Embed Size (px)
Citation preview
2017KO URRIA
Jesus Tapia Sagarna Arkeologoa. Historiaurrea Saila
ELOSUA-PLAZENTZIAKO MEGALITOTEGIA IKERTZEKO, KONTSERBATZEKO ETA BALIOAN
JARTZEKO PROIEKTUA
“Dolmenen ibilbidea” 5. ekinaldia (2017)
GIZABURUAGA (2. fasea)
TXOSTEN ARKEOLOGIKOA
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
A
AUR 0.- F 1.- A 2.- E 3.- G 4.- 20 5.- 20 6.- A 7.- ZA 8.- A
AURKIBID
RKEZPENA
ITXA TEKN
AURREKAR
LOSUA-PL
GIZABURUA
016ko ESK
017ko ESK
AZTARNA A
AHARBER
AZTARNATE
DEA
NIKOA
RIAK
LAZENTZIA
AKO TRIKU
KU-HARTZE
KU-HARTZE
ARKEOLOG
RRITZE LAN
EGIAREN G
A MEGALIT
UHARRIA
EA
EA
GIKOAK
NAK
GARRANTZ
[1]
TOTEGIA
ZIAREN LAABURPENAA
3
4
5
7
10
15
20
23
25
3
4
5
7
0
5
0
3
5
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
A Txosaurkejasot Landbehinmuntarkeoemaizerre Lan txost
AURKEZPE
sten honetaezten dira. tzen da beh
da-lanaz gan-betiko betaia prestaologiko guzitzen zain enda osatze
horien emtenaren beh
ENA
an GizabuNahiz eta z
hin-betiko tx
ain, laboratrtsioan: ald
atzen ari gztia garbitugaude de
eko.
maitzak jasohin-betiko be
uruaga tumzenbait lan
xostena izan
egi eta bude batetik, jara oraind
uta dago eskribapen
otzean, daertsioan ze
[2]
muluaren 2oraindik bu
ngo denaren
legoko lanjasoketa to
dik; eta, beeta laborate
zehatzagoa
tu guztiak haztuko dira
2017ko lanukatzeke dan funtsezko
en emaitzaopografikoa estetik, 201egian ikertza egiteko
2017ko aa.
n arkeologauden, aurr
o edukia.
ak jasoko deginda dag
16ko eta 2zen ari gareta behin-
abenduan e
gikoen emarerapen ho
dira txostengo baina ir2017ko mara, baina a-betiko mat
entregatuko
aitzak netan
naren rudien aterial azken terial-
o den
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
0.- FITXA
PROIEKTUA
GARAI HISTORIKO
KRONOLOGERLATIBOA
AZTARNATMOTA
BABES LEG
INTERBENT
IKERKETA K
EGUTEGIA
PROIEKTUA
ZENTROA
LAN TALDE
Zuzendarit
Laguntzaile
TEKNIKO
A
OA
GIA A
TEGI‐
ALA
TZIO MOTA
KANPAINA
A
EA:
za
eak
OA
k
G
Mon
G
Jesús T Nerea RamónEndika
[3]
Elosua‐Plazekontserbatzek
Gizaburua tum
Elosua‐Pnumentu Mu
Gizaburua (SorD
ARAN
Tapia, Manue
Alustiza, Juln Gallastegi, a Zubizarreta.
ntziako Megako eta balioan
muluaren indu
Ne
5.0
Plazentziako eltzoa (137/20
raluze): MonuDekretua, EHA
Indusketa
20
2
NZADI ZIENTZ
el Ceberio
ian EzenarroJavier Sudu
alitotegia ikern jartzeko pro
usketa arkeolo2017 (2.
eolito‐Brontze
000 – 1.000 c
H
estazio megal003 Dekretua,
133 ZK, 200
umentua (137AA 133 ZK, 200
arkeologikoa
V (2017)
017ko uztaila
017ko apirila
ZIA ELKARTEA
o, Martín Ezepe, Txuma C
rtzeko, oiektua
ogikoa Fasea) e Aroa
cal BC
Hilobia
itikoa: , EHAA 03koa)
7/2003 03koa)
enarro, Costas,
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
urteobalioarkeopropo 2012Plaze 2012ustez 2013koka 2014egiaz 2015Giza 2016Arokzen. bigar
1.- AURRE
DEBEGESAotan Elosuaan jartzekologikoa eosatu ahal i
2an hasi zentziako me
2an Arribirzko trikuhar
3an Arribirpenean zut
4an, Keixeztatzeko eta
5ean, Atxoburuaren in
6an Gizabuo materiala
Aztarnaterren fase ba
EKARIAK
A eta Aranza-Plazentziao. “Dolmen
eguneratzeaizateko.
zenetik, lanegalitoak ike
ribilleta (Erria zena zu
ibiletako ztik jartzea.
etako Egiyaa material b
olin Txiki nguruan.
uruaga tumak jaso zireegiaren konatean jarrait
zadi Zientziako estazionen ibilbida da, ondo
n-ildo horreertzeko, ko
Elgoibar-Berutarri bat zel
zutarria zah
a hegoaldeberriak berre
II megalito
muluaren azen, eta monnplexutasuntzea erabak
[4]
a Elkartearo megalitikoea” izenekoren zaha
en barruan ntserbatzek
rgara) megla egiaztatu
harberritu
ko megalitoeskuratzeko
o bat zela
zterketa hanumentua tna eta abki zen.
ren artean laoko monumko proiekturberritze e
hainbat jako, babeste
galitoa induuz.
eta berrera
oaren ikerko.
baieztatu
asi zen. Betrikuharri ba
berastasuna
an-ildo bat mentuak konu horren aeta zabalku
arduera egko eta balio
ustea eta
aikitzea, eta
keta, egitura
zen eta k
ertan Neoat zela egia ikusirik,
garatu da antserbatzekardatza ikeuntza ekim
gin dira Elooan jartzeko
dokumenta
a bere jato
aren ezaug
katak egin
olito eta Braztatu ahaindusketa-
azken ko eta erketa menak
osua-o:
atzea,
rrizko
arriak
ziren
rontze l izan -lanak
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
2 ElosuKaraAger Geoldagobolkakareh MendKara Mendbizimdiote Konifnaturlarree LekuNatu Karamegadirelaeta “d Azpimingurbetid Elosuikertz1921bitartgehie GaurtumuElgoiHistoeta 3
2.- ELOSU
ua-Plazentzkate mend
rreburu gailu
ogiaren aldo mendilerroanikoak. Haharri tupats
dilerroak Sokate eta Iru
di-hegaletanmodu tradizenak.
feroen basor balio handez gain gail
uaren balioaralistikoa du
kate-Irukurualitoak diraa inguru hodolmenen ib
marratu beruan konda
danik piztu b
ua-Plazentzzaileen arre artean, e
tean indusenak arpilat
r egun 19 mulu, 8 trikuibar eta So
oriaurreko le3.000 urte b
UA-PLAZE
zia estazio dian hastenurreraino do
detik, ur azoa; besteakala ere, meuak.
oraluze, Elgukurutzeta a
n baserri zionalaren
o-ustiapenadiko pagadilurretan bad
aren adierazuten Eremu
utzetan in, nahiz eta
orretan. Izanbilbidea” ize
ehar da maira ugari sbaitute jakin
ziako moneta. Haietaketa T. Arankatu zituentuta zituzten
monumentuharri, zistaoraluze udaehen nekazitartean.
ENTZIA ME
megalitikon da, Irukuoa.
zpiko sumek beste, kuxendebaldean
goibar, Azkoarteko zatia
ugari daudlekuko dir
a mendi oso bat, bertakdira garoa, o
zlea da Lurru izendapen
nbentariatuta badakigunn ere, megenarekin ez
monumentu sortu direla n-min handia
numentu mko gehienaknzadiren en. Ordurakon.
uk osatzen a bat eta malerrietan s
zari eta abe
[5]
EGALITOT
oa Karakaterutzeta gai
endien erupxin-formakon nagusi di
oitia eta BeSoraluze e
de, abeltzarenak, eta
oan nabarmko jatorrizkootea eta txi
ralde Antolana edukitzea
a daudenn beste moalitoak dira
zagutzen da
horiek aneuskal ku
a.
megalitikoekk J.M. Barata E. Eguo, tamalez
dute Elosumonolito bsakabanatutltzainek era
TEGIA
e-Irukurutzelurra zehar
pzioetatik do labak (edoira kareharr
ergara udaleeta Elgoibar
intzan eta paisaiari
ena bada eo landaretzalarra.
amenduko Ga.
aztarnateotatako aztaa mendilerroa lekua.
ntzinatik ezlturan, meg
k laster eandiaranek renen lagu, altxor-bila
ua-Plazentzat), eta Beta daude.
aiki zituzten
etan dago. rkatzen du
datozen mao “Pillow lari hareatsua
erriak zehar udalerrieta
nekazaritzitxura ber
ere, goialdeaaren adiera
Gidalerroeta
egi arkeolarnategiak oko baliorik
zagutzen dgalitoek ber
erakarri zuidentifikatu
untzarekin, atzaileek e
ziako estaziergara, AzMonumentuhiletak egit
Mendilerro, eta Berga
aterialez osabak”) eta aak, tuparria
arkatzen dituan dago.
zan oinarritreizgarria
an bada oraazgarri. Bes
an (LAG) In
ogiko bakere egon b
k garrantzits
direla eta rtoko jenda
uten lehenzituen 1921921 eta
egitura hori
o megalitikkoitia, Antzu horiek guteko duela
o hori arako
satuta arroka ak eta
u, eta
tutako eman
aindik talde,
nteres
karrak behar suena
haien artean
nengo 20 eta
1922 etako
koa (9 zuola, uztiak 7.000
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
Estazzen eDekrerreg
zio megalitekainaren 2retu horretagimena.
ikoa Monum24ko 137/20an zehazten
1. Irudi
mentu Mult003 Dekretun dira estaz
a: Karakate
[6]
tzo izendapuan (EHAA:zioa osatze
e-Irukurutz
penaz Kultu: 2003ko uzn duten ele
zetako meg
ura Ondasuztailaren 8aementuak e
galitoak.
un gisa ize, 133. zenb
eta haien b
ndatu akia). abes-
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
3 3.1.-M IZEN ESTA MOT UDA KULT DES(1990
HIST BAB BAB
DOK BIBL -ALTUPEÑA-ALTUPEÑA(AntroALTUMega2002-APEpobla-ARAde El-BAR-ELO-MUJa la E
3.- GIZABU
Monument
NA:
AZIO MEGA
TA:
ALERRIA:
TUR SEKU
KRIBAPEN0ean egind
TORIA:
BES FISIKO
BES LEGAL
KUMENTAZ
LIOGRAFIA
UNA, J.; MALVER, J.: CUNA, J.; ARALVER, J.; opologia-Ark
UNA, J.; BAalitos. Nuevo. LLANIZ, J.
ación de caveANZADI, T.; Bosua-Placen
RANDIARAN,OSEGUI, J.: "JIKA, J.A.; EDEdad del Hie
URUAKO T
tuaren fitxa
ALITIKOA:
UENTZIA:
NA dakoa):
OA:
LA:
ZIOA:
A:
MARIEZKURRCarta ArqueoRMENDÁRIZ
ZUMALABEkeologia) SupARRIO, L. dos descubrim
M.: Corpus ernas del PaBARANDIARncia. San Seb, J. M.: El hoCatálogo doDESO, J.M.:rro. Arkeolog
RIKUHARR
a teknikoa
GIZ
ELO
TUM
Elgo
Neo
10mda.
J. M
Sein
Kult(EH
Ara
RENA, K.; ológica de GiZ, A.; BARRIE, F.: Cartapl. 7, 1990. del; MARIEZmientos 199
de materialaís Vasco MeRAN, J. M.; Ebastián: Dipu
ombre prehisolménico del Los primero
gia 0.2. Dono
[7]
RIA
ZABURUA
OSUA-PLAZ
MULUA
oibar-Soralu
olitoa/Zehaz
m-ko diametEraikuntzan
M. Barandia
naleztatua.
tur OndasunHAA: 133. ze
nzadi Elkar
ARMENDÁRpuzkoa. MunIO, L. del; Ea Arqueológ
ZKURRENA90-2001. Mu
les de las ceridional. MuEGUREN, E.utación de Gtórico en el PPaís Vasco"
os agricultoreostia: Gipuzk
ZENTZIA
uze
ztugabeko B
troa eta 0,3n bertako b
ranek aurki
n Sailkatua enbakia, 20
rteko Histori
RIZ, A.; BAnibe 34, 1982ETXEBERRIAgica de Gip
A, K.: Carta unibe (Antro
culturas prehnibe, Supl. 1.: Exploració
Guipúzcoa, 19País Vasco. . Pirineos 9,
es y ganaderkoako Foru A
Brontze Aro
m-ko altuerasaltoak er
tu zuen 192
137/2003 003ko uztail
iaurrea Sail
ARRIO, L. d2. A, F.; MARIpuzkoa I. M
Arqueológipologia-Arke
históricas co, 1973. n de 16 dólm922. Buenos Aire1953, pp. 22
ros en GipuzAldundia, 201
oa
ra duen tumrabili dira.
20an.
Dekretua ak 8a).
eko datu-ba
del; UGALD
EZKURRENMegalitos. M
ica de Gipueologia) Sup
on cerámica
menes de la
es: Ekin, 195329-378. zkoa : del Ne11, p. 276-28
mulua
asea.
E, T.;
NA, K.; Munibe
uzkoa. pl. 15,
de la
sierra
3.
eolítico 88.
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
2. Irhttp://ww
3
rudia: Gizaww.aranzad
. Irudia: Gi
[8]
buruagakodi-zientziak.
izaburuaga
o monumenorg/carta-m
ako tumulu
ntua. megalitica
ua.
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
3.2.- ElosuaurkizitueEgurmega AurktumuApellgehiaaipatalii 1 Aipatgehiamonu Tumuezaghornizein erabi Barazirenguztihorre
Aurreko ik
ua-Plazentzitu zituen Xn 1920an,
renekin batalitoak Sabu
itu zenetik ulu bezala lániz 1973;ago, bere tzen diren n982 eta 199
tu behar daago zehaztuumentuaren
ulua hilobi gutzen direnituta daudemotakoa deilpena.
ndiaranentzn, 1922ko etan ez z
elakorik ez z
kerketak
zian ezaguXX. mende-eta horieta
tera (Aranzua eta Giza
Gizaburuakaipatu iza
; Altuna etizaera tumneurriak Ba90; Aranzad
a Barandiaru, ez baitzun antzinatas
bat estaltn megalito ge. Horrenbeen egiaztatz
zat, Elosuaargitalpena
zituen ganbzituzten mo
utzen ditugu-hasieran. H
atik 14 induzadi, Baranaburua tumu
ko tumula en da katalt alii 1982,
mularra zalaarandiaranedi, Barandia
ranen taldeuen hura indsuna baiezt
tzen duen gehienak (mstez, tumulzeko, ezin b
a-Plazentziaaren izenbubara-lauzakonumentuak
[9]
un monumHain zuzen
usi zituen hdiaran eta uluak dira.
ez da aztertlogo eta z
1990 eta antzan jarrek esan zituaran eta Eg
ak ezin izadusi 1921eatu zuen, o
lur- edo hmairubaratzlu soilaren baitira zeha
an aurkituturuak adiek aurkitu, ek tumulu bez
mentu gehien ere, 16 tuurrengo urtEguren, 1
tua izan, etientzia-lan 2002; Muj
i izan da uenak bainouren 1922).
n zituela mko esku-ha
oraingo lane
harri-multzozak alde baazterketa eztu monum
tako monurazten dueeta horregazala sailkat
enak J. Mumulu eta tean T. de 922). Indus
ta 2016ko kguztietan
jika eta Edeta Karta o txikiagoa.
monumentuartzean. Hal
etan berrets
oa da, eta atera utzita)ez da nahik
mentuaren d
mentu guzen bezala. atik, -zorrou zituen.
. Barandiatrikuharri aAranzadi e
si gabe utz
kanapainara(Elósegui
deso 2011)Arkeologikk dira (Altu
aren ezauga eta guztizi den bezala
Euskal He) halako egkoa hileta-eata, tipolog
ztiak trikuhAlabaina,
oztasun gu
ranek urkitu
eta E. zitako
a arte 1953; ). Are oetan
una et
arriak z ere, a.
errian ituraz gitura ia eta
arriak kasu
uztiaz-
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
4 2017hemeulertaemai 4.1.- 2016zeha 1)- zehatumuondo 2)-Tuzuenerdia Indusjarraijasotzirenjarraiez na 4.2.- Hasiebatzubeha Lortubere ezag 4.2.1 -TumOrdulana zen:
4.- 2016ko
7ko kanpainen iazko arazteko. itzak ere ze
2016ko ind
6ko esku-haaztatzea, eta
Monumentuazteko. Helulua ia bereoren.
umulua indn egiaztatzean.
sketa eskuituz. Datu etako pieza n. Metodo hitu diren azahastea.
2016ko em
eran planteuk, monumear izan genit
utako emaitzezaugarri
gutzeko.
.- Monume
mulua. Iaz ura arte Giz
burutzean,zotala kend
o ESKU-HA
na 2016an emaitzen Horretaz g
ehazten dira
dusketa
artzearen ha, horretara
uaren zababuru hori
e osotasune
ustea, hildaeko. Horreta
z egin zenestratigrafikarkeologik
horrek lur geztertzeko eg
maitzak
eatutako heentuaren kotuen.
zak balio haak zehazte
entuaren ez
tumuluarenzaburuaren ordea, egidu ondoren
ARTZEA
egindakoalaburpen
gain, bi ka atal honeta
helburuak zako, bi lan-m
alera osoalortzeko, z
ean agerian
akoak gordarako 3x1,5
n eta lurra koen erregiso guztiak eruzak, egigokia da, ez
elburu gehonplexutasu
andikoak izeko, eta,
zaugarriak
n egiazko idiametroa azko neurr
n egindako n
[10]
aren bigarrebat eskain
kanpainen an, 2016ko
iren monummota aurreik
a arakatzeabalean 8 utzi genue
detzeko ga5 m-ko ere
azalez-azastroa egitekeuren jatorturak, eta ezinbestekoa
ienak bete una dela-eta
zan ziren: albestetik, e
eta izaera
izaera eta 10m-koa ziak esandaneurketaren
en fase bantzen dugu
bitartean txostenean
mentuaren kusi ziren:
ea tumulua8x9m-ko een zotala et
nbararik edmu batean
al kendu zeko Harris mrri estratigreraispen hoa baita aldi
ziren iazka, bigarren
lde batetik, egituraren
neurriak zezela uste zekoak bainon arabera, t
at bezala pu aurtengoegindako
n ez baitzire
ezaugarria
aren egiturremua induta gainazale
do bestelakindusi gen
en aldaketametodoa erarafikoaren aondakinak n desberdine
ko kanpainaesku-hartze
monumentkronologia
ehaztu ahaen, eta altu handigoaktumuluaren
planteatu do lanak hlaborategi-
en azaldu.
k eta krono
ra eta neusi genueneko lurrak k
ko egiturarinuen tumulu
a estratigraabili genuenarabera sanola gainjaretako mate
an, baina e batetarak
tuaren izaereta erabi
al izan genuera 0,30 mk direla baie
diametroa
enez, obeto lanen
ologia
urriak n, eta kendu
k ote uaren
afikoei n, eta ailkatu rri eta
erialak
beste ko utzi
ra eta lpena
ituen. m-koa; eztatu 11m-
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
tara alder
Tumueraikzuzeeustejarraida, eaurki Ematumu Egitutumuhutsukendakats -Ganosatu
iristen zelratu genitue
ulua tamainkuntzan. Tun, harriak eko, zenbaituz. Antolaeta bestelaitzen.
itza horiek ulu-izaerari b
uraren egoeuluaren itxuruneak tumu
duak izan bsak eta zala
nbara. Induuko zituzte
a ikusi geen, eta tumu
na ertainekoumuluaren e
teilakatuta ait lauza eaketa arkiteako egiture
baieztatzeburuzko zal
erari dagokira erabat auluaren Iparbaitira, etaantzak.
usketan mon lauzetatik
enuen; gainuluaren altu
4. Ir
o harriez egertzetan, eg
edo elkarreraztun moektoniko horetan (harri-
n dituzte Blantzak arg
onez, nahizldatuta aurkr-Ekialdean hortik eto
onumentuark bi baino
[11]
nera, bertauera 0,5m-k
udia: Tumu
ginda dago egiturak indari lotuta auoduan dauri historiaurmetaketak,
Barandiaranitzen dituzte
z eta jatorriakitzen da ga eta Hego-M
or daitezke
ren ganbaraez ziren a
ko lurrarenoa dela zeh
ulua.
eta bertakoar handigoaurkitzen dirde jarrita rreko tumul eraispena
ek hasierate.
an oinplanoaur egun. NMendebald lehen aip
a aurkitu geazaldu: bat
n eta egituhaztu ahal iz
basaltoak ea behar duera; eta, tumantolaketa
luen berezkak, etab.) e
tik emanda
o borobilekoNabarmenakean, harri a
patu ditugu
enuen, bainta zutik eta
uraren erliezan genuen
erabili zirenen tokietan
muluaren azentrokide
ko ezaugarez da hala
ako neurriak
oa izango bk dira zuloaasko iraulian zientzia-
na jatorriana bere jato
ebeak n.
n bere n hain ltuera e bat rri bat akorik
k, eta
azen, ak eta k edo lanen
n hura rrizko
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
kokaluzerdagoganbeduklurralbat d
4.2.2 Trikudira: dataz 2016Bronerabaeta tbadirhezuhorieerori
penean, etra eta 0,5moena, berrizbararen gukiera eta lalde mailan
dela ziurtatu
2.- Egiturar
uharria noizdatu estrat
zio-teknikak
6an aurkituttze Arokoaat argia da trikuharriareren; Brontze
ur erreak etek bereizi ah
ondorengo
ta bestea em-ko altuera z, 1,6m-ko utxieneko nauzen neurr ezagutzen
u daiteke.
en kronolo
z eraiki eta tigrafikoak, k.
tako materiak. Oraingo
kasu honeen jatorrizkoe Aroko mata metalezkhal izan dituoak direla b
etzanda. Zu dauka, etaluzera eta
neurriak zeriak kontua
n ditugun ka
5. Ir
ogia eta era
noiz arte eegituraren
ialak bi aldz ez dauka
etan. Neolitoo diseinuar
aterialak, beko eraztun ugu, eta azbaieztatu d
[12]
utik dagoena ganbarare
1,1m-ko zenbatetsi d
an hartuta, asuekin bat
rudia: Ganb
abilpena
erabili zen jtipologia, m
di historiko agu C14ko oko aztarnarekin bat daerriz, ontzi zbat dira. A
zken pieza hdugu. Hain
na HE-IMraen barrualdezabalera dadaitezke: 1Gizaburua dator, eta,
bara
akiteko haimaterial ark
desberdinedataziorik,
ak suharrizatoz, nahiz
zeramikoen Azterketa eshoriek trikuhzuzen ere,
dago orieera okertuta
auka. Bi lau1,7x1,1x0,5
bertoko te zalantzarik
inbat informkeologikoa
ekoak dira: baina matko pieza ge
z eta lur nazatiak, arku
stratigrafikoharriaren ja, Brontze A
ntatuta, 1,7a dago. Etzuza horiei
5m. Ganbaestuinguruak gabe, triku
mazio jaso beta laborat
Neolitokoaterialen tipoeometrikoakahasietan aulari-besoko
oari esker batorrizko ganAroko mate
7m-ko zanda esker
araren n eta uharri
behar tegiko
ak eta ologia k dira agertu o bat, bi aldi nbara
erialak
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
eroritnahaematkonpganb Bertakolekzirenbatzueta aharkuNeolezezziren BerazitzaeroritNeol 4.3.-
tako lauzarasketa nabaten du. Ho
ponketa eginbara txikiago
ako testuinktiboak diran heinean, uekin bateraurreko trikutxak edo zitoko erabi
zagun batetn, gero errau
z, Gizaburuigun. 2016tako lauzaitoko arrast
Laborateg
ren gaineaarmenik adorrek esann zela neolio bat eginez
nguruan, ta eta duela haien gorpa. Brontze uharriak erzistak. Aldi ilpen komutik aurrera, utsak harku
ua kultur ald6ko kanpairen azpikoto gehiago a
giko lanak
an azaldu zierazten, e
n nahi du itoko ganbaz.
trikuharriak 6.300 urte uak trikuhaAroan, berabiltzeaz ghorretako o
unala desahileta-erritu
utxatan edo
daketa horiinan Bront geruzen aurkitzeko a
6. Irudi
[13]
ziren. Gainta jatorrianBrontze A
ara suntsitu
lehenenginguru has
arrien ganbrriz, ehorzkeain, beste
ostilamendugertzen da
ua erabat amairubarat
aztertzekotze Aroko indusketa asmoarekin
a: Zeramik
nera, pieza utzi ziren Aroko hiletondoren, s
go nekazasi ziren eraiaran uztenetak banakomonumentu
uak lehen ba. Azkenik,aldatu, eta gtzetan gorde
o lekuko parerabilpen-f
bigarren fa.
ka zatiak
horien kolekutik ger
ta gordetzesegur aski h
ri eta abikitzen. Giz ziren, osooak edo biku txikiagoakaino aberat Brontze Agorpuzkinaetzeko.
regabe bat fasea induase baterak
okapenak ertu aurkitu ean nolabahar-kutxa m
beltzainen zasemeak horik, ostilamkoak izatenk eraikitzentsagoak diraAroko momk errausten
bezala ageusi genuenko utzi ge
ez du direla aiteko otako
hilobi hiltzen mendu n dira, n dira: a, eta mentu n hasi
ertzen , eta nuen,
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
Kanplaborgarbimarr Hori osatztestu PiezeAurketa Lzerameko ieta z
paina bukarategiko laiketa, sailkaazkiak garb
egin ondozeko; eta bu
uingurua ora
en azterketaitutako gizaL. Herrasti miko handiikerlaria de
zilarrezkoa d
atu ondoreanari ekin apena eta bira pasa ge
oren, piezeukatzeko, zain arte nola
ari dagokioa hezurrak
antropologenaren anan I. Monterdela egiazta
en, 2016kogenion. Lazterketa i
enituen.
en zatiak bati guztien a aldatu den
nez, zenbaerreta dau
goek; Univalisi petrogrrok metalezatu zigun.
7. Irudi
[14]
o udazkenaborategikozan ziren,
batu genitusakabanaken baloratzek
it material budela baieztversity of Yrafiko eta k
zko eraztuna
a: Ontzi be
na eta 20o aurreko eta induske
uen zenbaieta espaziako.
bereziren antatu ziguten
York-eko Mkromatografaren analis
erregina
017ko udalanak aur
etan eginda
it ontzi etaala aztertu g
nalisiak abian Aranzadi
M. Cubas ikfikoa hasi zi metalogra
berria bitarkitutako pako planoa
a tresna bgenuen jato
an jarri genko F. Etxebkertzaileak zuen; eta Cafikoa egin
artean piezen ak eta
berriro rrizko
ituen. berria ontzi
CSIC-zuen,
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
5.1.-P Iazkoadier - Piez - Trik - JatArok - Gazaha
Datuazterplant
5.- 2017ko
Planteame
o emaitzak razten zuten
za batzuek
kuharriaren
orrizko hileo hilobia go
anbara baarrena lauza
8. I
horiek aztrtzea izan teatu dugu
o ESKU-HA
ndua eta h
ikusirik, trin iazko datu
trikuharria
azken erab
ta-ganbara ordetzeko.
rruan eroraren azpian
Irudia: Erab
tertuta, 201da, eta h
u. Hori egi
ARTZEA
helburuak
ikuharria guu hauek:
Neolitoan e
bilpena Bron
eraitsi zen
ritako lauza, eta berrien
bilpen-fase
7ko helburhorretarakoin ahal iza
[15]
utxienez bi
eraiki zela a
ntze Aroan
n, eta ondor
ari esker na gainean
e zaharrago
ru nagusia o, eroritakoateko, ezin
aldi desbe
adierazten d
izan zen
ren egitura
bi erabilpe.
o bat harla
trikuharriaro lauzaren nbestekoa
erdinetan e
dute.
berriz ego
en-fase be
uzaren azp
ren bi erabiazpiko ge
zen ganba
erabilia izan
kitu zen Br
ereizi ditza
pian
ilpen-fase heruzak indarako bi la
n zela
rontze
kegu:
horiek ustea auzak
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
mugieta a Horreduguulerg 5.2.-M Indusberei -oinar2mmmeto -erregmonueta 3aireti -handeta (gainirizpi -trikuhjatorrzegomugaestalere, zuzteaganb -garbizeramaurki
itzea: zutik azken hori m
ela, kanpainu: indusketagarri bat pre
Metodolog
sketa arkeoizi dira. Gur
-1. Induskerritu da. Ge
m-ko galbahodoa erabili
-2. Datuengistratu egiumentu oso3Dko ereduiko argazkia
-3. Azterkediz indusi be
nahasitakonjartzeak, mdeetan oina
-4. Zaharbharriaren erizko kokap
oela baieztaan jarri dugi dugu eta tzabalkuntzaa, eta horrebarako zoru
-5. Laboratitu eta saimika-zatienitutako piez
-baina okermugitzekota
nako helbua eta zaha
estatu nahi i
gia eta lane
ologikoan erre irizpide m
eta arkeologeruzak eureetik pasa ddugu unitat
n erregistroin ditugu. oaren bi iruu bat. Xeheak dron bat
eta estratigrehar izan d
oak zeintzumozketak, earrituta, hor
berritze lanerabilpen-faspena baieztaatu ondorengu zutik. Indtumuluaren arako egokiegatik ez da babestek
tegiko lanalkatu dira.
n analisien zak ez dira
r- dagoena an, egokiena
rua lan-ildoarberritze lazan dugu p
n deskriba
raikuntza- emetodologik
gikoa. Indusen zabalerada. Estratigteen arteko
oa. Datu etUnitateak
udi-mota osetasuneko ir
erabiliz egi
rafikoa. Erditugu ganbu diren beetab.) aztertriek guztiak
nak. Ganbserik zaharatu egin dan, eta etzandusketa buk
hutsune guia iruditu zadu hura guo adin lur ja
ak. BerreskGiza hezuemaitzen oraindik az
[16]
tente jarri ba bere jator
oaren besteanak elkartpublikoaren
apena
eta eraispenkoak eta egi
sketa eskuza osoan inrafia-unitate
o erlazioak d
ta arrasto orto-argaz
satuko dira:rudiak hartzn dira.
rabilpen-fasbararen barereiziz. Getu ditugu, eordenatu d
bararen bi rrena indus: zutik zegonda zegoenkatzean, induztiak ateraaigu ganbarztiz bete. K
arri dugu so
kuratutako urren azterzain gaud
ztertzera bid
behar zen errizko kokap
e helburu ortu ditugu, ebisitarako.
n-fase desbndako lana
z egin da etnduskatu dieak banan deskribatze
guztien erkien bitarte: oinplanoazeko kama
seak estratiruko eta ineruzen arteta, aurretiaitugu sekue
lauzak msteko. Lauzoen harlauzna tumuluadusketa-ereatako lur etararen ezaugKasu horre
oilik.
materialak keta antrope. Metalezdali. Datazi
eroritakoa japenera itzult
rokor bateketa monum
berdinetako ak hauexek
ta irizpide era eta aterbana indusko.
rreferentzia ez erregistren orto-argra digitalak
grafikoki beguruko gereko erlazio
azkotasun eentzia krono
mugitu behzak mugituza tente jarraren eta gaemua geotea harriekin bgarri arkiteketan, bi lauz
Aranzadikopologikoa a
zko piezen oak egiteko
aso ahal izatzea zen.
kin lotu nahmentuaren
materialak izan dira:
estratigrafikratako lur gsi dira eta H
estratigraftratu ditugugazki oroko
k erabili dira
ereizteko, aruzak, ukigao geometreta gerokotologiko bate
har izan d aurretik, eri da bere leanbararen axtil-ehun babete ditugu.tonikoak agzak eustek
o laborategabian dago
kasuan, ao laginak ez
ateko;
i izan itxura
ondo
oetan guztia Harris
fikoak u eta or bat a, eta
arreta abeak rikoak asun-ean.
ditugu euren ekuan arteko atekin . Hala gerian ko eta
gietan o, eta aurten z dira
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
orainauke LanabizilaNere Lan t -Jesukoord -Manlagun -Eukerreg -Anghartz -Franazter -Lourardur -Miriaontzi 5.3.- Aurteaztarmateerabi -Estrantoleta eartekmateEstra
ndik hartu, eeratzeko.
ak 2017ko agunen laguea Alustiza,
teknikoen a
us Tapia. Zdinatzailea
nu Ceberiontzailea
en Alonsogistroaren a
el Rodríguzeko ardura
ncisco Etxerketen ardu
rdes Herrasraduna.
am Cubas. en azterket
2017ko em
engo kanrnategiaren erialak aurkilpen-faseak
ratigrafia. lamendua aeraitsia. Azko erlazioakerialak azteatigrafikoak
eta azterke
ekainaren untza jaso Javier Sudu
arduradunak
uzendaria,
. Arkeologo
o. Topograarduraduna
ez Larrea. duna.
eberria. Anraduna.
sti. Antropo
Arkeologota, eta petro
maitzak.
painaren estratigraf
itu direlakok zehaztu a
Trikuharriaraztertuz geterketa estk (mozketaertuta, sek(UE) identi
ta antropol
12tik 20radugu: Juliaupe, Endika
k dira:
Aranzadi Z
o-teknikaria
afoa, Aranz
Dron gida
ntropologoa
ologoa, Aran
a, Universiografia eta e
emaitzak fia argitu a. Bi datu-m
ahal izan dit
ren osagaiaro, jakin daratigrafikoa
ak, gainjarkkuentzia bfikatu ditug
[17]
ogikoaren e
a arte eginan Ezenarroa Zubizarret
Zientzia Elka
a, Aranzadi
zadi Zientz
aria, Aranza
a, Aranzad
nzadi Zientz
ty of York/Aedukien ana
garrantziaahal izan d
mota horiek tugu.
ak harlauzaaiteke trikuhn hainbat u
ketak, etab.bat osatu u:
emaitzen za
n dira. Lano, Martín Ezta eta Txum
artea. Indus
Zientzia E
zia Elkarte
adi Zientzia
di Zientzia
zia Elkartea
Aranzadi Zalisien ardu
a handikodelako, etaaztertuta, tr
ak, lurrak eharria nola unitate bere.) eta bako
ahal izan
ain gaude h
netan herrikzenarro, Ra
ma Costas.
sketa eta lab
Elkartea. In
ea. Topog
a Elkartea.
Elkartea.
a. Giza hez
Zientzia Elkaraduna.
oak dira: a bestetik, rikuharriare
eta harriak izan den e
eizi dira, etoitzak emann dugu. H
hezur egok
ko eta kanamón Galla
borategiko
ndusketa-la
rafia eta
Airetiko ir
Giza hez
urren azter
artea. Zera
alde bakalitate ha
en kronolog
dira, eta eraikia, eralta unitate hn dituen arHonako U
kienak
npoko astegi,
lanen
netan
irudi-
rudiak
zurren
rketen
mika-
atetik, andiko ia eta
haien datua horien rrasto nitate
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
UE1.duen UE2.borobjarritabatzutrape UE3-dira, dira: Neol UE5.ganbondobatenegin UE6.berazbarru(UE7aurki UE7.moztduen UE8.trikuhganb UE9.ondo UE10egunokert -Erabhona
. Gainazalana. Gaur eg
. Tumulua.bila dauka,a egiturari euk jarri diraezio bat aur
-4. Nahastueta unitateBrontze A
itoko piezak
. Brontze barako lauzoan (UE10)n zatiak etazen, materi
. Brontze Az, UE5-ekouan egin ze7). Bertan gitu dira.
. Ganbararten duena. na.
. Lurzoru nharria eta bararen barr
. Harlauza. oren ganbar
0. Harlauzan arte bere tuta dago.
bilpen-faseako faseak b
a. Zotala etaungo mater
Basaltozk eta altuerebakidura e
a erradialki, kitu da.
utako lurrak horietan e
Aroko zeramk (suharrizk
Aroko hilzetako bat ) eta erorita giza hezuialak ez bai
roko hileta-o hileta baen (UE9+1giza hezur
ren barruanUE6ak bete
aturala, bastumulua (
ruan.
Jatorrizko graren barrua
a. Jatorrizkkokapenea
eak. Unitatebereizten di
a azaleko lurial batzuk b
ko harriez ran 0,5m derdizirkular
egiturari s
k eta harriarabilpen-fasmikak, zilarko pieza geo
eta-depositerori ondo
ako besteaur erraustuatira oso sak
-depositua. aino lehena0), lurzoruaerraustuak
n (UE9+10etzen du 1,
saltozko oin(UE2) eraik
ganbarako aldera erori
ko ganbararan kontserb
eak zehaztira trikuharr
[18]
ur organikobaino ez dir
osatutako itu. Harriakbat ematekendotasuna
ak. Tumuluase desberdirrezko erazometriko ba
tua. Trikuhorengoa. Zuaren gaineaak. Seguraskabanatuta
Eroritako laagokoa da. an (UE8an), zilarrezko
0) egindako2 x 0,80 m-
narriaren gaki ziren N
Iparreko ho zen. Ondo
ren Hegoalbatu den pie
tu eta eureriaren erabil
oa. Egitura era aurkitu (p
egitura. Dik antolaketako, eta tuma emateko.
a eta ganbinetako matztunak, suhat).
harriaren autik geldituan (UE9) asko ganbaragertu.
auzaren azpUE6-ko h
) egindako o eraztun za
o sakonune-ko zulo oba
ainean osaeolitoan. U
orma osatzeren, UE5 hi
ldeko hormeza bakarra
en arteko lpen-sekuen
eta ingurukplastikoak).
ametroan a zentrokiduluaren ert Neolito ga
bara irauli izterialak nahharriak, giz
azken erabu den harlaaurkitu diraran nolabait
pian kokatzhileta jatorri
sakonune ati bat eta
ea, lurzoru alatu hau, s
tutako azalUE7ak zula
en zuen, etaileta utzi ze
ma osatzen a da. Hala
erlazioak antzian:
ko lurra esta
11mko oine batean dtzean harri araiko suha
zanaren onhastuta aurkza hezurrak
bilpen-faseaauza bakara ontzi zerateko konpo
en da (UE9izko ganbabatean bazeramika z
naturala (sakoneran 0
la. Bere gaatzen du
a UE6 hiletan bere gain
zuen, eta ere, barrua
aztertu ond
altzen
plano daude handi rrizko
ndorio kitzen k, eta
a da, rraren amiko nketa
9), eta araren arruan zatiak
(UE8) 0,2 m
inean UE8a
a egin nean.
gaur aldera
doren,
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
NeoltumulekukTraptumu BronseguorduaNeol BronhilotzUE10
itoa. Lurzoruluko harrieko dira Neoezioa tumu
uluaren azpi
tze Aroko leurasko ganban zulatu zitoko mater
tze Aroko zak eta ost0 harlauzar
ru naturalark eutsita, glitoko ezaug
uluan aurkiiko lurretan
ehengo hilebara hustuzela, UE6korialik aurkitu
bigarren hilamenduakekin eta be
ren gaineanganbarako hgarriak diretu zen, naaurkitu zen
eta-deposituu eta Neolio materialau.
ileta-deposk eroritako ste lauza tx
[19]
n (UE8) tumharlauzak e
en suharrizkahastu gaben (UE8an).
ua (UE6). Jaitoko mater
ak bertan m
situa (UE5)harlauzaren
xikiagoekin
mulua osatu ezarri ziren ko trapezioaeko lurreta
atorrizko garialak atera
mugatuak az
. Jatorrizkon gainean (ganbara be
zen (UE2) zutik (UE9
a eta bi zirkan, eta seg
anbararen ba ondoren. zaltzen bai
o egitura su(UE9) utzi zerriro egokit
eta bere e9 eta 10). Hulu-segmen
gmentuetako
barruan eginBadirudi
tira eta ez
untsitu ondziren, segutuz.
rdian, Horren ntuak. o bat
n zen, UE7a baita
doren, rasko
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
6.1.- LabuhistoLehesuhaJator Bigaregin bateajasoterrauganb Hirugbehaaurkibarruzatie Bigaraskoestraaurki
6.2.-M -Gizaaurkiharlalurretpitzaantrosexu -Zeradira. batendirendagoontzizeram
6.- AZTAR
Testuingu
urbilduz, Gizrikotan ban
enengo fasarrizko mikrorrizko egitur
rren erabilpzen eta e
an, ganbartzeko. Seguutsekin batebaran ostilam
garren fasear izan zen itu ziren onuan gordetan banaketa
rren eta hir euren jator
atigrafikoak itu dira bere
Material ar
a hezurrakitu dira. He
auzaren aztan (UE3-4durak, ha
opologikoaka eta adina
amika-ontzZati gehie
nak dira. Hnez, errautso dekoratuta baten zatmika guztia
RNA ARKE
uru arkeolo
zaburuaga natzen dirase horretakolitoak, bainra oso gaizk
pen-fasea Behorzketa ra hustu eturaski ganbera, zerammendu gisa
ean, ganbarbigarren e
ntzi zeramia egongo z
a espaziala
rugarren farrizko kokapbeste guzt
e baitan fas
rkeologikoa
k. Gizaburuezurrak argpian eta b4). Hezurrausturak, le
k (F. Etxeba zehazteko
ziak. Aurkituenak UE5anHorietako asak gordetzea eta bi kareiak dira, seak: alde b
EOLOGIKO
ogikoa.
trikuharrian. Zaharrenakoak dira na garai harki kontserba
Brontze Arokkomunaletita garbitu
bararen zorumika zatiak, a.
rako Iparrekerrausketa gko baten zziren. Halaikusirik, ont
seetako arpenean aurtiak moztu e guztietako
ak
uaga trikuhi eta garbi estea gain
ak erreak eherketak, berriak eta o helburua d
u ditugun zen aurkitu dasko elkarreko ontzi bena ditu. Gegurasko Ubatetik, edu
[20]
OAK
n identifikatak, trikuhartrikuharriarrtan egindaatzen da on
koa da. Aldk banakakegin zen B
ua zulatu egsuharriak
ko harlauzagordetzeko.zatien arteaa dirudi, betzia ia osori
rastoak ondrkitu dira. Aditu, neurr
o materiala
harrian Brobana daiteean, eta zizan direnkolore aldL. Herras
dauka.
eramika zaira eta ia oren ondoan
bat dela ustainerako ze
UE6an egonukien analis
u ditugun hrria eraiki zren jatorrizako ehorzkendoren jasan
i historiko hko errauskeBrontze Argin zen leketa zilarre
a erori ond. Lauzaren an, eta segehintzat, gizk berregin a
do kontserblabaina, UEri batean ek.
ntze Arokoezke bi fasezati gehiagoen hainbatdaketak… tik zuzend
tiak gutxienosorik berren eta giza e dugu. Oneramikak, ango zena. siak egiten
hiru erabilpezenekoak, Nko ganbar
eten arraston dituen era
horretan hileetetara pasroko leheneku gehiago zko eraztu
oren (UE9)gainean gi
guraski hezza arrastoeahal izan ba
batuta daudE3-4 izendado bestean
o bi errause desberdino aurkitu dt ezaugarrAbian da
uta) gizase
nez bi ontzi egin ahal iz
hezurrekinntzi hori eskantzekoak izM. Cubas
n ari da o
en-faseak bNeolitokoakra, tumuluarik ez da geabilpenenga
eta-erritua asa zen. Haengo errauizateko, etan bat utzi
) egitura egiza hezur ezurrak ontzen eta zeraaitugu.
de eta horiatu dugun un, eta horre
sketen arranetan, batadira nahasti ikus dait
agoen azteemeen kop
desberdinezan dugun n batera akuz egina dzanda ere, aztertzen antzi zeram
bi aldi k dira; a eta elditu. atik.
aldatu asiera sketa
a giza ziren
gokitu erreak ziaren amika
etako nitate egatik
astoak a UE9 tutako tezke: erketa purua,
ekoak ontzi
agertu da, ez beste ari da
mikoen
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
erabizeram -Metditugeta Bronkobre
-ArkuezauGiza -ApaHorieeta h -Suhbestebitartegina -BesKristatrikuh
ilpena zeinmikak nong
alezko piegu, guztiak zzilarrezkoa tzean ezagezkoak izat
ulari-besokugarria da, buruagan b
aingarriak. etako bik kohirugarrena
harriak. Nee pieza batez landuakak dira.
stelako haral horiek ezharrietan. A
n izan zen go lehengaie
ezak. Gizabzilarrezkoak
dela baiegutzen direen dira, eta
koa. Harrieta Gipu
besoko bate
Besokoazono-enbor besferikoa d
eolitoko pieztzuk aurkit
k, eta Ebro
rriak. Kuarz daude lanAranzadik,
zehaztekoekin eta zei
buruagan bik. I. Montereztatu ziguenen antzea Gizaburua
9. Irudia:
izko piezazkoako ze
en hiru zati a
z gain hirubikoitzeko f
da.
za geometu dira. HorIbarreko, T
rtzozko krisnduta eta sBarandiara
[21]
o; eta, bestn teknikekin
i eraztun orok horietakn. Eraztunkoak dira,
agakoak zila
Zilarrezko
a-mota horenbait trikuaurkitu ditug
u lepoko-aforma dute
rikoez gainrietako geh
Trebiñuko e
stalak ere asarritan ageanek eta Eg
tetik, analisn egin diren
sorik eta bko bati analnak kiribil
baina horarrezkoak iz
o eraztuna
ri Kalkolitoharritan augu, eta ia os
ale aurkitu(bat osorik
n, Brontze hienak xaflata Bizkaiko
aurkitu diraertzen dira gurenek Ka
si petrografn aztertzen a
beste batenisi metalogmotakoak iek guztiak
zatea eraba
o-Antzin Burkitu izan sorik berreg
dira, hiruk dago eta b
Aroko faseak edo ijelk Flyscheko
a Gizaburuahorrelakoakarakaten e
fikoaren bitari da.
zati bat arafikoa egindira eta A
k urrezkoakat ezohizkoa
Brontzeko dira hala
gin daiteke.
urak harrizbestea hau
eetan suhakiak dira, p suharri-mo
ako trikuhak Euskal Hegindako la
tartez
urkitu n zion Antzin k edo a da.
pieza akoak.
zkoak. tsita),
rrizko presio otatan
arrian. erriko netan
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
aipatinterp
tzen zituztpretatu zute
ten horrelaen.
ako piezak
10. Irudia
11. Irudia
[22]
k (gatzaŕi
a: Arkulari-
a: Giza hez
izenarekin
-besokoa
zur erreak
n), eta zinnginarriak zirela
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
5. atalanakeroritzegonabaeska
Zaha 1.- O 2.- U 3.- Utumujatorr 4.- Bkontr
7.- ZAHAR
alean esan k egitea gantako harlau
oen beste harmenak iktu dugu For
arberritze la
Oker zegoen
UE10 harlau
UE9 harlauzuluaren konrizko ganba
Bi harlauza ra eutsita, g
RBERRITZ
den bezalanbarako dezaren azpikarlauza tenusten zirenru Aldundik
nak hauexe
n harlauza (
uza tente ja
zaren pitzadntra jarri daararen muga
hauek (UEganbara ald
ZE LANAK
a, 2017ko eeposituak inko geruzak nte jarri behnez, Gipuzko baimenar
12. Irudia
ek izan dira
(UE10) finka
rtzea etzan
durak erretxa zutik, konak.
E9 eta UE1era eror ez
[23]
K
esku-hartzeadusi ahal izindustea hu
har izan dugkoako Gorrekin.
: Zaharberr
:
atu eta pitza
nda dagoena
xina-sintetikntuan hartut
0) kanpo adaitezen.
an ezinbestzateko. Hainura altxatu ggu. Azken hrdailuko za
ritze-lanak
adurak errit
a (UE9) mu
koz indartu ta tumuluak
aldera inklin
tekoa izan dn zuzen eregabe, eta, hharlauza ho
aharberritza
xina-sintetik
ugitu ahal iz
eta zutik jak berak se
natuta jarri
da zaharbere, ezinezkohorretarakoorretan pitzailearen lag
koz indartu.
zateko.
artzea. Harinalatzen d
dira, tumulu
rritze-a zen , oker adura untza
.
rlauza ituela
uaren
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
5.- Gda gu 6.- Teta h 7.- E Hartukontserrazzahaeska
Ganbara baruztiz bete e
umuluak zitharriak erab
gitura osoa
utako neurrserbazioan.ztuko die jaarberritze eintzen diote
1
rruan lurra eegitura ulerg
tuen zuloakiliz. Hutsun
a hesi batez
ri guztiak itz. Gainera, akitea gure eta berrerae publikoari
13. Irudia: T
eta harriak garriagoa eg
k eta induskeak bete au
z inguratu du
zulgarriak digeotextil-e
indusketakaikitze irizp.
Trikuharria
[24]
jarri dira bigiteko publi
ketan egindurretik ebak
ugu aberee
ira eta ez dehuna erak noraino ir
pideak triku
a estalia et
harlauzen koarentzat.
ako ebaketketak geotex
en eraginetik
ute eragin kabili izanakritsi diren. uharriaren
a hesi bate
oinak euste
tak estali dixtil-ehunez
k babesteko
kaltegarririkk etorkizunBukatzeko,irudi fidela
ez babestu
eko. Ganba
ra bertako estali dira.
o.
k aztarnategneko ikertz, jarraitu dita eta ulerg
a
ara ez
lurrak
giaren zaileei tugun garria
28
7/20
01 D
. 20
01
-11
-13
an
ON
UR
AG
AR
RIA
del
a ai
tort
ua
- D
ecla
rada
de
UT
ILID
AD
Gizamega
a
2
3
4e
5e
6ze
dd
D
8.- AZTAR
buruagan alitismoaren
1.- Gizaburikerlanak Bargitzen lag
2.- GizaburGainera, Nbat izan da
3.- Bi kamegalitoteg
4.- Euskal eta Gizabubat Neolito
5.- Euskal ezagutzen. kulturekin lbertako giz
6.- Europa zituen haierlazioetankonbinatzen
7.- Orain auste zen; demostratzditu.
Donostian,
RNATEGIA
egindako n ezagutzar
ruaga egiazBarandiarangundu du.
ruaga ez daeolitoko pieiteke.
anpaina hagiko multzor
Herriko trikruagan hirualdikoa eta
Herriko trBrontze
lotu daitekearteek harre
mailan, Brnbat arlot. Gizaburun dira aurre
arte, EuskaGizaburua
en du, eta
2017ko urri
Historia
AREN GAR
ikerketarenri eta monu
zko megalinen iritzia b
a tumulu soezek erakus
auetan aurik aberatse
kuharrietan u momentu
a beste bi Br
rikuharrietaAroko zila
e, eta horreemanetarak
rontze Aroaan: gizarteuagako kaeko nekropo
l Herrian eagako kasua fenomeno
iaren 29an.
Sin.:aurrea Saila
[25]
RRANTZIA
n ondoriozmentuari be
to bat delabaieztatu d
oil bat, baizsten duten
urkitu ditugena osatzen
ez da erra desberdin rontze Arok
n ez zen ar-metalgintek agerian ko eta merk
aren etorrere antolake
asuan, erriolia erabiltze
errauste-erriuak, ordea
o hori azter
Jesus Tapa. Aranzad
AREN LAB
z aurreraperari dagoki
a baieztatu u eta zenb
zik eta erabbezala, me
gun matern dute.
aza izaten estratigraf
koak.
orain artetza Iberiar
usten du kataritzarako
ra aldaketaetan, sinestu-aldaketaeko ohiturar
itua Azken a, erritu brtzeko kalit
pia di Zientzia
BURPENA
pen handiaionez:
da zalantzait zientzia-
bilpen luzekegalitotegik
rialak Elos
erabilpen-faikoki bereiz
e zilarrezkopenintsula
norainoko o.
a historiko ssmenetan
ak eta tekrekin.
Brontze Aberria lehenate onenek
Elkartea
A
ak egin d
zarik gabe; -lanen zala
ko trikuharro zaharren
sua-Plazent
aseak berezi ahal izan
o ostilamenako hegoaahalmena
sakonak ereta ekon
knologia b
Aroan ezarrnago iritsi ko datuak
ditugu
gure antzak
ri bat. etako
tziako
eiztea, n dira:
ndurik aldeko zuten
akarri omia-erriak
i zela zela
eman
