5. GAIA: ARGIA ETA SOINUA

ARGIA

ARGI ITURRIAKArgia argi iturrietatik zuzen eta norabide guztietan hedatzen dan energia motea da.

Gorputz batzuk argia igorteko propietatea daukie, argi iturri esaten jake, eta naturalak edo artifizialak izan daiketekez.

ARGI NATURALA ARGI ARTIFIZIALA

ARGIAREN HEDAPENAArgia betgi uhin moduan hedatzen da, eta bidean aurkitzen dauzan gorputzak argirtzen dauz. Argiaren hedapenak honango ezaugarri honeek daukaz:

Argia norabide guztietan hedatzen da. Argia zuzen hedatzen da. Argiaren hedapenaren abiadurea argiak zeharkatzen dauan

ingurunearen araberakoa da.

GORPUTZ EZ- ARGIDUNAK

Gorputzak hiru taldetan sailkatu daitekez: gardenak, zeharrargiak eta opakuak.

Gorputz gardenek (beirak edo aire garbiak): argi izpiei pasatzen izten deutsee.

Gorputz zeharrargiek( beirak eta plastikoak): argi izpi batzuei bakarrik izten deutsee pasatzen.

Gorputz opakuek (egurrak edo arrokek): ez deutsee argi izpiei pasatzen izten. Objektu horreen atzean geriza izeneko eremu ilun bat sortzen da.

GORPUTZ GARDENEK GORPUTZ OPAKUEK GORPUTZ ZEHARRARGIEK

ISLAPENA, XURGATZEA ETA ERREFRAKZINOA

Gorputz ez-argidun bategaz talka egitean, argia islatu, xurgatu edo errefraktatu egin daiteke.

ARGIAREN ISLAPENAArgiak gorputz bategaz talka egiten dauanean, argi izpia batzuk errobatatu egiten dabe edo argia islatu egiten da. Objektuen egitureak eta koloreak eraqgina daukie islapenean:

Gainazal leunek, egitureari jagokonez (baldosek) Gorputz argiek, koloreari jagokonez (edurrak). Gorputz ilunek

(ikatzak) argi gitxiago islatzen dabe.

Argiaren islapenari esker, objektuen formea eta kolorea bereiztu daikeguz. Eguzkitik heltzen jakun argi zuria zazpi koloreren nahasketaz osotuta dago

ARGIA XURGATZEAArgiak gorputz bategaz kalka egiten dauanean, ispi batxuk gorputzak xurgatzen dauz.

Xurgatutako izpien argi energía bero energía bihurtzen da, eta gorputzaren tenperatureak gora egiten dau.

Gorputz gardenek oso argi gitxi xurgatzen dabe.

Gorputz opakuek, jasoten dabezan argi izpi gehienak xurgatzen dabez, batez ere kolore iluna daukienek.

Gorputz ilunak gorputz argiak baino gehiago berotzen dira.

ARGIAREN ERREFRAKZINOAArgia ingurune batetik bestera aldatzean gertatzen dan fenómeno horri errefrakzinoa deitzen jako.

Lenteak argi izpiak errefraktatzen dabezan gorputz gardenak dira eta horreen bidez ikusten doguzan objektuen neurria aldatzen dabe .

Lenteak lupak, betaurrekoak, prismatikoak eta teleskopioak egiteko erabiltzen dira. Formearen arabera, mota biko lenteak bereizten dira: lente konbergenteak eta lente dibergenteak.

LENTE DIBERGENTEAK LENTE KONBERGENTEAK

SOINUASoinua bibrazino mogimenduari lotutako energia mota bat da.

SOINUAREN HEDAPENASoinu uhinak, soinuaren igorpen iturritik hedatzen dira. Soinuaren hedapenak nonango ezaugarri honeek daukaz:

Soinua norabide guztietan eta zuzen hedatzen da. Hedapen abiadurea uhinek zeharkatzen daben ingurunearen

araberakoa da.

SOINUAREN EZAUGARRIAKHiru ezaugarriri esker gertatzen da: intentsitatea edo bolumena, tonua eta tinbrea.

Intentsitatearen edo bolumenaren bidez, soinu ozenak (kamioi baten klaxona) eta soinu ahulak (katu baten urrumea) bereizten dira.

Tonuaren bidez, soinu altuak eta baxuak bereizten daitekez (biolinaren soinua danborrarena baino altuagoa da).

Tinbrea soinua igorten dauan gorputzaren araberako ezaugarria da.

SOINUAREN INTENTSITATEA SOINUAREN TONUA SOINUAREN TINBREA

OIHARTZUNAOihartzuan soinu uhinek gorputz bategaz zut talka egiten dabenean sortzen da. Soinu uhinak islatu eta jatorrira itzultzen dira. Oihartzsuna sortu diten, soinu iturrieren eta soinuak talka egiten dauan gorputzaren artean 17 metroko tartea behar da, gitxienez.

SOINUA ETA ZARATEAZaratea entzun gura ez dogun edozein soinu dala esan daikegu.

EGILEA: MAIDER