AHOBIZI IZATEKO PRESTAKETA SAIO ARINA...horietarako prestatutako ariketak praktikan jarri ditugu, “irakasle” izango garenok prestatzeko antolatu ditugun lurraldekako mintegietan,

AHOBIZI IZATEKO PRESTAKETA SAIO ARINA


1

Aurkibidea

ZERTARA GOAZ? ............................................................................................................................2

PREST AHAL GAUDE? ....................................................................................................................3

SAIO ARINAK: HERRITARREK HERRITARRENTZAT...................................................................5

ZER DA GIDALIBURU HAU?...........................................................................................................6

ARIKETA BANKUA ETA AHOLKU OROKORRAK..........................................................................7

Aurkibidea (TAILERRA)

0. SARRERA: SAIOAREN HELBURUAK ETA EDUKIA.................................................. 12

1. ELKAR EZAGUTZA: PERTSONALETIK KOLEKTIBORA...........................................13

2. PERTZEPZIOA: AURREIRITZIAK LANTZEN.............................................................15

3. LEHEN HITZA: ESTRES LINGUISTIKOA SAIHESTEKO PISTAK.............................18

4. ROL JOKOAK: EGOERAK ETA ERREAKZIOAK AURREIKUSI................................21

5. AZPIMARRAK: KONTZEPTUAK SAKONDUZ..........................................................24

6. KONKLUSIOAK: AZKEN AHOLKUAK.......................................................................25

7. ERANSKINAK: ARIKETA BANKUA...........................................................................29


2

ZERTARA GOAZ?

Euskaraldia: 11 egun euskaraz herritarren hizkuntza-ohituretan eragiteko ariketa sozial bat da;

herritarrak aktibatuz ahalbidetuko dena, euskalgintza sozialak eta instituzionalak bultzatuta.

Euskaraz egoera normalizatuan bizitzea epe luzeko helburua da, eta, horregatik, aurrera

begirako lan-ildo gisa ulertu behar dugu iaz elkarrekin abiatu genuen bide hau.

2018ari begira, euskaltzaleak aktibatu nahi ditugu euren egunerokoan euskaraz bizitzeko urratsak

eman ditzaten. Hain zuzen ere, 2018ko azaroaren 23tik abenduaren 3ra, Euskaraldia: 11 egun

euskaraz ekimena gauzatuko dugu Euskal Herri osoan. Elkarrekin eta garai berean arituta,

herritarrak ahobizi eta belarriprest bihurtuko gara. Ahobiziak, ulertzen duten guztiei euskaraz hitz

egiten dieten lagunak dira, eta belarriprestak, berriz, gutxienez euskaraz ulertzen duten kideak

dira, gainontzekoei euskaraz aritzeko gonbidapena luzatzen dietenak. Rol bat ala bestea

aukeratzeak ez du norbanakoen hizkuntza gaitasunekin zerikusirik, hizkuntza jokabide eta

hautuekin baizik. Ariketa kolektiboa izanik, hamaika egunetan ahobizi eta belarriprestok giro

babestua sentitzea garrantzitsua izango da, hamabigarren egunetik aurrera ere baldintza

beretan jarrai dezagun.

AHOBIZI GARA

• Euskaraz egingo diegu ulertzen duten guztiei. Edonon, edonoiz eta ulertzen duen edonorekin arituko gara euskaraz.

• Ezagutzen ez ditugunekin lehen hitza euskaraz egingo dugu, eta ulertzen baldin badute, hortik aurrerakoak ere.

Horrela, orain arte euskaraz izan ditugun elkarrizketek euskarazkoak izaten jarraituko dute, baina orain arte erdaraz izandako elkarrizketa batzuk euskaraz edo elebiz izatea ere lortuko dugu.

Jarrera aktiboa izango dugu, beraz. Gure harreman sarean ditugun hizkuntza praktikak aztertu eta euskarara aldatzeko aukera dagoen horietan eragingo dugu. Hamaika egunetan, hizkuntza aldaketarako aukeratu ditugun harreman horietan ez ezik, gure bizitzako esparru guztietan euskaraz arituko gara, ahal den guztietan, ahal dugun guztiekin. Bi aldeek euskaraz ulertzen badute, ez dago euskaraz ez egiteko arrazoirik.

BELARRIPREST GARA

• Euskaraz dakiten guztiei guri euskaraz egiteko gonbitea egingo diegu. Euskara ulertzen dugula adieraziko diegu eta gurekin euskaraz hitz egin dezatela eskatu.

• Zuk euskaraz edo erdaraz erantzungo duzu, baina zuri euskaraz egiteko eskatuko duzu.

Horrela, orain arte euskaraz izan ditugun elkarrizketek euskarazkoak izaten jarraituko dute, baina orain arte erdaraz izandako elkarrizketa batzuk euskaraz edo elebiz izatea ere lortuko dugu.

Jarrera aktiboa izango dugu, beraz, gonbitea egingo baitiegu euskal hiztunek gurekin euskaraz hitz egin dezaten. Oso garrantzitsua da gure funtzioa, euskarazko elkarrizketak sortzea ahalbidetu eta euskara erabiltzeko giro babestua sortuko dugulako.


3

PREST AL GAUDE?

Euskaraldian berebiziko garrantzia du prozesuak berak, bidean aktibatuko eta indartuko diren

sinergiei esker gauzatuko baita ekimena bera. Eta bide horretan, 11 egun euskaraz ekimenera

gerturatu garen eta gerturatuko direnek gure hizkuntza ohiturak astindu eta ingurukoak ere

horretara animatzeko prest eta trebatuta sentitzea lagungarria izango da. Hamaika egunak

iristen direnean ere ahalik eta testuinguru gehienetan, ahalik eta euskara gehien erabiltzeko,

ahalik eta erosoen senti gaitezen.

Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da inprobisazio lan bat. Gure harreman sareetan aldatu nahi

ditugun inertziez hausnartu behar dugu eta horiek aldatzeko tresnak behar ditugu. Horrexegatik,

Euskaraldia ekimenaren barruan herritarren trebakuntzarako euskarriak eskaintzeari garrantzitsua

deritzogu.

Herri mailan sortzen ari garen material ugariak tokian tokiko parte-hartzaileek euren beharretara

egokitutako euskarriak jaso ditzaten laguntzen digu. Dena dela, koordinazio orokorretik nazio

mailan baliagarria izan daitekeen prestakuntza euskarriak sortu ditugu eta sortzen jarraituko

dugu ekimenak dirauen bitartean.

Trebakuntza saioak eskaintzea, beraz, herri eta entitateen esku uzten dugun aukera bat gehiago

da. Ez da nahitaezkoa gure herrietan aplikatzea, baina bai da beharrezkoa herritarrak hamaika

egun horietan egingo duten ariketarako aldez aurretik prestatzea; eta horretarako tailerrak bide

eraginkorra izan daitezkeela uste dugu. Beraz, herritarrei tailerrak emateko interesa eta aukera

PRESTAKUNTZA ESKAINTZA OROKORRA

• TAILERRAK o ARINAK (1.5h ingurukoak):

§ Ahobizi eta Belarriprestentzako saio arinak. § Borondatezko prestatzaileen bidez.

o SAKONAK (4-6h artekoak): § Ahobizi, Belarriprest, euskaraz ulertzen ez duten euskaltzale eta

herrietako batzordeentzako saio sakonak. § AEK, Artez, Behatokia, Elhuyar, Emun, Labayru, Urtxintxa Gipuzkoa eta

Euskaltzaleen Topagunearen bidez (bezeroaren aukeran). § Informazio osatua intraneteko prestakuntza eskaintza katalogoan.

• GOMENDIOAK: parte-hartzaile eta sustatzaileentzako gomendio eta motibazio pilulak.

• BESTELAKOAK: sare sozial eta hedabideetan partekatutako informazioa.

*Herrietan faltan botatzen duzuen bestelako euskarririk bada, jarri harremanetan gurekin.


4

duten horien esku uzten dugu eskaintza hau, Euskaraldia ekimenaren mezua eta tresnak ahalik

eta gehien zabaltzen laguntzeko ideiarekin.


5

AHOBIZI ETA BELARRIPRESTENTZAKO SAIO ARINEN HELBURUAK

• Ahalik eta herritar gehien prestatzea, praktika berrietan eroso senti daitezen. Batez

ere, euskalgintzan eta Euskaraldia batzordeetan murgilduta ez dauden herritarrentzat.

• Borondatezko herritarren sarea trinkotzea, auzolanaren bidez, eta pertsona horiek

eduki eta diskurtsoetan janztea.

SAIO ARINAK: HERRITARREK HERRITARRENTZAT

Txosten honen jarraian Ahobizi eta Belarriprest izango diren herritarrei trebakuntza saio arinak

ematen laguntzeko bi gidaliburu aurkituko dituzu. Euskaraldiaren koordinazio orokorretik

trebakuntza saioak prestatu ditugu 2017an Baiona, Angelu eta Miarritzen (BAM) antzeko ekintza

bat antolatu zuten kideekin batera, haien esperientzia eta ezagutza oinarri hartuta. Saio

horietarako prestatutako ariketak praktikan jarri ditugu, “irakasle” izango garenok prestatzeko

antolatu ditugun lurraldekako mintegietan, eta gidaliburu horietan jaso ditugu.

Helburu horiek lortzeko, ezagutza eta esperientzia partekatzea izan da gure estrategia:

biderkatze efektua bilatu dugu, alegia. Adibidez, BAMeko talde eragilearen barruan herritarren

trebakuntzaz arduratu ziren 15 kide formatu ziren horrelako saioak emateko. Horrela, saioz saio,

350 parte-hartzaile inguru trebatzera iritsi ziren txapak jaso aurretik. Euskaraldiak oinarrian du

taldean lan egitea eta, prestakuntza alorrean ere, lanak banatuta, taldekideak gutxiago nekatu

eta ahalik eta jende gehienarengana iritsi nahi dugu.

Saio sakonen balio erantsia, denbora gehiago hartzeaz gain, saioak aditu profesionalek ematen

dituztela da. Aldiz, saio arinak herritarrek herritarrentzat antolatzen dituzten hausnarketarako

gune moduan ulertzen ditugu, eta horixe bera da guretzat saio hauen balio erantsia. Bi saio

motak, dena dela, osagarriak dira, xede-taldearen arabera bata ala bestea eskaini baitezakegu.

Tailer arinetan hizkuntza ohituren gaia mahai gainean jarri nahi dugu eta ordu eta erdiz horren

inguruan jardun, elkar entzun eta gure esperientziak trukatu. Gidaliburuak horixe bera dira,

hausnarketa hori aurrera emateko gida bat, eredu bat; errealitate desberdinetara moldagarriak

eta moldatu behar ditugunak.

Esker bereziak helarazi nahi dizkiegu BAM eta Erabil Kolektiboko lagunei, euren esperientzia

gu guztiokin partekatzeagatik eta tailerrei forma emateagatik. Eskerrik asko, baita ere,

prestatzaileen mintegietan parte hartu eta ekarpenak egin dizkiguzuen guztiei.

Zuekin guztiekin osatu ditugu prestatzaileentzako gidaliburuak eta, hauxe da Euskaraldia

ekimenaren oinarrian elkarlana dugula argi uzten duen beste adibide bat.


6

ZER DA GIDALIBURU HAU?

Esku artean duzun hau Euskaraldia: 11 egun euskaraz ekimenean parte hartuko duten ahobiziak

trebatzeko ariketen gidaliburua da. Ahobizientzako saio arina emango duten trebatzaileak edo

irakasleak izango direnentzako gidoi eredu bat da.

Eredua diogu, alde batetik, saio hauek ematea ez delako derrigorrezkoa herrientzat; bestetik,

prestakuntza eman nahi duten horientzat saioak zerotik asmatu behar ez izateko material

moduan sortu ditugulako; eta, azkenik, aurrean ditugun partaideen behar eta ezaugarrietara

moldagarriak direla uste dugulako.

SAIOEN EZAUGARRIAK

Saio honen azken helburuak gure hizkuntza ohiturez hausnartzeko espazioak sortzea eta

hamaika egunetarako egin nahi ditugun aldaketetan ahalik eta erosoen sentitzeko tresnak

trukatu eta praktikan jartzea dira.

Kontuan izan behar dugu gu Euskaraldian murgilduta gaudela eta askotan jakintzat ematen

ditugula euskararen inguruko hainbat ezagutza. Trebatzaile moduan, aurreikusi behar dugu

partaideen ezaugarriak anitzak izango direla eta soziolinguistikaz ezer ez dakien norbait izan

dezakegula aurrean. Ariketa eta azalpen hauek edonork ulertzeko moduan daude planteatuta.

ARIKETEN AZALPENA

Gidaliburuan, lehen ariketatik azkenerako karta pedagogiko osoa proposatzen dugu. Ariketa

sorta bakoitzeko helburuak, denbora, prozedura, beharrezko materiala eta kontuan hartu

beharrekoak aurkituko dituzue; ahalik eta eskematikoen, baina era berean ahalik eta argien,

txosten hau baliatzen duenak pausoz pauso zer egin behar duen uler dezan eta praktikan jartzea

erraza izan dadin. Txostenaren amaieran saio guztiaren eskema moduko bat aurkituko duzue

norberaren apunteak modu bisualago batean irudikatzen laguntzeko.

EZAUGARRI TEKNIKOAK

Denbora 1.5h – 2h

Partaideak 6 – 15 lagun

Emaileak 2 (gomendagarria)

Espazioa Eroso sentitzeko moduko lekua, aulkiekin

Materiala

• Power point aurkezpena

• Bideoak

• Proiektorea eta bozgorailuak

• Errotulkiak

• (Klarionak)

• Post-itak

• (Argazkiak)

EDUKIA

Sarrera

Elkar ezagutza

Pertsonaletik kolektibora

Pertzepzioa, aurreiritziak

Lehen hitza

Rol jokoak

Azpimarrak, konklusioak


7

ARIKETA BANKUA

Puntuz puntu, ariketa desberdinak proposatzen ditugu elementu bakoitza lantzeko. Ordea,

ariketa motarekin ez bagaude eroso edo ez badugu gustuko, helburu eta funtzio berak betetzen

dituen beste ariketa batengatik alda dezakegu. Dinamika banku bat jaso dugu txostenaren

amaieran, aukeraketa eta moldaketa lana erraztearren.

Ariketak saioan parte hartuko duten kideen ezaugarrietara moldatzea bereziki lagungarria

izango da, esaterako “rol jokoen” kasuan. Honen helburua 11 egunetan zehar izan ditzakegun

egoera desberdinetan zer egin genezakeen praktikatzea denez, errealistagoa izango da

partaideen eguneroko errealitatean gerta daitezkeen egoera komunikatiboak praktikatzea,

orokorrak baino.

AHOLKU OROKORRAK

• Emaileak: gomendagarriena da taldeen dinamizazio-lanetan eroso sentitzen den

norbait izatea. Saioak binaka ematea gomendatzen dugu, bakoitzak ariketa desberdinen

karga har dezan, bestea laguntzaile lanetan ari den bitartean. Batek paper nagusia

hartzen badu, besteari erakuts diezaioke eta gero, ikasi duenak, beste bati erakutsi baita

ere.

• Balioa: herritarrak gara herritarrak trebatzen. Ez dugu adituak izan beharrik saio hauek

emateko, baina geu ere hau egin ahal izateko trebatu garela gogoratu. Ez gutxietsi zure

burua, zure papera garrantzitsua baita partaideek euren hizkuntza-ohiturez hausnar

dezaten. Agian ez ditugu erantzun guztiak izango, baina bideratzen saiatuko gara eta

erantzun horiek modu kolektiboan, elkarrekin, bilatzeari emango diogu garrantzia. Ez

dago egoera guztietarako balioko duen erantzun perfektu absoluturik. Eta horixe da

onena.

• Edukia: beti izan gogoan gidaliburuan dauden ariketak aukerako jarraibide bat direla.

Taldearen arabera eta beharren arabera ariketa horiek aldatu, moldatu edo ezabatu

ditzakegu, trebatzailearen irizpideen baitan.

• Helburuak: saio arinen helburuak ahaztu gabe, garrantzitsua da hizkuntza-ohituren

hausnarketarako espazio seguru bat sortzea eta partaideak hamaika egunetarako ahalik

eta ahaldunduen eta motibatuen ateratzea tailerretik.

• Alde teknikoa: materiala prest izan eta saioa hasi aurretik badabilela frogatu. PPTan

dagoena ez da proiektatu beharrik horretarako gailurik ez badugu; inprimatu daiteke edo

ahoz azaldu.

• Denboraren kudeaketa: esperientzia pertsonalez ari garenean denbora mugatzea zaila

bihurtzen da, denok dugulako asko kontatzeko. Ordu eta erdirako prestatutako tailerra


8

den arren, erraz luzatu daiteke. Emaileen esku geratzen da edukien eta denboraren

baitan komenigarriena zer den baloratzea.


7


10

Aurkibidea (Tailerra)

0. SARRERA: SAIOAREN HELBURUAK ETA EDUKIA.................................................. 12

1. ELKAR EZAGUTZA: PERTSONALETIK KOLEKTIBORA...........................................13

2. PERTZEPZIOA: AURREIRITZIAK LANTZEN.............................................................15

3. LEHEN HITZA: ESTRES LINGUISTIKOA SAIHESTEKO PISTAK.............................18

4. ROL JOKOAK: EGOERAK ETA ERREAKZIOAK AURREIKUSI................................21

5. AZPIMARRAK: KONTZEPTUAK SAKONDUZ..........................................................24

6. KONKLUSIOAK: AZKEN AHOLKUAK.......................................................................25

7. ERANSKINAK: ARIKETA BANKUA...........................................................................29


11

0. SARRERA: SAIOAREN HELBURUAK ETA EDUKIA

GAIA Sarrera Publikoa Ahobizi

Denbora 5 min Ariketa zenbakia 0

Helburua: zertarako? • Partaideei saioaren helburuak eta edukia azaldu • Gure buruak aurkeztu

Prozedura: nola? 0.1. AGURTU • Partaideak agurtu eta saioan parte hartzeagatik eskerrak eman. • Adituak ez garela abisatu: herritarrak gara, konbentziturik

euskararen erabilera sozialari buruzko gogoeta kolektibo eta eraikitzailea beharrezkoa dela hizkuntza ohiturak aldatzeko, hamaika egunetan kalera atera aurretik.

• Saioan zehar dituzten galdera eta zalantzei erantzuten saiatuko garela esan.

0.2. SAIOA AURKEZTU • Euskaraldiari begirako prestaketa-saioa da. 1.5h iraungo du. • Saio honetan 11 egun horiek ahalik eta erosoen pasatzeko

prestatuko gara. • 11 egunetan ager daitezkeen egoerak eta nekeziak aurreikusiko

ditugu, eta aholkuak ekarriko ditugu, beti gogoeta kolektiboa lehenetsiz.

• Saioak hiru fase nagusi izango ditu: o Elkar ezagutza. Ahobizien ekarpena euskararen

biziberritzean. o Pertzepzioa eta aurreiritziak. Lehen hitza euskaraz

eskaintzeko uneari buruz hausnarketa. o Egoera desberdin eta korapilatsuak abordatzea,

aterabideak aurkitzeko.

Materiala Aukeran: partaideen izenak jartzeko pegatinak banatu.

Kontuan hartzekoak • Herritarrak gara herritarrentzat hausnarketa espazioak sortzen, ez dugu erantzun absoluturik izango ezta emango, eta horixe bera da gure balio erantsia.

• Espazioa: ahal dela aulkiak U forman jarri saioa hasi aurretik, hurrengo ariketarako lagungarria izango dugulako.


12

1. ELKAR EZAGUTZA: PERTSONALETIK KOLEKTIBORA

GAIA Elkar ezagutza Publikoa Ahobizi


Helburua: zertarako? • Elkar ezagutzea eta girotzea • Euskararekiko bizipen pertsonalak gogoetatzea eta partekatzea • Euskararen biziberritzearen dimentsio kolektiboa irudikatzea

Prozedura: nola? 1.1. ERROTA BIKOITZA (8 min) • Partaideek bi zirkulu osatuko dituzte, zirkulu bat bestearen

barnean, pertsona kopuru berdina zirkulu bakoitzean. • Kanpoko zirkulua ezker aldera hasiko da biraka eta barneko

zirkulua eskuin aldera. • Biraka dauden bitartean kontsigna batean pentsatzeko eskatuko

diegu eta txalo egitean, aurrean duten pertsonarekin konpartituko dute hausnarketa pertsonala. Bi aldiz jarriko gara biraka eta aldiro honetan pentsatzeko eskatuko diegu txalo egin aurretik:

o Zein harreman zenuen txikitan euskararekin. o Azkenaldian euskararekin izan duzun bizipen baikor bat.

• Amaitzean berriz esertzeko eskatu eta azaldu ariketa honen helburua dela giroan sartzea eta, bide batez, konturaraztea denok ditugula gure hizkuntzarekin zerikusia duten esperientziak, hizkuntza komunitate gutxitu bereko kide garen neurrian.

1.2. AULKI GAINERA (7 min) • Behin U forman eserita, aulkiak elkarrengandik ahal bezain

gertuen jartzeko eskatuko diegu, gertutasuna behar dugula esanaz.

• Aulkien gainera igotzeko eskatuko diegu (*) ariketa honentzat. • Izenaren arabera, ordena alfabetikoan jartzeko eskatuko diegu.

Kontuz! Ezin dute aulkietatik jaitsi, behean pirainak eta krokodiloak daudelako.

• Ahal duten bezala pasa beharko dute aulki batetik bestera, baina inoiz aulkitik jaitsi gabe. Elkar lagunduz, tentuz.

• Ordenatzen ari diren bitartean, iskinetako aulki batzuk kenduko dizkiegu (2-4 gehienez, partaide kopuruaren arabera). Elkar heltzen jarraitu beharko dute, elkarri lekua eginaz.

• Bukatzean, izenak ordenean esan ongi ordenatuta daudela egiaztatzeko eta ariketan zer gertatu den pentsatzeko eskatuko diegu parte-hartzaileei: espazioa murriztu zaie, erosotasunean galdu dute, baina haien arteko elkartasuna piztu eta garatu da.

• Konparaketa egingo dugu euskararen biziberritzearekin: euskara espazioak galduz joan da, baina euskaltzaleen elkartasun-aktibazioak espazio/tresna berriak sortu ditu euskara biziberritzen laguntzen dutenak.


13

• Aulkiak itzuliko dizkiegu, honen adibideak emanez aldiro: “Tori ikastolak”, “Tori euskara elkarteak”, “Tori euskarazko hedabideak”…

• Aulki gehiagorekin, erosoago sentituko dira eta espazioa berreskuratuko dute. Galdetu nola sentitzen diren orain.

• Konklusiorako, Euskaraldia euskararen biziberritze honetan beste urrats (aulki) bat gehiago dela esango diegu, dimentsio kolektiboak garrantzia handia daukala (elkartasuna), eta horren partaide oso direla Ahobizi gisa.

Materiala Aulki bana.

Kontuan hartzekoak (*) Segurtasuna bermatu: aulki gainera igotzeko edozein motatako ezintasunak izan ditzakegu (beldurrak, ezintasun fisiko bat, minak…). Ariketa egin aurretik lasai galdetu. Partaideren batek ezin badu edo ez badu nahi igo, eserita gera daiteke dagokion lekuan edo kanpotik begira dezake. Ikusi duenaren inguruko bere ekarpena egin dezake ondoren. Lehen ariketa hauen giltza giro eraikitzailea sortzea, mugimendu bat transmititzea eta jendea mugimendu horren partaide sentiaraztea da.


14

2. PERTZEPZIOA: AURREIRITZIAK LANTZEN

GAIA Euskararen pertzepzioa Publikoa Ahobizi


Helburua: zertarako? • Biziberritzearen kontzeptua jorratzea • Partaideek euskararekiko duten pertzepzioa ezagutzea • Aurreiritziak landu eta partekatzea

Prozedura: nola? 2.1. BIZIBERRITZEA (ppt) • Aulkien ariketarekin lotura eginez, biziberritzearen ideia

aurkeztuko dugu, powerpointaren bidez adibide konkretuak eta sentsibilizazio printzak eskainiz.

• Power point aurkezpeneko barne-errelatoa, diapositibaka (*): 1. Koldo Mitxelenak zioen euskararen misteriorik handiena ez dela

nondik datorren, baizik eta zergatik iraun duen hain luze, mendeetan zehar.

2. Eta Kike Amonarrizek azalpen bat ematen dio honi, hizkuntzaren biziberritzearen kontzeptua euskarara ekarriaz: beti izan da minoria bat, munduko mugimendu garrantzitsu bat hartu eta euskaraz aplikatu duena, euskaraz inprimatu zen lehen liburutik hasita.

3. Hemen ematen diren zenbait biziberritze-adibide: musikan, hedabideetan eta interneten. Geroz eta eskaintza gehiago dugu euskaraz sortua, euskaraz kontsumitzeko. (Nahi badugu, banan bana sar gaitezke diapositiban agertzen direnak aurkezten, partaideei galdetuz ezagutzen dituzten edo ez; ala zuzenena adibide moduan utzi. Argazkietako azalpena behean).

4. Dena den, biziberritzea ez da soilik “kanpokoa” euskaraz egokitzea, gure berezitasun kulturalak garaikide izan daitezen ere garrantzitsua da, funtzio solzio-kultural-linguistiko bat izan dezaten. Guk ere baditugu euskaraz sortu ziren eta gaur egun irauten duten berezitasunak. Aibidez, bertsolaritza edota maskaradak.

-‐ Bertsolaritza: milaka gazte eta heldu bertso-eskoletan; 13.000 lagun biltzen dira BEC-en final nagusirako; hainbat erreferente sozio-kultural sortu dira gazteriarentzat; pausoa eman da baserri-mundutik zibilizazio urbanora; hizkuntza-kalitatearen berme estetikoa.

-‐ Maskaradak: dibertimenduak, plazak betetzen dituzte eta funtsezkoak dira gazteria euskarara ekartzeko, beren arteko estetika linguistikoa, gazte-hizkera asmatzeko eta plazaratzeko.

Espazio horiek guztiak funtsezkoak dira, folkloretik haratago, ez baitira existitzen ez frantsesez, ez gazteleraz, ez ingelesez. Jon Sarasuaren galdera datorkigu orduan burura: zer biziarazten digu euskarak, inguruko erdarek biziarazten ez digutena? (ez da eztabaida


15

filosofikoan sartzeko momentua, baina bai momentu batez norberak hausnartzekoa). 5. Euskararen biziberritzerako hiru faktore azpimarratzen ditugu

beraz: arnasguneak, prestigioa eta saretzea. Euskara eraikuntzan den munduan dagoela kontuan harturik, Ahobizien ekarpena azpimarratzen dugu: arnasguneak sortzen/mantentzen ditugulako, hizkuntzari balorea ematen diogulako eta, kasu honetan, beste ahobizi eta belarriprestekin kolektiboan saretzen garelako. Erabilerari esker, ate bat zabaltzen diogu euskarari.

Azken pentsamendua: hausnartu behar dugu zer nolako elkarbizitza nahi dugun izan, hizkuntzak eta, bereziki, hizkuntza gutxituen erabilpen soziala, kontuan hartuta. Horixe izango da XXI. mendeko gure desafioa, eta Euskaraldia horretarako proposamen konkretu bat da, hizkuntza erdigunean jartzen duena.

Materiala Powerpoint aurkezpena, proiektagailua.

Kontuan hartzekoak • Biziberritzearen kontzeptua: xedea ez da jendea konbentzitzea, baizik eta ikuspegi berezi eta baikor bati konfrontatzea, euskarari balio sozial bat ematen diona (behar bada batzuek ez diote sekula horrelako galderarik egin beren buruari).

• PPT erabiltzeak interakzioa kaltetu dezake. Komeni da tarteka galderaren bat egitea (adib. “badakizue nork idatzi zuen euskaraz inprimatu zen lehen liburua?”, “Kike Amonarriz ezagutzen duzue?”)

(*) Aurkezpenean agertzen diren hainbat izen: 1. diapositiba • Koldo Mitxelena: XX. mendeko hizkuntzalari euskaltzalea, euskara

batuaren sortzaileetako bat. 2. diapositiba • Kike Amonarriz: telebista-aurkezle eta soziolinguista ezaguna

(Mihiluze, Tribuaren Berbak, Buru Bero). • Linguae Vasconum Primitiae (Euskararen Hastapenak) – Bernat

Etxepare, 1545 – euskarazko lehen liburua inprimatu zen. Bertan kritikatzen ditu bere garaiko intelektual eta agintariak, ez dutelako euskaraz idazten. Suposatzen da Etxepare kontziente zela letra idatzia XVI. mendean hartzen ari zen tokiaz, batez ere inprimatzearen boomarekin, eta iruditzen zitzaiola euskarak ez zuela tren hori huts egin behar à biziberritzea.

3. diapositiba • Musika: 1960 hamarkadako mendebaldeko mugimendu

libertarioak Ez dok Hamairu kolektibo artistikoa eman zuen, alde batetik kantu tradizionalaz jabetuz eta dibulgatuz, baita kantu berriak sortuz. 1980/90 rock/radikal/rap mugimenduak Negu Gorriak taldea eman zuen; Muguruza anaiek euskara ikasi zuten eta belaunaldi oso baten ikur bihurtu ziren. 2000 pop-rockak Zea


16

Mays eman zuen, “Negua joan da ta” kantua bi milioi aldiz baino gehiago ikusia izan da Youtuben. Durangoko azoka euskarazko ekoizpen artistikoaren hitzordu nagusia da, eta milaka pertsona biltzen ditu urtero.

• Hedabideak: hedabideek toki handia hartu zuten XX. mendean, eta jakin izan da euskarazkoak sortzen; izan instituzionalak [Eitb], korporatiboak [Berria, Irrien Lagunak, Kanaldude], elkarteak [Euskal Irratiak]... Gaur egun euskararen balio sozialaren berme dira, eta lexikoaren biziberritzaile.

• Internet: XXI. mendean internet gure bizitzaren muinean txertatu da, eta euskara biziki aktibo dabil. Wikipedian, euskara 35. hizkuntza da artikulu kopuru-mailan; sare-sozial nagusiek euskarazko interfazeak eskaintzen dituzte: luzaz bolondreski egina izan da lan hori (Facebooken adibidez), baina gaur egun, multinazionalek berek eskaintzen dute beren produktuen euskarazko bertsioa. .eus domeinuak nagusiki euskaraz diren webguneak biltzen ditu, eta azken urtean gehituz joan dira domeinu horretako guneak.


17

3. LEHEN HITZA: ESTRES LINGUISTIKOA SAIHESTEKO PISTAK

GAIA Lehen hitza euskaraz Publikoa Ahobizi


Helburua: zertarako? • Lehen hitza euskaraz ematearen garrantzia azpimarratzea • Aurreiritziak hausnartu eta partekatzea • Estres linguistikoaren kontzeptua ezagutaraztea • Lehen hitzaren doinua azpimarratzea

Prozedura: nola? 3.1. AURREIRITZIAK: ITXURA (5 min) • Pertsona batzuen argazkiak erakutsiko dira (ikus powerpointa),

zera galdetuz: “Zuen ustez, hemengo pertsonen artean, nork daki euskaraz?”

• Iritzi orokorrak bildu ostean, argazkietako pertsonak banan bana aurkeztuko ditugu, azkar xamar, itxurari buruzko hainbat aurreiritzi deseraikiz.

• Ariketaren konklusioa da ezin dugula parean dugun pertsonaren itxuraz fidatu euskaraz dakien ala ez jakiteko: onena lehen hitza euskaraz botatzea da.

3.2. LEHEN HITZAREN GARRANTZIA (10 min) • Bakoitzari bizpahiru post-it eman. Horietan idatziko dituzte

ondoko galderen erantzunak: o Zer oztopo dut lehen hitza euskaraz emateko? o Zer transmititzen dut lehen hitza euskaraz emanez?

• Pentsatzeko tarte bat utzi. Partaideei banan bana ideiak azaltzeko eskatuko diegu eta arbelean multzokatuko ditugu ateratzen diren ideiak (oztopoak eta transmititzen duguna, zerrenda bana); ideia asko errepikatuko dira ziuraski.

• Ideia nagusiak aterako ditugu, bereziki estres linguistikoaren ingurukoak direnak, eta kontzeptua aurkeztuko dugu, horixe baita modu batean Euskaraldian denon artean askatu behar dugun korapiloetako bat, ezezagunekin ari garenean bereziki.

• Azpimarra: zerrendan jarri ditugun oztopo gehienak gure esku ez dauden elementuak dira (espazioa, janzkera…), baina transmititzen duguna badago neurri batean gure esku. Euskaraldia ekimenaren barruan, transmititzen dugun hori kolektibo bihurtuko dugu eta horregatik hartuko du indar gehiago. Psikolinguistikari helduta pixkat, oztopoak transmisioarekin neutralizatuko ditugula aipatu.

• Aurrekoak zein hizkuntzan hitz egingo digun ez jakiteak sortzen digun korapilo horri “estres linguistikoa” deitzen zaio, eta eleanitzak garenok “pairatzen” dugu gehienbat.

• Hau zer den azaltzeko Badu, Bada-ren bideoa ikusiko dugu. Ikusi ondoren: nahiko argi uzten digu zer den bizi duguna, eta beti gogoan izan behar dugu azken finean errespetu falta ez dela


18

hizkuntza bat edo beste erabiltzea (kasu honetan euskara), baizik eta barkamenik ez eskatzea.

3.3 LEHEN HITZA NOLA (5 min) • Tartetxo bat har dezakegu azpimarratzeko garrantzitsua dela

lehen hitzaren argitasuna, doinua eta jarrera ez-orala; elkarrizketaren jarraipena baldintza dezaketelako. Askotan, guk ere, aurrekoak hitz egiten digunaren hizkuntzan jarraitzen dugu ohituraz, konturatu gabe biok dakigula euskaraz.

• Esan dezakegu ahal dela hobe dela elkarrizketa baten hasieran lehen hitza guk botatzea, gure “egun on!” alaia ez dezaten aldiro “bonjour/buenos días” batez neutralizatu eta erdarara pasarazi.

• Asertibititatearen ideia aipatu: autoafirmazio modu bat da; egoera zailei lasaitasun eta segurtasunez erantzuteko gaitasuna. Bizitzako arlo guztietan aplikatu daiteke, kasu honetan, komunikazio egoerari modu asertiboan erantzun nahi badiogu, gure hizkuntza hautuari eutsi nahi diogulako da. Inor mindu eta kaltetu gabe, gure erabakia argi eta afektiboki agertuta (saioaren amaieran gehiago landuko dugu hau, rol jokoen ondoren).

Materiala Powerpoint aurkezpena, post-itak, errotulkiak, boligrafoak, internetarako sarbidea (edo bideoa deskargatuta). Estres linguistikoaren bideoa: http://www.argia.eus/multimedia/bideoa/estres-linguistikoa

Kontuan hartzekoak 1. ariketa: kontuz estereotipoetan erortzearekin eta azpimarratu nahita aukeratutako pertsonak direla ariketan ageri direnak, erraz uler dezagun aurreiritzien kontzeptua. Nahi bada, beste pertsona batzuen irudiak erabil ditzakegu (baita herritar arruntenak ere, haien baimena izanda). Diapositiban agertzen direnak: • Hiromi Yoshida: euskaraz badaki. Japoniako linguista da, euskal

gramatikaz liluratu zen, euskara ikasi, eta euskarako klaseak ere eman izan ditu Japonian.

• Txiribiton pailazoa: Txiri, Miri eta Txiribiton pailazoek haurrentzako ikuskizun bat sortu nahi zuten euskaraz, baina Juanma Zalduak euskaraz ez zekienez, Txiribiton pertsonaia sortu zuten: mutua, eta klaxon batekin erantzuten zuena. Gaur egun ba omen daki euskaraz.

• Kepa Junkera: euskal instrumentu ezagunenetako bat jotzen duelako askok lotzen dute jarraian euskalduna izatearekin, baina duela gutxi arte behintzat ez zen mintzatzeko gai, zerbait ulertzen bazuen ere.

• Erramun Martikorena: euskaraz badaki. Jendeak berehala identifikatzen du; azpimarra daiteke ez dela artzain/laborari itxuraz fidatu behar hizkuntza dakien ondorioztatzeko.

• Afrika: euskaraz badaki. Kantaria Algortan sortu zen, Ekuatore Gineako etorkinen alaba da. Euskara AEK-n ikasi zuen 14 urtetan


19

eta geroztik euskaraz kantatu du (Etsaiak taldean, zein bakarka, Korrikaren kantu bat ere egin zuen).

• Garazi Hach Embarek Irizar: euskaraz badaki. Irakasle da Ormaiztegin. Saharan sortua, aita hangotarra eta ama euskalduna, euskara lehen hizkuntza du, Euskal Herrira bizitzera etorri ziren.

2. ariketa: trebatzaileetako bat ariketa gidatzen ari den bitartean, besteak ideia nagusiak sintetizatuko ditu arbelean, eta logika emango dio ariketari (oztopoak eta transmititzen duguna bi zerrendatan azalduz). Rol hauen banaketa saioa eman aurretik egitea garrantzitsua da. • Ariketa hau eror daiteke dinamikan eta ezkortasunean, horretarako

da garrantzitsua galderak ordena horretan egitea, mugimendua ez galtzeko. Lehenengo oztopoak, gero transmisioa.

• Post-itak jendearen gogoeta errazteko emango ditugu, baina ez dugu horiek fisikoki biltzeko beharrik, erantzunak ahoz jaso ahala sailka ditzakegu arbelean. Borobiltze argi bat garrantzitsua da aurreiritziak astintzeko, eta bideoak horretan laguntzen du.

• Aurreiritzi “positiboegiak”: kontuan izan baita ere, euskaraz hitz egiten digutelako soilik ez digutela dena ona transmititu beharrik; ezta, alderantziz, erdaraz hitz egiten digutelako, dena txarra transmititu beharrik. Hau da, euskaraz hitz egiteagatik soilik ez dute jatorragoak izan beharrik.

3. ariketa: lehen hitzaren forman kontuan har ditzakegun hainbat faktore: • Argitasuna: ez bada “Egun on!” argiki esaten, behar bada parekoak

ez du ongi entzunen, baina guk uste dugu euskara ez duela ulertzen (eta erdarara pasatuko gara).

• Doinua: ez goaz oldartzera! “Egun on!” ahal bezain natural eta goxoa eginez, euskarazko lehen hitza normalizatzen dugu; gogoa ematen diogu parekoari gure jokoan sartzeko; guk, goxoki hasiz, aukera gehiago zabaltzen dizkiogu gure buruari, ondoko hitzetan ere euskaraz goxoki segitzeko à Asertibitatearen kontzeptua doi-

doi aipatzen has gintezke. • Irria ezpainetan eta begietan: gure jarreraren adierazgarri, gure

ongi etorriaren nahikeri, konplizeak ere bilatzen ditugu! • Eta bai, gerta liteke egun/umore txarrean izatea: beno, hamaika

egunez, indar txiki bat egin dezakegu, ez? • Ez ahantzi: ahal dela, guk bota lehen hitza! “Egun on!” argi, goxo

eta alaia botatzeko gure gogoa ez dezatela haiek lehenik “bonjour/ buenos días” botaz neutraliza...


20

4. ROL JOKOAK: EGOERAK ETA ERREAKZIOAK AURREIKUSI

GAIA Rol jokoak – simulazioak Publikoa Ahobizi


Helburua: zertarako? • Parte-hartzaileak 11 egunetan egon ahal diren egoeretan kokatzea • Profil desberdinetako rolak molde arinean biziaraztea • Gerta daitezkeen erreakzioak aurreikustea, nola erantzun • Aterabkideak kolektiboki gogoetatzea eta borobiltzea

Prozedura: nola? 4.1. JOKOA AURKEZTU • Rol jokoak egingo ditugu, Euskaraldian gerta daitezkeen egoera

batzuk antzeztuz. • Horretarako bolondresak behar ditugu. Bizpahirunaka

gerturatuko zarete erdira eta deskribatuko dugun egoera bat antzeztuko duzue.

• Antzezten ez duzuenek ongi behatu beharko duzue, ondoren egoerak komentatu behar dituzuelako eta irtenbide berriak aurkitzen lagundu.

• Rol desberdinak izango dituzue egiteko. Batzuetan parekoak euskaraz jakingo du, beste batzuetan ez. Batzuetan zuek euskaraz egiteagatik gaizki erreakzionatuko du parekoak eta bestetan alderantziz…

• Antzezten duzuenek izan dituzuen inpresioak eta sentitu duzuena gogoan gorde, gero analizatuko baitugu.

• Rol jokoetan ezezagunen arteko harreman laburrak landuko ditugu gehienbat, ezagunen artekoek bestelako trataera bat merezi dutela uste dugulako. Amaieran landuko dugu hori.

4.2. ROLAK BANATU • Roletan parte hartzeko bolondresik baden galdetu. • Birekin hasiko gara, gero gehiago aterako dira beharren arabera. • Rol antzezlan bakoitzaren ondoren galdetuko dugu ea aldatzerik

nahi duten. Atera direnak gustura badaude, jarraituko dugu. • Inork ez balu antzezle izan nahi, egoera konkretuak taldean

komentatuko ditugu, garrantzitsuena ondorengo hausnarketa kolektiboa egitea baita.

• Hala ere, komenigarria da pixka bat insistitzea, lotsagatik batzuetan zaila delako bolondresak lortzea, baina eraginkorragoa da antzezpenen ariketa egitea.


21

4.3 ROLAK ANTZEZTU ETA GOGOETA KOLEKTIBOA EGIN • Eranskinetan zerrendatu ditugun egoeretako batzuk aukeratu

edo saioaren aurretik berriak sortu. • Testuingurutik ateratako egoerak direla gogorarazi behar diegu,

artifizialak hein batean, baina hizkuntza ohituretan eragiteko tresnak lortzen lagunduko digutenak.

• Partaideen ezaugarriak zein diren saioaren aurretik badakigu, egoerak ezaugarri horietara egokitu ditzakegu, errealistagoak izan daitezen.

• Bolondresei esan zein rol antzeztu behar duen bakoitzak (nahi bada besteek ez entzuteko moduan ala agerian).

• Antzezpenak egingo ditugu eta aldiro esfortzua eskertu eta txalotu.

• Rol joko bakoitzaren ondoren, galderak egingo ditugu, adibidez: zer gertatu da? Zergatik uste duzue erabaki duela horrela egitea? Zein izan zitekeen irtenbidea? Nola sentitu zara belarriprest batekin hitz egiten? Eta erdaldun batekin? Erdaldun “itxi” batekin? Lortu dute lasai egotea? Zergatik (ez)?

o Gogoeta kolektiboa bultzatuko dugu. o Irtenbide konkretuak pentsatu eta balidatuko ditugu. o Belarripresten rola gogoraraziko diegu eta gure

haiekiko jokaerak hausnartu.

4.4 LABURBILDU Denbora badugu, esperientzian sentitutakoa laburbiltzen saiatuko gara (arbelean idatz dezakegu). Saioaren hurrengo ariketarekin du lotura zuzena honek (saioan landutako kontzeptuen laburpenarekin, alegia).

Materiala Arbela eta errotulkia/klariona (aukeran, ideia nagusiak idatzi nahi

baditugu)

Ahobizi eta belarriprest txapak edo pegatinak (aukeran, rolak horrela

desberdindu nahi baditugu)

Kontuan hartzekoak • Egoerak guztiz moldagarriak dira eta eraginkorragoak izango dira, gainera, partaideen ezaugarri orokorretara egokitzen baditugu (adibidez, irakasle talde batekin ari bagara, irakasleen ohiko komunikazio egoerak irudikatu ditzakegu orokorrak erabili beharrean).

• Antzezleen arabera ariketa honek denbora gehiago ala gutxiago eskatuko du. Normalean umore handia ateratzen da ariketa honetan, giroa hobetzen da.

• Rolak desberdintzeko ahobizi eta belarriprest txapak edo pegatinak erabil ditzakegu. Askotan hauek jartze hutsak komunikazio egoera nola alda dezakeen argi uzten du.

• Momentuan egoera berriak inprobisa ditzakegu edo inprobisa ditzakete partaideek, uste badugu beraientzat egokia dela kasu zehatz bat praktikatzea momentu horretan gertatu den


22

zerbaitengatik. • Kasu praktikoak antzezten saiatuko gara, baina antzezlanak dira

eta inprobisatuak berdin-berdin. Ez espero gure aurreikuspenak beteko direnik beti, pertsonekin ari gara eta ezin dugu jakin nola erantzungo dugun.

• Antzerkiak garrantzitsuak dira, baina are gehiago ondorengo talde-hausnarketa. Gure rola galderak egitea da, denon artean irtenbide kolektibo batera iristeko, gure zalantzak agertzeko, egoera hauetan sentitzen duguna partekatzeko.

• Ez dago erantzun perfektu eta absoluturik, elkarrekin, modu kolektiboan, irtenbide egokienak bilatzen saiatuko gara.

• Belarriprest rola hartu duen pertsona batek ez du esan nahi ez duela euskara maila alturik edo euskara ikasten ari denik momentu honetan. Rol joko askotan belarriprestei normala baino polikiago eta modu sinpleagoan hitz egiten diegu. Ez ditugu “lelo” moduan utzi nahi. Pareko belarriprestak adieraziko digu gure hitz egiteko moduak ez badu eroso sentiarazten edo eskatuko digu motelago hitz egiteko beharra badu.

• Arnasguneetako biztanle askok egunerokoan euskaraz bizi direla eta txapa bat ematearen beharrik ez dutela senti dezakete, 11 baino 365 egun egiten dituztelako beraiek euskaraz. Partaide horien ezaugarriak balorean jartzea garrantzitsua da, eredu izan daitezkeelako egoera berean ez daudenentzat.

• Gainera, arnasguneetako kideek bestelako herrietara doazenean dituzten hizkuntza ohiturez hausnar dezakete eta baita egunerokoan egiten duten (kultur) kontsumoaz ere. Euskaraldian parte hartuta, besteek identifikatzea erraztuko dute eta, horrela, euskararen erabilera ere gehitzen lagundu.

• Askotan ezezagunekin ditugun komunikazio egoerak praktikatzen ditugu rol jokoen bidez (hau oso erabilgarria izan daiteke, adibidez, komertzioetarako). Baina oso garrantzitsua da, baita ere, ezagun eta gertukoekin ditugun harremanei erreparatzea. Hurrengo ariketan landuko dugu gaia maila teorikoago batean, baina aukera ona da rol jokoak erabiltzea honetarako ere.

• Binakako egoera komunikatiboez gain, taldean ditugunak ere landu. Izan ere, batzuetan taldean lausotu egiten dira gure hizkuntza hautuak, baten batek euskara ulertzen ez badu bereziki.

• 11 egunetan nola joka dezakegun landuko dugu, baina gogorarazi 12. egunetik aurrera eta tailerraren egunean ere erabilgarriak direla hemen aterako diren irtenbide posibleak.


23

5. AZPIMARRAK: KONTZEPTUAK SAKONDUZ

GAIA Azpimarrak Publikoa Ahobizi


Helburua: zertarako? • Tailerraren ideia garrantzitsuak azpimarratzen hastea • Asertibitatearen kontzeptua jorratzea • Elkarrizketa elebidunetan saiakera bat egitea • Ezagunekin / ohiko tokietan nola jokatu aipatzea

Prozedura: nola? 5.1. ASERTIBITATEA (5 min) • (Aurreko ariketekin lotura eginaz) Lehen ere aipatu dugu eta rol

jokoetan bizitu dugu: asertibitatea gara dezakegu gure hizkuntza hautuei eusteko, bereziki ezezagunekin ditugun komunikazio egoeretan (parekoak euskara ulertzen ez duela esan arte edo hark guri hizkuntza aldatzeko eskatu arte, ez dugu euskara utzi beharrik). Ez dugu itxuraz ezta ez-ulertze keinuez fidatu behar.

• Gure hizkuntza hautuei eusteko, asertiboak izan gaitezke: asertibitatea da hizkuntzaren zama ez osoki gure gain hartzea, zama hori ahal bezain natural eta goxoen partekatzea, parekoak ere inplikaraziz, lehen hitzetik hasi eta ahal bezain urrun joanez gero, parekoak ateak itxi arte. Euskaraz ez badu ulertzen, berak esango dizu, orduan zuk duzu aukera euskaraz jarraitu edo ez.

• Adi: konfrontazioa eta konfliktoa desberdindu behar ditugu. Parekoa oldartzen ari zaigu? Eztabaidarako mementoa da? Behatu ingurua. Agian ez da erantzuteko momentua, agian ez da gure burua justifikatzeko unea (hots, ez da gure portaera zalantzan jartzeko mementoa). Erantzun labur eta inspiratu bat emateko gai bagara, aurrera, baina bestearen jarrera oldarkorra isiltasunez ere neutraliza dezakegu. Hau da, probokazio edo ateraldi deserosoen aurrean isilik geratuta. “Agur, ongi izan!” esanez alde egitea ere aukera izan daiteke, bestea arazoarekin utziz, errespetuz.

• Ahal dela, ez zentratu gaia hizkuntzan, horretarako joera baitugu. • Funtsezkoa da ideia honekin bukatzea: benetan gutxietan

gertatuko zaigu parekoak erreakzio txarra izatea, gehienetan ongi ateratzen da dena. Esan ahal digutena da ez dakitela euskaraz, baina besteak euskaraz ez ulertzea ez da gure arazoa, berea baizik. Ken dezagun eleanitz izatearen karga gure gainetik.

5.2. ELKARRIZKETA ELEBIDUNAK (8 min) • Ohartarazi ezezagunekiko elkarrizketak maiz oso laburrak izaten

direla eta, gainera, ez direla izaten hizkuntza jasoko elkarrizketak (adibidez, erosketak ordaintzerakoan ez dugu denbora asko pasatzen langilearekin hizketan eta, egiten duguna, laburra eta sinplea izaten da).

• Ezezagunekiko elkarrizketek errutina linguistiko bat dute oinarrian: agurtu, eskatu, eskertu, agurtu. Besteak erdaraz egiten


24

badu eta ez badigu hizkuntzari buruzko ezer esan, euskaraz jarrai dezakegu berdin: ohitura kontua da eta hau ere praktikatu dezakegu.

• Partaideei esango diegu ondoan dutenarekin elkarrizketa elebidun bat praktikatu behar dutela: edozein gairi buruz, batak euskaraz hitz egingo du eta besteak erdaraz. Bi minutu ondoren, hizkuntzak aldatuko dituzte: euskaraz ari zenak erdaraz egingo du eta alderantziz.

• Bakoitzaren inpresioak trukatzeko tarte bat hartuko dugu eta gomendioak eman. Galdetu partaideei zer den zaila kasu honetan eta zergatik sentitzen garen deseroso (hala bada).

• Parekoak ulertzen ez badigu, erritmoa molda dezakegu, keinuak erabil ditzakegu eta erdara erabil dezakegu azken aukera moduan, ondoren euskarara itzuliz, adibidez. Ulertzen badigute, euskaraz jarrai dezakegu eta besteak erdaraz, erosoa zaigulako bioi.

• Orokorrean, ez gaude elkarrizketa elebidunak izateko ohituta Euskal Herrian eta zaila egiten zaigu ezagutzen dugun norbaitekin horrela egitea.

• Berez, oreka linguistikoaren izenean, hau izango litzateke hiztunentzat justuena: norberak erosoen bizi duen hizkuntza hitz egitea.

5.3. EZAGUNAK / OHIKO TOKIAK (7 min) • Euskaraldia ekimenak gure ohiko harreman sareetan ditugun

hizkuntza ohiturez hausnartzeko eskatzen digu. Norberaren 11koan pentsatzeak lagun diezaguke horretan: norekin aldatu nahi dut hizkuntza-harremana? Nola egin dezaket hori?

• 11koa sinbolikoa da modu batean, 11 izan beharrean 5 badira bikain, 15 badira ere bai.

• Memento honetan horretaz hausnartzeko tartea hartuko dugu. • Denbora badugu bertan egin dezakete partaideek bere 11ko

pertsonala, bestela etxean egiteko eskatuko diegu (ikus eranskinak).

• Zerrenda honetan zailtasunak eta lehentasunak gehitu ditzakegu eta errazenetik hasi gure aldaketa pertsonala.

• Kasu guztietan, gertuko harremanetan, gaia mahai gainean jartzea da garrantzitsuena. 11 egunetan zer egiteko hautua egin dugun azaltzea senide, lagun, gertukoei. Gure nahia eta beraiei dagokiena azalduko dugu eta, bide batez, beraiek ere beren hizkuntza ohituretan pentsatu eta aldatu nahi dutena hausnartzeko gonbita egiten diegu hala.

• Nahiak azalduta, kontzienteki egitea da kontua. Pixkanaka has gaitezke oso zaila egiten bazaigu, eta egoera konkretu batzuetan aldatu hizkuntza ohiturak (adibidez, afari garaian aldatu hizkuntza ohiturak, edo ahoz ez bada ere, whatsappez euskaraz idaztea adostu).


25

• Aurreko ariketarekin lotura eginez, elkarrizketa elebidunak praktikatzea aukera bat izan daitekeela gogoratu.

• Azpimarratu ere, 11 egunetan erdaraz hitz egiten duten horiekin ez egotea ez dela irtenbidea, baizik eta bide errazena. Aldaketa pertsonalak nahi baditugu, esfortzu txiki bat eskatuko digute, eta esfortzu hori txikiagotzen joango da 11 egunak pasa ahala; idealki, 12. egunetik aurrera natural bihurtuz.

Materiala Arbela eta errotulkia/klariona (aukeran, ideia nagusiak idatzi nahi

baditugu)

Kontuan hartzekoak • Elkarrizketa elebidunak: pentsa dezakegu oporretan gure hizkuntzaren antzekoa hitz egiten duen norbaitekin izan dezakegun komunikazio egoeran. Adibide erraz bat ematearren, Portugalen. Askotan, inkontzienteki, guk gazteleraz/frantsesez eta besteak portugesez egiten digu, batak bestearen hizkuntza ez duelako ezagutzen. Eta, hala ere, komunikazioa ematen da. Jarrera kontua da.

• Gauza bera gure hizkuntzaren hain antzekoa ez den horiekin, baina hitz egitea kostatzen zaigun horiekin ere: adibide erraza, eskolan ikasitako ingeles apurrarekin oporretara joatean. Badakien batek hitz egiten digu, baina guk ez dugu gure burua guztiz eroso sentitzen eta, gehienetan gaztelerara jotzen dugu. Komunikazioa gertatu den da garrantzitsuena.

• Gertukoenekin ditugun ohiturak aldatzea ez da erosoa izango beti, denbora askoan izan ditugun inertziekin hautsi behar baitugu eta hori kosta egiten delako. Aldaketa ez da egun batetik bestera gertatuko %100, baina pauso txikiak emanez has gaitezke… 11 egunetan, adibidez.

• Denok ez dugu zertan ados egon asertibitatearen jarrerarekin eta eztabaidak sor daitezke hemen. Kontuz sobera ez luzatzearekin… hau proposatzen dugun aukera bat da.

• Elkarrizketa elebiduna bereziki eskertzen dute euskara ikasten ari direnek.

• Hurbileko pertsonak aipatzerakoan, maiz horrelako galderak agertzen dira: “lagun euskaldunen artean gara eta lagun erdaldun bat heldu da. Denak erdarara pasatzen gara… nola egin hori saihesteko?” Galdetu beharko genukeena, zera da: euskara ulertzen du, ala ez? Hala bada, gure hautuari eutsiko diogu eta, gainera, Euskaraldian belarriprest izatera gonbidatu dezakegu, euskaraz egingo diogu lasai.

• Ez badu ulertzen, ez ditu Euskaraldian parte hartzeko minimoak betetzen. Kolektiboki antola gaitezke euskaraz segitzeko erdaldunari azalpenak emanez, txandaka itzultzaile izanez, tarteka erdararako joan-etorriak eginaz eta euskarara itzuliaz, hizkuntzaren gaia ateraz… Azkenean, euskara gabe zerbait huts egitean duela sentiaraztea ere asertibitatea da.


26

6. KONKLUSIOAK: AZKEN AHOLKUAK

GAIA Konklusioa Publikoa Ahobizi


Helburua: zertarako? • Parte-hartzaileei saioa laburki ebaluatzeko aukera ematea. • Saioaren puntu nagusiak laburbiltzea. • Dimentsio kolektiboaren garrantzia azpimarratzea.

Prozedura: nola? 6.1. EBALUAZIOA • Partaide bakoitzak hitz bakarrean laburbilduko du bere inpresioa,

txandaka. Azalpena behar badu, elkarrizketa labur bati emango diogu aukera edo saioaren ondoren hitz egin dezakegula esan.

6.2. SAIOAREN LABURPENA

• Estres linguistikoa da askatu behar dugun korapiloa. • Lehen hitza argi, goxo, alai eta lehenik! • Asertibitatea da giltza: ahal bezain natural egin euskaraz,

parekoak ateak itxi nahi izan arte. Elkarrizketaren ardurak partekatuko ditugu modu onean horrela.

• Esperientzia txar gutxi espero ditugu, eta gutxiago oraindik ariketa kolektibo batean gaudela kontuan hartuta.

• Elkarrizketa elebidunak ohitura kontua dira. Praktikan jar ditzakegu.

• Ezagunekin, errazenetik zailenera, eta ahal dela, gaia mahai gainean jarrita, helburu lorgarriak adosteko.

• Euskaraz agurtzea ez da errespetu falta. • Jarrerak aldatzeko, taldearen indarra baliatu, 11 egunetan eta

ondoren euskara gehiago baliatuz aldatuko ditugu mentalitateak. • Euskaraldian parte hartzen ari diren euskara ikasleekin arreta

berezia izan, indar handia egiten ari baitira euskaraz egiten ari direnean. Ahobiziok solasaldia erraz dezakegu motelako, argiago hitz eginda.

• Belarriprestek euskaraz hitz egiteko aukerak gehitzen dizkigute. • Euskaraldiak euskararen erabilera igotzeko helburu nagusia du. 6.3. AZKEN GOMENDIOAK • Txapa soinean eramateak adierazten duena:

o Ekimen kolektibo baten kide izatearen sentimendua. o Euskaraz mintzatzeko nahia. o Besteei euskaraz mintzatzeko egiten diegun gomita. o Harremanak sortzeko edota sare humanoa atxikitzeko tresna. o Identifikazioaren zentzu negatiboena saihestu nahi dugu

(adib. Juduen izar horiarekin lotzea txaparen erabilera, bereziki Ipar Euskal Herrian).


27

o Identifikazio positiboa bilatzen dugu, komunikazioa erraztuko duena.

6.4. MOTIBAZIOA • Ez gaude bakarrik: milaka izango gara espazio/denbora berean

ariketa bera egiten. • Ekimen kolektiboa da. • Jarrerak euskara gehiago erabiliz aldaraziko ditugu. • Txapek euskara norekin egin dezakegun identifikatzen lagunduko

digute. • Jendeak zertan ari garen badaki, mezua zabaldu delako. Ez

dakien norbaitekin topo egiten badugu, azaldu eta gonbidatu ezazu parte hartzera.

• Denon artean lortuko dugu: euskararen erabilera erraztuko dugu eta normalizazioaren bidean pauso bat aurrera egingo dugu!

Materiala Beste

Kontuan hartzekoak • Saiotik irribarre batekin ateratzea izan daiteke ongi atera denaren seinale, baina bestela ere zuzenean galde dezakegu ea emandako gomendioek lagunduko dietela uste duten, ia saioa erabilgarri zaien edo ez.

• Aurrera begira bestelako tresnak jasotzen jarraituko dutela aipa dezakegu, koordinazio orokorretik zabalduko direnak (spotak, gomendioak, pilulak…).

• Batzordearen kontaktua eman dezakegu edozein duda dela ere guregana jo dezaten.

• Euskaraldian zehar antolatuko diren ekintzetara gonbidatu ditzakegu, talde sentsazioa areagotuz.

• Herri batzuetan saio hauek baliatuko dituzte txapen banaketa egiteko. Gure kasua bada, hau aurretik antolatu beharra dago.


28

7. ERANSKINAK: ARIKETA BANKUA

ROL JOKOAK

*Egoera berdinak landu daitezke, aldi batean txaparik gabe eta ondoren txaparekin. Hasieratik

egoera komunikatiboa aldatuko da. Bestela, egoki ikusten dugunean hasieratik ahobizi eta

belarriprestak desberdin ditzakegu.

1) Autobusean

- Herritarra: euskalduna. Autobusera sartzean “egun on” erraten duzu. Galduta zaude eta

autobus hau zure herrira ote doan jakin nahi duzu.

- Gidaria: erdalduna edo behintzat euskaraz egin nahi ez duena. Euskaraz hitz egitearen

aurka zara.

2) Ahobizi eta Belarriprest baten arteko elkarrizketa elebiduna

- Ahobizia: lankide ohi bat topatzen duzu kalean. Berez ez duzu euskaraz aritzeko

ohiturarik berekin. Ausartuko ote zara euskaraz egiten?

- Belarripresta: euskaraz hitz egitea kostatzen zaizula esango diozu lagunari, baina berak

euskaraz egin dezan eskatzen diozu.

*B aukera: egoera berdina, txapekin identifikatuta.

3) Udaletxeko harrerako elkarrizketa

- Herritarra: harrerakoak “egun on” esan dizu euskaraz. Biziki poliki hitz egiten du

euskaraz. Presa duzu, lan-elkarrizketa bat duzulako udaletxean eta ez dakizu zein aretotan den.

Harrerakoari galdetu.

- Harrerako belarripresta: euskara ikasten ari zara duela urte batzuetatik eta oso pozik

zaude euskaraz egiteko beste parada bat duzulako herritarrek euskaraz egiten dizutenean.

Oraindik komunikatzea pixkat kostatzen zaizu.

4) Okindegia.

- Ahobizia: okindegira sartzen zara. Okinak ez darama txaparik eta jendetza dago

okindegiko ilaran.

- Okina: ez zara euskalduna.

*Egoera berdina landu, jarrera desberdinekin:

Okindegia 1

Ahobiziak ogia euskaraz erosi behar du, baina ez daki saltzaileak euskaraz dakien ala ez.


29

Saltzaileak euskaraz daki, baina bezeroak erdaraz agurtzen ditu sistematikoki.

Okindegia 2


Saltzaileak ez daki euskaraz, baina jarrera irekia du.

Okindegia 3


Saltzaileak ez daki euskaraz, eta euskararen kontra da.

5) Anai-arrebak:

Euskaraldian parte hartuko duzuen 3 anai-arreba zarete. 2k ahobizi izatea erabaki duzue, bestea

belarriprest izango da. Euskaraz dakizue denek, baina beti izan duzue elkarrekin gazteleraz hitz

egiteko ohitura. 11 egunetako bezperan zaudete, elkarrekin afaltzen eta hurrengo eguna

planteatzen.

6) Dirulaguntza:

- Herritarra: udaletxera zoaz dirulaguntza baterako dokumentuak aurkeztera. Ez dakizu eraman

duzun guztia nahikoa den. Euskaraz harta zaitzaten nahi duzu eta euskarari eutsiko diozu.

- Udaletxekoa: ulertzen duzu, baina askoz erosoagoa egiten zaizu erdaraz egitea. Behin eta

berriz eskatuko diozu etorri denari erdaraz egiteko, badakizulako berak badakiela.

7) Taldean:

3 lagun ahobizi taberna batean daude eta hauetako baten lankide erdalduna iristen da (hasieran

ez dakite euskaraz ulertzen duen ala ez). Zinera joango dira gero eta pelikula erabakitzen ari dira.

8) Guraso bilerak:

Irakasle talde bat zarete, guraso bileretan hizkuntzak nola kudeatuko dituzuen planteatzen.

9) Bikote erdalduna:

Ahobizi izateko hautua egin duzula azalduko diozu zure bikoteari. Berak ulertzen du euskaraz,

baina ez da eroso sentitzen hitz egiten.

10) Igogailuan:

- Bizilagunak galdetzen du: “Oye, ¿por qué llevas esa chapa con una boca?”

- Zuk, Euskaraldian parte hartzen ari zarela azaldu behar diozu igogailuak tardatzen duen

denboran.


30

11) Kamiseta kolorea:

Herri txiki euskaldun batetik hirigune erdaldunago batera zoaz erosketak egitera. Denda batean

sartu eta gustatu zaizun kamiseta beste kolore batean dagoen galdetuko diozu saltzaileari. Ez

dakizu euskaraz dakien ala ez.

12) Guraso erdaldunak:

Guraso erdaldunak dituzu eta Euskaraldian parte hartuko duzula azalduko diezu. Haiekin euskara

gehiago nola erabili adostuko duzu.

13) Osasun zentroan:

Zentroko bi lankide Euskaraldian. Bata ahobizi eta bestea belarriprest, txapez identifikatuta.

Laneko gertaera baten inguruan ari dira hizketan.

14) Osasun zentroan:

Mediku erdalduna duzu eta zuk euskaraz nahi duzu jaso arreta.

15) Medikuarenean:

- Medikua: ulertzen duzu, baina erabiltzaileek erdaraz egiten dizute ohituraz.

- Erabiltzalea: ahobizi zara Euskaraldian eta medikuarenera zoaz. Ohituraz erdaraz egiten duzu

berarekin.

(*) Bestelako egoerak txertatzea gogoratu!

BESTELAKO ARIKETAK

Sarreran aipatu bezala, planteatzen ditugun ariketa asko talde-dinamikak bultzatzeko

pentsatuak dira. Ez dute lotura zuzenik Euskaraldiarekin, baizik eta taldea esnatu eta

girotzearekin, edo saioaren balorazioarekin.

Txosten honetan agertzen ez diren bestelako dinamikekin truka ditzakegu hemen daudenak,

helburu bera betetzen dutela bermatzen badugu eta gu, dinamizatzaile garenetik, eroso

sentitzen bagara horiek egiten.

Adibidez, Joxemi Zumalabek tresna-kutxa oparoa eskaintzen digu horretarako:

http://joxemizumalabe.eus/tresna-kutxa/denak.php


31

NIRE HIZKUNTZA-OHITURAK

Zure solaskidearekin aipatu, erritualak adostu.

Pertsona / Egoera, errazenetik zailenera jo.

Helburu lorgarriak finkatu, irabazi bezala aitzinatzeko.

EUSKARAREN

ERABILPENA

NOREKIN MAIZTASUNA (ezer,

zerbait, asko)

EUSKARALDIAN

HELBURUA

Familian

Lagunekin

Lankideekin

EUSKARAZKO KONTSUMOA ZER? EUSKARALDIAN HELBURUA

Irratia

Telebista

Irakurri

Internet


Denbora Ariketa Arduraduna Dinamika Azalpena Arbela/ppt Materiala

5’ 0. Sarrera

Miren Agurtu - Aurkezpen erronda

-PPT 1 Izena jartzeko pegatinak

Jon Saioa aurkeztu

- Iraupena - Helburua - Faseak

- PPT 2

(*) Prestatutako saioarekin beharren arabera betetzeko aukerako gidoia.


Documents

AHOBIZI IZATEKO PRESTAKETA SAIO ARINA...horietarako prestatutako ariketak praktikan jarri ditugu, “irakasle” izango garenok prestatzeko antolatu ditugun lurraldekako mintegietan,