484

Arkeoikuska 05 01 · 6 ARKEOIKUSKA 05 D.2.1.2. Tenerías, 2 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 D.2.1.3. Eskinarruaga

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco

    Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia

    Arkeologi IkerketaInvestigación Arqueológica

    Vitoria-Gasteiz 2006

    KULTURA SAILAKultura Ondarearen Zuzendaritza

    DEPARTAMENTO DE CULTURADirección de Patrimonio Cultural

  • Argitaraldia: 1.a, 2006ko abendua

    Ale Kopurua: 1.500

    © Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioa. Kultura Saila

    Argitaratzailea:Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu NagusiaServicio Central de Publicaciones del Gobierno VascoDonostia-San Sebastián, 1. 01010 Vitoria-Gasteiz

    Koordinaketa:Dona Gil Abad

    Azalaren irudia: Iruña/Veleia: Eneasen genealogia mahaiko zerrikoarrunteko ostrakon batean egindako graffitian.

    Textua, argazkiak eta irudiak: aipatutako lanen eta aztarnategienzuzendariak

    Itzulpena: LUMA, Hizkuntza Zerbitzuak

    Azala:Sormen Creativos, S.A.

    Fotokonposaketa:Composiciones RALI, S.A.Particular de Costa, 8-10 - 7.ª48010 BILBAO (Bizkaia)

    Inprimaketa:Estudios Gráficos ZURE, S.A.Carretera Lutxana-Asua, 24-AERANDIO-GOIKOA (Bizkaia)

    Eskaerak, Trukaketak eta Argipideak.Euskal Kultura Ondarearen Zentroa.Donostia-San Sebastián, 1. 01010 Vitoria-Gasteiz

    I.S.B.N.: 978-84-457-2516-0I.S.S.N.: 0213-8921L.G.: VI 486/1983

    Edición: 1.a diciembre 2006

    Tirada: 1.500 ejemplares

    © Administración de la Comunidad Autónoma del País Vasco. Departamento de Cultura

    Edita:Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu NagusiaServicio Central de Publicaciones del Gobierno VascoDonostia-San Sebastián, 1. 01010 Vitoria-Gasteiz

    Coordinación:Dona Gil Abad

    Imagen portada: Iruña/Veleia: La genealogía de Eneas en un graffitisobre ostrakon de cerámica común de mesa.

    Textos, fotografías e ilustraciones: directores de las excavacionesy de los trabajos referidos

    Traducción: LUMA, Hizkuntza Zerbitzuak

    Portada:Sormen Creativos, S.A.

    Fotocomposición:Composiciones RALI, S.A.Particular de Costa, 8-10 - 7.ª48010 BILBAO (Bizkaia)

    Impresión:Estudios Gráficos ZURE, S.A.Carretera Lutxana-Asua, 24-AERANDIO-GOIKOA (Bizkaia)

    Solicitudes, Intercambio e Información.Centro de Patrimonio Cultural Vasco.Donostia-San Sebastián, 1. 01010 Vitoria-Gasteiz

    I.S.B.N.: 978-84-457-2516-0I.S.S.N.: 0213-8921D.L.: VI 486/1983

    ARKEOIKUSKA EUSKAL KULTURA ONDAREAREN ZENTROAk urtero burutzen duen argitalpena da. Bertan E.A.E.an urtean zehar egiten diren

    arkeologi ikerketa guztiak agertzen dira. Euskal Kultura Ondarearen Zentroak ez duikertzaileek egindako artikuluen edukiaren erantzunkizunik hartzen.

    ARKEOIKUSKA es una publicación anual del CENTRO DE PATRIMONIO CULTURAL VASCO.En ella se recogen todas las actividades arqueológicas realizadas en la C.A.V. anualmente.

    El Centro de Patrimonio Cultural Vasco no se hace responsable del contenidode los artículos elaborados por los diversos investigadores.

    * * * * *

  • AURKIBIDEA

    AURKEZPENA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

    A. HIRIGINTZA PLANGINTZAREN ERREDAKZIORAKO HISTORIA ETA ARKEOLOGIA AZTERKETAK . . 19

    A.1. ARABA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

    A.1.1. Iruña / Veleia aztarnategiaren Historia eta Arkeologia azterketa (Iruña Oka) . . . . . . . . . . . 21

    A.2. BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

    A.2.1. Urduñako hiribilduaren Historia eta Arkeologia azterketa. Velascotarren jauregia eta Gazteluaren inguruak (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

    B. IKERKETA PROGRAMAK. LANDA LANAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

    B.1. ARABA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

    B.1.1. INDUSKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37B.1.1.1. Atxosteko harpea, Birgaragoienen (Arraia-Maeztu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37B.1.1.2. Los Husos II harpea (Bilar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45B.1.1.3. Iruña/ Veleia hiria (Iruña Oka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51B.1.1.4. Zornostegi (Agurain) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57B.1.1.5. Pagozarretako monolitoa, Sarrian (Zuia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

    B.2. BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

    B.2.1. INDUSKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71B.2.1.1. Axlor harpea (Dima) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71B.2.1.2. Foruko finkamendu erromatarra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74B.2.1.3. Antoliñako koba (Gautegiz Arteaga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80B.2.1.4. Santimamiñe leizea (Kortezubi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85B.2.1.5. Katillotxu I trikuharria (Mundaka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88B.2.1.6. El Polvorín leizea (Karrantza Harana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

    B.2.2. MIAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95B.2.2.1. Bakioko ontzi-karga (Bakio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95B.2.2.2. Burgoa eta Aznabarra (Bermeo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100B.2.2.3. Murugan (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

    ARKEOIKUSKA 05 3

  • 4 ARKEOIKUSKA 05

    B.2.2.4. Erdella (Elorrio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101B.2.2.5. Protollokorta, Iru Urkitza eta Pagoetako lepoa (Ereño, Nabarniz) . . . . . . . . . . . 102B.2.2.6. Illuntzarreko iparraldeko adarra (Ereño, Nabarniz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103B.2.2.7. Motrolluko gaina, Urregaraiko mendialdean (Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz) . . 103B.2.2.8. Illuntzar (Nabarniz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104B.2.2.9. Galdamesko mazizioaren hego-ekialdeko eta Uribe mendebaldeko

    eta Bilbo Handiko eskualdeko haizeolak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

    B.3. GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

    B.3.1. INDUSKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111B.3.1.1. Basagaingo herrixka (Anoeta) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111B.3.1.2. Lezetxiki leizea (Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113B.3.1.3. Santiagomendi (Astigarraga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114B.3.1.4. Aldatxarren leizea (Mendaro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115B.3.1.5. Boluntxo (Oiartzun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126B.3.1.6. Irikaitz (Zestoa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

    B.3.2. ZUNDAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129B.3.2.1. Astigarraga leizea (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129B.3.2.2. Aitzorrotz II leizea (Errezil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131B.3.2.3. Atxurbi-Aitxu (Idiazabal) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134B.3.2.4. Kibutz IX leizea (Mutriku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136B.3.2.5. Aralar Mendialdea (Enirio Aralarko Mankomunitatea) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139B.3.2.6. Ama Birjinaren eliza (Zarautz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

    B.3.3. MIAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143B.3.3.1. Oria ibaiaren beheko arroa (Aduna, Aia, Andoain, Donostia-San Sebastián,

    Usurbil, Zizurkil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143B.3.3.2. Azken Brontze-Burdin Aroko nekropoliak Basagaingo herrixkaren

    inguruetan (Anoeta) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144B.3.3.3. Loiolako zelaiak (Azpeitia), Lastur (Deba) eta Zestoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145B.3.3.4. Basagaingo tumulua (Beizama) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145B.3.3.5. Gipuzkoako teileriak Debabarrenan (Deba, Eibar, Elgeta, Elgoibar, Mutriku,

    Soraluze) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147B.3.3.6. Historiaurreko habitata Donostialdean (Donostia-San Sebastián, Orio,

    Pasaia, Usurbil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147B.3.3.7. Eibar-Gasteiz autobidea. Lutitak Behe kretazikoko klupeomorfoen fosil

    artikulatuen hondakinekin, Apotzagan (Eskoriatza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150B.3.3.8. Jaizkibel mendia (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154B.3.3.9. Belaurieta edo Belabietako muinoa (Ibarra, Tolosa, Villabona) . . . . . . . . . . . . . . 155B.3.3.10. Aiako Harria meatze-aldea: Arditurri, Belbio, Altamira (Irun, Oiartzun),

    Luengo eta Malkorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156B.3.3.11. Burumendi (Mutriku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156B.3.3.12. Burdin Aroko herrixkak Urola Garaian (Zumarraga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

    B.3.4. BESTE JARDUERA BATZUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157B.3.4.1. Linatzetako leizea, Lasturren (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

    D. ARKEOLOGIA JARDUERAK. KONTSERBAZIO ETA BABESERAKO PROGRAMAK . . . . . . . . . . . . . . . 159

    D.1. ARABA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

    D.1.1. INDUSKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161D.1.1.1. Goiko Plaza, 2 (Artziniega) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161D.1.1.2. Herediako San Kristobal eliza (Barrundia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163D.1.1.3. Harrian induskatutako dolareak, Labastidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165D.1.1.4. Navaridasko Iturri Zaharra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175D.1.1.5. San Prudentzio basilika, Armentian (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180D.1.1.6. San Frantzisko komentu desagertua. Olagibel kalea, 1-15 (Vitoria-Gasteiz) . . . 186D.1.1.7. Aldundia, 18 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

  • D.1.1.8. Mariturri (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201D.1.1.9. Masparra, etxola-hondoa Margaritan (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206D.1.1.10. Buruagako San Esteban eliza (Zigoitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

    D.1.2. ZUNDAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212D.1.2.1. La Fortaleza, 11 (Alegría-Dulantzi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212D.1.2.2. Kale Nagusia, 33 (Alegría-Dulantzi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214D.1.2.3. Kale Nagusia, 39-41 (Alegría-Dulantzi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215D.1.2.4. San Kristobal eliza, Gesaltzako muinoan (Añana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217D.1.2.5. Las Arenas (Armiñón) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220D.1.2.6. La Villa kalea 56, Santikurutze Kanpezun (Kanpezu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223D.1.2.7. Behe kalea 8, Buradon Gatzagan (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229D.1.2.8. Larrazuria, 21 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233D.1.2.9. Mota Alta kalea, 5 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236D.1.2.10. Erdiko kalea, 2 (Lagrán) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237D.1.2.11. La Hoya (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238D.1.2.12. Eliza (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239D.1.2.13. Kale Nagusia, 24 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240D.1.2.14. Kale Nagusia, 52. Palacio «Casa de Gil” (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244D.1.2.15. Páganos kalea, 94 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247D.1.2.16. El Collado pasealekua, 7-11 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249D.1.2.17. Rúa Mayor de Peralta, 1 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252D.1.2.18. Laguardiako udal barrutia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256D.1.2.19. Villacardiel (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259D.1.2.20. Barón de Benasque, 15 (Peñacerrada-Urizaharra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263D.1.2.21. Luyandos y Hurtados de Mendoza dorretxea, Espejon (Valdegovía) . . . . . . . . . 267D.1.2.22. Arcaia, 18 (Vitoria-Gazteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270D.1.2.23. Hedegile kalea, 7-9 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277D.1.2.24. Hedegile kalea, 107 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278D.1.2.25. Aiztogile kalea, 10-12 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281D.1.2.26. Aiztogile kalea, 84 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283D.1.2.27. Foru kalea, 29 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285D.1.2.28. Santo Domingo kalea, 1 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289D.1.2.29. Jungitu. 10. etxea (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

    D.1.3. OBREN KONTROLAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291D.1.3.1. Fuente Abajo kalea 6, Korresen (Arraia-Maeztu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291D.1.3.2. AP-1 autopista, Lukun (Arrazua-Ubarrundia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292D.1.3.3. Ur eta gas hornidura Gazetan (Burgelu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293D.1.3.4. Travesía y Costanilla del Hospital kaleak (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294D.1.3.5. El Olmo kalea, 20 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295D.1.3.6. Kale Nagusia, 17 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296D.1.3.7. Kale Nagusia, 26 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298D.1.3.8. Ama Sortzez Garbiaren eliza. Arkupeak, Buradon Gatzagan (Labastida) . . . . . 298D.1.3.9. Laurel eta Eliza kaleen arteko izkina, Buradon Gatzagan (Labastida) . . . . . . . . 300D.1.3.10. Urbanizazio lanak Buradon Gatzagan (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305D.1.3.11. Bodegas Campillo (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310D.1.3.12. San Andres kalea, 5 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312D.1.3.13. Hedegile kalea, 149-151 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316D.1.3.14. Pintore kalea, 2 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317D.1.3.15. Mendizabala aldea (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

    D.1.4. BESTE JARDUERA BATZUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320D.1.4.1. Añanako harresia (Añana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320D.1.4.2. Aguraingo harresiaren ipar-mendebaldeko atala (Agurain) . . . . . . . . . . . . . . . . . 323D.1.4.3. Kontrastako harresia (Harana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

    D.2. BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

    D.2.1. INDUSKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327D.2.1.1. Pío Bermejillo, 15 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

    ARKEOIKUSKA 05 5

  • 6 ARKEOIKUSKA 05

    D.2.1.2. Tenerías, 2 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331D.2.1.3. Eskinarruaga, 5 (Bermeo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334D.2.1.4. Barrenkale, 12-14 (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338D.2.1.5. Kalebarria, 26 (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338D.2.1.6. Barinagako San Pedro Apostolua eliza (Markina-Xemein) . . . . . . . . . . . . . . . . . 343D.2.1.7. Barrenkale, 46 (Plentzia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348D.2.1.8. Karmeldarren Islako San Jose komentua (Sestao) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349D.2.1.9. Artekale, 8 / Harategi, 9-11 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

    D.2.2. ZUNDAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356D.2.2.1. La Cuesta, 3 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356D.2.2.2. Pío Bermejillo, 12 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356D.2.2.3. Udiarragako Jasokunde Ermita (Berriz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359D.2.2.4. Goienkale, 5 (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360D.2.2.5. Patrokua jauregia (Etxebarria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361D.2.2.6. Kale Okerra, 1 (Markina-Xemein) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361D.2.2.7. Gerrikaizko 17., 19., 24., 26. eta 28. orubeak (Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz) . 363D.2.2.8. Torrelanda Burdinola (Orozko) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366D.2.2.9. Barrenkale, 38 (Plentzia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371D.2.2.10. Donibane kalea, 19-21 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372D.2.2.11. Foru Plaza, 9 / Antiguako ibilbidea, 2 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373D.2.2.12. Frankos Kalea, 29 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377D.2.2.13. San Pedro Lendoñogoitikoa eta San Roman Zedelikakoa (Urduña-Orduña) . . . 378D.2.2.14. Juduen leizea (Karrantza Harana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381D.2.2.15. Eguzkiola leizea (Zeanuri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385

    D.2.3. MIAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387D.2.3.1. Olabarritik Rekaldera doan galtzada (Galdakao) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387D.2.3.2. Kadaguako autobidea. Arbuio-Sodupe zatia (Alonsotegi, Güeñes) . . . . . . . . . . 389

    D.2.4. OBREN KONTROLAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391D.2.4.1. Arantzazu-Areatza kolektorea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391D.2.4.2. Bildosola poligonoa (Artea-Arantzazu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394D.2.4.3. Arrolako kastroa (Arratzu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395D.2.4.4. San Joan plaza (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396D.2.4.5. Saneamendu sarea berritzea (Bermeo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397D.2.4.6. Areatzako aparkalekua (Bilbao) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399D.2.4.7. Artekale kalea (Gernika-Lumo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409D.2.4.8. Arbolaba, Tortola, Beheko eta Sokamuturra kaleak (Lekeitio) . . . . . . . . . . . . . . 410D.2.4.9. Kanttoipe (Ondarroa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410D.2.4.10. Propano gasa banatzeko sarea (Otxandio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412D.2.4.11. Burgos kalea (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413D.2.4.12. Antiguako Andra Mari Ikastetxea (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413D.2.4.13. Kale zaharra, 6 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414

    D.2.5. BESTE JARDUERA BATZUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415D.2.5.1. Andra Mari eliza (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415D.2.5.2. Ventalaperra, El Rincón eta El Bortal leizeak (Karantza Harana) . . . . . . . . . . . . 419

    D.3. GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423

    D.3.1. INDUSKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423D.3.1.1. Artazu II leizea (Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423D.3.1.2. Praile Aitz I leizea (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426D.3.1.3. Eguzki kalea, 8 (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427D.3.1.4. Juan Laborda kalea, 16/San Nikolas, 21 (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428D.3.1.5. Ubilla kalea, 9 (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431

    D.3.2. ZUNDAKETAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432D.3.2.1. San Martin Tourskoa (Ataun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432D.3.2.2. Kale nagusia, 77 (Azkoitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435D.3.2.3. Enparan Kalea, 16 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437

  • D.3.2.4. Erdikale, 14 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438D.3.2.5. Erdikale, 21 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439D.3.2.6. Erdikale, 23-25 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440D.3.2.7. Plaza Nagusia, 1 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441D.3.2.8. Agirre Jauregia (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442D.3.2.9. Biribilondoko gaina (Donostia-San Sebastián) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445D.3.2.10. Kapitanenea kalea, 16 (Errenteria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446D.3.2.11. Santxoenea kalea, 31 (Errenteria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448D.3.2.12. Ibarraundiko hauregiko etxola (Eskoriatza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448D.3.2.13. Kale nagusia, 3-5 (Hernani) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449D.3.2.14. Goikoerrota (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454D.3.2.15. Santiago kalea, 39 (Irun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455D.3.2.16. Aizkoltxo leizea (Mendaro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456D.3.2.17. Erregetxe orubea (Soraluze-Placencia de las Armas) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459D.3.2.18. Iparragirre kalea, 32 (Urretxu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461D.3.2.19. Jauregi kalea, 12-14 (Urretxu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462D.3.2.20. Foruen enparantza 1-3 eta Harategiko kalestua 1 eta z/g. Zumaiako Udaletxea . . 463

    D.3.3. OBREN KONTROLAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464D.3.3.1. Azkoitiko hilerria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464D.3.3.2. Eliz Kalea, 40. Antxieta Etxea (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468D.3.3.3. Santiago kalea (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468D.3.3.4. Artekale (Bergara) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469D.3.3.5. Ondarretako kaia (Donostia-San Sebastián) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469D.3.3.6. Herriko enparantza, 10 (Errenteria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470D.3.3.7. Vitoria-Gasteiz / Eibar autopista (Eskoriatza, Leintz-Gatzaga) . . . . . . . . . . . . . . 471D.3.3.8. San Nikolas gotorlekua (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472D.3.3.9. Santiago kalea, 33 (Irun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473D.3.3.10. Hirigune historikoa (Leintz-Gatzaga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474

    D.4. ARABA/ BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475

    D.4.1. Haro-Lemoa gasbidea EAEn barna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475

    D.5. ARABA/ GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481

    D.5.1. Murugainho herrixka gotortua (Aramaio / Aretxabaleta, Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481

    D.6. BIZKAIA/ GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

    D.6.1. Gasteiz-Bilbo-Donostia Abiadura Handiko Burdinbidea. Lezetxikiko saihesbidea (Elorrio / Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

    E. BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487

    ARKEOIKUSKA 05 7

  • ÍNDICE

    PRESENTACIÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

    A. ESTUDIOS HISTÓRICO-ARQUEOLÓGICOS PARA LA REDACCIÓN DEL PLANEAMIENTO URBANÍSTICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

    A.1. ÁLAVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

    A.1.1. Estudio Histórico-Arqueológico del yacimiento de Iruña/ Veleia (Iruña de Oca) . . . . . . . . 21

    A.2. BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

    A.2.1. Estudio Histórico-Arqueológico de la villa de Orduña. Palacio de los Velasco y entorno del Castillo (Urduña-Orduña). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

    B. PROGRAMAS DE INVESTIGACIÓN. TRABAJOS DE CAMPO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

    B.1. ÁLAVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

    B.1.1. EXCAVACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37B.1.1.1. Abrigo de Atxoste, en Virgala Mayor (Arraia-Maeztu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37B.1.1.2. Abrigo de Los Husos II (Elvillar). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45B.1.1.3. Ciudad de Iruña/ Veleia (Iruña de Oca) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51B.1.1.4. Zornostegi (Salvatierra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57B.1.1.5. Monolito de Pagozarreta, en Sarria (Zuia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

    B.2. BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

    B.2.1. EXCAVACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71B.2.1.1. Abrigo de Axlor (Dima) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71B.2.1.2. Asentamiento romano de Forua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74B.2.1.3. Antoliñako koba (Gautegiz-Arteaga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80B.2.1.4. Cueva de Santimamiñe (Kortezubi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85B.2.1.5. Dolmen Katillotxu I (Mundaka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88B.2.1.6. Cueva de El Polvorín (Valle de Carranza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

    B.2.2. PROSPECCIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95B.2.2.1. Pecio de Bakio (Bakio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95B.2.2.2. Burgoa y Aznabarra (Bermeo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

    ARKEOIKUSKA 05 9

  • 10 ARKEOIKUSKA 05

    B.2.2.3. Murugan (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100B.2.2.4. Erdella (Elorrio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101B.2.2.5. Protollokorta, Iru Urkitza y collado de Pagoeta (Ereño, Nabarniz) . . . . . . . . . . . 102B.2.2.6. Cordal norte del Illuntzar (Ereño, Nabarniz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103B.2.2.7. Alto de Motrollu, en el macizo de Urregarai (Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz) . . 103B.2.2.8. Illuntzar (Nabarniz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104B.2.2.9. Ferrerías de monte del sector SE del macizo de Galdames y parte

    de las comarcas de Uribe (sector occidental) y Gran Bilbao. . . . . . . . . . . . . . . . 106

    B.3. GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

    B.3.1. EXCAVACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111B.3.1.1. Poblado de Basagain (Anoeta) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111B.3.1.2. Cueva de Lezetxiki (Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113B.3.1.3. Santiagomendi (Astigarraga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114B.3.1.4. Cueva de Aldatxarren (Mendaro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115B.3.1.5. Boluntxo (Oiartzun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126B.3.1.6. Irikaitz (Zestoa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

    B.3.2. SONDEOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129B.3.2.1. Cueva de Astigarraga (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129B.3.2.2. Cueva de Aitzorrotz II (Errezil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131B.3.2.3. Atxurbi-Aitxu (Idiazabal) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134B.3.2.4. Cueva de Kibutz IX (Mutriku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136B.3.2.5. Sierra de Aralar (Unión Enirio Aralar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139B.3.2.6. Santa María La Real (Zarautz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

    B.3.3. PROSPECCIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143B.3.3.1. Cuenca baja del Oria (Aduna, Aia, Andoain, Donostia-San Sebastián,

    Usurbil, Zizurkil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143B.3.3.2. Necrópolis del Bronce Final-Hierro en los alrededores de Basagain (Anoeta) . 144B.3.3.3. Campas de Loiola (Azpeitia), Lastur (Deba) y Zestoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145B.3.3.4. Túmulo de Basagain (Beizama) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145B.3.3.5. Centros tejeros guipuzcoanos en Bajo Deba (Deba, Eibar, Elgeta, Elgoibar,

    Mutriku, Soraluze-Placencia de las Armas) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147B.3.3.6. Hábitat prehistórico en Donostialdea (Donostia-San Sebastián, Orio, Pasaia,

    Usurbil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147B.3.3.7. Autovía Eibar-Gasteiz. Lutitas con restos fósiles articulados de

    clupeomorfos del cretácico inferior, en Apotzaga (Eskoriatza) . . . . . . . . . . . . . 150B.3.3.8. Monte Jaizkibel (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154B.3.3.9. Cima de Belaurieta o Belabieta (Ibarra, Tolosa, Villabona) . . . . . . . . . . . . . . . . . 155B.3.3.10. Coto minero de Aiako Harria: Arditurri, Belbio, Altamira (Irun, Oiartzun),

    Luengo y Malkorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156B.3.3.11. Burumendi (Mutriku) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156B.3.3.12. Poblados de la Edad del Hierro en Urola Garaia (Zumarraga) . . . . . . . . . . . . . . 157

    B.3.4. OTRAS ACTIVIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157B.3.4.1. Cueva de Linatzeta, en Lastur (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

    D. INTERVENCIONES ARQUEOLÓGICAS. PROGRAMAS DE CONSERVACIÓN Y PROTECCIÓN . . . . . . 159

    D.1. ÁLAVA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

    D.1.1. EXCAVACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161D.1.1.1. Goiko Plaza, 2 (Artziniega) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161D.1.1.2. Iglesia de San Cristóbal de Heredia (Barrundia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163D.1.1.3. Lagares excavados en roca en Labastida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165D.1.1.4. Fuente Vieja de Navaridas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175D.1.1.5. Basílica de San Prudencio, en Armentia (Vitoria-Gasteiz). . . . . . . . . . . . . . . . . . 180D.1.1.6. Convento desaparecido de San Francisco. Olaguibel,1-15 (Vitoria-Gasteiz). . . 186D.1.1.7. Diputación, 18 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

  • ARKEOIKUSKA 05 11

    D.1.1.8. Mariturri (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201D.1.1.9. Masparra, fondo de cabaña en Margarita (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . 206D.1.1.10. Iglesia de San Esteban de Buruaga (Zigoitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

    D.1.2. SONDEOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212D.1.2.1. La Fortaleza, 11 (Alegría-Dulantzi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212D.1.2.2. Mayor, 33 (Alegría-Dulantzi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214D.1.2.3. Mayor, 39-41 (Alegría-Dulantzi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215D.1.2.4. Iglesia de San Cristóbal, en el cerro de Salinas (Añana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217D.1.2.5. Las Arenas (Armiñón) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220D.1.2.6. La Villa, 56 de Santa Cruz de Campezo (Campezo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223D.1.2.7. Calle Baja, 8, en Salinillas de Buradón (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229D.1.2.8. Larrazuria, 21 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233D.1.2.9. Mota Alta, 5 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236D.1.2.10. Calle Central, 2 (Lagrán) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237D.1.2.11. La Hoya (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238D.1.2.12. La Iglesia (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239D.1.2.13. Mayor, 24 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240D.1.2.14. Mayor, 52. Palacio «Casa de Gil» (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244D.1.2.15. Páganos, 94 (Laguardia). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247D.1.2.16. Paseo El Collado, 7-11 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249D.1.2.17. Rúa Mayor de Peralta, 1 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252D.1.2.18. Término municipal de Laguardia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256D.1.2.19. Villacardiel (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259D.1.2.20. Barón de Benasque, 15 (Peñacerrada-Urizaharra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263D.1.2.21. Casa torre de Luyandos y Hurtados de Mendoza, en Espejo (Valdegovía) . . . . 267D.1.2.22. Arcaya, 18 (Vitoria-Gazteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270D.1.2.23. Correría, 7-9 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277D.1.2.24. Correría, 107 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278D.1.2.25. Cuchillería, 10-12 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281D.1.2.26. Cuchillería, 84 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283D.1.2.27. Fueros, 29 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285D.1.2.28. Santo Domingo, 1 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289D.1.2.29. Jungitu. Casa nº 10 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290

    D.1.3. CONTROLES DE OBRAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291D.1.3.1. Fuente Abajo, 6, en Corres (Arraia-Maeztu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291D.1.3.2. Autopista AP-1, en Luko (Arrazua-Ubarrundia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292D.1.3.3. Abastecimiento de agua y gasificación de Gáceta (Elburgo) . . . . . . . . . . . . . . . 293D.1.3.4. Calles Travesía y Costanilla del Hospital (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294D.1.3.5. El Olmo, 20 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295D.1.3.6. Mayor, 17 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296D.1.3.7. Mayor, 26 (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298D.1.3.8. Iglesia de la Inmaculada Concepción (pórtico) en Salinillas de Buradón

    (Labastida) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298D.1.3.9. C/ Laurel esquina C/ La Iglesia, en Salinillas de Buradón (Labastida) . . . . . . . . 300D.1.3.10. Obras de urbanización en la villa de Salinillas de Buradón (Labastida) . . . . . . . 305D.1.3.11. Bodegas Campillo (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310D.1.3.12. San Andrés, 5 (Laguardia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312D.1.3.13. Correría, 149-151 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316D.1.3.14. Pintorería, 2 (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317D.1.3.15. Zona Mendizabala (Vitoria-Gasteiz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319

    D.1.4. OTRAS ACTIVIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320D.1.4.1. Muralla de Salinas de Añana (Añana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320D.1.4.2. Tramo noroeste de la muralla de Salvatierra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323D.1.4.3. Muralla de Contrasta (Valle de Arana) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

    D.2. BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

    D.2.1. EXCAVACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327

  • 12 ARKEOIKUSKA 05

    D.2.1.1. Pío Bermejillo, 15 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327D.2.1.2. Tenerías, 2 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331D.2.1.3. Eskinarruaga, 5 (Bermeo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334D.2.1.4. Barrenkale, 12-14 (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338D.2.1.5. Kalebarria, 26 (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338D.2.1.6. San Pedro Apóstol de Barinaga (Markina-Xemein) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343D.2.1.7. Barrenkale, 46 (Plentzia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348D.2.1.8. Covento de Carmelitas de San José de la Isla (Sestao) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349D.2.1.9. Artekale, 8 / Harategi, 9-11 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

    D.2.2. SONDEOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356D.2.2.1. La Cuesta, 3 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356D.2.2.2. Pío Bermejillo, 12 (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356D.2.2.3. Ermita de la Ascensión de Udiarraga (Berriz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359D.2.2.4. Goienkale, 5 (Durango) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360D.2.2.5. Palacio Patrokua (Etxebarria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361D.2.2.6. Okerra, 1 (Markina-Xemein) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361D.2.2.7. Solares 17, 19, 24, 26 y 28 de Gerrikaitz (Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz). . . . . 363D.2.2.8. Ferrería Torrelanda (Orozko) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366D.2.2.9. Barrenkale, 38 (Plentzia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371D.2.2.10. Donibane kalea, 19-21 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372D.2.2.11. Foru Plaza, 9/ Paseo de la Antigua, 2 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373D.2.2.12. Frankos Kalea, 29 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377D.2.2.13. San Pedro de Lendoño de Arriba y San Román de Zedelika (Urduña-Orduña) . 378D.2.2.14. Cueva de los Judíos (Valle de Carranza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381D.2.2.15. Cueva de Eguzkiola (Zeanuri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385

    D.2.3. PROSPECCIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387D.2.3.1. Calzada de Olabarri a Rekalde (Galdakao) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387D.2.3.2. Autovía del Cadagua. Tramo Arbuio-Sodupe (Alonsotegi, Güeñes) . . . . . . . . . . 389

    D.2.4. CONTROLES DE OBRAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391D.2.4.1. Colector Arantzazu-Areatza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391D.2.4.2. Polígono de Bildosola (Artea-Arantzazu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 394D.2.4.3. Castro de Arrola (Arratzu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 395D.2.4.4. Plaza de San Juan (Balmaseda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396D.2.4.5. Renovación red de saneamiento (Bermeo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 397D.2.4.6. Parking del Arenal (Bilbao) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399D.2.4.7. Calle Artekale (Gernika-Lumo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409D.2.4.8. Calles Arbolaba, Tortola, Beheko y Sokamuturra (Lekeitio) . . . . . . . . . . . . . . . . 410D.2.4.9. Kanttoipe (Ondarroa) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410D.2.4.10. Red de distribución de gas propano (Otxandio) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412D.2.4.11. Calle Burgos (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413D.2.4.12. Colegio Nuestra Sra. de la Antigua (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413D.2.4.13. Zaharra, 6 (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414

    D.2.5. OTRAS ACTIVIDADES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415D.2.5.1. Iglesia de Santa María (Urduña-Orduña) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415D.2.5.2. Cuevas de Venta Laperra, El Rincón y El Bortal (Valle de Carranza) . . . . . . . . . 419

    D.3. GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423

    D.3.1. EXCAVACIONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423D.3.1.1. Cueva de Artazu II (Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423D.3.1.2. Cueva de Praile Aitz I (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426D.3.1.3. Eguzki, 8 (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427D.3.1.4. Juan Laborda, 16/San Nicolás, 21 (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 428D.3.1.5. Ubilla, 9 (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431

    D.3.2. SONDEOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432D.3.2.1. San Martín de Tours (Ataun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432D.3.2.2. Nagusia, 77 (Azkoitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435

  • ARKEOIKUSKA 05 13

    D.3.2.3. Enparan Kalea, 16 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437D.3.2.4. Erdikale, 14 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438D.3.2.5. Erdikale, 21 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439D.3.2.6. Erdikale, 23-25 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440D.3.2.7. Plaza Mayor, 1 (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441D.3.2.8. Palacio Agirre (Deba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442D.3.2.9. Cima de Biribillondo (Donostia-San Sebastián) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445D.3.2.10. Kapitanenea Kalea, 16 (Errenteria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446D.3.2.11. Santxoenea kalea, 31 (Errenteria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448D.3.2.12. Txabola del palacio Ibarraundi (Eskoriatza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448D.3.2.13. Nagusia, 3-5 (Hernani) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449D.3.2.14. Goikoerrota (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 454D.3.2.15. Santiago kalea, 39 (Irun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 455D.3.2.16. Cueva de Aizkoltxo (Mendaro) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456D.3.2.17. Solar de Erregetxe (Soraluze-Placencia de las Armas) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459D.3.2.18. Iparragirre, 32 (Urretxu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 461D.3.2.19. Jauregi, 12-14 (Urretxu) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 462D.3.2.20. Foruen enparantza 1-3 y Harategiko kalestua 1 y s/n. Ayuntamiento

    de Zumaia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463

    D.3.3. CONTROLES DE OBRAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464D.3.3.1. Cementerio de Azkoitia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 464D.3.3.2. Eliz Kalea, 40. Antzieta Etxea (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468D.3.3.3. Santiago Kalea (Azpeitia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 468D.3.3.4. Artekale (Bergara) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469D.3.3.5. Nasa de Ondarreta (Donostia-San Sebastián) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469D.3.3.6. Herriko enparantza, 10 (Errenteria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 470D.3.3.7. Autopista Vitoria-Gasteiz/ Eibar (Eskoriatza, Leintz-Gatzaga) . . . . . . . . . . . . . . 471D.3.3.8. Baluarte de San Nicolás (Hondarribia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472D.3.3.9. Santiago kalea, 33 (Irun) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 473D.3.3.10. Casco Histórico (Leintz-Gatzaga) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 474

    D.4. ÁLAVA/ BIZKAIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475

    D.4.1. Gasoducto Haro-Lemoa a su paso por la CAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475

    D.5. ÁLAVA/ GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481

    D.5.1. Poblado fortificado de Murugain (Aramaio/ Aretxabaleta, Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . 481

    D.6. BIZKAIA/ GIPUZKOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

    D.6.1. Línea Alta Velocidad Vitoria-Bilbao-San Sebastián. Variante de Lezetxiki (Elorrio / Arrasate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485

    E. BIBLIOGRAFÍA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 487

  • AURKEZPENA

    PRESENTACIÓN

  • Urtero bezala, Euskadin arkeologia hain gogo bizizlantzen duten pertsonengana hurbildu nahi nuke, da-goeneko urte mordoxka egin duen Arkeoikuska aldiz-kari honen bitartez.

    Argitalpenak berritasun ugari dakartza oraingo ho-netan, baina, hala eta guztiz ere, ziur gaude interesga-rriena oraindik aurkitzeke dagoela. Aurten, Iruña-Ve-leiako aztarnategian (Iruña Oka, Araba) aurkitutakomultzo epigrafiko entzutetsuaren zati bat agertzen zai-gu azalean, hain zuzen, Euskadiko arkeologiaren espa-rruko berritasunik esanguratsuenetakoa, oraindik bu-katu gabe dauden ikerketek esango dutenagorabehera.

    Iruña-Veleiako aztarnategian, harresi barruko lanakgauzatu izan dira iaz arte. Baina 2005. urtean, KulturaSailak erabaki zuen aztarnategiko alderdi berriak azter-tu beharra zegoela, esate baterako aztarnategiaren ga-raian garaiko luze-laburra bera, edota eremu osoanarlo ezberdinak nola banatzen ziren ikustea (gune pu-blikoak, pribatuak, nekropoliak) eta horien kontserba-zio egoera ere bai.

    Lan hori behar bezala burutzeko hiru urteko epeaaurreikusi dugu, aztarnategiaren azalera osoan –a prio-ri– 300 zundaketa intentsibo egiteko. Proiektu horrekfinantzaketa garrantzitsu bat jaso du 2006ko uztailaren27ko Aginduaren bitartez (Kultura Ondasun Kalifikatueta Inbentariatuetan edo Balizko Arkeologia Guneetaneragina duten Hiri Plangintzako Tresnak sortu eta alda-tzeko laguntzen deialdia egiten duen Agindua; 2006koirailaren 6ko EHAA, 170 zk.), argitu gabeko kontu ho-riek ulertzen lagunduko diguten lanak bideratzeko, az-tarnategia zaintzeko Planaren jarraibideak ezarri aurre-tik.

    Guztiarekin ere, egindako azken zundaketetakoemaitzek kokaleku honen garrantzia bistakoa dela era-

    Como todos los años, quiero aprovechar estaoportunidad de acercarme al colectivo de las personasque trabajan con tanto empeño la arqueología en Eus-kadi, a través de esta nuestra revista Arkeoikuska, yade largo recorrido.

    Son muchas las novedades que nos ha traído estapublicación y sin embargo, lo mejor y más relevanteseguro que está todavía por descubrir. Este año, te-nemos en portada una de las piezas del conjunto epi-gráfico que tanto revuelo ha creado, recuperada en elyacimiento de Iruña Veleia (Iruña de Oca, Álava), comomuestra de lo más destacable en el panorama de no-vedades arqueológicas en nuestro país, pendientesde las conclusiones de la investigación, todavía encurso.

    En la investigación arqueológica del yacimiento deIruña Veleia, hasta el año pasado los trabajos de campose centraban en el área al interior de la muralla. En 2005el Departamento de Cultura consideró necesario abor-dar el estudio de algunos aspectos del yacimiento des-conocidos hasta ese momento, uno de los más impor-tantes era el de conocer la extensión precisa del mismo,en sus diferentes fases de ocupación, así como la dis-persión de estructuras en el área (espacios públicos,privados, área de las necrópolis) y el grado de conser-vación de cada una de ellas.

    Para llevar a buen término este trabajo hemosplanteado un proyecto a tres años de sondeos intensi-vos (hasta un número de 300) por toda la extensiónconsiderada –a priori– del yacimiento. A través de laOrden de 27 de julio de 2006 por la que se convocanlas ayudas a la redacción y a la modificación de losinstrumentos de planeamiento urbanístico que afectana bienes culturales (BOPV nº 170 de 6 de septiembrede 2006), este proyecto recibió una importante finan-ciación destinada a llevar a cabo los trabajos que nospermitirán despejar estos interrogantes, previos a es-tablecer las directrices del Plan de preservación delyacimiento.

    Sin embargo, aunque a la vista de los resultadosde los últimos sondeos parece evidente la relevancia

    ARKEOIKUSKA 05 17

  • 18 ARKEOIKUSKA 05

    kusten badute ere, egia da, bestalde, beste aztarnate-gietako lanetan (bereziki hiriguneetan) jasotako mate-rialen azterketa eta analisiek ustekabe berri eta esan-guratsuak eman dizkigutela orain arte eta geroan erejarraituko dute ematen.

    Kultura Sailean jakitun gara ikerketa arkeologikoasustatzea zein garrantzitsua den, eta horren alde jarrai-tuko dugu lanean, geure harri koskorra jarriz, ikerketaildo berriak zabaltzen dituzten proiektuak bultzatzeko,nahiz eta jakin bolada txarrak bizi ditugula. Ondo daki-gu Unibertsitatea funtsezkoa dela alor honetan eta, ha-rako parabola hark esaten zuenez, «Uzta ugaria da,baina langileak gutxi». Hala ere, gure museoetako bil-tegiak betetzen dituzten materialak etengabe haziz ba-doaz ere, ez da hori gertatzen, ordea, haiei buruz du-gun ezagutza goraka doan neurri berean.

    Horregatik guztiagatik, lan premiazkoena –landa-lana– egin ostean, ez dugu ahaztu behar berreskuratu-tako bilduma horien azterketa lana, zeren material hu-tsa ez ezik jakintza eta informazio iturri emankorrabaitira. Alegia, berreskuratutako materialen kataloga-zioak ez du bere horretan helburu soil bat izan behar,baizik eta ezagutzan aurrera egiteko tresna bat edodoktore-tesiak mamitzeko oinarri bat, oraindik lausotu-ta baino ezagutzen ez ditugun aro kronologiko batzuenberri jakiteko ezinbesteko baliabide. Kultura Saileanorain arte bezala jarraituko dugu ikerlan hauen argital-pena bultzatzen, EKOB bildumaren bidez; horrelako la-nek zientzia komunitate txiki baina benetan bizia dugu-la erakusten digutelako, eta horrek harrotasunezbetetzen gaitu.

    Ez adiorik.

    de este asentamiento, no es menos cierto que, a tra-vés del análisis y estudio de los materiales de las inter-venciones arqueológicas llevadas a cabo en otros ya-cimientos (especialmente en el marco urbano),estamos y seguiremos encontrando nuevas e impor-tantes sorpresas, con las que no contábamos hastaahora.

    Este Departamento es consciente de la importanciade mantener viva la inquietud por la investigación ar-queológica, y aunque sabemos que corren difícilestiempos, seguiremos poniendo nuestro grano de arenapara apoyar aquellos proyectos que apuesten por abrirnuevas líneas de investigación. Somos conscientes deque la Universidad tiene un papel fundamental en esteámbito y de que, como decía la parábola, la mies esmucha y pocos los brazos. Sin embargo, el volumende materiales que van llenando los almacenes de nues-tros museos crece, aunque no tanto como el conoci-miento que tenemos de ellos.

    Por todo esto, el primer paso después del trabajomás urgente, el trabajo de campo, es no olvidarse delestudio de estas colecciones recuperadas, que lejosde ser simples objetos son fuente de información y co-nocimiento. En este sentido, la catalogación de losmateriales recuperados, más allá de ser un fin en símismo, puede ser y es un instrumento para avanzaren el conocimiento, una base para el desarrollo denuevas tesis doctorales que tan necesarias resultanpara escribir algunos periodos cronológicos todavía enblanco. Desde el Departamento de Cultura, por mediode la colección EKOB, apoyaremos como hasta ahorala publicación de esas investigaciones que nos llevan aestar verdaderamente orgullosos de nuestra pequeña,pero viva, comunidad científica.

    Ez adiorik.

    Miren Azkarate VillarKultura Sailburua/Consejera de Cultura

  • A. HIRIGINTZA PLANGINTZARENERREDAKZIORAKO HISTORIA ETA ARKEOLOGIA AZTERKETAK

    A. ESTUDIOS HISTÓRICO-ARQUEOLÓGICOS PARA LA REDACCIÓN DEL PLANEAMIENTOURBANÍSTICO

  • A.1.1. Iruña / Veleia aztarnategiaren Historiaeta Arkeologia azterketa(Iruña Oka)

    I. kanpainaZuzendaritza: Eliseo Gil Zubillaga etaIdoia Filloy NievaFinantzazioa: Eusko JaurlaritzakoKultura Saila eta Iruña Okako Udala

    A.1.1. Estudio Histórico-Arqueológico del yacimiento de Iruña / Veleia (Iruña de Oca)

    I CampañaDirección: Eliseo Gil Zubillaga e Idoia Filloy NievaFinanciación: Departamento de Culturadel Gobierno Vasco y Ayuntamiento deIruña de Oca

    ARKEOIKUSKA 05 21

    A.1. ARABA / ÁLAVA

    A Project for an Archaeological-Historical Study of the Iruña/Veleia site began in 2005. It aims to obtain an accurateevaluation and zoning of the archaeological potential of the site with a view to establishing a system of protection thatis as adequate and accurate as possible and which will, in the end, be integrated into the town and country planningof the Municipality of Iruña de Oca. This first Season has started with the conducting of stratigraphic sondages in thearea outside the later walled enclosure and to the South of it. Work has already commenced here to start to delimitthe surface occupied by a pre-Roman settlement, which is very extensive and of great stratigraphic potential, and of

    the high imperial city, which also covers a wide area and is archaeologically rich.

    Iruña/Veleia aztarnategiaren Historia eta ArkeologiaAzterketa Kalifikatutako edo Inbentariatutako KulturaOndareak eta Ustezko Gune Arkeologikoak ukitzen di-tuzten hirigintza plangintzarako tresnak aldatzeko etaerredaktatzeko laguntzen markoan kokatzen da, lagun-tza hauek ematen dituen Kultura Kontseilariaren2005eko Otsailaren 9. Aginduaren arabera. Esleipena2005eko urrian egin zen, eta orduantxe ekin zitzaionaurkeztutako proiektuaren garapenari, 3 urtez luzatukoden proiektuari. Aztarnategiaren potentzial arkeologiko-aren azterketa ahalik eta zuhurrena egin nahi da, aztar-nategia eremutan mugatzeko eta eremu bakoitzak be-har duen babes erregimena zehazteko, eta landa lanakbarruti harresitu berantiarraren kanpoko aldera erama-teko. Gisa honetan, etorkizunean aztarnategia Babeste-ko Plan Berezi bat erredaktatzeko modua eskain ditza-keten datuak bildu nahi dira, aztarnategiari leku egiten

    Este Estudio Histórico-Arqueológico del yacimien-to de Iruña/Veleia, se desarrolla en el marco de lasayudas a la redacción y a la modificación de los ins-trumentos de planeamiento urbanístico que afecten aBienes Culturales Calificados, Inventariados o a Zonasde Presunción Arqueológica, según Orden del 9 defebrero de 2005 de la Consejera de Cultura por la quese convocan estas ayudas. La adjudicación se produ-jo en octubre del 2005, iniciándose el desarrollo delproyecto presentado, cuya ejecución va a tener lugardurante 3 años. Se pretende un estudio lo más pon-derado posible del potencial arqueológico del yaci-miento, zonificándolo en áreas de cara a ajustar el ré-gimen de protección en cada una de el las ycentrando los trabajos de campo en la zona exterioral recinto amurallado tardío. Se pretende así obtenerlos datos necesarios que posibiliten la futura redac-

  • 22 ARKEOIKUSKA 05

    dion Iruña Okako udal barrutiko lurralde antolamenduanintegratuta gera dadin, eta aztarnategia bera babestekoeta zaintzeko tresna eraginkorra izateko xedean.

    Proiektu honi dagozkion lanak 2005. urtean hasidira eta jarraian azalduko ditugu laburbildurik.

    Dokumentuen biltzea

    Dokumentuak biltzeko lan hau landa lanak hasi bai-no lehen eta landa lanak hasita aldi berean garatu ge-nuen.

    Hasteko, eta aldez aurretik, katastroko dokumen-tazioa aztertu genuen azterketak ukitzen dituen lursai-lei, haien erregimen juridikoari eta jabeei buruzko ber-tsio eguneratua izateko, datu horiek ezinbestekoakbaitira zorupean jarduten hasteko, aipatutako jabeenbaimenak eskatzeko eta jabeei zuzenean informatze-ko.

    Bestalde, aztarnategiaren azterketa egiteko lagun-garri izan zitekeen grafiko, liburu eta dokumentuen bi-dezko informazio guztia jaso genuen.

    Begi miaketa sistematikoa

    Kanpaina honetan zehar I eremuko miaketa inte-grala egin dugu, hau da, aztarnategiko barruti harresi-tuaren hegoaldeko eremua miatu dugu.

    Aurreikusita zegoen bezala, lursailen arabera anto-latu genuen lana eta, lursail handien edo gainazaleanmaterial ugari zituzten lursailen kasuan, miaketa lanakegiteko unitate txikiagoetan banatu genituen, batez erebildutako aztarna arkeologikoen kokaleku zehatzaadierazteko, a posteriori aztarnen banaketa topokro-nologiko egiteko balio baitzezakeen horrek.

    I. eremuko miaketa lanen emaitzak laburbilduta,honako hauek azpimarra ditzakegu:

    — Eremu honetan ez da aztarnategi arkeologikoa-rekin zerikusia izan dezakeen ageriko eta gaine-ko egiturarik hautematen.

    — Material arkeologiko ugari bildu genituen I. ere-muko gainazalaren parterik handienean, eta ma-terial hauek hiribilduko harresitik hegoalderantzeta batez ere hego-ekialderantz urrundu ahalaportzentajeetan murriztu egiten zirela egiaztatugenuen. Gainera, gainazalean material arkeolo-gikoen kontzentrazio bereziak zituzten eremuaski zabalak hauteman genituen, zorupea naha-sita zegoelako eta ondare mailan halako poten-tzialitatea zeukatelako erakusgarri.

    ción de un Plan Especial de Protección para el yaci-miento, que quede integrado en el ordenamiento terri-torial del municipio de Iruña de Oca en el que se ubi-ca, como forma de tener un eficaz instrumento para laprotección y salvaguarda del mismo.

    Los trabajos correspondientes a este proyecto hansido iniciados durante el año 2005 y pasamos a des-cribirlos brevemente a continuación.

    Recopilación de documentación

    Esta labor de recopilación se ha llevado a cabo deforma tanto previa como simultánea al inicio de los tra-bajos de campo.

    En primer lugar, y de forma preliminar, se ha pro-cedido a la revisión de la documentación catastralpara obtener una versión actualizada sobre las fincasimplicadas en el estudio, de su régimen jurídico y desus propietarios, labor imprescindible para acometer laintervención en el subsuelo, de cara tanto a solicitarlas autorizaciones de dichos propietarios como parainformarles de una forma directa.

    Por otro lado, también se ha llevado a cabo la re-cogida de toda aquella información bibliográfica, docu-mental y gráfica que pudiera servir de apoyo al estudiosobre el yacimiento.

    Prospección visual sistemática

    Durante esta campaña se ha realizado la prospec-ción integral de la zona I, ubicada al sur del recintoamurallado del yacimiento.

    Tal y como estaba previsto, el trabajo se ha organi-zado por fincas y, en el caso de las muy grandes o deaquellas con mucho material en superficie, éstas se handividido en unidades más pequeñas de prospección decara, sobre todo, a una más precisa ubicación de lasevidencias materiales recogidas, que pudiera quizás ser-vir a posteriori para el establecimiento de una distribu-ción topocronológica de las mismas.

    Resumiendo los resultados de la prospección de laZona I, podemos señalar lo siguiente:

    — En esta área no se aprecian estructuras visiblessuprayacentes asociables de algún modo al ya-cimiento arqueológico.

    — Se recogieron abundantes materiales arqueoló-gicos en la mayor parte de la superficie corres-pondiente a la zona I, apreciándose cómo éstosiban disminuyendo porcentualmente según nosalejábamos de la muralla de la ciudad hacia elS. y, sobre todo, hacia el SE. Además, se perci-bían áreas más o menos amplias con una espe-cial concentración de material arqueológico ensuperficie, signo inequívoco de la afección delsubsuelo y de la potencialidad del mismo a nivelpatrimonial.

  • — Material hauetako batzuk zorupeko arkeologiakgune batzuetan duen izaerari buruzko orientabi-dea eskaintzen ari zaizkigu. Esate baterako, ba-dugu terma-gune bat, era honetako instalazioe-tan ageri ohi diren buztinezko totxoak azaldubaitira alde honetan, terma-gunea iradokiz.

    — Lehendik azaldu dugun bezala, materialak lur-sailen arabera edo lursail bakoitzaren barrukogainazal txikiagoko unitateen arabera bildu geni-tuen, eta materialen kontzentrazioak bereizizgero, kontzentrazioak bakartu egin genituen.Material honen azterketak Goi Inperioaren garai-ko hiribilduaren eta erromatarren garaiaren au-rreko herriaren hedadura handia adieraztendigu; zorupean garatu beharreko interbentzioa-rekin herriaren mugak zehaztuko ditugulakoangaude.

    — Miaketa lanetan zehar bildutako datu guztiak fi-txa zehatzetan eta dagozkien planoetan islatugenituen.

    Zundaketa arkeologikoak

    Zundaketa estratigrafikoak dira landa lanetako oi-narrizko jarduerak. 2005eko kanpaina honetan guztira

    — Algunos de estos materiales nos están orientan-do sobre la atribución de la naturaleza del sub-suelo arqueológico en algunos puntos. Así, porejemplo, tenemos un área termal claramente in-dicada por la presencia de determinados tiposde elementos latericios asociables a esta clasede instalaciones.

    — Como ya hemos señalado, los materiales sehan recogido separándose por fincas, o por uni-dades superficiales más pequeñas dentro decada finca y, en el caso de marcarse concentra-ciones, éstas se han individualizado. El proce-samiento de este material, nos está señalandola amplia extensión de la ciudad altoimperial asícomo la del poblado prerromano, cuyos límitesesperamos confirmar con la intervención en elsubsuelo.

    — Todos los datos recogidos durante la prospec-ción se han plasmado en fichas específicas, asícomo en los correspondientes planos.

    Sondeos arqueológicos

    Los sondeos estratigráficos constituyen la partetroncal de los trabajos de campo. Durante esta cam-

    ARKEOIKUSKA 05 23

    Iruña/Veleia. 7. zundaketa. Goi Inperioaren garaiko harresibateko zimentarri lodiaren ikuspegia.

    Iruña/Veleia. Sondeo 7. Vista de la potente cimentación de unmuro altoimperial.

  • 24 ARKEOIKUSKA 05

    2 x 2 metroko 17 zundaketa egin ditugu, denak puntukardinalen araberako orientabidearekin. Zundaketahauek guztiak, induskatu eta goitik behera dokumenta-tu eta gero, berriro ere estali genituen Altzaatako lurra-rekin. Topografo talde batek ondo kokatu eta zehaztuzituen zundatutako eremuak.

    Zundaketei ondoz ondoko zenbaki bana eman zi-tzaien 1 zenbakitik abiatuta. Zundaketa bakoitzean hego-mendebaldeko angelua hartzen zen koordenatuen abia-puntu eta 0 puntu gisa (horiexek baliatu zituztentopografoek zundaketak kartografian kokatzeko). Zunda-keta guztietan lan metodologia bera erabili zen, hau da,estratigrafia unitate soilak induskatu ziren (bakoitza on-doz ondoko zenbakiarekin bereizia), eta unitateon ezau-garriak eta dokumentazio grafikoa (planoak eta, hala be-har izanez gero, argazkiak) eredu-fitxa batzuetan(induskatzen ari zen U.E. mota bakoitzarentzat berezitua:betegarria, hobia, egitura, ehorzketa) islatuta utzi ziren.Induskatu ahala zundaketa bakoitzaren matrixa zehaztengenuen, oinak eta sekzioak marraztuz, prozesuari argaz-kiak eginez, elementu esanguratsuenak koordenatuenarabera kokatuz eta aztarna materialak unitate estratigra-fikoen arabera bereiziz.

    Geroago zundaketa hauetan bildutako materialekinlaborategi lanak bururatu ziren.

    Materialei dagokienez, oinarrizko prozedura buru-ratu genuen: garbitu, zigilua ipini, zeramikazko zatikiakitsatsi, berritzeko materiala bereizi, pieza esangura-tsuenak marraztu eta azterketa integrala bururatu ge-nuen Veleia hiriko indusketei begira sortutako fitxenereduari jarraiki, hauek bereziak baitira material motabakoitzarentzat.

    Zundaketetatik lortutako informazioa prozesatzearidagokionez, zundaketetan bildutako datuak informati-zatu genituen, baita material grafikoak eta argazkiakere; halatan, zundaketa bakoitzeko emaitzen aurrera-kin bat prestatu genuen eremuen araberako potentzialarkeologikoa baloratzeko, euren izaera zehazteko etazein kronologia-kulturari dagozkion zehazteko xedean.

    Lehen emaitzak

    Jarraian labur-labur azalduko ditugu zundaketa ba-koitzean lortutako emaitzak. Ez ditugu unitate estrati-grafikoak banan bana azalduko, ez ditugu xehe-xehedeskribatuko, besterik gabe, lortutako emaitzen lehenbalorazio bat eginen dugu; ikusiko dugunez, aztarnate-giaren potentzial arkeologiko handiagoko eta txikiago-ko aldeak zehazten hasten dira, baita gune topokrono-logiko ezberdinak bereizten ere.

    — 1. zundaketa. Zundaketa honetan 4 unitate es-tratigrafiko bereizi genituen guztira, denak BeheInperioko hurbileko harresitik behera etorritakomailei eta Goi Inperioaren garaian harriaren gai-nean balizko zorua prestatzeko mailari dagoz-kienak. Emaitza arkeologikoak positiboak izan

    paña del 2005 se han llevado a cabo un total de 17sondeos de 2 x 2 m. de extensión y orientados segúnlos puntos cardinales. Todos estos sondeos, tras suexcavación y completa documentación, han sido cu-biertos de nuevo con la tierra desalojada y han sido si-tuados por un equipo de topógrafos.

    Los sondeos se han numerado correlativamente apartir del número 1. En cada uno de ellos se tomabacomo origen de coordenadas y como punto 0 su án-gulo SW. (que ha sido el utilizado por los topógrafospara su ubicación cartográfica). La metodología de tra-bajo en todos los sondeos ha consistido en la excava-ción de los mismos por unidades de estratificaciónsimple (numeradas correlativamente en cada uno), cu-yas características y documentación gráfica (planos y–en su caso– fotografías) han quedado reflejadas en fi-chas-tipo (específicas para cada tipo de U.E. en exca-vación: relleno, fosa, estructura, enterramiento). A me-dida que se iba excavando se iba estableciendo lamatrix de cada sondeo, dibujando plantas y seccio-nes, fotografiando el proceso, coordenando los ele-mentos más significativos y separándose las eviden-cias materiales por UU.EE.

    Posteriormente se ha llevado a cabo el trabajo delaboratorio relativo a estos sondeos.

    Concretamente con respecto a los materiales seha procedido a realizar su procesamiento básico: lava-do, siglado, pegado de fragmentos cerámicos, selec-ción de material para su restauración, dibujado de laspiezas más significativas y estudio integral utilizando elmodelo de fichas creado para las excavaciones en laciudad de Veleia y que son específicas para cada tipode material.

    Con respecto al procesamiento de la informaciónde los sondeos, se ha realizado la informatización delos datos obtenidos en los mismos, y de todo el mate-rial gráfico y fotográfico, elaborándose ya un primeravance de los resultados en cada uno de ellos, decara a valorar el potencial arqueológico por zonas, conla determinación de su naturaleza y de su adscripcióncronológico-cultural.

    Resultados preliminares

    Expondremos ahora brevemente los resultados decada sondeo. No entraremos en detalle en la enume-ración de unidades estratigráficas ni en una descrip-ción de las mismas, simplemente estableceremos unavaloración preliminar de los resultados obtenidos que,como veremos, ya empiezan a marcar diferentes áreasde mayor y menor potencial arqueológico del yaci-miento, así como diferentes zonas topocronológicas.

    — Sondeo 1. Identificadas en él un total de 4UU.EE., correspondientes a niveles de derrum-be de la cercana muralla bajoimperial y a un po-sible nivel de preparación de suelo altoimperialsobre la roca. Resultados arqueológicos positi-vos, pudiéndose determinar la existencia de un

  • ziren, eta potentzial arkeologiko ertaina zegoelaegiaztatu ahal izan zen. Erromatarren Goi Inpe-rioaren garaiko materialak bereizi genituen.

    — 2. zundaketa. Zundaketa honetan 13 unitate es-tratigrafiko bereizi genituen guztira, denak ziurasko Goi Inperioaren garaiko okupazio maila biridagozkienak, bakoitza bere zorua prestatzekomailekin, behera etorritako materialekin eta bie-tan goikoenean, haur baten ehorzketarekin.Emaitza arkeologikoak positiboak izan ziren, etapotentzial arkeologiko altua zegoela egiaztatuahal izan zen. Erromatarren Goi Inperioaren ga-raiko material ugari bereizi genituen.

    — 3. zundaketa. Zundaketa honetan 4 unitate es-tratigrafiko bereizi genituen guztira, baina ez ze-gozkien aspaldian osatutako geruzei, nahiz etatarteka eta testuingurutik at erromatarren Goi In-perioaren garaiko material batzuk bereizi ahalizan genituen. Estratigrafiaren ikuspuntutik emai-tza arkeologikoak negatiboak izan ziren, eta po-tentzial arkeologiko ahula egiaztatu ahal izanzen.

    — 4. zundaketa. Zundaketa honetan 4 unitate estra-tigrafiko bereizi genituen guztira, denak II. BurdinAroko okupazio maila bati zegozkionak, bere zo-ruarekin eta haren prestakinarekin harriaren gai-nean. Emaitza arkeologikoak positiboak izan zi-ren, eta potentzial arkeologiko altua zegoelaegiaztatu ahal izan zen. Protohistoriako materialugari zegoela egiaztatu ahal izan zen.

    — 5. zundaketa. Zundaketa honetan 2 unitate es-tratigrafiko baizik ez genituen bereizi, biak labo-rantza lanek nahasiriko mailei dagozkienak; age-rian geratu zenez, harriraino iristen ziren lurnahasiak. Emaitza arkeologikoak negatiboakizan ziren, eta ez genuen potentzial arkeologiko-rik bereizi, erromatarren Goi Inperioaren garaikoaztarna materialak eskasak izateaz gainera tes-tuingurutik at baitzeuden erabat.

    — 6. zundaketa. Lodiera estratigrafiko handikozundaketa (gutxi gora-behera 1,30 m sakondugenuen). Bertan 27 unitate estratigrafiko bereizigenituen guztira, seguru asko erromatarren GoiInperioaren garaiko hiru okupazio mailari, II. Bur-din Aroko maila bati eta Azken Brontze Aroko/IBurdin Aroko beste maila bati zegozkienak. Etahaietako bakoitza zorua prestatzeko mailarekin,zoruekin, egiturekin eta erromatarren garaikobat eta II. Burdin Aroko beste bat haur ehorzke-ta banarekin. Era berean, depositu bat bereizigenuen erromatarren aurreko lehen okupazio al-diko zulo batean. Emaitza arkeologikoak positi-boak izan ziren, eta potentzial arkeologiko osoaltua zegoela egiaztatu ahal izan zen. Ugari zirenerromatarren Goi Inperioaren garaiko, II. BurdinAroko eta Azken Brontze Aroko/I. Burdin Arokoaztarna materialak.

    — 7. zundaketa. Lodiera estratigrafiko handikozundaketa (gutxi gora-behera 2,25 m sakondugenuen). Bertan 19 unitate estratigrafiko bereizigenituen guztira, seguru asko erromatarren Goi

    potencial arqueológico medio. Presencia de evi-dencias materiales de cronología romana al-toimperial.

    — Sondeo 2. Identificadas en él un total de 13UU.EE., correspondientes posiblemente a dosniveles de ocupación de cronología altoimperial,cada uno con sus respectivos niveles de prepa-ración de suelo, suelos, derrumbes e incluso elsuperior de ellos, con una inhumación infantil.Resultados arqueológicos positivos, pudiéndo-se establecer la existencia de un potencial ar-queológico alto. Presencia de abundantes evi-dencias materiales de cronología romanaaltoimperial.

    — Sondeo 3. Identificadas en él un total de 4UU.EE., no correspondientes a estratos de for-mación antigua, si bien con aporte puntual dematerial de cronología romana altoimperial des-contextualizado. Resultados arqueológicos ne-gativos a nivel estratigráfico, pudiéndose esta-blecer un potencial arqueológico escaso.

    — Sondeo 4. Identificadas en él un total de 4UU.EE., correspondientes a un nivel de ocupa-ción de la IIª Edad del Hierro, con su suelo y lapreparación de éste sobre la roca. Resultadosarqueológicos positivos, pudiéndose determinarla existencia de un potencial arqueológico alto.Presencia de abundantes evidencias materialesde cronología protohistórica.

    — Sondeo 5. Identificadas en él únicamente 2UU.EE., correspondientes a niveles de remo-ción agrícola que muestran una afección delsustrato hasta la propia roca. Resultados arque-ológicos negativos, pudiéndose determinar lainexistencia de potencial arqueológico, ya quela presencia de evidencias materiales de crono-logía romana altoimperial era, además de esca-sa, absolutamente descontextualizada.

    — Sondeo 6. Sondeo con una gran potencia es-tratigráfica (en torno a 1,30 m. de profundidad).Identificadas en él un total de 27 UU.EE., co-rrespondientes posiblemente a tres niveles deocupación de cronología romana altoimperial, auno de la IIª Edad del Hierro y a otro del BronceFinal/Iª Edad del Hierro. Y cada uno con nivelesde preparación de suelo, suelos, estructuras eincluso uno de los de época romana y el delHierro II, con sendas inhumaciones infantiles.También localizamos un depósito en hoyo de laprimera fase de ocupación prerromana. Resul-tados arqueológicos positivos, pudiéndose es-tablecer la existencia de un potencial arqueoló-gico muy elevado. Presencia de abundantesevidencias materiales de cronología romana al-toimperial, de la IIª Edad del Hierro y del BronceFinal/Iª Edad del Hierro.

    — Sondeo 7. Sondeo con una gran potencia es-tratigráfica (en torno a 2,25 m. de profundi-dad). Identificadas en él un total de 19 UU.EE.,correspondientes posiblemente a un nivel de

    ARKEOIKUSKA 05 25

  • 26 ARKEOIKUSKA 05

    Inperioaren garaiko okupazio maila bati eta Az-ken Brontze Aroko/I. Burdin Aroko maila biri da-gozkienak. Eta haietako bakoitza zorua presta-tzeko mailarekin, zoruekin, egiturekin (horienartean azpimarratzekoak Goi Inperioaren garai-ko horma baten zimentarri sendoa) eta hobiekin–erromatarren aurreko mailen kasuan–. Emaitzaarkeologikoak positiboak izan ziren, eta poten-tzial arkeologiko oso altua zegoela egiaztatuahal izan zen. Ugari ziren erromatarren Goi Inpe-rioaren garaiko eta Azken Brontze Aroko/I. Bur-din Aroko aztarna materialak.

    — 8. zundaketa. Lodiera estratigrafiko handikozundaketa (batez beste 1,60 m sakondu ge-nuen). Bertan 2 unitate estratigrafiko baizik ezgenituen bereizi, bata laborantza mailari zego-kiona eta beste aski kronologia berrian seguruasko terraza bat egokitzeko xedean ekarritakoharrizko betegarri guztiz lodiari (zundaketa terra-za baten ebakitik oso gertu zegoen). Itxuraz ne-gatiboak izan ziren emaitza arkeologikoak, etainduskatutako punturaino ez genuen potentzialarkeologikorik hauteman, erromatarren Goi In-perioaren garaiko aztarnak urriak izateaz gaineratestuingurutik at baitzeuden erabat.

    — 9. zundaketa. Lodiera estratigrafiko handikozundaketa (gutxi gora-behera 2,54 m sakondugenuen). Bertan 23 unitate estratigrafiko bereizigenituen guztira, denak seguru asko erromata-rren Goi Inperioaren garaiko okupazio mailaridagozkionak. Eta haietako bakoitza zorua pres-tatzeko mailarekin, zoruekin, eta hobiekin. Emai-tza arkeologikoak positiboak izan ziren, eta po-tentzial arkeologiko oso altua zegoela egiaztatuahal izan zen. Ugari ziren erromatarren Goi Inpe-rioaren garaiko aztarna materialak.

    — 10., 12. eta 17. zundaketak. Zundaketa hauekelkartu egin ditugu emaitzak berdinak izan zire-lako hiru kasuetan. Haietako bakoitzean unitateestratigrafiko bakarra bereizi genuen, laborantzalanek nahasitako mai