Bárbaros

VISIGODOS establecense na Hispania e crean un reino.

Culturalmente: os reinos bárbaros presentan unha cultura moi pobre.

A nivel artístico asimilarán formas doutras culturas. A manifestación artística máis importante foi a ARQUITECTURA

Entre o S. V e X, en Hispania teremos unha gran variedade de manifestacións artísticas

Será o precedente da arte Románica.A esta arte chámaselle PRERROMÁNICA

PRERROMÁNICO

Na Península Ibérica podemos dividir o arte prerrománico en tres etapas:VISIGODA (S. V ata S. VII)ASTURIANA ou RAMIRENSE (S. IX ata S. X)MOZÁRABE (S. XI)

1.- ARQUITECTURA HISPANOVISIGODAContexto histórico

Visigodos, pobo xermánico, estivo na frontera do imperio.

Chegan a un pacto mediante un FOEDUS e o imperio permitelles asentarse no sur da Galia.

Organízanse políticamente como monarquíaNo S. VI son expulsados polos Francos e

establécense na P. IbéricaA capital do Reino Visigodo será TOLEDO

A máxima expansión prodúcese con LEOVIXILDO, que derrota ós Suevos.

Os Visigodos eran ARRIANOS (desviación da doutrina cristiá que negaba o dogma da trinidade)

Leovixildo quixo impoñer o arrianismo a poboación hispana que era católica, pero non o logrou.

No III Concilio de Toledo (589), o rei RECADERO establece o catolicismo como relixión oficial

A forma de goberno visigoda era a de MONARQUÍA ELECTIVA. Isto provocará loitas polo poder.

Esta foi unha das causas que fixeron que no 711, os musulmáns non atoparan dificultades na conquista do reino visigodo.

Os musulmáns chegaron a Hispania para axudar a AKILA, que quería acceder o trono e derrocar ó monarca RODRIGO

Contexto culturalOs visigodos tiñan unha cultura moi pobre.Cando chegaron a hispania encontráronse

cunha cultura moi superiorVaise producir así unha fusión cultural entre

os invasores e os invadidos.Os visigodos asimilan tamén o influxo

bizantinoNo campo artístico os visigodos tiñan unha

gran destreza na ouriveríaA manifestación artística máis destacada foi a

ARQUITECTURA

Dada a importancia do catolicismo tralo III Concilio de Toledo, as pricipais construcións son de carácter relixioso: IGREXAS

A ruralización e o empobrecemento económico do imperio desde o S. III segue a estar vixente no mundo visigodo

Isto explica o ASPECTO POBRE QUE PRESENTAN AS IGREXAS VISIGODAS.

Son igrexas de PEQUENO TAMAÑO

Aspecto pobre das igrexas

Pequeño

tamaño

PEDRA

USO DA PEDRAUSO DA PEDRA

TAMEN USAN O LADRILLO NAS BÓVEDAS

Características da arquitectura hispanovisigodaIgrexas de pequeno tamaño.Escasa decoración: non consegue cubir o

aspecto pobre da construción.Material construtivo: A PEDRA (devido a súa

abundancia en Hispania)Pedra colocada en enormes sillares a soga e

tizón.Para as bóvedas utilizan en moitos casos o

ladrillo, seguindo o influxo romano

Plantas: Seguindo o influxo paleocristián, a forma BASILICAL, pero tamén usan a planta central motivada polo influxo bizantino, XERALMENTE DE CRUZ GREGA INSCRITA NUN CADRADO (Sta. Comba de Bande).

Os ábsides teñen forma cadradaAccedese a través duns pórticos cadrados

que sobresaen da plantaArcos: UTILIZAN OS ARCOS DE

FERRADURA

Planta basilical e planta central

Cruz grega inscrita nun

cadrado

Ábside: forma cadrada

absideabside

transepto

cruceiro

Nave principal

Cubertas: anque usan algunhas veces cubertas alinteladas, e moi frecuente o uso da BÓVEDA DE CANÓN, DE ARESTAS e de FERRADURA.

Soportes: algunhas veces usan PIARES, pero o soporte preferido é a COLUMNA DE ORDEN CORINTIA, cun capitel máis tosco.

Tamén empregan columnas con capitel TRONCO-PIRAMIDAL INVERTIDO de influxo bizantino

Tamén usan capiteis historiados

Capitel CORINTIO con forma máis tosca que o

romano

INTERIORInterior: Sensación de compartimentación, como se a

construción se realizase mediante cubos que se adosan os úns a outros.

Interiores escuros, xa que os muros son moi grosos e apenas hai ventás

Poden presentar unha ou tres naves lonxitudinais, central máis ancha e alta cás laterais.

Tamén poseen TRANSEPTO, e no lugar onde se cruzan o transepto e a nave central formase un espacio cadrado que se chama CRUCEIRO, que adoita estar cuberta con bóvedas de CANÓN, ARESTAS ou FERRADURA.

Arco de Ferradura

Espazo compartimenta

do

Muros grosos e escasa

iluminación

BÓVEDA DE FERRADURA NO

ÁBSIDE

Uso do ladrillo para as bóvedas

Inspirado nos romanos

BÓVEDA DE CRUCERÍA

EXTERIORExterior: aspecto pobre e cúbico. Desde o

exterior podemos saber a disposición interiorMoitas veces, na porta de entrada colócase

unha estructura para colocar as campás: ESPADAÑA.

Exteriormente o cruceiro aparece cuberto cunha estructura cúbica chamada CIBORIO.

NON USAN CONTRAFORTES

ASPECTO TOSCO E POBRE O EXTERIOR

CIBORIO

NAVE PRINCIPAL

TRANSEPTO

ABSIDE CADRADO

STA COMBA DE BANDEESTILO: Arte hispanovisigodoCRONOLOXÍA: 2ª metade do S. VII,

contruida en tempos do REI WAMBA.OBRA: STA. COMBA DE BANDE, en OurenseIgrexa de carácter monacal ou ascético,

construido para monxes.Foi recontruido en tempos do rei Alfonso III,

polo que o primitivo plan está algo alterado

Planta: Planta central de cruz grega inscrita nun cadrado

Os pes posee un pórtico cadrado e na cabeceira un ábside tamén cadrado

Ten unha soa nave lonxitudinal e un transepto tamén dunha soa nave.

Interior: as naves están cubertas con bóveda de canón. O cruceiro con bóveda de arestas e o ábside con bóveda de ferradura

O Abside accedese a través dun arco de ferradura sobre columnas corintias.

O exterior recóllense os elementos típicos da arquitectura hispanovisigoda

Outro exemplo é a igrexa de SAN PEDRO DA NAVE en Zamora (S. VII)

absideabside

transepto

cruceiro

Nave principal

Arco de Ferradura

Espazo compartimenta

do

Muros grosos e escasa

iluminación

Uso do ladrillo para as bóvedas

Inspirado nos romanos

BÓVEDA DE CRUCERÍA

ASPECTO TOSCO E POBRE O EXTERIOR

CIBORIO

NAVE PRINCIPAL

TRANSEPTO

ABSIDE CADRADO

Outro exemplo

Outra igrexa destacada de época hispanovisigoda é:S. PEDRO DA NAVE

San Pedro da NaveSan Pedro da Nave

Exemplos de capiteis historiados

SAN PEDRO DA NAVE

ARQUITECTURA ASTURIANAContexto histórico711 os musulmáns invaden a Península Ibérica.Algúns visigodos fuxen o norte: aparecen os

primeiros núcleos de resistencia cristiá fronte os musulmáns.

A partir do S. VIII comeza a destacar o núcleo asturiano. Pelaio encabezará a primeira resistencia en contra dos musulmáns

ALFONSO I (S. VIII) florecerá en Asturias un arte cuio desenrolo se vencella a monarquía.

Os monarcas asturianos considerábanse herdeiros directos dos Visigodos

O descubrimento en compostela dun sepulcro, vai ser utilizado como un símbolo de resistencia contra o Islam.

A arquitectura asturiana vai ser a PRECURSORA DO ROMÁNICO, INTRODUCINDO NOVIDOSOS E ORIXINAIS SISTEMAS CONSTRUTIVOS.

O momento máis destacado da arte asturiana foi no S. IX, coincidindo co reinado de ALFONSO II, RAMIRO I E ALFONSO III.

Edificios de carácter relixioso, anque tamén son importantes os edificios civís: pazos

Características da arquitectura asturianaOs materiais: destacan pedra e ladrillo.Utilizan a manpostería, o sillarexo,Predomina a planta BASILICAL de unha ou tres

naves, cun ábside na cabeceira de planta cadrada, que non sobresae. O transepto tampouco sobresae da planta

Abandonan o uso do arco de ferradura e usan o ARCO DE MEDIO PUNTO CON FRECUENCIA PERALTADO

Tamén usan arcos xeminados dobres ou triples.Un elemento trascendental: bóveda de canón con

arcos faixóns : precedente do ROMÁNICO

Sta. María do Naranco

Pedra: sillarexo

Arco de medio punto peraltado

Arcos xeminados

Soportes: piares ós que adosan columnas, recibindo o nome de piares compostos. Tamén empregados no Románico.

Columnas de orde clásico pero tamén columnas sogeadas, troncopiramidal invertida e historiados.

Construcións de pequeño tamaño .No exterior usan contrafortes, cuia función sería

a de soster o peso das bóvedas interiores.Aspecto pobre. Decoración redúcese a medallóns

e celosías

Columna sogeada

Bóveda de canón con

arcos faixóns

Arcos medio punto

peraltado

Decoración escasa: só medallóns

Arquitectura asturiana:Sant. MARIA DO NARANCOAs principais construcións asturianas datan do S.

IXEsplendor durante o reinado de RAMIRO I. A

capital do reino nesta época era OviedoRamiro I mandou constrtuir tres grandes edificios

Sta. María do NarancoS. Miguel de LilloSta. Cristina de Lena

Sta. María do Naranco: foi construida como PAZO, pero xa con Ramiro I se transforma nunha IGREXA

Planta rectangular cunha soa nave, na que se marcan os arcos faixóns.

Nos extremos dos lados menores aparecen dous pórticos e no centro dos lados maiores dous miradoiros que sobresaen da planta.

Un dos miradoiros ten escaleiras que permiten o acceso principal a igrexa.

Dous piso:Inferior: dividido en tres naves. Destinado os

baños do pazo.Superior: parte nobre da construción. Soa nave

e dous pórticos

INTERIOR: Bóvedas de canón que cobre a nave, dividida en 8 tramos a través dos arcos faixóns (levan o peso da bóveda hacia os piares con columnas sogueadas con capitel troncopiramidal invertido adosadas

Porticos accedese a través de tres arcos de medio punto peraltados, sendo o central máis ancho.

Decoración: cintas das que colga un medallónEXTERIOR: Triunfa a verticalidade, que se

acentúa polos contrafortes

FACHADAS DOS LADOS CURTOS:Pódese establecer unha división en altura de tres pisos: Inferior: porta con arco de medio punto Piso medio: tres arcos de medio punto peraltados que

se apoian sobre columnas de orden corintia. Entre os arcos aparecen medallóns que colgan de cintas.

Piso superior: Tres pequenos arcos de medio punto moi peraltados.

Material: pedra en forma de sillarexo no exterior e no interior, emprégase o sillar nos arcos faixóns e a manpostería na bóveda

Obra cunha gran verticalidade

Sta.maria do Naranco

Ventás xeminadas

Arcos de medio punto peraltados

Ausencia decoración: só

medallóns

Contrafortes para soster a bóveda de

canón

s. Miguel de Lillo

Sta. Cristina de Lena

Ábside cadrado

ARQUITECTURA DO S. XContexto históricoTrala conquista musulmán da P. Ibérica, puxeron

en práctica unha política de tolerancia coa relixión cristiá.

Estes cristiáns que vivían en territorio musulmán reciben o nome de MOZÁRABE.

Como consecuencia da inestabilidade política en Al-Andalus, inícianse as persecucións contra os mozárabes. Moitos deciden emigrar o norte, cara os reinos cristiáns.

Os monarcas cristiáns tamén axudaron coa política de REPOBOACIÓN. Esto fixo que a cultura islámica influise no arte do norte cristián

CARACTERÍSTICAS XERAIS DA ARQUITECTURA DO S. XAs construcións máis destacadas son

relixiosas:IGREXASMateriais: pedra e ladrillo colocados en

forma de sillares, sillarexo e manposteríaEn xeral, aspecto pobre.Planta: son moi diferentes: basilicais,

centrais. Os ábsides adoitan ter forma cadrada o exterior e de ferradura o interior

Arcos: uso do arco de ferradura. Nas portas e ventás aparecen enmarcados co ALFÍZ

Cubertas: as veces usan cubertas alinteladas, o influxo islámico obsérvase na utilización de bóvedas de nervios.

Soporte: usan os piares e columnas exentas de orde corintia.

Debaixo dos aleiros dos tellados usan uns soportes herdanza do mundo islámico: OS MODILLÓNS DE ROLOS.

Exterior: os edificios presentan un aspecto macizo, sen apenas ventás e con muros moi grosos.

Non usan contrafortes, ainda que algúns edificios sí como en S. MIGUEL DE CELANOVA

Obra: S. MIGUEL DE CELANOVACapela de pequenas dimensións erixida polos

monxes que repoboaron este territorio e construíron un mosterior.

Fundada por s. Rosendo no936.No lintel da porta aparece unha inscripción: Froila,

irmán de S. Rosendo invita ós fieis ó recollemento e oración

Planta: basilical. Entrada nun espazo rectangular que se corresponde coa nave. Despois espazo cadrada que se corresponde co transepto e cruceiro. O final, aparece outro espazo cadrado (o ábside)

Nave principal

Transepto e cruceiro

Ábside

Bóveda de ferradura

Bóveda de arestas

Bóveda de canón

Interior do transepto e

cruceiro

Bóveda de arestas

Entrada o ábside

ALFIZ

ARCO DE FERRADURA

INTERIOR: a nave posee unha bóveda de canón, no transepto e cruceiro, bóveda de arestas e no ábside bóveda de ferradura.

O ábside o exterior ten planta cadrada, e accedese a él a través dunha porta con arco de ferradura no que se diferencian as dovelas que están enmarcadas por un alfíz

EXTERIOR: muros moi grosos de sillares a soga e tizón. Escasas ventás coa finalidade de que o interior sexa escuro

Aparecen contrafortes e baixo o aleiro: modillóns de rolo

Abside: cadrado o exterior

Transepto e cruceiro

nave

Modillóns de rolo

Contraforte

Ventas de reducido tamaño

Sillares a soga e tizón

Inscripción