MM aa rr rr aa zz eeddoo ll oo tt uu rr ii kk iiddaazz tteenn dd ii rreenn hh ii tt zzaakk

abiaraziahantzarazi

alfer-alferrikasmaezina

atzera-aurreraaurrealdeaazpiegitura

bainugelabat-bateanbateraezina

behar-beharrezkoabehealdeabehe-maila

behin-behinekoabelar denda

bene-benetanbere-bereabete-beteanbetez gerobihar-etzibilarazi

botaz gerobustiarazi

burdinsarea

denbora-pasaden-denakdiruzaina

diru zorroa

edanarazieginez geroesanarazi

esan-eginakesanez geroeskubaloiaesku hartu

esku-hartzea (izena)eskuin aldeaeskupilota

errege-erreginakezari-ezarian

ezgauzaezizenaezjakina

ezker aldeaezker-eskuin

fin-fina

gainegituragain-gainera

gazi-gezageldiarazigerarazi

gogorarazigoi-maila

goiz-goizetikgora jo

gora-jotzea (izena)gor-mutua

gorabeherakgutxi gorabehera

guzti-guztiak

hala-holahamar-hamaika

han-hemenhanka sartu

hanka-sartzea (izena)harri-koskorra

harro-harrohasiera-hasieratik

herriminahilkutxa

hondorarazihotz-beroak

huts eginhuts-egitea (izena)

ikasmailaikusarazi

ikus-entzuleakirekiarazi

irrati-telebistaisilduz geroitsasaldeaitxiaraziitxi-irekiitxiz geroisil-isilik

jaitsarazijaitsiz gerojakin-nahia

jaun-andreokjauzarazijirarazi

joan-etorriajoanez gero

joz gerojustu-justu

kalez kalekili-kolokokarazikopiarazi

lanegunalangabea

liburu dendalodi-lodia

logelaluze-luzea

mendikateamendirik mendi

negar-zotinkanekaezinanon-nahi

nondik-nahizein-nahi

odolgabeaoso-osorikozta-ozta

pairaraziparte hartu

parte-hartzea (izena)porru-patata

sei-zazpiseme-alabak

senar-emazteaksorrarazi

sudurzuloa

txor-txortxuri-urdina

ulertarazi utzarazi

utziz gero

zereginazeresanazerikusia

zer-nolakoazuri-gorria

Z

U

T

S

P

O

N

M

L

K

J

I

H

G

F

E

D

B

A

78

--

hirurogeita hamazortzi

• Idatzi laukitxo urdinetan hurrengo hitzekin aplikatu den ortografi araua: A, B, C,D, E edo F.

96

1. kili-kolo . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. esku-hartzea . . . . . . . . . . . .

3. ozta-ozta . . . . . . . . . . . . . . .

4. den-denak . . . . . . . . . . . . . .

5. gor-mutua . . . . . . . . . . . . . .

6. kalez kale . . . . . . . . . . . . . . .

7. txor-txor . . . . . . . . . . . . . . .

8. lodi-lodia . . . . . . . . . . . . . . .

9. harro-harro . . . . . . . . . . . . .

10. isil-isilik . . . . . . . . . . . . . . . .

11. zuri-gorria . . . . . . . . . . . . . .

12. gora-jotzea . . . . . . . . . . . . .

13. bene-benetan . . . . . . . . . .

14. mendirik mendi . . . . . . . .

15. alfer-alferrik . . . . . . . . . . . .

16. hasiera-hasieratik . . . . . . .

17. atzera-aurrera . . . . . . . . . . .

18. sei-zazpi . . . . . . . . . . . . . . . .

19. goi-maila . . . . . . . . . . . . . . .

20. bihar-etzi . . . . . . . . . . . . . . .

21. seme-alabak . . . . . . . . . . . .

22. huts-egitea . . . . . . . . . . . . .

23. joan-etorria . . . . . . . . . . . . .

24. hamar-hamaika . . . . . . . . .

25. ikasle kopurua . . . . . . . . . .

26. senar-emazteak . . . . . . . . .

27. inbertsio gaitasuna . . . . . .

28. irrati albisteak . . . . . . . . . .

29. jaun-andreok . . . . . . . . . . .

30. hanka-sartzea . . . . . . . . . . .

Idatzi behar da A Hitza errepikatzen denean. Eder-ederra

B Bi hitzen tartean eta lokailua ezabatzen denean. Neska-mutilak

C Bi hitz edo zenbakiren tartean edo ezabatzen denean. Hala-hola

D Hitzak errepikatzean, bigarrenak deklinabide atzizki bat izan arren. Oso-osorik

E Aditz batetik sortua, hitza izen bihurtu denean. Parte-hartzeaEz da idatzi behar

F Hitza errepikatu arren, lehen zatiak deklinabide atzizki bat badu. Kalez kaleAukerakoa da

G -ko edo -en atzizkiak ezabatuta osatzen diren hitz elkarketetan. Bide istripua

Noiz idatzi behar da marra (-)?

79hirurogeita hemeretzi

• Poltsa bateko eta besteko hitzek hainbat letra galdu dituzte. Koloreen lagun tzaz,bilatu bikoteak bi poltsetan eta idatz itzazu marraz loturik.

97

• Bila itzazu bikoteak. Egunkariko orrialde batean atal bat eta bestean kidea aur-kituko dituzu. Idatzi behar den moduan.

98

1. j_s _ u-

8. b_h_ _-b_ha_ _ _ _ko_

6. be_ _-

12. be_ _-

be_r_ _

7. g_ _ n-g_ _ nera

b_te _ _

5. _s _-

_so_ _ _

2. f_n-

11. g_i_-

g_ize_ _ k4. g_z_i-

10. b_hi_-

b_hi_ _ k _ _

g _z_i_k3. b_t-

9. ez_ri-ez_ _ _ an

b_t_a_ f_na

j_s _ u

beroak

patatak

geza

aurrera

emazteak

ireki

eginak

eskuin

zazpi

nolako

hemen

telebista

entzuleak

mutilak

osabak

porruhotzatzeraitxiesangaziezkerizeko

senarseizer

hanirratiikusneska

P............................................1

S............................................ 2

S............................................ 4

Z............................................ 6

H............................................ 8

I............................................ 10

I............................................ 12

N............................................ 14

H............................................3

A............................................5

I............................................7

E............................................9

G............................................11

E............................................13

I............................................15

5.

6.

7.

8.

9.

11.

12.

1.

2.

3.

4.

10.

--

80 laurogei

• Aukeratu ondo idatzita dauden hitzak eta, puntuak lotuz gero, animalia batensoslaia lortuko duzu.

99

• Hurrengo hitz bikoteetatik, zazpi loturik idazten dira: oihal zatiak lotzen dituztenkatebegien koloreek lagunduko dizute aukeratzen.

100

itsa

sald

ea

itsa

s al

dea

behealdeabehekaldea

zeinahi

zein

-nah

i

behemaila

behe-maila

ikasmaila

ikas m

aila

ez gauza

ezgauza

goim

aila

gorabeherak

gora-beherakgoi-maila

nondik nahi

nondik

-nah

i

aurrekaldea

aurr

eald

eaaz

pi egitu

ra

azp

iegit

ura

esk

uin

aldea

go_- _ _ _ _ _1.

be_ _- m _ _ _ _2.

go_ _ _ _ _ _ _ _ _3.

ze_ _ -n _ _ _4.

be_ _ _ _ _ _ _5.

no_ _ - _ _ _ _6.

i_ _ _ m _ _ _ _7.

au_ _ _ _ _ _ _ _8.

es _ _ _ _ _ _ _ _ _9.

az_ _ _ _ _ _ _ _ _10.

ez_ _ _ _ _11.

i_ _ _ _ al _ _ _12.

galdera sorta

esku baloia

batasun nahia

bainu gela

diru zorroa

herri mina

esku pilota

hitz kopurua

burdin sarea

harri koskorra

petrolio putzua

lan eguna

argazki bilduma

metro txartela

sudur zuloa

1. ......................................2. ......................................3. ......................................

4. ......................................5. ......................................6. ......................................

7. ......................................8. ......................................9. ......................................

esk

uin

aldea

• Bilatu eta idatzi (zein bere tokian) zizareetako hitzak: zizare horian lotuta idaztendiren hitz multzoak daude; zizare laranjan marraz idazten direnak eta zizareberdean banatuta idazten direnak. Ondoren, osatu arauak.

101

ez_ _ _ _ _1.

ez_ _ _ _ _ _2.

ba_ _ _ _ _ _ _3.

lo_ _ _ _4.

me_ _ _ _ _ _ _ _5.

n_ _ -- _ _ _ _1.

li_ _ _ _ _ _ _ _ _2.

be_ _ _ _ _ _ _ _3.

t_ _ _ _ -- _ _ _ _ _ _4.

lu_ _ -- _ _ _ _ _5.

di_ _ -- _ _ _ _ _6.

de_ _ _ _ _ -- _ _ _ _7.

ne_ _ _ -- _ _ _ _ _ _ _8.

ja_ _ _ -- _ _ _ _ _9.

it_ _ _ _ _ _ _ _1.

it_ _ _ _ _ _ _ _ _2.

al_ _ _ _ _ _ _ _3.

te_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _4.

go_ _ _ _ _ _ _ _5.

ah_ _ _ _ _ _6.

bu_ _ _ _ _ _ _ _ _7.

od_ _ _ _ _ _ _6.

la_ _ _ _ _ _7.

hi_ _ _ _ _ _7.

ga_ _ _ _ _ _ _ _ _9.

ik_ _ _ _ _ _ _10.

Beraz, zelan idatzi behar ditugu?

1 Bigarren osagaia gela hitza dutenak

2 Lehen atalean ez dutenak

3 Bigarren osagaia gabea dutenak

4 Bigarren osagaia denda dutenak

lotu

rik

marra

z edo

bere

izbe

reiz

laurogeita bat 81

eziz

enae

zjak

inab

ainu

gelal

ogela

men

dika

teaod

olgab

eala

ngab

eahi

lkut

xaga

ineg

itura

begi

baka

rrai

kasm

aila

nonn

ahi l

ibu r

uden

dabe

lard

enda

txu r

i urd

i nal

uzel

uzea

diru

kutx

aden

bora

pasa

nega

rzot

inka

jaki

nnah

ia

itsa

sma i

laal

dapa

gora

tele

fono

linea

goik

oaal

deaa

hozg

orab

uruz

behe

rab e

h e koa

ldea

best

erik

gabe

--

82 laurogeita bi

• Berridatzi ataletako aditzak -(e)z gero gehituta, laukietako koloreak lagun: -z/ -ez. Forma berri horiekin osatu esaldiak. Azkenik, osatu araua.

102

1. Horren gogor larrua apurtuko diozu danbolinari.

2. Horrelako gauzak aspertu egingo ditu.

3. Eskailerak horrela kaskarreko ederra hartuko duzu.

4. Idiei pentsua oka egin arte jango dute.

5. Arineketan garaiz iritsiko gara.

6. Tximiniako atetxoa ez da txinpartarik irtengo.

7. Haziak horrela ez da landarerik erneko.

8. Bideak laharrez ez da igarotzeko modurik egongo.

9. Txakurrak zaunka berehala irteten dira etxekoak.

10. ez dugu entzungo esan behar diguzuna._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _

a. jotzen baduzu ➪ _ _ _ _ _ _ _

b. esaten badizkie ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

c. jaisten badituzu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

d. uzten badiegu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _

e. joaten bagara ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

f. ixten badute ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _

g. botatzen baduzu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _

h. betetzen badira ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _

i. egiten badu ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

i. isiltzen bazara ➪ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

☞ Ahoskatu ➪ “ezkero”

2. Kontsonantez amaitzen diren aditzek amaiera hartzen dute. Adibidez: ...............................................................................

- _ _ gero

1. Bokalez amaitzen diren aditzek amaiera hartzen dute. Adibidez: ...............................................................................

- _ gero

Kontuz: –ezkero loturik edo k-rekin idazten da kasu hauetan: honezkero, harrezkero, (laur)ak ezkero edo (laur)ak ezkeroztik

• Idatz itzazu aditz horiek, zein bere laukitxoan, -arazi gehituta. Marratxo kopuruzehatza dago.

103

Beraz, zelan idatzi behar dugu -arazi?

1 Beti idatzi behar al da aditzari loturik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2 -tu amaiera duten aditzetan, -tu hori ezabatu egin behar al da? . . .

3 -ratu amaieradun aditzetan, -ra- hori ezabatu egin behar al da? .

4 -i amaiera duten aditzetan, -i hori ezabatu egin behar al da? . . . . .

5 -ki amaiera duten aditzetan, -i hori ezabatu egin behar al da? . . . .

Bai Ez

1. abiatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _

2. kokatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _

3. bilatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _

4. kopiatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

5. gelditu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

16. jiratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _

17. pairatu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

18. geratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _

19. gogoratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

20. hondoratu ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

8. jauzi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

9. ikusi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

10. itxi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

11. utzi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _

6. edan ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

7. esan ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _

12. ireki ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

13. busti ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

14. jaitsi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

15. ahantzi ✏ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

laurogeita hiru 83

--

84 laurogeita lau

• Esaldi berdeak urdin eta urdinak berde bihurtu behar dituzu.104

• Zein arau aplikatu da esaldi horietan? Idatzi arauei dagozkien letrak.105

1. ...gorriak pasatu zituen-eta ➲ ...gorriak pasatu baitzituen.2. ...jolasten genbiltzan-eta ➲ ..........................................

3. .......................................... ...alkateari idatzi bainion.

4. ...biribil-biribilak dira-eta ➲ ..........................................

5. .......................................... ...eskerrak eman baitzizkion.

6. ...harrokeriatan dabil-eta ➲ ..........................................

7. ...oinez bidali genuen-eta ➲ ..........................................

8. .......................................... ...pozik geratuko bailitzateke.

➲

➲

➲

• Bait- + naiz ➝ .................... • Bait- + da ➝ ....................

• Bait- + gara ➝ .................... • Bait- + ziren ➝ .................... • Bait- + luke ➝ ....................

1. Berehala erantzun zion, denabaitzekien.

Eta lokailua aditzari loturik idazten da beti.

2. Ez zuen entzun, zarata han-dia zegoen-eta.

3. Ez da etxean egongo, gaurigandea baita.

4. Ez dut lortuko, hasberriabainaiz honetan.

a

Bait partikula bereiz idazten da beti.e

Bait partikula aditzari loturik idazten da beti.d

Menpeko esaldiak koma baten bidez bereizten dira.c

Eta (kausa adierazteko) aditzari loturik idazten da.b

c + .....

.... + ....

.... + ....

.... + ....

• Berridatzi koloretan dauden atalak, -ra arte edo -ak arte erabilita.106

• Testu horretan markaturik dauden akatsak zuzendu behar dituzu.107

1 -ra arte beti ere bereiz idatzi behar da. Goizera arte.2 Aditzekin ez da erabili behar -ra: Esan zion arte. Etorri zen arte.3 Orduekin -ak arte erabiltzen da: Hamaikak arte. Laurak arte.

1. Igandea baino lehen ez da egongo Jonekin. ____________________...

2. Gero arte. Lauretako trenean elkartuko gara. ...____________________

3. Bosgarren minutua bete arte itxaron zuten. ...____________________

4. Gaua egin zuen. Orduan etxera itzuli ziren. ____________________...

5. Zain egon ziren. Goiza iritsi zen. ...____________________

6. Kalean egon ziren. Berandu egin zitzaien. ...____________________

7. Arratsaldean jakin zuen berria. Lehenago ez. ____________________...

8. Hiruretan abiatu ziren, ez lehenago. ____________________...

9. Zuzendariak esan zionean; orduan hasi zen. ...____________________

10. Bostetan irtengo da; ezin da irten goizago. ____________________...

Gure maratoilaria eguerdian heldu da Atenasera. Bidaia txarra

izan du, bertako aire kontroladoreak greban bait daude. Horrek hasie-

rako plana aldatu arazi dio eta bidaia Turkian zehar egin behar izan

du. Maratoilaria, hala ere, baikor azaldu da eta proba ona egin deza-

kela esan digu: “Lehen kilometroetan afrikarren erritmoari eutsi ez-

kero , amaieran eurak baino hobeto egon naitekela uste dut.”

Zer gertatuko den jakiteko etzirarte itxaron beharko dugu, arra -

tsaldeko hiruretara arte, karrera ordu horretan hasiko bait da .

1 Bai(t)- beti aditzarekin bat eginda idatzi behar da.

2 Aditzen -ke- amaiera, zerbait gehitzean, -kee- bihurtzen da.

3 -arazi beti aditz erroari loturik idatzi behar da.

4 “ezkero” ahoskatu arren, -(e)z gero idatzi behar da.

5 -ra arte edo -ak arte bereiz idatzi behar dira.

..................

..................

..................

..................

..................

..................

..................

laurogeita bost 85

--

86 laurogeita sei

• Irakurri azalpenak eta osatu esaldiak koloretako hitzak erabilita.108

• Plurala onartzen dutenean izenak dira k loturik idatzi behar dira:

zeresanak, zereginak, zerikusia...

• Beste batzuetan, aldiz, zer galdetzailea da (zertan... bezalakoa) k bereiz :

Ez du zer ikusirik / Ez zekien zer esan

Zer + egin, esan, ikusi... Loturik ala bereiz?

• Aditz elkartuak k bereiz: parte hartu, esku hartu, huts egin, hanka sartu...

• Izen bihurtzen direnean (plurala ere onartzen dute) kmarraz:

gora-jotzea, huts-egitea, hanka-sartzeak, esku-hartzea...

Parte hartu / parte-hartzea... Loturik ala marraz?

1. Gai honek beste horrekin a baduelakoan nago.

2. Badago museo horretan.

3. Ez dago ik horrelako astakeria baten aurrean.

4. Ez zekien nora joan, , ez ezer.

5. Saltsa horretan ez duzu ik, ezta ik ere.

6. Istripuak ugari eman zien aldizkariei.

7. Ezingo naiz irten, etxeko ak amaitu artean.

8. Ez dakit, ba, zer duen batak bestearekin.

9. Bileran zuen, baina laburra izan zuen.

10. Besteen ei begiratu beharrean, adi zeureei.

11. Proban zuten guztiei domina bana eman zieten.

12. ederra izan da Mikelena!

13. Langile da, fin-fina.

14. Bi sistema horiek ez dira bateragarriak, ak baizik.

15. Korapiloa dabil, delako.

zereginzer ikusi

zer esanzerikusi

zer esanzer egin

zer eginzer esan

zerikusi

huts-egiteparte hartu

nekaezinaasmaezina

parte-hartzeparte hartu

hanka-sartzebateraezin

asmatu ezinik

✌ Orain, nahi baduzu, 24-25 ebaluazio ariketak egin ditzakezu.