91. zenbakia (2010eko martxoa)

aarrttzzaappee91. zenbakia - 2010eko martxoa

]PILOTA TXAPELKETAK

XI. LITERATUR LEHIAKETA]

GE

TAR

IAR

RO

NT

OP

AG

UN

EA

GORKA LARRAÑAGA

Ahotsen doinuak txoko guztietan

]]5/Inkesta:

Arrantzaren gorabeherak

]]6-7/Getarian zer berri?

Pilota TxapelketakXI. Literatur Lehiaketa

]]8-9/Elkarrizketa: Gorka Larrañaga

]]10-11/Argazkien Txokoa:

2010eko inauteriak

]]12-15/Elkarrizketa: Getariako Abesbatza

eta Musika Eskolako koruak

]]20-21/Historiaren katebegiak:

Francisco de Estella (XV-XVI)

]]23/Akordatzen: Realeko herriko jokalariak

artzape91. zenbakia

2010eko martxoa

“Apirilaren azkenean, hostoa haritz gainean”

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Amaia Iribar eta Maider Ostolaza [lan taldea] Izaskun Larrañaga, Monika Uzkiza, Ane Azkue, Jon Illarramendi, Josune Urresti,Kepa Iribar, Imanol Iribar, Zigor Saizar, Amets Etxabe, Irantzu Ezenarro, Aitor Irigoien, Beñat Gereka,

Mikel Mugika, Getariako Bertso Eskola, Getaiko Gaztetxia [kolaboratzaileak] Xabi Insausti, XabierAlberdi eta Suso Perez [argazkiak] Artzape [publizitatea] Artzape

[inprimaketa] Gertu [tirada] 1150 ale [lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

Getariako Udalak, Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak diruz lagundutako aldizkaria

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2010eko martxoa artzape-3

Gure Txeru Elkartea

4-artzape @topagunea.com

gutunak]

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbiderabidali zure izen-abizenekin. Gutunak gehienez200 hitz izan beharko ditu eta luzeagoak direnakmozteko eskubidea izango du Artzapek. Ez dugutestu iraingarririk onartuko eta Artzapek ez dubere gain hartuko argitaratzen diren iritziengaineko erantzukizunik.

Bertsoz gure ahalegina

Poto, hiretzat, jakina!

Ondo habil ta horrekin hartzen

diagu atsegina

bizikletarako grina

daukak asetu ezina

guk ere hartuko genikek hire

ipurdiko mina. (bis)

Lehenik Nafarro aldera

gero Espainian behera

Kataluniak hunkitu eta

Europan sarrera

India ez dek bezpera

dek etorkizuna bera

aberasgarri dek aldatzea

mundu ikuskera.

Euskal Herritik pausua

soa aurrera jasua

egoa landuz hegoak zabal

dabilen usua

gertu dek paradisua

aio lagun ta maisua:

hitz neurtuetan jaso neurririk

gabeko muxua.

Doinua: Aizak hi mutil mainontzi

Egilea: Getariako Bertso Eskola

inkesta Aitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika ]]Azken urteak ez dira nahi bezain onak iza-ten ari Kantauriko arrantzaleentzat.2010ean, ordea, berdelaren kanpainanahiko ongi joan dela dirudi, eta, mar-txoan, antxoarekin hasi dira, zenbait urte-tan geldirik egon ostean. Zer moduzkoairuditu zaizu aurtengo berdelaren kan-paina? Antxoari dagokionez, sinatu denazken akordioa ona al da gure arrantzale-entzat? Estatuen arteko negoziaketetaneuskaldunon interesak inork defenditzenal ditu?

Nire ustez, berdelaren kanpainan kilo asko harrapatu dira;baina egia da oso motz geratu dela, ezarritako kuota azkarbete baita. Harrapatu oso ondo harrapatu da, ez dago zalan-tzarik, baina guztiontzat oso laburra izan da kanpaina. Kuotahandiagoa izango balitz, hemengo arrantzaleek ongi arran-tzatzen jarraituko lukete, baina...

Antxoari dagokionez, berriz, nik uste antxoaren debekuakendu beharra zegoela, denbora nahiko egon baikara antxoaharrapatu ezinean. Egia da akordioan kuota baxua onartuzaiela hemengo arrantzaleei, baina akordioaren arabera Fran-tziako estatuko arrantzaleak ekainetik aurrera soilik has daitezke antxoa arrantza-tzen; hau da, hemengoak geratzen direnean. Egokia iruditzen zait hemengoakarrantzan dabiltzan bitartean Frantziar estatuko arrantzaleek arrantzatu ezin izatea. Akordioa dela-eta, politikari eta estatuko negoziatzaileek beren konbenioak izatendituzte, eta, nire ustez, guk ez dakizkigun hartu-eman asko izaten dituzte. Ez dutehorien berri ematen, eta, horren ondorioz, guk ez dugu izaten gobernuen artekoharreman guztien berri.

Joakin Aranguren

Berdelaren kanpaina ez zait iruditzen hain ona izan denik. Izanere, arraina etorri asko etorri da, baina kuota txikia izanik, itsa-sontziek berehala bete dute kuota hori; horren ondorioz, ezinizan da berdel gehiago harrapatu, arraina egon arren.

Antxoaren kanpaina dela-eta, ezin da jakin zer gertatuko den,azken urteetan arrain hori arrantzatzea debekatuta egon etagero. Sinatutako akordioari dagokionez, nik uste antxoarekinjarri zaigun kuota ere txikia dela oso; guk handiagoa nahigenuen, baina azkenean beraiek nahi dutena jarri digute.

Argi dago urte luzez gure arrainekin beste arrain batzuen gai-neko kontuak negoziatzen egon direla estatuko ordezkariak. Guk argi dugu gurearrainen gainean guk geuk negoziatzea dela onena eta zuzenena; horixe da, hainzuzen, guk nahiko genukeena. Baina egoera oso desberdina da, eta, gure interesen etaarrainen kontura, beste gauza batzuen gainean hobekuntzak lortzen jarraitzen dute,ia beti gure kaltetan.

Nikolas Larrañaga

Nire ustez, berdelaren kanpaina ondo joan da; arrain asko harra-patu dute, kuota gainditu eta geratu egin behar izan duten arte.Hori dela-eta, berdelaren kanpaina amaitu eta antxoarena hasibitartean arrantzaleek zer egin behar duten galdetzen dut nik.Antxoaren arrantza irekitzea oso ondo iruditzen zait; bestela,hemengo arrantzaleek ezin izango zuten ezer arrantzatu eta horiez da ona inorentzat. Azken akordioa ez dut ezagutzen eta ezindut iritzirik eman.

Mari Karmen Arruti

Artzapetik begira

Xabi Insausti

Berriz idaztea? Baina zertaz? Freuden-gana jo nuen laguntza eske, baina ezzegoen etxean. Bere emazteak esanzidan Freud nirekin haserre zegoelaBalentziagak oparitutako galtzontziloakaipatzeagatik. Orduan, nire lagunarideitu nion. Balentziagaren galtzontzi-loak haren etxean agertu zirela esanzidan. Nahikoa da beti galtzontziloakgora eta behera, erantzun nion. Etaberak, temati, erre que erre, zergatikBalentziaga Museoaren inaugurazioarenegunean ez ditugu eramaten guztiokBalentziagaren galtzontziloak buru gai-nean? Eta nik ezetz! Azkenean nireaizango zela ideia, niri botako zidatelaerrua, eta errespetu pixka bat eskatunion, gure Balentziagaren izenean! Zer-gatik ez duzu zuk idazten Elkanorengaltzontziloei buruz, galdetu nion. Bainagarai hartan erabiltzen al zituzten gal-tzontziloak? Horrela istorioa: ElkanokPatagonian galdu zituen galtzontziloak,ez dakigu ondo ze egoera zehatzetan,eta orain espedizio bat antolatu behar dahorien bila, Museoaren inaugurazio-rako! Gainera istorioarekin batera kartellehiaketa ere egongo zen: Elkanok nolagaldu zituen galtzontziloak? Espainiakoerregeak emango luke saria inaugura-zioaren egunean. Imajinatzen hastennaiz (eta nire libidoa mugitzen hastenda) bere diskurtso historikoa: “Espaino-lak getariarrak! Nik ere nahi dut egunesanguratsu horretan nire galtzontziloakjaisteko keinu horrekin Getariako histo-rian sartzea eta nire hazia hemen uztea,garai batean Elkanok eta Balentziagakegin zuten bezala”. Erregearen galtzon-tziloak batzar-gelan zintzilikaturik, uda-letxearen bilkurak, non gure bizitza era-bakitzen den, gurtze eta errespetu keinubatekin hasiko lirateke.

Nire lagunari aholkatu nion gai horiez ukitzea eta psikoanalistarengana joa-tea, hemen denok garela pertsona agur-garriak eta ez ditugula Erregearen etainoren galtzontziloak behar gure ara-zoak duintasunez konpontzeko. Azkenbatean, gure erregeak salbatu gintuendiktadura batetik eta Estatu-kolpe bate-tik. Eta hori espainiar guztiok eskertubeharko genioke.

Ez, ez, nire lagunaren izena ez dutaipatuko, bere intimitatea gordetzeko.Gainera oso ezaguna da Getarian.


] getarian zer berri?

Datorren apirilaren 25ean, Gure Txeruk antolatutako Gipuzkoako Biraren azkenetapa izango dute irteera horretan parte hartzen ari diren mendizaleek (Orio-Getaria). 2009ko martxoaren 1ean ekin zioten birari, eta, hasiera batean 13 eta-patan egitea aurreikusi arren, azkenean, tartean izan diren aldaketa batzukdirela-eta, 15 etapatan burutuko dute ibilaldia.

15. etaparen bila!

Urtero bezala, Udalak Literatur Lehia-keta jarri du martxan, getariarrei etaGetarian erroldatutako lagunei zuzen-duta. Lehiaketa honek honako ezaugarrihauek ditu: parte-hartzaile bakoitzaknahi adina idazlan aurkez ditzake, lanakbanaka egingo dira eta adinaren araberadagokion mailan ezarriko dira. Guztira,hiru modalitate bereiz daitezke: ipuina,bertsoa edo olerkia, eta piropoa. Ipuinenatalean eta bertso edo olerkien atalean, 9maila bereiziko dira adinaren arabera;piropoen atalean, berriz, 2 maila izangodira: bata, 12 eta 16 urte artekoentzat eta,bestea, 16 urtetik gorako gazte eta hel-duentzat. Idazlanek gai librea izangodute, eta, aipatutako baldintza horiezguztiez gain, aurkeztutako lanek aurrezsaritu gabeak edota argitaratu gabeakizan beharko dute. Lehiaketaren saribanaketa datorren apirilaren 23anizango da.

XI. LiteraturLehiaketa

Apirilean hasiko da Getariako NeskenV. Pala Txapelketa, eta, aurreko urtee-tan bezala, txapelketa irekia izangoda, herriko nahiz kanpoko neskekparte har dezaten. Horretarako bilerakizan dira, eta bertan erabaki dira baiaurtengo arduraduna nor izango den,bai txapelketaren nondik norakoak.

Nesken V. PalaTxapelketa

Sare konpontzaileei omenaldiaGetariako sare konpontzaileek, Orio eta Hondarribikoekin batera, GipuzkoakoForu Aldundiaren omenaldia jaso zuten, egiten duten ezinbesteko lanagatik.

Azkenengo bi urtetan bezala, aurten ere Akerregi eta Santiago bideak aukeratudituzte Udalak antolatzen duen Zuhaitz Eguneko landaketak egiteko, eta, ohibezala, guraso eta haur ugari bildu zen; guztien artean 18 landare-mota landatuzituzten, eta, egindako ahaleginaren ostean, hamaiketako ederra izan zuten,berriro ere indarrak hartzeko.

Bandarenargazki-bilketa2011. urtean Getariako Musika Bandak100 urte beteko ditu; hori dela-eta, dato-rren urtean antolatu nahi dituen ekital-dietarako bandaren inguruko argazkienbila dabiltza. Beraz, inork horrelakoargazkirik izanez gero, bandako kideekeskertuko lukete beraiekin harremane-tan jartzea; gainera, argazki horiek bil-tzeko egunak jarri dituzte: apirilaren 9aneta 16an, arratsaldeko 19:00etatik20:00etara Musika Eskolako 3. solairuan.21:00etara).

Hainbat haur Akerregiko biribilgunean zuhaixkak landatzen.

Omenaldian izan ziren herriko sare konpontzaileak.

171 landare Zuhaitz Egunerako

Argazkia: Ekaitz Balentziaga

Gure Txeru elkarteak antolatzen duen Haurren Eskuz Binakako Txapelketajokatu zuten martxoaren 7an. 32. txapelketa honetan, 4 partida jokatu zituzten,eta horien irabazleak honako hauek izan ziren: benjamin C mailan, Aitor Alonso;benjamin B mailan, Gorka Eguren; benjamin A mailan, John Willy Insausti, eta,azkenik, alebinetan Gorka Aristik irabazi zuen. Bestalde, urtarrilaren amaieran, Gazte eta Helduen Pilota Txapelketako finalean,Oier Iribar eta Beñat Etxabe nagusitu ziren Joseba eta Joxe Esnalen aurka. Hiru-garren postua Mikel Garrastazu eta Garikoitz Manterolarentzat izan zen, JosuAlberdi eta Beñat Olaskoagari irabazi eta gero. Kopako finala, berriz, Juan LuisUrresti eta Erramun Arangurenentzat izan zen.Zorionak guztioi!


Aurreko urteko martxoan hasi ginenberotegi efektuko gas gutxiago isurtzekoaholkuak ematen. Bizitzako zenbaitesparru landu ditugu: etxea, lana, eros-ketak eta garraioa.

Orain, “Stop CO2 Euskadi” ekimenazgain, abian diren beste hainbat ekimenlanduko ditugu; hasteko, aipatu baka-rrik egingo ditugu.

- GAP – Tokiko Ekintza PlanaNazioarteko GAP egitarauak pertsonenohiturak moldatzea du helburu, baliabi-deen aprobetxamendu eraginkorragoaahalbidetzeko; aldi berean, planetakjasandako eraginak murriztu nahi dira.- Klima Aldaketa Multimedia InfografiaAlegia, klima aldaketari buruzko multi-media berezia da, Eusko JaurlaritzarenIngurumen, Lurralde Plangintza, Neka-zaritza eta Arrantza Sailaren eta EiTBrenarteko elkarlanean ekoitzia.- Klima Aldaketa zure esku dagoEuropako Batzordeak Internet bidezabiatutako kanpaina da, herritarrenparte-hartzea, kontzientziazioa eta sen-tsibilizazioa areagotze aldera.- Ingurumenaren Europako Agentzia-ren ekoeragileakHerritarrek parte hartzera bideratutakoekimena da honakoa, batez ere haurreizuzendua. Jolasak, teknologia berriaketa Internet baliatzen ditu.- Lurra ordubetezData jakin batean ordubeteko itzalaldiaegiteko deialdia zabaltzen du ekimenhonek, gizakiak kontsumitutako ener-giaren batez bestekoa gutxitzeko pre-miaz jabetzeko.- KlimantikaBigarren Hezkuntzako ikasleei dagozuzenduta, klima aldaketarekin lotutakoarazoak zortzi ikasgaietan lantzeko.- Klimaren aldeko ekoheroiakJardunbide iraunkorri buruzko informa-zioa ematen du; jolas interaktibo peda-gogikoak bultzatu eta web orriarenbidezko lineako ekintzarako deia egitendu.

Informazioa gehiago:Tel.: 943 896024

[email protected]

] bi hitzetan

Pilota txapelketak

Eski ala “ziklogenesi” irteera?Joan den otsailaren 27an eta 28an, Udalak antolatutako eski irteera izan zen;aurtengoa, ordea, ezohikoa izan da, ziklogenesiak eragindako haizeteak ezbaitzuen beste aukerarik eman. Horrenbestez, Luz Ardiden eski estazioa itxitaegon zen; larunbatean, segurtasunagatik, eta, igandean, haizeak eragindakokalteengatik. Larunbata, beraz, herrian pasa zuten: termak bisitatu, boloetannahiz kartetan jolastu, erosketak egin… Igandean, ordea, Barègeseko esta-zioan eskiatzeko aukera izan zuten, guztien gozamenerako. Iaz, urtarrilaren24an izan zen ziklogenesia (eski irteera azken unean atzeratu egin zen), eta,aurten, berriz, otsailaren 27an; biak Udalak antolatzen duen eski irteerakoegunak. Bi aldietan, diana! Eta datorren urtean?

Haurren Eskuz Binakako Txapelketako jokalariak.

Nahiz eta egun bat eskiatu, gustura ageri dira aurten animatu diren eskiatzaileak.

Argazkia: A. Manzisidor

Argazkia: Erun Ortiz

Getaria-Salt Lake City(Utah): ba al zeneukan hankontakturik?Ez, garbi neukan hara iritsita-koan bizitza bilatzen hasibeharko nuela; batez ere,lanari dagokionez. Neguazenez, Salt Lake City-ko eski-estazioetan lana bilatukonuela uste nuen, baina ezzegoen batere erraza; izan ere,normalean, lana egitekopaperak eskatzen baitituzte.Ni turista moduan joan nin-tzen 3 hilabeterako, eta gerohan badago egoera hori alda-tzea; hau da, paperak lortuta(oso zaila) edo berriro AEBtikkanpora atera, Mexikora adi-bidez, eta atzera berriro sartuz.

Beste aukerarik ez?Denda txiki mexikarretan lanegin zitekeen, legez kanpo,baina horietan ere ia ez zegoen


Amaia Iribar] Elkarrizketa

lanik; gainera, ingelesez osogutxi egiten zuten. Azkenean,egoera hura ikusita, bidaia-tzea pentsatu nuen.

Utah-n zehar?Ez, AEBn zehar. Hasieran,Utah-tik Chicagora abiatunintzen, Getariako lagun batbaitzihoan eta, horrela, elka-rrekin joan ginen Chicagora;handik Bostonera joan ginen,eta, gero, banatu egin ginen:ni Niagarako ur-jauziak ikus-tera abiatu nintzen eta nirelaguna Atlantara, ur-jauziakaurrez ikusita zituen-eta.

Ikusgarriak?Bai, ikaragarriak dira, ur-kopuru handia erortzen dasegundoko, eta uraren zarataeta zipriztinak izugarriakdira. Kanada aldetik nahizAEBtik ikus daiteke, bainaKanadatik hobeto ikusten da,

parez pare dago-eta.

Ur-jauziekin aseta, noraabiatu zinen?New York, Washington etaMiamira joan nintzen, etahandik beste hertzera, SanFrantziskora. Han aurkitu-tako ostatuan, bi frantziar eza-gutu nituen; haiekin auto batalokatu eta Pazifikoko kostazeharkatu genuen, goitikbehera.

Nola moldatzen zinenbidaiei, ostatuei… buruzkoinformazioa lortzeko?Hasieran, ziber-espazioetarajoaten hasi nintzen, baina,azkenean, ordenagailu txikibat erosi nuen; izan ere, hangoostatu guztietan, Internet era-biltzeko aukera dago, pasahi-tza sartu eta kito. Gainera,merkeago atera zitzaidanordenagailua erostea, astindu

handia ematen nion-eta!

Ordurako, zer moduz zihoanzure ingelesa?Pixkanaka hobetzen; hasieran,banuen beldur pixka batasmatuko ote nuen, baina bai.Gainera, nahi izanez gero,inguruan beti topatu zitekeengazteleraz zekien norbait!

Nora iritsi zineten?Los Angelesera eta San Die-gora; han, autoa itzuli genuen.Ordurako, jada, hiru hilabetebetetzen nituen AEBn, eta era-baki bat hartu behar nuen:Euskal Herrira itzuli edo hangeratu, eta, azkenean, biga-rrena erabaki nuen. Horreta-rako, ordea, lehenik AEBtikatera behar nuen, eta, atzera,hara itzuli; hori dela-eta,Mexikora pasa nintzen, Tijua-naren behealdean dagoenEnsenadara, hain zuzen ere.

Gorka Larrañaga

sortu ahalakobidaiaIngelesa ikasi nahian abiatu zen Amerikako

Estatu Batuetara, Utah-ko Estatura, hain zuzen

ere. Ideia: lana bilatu eta, bitartean, ingelesa

ikasi; baina, denbora igaro ahala, gauzak aldatu

egiten dira, eta, azkenean, Estatu Batuetako

hainbat herrialde ezagutzeko aukera izan du.

Motxila bat bidelagun, lau hilabeteko joan-eto-

rria egin du: urriaren 8tik urtarrilaren 27ra.

] Elkarrizketa] Gorka Larrañaga


Bertan, 15 egun egin nituen,eta berriro AEBra itzuli nin-tzen. Muga pasatzeko ez nueninolako arazorik izan orduan,Mexikotik AEBra pasatzekopaper guztiak prest neuzkan-eta, baita eman beharrekoerantzunak ere.

Non heldu zenion berrirobidaiari?San Diegotik Las Vegasera, etahandik, berriro, Salt LakeCity-ra. Han izan nintzenlehen aldian, euskal etxeanegon nintzen eta afaltzeragonbidatu ninduten. Hanbildu zirenen artean, Gernika-tik joandako bikote batensemea zegoen, eta hark bereetxera gonbidatu ninduen,behin bidaia amaitzen nuene-rako; hala, azkenengo zortziegunak hauen etxean pasanituen, horietatik bospaseieskiatzen.

Zer ondorio atera duzubidaia horretatik?Ia denbora guztian bakarrikbidaiatu dut, eta horrek,batzuetan, momentu tristeaksorrarazten ditu (Gabonetan,adibidez); baina, beste askotan,hainbeste kanpotarren artean,bakarrik ere egon nahi izatenda, ingelesez hitz egiteaz

gailuak egoten diren lokalbatzuk ere izaten dira.

Ikuskizunik topatzekoaukera izan al duzu?Kirola ikusteko aukera izannuen: NBAren bi partida, hoc-key-a, futbol amerikarra…Dena telebistan ikusten dugu-naren antzekoa da. Horrezgain, New York-en, Gospe-leko eliza batean izan nintzen;une oro abesten zuten, ezziren geratzen…

Arazorik izan al duzu?Ez, aparteko arazorik ez.

Anekdotarik?Niagarako Ur-jauziak ikus-teko bidaian, sei aldiz pasanuen AEBren eta Kanadarenarteko muga: autobusakKanadan utzi ninduen, bainaostatua AEBn neukan hartuta;bestalde, ur-jauziak hobeto

ikusten ziren Kanadatik.

Lagunak?Jende ugari ezagutu dut: fran-tziarrak, kataluniarra, korea-rra… Distantzia dela-eta,ordea, zaila izaten da harre-mana mantentzea.

Esperientzia? Ona, jakin egin behar da baka-rrik moldatzen, pixka bat aur-pegia izan behar duzu horrelaibili ahal izateko.

Eta ingelesa?Asko ikasi dut ibilbide guz-tian; asko jakin gabe abiatunintzen eta orain nahiko mailaona lortu dut. Dena ez dutulertzen, baina dezente bai.

Etorkizunari begira…Orain hemen lana bilatu etaingelesa ikasten jarraitu; geroikusiko dugu…

nekatuta nengoenean, batezere. Lagunekin bidaiatzeakbaditu gauza onak, babesa,batez ere; baina, bakarrikbidaiatzean, nahi duzuna egindezakezu denbora guztian.

Zer paisaia geratu da zurebegietan?Ur-jauziak, gelditzen ez denNew York hiria (Harlem-enegon nintzen), surflariz bete-tako Kaliforniako kosta, SanFrantziskotik Los Angeleseraarteko bidea, San Frantzisko...Bestalde, Miamin, amarenlehengusu baten etxean egonnintzen, eta han deskantsatuahal izan nuen; izan ere,bidaia-mota hauetan, buruaasko nekatzen da, dena pen-tsatu behar baita: ostatuak,autobusak, ordutegiak… LasVegas ere ikusgarria da, diruagastatzeko egindako hiria.

Etxekoekin hitz egiten alzenuen?Bai, ordenagailuak skype-azeukan eta hala komunika-tzen nintzen etxekoekin.

Motxila batekin, arropa gar-bitzeko nola egiten zenuen?Normalean, ostatuetan garbi-gailuak izaten dira, ordain-duta, eta, horrez gain, garbi-

“Bakarrik bidaiatzean,nahi duzuna egindezakezu denboraguztian”

Miami, Niagarako Ur-jauziak, LasVegas, San Frantzisko, Gran Colo-radoko Kañoiak... Gorkaren begie-tan betirako geratu diren hainbatirudi.


Hotzari aurre eginez, otsailaren bigarren larunbatean mozo-rroek hartu zuten herria, bazter guztiak kolorez eta umorezbetez. Aurten, larunbatean ospatu da Inauteri festa (aurrekourteetan bi eguneko jaia izan da), eta ekintza gehienak BerduraPlazan izan ziren: haurren desfilea eta Mozorro Afari Herri-koia.Haurren desfilea arratsaldean ospatu zuten, eta irabazleak,hurrenez hurren, Euskonkiz taldea, Batukada, Pailazoak etaTxarleston taldekoak izan ziren. Mozorro Afari Herrikoian 45lagun inguru bildu ziren, eta, afariaren ondoren egindako des-filean, Boloek lortu zuten lehen saria; bigarrena, berriz, Txar-leston taldekoek lortu zuten. Bestalde, denda eta tabernetakoapainketari dagokionez, Eulalik irabazi du dendetako saria(Euskal Inauteriak gaia erabili zuen) eta tabernetakoa, ostera,Itxaspe tabernak (Getariako anbulatorioa); bigarren eta hiru-garren sariak Giroa eta Mahasti tabernentzat izan ziren.Bestalde, Iturzaeta Herri Eskolakoek ere ospatu zituzten inau-teriak, txikienek eskolako atarian eta Lehen Hezkuntzakoekkiroldegian.

2010eko inauterietakomozorro festa!

Erun Ortiz eta A. Manzisidor


Amaia Iribar] elkarrizketa

dari. Nik gauza on bat ikustendiot: jendea oso ondo etortzenda entseguetara, eta giro onadugu gure artean.

Itsasoan ibiltzen zinenean,nola moldatzen zinen zuzen-dari-lanetan?J.: Entseguak udaberrian egi-ten genituen, udan itsasoazela-eta ezin baitziren egin.Salbatore-jaien bezperan, itsa-sotik etorri eta berehala entse-gua egiten genuen; kantueipare bat buelta eman etaaurrera. Izan ere, orduko kan-tak elizakoak soilik izatenziren, garai hartan ez baitzirenkanpoko kontzertuak egiten;horiekin itsasoa utzi eta gero

Noiz sortu zen herriko abes-batza?Jazinto: Data zehatza ezdakigu, baina aspaldi sortuzen; 118 urte ditu, gutxienez.Lehen parrokia-korua soilikzen, elizan bakarrik abestenbaitzuten; 1986an edo 1987an,ordea, zuzendari jarri nintze-nean, herrian kontzertuakematen hasi ginen.

Nola izendatu zintuztenzuzendari?J.: Don Miguel “Txapel” apai-zak proposatu zuen ni zuzen-dari jartzea; garai hartan, nikoruko kide gazteena nintzen,48 urte neuzkan, eta itsasoanegiten nuen lan. Nik proposa-

men hori ez nuen inolaz ereespero, eta, hasieran, estualdihandia pasa nuen; baina, den-bora pasa ahala, lasaitzen joannintzen.

Bandan ere ibilia zara.J.: 17-18 urte nituenean sartunintzen bandan; lehenago erebazen, baina gerra zela-etagaldu egin zen. Berriro mar-txan jarri zenean, instrumentuzaharrak hartu eta Donostiaraeraman ziren berritzeko;horrela, berriro sortu zenbanda. Orduan hasi nintzenni, eta 65 urterekin omenaldiaegin zidaten; hala ere, Abesba-tzan jarraitzen nuen, etahemen nago oraindik, zuzen-

“Ahots batera, bi ahotsera...”. Kale-kantoian haur batzuei entzundako hitzak... Ez da harritzekoa, duela gutxiGetariako Musika Eskolan abesten ikasten hasitako haurrak baitira. Baina ez dira ahots horiek herrian entzutendiren bakarrak; izan ere, gaztetxo horiekin batera, helduen bi talde ere sortu dira. Horiez gain, Getariako Abes-batza daukagu.

Ahots horiek guztiak ezagutu nahi izan ditugu; horretarako, hainbat lagunekin hitz egin dugu, batez ere taldehoriek guztiak zuzentzen jarduten duten zuzendariekin: Jazinto Isasti, Getariako Abesbatzaren zuzendaria, eta,

Felipe Murillo, Musika Eskolako koroen zuzendaria.Jazintorekin batera, gaur egun Abesbatza Batzordea osatzen duten kideak gonbidatu

ditugu elkarrizketara: Lurdes Etxeberria, Pepita Uzin, Nikolas Larrañaga eta Birgilio Azpi-llaga.

Getariako Abesbatza

Ahotsen doinuak txoko gu

] elkarrizketa ] Getariako Abesbatza eta Musika Eskolako koruak


hasi nintzen.

Zenbat lagunek osatzenduzue Abesbatza?45 lagunek osatzen dugu;erdiak, gutxi gorabehera,emakumezkoak dira eta besteerdiak gizonezkoak.

Zer ekintza izaten dituzueurtean?Urtea San Anton egunarekinhasten dugu eta Gabonetanamaitu; tartean, hainbat eki-taldi egiten ditugu, besteakbeste: Pazko egunean, Zaha-rren Omenaldian, ElkanorenLehorreratzean, ArrantzaleEgunean, Santa Zezilia Egu-nean… Horrez gain, herriaknahiz Kofradiak eskatzendigutenean ere abesten dugu.

Zenbat entsegu egiten ditu-zue?Hastean behin elkartzen gara;baina, kanta berri bat eskuartean dugunean, entseguakbanandu egiten ditugu: ema-kumezkoak alde batetik etagizonezkoak bestetik.

Abesbatzan sartzeko proba-ren bat egiten al duzue?

Ezer apartekorik ez, nolakoahotsa duen soilik entzutendugu. Ahotsa pixka bat hezitabadauka, hobeto; solfeo jaki-teak balio du, baina kantuannorberak asmatu behar duzertan ari den.

Nola lantzen duzu kantaberri bat?J.: Kanta berri bat prestatzeko,ahotsak aparte lantzen ditut:adibidez, emakumezkoenahotsak grabatu eta beraiekbehin eta berriro entzun beharizaten dute; gizonezkoekinbeste horrenbeste egitendugu. Horrela jarduten dugupare bat astez, eta, gero, guz-tiak elkartzen gara.

Zenbat kantu berri lantzendituzue urtean? Hiru bat kanta berri lantzensaiatzen gara, gutxi gorabe-hera.

Nola animatu zineten Abes-batzako partaide izatera?Nikolas.: Sei urte inguru geni-tuenean, Don Iñaki Larrañagaapaizarekin hasi ginen solfeoikasten eta kantuan; gerora,Don Mikel apaiza etorri zen,

eta Gure Txeru elkartea sortuzuen. Han ikasi genituengabon kantak…; harekin Tolo-sako lehiaketan ere partehartu genuen. Madrilen ereizan ginen, herrian oporrakpasatzera etortzen zen Oriol(Justiziako ministroa) zenarenetxera abestera gonbidatu bai-kintuzten.

Zein da gaur egun Abesba-tzaren arazoa?Elizako korua gara, nahiz etaherrian beste hainbat ekitaldi-tan ere parte hartzen dugun.Garai batean, txiki txikitatik,eskola eta gero apaizarenganajoateko ohitura zegoen, solfeoikastera, eta, era horretan, eli-zako kantak herritar guztiekezagutzen zituzten. Gauregun, ordea, ez da hori gerta-tzen. Gazteek ez dute koroe-tan parte hartu nahi, eta ez

soilik gurea bezalako parro-kia-koruetan; beste era batekokoruetan ere arazo hori dago,ikasketak direla, adinarenkontuak direla…

1992ko Expo Sevillan izanzineten. Konta iezaguzuehan bizitakoa.Esperientzia polita izan zen;autobusean joan ginen, eta,tamalez, gurekin batera euriaeraman genuen. Udaberriazen, eta gizon asko itsasoanzebiltzan: antxoa handia zebi-len, eta, baina ordurako, behe-rakada hasita zegoen. Horidela-eta, Abesbatzan partehartzen zuten marinelei auto-bus bat jarri zitzaien Santan-derretik Getariara etortzeko,eta, gero, arropa aldatu etafurgoneta batean Sevillaraabiatu ziren. Ederki pasagenuen!

Jazinto Isasti aurtengo San Anton Egunean jasotakoMahasti Jaun oroigarriarekin.

“1986/87an herrikontzertuak ematenhasi ginen”

guztietan


] Elkarrizketa] Ahotsen doinuak txoko guztietan

Batzordea lau kidek osatzenduzue; zein da zuen eginbe-harra?Lau ahotsek osatzen dugu:sopranoa, kontraltoa, tenoreaeta baxua. Duela bi urte artezortzi lagunek osatzen zuten,orain berriz lauk. Urtean,bilera batzuk egiten ditugu,batez ere diru kontuen berriizateko.

Nola dabiltza kontu horiek?Udalak zertxobait ematendigu, baita Kofradiakere. LehenKUTXAk lagun-tza txiki batematen zuen;baina laguntzaigoko zigutengaldetzera joangintzaizkienean,jasotzen genuen

hura ere kendu egin ziguten.

Beste herriekin trukerik egi-ten al duzue?

Garai batean, eliza-rentzat diruabildu behar zela-eta, Legazpikoe-kin trukea egingenuen; baina,gaur egun, ezdugu horrelako-

rik egiten, lan han-dia egin behar

baita. Diputazioaktruke horietarako lagun-

tzak ematen ditu; baina,urtebetean, ema-

naldi-kopuru jakinbatera iritsi beharda, eta guk ezindugu.

Nondik lortzen

dituzu abestiak?Kontaktu asko ditut inguruan:Zumaiako Agustin, ZarauzkoManolo Urbieta… Horiekpasatako kantuak gero mol-datu egiten ditut.

Zenbat ahots-mota daude? Gizonezkoetan, baritonoa,baxua, 1. tenorea eta 2. teno-rea; emakumezkoetan, berriz,sopranoa eta kontraltoa.

Zenbat ahotsetan abes dai-teke?Kantuaren arabera izaten da;gehienak, ordea, lau ahotsetanizaten dira.

Aurtengo San Anton Egu-nean, Mahasti Jaun izendatuzaituzte; hunkigarria izanzen, ezta?

Bai, hitzik egin ezinda gelditunintzen, baina oso gustura etahunkituta.

Pentsatu al duzu inoiz zuzen-daritza uztea?Gustuko lana dut; baina, ondonagoen bitartean utzi nahidut. Zenbat denbora gehiago?Ez dakit.

Zer esan diezaiokegu kanta-tzea gustatzen zaion edo-nori?Animatzeko, etor dadila etaproba dezala. Ez da beldurtubehar, ez baitago aparteko exi-jentziarik.

Koroko organoa: Cabalecollberezia, aurten, 150 urteegingo ditu Getariako parro-kian.

Nondik nora Getarian?Iaz Anabel Musika Eskolakozuzendariak egitasmo horiburuan zebilkiela aipatuzidan eta ea parte hartukonukeen galdetu; nik baietzesan nion, baina hasieranezingo nuela, ikasketen prak-tikak zirela-eta hilabetebatzuk kanpoan izan beharnuelako.

Koruan ibilia al zara?Bai, Azpeitian 10 urterekinhasi nintzen kantatzenherriko umeen koruan, JuanAntxieta Musika Eskolakokoruan, eta, gero, helduen

abesbatzara pasa nintzen.Gerora, Zestoako AmaldaTxiki korua zuzentzekoaukera izan nuen; han, hasiaurretik, zuzendari izatekoFederazioak udan antolatzendituen hainbat ikastaro eginnituen.

Helduak eta haurrak; zeralde dago irakastekoorduan?Irakasteko ere desberdina da:helduak helburu finko bate-kin datoz ikastera, itxaropenbatzuekin; haurrek, ostera,hainbat arrazoi izan ditzaketekorura etortzeko, horien

Musika Eskolako koruakFelipe Murillo azpeitiarra dugu Musika Eskolan sortu berridiren taldeen irakaslea; koruko talde horiek udazkeneanjarri ziren martxan, Montse Latorreren agindupean, eta,orain, Felipek hartu dio lekukoa. Helduen bi talde daude,7-9 lagunekoak, eta haurren taldea, berriz, 12 lagunekosatzen dute.

] elkarrizketa ] Getariako Abesbatza eta Musika Eskolako koruak

artean, gurasoek izena emanizana. Beraz, haurrei gauzaestandarragoak irakastenzaizkie, zer den koruan kan-tatzea. Egia esan, azkenfinean gauza bera irakastenda; baina, helduekin itxaro-penak adosten saiatzen gara,zer egin nahi duten. Gauzaberdinak irakatsi nahi dira,baina helduekin bideakaukeratu daitezke; haurrekingauzak zuzenagoak izatendira. Dena den, guztienbeharrak betetzen saiatzengara.

Zeinekin errazago?Desberdina da. Helduekbadakite zertara datozen;haurrei dagokienez, berriz,duten jarreraren arabera,errazago ala zailago izandaiteke. Normalean, gurekasuan adibidez, jarrera onaizaten dute; baina, haurrakizanik, momentu guztiekantolatuta egon behar dute,bestela kontzentrazioa gal-tzen dute-eta. Horri dago-kionez, helduekin egoeralasaiagoa izaten da, helbu-rua ikasi eta ondo pasatzeabaita.

Kantatzera animatzendenari probarik egiten alzaio?Ez, kantatzeko gogoa izateabakarrik behar da; guztiekprozesu bat jarraitzen dute,“txip” aldaketa bat. Hau da,

konturatzen dira tabernetankantatzen dugun era etakoruan egiten den era ezber-dinak direla, “buruko” ahotsbat dugula.

Zer baloratzen duzugehiago: ahots ona edobelarri ona izatea? Biak eskutik helduta doazelairuditzen zait; normaleanbelarri ona duenak bere kan-tua eta besteena entzutendu, eta, beraz, hobeto kanta-tzen du, hobeto entzutenbaitu. Azken batean, zuzen-tzeko gaitasuna du.

Orain artean zer landuduzue?Haurrekin, hasieran, kantusinpleekin hasi ginen, gorpu-tzaren garrantzia azpimarra-tuz: lasai egotearen garran-tzia, arnasketa, ahotsarenkokapena… Bidea, hainzuzen ere, gauza txikiekinhelburuak lortzen joatea da.

Nola prestatzen dituzu kan-tak?Nik eginda ditudan kurtsoe-tatik hainbat material dau-kat, eta horiek hartzen ditutoinarri, eskolan ditudanbeharren arabera: helburutxikiak jarri, eta horri ongidatorkion kanta hartu,

Zer ahots-mota bereiztendituzu?Hasiera batean, nota zentra-

lak hartzen saiatu naiz, guz-tiok kantatzen ditugunak;pixkanaka, gora egiten hasinaiz, ohar daitezen“buruko” ahots hori dago-ela, nahiz eta arraroa egitenzaien. Beraz, kantu sinpleakerabiltzen ditugu batez ere,nota zentralak dituztenak,eta, gero, pixkanaka, espek-tro hori zabaltzeko, goiko

notak ukitzen dituzte; tar-teka, bi ahotsetan ere jardu-ten dute.

Epe laburrerako helbururikbai?Niretzat, lehen helburuaondo pasatzea da; niri osopositiboa iruditzen zait hel-duek kantatzeko gogoa izaneta taldea sortu ahal izatea.

Helduen taldea sortzearen ideia Uxoa Silbetiri (eta hainbatlaguni) sor zaio, bera izan baitzen Anabelekin gai horriburuz hitz egin zuena. Bere hitzetan, “pixkanaka lantzenjoan den ideia izan da: haurrekin koru talde bat sortu zelaentzun genuenean, helduekin antzeko zerbait egin ziteke-ela bururatu zitzaigun. Beti gustatu izan zait kantatzea,eta, niri bezala, beste askori; hala, ideia ahoz aho zabal-duz joan da, eta, azkenean, bi talde osatu ditugu. Gureideia ez da opera bat egitea, baizik eta ahotsa pixka batlandu eta ondo pasatzea”.

Musika Eskolako haurren taldea.

Musika Eskolako helduen taldeko kideak.

] harritarten txutxupeka / herri eskola

Baina kontatu nahi duguna guk egin dugunesperimentua da. Irudian ikusten den bezala,honako material hauek behar dira:

- Kristalezko ontzi bat

- Kartulina

- Babarrun haziak

- Kotoia

Martxoaren 4an ipini genituen haziak ontzie-tan; egun berdinean jarri genituen beste hazibatzuk, zuzenean lurrean, eta ostegunero biontzietan ikusten zena marrazten joan gara.

Ikusi dugu nola ateratzen diren sustraiak,zurtoina eta baita hostoak ere. Gelditzen zaigulandare baten beste zatiak irteten ikustea(loreak babarrun berriak leka barruan), bainaseguru ikasturte hau bukatu baino lehen iku-siko ditugula.

Saiatuko gara ondo zaintzen, ea udazkeneanbabarrun platerkada bat jaten dugun!!!!

Landareak aztertzen eskolanGu 3. mailako ikasleak gara, 17 neska mutil. Ikasturte honetan, ingurune arloan,hainbat gauza ari gara ikasten: bizigabeak eta izaki bizidunak, zentzumenak,herria eta bertako zenbait txokoren izenak, mugikortasuna… Momentu hone-tan, landareak ari gara behatzen: landareen zatiak, zati bakoitza zertarako den,enbor eta hosto ezberdinak...


] elan-euskadi

Joan den urteko maiatzaren 28an,ELAN-EUSKADIK Eztabadairako ForoKritikoa jarri zuen abian. Harrezkero,zortzi emanaldi egin ditugu eta doku-mentalek izan dute protagonismo nagu-sia. Bi emanalditan fikzioa ere proiek-tatu da: "Daens" (film historikoa) etaTomás Gutierrez Alea zinegile kubata-rraren "Hasta cierto punto" filma.

Orain arte, getariarren erantzuna osoona izan da eta jendearen parte-hartzeanahiko erregularra. Beti aparteko mate-riala aukeratzen saiatu gara, era guztie-tako gaiak jorratzeko: Salvador Allende-ren Txile, Erdialdeko Amerikakooligarkiaren pentsamoldeak, neolibera-lismoaren eraginak Argentinan, emaku-mearen egoera gure gizartean, memoriahistorikoa, Gazaren kontrako erasoak...Horrez gain, emanaldi bakoitzean heda-bide handietatik kanpo argitara ematendiren artikuluak erabili dira ikuspun-tuak eta hainbat analisi aztertzeko.

Aurten areago joan nahi izan dugu etahitzaldi bat antolatu dugu udaberri-rako; hizlaria Santiago Alba Rico(Madrid 1960) izango da; hain zuzenere, filosofo horren artikuluak behinbaino gehiagotan banatu ditugu gureemanaldietan.

Santiago Alba Rico "La bola de cristal"antzinako Espainiako telebistako saioa-ren gidoilaria izan zen. Liburu eta saia-kera ugari idatzi ditu: "La ciudad intan-gible" (1995eko Anagrama sariarenfinalista), "Leer con niños" (Caballo deTroya argitaletxea), "Vendrá la realidady nos encontrará dormidos" (Hiru argi-taletxea), "Capitalismo y nihilismo"(Akal argitaletxea), “El naufragio del

hombre” (Hiru argitaletxea), besteakbeste. Naguib Surur poeta egipziarrareneta Mohammed Jydair idazle irakiarra-ren lanak gaztelaniara itzuli ditu. Rebe-lión, Archipielago, Ladinamo, Diagonal,Gara, Cubatebate... hedabideen kolabo-ratzaile ere bada. Gaur egun, Tunezenbizi da.

"LOS MEDIOS Y LOS FINES: COMU-NICACION Y CAPITALISMO" izangoda hitzaldiaren gaia; oraindik ez da datazehatzik, baina apirilaren bukaeran edomaiatzaren hasieran izango da ziurre-nik.

Konpromisoaren eta argitasunaren aho-tsa entzuteko aukera paregabea.

Hitzaldia:Santiago Alba Rico

18- artzape @topagunea.com18-artzape @topagunea.com

Ez naiz loteria zalea. Gabonetan ere, non milioidun bilakatzeko nahia inoiz baino indar gehiagorekin azaleratzenden, ez diot denborarik eskaintzen zozketei. Zorionez, ez da nire xede nagusia dirudun izatea. Bizitzeko beharadina izatearekin konformatzearen garrantzia ongi erakutsi didate: diruaren gosea, zorion iturri baino honen

falta eta barne hutsunearen adierazle gisa ikusten dut.2009ko lehen egunetako batean, hala ere, Niñoren zozketako iragarki kartel handi batek nire arreta piztu zuen. Zehazki

honakoa zioen: “Millones para frenar un tren”. Irakurtzean, azken urteotan askoren ahotan dabilen Abiadura HandikoTrenaz oroitu nintzen; iragarkiko esaldiari buelta eman ziezaiokeen: “Un tren para ganar millones”. Izan ere, makro-proiektu horren atzean diruaren usaina atzeman daiteke nagusiki. Dirua da berau eraikitzearen arrazoi nagusia, eta baitabere sustatzaile eta laguntzaileak mugitzen dituen benetako ezkutuko indarra ere. Interesgarri litzateke, beste behin,ordezkatzen duten herriaren behar errealak alboratuta, proiektu hau bultzatu duten politikari eta administrazioetako goikarguek enpresa eraikitzaileen karteretatik jaso dituzten opari eta eskupekoak ezagutzea...

Aldi berean, herritarrontzat hau dela onena errepikatzen dute komunikabideetatik. Beraiek dira, antza, herriarentzat zerden ona eta zer txarra dakitenak. Horregatik ez zaie beharrezko iruditzen herriari ezer galdetzea. Ona dela esatearekineta herritarrek lau urtean behin ematen dizkieten botoekin aski dute herriaren izenean nahi dutena egiteko. Noski, euren-tzat ona dena soilik izan ohi da herriarentzat ere onuragarri... Zuzenagoa litzateke interes komunei garrantzia eman etaherriari iritzia eskatzea, baina dirudienez horrek beldur edo errezeloa ematen die. Herriak iritzi desberdina izan deza-keelako agian?

Jarrera hori estatuko agintariengan erraz atzeman daiteke, baina baita EAEko gobernua gestionatzen zuten eta dute-nengan ere. Ez dira urrunekoak herriari hitza ematearen garrantzia aipatu eta ondoren inoiz aplikatu ez eta herriak iri-tzia ematea behin baino gehiagotan oztopatu izan dutenak. Ondorioz, eta egiterakoan arrazoi guztia duten arren, demo-kraziaren pertzepzio erabat murritza duen espainiar inperioko gobernuari herriaren hitza errespeta dezala eskatzerajoan aurretik, ispiluaren aurrean begiratu eta autokritika zorrotza egin beharko lukete. Adibide ematea da gainontzekoeiirakasteko modurik eraginkorrena. Noizbait galdetu al zaigu ezer? Zerbait erabakitzeko aukera izan al dugu? Beste zen-bait herrialdetan (Suitza, kasu) hain ohikoak diren herri galdeketak antolatzea otu zaien zenbait alkatek epaitegietanamaitu dute. Demokraziaren oinarrizko printzipio dena aplikatzen saiatze hutsagatik. Sarrionandiak idatzia da: Bakezaleasko eta bakegile gutxi. Kasu honetan, demokrazia-zale ugari baina demokrazia-gile gutxiren aurrean geundeke.

Aipatu trenak mendi eta lur sail ugariren suntsiketa, eraldaketa eragingo duenez eta aurrekontu publikoetatik (guztiondirua) milioiak bideratzen ari direnez proiektura, are eta garrantzitsuagoa deritzot lehenik herritarroi informazioa eskainieta ondoren hitza ematea. Baita eztabaida sustatu, beste alternatibak aztertu edota hainbat adituen iritziak jasotzea ere.Liskar ugari ekidingo lirateke. Horrela egin ezean, inposaketa gisa soilik uler daiteke.

Honakoan ere aurrez ikusitako film baten aurrean gaudela dirudi; Déjà Vu gisako sentimendu bat. Ez da halakoproiektu bat inposatzen duten lehen aldia; ez da isolatutako kasu bat. Hor dugu 80ko hamarkadako Lemoizko ZentralNuklearraren afera eta izan zuen amaiera tristea. Azkenaldian zer esana eman dute zenbait museoren auziek, gehiegi-keria, irregulartasun, iruzur eta gardentasun faltaren isla...

Agintariengan ohiko bilakatu da proiektu erraldoiak burutzeko gehiegizko irrika. Horiek ez direla beti onenak edobeharrak egokien asetzen dituztenak argi izan beharko luketen arren, batez ere bizitzen ari garen garaiotan. Handinahiakgaltzen ditu ordea eta gauza ikusgarriak egiteak itsutu. E. Guevarak azaldu zuen duela zenbait hamarkada: “Lo másinportante no es hacer cosas extraordinarias, sino hacer cosas ordinarias extraordinariamente bien”. Guk, hala ere, desa-rrollismoaren burbuilan mareatuta gehiegizko anbizioaren morroi izaten jarraitzen dugu oraindik.

AHTra itzuliz, zehaztasun tekniko edo arkitektonikotan zentratu gabe, argi dago ez dela izango herritarren beharrei soeginez funtzionatuko duen trena; ez dela izango garapen jasangarrian lagunduko duen egitasmoa; ez eta egungo garraioarazoak konponduko dituen irtenbidea ere... Ingurunean eta milaka herritarren bizimoduan negatiboki eragingo duenbeste gehiegikeria bat baizik. Diruaren sukarraren menpe, gutxi batzuei are eta kapital gehiago pilatzeko aukera apartaemango dion tren soila... Milioien trena.

]] Aitor Irigoien[[

Milioien trena“Demokrazia: boterea herriarengan datzala dioen doktrina politikoa”

Elhuyar Hiztegi Entziklopedikoa

2006ko martxoa artzape -19

Emakumezko euskal idaz-leen literaturan aitzindariizan zen idazle batekin eta,noski, bere azken lanarekinnatorkizue hilabete honetan:Itxaro Bordaren Ezer gabehobe. Arantxa Urretabizkaia-rekin, eta beste hainbat ema-kumerekun batera, emaku-mezko euskal idazleenliteraturaren sustatzaileetakobat izan zen Borda.

Lan honetan, bi istorio, binarrazio… dena binakadakarkigu. Eleberri sozial etapolitikoa dela esan genezake,eta, aldi berean, gizarteandauden mailaketen salaketaeta aldarrikapena delaesango nuke. Bi istorioetanemigrazioaren gaia erabiltzendu, baina bien artean badirahainbat ezberdintasun: etor-kinen jatorrizko lurraldeaketa etorkin horiek bizileku-

literatur txokoa / Izaskun Larrañaga]] moniren errezeta [[

Ezer gabe hobeOsagaiak:

4 indioilar-izter

Tipula bat

6 berakatz ale (txikituta)

2 azenario

Edalontzi bat sagardo

Tomate kilo bat (zatituta)

Ezkaia (tomilloa)

Edalontzi bat olio

Gatza

Txokolatezko madalenakPrestaketa:

Lehendabizi, labea berotzenjarri 200º C-tan. Aldi berean,gurina urtu, eta, gero, arrau-tza bat jo eta urtutako gurinarierantsi.

Hori egin ondoren, esneagehitu eta dena ondo nahasi.Bestalde, entsalada ontzibatean, irina, azukrea, lega-mia eta gatza nahasi, eta, gero,lehenago egindako nahaske-tari erantsi; guztia ondonahasi behar da, ore fina lortuarte. Jarraian, txokolate zatiakbota eta nahasi. Azkenik, mol-deen hiru laurdenak bete, etalabean sartu, 18 minutuz; mol-detik atera baino lehen, utzihozten.

On egin!!

tzat hautatuko lekuak; horienezberdintasun kultural, poli-tiko eta soziala. Azken finean,bizi egoeren arteko aldea.

Bertan kontatzen diren emi-grazio istorioez gain, ItxaroBordak gure gizartea erabataldatzen ari dela azpimarratunahi du, eta, horretarako,gaur egun arraroa egiten ezzaigun gai bat hautatu du:homosexualitatea. Istorioparalelo honetako protago-nisten bidez, urteek aurreraegin ahala gauzak, gizartea,aldatzen ari dela adierazinahi du idazleak.

Eleberri berritzailea delaesango genuke; gizartearenaldaketak, gorabeherak…ezagutzeko lan egokia.

Idazlea: Itxaro Borda (Baiona, 1959)Argitaletxea: SusaArgitalpen urtea: 2009Orri kopurua: 213

20- artzape @topagunea.com20-artzape @topagunea.com

] Historiaren katebegiak/ Xabier Alberdi eta Suso Perez

arrantza egiteko sare-mota berriak eka-rri zituzten: batetik, “sare ekortzaile”(red barredera) izeneko arraste-sare han-diak, eta, bestetik, “almadraba” izenekoatun-sare handiak. Francisco de Estellaketa Joan Lopez de Zaraurez berehalaerosi zuten mota bakoitzeko sare bana.Arraste-sare handia Malkorbekobadiako arrantzarako erabili ohi zuten,eta almadraba delakoa itsaso zabaleanarrantza egiteko. Sare berriekin harrapa-tutako sardina- eta antxoa-kopuru han-diak gatzatzeko lonja bat ireki zutenFrancisco de Estellaren etxean. Gatzatu-tako antxoa eta sardinak barriketan sar-tzen zituzten kanpora saltzeko: zati batLapurdira saltzen zuten, bertako bakai-lao-arrantzontzietarako, eta beste zatibat Mediterraneora, Frantziako hegoal-dera eta Italiara bidaltzen zuten.

Sare-mota horiek erabiliz askoz erearrain gehiago harrapatzen zutenez(esaterako, 1546an, gatzatutako antxoazbetetako 150 barrika zeuzkan Franciscode Estellak bere etxean), Getariako bestezenbait arrantza-armadorek ere alma-draba izeneko sareak ekarri zituzten;Getarian, guztira, horrelako bederatzisare izan ziren. Dena den, beste arma-dore horiek ez zuten Francisco de Este-llaren eta Joan Lopez de Zarauzen elkar-teak zituen azpiegitura, kapitala etaharrapakinak merkaturatzeko merkata-

Getarian ezagutzen dugun baxurakoarrantzako lehenengo armadoreetakobat da Francisco de Estella getariarra.1452. urteaz geroztik, Getariako UdalakMalkorbeko badiako arrantza-eskubi-deak bere gain hartu zituen, GaztelakoJuan II.a erregeak emandako pribilegiobati esker. Pribilegio hori baliatuz, Uda-lak arrantza-eskubide hori enkanteanjartzen zuen hamar urtean behin, eta,beraz, gehien eskaintzen zuenak eskura-tzen zuen bertan arrantza egiteko esku-bidea.

1530 aldera, Francisco Estellak eta Geta-riako biztanle aberats eta boteretsuene-tako batek, Don Joan Lopez de Zarau-zek, Malkorbeko badian arrantzaegiteko eskubidea eskuratzeko elkarteasortu zuten; Udalari urtean 10 dukatordaintzeko eskaintza egin zuten. DonJoan Lopez de Zarauz Zarautz Jauregia-ren jabea zen eta Getariako merkatari etaarmadore nagusietakoa. Francisco deEstellarekin osatutako elkartearen bitar-tez, baxurako arrantzan ere inbertitzenhasi zen. Bi jaun horiek osatutako elkar-teak “traina” izendatutako arraste-sareak erabiltzen zituzten badian sar-dina, antxoa eta lazuna arrantzatzeko.

1534 inguruan, ordea, Nizatik zenbaitarrantza-inbertitzaile etorri ziren Zarau-tzera, eta bertako hondartza zabalean

FRANCISCO DE ESTELLA

(XV-XVI)

GETARIARRAK

MENDEETAN ZEHAR:

] Francisco de Estella

zuzenean horientzako lanean hasi ziren,enpresak behar zituen ontzi eta eskulanugaria osatuz.

Arazo horiek sekulako gatazkak eraginzituzten eta betiko arrantzaleek auzitaraeraman zituzten Francisco de Estella etaJoan Lopez de Zarauz; gaia GipuzkoakoBatzar Nagusien aurrean aztertu zuten,eta, 1545ean, sare berrien erabilera gala-razi zuen Batzarrak. Getariako eta kos-taldeko gainontzeko herrietako Udaleksare-mota berrien jabeen alde egin zuteneta auzia Valladolideko Errege Kantze-laritzara apelatu zuten; azkenean, ira-bazi egin zuten. Auzitegi horrek sareberrien erabilera bermatu arren, erabi-lera ez zen gehiago hedatu, lehen aipatuditugun arrazoiengatik. XVI. mendearenerdialdetik aurrera, Francisco de Estellaeta Joan Lopez de Zarauzen elkarteadesagertu zelarik, Getariako Camposta-rrek bakarrik jarraitu zuten sare-motaberriak erabiltzen.

3Are gehiago, itsaso zabalean alma-draba sareen erabilerak arrainaren

ohiturak aldatzea eragin zuen, eta,horrenbestez, ohiko sareekin gero etaarrain gutxiago harrapatzen zuten gai-nontzeko arrantzaleek.

4Sare berriak erosi zituztenen arteanere Francisco de Estella eta Joan

Lopez de Zarauzek osatutako enpresaberehala gailendu zen, lehen aipatubezala gainontzekoek ez baitzituztenlehenengoek eskura zituzten kapitala,arrain gatzategiak eta harreman komer-tzialak. Ondorioz, urte gutxira, sareberriak erosi zituztenek bazterrera lagazituzten, sare horien erabilera ez baitzi-tzaien errentagarri; izan ere, arrainarenprezioa merkatuz zihoan eta sare horiekmaneiatzeko eskulan gehiago behar zen.

5Beste aukerarik ezean, arrantzaleasko Francisco de Estella eta Joan

Lopez de Zarauzen zerbitzura hasi zirenlanean eta zenbait armadore txiki ere

ritza-harremanak, eta, ondorioz, arran-tzatzen zuten arrain guztia Estella-Zarauz elkarteari saltzen zioten, azkenhoriek gatzatu eta merkaturatu zezaten.

Francisco de Estellak eta Joan Lopez deZarauzek sortutako enpresak gatazkahandiak eragin zituen garai hartakoarrantzaleen artean; gatazka horien arra-zoien artean, honako hauek aipa ditza-kegu:

1Sare berriak erabiliz arrantza kopu-rua izugarri handitu zen, eta, ondo-

rioz, arrainaren prezioa ikaragarri jaitsizen.

2Ohiko sareekin arrantza egiten zutenarrantzaleek, denbora berdinean eta

lantegi handiagoz, askoz ere arrain-kopuru txikiagoak harrapatzen zituzte-nez, ezin zuten sare-mota berriak erabil-tzen zituztenekin lehiatu.

Irudia: “Sare ekortzailea” izeneko arraste-sarea



] apirileko agenda

FULDAIN farmaziaren zaintza egunak:

apirilaren 12tik 17ra (biak barne)

Udal bulegoa ....943 896 024Faxa ............943 140 190e-mail: [email protected]

Kiroldegia ........943 140 432Kirol-portua ......943 580 959Taxiak

Segundo ......607 720 242Jose Mari ....607 403 498

Udaltzaingoa ....943 896 146Liburutegia ......943 896 147Anbulatorioa ....943 140 653Botika ..............943 140 441 Herri Eskola.......943 140 729SOSdeiak ......................112Kofradia............943 140 200

artzape aldizkaria943 000 548

[email protected]

Telefono interesgarriak

KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA

] Kirola“XABI IÑURRITAMEMORIALA” XIII. FUTBITO TXAPELKETAPartida egunak: Ostiraletan 21:30ean etalarunbatetan 16:30eanAntolatzailea: Gure Txeru elkartea

“SALBATORE DEUNA XIII.PILOTA TXAPELKETA”fede-ratuentzat (kadeteak, jubeni-lak eta 22 urte azpikoak) Izen-ematea:apirilaren 16ra arteAntolatzailea: Gure Txeru elkartea

SQUASH-PADELTXAPELKETAAntolatzailea: Sahatsaga kiroldegiaTxapelketaren hasiera:maiatza

] KZguneaNoiz: 17:00etatik 20:00etaraTutorearen apirileko bisitak: 16an eta 30ean, Apirilaren 1etik 6ra itxita(apirilak 7, 8 eta 9, goizezbakarrik, arratsaldez itxita)

] Irteerak[Apirilaren 15a, osteguna]BALMASEDARA IRTEERA:Boinas La Encartada museorabisita, Monte Negro jatetxeanbazkaria eta Durango bisita-

] LehiaketakGETARIAKO IX. LITERATUR

LEHIAKETAIPUINA, BERTSOA/OLERKIA eta PIROPO modalitateakLanak aurkezteko azkeneguna: 2010eko apirilaren12an, 13:00etan

[Apirilaren 23a, ostirala]LIBURUAREN NAZIOAR-TEKO EGUNAGetariako IX. Literatur Lehia-ketako sari-banaketaNoiz: 18:30eanNon: udaletxeko Pleno Aretoan

] Hitzaldiak [Apirilaren 21a, azteazkena]BIZKARRA ETA ARTIKULA-ZIOAK, NOLA ZAINDU?Noiz: 18:30eanNon: Arrantzale Zaharren ElkarteanAntolatzailea: Arrantzale Zaharren Elkartea

] Musika[Apirilaren 21a, asteazkena]Getaria eta Orioko MusikaEskolen arteko TRUKEAOrioko eta Getariako MusikaEskolako ikasleen KONTZER-TUA GetarianNoiz: 18:30eanNon: Eskolako aretoan

tzeko tartea arratsaldean Irteera ordua: 9:00etanAntolatzailea: ArrantzaleZaharren Elkartea

[Apirilaren 18a, igandea]MENDI-IRTEERA Getariakoauzoetan zehar (goiz buelta)Ondoren, HAMAIKETAKOABerdura plazanIrteera ordua: 9:30eanAntolatzailea: Gure Txeru

[Apirilaren 25a, igandea]GR-121 GIPUZKOAKOBIRA. OINEZ 15. Etapa: ORIO –GETARIAAntolatzailea: Gure Txeru

[Apirilaren 25a, igandea]LESAKAN DANTZARITXIKI EGUNAGetariako dantzariak bertanegongo dira

] GaztelekuaNoiz: ostirala (17:00-20:00) /larunbata eta igandea (16:00-20:00)Aste Santua:Apiriak 6, 7, 8 eta 9 – 10:00-13:00 // 14:00-20:00 Apirilak 1, 2, 3, 4, 5, 10, 11 itxita

] GaztetxiaZINE ZIKLOA: igandeetan, 18:00etan ASANBLADA:

ostegunetan, 19:00etanKONTZERTUAK:- Apirilak 10, 22:30ean- Apirilak 17, 22:30ean:KATAPUNK eta VUELKO

] Festak[Apirilaren 28a, asteazkena]SAN PRUDENTZIO EGUNASan Prudentzio auzoko jaiak

zorion agurrak] akordatzen

Realeko herriko jokalariak

Joakin, Joanes, Nerea eta IbanMartxoak 11, 15, 17 eta 25

Muxuak eta zorionak denentzat eta txokolatezko muxuerraldoi bat gure etxeko txikientzat, familiaren partez.

Izaro ArruabarrenaApirilak 2

Hiru muxu potolo Izaro!Getariako amona, osaba Jon

eta Gorkan partez.

Nora eta Ane AzkueApirilak 2

Zorionak bikote! Nahi duzuenean, gustura hartuko duguzuek eskainitako gozo kontuak!

Atal honetan jartzeko moduko argazki zaharren bat baduzu,deitu 943000548telefonora edo [email protected] helbidera bidali.

Martxoaren 23an mahai ingurua izan zen Uda-leko pleno aretoan “Reala: mendeurrena ospa-tzeko, igoera” gaiaren inguruan. Bertan, ImanolAgirretxe, Bittor Alkiza, Juan Antonio Larrañagaeta Ander Altuna izan ziren; guztiak, egungoRealarekin lotura duten lagunak. Gai horrenhariari tiraka jarraituz, txoko honetan ere Reala-ren aipamen bat egin nahi izan dugu, garaibatean Realean jokatzeko aukera izan zuen herritar bat gogora ekarri nahi dugu:Anselmo Campos Garrastazu, hain zuzen ere (bada beste getariar bat Realaren joka-lari izandakoa, Joxean de la Hoz Uranga). Anselmok hainbat urte jokatu zituen Rea-leko taldean: 1945/46an (bigarren mailan zegoen Reala), 1946/47an (bigarren mai-lan zegoen, baina lehen mailara igo zen denboraldi amaieran), 1947/48an (lehenmailan jokatu baina berriro bigarren mailara jaitsi zen). Realen ezezik, beste hainbattaldetan ere jokatzeko aukera izan zuen Camposek: Mallorca...

Joxe Camposek utzitako argazkiak.

Amaia OsaMartxoak 12

Zorionak eta zortzi muxueder gure izarrari. Aita,

ama, Xabier eta izeko Iñaxi.

aarrttzzaappeeMARTXOKO GALDERA:

Nola izena zuten Nizatik ekarritako sare motek?

URTARRILEKO ERANTZUNA: 1732an

IRABAZLEA: Maite Berasaluze

Artzapen bazkidea bazara eta erantzuna baldin badakizu, e-mailez ([email protected]), gutunez (kale nagusia 1-3 z/g) edo deitu (943 000 548) APIRILAREN22a BAINO LEHEN.

Saria: Hiru botilako Larchago ardo kaxa bat

Izen-deiturak:..................................................................................................................................................................................

Helbidea:...........................................................................................................................................................................................

Herria:.......................................P.K....................Telefonoa:..............................................................................................................

Kontu zenbakia:....................................................................................................................................................................................

Sukurtsala:........................................................................................................................................................................................

Getariatik kanpo bizi bazara eta aldizkaria etxean jaso nahi baduzu, EGIN BAZKIDE eta bilaliko dizugu!

Bazkide-kuota: urtean 20 euro aarrttzzaappee

Documents

91. zenbakia (2010eko martxoa)