NAFARROAKOHITZA

IDOIA ZABALETA

/ FOKU

Maiatzetik martxan da suhiltzaileen Erreskate Teknikorako Taldea b 25 kidek osatzen dute b Segidaeman nahi diote 1990etik ia hamar urtez aritu zen Mendiko Erreskate Taldeak hasi zuen bideari b 2-3

Hegandatorlaguntza

Musikariak Bigarrenez eginendute euskal abeslariak

institutuetan aritzeko programa

5Ibaiak Zaraitzu garbitzekoauzolanean ibili dira Pirinioetan,

eta Egaren aldeko bestan, Murietan

4Ostirala

2019ko irailaren 6aX. urtea411. zenbakia

www.nafarroa.hitza.eusnafarroa@hitza.eus

2 NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aAstekoa

I. Martinez - E. Elizondo Iruñea

Hagitz kontentgaude; Mendi-ko ErreskateTaldea desa-gertu zenetik,gisa bereko

bertze bat sortzeko eskatu dugusuhiltzaile nafarrok, eta azkeneanlortu dugu». Juan Carlos Cisnero-senak dira hitzak. Maiatzetik la-nean ari den Erreskate Tekniko-rako Taldeko kide da suhiltzailea.Lehendabiziko lau hilabeteotan,38 erreskatetan parte hartu dutalde horrek. Hogei suhiltzaileketa bost ordezkok osatzen dute.«Gogoz ari gara. Gerta daitezke-en larrialdi egoerei erantzun az-karra eta egokia ematea da helbu-rua, eta edozein erreskatetanegon daitekeen ziurgabetasunaahalik eta gehiena apaltzea».Maiatzarekin batera jarri zen

martxan Erreskate TeknikorakoTaldea. Denera, 42 pertsona aur-keztu ziren taldea osatzeko pro-betara, eta haietako 28k gaindituzituzten egindako laurak. Puntugehien lortu zituzten lehendabi-ziko hogei suhiltzaileak bilakatudira talde berriko partaide; gaine-ra, bost ordezko izendatu dituzte.Lanean hasi baino lehen, treba-tzeko ikastaroak egin dituzte de-nek. 350 orduko formakuntzajaso dute, zehazki. Andorran etaKantabrian (Espainia) aritu dira,bertzeak bertze.Aurreko legegintzaldian egin

zuen Nafarroako Gobernuaksuhiltzaileen eskaerari erantzute-ko urratsa. Iazko ekainean, Nafa-rroako Parlamentuan agertu zenorduko Lehendakaritza, Barne,Justizia eta Funtzio Publikokokontseilari Maria Jose Beaumont,eta han azaldu zuen «legeakagindutakoa» betetzen ari zirela.«Nafarroak du eskumena, eta,ondorioz, legeak taldea osatzerabehartzen gaitu; kontua da aurre-ko gobernuek agindu horri jara-monik ez ziotela egin», erranzuen Beaumontek, iazko ekaine-ko agerraldi horretan.ETT Erreskate Teknikorako

Taldea ez da salbamendu lanakegin dituen lehena Nafarroakosuhiltzaileen zerbitzuan. 1990ekohamarkadan MET MendikoErreskate Taldea egon zen mar-txan herrialdean. Boluntarioakziren han parte hartzen zutensuhiltzaileak, eta ez zuten solda-tan osagarririk jasotzen. Taldehori, baina, 1999. urtean geldituzen bertan behera.Mendiko Erreskate Taldean

aritzen ziren boluntarioek be-raiek erabaki zuten taldea uztea.Garai hartan egindako txosten

teknikoek zioten gutxienez 24pertsona behar zirela zerbitzuegokia eskaintzeko; taldearen az-ken urtean, 16 ziren mendikoerreskateak egiten zituen taldeaosatzen zuten suhiltzaileak.Kopuru hori nahikoa ez zela

agerian utzi zuen errealitateak,Mendiko Erreskate Taldeko kide-en ibilbidearen azken txanpan.1999ko urtarrilean, METeko kideJuan Mari Feliu suhiltzaileak ero-rialdi larri bat izan zuen Ori men-dian, erreskate bat egiten ari zela.Bi ordu behar izan ziren METekobeste kide bat bertaratzeko: mo-mentu hartan ez zeuden beharguztiei erantzuteko nahikoasuhiltzaile.Feliuren istripua gertatu eta

gero, eta ezbeharrak agerian utzi-tako egoerak bultzatuta, 1999koapirilean, erreskaterako taldeangeratzen ziren hamasei suhiltzai-leetatik hamalauk dimisioa aur-keztu zuten, aldi berean. Erabaki

horrek ekarri zuen taldea desa-gertzea. Langileen iritziz, ez zego-en antolakuntza egokirik 24 or-duko zerbitzu etengabea eskain-tzeko. Ordutik aurrera, ondorioz,Guardia Zibilak hartu zuen erres-katerako ardura osoa.

EskumenakMendiko Erreskate Taldea desa-gertu zenetik eta joan den apirilabitarte, Guardia Zibilaren GREIMMendiko Erreskate eta Ekintzara-ko Taldeak izan du salbamendu-rako eskumena. Aurreko legeal-diko gobernuak, ordea, konpe-tentzia suhiltzaileei itzultzeaerabaki zuen. Beaumont kontsei-lariak iaz parlamentuan azaldubezala, Nafarroako Gobernuarenerabakiak 8/2005 Foru Legea duoinarri. Lege horren 45. artiku-luak suhiltzaileen esku uzten duuretako eta mendiko erreskateakegiteko ardura, baita bestelakoerreskate teknikoak egitekoa ere;horretarako talde berezi bat sor-tuko dela jasotzen du.Legez jasotako proiektua izan

arren, Erreskate TeknikorakoTaldea sortzeko erabakiak ezta-baida piztu zuen, iaz, parlamen-tuan. Sergio Sayas garaiko UPNkoparlamentariak esan zuen ordu-ko lauko gobernuak Guardia Zi-

Azken hogei urteotan eskatutakoa lortu dute Nafarroakosuhiltzaileek, azkenean: joan den maiatzetik martxan da,berriz ere, zerbitzu horretako Erreskate TeknikorakoTaldea. Hogeita bost kidek osatzen dute, eta 38 erreskatetanaritu dira suhiltzaileok, lehendabiziko lau hilabeteotan.

Airean eta prestdute helikopteroa

Abisurik ez dutenean, trebatzeko ariketak egiten dituzte suhiltzaileek helikopteroarekin. IDOIA ZABALETA / FOKU

Taldea sortzea legearenagindua zen; gukerrespetatu besterik ez dugu egin, aurrekogobernuek ez bezala»Maria Jose BeaumontNafarroako Barne kontseilari ohia

‘‘

3NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Astekoa

bilaren kontrako «obsesioa»

zuela. Maria Jose Beaumont Bar-

ne eta Justizia kontseilari ohiak,

aldiz, iritzi hori gezurtatu zuen:

«Taldea sortzea legearen agindua

zen; guk errespetatu besterik ez

dugu egin, aurreko gobernuek ez

bezala».

Agindua bete, eta 2018ko uztai-

lean egin zen ofizialki Erreskate

Teknikorako Taldea osatzeko

urratsa. Lehenagotik baina,

2017an, Suhiltzaileen eta Babes

Zibileko Mahai Sektorialeko sin-

dikatuek %82ko babesarekin oni-

ritzia eman zioten erreskaterako

taldea sortzeko erabakiari.

Formakuntza«Aurretik lanean aritu zen Men-

diko Erreskate Taldearen espe-

rientzia baliatu dugu oraingo tal-

dea osatzeko», azaldu du Juan

Carlos Cisnerosek. Orduko eta

oraingo profesionalen jarduera-

ren artean bada aldea, halere. Ba-

tetik, orain 150 euroko osagarria

jasotzen dute soldatarekin batera.

Bertzetik, formakuntzaren alo-

rrari anitzez ere garrantzi handia-

goa eman zaio orain, eta, ondo-

rioz, Erreskate Teknikorako Tal-

dean ari diren suhiltzaileek urte

osoko lanordu guztien ia erdiak

ematen dituzte erreskate lanetan.

«Hori da alde nagusia», nabar-

mendu du Cisnerosek.

Egun oro, Erreskate Tekniko-

rako Taldeko bi kide egoten dira

Cordovillako suhiltzaleen parke

nagusian, larrialdi zerbitzuetatik

bideratutako deiei erantzuteko

prest. Haiekin batera, garabia

erabiltzeko teknikariak eta heli-

kopteroko pilotuak osatzen dute

taldea. 08:00etan hasten dute la-

naldia erreskate taldeko suhil-

tzaileek. Batek hogeita lau ordu-

ko lanaldia egiten du, eta, bertze-

ak, berriz, hamalaukoa. Egun

oro, gainera, erreskate taldeko

bertze bi suhiltzaile izaten dira

helikopteroa edo kamioia hartze-

ko prest, nor bere parkean.

Asmo nagusia da, betiere, la-

rrialdi egoerei ahalik eta azkarre-

na aurre egitea. «Hamar minutu

barru taldea lanean hasteko prest

da, airean», erran du Cisnerosek.

Oraingoz, Erreskate Teknikorako

Taldeko kideek baliatzen duten

helikopteroa Miluzeko parkean

egoten da. Asmoa da, halere, hor-

ko heliportua Cordovillako parke

nagusira mugitzea. Ondorioz,

suhiltzaileek eta larrialdi zerbi-

tzuek erabiltzen dituzten hiru he-

likopteroak –erreskate taldeare-

na, helikoptero medikalizatua eta

sua itzaltzeko erabiltzen dutena–

han gordeko dituzte, aurreran-

tzean.

Prebentzioa«Bokazioak zer erran handia du;

motibazioa behar da lan hau egi-

teko, eta, batez ere, etenik gabeko

formakuntza». Horixe nabar-

mendu du Erreskate Teknikora-

ko Taldeko kide Juan Carlos Cis-

nerosek. Suhiltzaileak azaldu du

arrisku nagusia herrialdean dau-

den leizeak direla. Horregatik, es-

peleologia da erreskateetan ari di-

ren profesionalek jorratzen dituz-

ten arlo garrantzitsuenetako bat.

Hilabeteotan, hain zuzen ere,

Txaruta 2 leizeko erreskate simu-

lakroan parte hartu dute Erreska-

te Teknikorako Taldeko kideek,

Euskal Herriko eta Espainiako

hainbat espeleologo talderekin

batera.

Etengabe trebatzeko behar

duten lan hori lanaldiaren

barruan eta lanalditik at egiten

dute suhiltzaileek. «Nork bere

kasa egiten duena ere kontrola-

tzen dugu: eskalada, mendiko

eskia, espeleologia... Gutxieneko

ordu kopuru bat bete behar

dugu. Lanerako prest egon behar

dugu beti».

Lehendabiziko hilabeteotan,

lanerako prest direla erakusteko

hamaika aukera izan dute erres-

kate taldeko kideek. «Lan anitz

izan dugu». Mendian gertatuta-

ko istripuengatik ez ezik, galdu-

tako pertsonak edo bihotzekoa

izandakoak artatzeko ere jarri

dira martxan suhiltzaileak. «Tal-

deak lortu du hagitz azkar eran-

tzutea, eta, ondorioz, gure lan es-

parrutik at diren larrialdietara ere

deitu gaituzte».

Airean ez direnean, formakun-

tza lantzen jarraitzeko baliatzen

dute denbora taldeko kideek.

Irailetik aurrera, prebentzioa jo-

rratzeko lanak pisu gehiago iza-

nen duela azaldu du Cisnerosek,

halere. «Gure asmoa da Nafarro-

ako eskalatzeko paretak aztertzea

eta hornitzea, bertzeak bertze, bai

eta eskalatzaileak eta espeleolo-

goak trebatzea ere. Arriskuak be-

hera egitea da xedea, eta, istripua

gertatuz gero, zer egin behar den

jakitea», azaldu du.

Larrialdi zerbitzu integrala es-

kaintzea da Erreskate Teknikora-

ko Taldeko kideen helburua, eta

maiatzetik xede hori egia bilaka-

tzeko egindako bidearekin kon-

tent dela berretsi du Juan Carlos

Cisnerosek. Hobera egitea baino

ez dute nahi, halere, suhiltzaile-

ek: laguntza behar duenak ahalik

eta azkarrena jaso dezan. Erres-

kate Teknikorako Taldea prest da;

suhiltzaileek prest dute kamioia;

prest dute helikopteroa. Erreska-

terako prest dira.

Maiatzetik abuztura bitarte 38 erreskate egin ditu sortutako talde berriak. NAFARROAKO GOBERNUA

Erreskate Teknikorako Taldeko hiru kide, asteon, Miluzeko parkean. IDOIA ZABALETA / FOKU

Lortu dugu hagitz azkarerantzutea; gure lanesparrutik at direnlarrialdietara ere deitugaituzte, ondorioz»Juan Carlos CisnerosErreskate Teknikorako Taldeko kidea

‘‘

4 Gaiak

Edurne Elizondo Iruñea

Ibaiei so egiteko garaia izan

ohi da udakoa; uraz eta

ibai ondoko zuhaitzen

itzalaz gozatzekoa. Zer go-

zatu izaten jarraitu nahi

dutelako, hain zuzen, beren

ibaiak zaintzeko eta babesteko la-

nean hasi dira, gainera, Zaraitzu

eta Ega ibaiek ukitutako herrieta-

ko biztanleak. Bi ekinaldi egin di-

tuzte ibaion inguruan, abuztuan,

Zain eta Ega Bizirik taldeek bul-

tzatuta: Zaraitzu garbitzeko auzo-

lana, eta Ega bizirik nahi dutela

aldarrikatzeko besta. Irailarekin

batera, ibaien alde urratsak egiten

jarraitzeko konpromisoa berretsi

dute elkarteok.

Zain elkarteko kideak iazko

urrian jarri ziren martxan, eta,

geroztik, ibaiak ukitzen dituen

lurretan –Zaraitzukoak, Nabas-

kozekoak, Erromantzatukoak eta

Irunberrikoak– biztanleentzat

duen garrantzia erdigunean jar-

tzea izan du xede. Abuztuaren

10eko auzolana helburu horrekin

egin zuten, eta erantzunarekin

«oso pozik» daude. Denera, ia

5.000 kilo zabor jaso zituzten. 500

boluntario aritu ziren, eta Irunbe-

rriraino ailegatu ziren, herriz he-

rri antolatuta.

Abuztuko auzolanari irailaren

22an emanen diote segida, jasota-

ko hondakinak sailkatzeko egi-

nen baitute bat herritarrek. Gai-

nera, eskualdeko bi artistak lan

berriak sortzeko erabiliko dute

ibaitik ateratako zaborraren zati

bat.

Zain elkarteko kideek badute

bertze asmorik. «26 minutuko bi-

deoa prestatu dugu ibaiari buruz,

eta asteburuan hasiko gara jen-

daurrean aurkezten», azaldu du

taldeko kide David Sotok. Bihar,

Nabaskozen ikusi ahal izanen du-

te, 12:00etan eta 13:00etan, Tu-

rrunbel elkartean. Irunberrin hi-

laren 20an aurkeztuko dute, eta

21ean, berriz, Ezkarozen. Hilaren

23tik aurrera, Interneten bidez

ikusi ahal izanen da.

Hilaren 21eko Ezkarozeko aur-

kezpena berezia izanen da, doku-

mentala erakusteaz gain, hitzal-

di-eztabaida eginen baitute. Zain

elkarteko kideez gain, Urbizi el-

karteko kide Fito Jimenezek ere

parte hartuko du. Ekinaldi horren

bidez, Zain elkarteak mahai gai-

nean jarri nahi du datozen hilabe-

teotan ardatz hartu nahi dituen

gaietako bat: Zaraitzu ibai erre-

serba izenda dezaten eginen du-

ten kanpaina, alegia. Babes bere-

ziko eremua da, gaur egun, eta

Zain taldeko kideen helburua da

ibaiak duen babesak gora egitea.

Nafarroako Pirinioetan erregula-

tu gabeko ibai bakarra da.

Zain elkartearen sorrera bul-

tzatu duten arrazoietako bat da,

hain zuzen, Ebroko Ur Konfede-

razioak Zaraitzun esku hartzeko

agertu duen asmoa. Esa urtegia

betetzeko erabili nahi ditu konfe-

derazioak Zaraitzuko urak. Asmo

hori mahai gainean dago, behin-

tzat, orain arte zehaztu ez badute

ere. Behin betiko bazter utz deza-

tela nahi dute Zain taldeko kide-

ek, eta horretarako lan eginen du-

tela berretsi dute. Oraingoa garai

garrantzitsua da, Ebroko Ur Kon-

federazioa Ebroko Plan Hidrolo-

gikoa berritzeko prozesuan mur-

gilduta baitago.

Egan, kezka nagusiEga Bizirik taldeko kideek zazpi-

garrenez egin dute ibai horren al-

deko besta, Murietan. Kezkaz egi-

ten diote so horko, Antzingo eta

Egaibarreko bertze hainbat herri-

tako bizilagunek egoerari. Mon-

tejurrako Mankomunitateak Lo-

kiz mendilerroko akuiferoak ba-

liatzen ditu eskualde hori

hornitzeko. 1985. urtetik ari dira

Antzingo putzua ustiatzen;

2005etik, berriz, Mendazakoa.

Ega ibaiari eragin dio egoera ho-

rrek, eta Ega Bizirik plataformak

salatu du azken urteotan, udan

batez ere, hainbat iturri lehortu

egiten direla; emari ekologikoari

nekez eusten ahal diola ibaiak,

urteko hilabeterik beroenetan.

«Lortu dugu akuiferoetatik

hasierako plangintzak jasotako

baino ur kopuru gutxiago atera-

tzea, baina, oraindik ere, kinka la-

rrian da Ega», azaldu du Ega Bizi-

rik taldeko kide Jon Iriberrik. An-

tzingo putzua 2027an itxiko

dutela ezagutarazi du, eta ontzat

jo du neurri hori; ez, ordea, nahi-

kotzat. Denbora da arazo nagusia:

«2024. urterako bertze hainbat

herri sartuko dira Montejurrako

Mankomunitatean, eta, ondo-

rioz, ur gehiago beharko da»,

erran du. Gaineratu du gober-

nuak onartu duela Egaren ur

emari ekologikoari buruzko iker-

keta egitea, eta berri ontzat jo du.

«Zuzen garela erakutsiko du».

Zaraitzu eta Ega ibaien aldeko bi ekinaldi egin dituzte herritarrek: Zain elkarteakauzolana antolatu du garbitzeko, eta Ega Bizirik taldeak besta ospatu du, Murietan.

Olatu bat ibaiak babesteko

Abuztuan Zaraitzu ibaia garbitzeko egindako auzolana; herritarrak Otsagabian lanean. ZAIN

Milaka kilo zabor atera zituzten Zaraitzu ibaitik abuztuan. ZAIN

Ega Bizirik taldearen besta ibaiaz gozatzeko aprobetxatu zuten. IÑIGO URIZ / FOKU

NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a

Edurne Elizondo Iruñea

Ongi funtzionatu

du; uste dut inte-

resgarria izan

dela. Abestera

ere animatu dira,

eta, beraz, oso pozik nago». Ho-

rrelaxe laburbildu zuen Jon Basa-

gurenek iazko azaroan Musika-

riak Ikastetxeetan programan

egindako saioa. Zizur Nagusiko

institutuko ikasleen aurrean

agertu zen Izaki Gardenak talde-

ko abeslaria, bere gitarrarekin,

Nafarroako Gobernuko Hezkun-

tza Departamentuak antolatuta-

ko emanaldi berezi batean.

Basagurenekin batera, bertze

hogeita bi musikarik parte hartu

zuten aurreko ikasturteko pro-

graman: 88 saio egin zituzten, he-

rrialde osoko institutuetako

4.000 ikasleren aurrean. Lortuta-

ko arrakastak bultzatuta, biga-

rrenez jarriko dute martxan pro-

grama, orain hasiko den ikastur-

tean.

Bide berean urratsak egiten ja-

rraitzea da asmoa, baina hainbat

berrikuntzarekin. Batetik, musi-

kari eta ikasle gehiagok parte har-

tuko dute: 41 abeslari izanen dira

denera, eta 191 saio eginen dituz-

te. Bertzetik, programan lantzeko

ikastetxeetarako materiala sortu

dute. Zehazki, hamar unitate di-

daktiko prestatu ditu gobernuak.

A eta D ereduko eskoletan

Euskararen eta euskal kulturaren

transmisioa bultzatzea da Musi-

kariak Ikastetxeetan ekinaldia-

ren helburu nagusia. Horretara-

ko, parte hartzen duten abesla-

riek gazteen aurrean abesten eta

jotzen dute, eta, gainera, euskal

kulturaren inguruko edukiez

mintzatzen zaizkie. Nafarroako A

eta D ereduko ikastetxe guztiek

izanen dute programan parte

hartzeko aukera. Musikariek 50

minutuko saioak eginen dituzte,

hamalau eta hemezortzi urte bi-

tarteko ikasleekin.

Oraingo ikasturtean parte har-

tuko duten musikarien artean

izanen dira Gari, Joseba Tapia,

Musego, Alex Sardui, Gorka Urbi-

zu, La Basu, Ines Osinaga, Izaro

Andres, Maite Larburu, Eñaut

Elorrieta eta Mikel Urdangarin.

Zuriñe Hidalgo abeslaria ere

ariko da. Iaz ere parte hartu zuen

proba gisa egindako lehendabizi-

ko ekinaldian, eta «ontzat» jo du

esperientzia. «Oso polita eta ger-

tukoa izan da, baina, horrez gain,

beharrezkoa da: nik institutu ga-

raian ez nuen jaso halako bisita-

rik, eta niretzat izugarria izango

litzateke nire erreferente baten

bisita izatea», erran zuen Hidal-

gok, orain martxan jarriko den

programari buruz.

Ekinaldi horrek lortzen du,

hain zuzen ere, ikasleen eta musi-

karien arteko hartu-eman zuze-

na gertatzea, eta hori «aberasga-

rria» da denentzat, antolatzaile-

en ustez. Programaren bigarren

aldian, gainera, gelako esparrutik

at ere izan nahi du oihartzunik

gobernuaren ekinaldiak. Asmoa

da musikariak ikastetxeetara joa-

ten diren egunetan herri horietan

musikarion emanaldi irekiak an-

tolatzea. Horretan ari dira antola-

tzaileak lanean tokian tokiko era-

gileekin.

Musikariak Ikastetxeetan programa antolatu du NafarroakoGobernuko Hezkuntza Departamentuak, bigarrenez. Partehartu nahi duten zentroek zabalik dute jada izena ematekoepea. 41 abeslari ariko dira denera, eta 191 saio eginen dituzte.

Musikariak geletaraitzuliko dira

Maite Larburu kontzertu batean. LUIS JAUREGIALTZO / FOKUJon Basaguren musikaria, Zizur Nagusiko institutuan, Musikariak Ikastetxeetan programaren lehen aldian. IÑIGO URIZ / FOKU

5NAFARROAKO HITZA

Ostirala, 2019ko irailaren 6a Gaiak

RHURBILDU ETA LAUJon Barberena Ibarra

Enrique Maiarensoldata

Bai, badakit. Berriz ere

Iruñeko alkatea zare-

netik, lanpetua zaude,

Enrique. Aginte maki-

la berreskuratu,eta buru-belarri

ari zara, hiri buruzagiko anizta-

suna kontuan hartuz, hiritar gu-

ziendako agintzen eta, batik bat,

oinarri-oinarrian elkarbizitza

sendotzen eta hauspotzen.

Horren adibide dugu behar-

beharrezkoa dugun armada lau-

datzea. Bakea nagusitu dadin,

metrailetak erabiltzen dituzten

neska-mutiko fierrak goraipa-

tzea. Aurtengo apirilean, Arma-

daren etorbidea izena kendu, eta

Katalina Foixkoa etorbidea izena

paratu zion Joseba Asironen tal-

deak Iruñeko etorbide nagusie-

netako bati. Nik ere ez dakit nola

atrebitu ziren holako astakeria

egitera. Konkista aitzineko azken

erregina izan zen Katalina Foix-

koa, pertsona baliogarria, ke-

mentsua eta azkarra, baina ar-

madaren balioarekin alderatuz

gero, ezer guti. Enrique, normala

da armadari eta militarismoari

gorazarre egitea, gu guzion de-

fentsan eta arma merkeak etiko-

ki darabiltzaten soldaduak

omentzea, alegia. «Espainiako

armada loriatsuari» eskaini dio-

zu etorbidea. Iñaki Iriartek eta

Patxi Perezek Leitzan erakutsi

duten gisara, diktadura sasoia

presente duzu.

Bertzalde, agerikoa denez,

iruindarren erosotasuna berma-

tu nahi duzu, eta, horretarako,

autoen joan-etorri azkarra eta

horiek aparkatzeko tokia ziurta-

tu nahiko zenituzke. Hiritarren

erosotasuna lehenetsi, norbana-

koaren osasuna eta airearen ku-

tsaduraren aitzinetik. Europako

hiri anitzek hartu duten kontra-

ko noranzkoan abiatu, eta autoz

betetako karrikak, kez betetako

birikak eta bozina soinu lasaiga-

rriak hiri buruzagiko ezaugarri

bihurtu. Hori dela eta, Pio XII

etorbidean aparkaleku gehiago

paratu nahi dituzu, horrela, lau

urte hauetan mugikortasun ja-

sangarriaren alde tematu direnei

bizkarra eman, eta ohiko hiri

bihurtu nahi duzu Iruñea. Ez al

dira, ba, hiriaren berezko osa-

gaiak ibilgailuen kaosa, kea eta

auto ilara akiezinak?

Eskola publikoa ere beti izaten

duzu gogoan, nahiz eta eskola

horiek diruz ez dituzun inoiz so-

bera lagundu. Horren adibide

dugu duela guti Joseba Asironen

taldeak berritutako Hello Egun-

senti haur eskolan eginiko adie-

razpen aski logikoak. Argi eta

garbi adierazi berri duzu heldu

den ikasturtean Iruñeko haur es-

koletan euskarazko eskaintza tti-

pituko duzula, eskaintza gehie-

gizkoa delako. Azken batean, Eu-

ropako lurralde bakarra da gurea

berea den hizkuntza baten kon-

tra egiten duena, eta, doike, Na-

varra Sumaren bereizgarri propio

hori mantentzea gauza ederra da.

Gogor hasi zara lanean, Enri-

que. Agintea hartu bezain fite,

soldata goititzeko erabakia hartu

duzu. Justifikatua dago arras, de-

nok bai baitakigu gorrotoz hartu-

tako hainbertze erabakik nekea

eta estres maila handia sortuko

dizkizutela. Segi horretan, euska-

ra eta euskaldunak zangotraba-

tzen; bakearen izenean, metrai-

latzen dabiltzanak omentzen eta

natura kez ureztatzen. Kasu,

hainbertze gorrotok urdailean

ultzerak sor ditzake; zaindu.

Eskola publikoa erebeti izaten duzu

gogoan, nahiz etaeskola horiek diruz ezdituzun inoiz sobera

lagundu

Irudia bAltsasu

Ehunka pertsona Ospa EguneanGuardia Zibilaren zaintzapean egin zuten Ospa Eguna, Altsasun, larunbatean. Ekinaldia debekatu ez, baina

«zaintzeko» agindu zuen Espainiako Auzitegi Nazionaleko epaile Ismael Morenok. Parte hartzaileek normal

egin ahal izan zituzten ekitaldi guztiak. Hainbat bizilagunek salatu zuten Guardia Zibilaren helikopteroa etxeen

teilatuetatik metro gutxira zebilela, eta patruilak ere ibili ziren herrian. Kalejira egin zuten arratsaldean, polizia

indarren jazarpena salatzeko. Bertzeak bertze, Altsasu auziko gazteen egoera salatu zuten. ENDIKA PORTILLO / FOKU

6 NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aIritzia

Sustraik salatu du Magnaren proiektuak«kalte larriak» eraginen lituzkeela

BAZTAN bSustrai Erakuntza fundazioak argi eta garbi erran du Magna

enpresak Baztango Erdiz eremuan meategia egiteko duen proiektuak

«kalte larriak» eraginen lituzkeela ingurumenean. Enpresak bigarre-

nez eutsi dio magnesita ustiatzeko egitasmo horri, eta Nafarroako Go-

bernuan aurkeztu du bere proiektua. Erdiz Bizirik plataformak gogor

salatu du, bai eta Sustrai Erakuntzak ere, proiektua aztertu eta gero.

Zubiriko planta handitzeko enpresaren asmoaren aurka ere egin du.

5,6UHOLDEEN KALTEAK KONPONTZEKO SAILA, MILIOI EUROTANNafarroako Gobernuak 5,6 milioi euroko diru saila onartu du uztailean

herrialdeko erdialdean gertatu ziren uholdeek eragindako kalteei aurre

egiteko. Tafallan eta Erriberrin gertatu ziren kalterik larrienak. Nekazariek

3,4 milioi euro jasoko dituzte. Santsoainen zubi berria eginen dute.

‘Gogoan’ monumentuko plaka jarri duteberriz, udan hiru aldiz eraso egin eta gero

IRUÑEA b Hiru aldiz egin diote eraso 1978ko Sanferminak Gogoan pla-

taformak Iruñean jarritako Gogoanmonumentuari. 1978ko sanfermi-

netan Espainiako Polizia Armatuak hildako German Rodriguezen eta

erasoa jasan zuten iruindar guztien omenezko lana da Dora Salazarrek

egindakoa. Azken asteotan hiru eraso sufritu eta gero, joan den astean

jarri zuten, berriz ere, eskulturaren asmoa azaltzeko plaka, behin-

behinean. Nafarroako Gobernuak erran du plaka ofiziala jarriko due-

la.

«Nire ametsik onenetan ere ez nuen inoiz imajinatuEuropako txapeldunbilakatuko nintzenik; ez dutprotagonista izateko ohitura»

Maialen OñateAbiadura patinatzailea, Europako maratoi txapelduna

MUSIKA

ALTSASUPink Tones.

bGaur, 23:00etan, Foruen plazan.

ANTSOAINArrikurock: Lurrean

Baino, Modus Operandi, Flitter,

Sons of Agirre eta Pupil-les.

bBihar, 18:00etatik aitzina,

Barricada kalean.

ATARRABIABlack Stone Cherry.

bGaur, 21:30ean, Totem aretoan.

IRUÑEASofia Ellar.

bGaur, 21:00etan, Zentral aretoan.

IRUÑEAPim Pam Ville: Nickel &

Rose, Joseba Irazoki eta Lagunak,

Craig Brown, Jon Ulecia & Cantina

Bizarro, Kokoshca, The Mani-las,

The Kids eta The Fleshtones.

bBihar, 12:45etik aurrera, Burguen

plazan.

IRUÑEAPaulino Otamendi

ganbera orkestraren eta Amaia

Uharte sopranoaren kontzertua.

bBihar, 19:30ean, Kondestablearen

jauregian.

IRUÑEA Jo & Swiss Knife.

bOstegunean, 20:00etan,

Zaldi Zurian.

IRUÑEALas Kasettes.

bOstegunean, 20:00etan, Burguen

plazan.

LIZARRA Isabel Villanueva.

bGaur, 18:30ean, Santa Klara elizan.

LIZARRANafarroako Orkestra

Sinfonikoa eta Iruñeko Ganbera

Abesbatza: The Messiah.

bGaur, 20:15ean, San Migel elizan.

LIZARRACarlos Mena, Jone

Martinez, Victor Cruz eta Diego

Blazquez: Bozes en las esferas.

bBihar, 18:30ean, Santa Klara elizan.

LIZARRA Jordi Savall eta Pedro

Esteban: Ekialdea - Mendebaldea.

bBihar, 20:15ean, San Migel elizan.

LIZARRAEuropa Galante:

Les Nations.

b Igandean, 20:15ean, San Migel

elizan.

ULTZAMAAlberto Rodriguez Purroi.

bBihar, 17:00etan, Orgiko basoan.

ANTZERKIA

ALTSASUTxalo: Mandibula afilada.

bBihar, 19:30ean, Iortia zentroan.

ANTSOAINPirritx, Porrotx

eta Marimotots: Musua.

bAsteartean, 17:00etan eta

19:00etan, antzokian.

CINTRUENIGOEl Negrito:

Mi última noche con Sara.

bGaur, 21:30ean, Avenida zentroan.

IRUÑEAAtico Luna

Producciones: Recordando

Grease.

bGaur, 20:30ean, Gaiarre antzokian.

IRUÑEAYllana: Ben-Hur.

bBihar, 20:00etan, Gaiarren.

DANTZA

IRUÑEAGaita eta txistu dantzaldia.

bAsteartean eta ostegunean,

18:30ean, Gazteluko plazan.

OTSAGABIAOtsagabiko dantzak.

bGaur, 20:00etan, Blancoa plazan;

etzi, 11:30ean Muskildako baselizan

eta 18:00etan, Blancoa plazan.

BERTZELAKOAK

IRUÑEASaguzar gaua.

bGaur, 19:00etan, San Pedro

zubian.

IRUÑEABatasunaren

Pribilegioaren eguna: Erdi Aroko

azoka, erraldoien konpartsaren

irteera eta ekitaldi instituzionalak.

bEtzi, egun osoan, Alde Zaharrean.

7NAFARROAKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Agenda

Iker Tubia

Hamabost edizio eta 80 lagun bai-no gehiago. Hori da Hator Honaegitasmoaren uzta. Necocheako(Argentina) euskal etxeko gazte-ek antolatzen duten programa daHator Hona, eta Euskal Herrikoeta euskal diasporako gazteak ha-rremanetan jartzea du helburu.Urtero, euskal kulturari lotutakoikastaroak eskaintzen dituzte he-mendik hara joandakoek. Aur-ten, hamabosgarrena izanik, be-rezia izan da, eta dagoeneko hanegondakoak gonbidatu dituzte.Itzuli diren horietako bat da Ezti-txu Hariñordoki (Baigorri, Nafa-rroa Beherea, 1990).Zergatik erabaki duzu Necoche-

ara itzultzea?

Zinez esperientzia ederra izan ze-lako. Nahiz eta duela bi urte izan,eta hiru asteko programa izan, la-gunak egiten dira. Necocheakolagunak eta familia berriz ikuste-

ko eta haiekin elkartzeko, duda-rik gabe erabaki nuen itzultzea.Zer aurkitu duzu oraingoan Ne-

cochean?

Batetik, nahiko desberdina izanda, baina, hala ere, antzekoa erebai. Desberdina, itzuli naizelako,orduan ez zen deus berri: duela biurteko sorpresa handiak ez zirenhorrenbesterako sorpresa. Des-berdina izan da, halaber, haiekdesberdin muntatu dutelakoproiektua: egunero tailer bat egindugu, eta denak ginen parte har-tzaile tailer guzietan. Aurrekoanbakoitza bere tailerretan izatenzen, bere aldetik.Euskara irakasle aritu zara Ar-

gentinako egonaldietan. Espe-

ro zenuen han euskararekin du-

ten lotura?

Aurten itzuli naizelako ez da sor-presa handia izan, baina, hala ere,beti harritzen naiz ikusirik hangojendeak zenbat interes duen eus-kal kulturan oro har, eta euskal

hizkuntzan ere bai. Eta hangogazteek euskara nola ikasi etapraktikatzen duten, eta zer pasio-rekin lantzen duten.Gaztelaniaz bakarrik ez, euska-

raz ere aritzeko aukera izateak

zer esanahi izan du zuretzat?

Duela bi urte, ez nuen batere es-pero euskaraz egiteko aukera iza-

tea. Horrek etxean bezala sentia-razten nau. Argentinako EuskalHerri txoko batean, Euskal Herrittipi batean ginen hor, gure mun-dutxoan. Egunero-egunero eus-kal etxera joanez, eta euskarazmintzatzen, anitzetan ahanzten

nuen hasteko Argentinan nintze-la. Baina, hala ere, bistan da, de-nek ez dakite euskaraz, eta hangogaztelaniaz ere egin behar izandut. Horren aldetik ere anitz ikasidut, aurten ere gaztelania prakti-katu baitut.Nola bizi izan duzu Hator Hona

programa?

Zaila da hizketan azal-tzea; uste dut bizi behardela jakiteko benetan zerden proiektu hori. Seku-lako esperientzia da, enebizitzaren parte dena.Anitz-anitz ikasi dut, es-perientzia aberasgarriada, eta, orain, espero dutlaguntasunen partez

atxikiko dela Argentinako euskaldiasporarekiko lotura hori; ezdela bakarrik oroitzapen bat iza-nen. Haiek ere noizean behin au-kera dute hona etortzeko; beraz,haiekin elkartzeko aukera izanendugu.

Lagunak ez ezik, familia ere ba-

duzu Argentinan?

Bai. Hori bikaina da. Gu familiakobat bagina bezala hartzen gaituz-te, seme-alabak bagina bezala.Beste familia bat sortzen da, etabiziki sakona bilakatzen da. Niduela bi urte familia batean egonnintzen, eta, Hator Hona bukatuzelarik, azken egunean, etxekogiltza eskaini zidaten. Erabakinuelarik Necocheara itzultzea,badaezpada ere giltza hori era-man nuen. Eta haiek ere itxoitenzuten lehen momentuan nik gil-tza ateratzea eta nire etxeko ateairekitzea. Sinbolikoa da, xeheta-sun bat da, baina gauza anitzerran nahi ditu.Diaspora ezagutu aurretik, zer

irudi zenuen haiei buruz?

Banekien euskal etxeak bazirela,euskaldunak bazirela eta euskalkultura praktikatzen zela euskaletxeetan. Baina ez nekien deusgehiago. Euskal etxea alimalekoada, eta belaunaldi guziak elkar-tzen dira. Harritu nau zer maita-sun eta lotura duten euskal kultu-rarekin. Zer handia den euskalmundua eta zer ttipia ber mo-mentuan. Ez nuen pentsatzenhain konektatuak egonen zirenikgaur egungo euskal kulturarekin.Xehetasun bat emateko: oraingomusika taldeak ongi ezagutzendituzte. Hango euskaldunekerran zidatenez, alde batetik Ha-tor Honari esker izan da hori. Lotura hori beste zentzuan ikus-

ten duzu? Euskal Herria badago

diasporari lotuta?

Ez hainbeste, beharbada. Oro har,Euskal Herrian ez dugu ezagutzenhango errealitatea, geografikokiere urrun delako, baina beharba-da ez garelako hainbeste interesa-tzen. Ene ustez, gehienak harri-tuak izanen lirateke jakinen balu-te zer errealitate den han. Erratenden zortzigarren probintzia hori,uste dut hala dela. Denek jakin be-harko genuke munduan badelazortzigarren probintzia hori. Zer iritzi duzu Hator Hona eta gi-

sako programez?

Zinez bikainak dira, eta sekulakoaukera dira, hain urruti egonarren, loturak egiteko. Bakoitzakbestearen errealitatea ezagutzekoere. Hamabost urtez iraun du Ha-tor Honak, eta espero dut bestehainbeste iraunen duela, eta, ezbada Hator Hona, bederen, ho-rrelako beste proiektuak sortu etagaratzea, Argentinan eta munduosoko diasporetan. AEBetan ho-rrelako proiektu bat egiterik bale-go, sekulakoa litzateke hura ere. Itzuliko zara?

Haiek ulertarazi ziguten esperozutela gure itzulera; beraz, itzul-tzea espero dut.

«Euskal Herri ttipi bateanginen hor, gure mundutxoan»

Eztitxu Hariñordoki b Hator Hona egitasmoko parte hartzailea

Bigarrenez iragan du uda Necocheako euskal etxean. Hariñordoki etxean bezala sentitu da, etaeuskaraz ere aritu da gazte argentinarrekin. Diasporarekin loturak azkartzeko beharra ikusi du.

IKER TUBIA

Gehienak harrituko liratekejakinen balute zer errealitateden diasporan. Zortzigarrenprobintzia, uste dut hala dela»

‘‘

NAFARROAKO HITZAOSTIRALA, 2019ko irailaren 6a

Zuzendaria: Edurne Elizondo. Argitaratzailea: Nafarroako Berriak elkartea.

Mundiñu 9, Arbizu 31839 Nafarroa. Lege gordailua: SS-1517-2010

www.nafarroa.hitza.eus bnafarroa@hitza.eus