Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Quedarigurosamenteprohibida,sinlaautorizaciónescritadelostitularesdelcopyright,bajolassancionesestablecidasporlasleyes,lareproduccióntotaloparcialdeestaobraporcualquiermediooprocedimiento,comprendidoslafotocopiayeltratamientoinformático.
ISBN978-987-678-636-2
Publisher:Vi-DaGlobalS.A.
Copyright:Vi-DaGlobalS.A.
Domicilio:CostaRica5639(CABA)
CUIT:30-70827052-7
LATRÁGICAHISTORIADELDOCTORFAUSTO
PERSONAJESCORODOCTORFAUSTO
VALDÉSAMIGOSDEFAUSTOCORNELIO
WAGNER,CRIADODEFAUSTOROBINRALPHUNPAYASOUNTABERNEROUNCHALANESTUDIANTEPRIMEROESTUDIANTESEGUNDOESTUDIANTETERCEROELPAPAELCARDENALDELORENAELEMPERADORUNCABALLERODELSÉQUITOIMPERIALELDUQUEDEVANHOLTLADUQUESADEVANHOLTUNVIEJOCRIADOS,ETC.MEFISTÓFELESLUCIFERBELCEBÚÁNGELBUENOÁNGELMALODIABLOSLOSSIETEPECADOSCAPITALESESPÍRITUSQUEASUMENLAFORMADEALEJANDROMAGNO,SUAMANTEYELENADETROYA
ENTRAELCORO1
NoandandoporloscamposdeTrasimeno2,dondeMarteacompañóaloscartagineses;noentreteniéndoseenretozosdeamorenregiascortesdondesederrocaelestado;notampocoenlapompadesoberbiasyaudacesproezasseproponenuestraMusapronunciarsuscelestialesversos.Sólounacosaseñores,deseamosejecutar,yestrazarlasfortunasdeFausto,buenasomalas.Avuestrospacientesjuiciosapelamosparaelaplauso,empezandoporhablardeFaustoensuinfancia.Heaquíquenació,depadresdeorigenhumilde,enunaciudadalemanallamadaRhodes.SiendodemásmadurosañospasóaWurtenberg,dondesusparientesleeducaron.Prontoseaventajóenteología,obteniendolosfrutosdelaescolástica,conloqueenbrevefueleotorgadoelgradodedoctor.Excedióatodosaquelloscuyodeleiteconsisteendiscutirloscelestesasuntosdelateología,hastaque,ensoberbecidoporsuinteligenciayamorpropio,conalasdeceraseelevómásalládedondepodía,y,alellasderretirse,tramaronloscielossucaída3.Porlocual,dandoendiabólicasejercitacionesysaciándosedelosdoradosdonesdelacultura,entróenlamalditanecromancia.Nadafuetandulceparaélcomolamagia,queprefirióalasmayoresfelicidades.Esteeselhombredequeaquísetrata.
(Mutis.)
Footnotes1ConestaintervencióndelCoro,laintencióndeMarloweismostrarqueelcentrodramáticodeinteresnosehallaenlanarracióndeleventoépicooheróicomismo,sinoqueyaceenteramenteeneldesgarrointeriordeuncorazónconfrontadoconsigomismo.ElCoroaquí,noesaqueldelteatrotradicional,másbienrepresentaaunsimplenarrador.
2BatalladeTrasimeno,dondeAnibalvencióalosromanosenel217A.C.3ReferenciaalmitodeIcaro.
ACTOPRIMEROESCENAPRIMERA
FAUSTO4,ensugabinete
FAUSTO.—Concretatusestudios,Fausto,yprincipiaasondearlaprofundidaddeloquesondearquieres.HabiendocomenzadoporserteólogollegastealosextremosdetodoarteyvivesymueresenlasobrasdeAristóteles.DulcesAnalíticos5,vosotrosmehabeisdeleitado:«Benedisserereestfinislogicis.6»Mas,elartedediscurrirbien¿noproporcionamayormilagro?Entoncesnoleasmás,porqueyahasalcanzadoesefin.MayortemaespropiodelingeniodeFausto.Onkaimeon,adiós.!7Haztegaleno8,porque«Ubidesinitphilosophusibiincipitmedicus9».Sé,pues,médico,Fausto;amontonaoroyeternízateporalgunamaravillosacura.«Summunbonummedicinaesanitas.10»Sielfindelamedicinaeslasaluddenuestrocuerpo,¿porqué,Fausto,nohasllegadoaesefin?¿Nosejuzganaforismostuscomunespalabras?¿Nosontusrecetascitadascomomonumentos,nohaslibradodelapesteciudadesenterasynohasaliviadomilesdeincurablesenfermedades?Contodo,noeresmásqueFausto,estoes,unhombre.¿Podríashaceraloshombresvivireternamente,odevolverlosmuertosalavida?Entoncesesaprofesiónmereceríaserestimada.Ea,adiós,medicina.¿DóndeestáJustiniano11?(Volviéndoseaunlibro.)«Siunaeademquereslegaturduobus,alterrem,altervaloremrei12»,etc.¡Lindocasodemezquinoslegados!(Leyendodenuevo.)«Exhaereditarefiliumnonpotestpaternisi13»,etc.TaleseltemadeLasInstitutasyeldeluniversalcuerpodelderecho.Suestudioespropiodeunmercenariosinotrametaqueelsacarprovechodelasmiseriasdelachusma,hartoiliberalyservilparamí.Enconjunto,esmejorlateología.Mirabien,Fausto,laBibliadeJerónimo.14(TomalaBibliaylaabre.)«Stipendiumpeccatimorsest.15Sipeccassenegamusfallimuretnullaestinnobisveritas16.»Peronosotrostenemosquepecaryporconsecuenciaquemorir,ymorirconeternamuerte.¿Cómollamaraestadoctrina?«Chesera,sera».¿Loquehadeserhadeser?¡Adiósteología!17(CierralaBibliayvuélveseaunoslibrosdemagia.)Lametafísicadelosmagosynecrománticoslibrosescelestial.Aquíhaylíneas,círculos,escenas,letrasycaracteres.EstoesloqueFaustodeseamás.¡Oh,quémundodeprovechosydeleites,depoder,dehonor,deomnipotenciaseprometeaquíalestudiosoartífice!Cuantascosassemuevenentrelosquietospolosquedaránsometidasamimandato.Reyesyemperadoressólosonobedecidosensusdiversasprovincias,masnopuedenlevantarelvientonidesgarrarlasnubes,mientraseldominiodelmagodeesoexcedeyllegatanlejoscuallleguelamentedelhombre.Unbuenmagoesundiospoderoso.Aplicatucerebro,Fausto,aconseguirladivinidad.(EntraWagner.)Vete,Wagner,abuscaramismásqueridosamigos,elalemánValdésyCornelio,ydilesquedeseoquemevisiten.
(Entranelángelbuenoyelángelmalo.)
ÁNGELBUENO.—¡Oh,Fausto!Dejaaunladoesecondenadolibroynomiresenél,quetentarátualmayatraerásobretucabezalapesadairadeDios.LeelasEscrituras,queesootroesblasfemia.
ÁNGELMALO.—Sigueadelante,Fausto,enesefamosoartedondesecontienentodoslostesorosdelanaturaleza,yserásenlatierra,comoJúpiterenelcielo,señorydominadordeloselementos.
(Salen.)
FAUSTO.-¡Cómoestomeenajena!¿Podréhacerquelosespíritusejecutenloquemeplazca,resolviéndometodaslasdificultadesyefectuandolasmásdesesperadasempresasqueyoquiera?LosharévolarhastalaIndiapororo,despojarelocéanodeperlasdeorienteybuscarentodoslosámbitosdelNuevoMundoplacenterosfrutosyprincipescasgolosinas.Haréquemeenseñenlasmásextrañasfilosofíasymediganlossecretosdelosreyesextranjeros.YolesharéqueamurallentodaAlemaniaconbronceyqueelrápidoRhincircundelabellaWurtenberg.Lesmandaréquetapicenlasescuelaspúblicasconsedayquevayanlosestudianteselegantementevestidos.ReclutarésoldadosconeldineroqueellosmeacuñenyexpulsaréalpríncipedeParmadenuestratierraparareinarcomoúnicoreydenuestrasprovincias.Haréquemásextraordinariasmáquinasdeguerraquelasquehendieronelpuente
deAmberesinventenparamímisservicialesespíritus.Pasad,alemánValdésyCornelio,yfavorecedmeconvuestrodiscretodiscurso.
(EntranValdésyCornelio.)
Valdés,dulceValdés,yCornelio,sabedquevuestraspalabrasmehanconvencidoalfindequepractiquelamagiaylasartesocultas.Ynosólovuestraspalabras,sinotambiénmiimaginación,queyanoadmitirátemaalgunoquenotratedelanecrománticapericia.Lafilosofíaesodiosayobscura,elderechoylamedicinapropiosdementesangostas,ylateología,másbajaquelasotrastresciencias,esdesagradable,áspera,vilydespreciable.Lamagiaesloquemeextasía.Ayudadme,pues,gentilesamigos,enmiintento,yyo,queconconcisossilogismosheconfundidoalospastoresdelaIglesiaalemana;yyo,quealorgulloflorecientedeWurtenberghehechoapiñarseentornodemisproblemas,comoantañoaquellosespíritusinfernales,entornoaldulceMuseocuandodescendieraalosinfiernos18;yo,serétansagazcomolofueaquelAgrippa19cuyasombraaúnhacequetodaEuropalehonre.
VALDÉS.—Fausto,esoslibros,tuinteligenciaynuestraexperienciaharánquetodaslanacionesnoscanonicen.YasícomolosmorosdelaIndiaobedecenasusseñoresespañoles,asílossúbditosdetodosloselementosestaránsiemprealserviciodenosotrostres.Nosguardaráncomoleonescuandonosplazca,y,comoalemanesjinetesconsusarmasocualgiganteslapones,trotaránanuestrolado.Otrasvecesnosservirándemujeresodevirginalesdoncellas,conmásbellezaensusvaporosasfrentesquetienenlosblancospechosdeladiosadelamor.DeVenecianostraerángrandesbarcosmercantes,ydeAméricaelvellocinodeoroquetodoslosañosengrosaeltesorodelviejoFelipe.BastaparaelloqueelcultoFaustoseresuelva.
FAUSTO.—Portuvida,Valdés,queestoyresueltoynoobjetonada.
CORNELIO.—Losmilagrosqueejecutalamagiateharándecidirnoestudiarotracosa.E1quetienerudimentosdeastrologíayesricoenlenguasyentendidoenminerales,tienetodoslosprincipiosquelamagiarequiere.Nodudes,pues,Fausto,yrenómbrateyserásmásfrecuentadoporestemisterioqueantañolofueradeDelfoseloráculo.Losespíritusmehandichoquepuedensecarelmaryextraerlostesorosdelosbuquesnáufragosyhastalariquezaquenuestrospadresescondieronenlasmacizasentrañasdelatierra.Siendoasí,Fausto,¿quémásnecesitaremoslostres?
FAUSTO.—Nada,Cornelio.¡Oh,cuántolisonjeaestomialma!Hacedmealgunamágicademostraciónparaqueyopuedahacerconjurosenalgúnlujuriantebosqueyentrarenplenaposesióndeesasalegrías.
VALDÉS.—EntoncesencamínateaalgúnbosquesolitarioyllevacontigolasobrasdeAlbanoydelsabioBacon20,elSalteriohebreo21yelNuevoTestamento;quedelasdemáscosasqueserequierenyateinformaremosennuestrapróximaconferencia.
CORNELIO.—Hazleconocerprimero,Valdés,laspalabrasdelarteycuandohayaaprendidolasdemásceremonias,Faustopuedeprobarélmismosuinteligencia.
VALDÉS.-Antesteinstruiréenlosrudimentosyentoncesserásmásperfectoqueyo.
FAUSTO.—Puesvenidacomerconmigoydespuésdeyantartrataremosdeesassutilezasyalahoradedormirveréloquepuedohaceryestanocheefectuaréunconjuro,aunquemecuestelavida.
ESCENAIIAntelacasadeFAUSTO.LlegandosESTUDIANTES
ESTUDIANTEPRIMERO.-MegustaríasaberquéhasidodeFausto,queatronabanuestrasescuelasconsu«sicprobo».
ESTUDIANTESEGUNDO.—Ahoralosabremos,porqueahíllegasuespolique.
(EntraWagnerconunasbotellasdevino.)
ESTUDIANTEPRIMERO.-¿Quéhay,hombre?¿Dóndeestátuamo?WAGNER.—Dioslosabe.
ESTUDIANTESEGUNDO.—¿Nolosabestú?
WAGNER.—Yo,sí;perolosdemásno.
ESTUDIANTEPRIMERO.—Vamos,déjatedechanzasydi-nosdóndeestá.
WAGNER.—Induzcoquenoesforzoso,porfuerzadeargumentación,quevosotros,porserlicenciados,conozcáissuparadero;así,reconocedvuestroerroryprestadmeatención.
ESTUDIANTESEGUNDO.—¿Nodicesquesabesdóndeestá?
WAGNER.—¿Tenéistestigosdeello?
ESTUDIANTEPRIMERO.—Sí,porquetehemosoído.
WAGNER.-Preguntadamicompañeroderobosisoyladrón.
ESTUDIANTESEGUNDO.—Bien,¿nonoslodices?
WAGNER(imitandosolemnementelosmétodoscultosdeargüición).—Sí,señor,yooslodiré;mas,contodo,denoservosotrosunoszopencos,jamásmepreguntaríaiscosatal,porque¿noesmiamo«corpusnaturale»yporañadidura«mobile»?Enconsecuencia,¿aquévieneformulartalpregunta?Porqueelqueyoseapornaturalezaflemático,lentoenairarmeyprontoalalujuria(o,comopodéisentender,elamor),noquieredecirqueautoriceaqueosacerquéisacuarentapiesdellugarencuestión,aunquenotengodudadequeporhacerloosverérefutadosenlasdospróximassesiones.Habiendo,pues,triunfadosobrevosotros,doyamifazpuritanoaspectoyprincipioahablarasí(convozgazmoñaybeata):enverdad,misqueridoshermanos,miseñorestádentro,comiendoconValdésyCornelio,comoestevino,sipudierahablar,loconfirmaríaaVuestrasMercedes.Yasí,elSeñorosbendiga,conserveyguarde,misqueridoshermanos.
(Sale.)
ESTUDIANTEPRIMERO.—Siendoasí,temoqueFaustohayacaídoenesecondenadoarteporelcualesosdostienennotadeinfamesentodoelmundo.
ESTUDIANTESEGUNDO.—Locualmedisgustaríaaunquefueseunajenoynoparientemío.Vayamosainformaralrector,queacasoconsugraveconsejopuedaapartarledesudescarrío.
ESTUDIANTEPRIMERO.—Temoquenopuedaapartarlenada.
ESTUDIANTESEGUNDO.—Probemosahacerloposible.
(Salen.)
ESCENAIIIUnbosque.EntraFAUSTOparahacerunconjuro
FAUSTO.-Ahoraquelasobscurassombrasdelatierra,deseandoverdeOriónellloviznosoaspecto22,desdeelantárticopolosaltanaestecielo,cubriendoelfirmamentoconsualientonegrocomolapez,hasdecomenzar,Fausto,tussortilegios,intentandoversilosdiablosteobedecenenvistadequehasoradoysacrificadoanteellos.(Comienzaatrazarenelsuelouncírculomágicoconunavarita.)DentrodeestecírculoestáelnombredeJehová,anagramatizadoentodoslossentidos,losnombresabreviadosdelossantos,símbolosdetodosloscomponentesdeloscielos,ycaracteresysignosdeestrellaserrantesquefuerzanalevantarselosespíritus.Notemas,Fausto;tenresoluciónyensayalamayormagiaquepuedasejecutar.«SintmihiDeiAcherontispropitii!ValeatnumentriplexJehovae!Ignis,aeris,aquae,terraspiritus,salvete!OrientisprincepsBelzebub,infernardentismonarcha,etDemogorgon,propitiamusvos,utappareatetsurgatMephistophilis.Quidtumoraris?perJehovam,Gehennam,etconsacratamaquamquamnuncspargo,signumquecrucisquodnuncfacio,etparvotanostra,ipsenuncsurgatnobisdicatusMephistophilis.»23
(Entraundiablo[Mefistófeles].)
FAUSTO.-Temandoqueretornesycambiesdeforma,porqueeresasazfeoparaasistirme.Veyvuelveentrazadeancianofrailefranciscano,cuyasantaaparienciaconvieneaundiablomejor.
(Saleeldiablo.)
Yaveoquehayvirtudenestascelestialespalabras.¿Porquénohedeprosperarenestearte?¡CuanafableesesteMefistófeles,llenodehumildadyobediencia!Taleslafuerzadelamagiaydemisconjuros.Ya,Fausto,eresconjuradorlaureado,puestoquemandasalgranMefistófeles:«QuinregisMephistophilisfratrisimagine»24
(EntraMefistófelesvestidodefranciscano.)
MEFISTÓFELES.—¿Quéquieres,Fausto,quehaga?
FAUSTO.—TemandoquemeasistasmientrasyovivayquecualquiercosaqueFaustoteordenelohagas,aunqueseaquelalunasalgadesuesferaoqueelocéanodevoreelmundo.
MEFISTÓFELES.-ServidorsoydelgranLuciferynopuedoservirtesinsulicencia,nipodemosejecutarsinoloqueélmande.
FAUSTO.—¿Noteencargóélquecomparecieresantemí?
MEFISTÓFELES.—No,sinoquelohicepormivoluntad.
FAUSTO.—¿Notealzaron,acaso,misdiscursosensalmadores?Habla.
MEFISTÓFELES.—Ellosfueronlacausa,pero«peraccidens»25.Porque,cuandooímosaalguienblasfemardelnombredeDiosyabjurardelasEscriturasydeCristo,suSalvador,volamosenesperadecaptarsualma.Masnuncaacudimossinocuandousamediosqueleponenenriesgodesercondenado.DemaneraqueelmásbrevecaminoparaloshechizosesabjurardecididamentedelaTrinidadyorardevotamentealpríncipedelinfierno.
FAUSTO.—YaasílohahechoFausto,elcualseatienealprincipiodequenohayotroseñorqueBelcebú,alqueFaustoquierededicarse.Lapalabra«condenación»noleaterroriza,porqueélconfundeelinfiernoconelElíseo.¡Allísualmaestaráconlosantiguosfilósofos!26Pero,dejandoesasmenudenciassobrelasalmas,dimequiénestuseñorLucifer.
MEFISTÓFELES.—Eselarchi-regenteycomendadordetodoslosespíritus.
FAUSTO.—¿YnofueLuciferángelantaño?
MEFISTÓFELES.—Sí,Fausto;yelmásamadodeDios.
FAUSTO.—¿Ycómovinoaserpríncipedelinfierno?
MEFISTÓFELES.—Porsuambiciosoorgulloeinsolencia,porloqueDioslearrojódelafazdelcielo.
FAUSTO.—¿YquésoislosquevivísconLucifer?
MEFISTÓFELES.—EspíritusdesgraciadosquecaímosconLucifer,queluchamoscontraDiosporLucifer,yqueestamoscondenadosparasiempre,comoLucifer.27
FAUSTO.—¿Dóndeestáiscondenados?
MEFISTÓFELES.—Enelinfierno.
FAUSTO.—¿Ycómohassalidodelinfierno?
MEFISTÓFELES.—Nohesalidodeél,porqueestoeselinfierno28.¿Piensastúqueyo,quevilafazdeDiosygustélaseternasalegríasdeloscielos,noestoyatormentadocondiezmilinfiernosalserprivadodeaquelladichaperpetua?Fausto,cesaenesasfrívolaspreguntas,queinfundenterroramialmadesfalleciente.
FAUSTO.-¿TantosufreelgranMefistófelesporverseprivadodelosregocijosdelcielo?Aprende
deFaustofortalezavaronilydespreciaesasalegríasquenuncaposeerás.LlevaestanoticiaalgranLucifer:queFausto,habiendoincurridoenlamuerteeternaporsusdesesperadospensamientoscontraladivinidaddeJúpiter,dicequequiereentregarlesualmaaldiablo,siemprequeélleconcedaveinticuatroañosdevivirenmediodetodaslasvoluptuosidades,teniéndoteaquísiempreparaasistirme,paradarmecualquiercosaquepida,paradecirmecualquiercosaquetepregunte,paramataramisenemigosyayudaramisamigosyparasersiempreobedienteamivoluntad.Retorna,pues,alpoderosoLucifer,avístateconmigoamedianocheenmigabineteyentoncesinfórmamedeloqueopinatuseñor.
MEFISTÓFELES.—Loharé,Fausto.
(Sale.)
FAUSTO.—Situvieseyotantasalmascomohayestrellas,yolasdaríatodasacambiodeMefistófeles.Porélseréelmásgrandeemperadordelmundoyharéunpuentesobreelmovedizoaireparapasarelocéanoconunahueste.UnirélasmontañasquerematanlacostaafricanayjuntaréaEspañaesepaís,yalosdoslosharétributariosdemicorona.Noviviráelemperadorsinlicenciamía,nipotentadoalgunodeAlemania.Ahoraqueheobtenidoloquedeseo,meaplicaréalasespeculacionesdeesteartehastaqueMefistófelesregrese.
(Sale.)
ESCENAIVUnacalle.EntranWAGNERyelPAYASO
WAGNER.—¡Ehmuchacho,venacá!
PAYASO.—¿Quéhay,muchacho?¡Salud,muchacho!Esperoquehayasvistomuchosmuchachosconlabarbacortadaenpunta,comoyo.¿No,muchacho?
WAGNER.—Dime:¿tienesalgunosingresos?
PAYASO.-Sí;ytambiénegresos.Yapuedesverlo.
WAGNER.—¡Ay,pobreesclavo!¡Cómoseburladesupobrezaysudesnudez!Elvillanoandasinblancaydescolocado,ytanhambrientoquedaríasualmaaldiabloporunapiernadecarnero,aunquefueracruda.
PAYASO.-¿Mialmaaldiabloporunapiernadecarneroaunquefueracruda?No,buenamigo.PorNuestraSeñoraquelaexigiríabienasadayconbuenasalsasilahabíadepagartancara.
WAGNER.-Ea,¿quieresservirmeyteharévivircomo«Quimihidiscipulus»29?
PAYASO.—¿Cómo?¿Enverso?
WAGNER.—No,sinoquetendrástresvarasdesedalabrada.
PAYASO.—¿Tresvarasdetierralabrada?Claro,serátodalapropiedadquetehayadejadotupadre.Sentiríaprivartedetusmediosdevida.
WAGNER.-Hedichosedalabrada.
PAYASO.—¡Ooooh,sedalabrada!Perosiyofueracriadotuyomellenaríadepiojos.
WAGNER.—Yaestáslleno.Perodejatuschanzasyacomódateconmigoporsieteaños,sinoquieresqueconviertaesospiojostuyosenfamiliaresquetehaganpedazos.
PAYASO.-¿Oís?Peropuedesahorrarteeltrabajo,porquehartofamiliaresmesonyaysetomanconmicarnetantaslibertadescomosihubiesenpagadosucomidaybebida.
WAGNER.—Bien,¿hasoído?Tomaestasmonedillas.
PAYASO.-¿Parrillas?¿Quéson?
WAGNER.—Coronasfrancesas.
PAYASO.-¿Yquévoyahacerconellas?¿Paraquélasquiero?
WAGNER.—Mira:tedoyunplazodeunahora,pasadoelcualeldiablotellevará.
PAYASO.—No,no.Tomatusparrillas.
WAGNER.-Nolasquiero.
PAYASO.—Perolastendrás.
WAGNER.—Constequetelasdoy.
PAYASO.—Constequetelasdevuelvo.
WAGNER.-Bien:haréquetellevenunpardediablos:¡BaliolyBelcher!
PAYASO.—QuevenganBaliolyBelcheryyolesaporrearécomonohansidoaporreadosdesdequesondiablos.Ysimataraaunodeellos,¿nodiríalagente:«Vedesemozoalto,tanmalvestido,quehamatadoaldiablo?»Ymellamaríanmatadiablosentodalaparroquia.
(Entranlosdiablosyelpayasocorre,gritando.)
WAGNER.—BaliolyBelcher,salid.
(Salen.)
PAYASO.—¿Sehanido?¡Venganzacontraellos!Tienenlasuñasmuyfeasylargas.Unoeradiablomachoyelotrodiablohembra.Yoosdiréenquélosconozco:enquelosdiablosmachostienencuernosylosdiabloshembrastienenelcuerpoabultadoylospieshendidos.
WAGNER.—Bien,sígueme.
PAYASO.—Perooíd:siossirvo,meenseñaréisaconjurarBailólesyBelcheras.
WAGNER.—Yoteenseñaréaconvertirteencualquiercosa:perroogato,rataoratón,oloquefuere.
PAYASO.—¿Cómo?¿Uncristianoconvertidoenperroogato,ratónorata?No,no,señor.Sienalgomeconvertís,queseaenunamenuda,lindayágilpulguitaparaquepuedaestardondesemeantoje.Asímedeslizaréentrelaslindasbragasdelasmozasymeestaréentreellas.
WAGNER.—Bueno,ven.
PAYASO.-¿Nooísteisloqueosdije,Wagner?
WAGNER.-¡Cómo!(Llamando.)¡Baliol,Belcher!
PAYASO.—¡Diosmío!Osruego,señor,quedejéisaBaliolyBelcherenpaz.
WAGNER.—Villano,llámameseñorWagneryhazquetuojoizquierdosefijediametralmenteenmitalónderecho,«quasivestigiisnostrisinsistere».30
(Sale.)
PAYASO.-Diosmeperdone,perohablaenjergaculteranaholandesa.Bien,leseguiré.Leserviré.Esoesclaro.
(Mutis.)
Footnotes4EsimportanteindicarallectorqueelFaustodeMarlowenoes,comoeldeGoethe,unhombreviejodesengañadoyaburridodelconocimiento,sinounhombrejoven,quiza,deunostreintaaños,unespíritubrillantequesabetodo,excepto,elestarsatisfecho;un"genioatormentado",paratomarunaexpresiónconqueChateaubriantcalificóaPascal,peroungenioatormentadoquepreferiráserinformadoporlosbrillosdelinfierno,antesqueporlosdelparaíso;unlibertinodelsaberensuma,un
pococomolosUniversityWitsdequienMarlowefueelmásdignorepresentante.AligualqueenelFaustodeGoethe,doscorazoneslatenenelFaustodeMarlowe;unFaustoalquelaobjetividaddomina,yalcualhablacomoauntercero,marcandoasiunadistancia,deformaquelapasionnoejerzaningunpodersobreél;YhayunFausto,elcualhablaconsigomismoenprimerapersona,alquedominalasubjetividad,yelcualesjugueteenmanosdelaspasionesmásdesgarradoras.MarloweusalatécnicadelsoliloquioconelpropositodeinsistirenesastensionesinternasqueagitanaFausto.LamismatécnicaesusadaporShakespeareenHamletyMacbeth.
5LosAnalíticosdeAristótelesformanpartedelcorpusaristotelico,enellosseestudialalógica.FaustoexaminalascienciasenelordentradicionaldelsigloXVI:Filosofía(lógica),Medicina,JurisprudenciayTeología.
66Elbuendiscurrireselfindeloslógicos.7ReferenciaalprincipiodenocontradiccióndeAristótele;desdeunpuntodevistaontológicoesteexpresa:"nadapuedeserynosersimultaneamente"(Metafisicaiii,2,996b30yiv,2,1005b24)desdeunpuntodevistalógico,unpredicadonopuedeconvenir,ynoconveniralmismotiempoaunmismosujeto(Metafisica.iv,21005b20).
8MédicoGriego(130-201a.c.)cuyostrabajos,centradosenlateoríadeloshumores,habiantenidograndifusiónenlaEdadMediayelRenacimiento.
9Dondeacabaelfilósofo,allícomienzaelmédico,Aristoteles,Delossentidos,436a10Elfindelamedicinaeslasalud;Aristoteles,EticaaNicomaco,1094a811JustinianoI(482-565)EmperadordeOrientequienhizocodificarlasleyesen:elCódigo,elDigesto,lasInstitutasylasNovelas.
12"Sielmismoobjetoeslegadoadospersonas,unadebetenerelobjeto,laotra,elvalordelobjeto".Justiniano,Institutas,II,XX.
13"unpadrenopuededesheredarasuhijo,exceptoque..."ibid.,II,XIII.14BibliadeJerónimo,másconocidacomoVulgata,traducciónlatinaordenadaporelpapaDámasoaSanJerónimoenelsigloiv.SanJerónimofuedealgunmodoelfundadordelateoríadelatraducción.NosolamentededicómuchosañosatraducirlaBiblia,sinoqueademástraducíatextosprofanos,yescribióloqueseconsideraelprimertratadodetraducciónenlatradiciónoccidental:«Deoptimogenereinterpretandi».
15EpistolaalosRomanos,IV,23."stipendiaenimpeccatimorsgratiaautemDeivitaaeternainChristoIesuDominonostro".Pueselsalariodelpecadoeslamuerte;peroeldongratuitodeDioseslavidaeternaenCristoJesús,nuestroSeñor.
16EpistoladeJuan1,8"sidixerimusquoniampeccatumnonhabemusipsinosseducimusetveritasinnobisnonest".Sidecimos:"nosotrosnotenemospecado",nosengañamosanosotrosmismosylaVerdadnoestáennosotros.
17EsclaramentevisibleaquíqueFaustonotienefe,yaquerecusaalcristianismoporunproblemalógico:elcorazónmortalespecador,lospecadoresdebensercondenados;elhombreesmortal,luego,seráinevitablementecondenado.
18Virgilio,Eneidavi,667.19CorneliusAgrippa(1485-1535),humanistaymagoreputado.Autordeuncelebregrimoriomágico,Picatrix,quegozódeunconstanterenombrehastaelSiglodelasLuces(unejemplardelmismofuesecuestradoaCasanova,quienfueracondenadoporlosinquisidoresdeVenecia).ElPicatrixessindudaseltextomásdifundidodelamagia,tantoteóricacomoceremonialdelaculturaesotericadeoccidentequefueraestimadaporlosmayorespensadoresrenacentistas,desdeFicino,aPicodelaMirandola,desdeLeonardodaVinciaFilalete,desdeRabelaisaTomasodeCampanella.AgrippasiguióalgunasdelascorrientesanimistasdelRenacimientoalconcebirlaNaturalezacomounconjuntovivificadoentodassuspartesporunalmauniversal,laquintaesencia,oespíritudelmundoquedirigeygobiernalosprocesosdeloscuatroelementosfundamentales.
20RogerBacon(1214-1294).Filósofoinglés,autorde,entreotros,comentariossobrelasobras"naturales"deAristóteles.EncuantoaAlbano,nosesabesiserefiereaPietroAlbano,unmédicoyalquimistaitalianodelsigloxiii,obien,aAlbertoElGrande,aquienseleatribuyeungrimoriomágico.
21LibrodelosSalmos;ciertossalmosylosprimerosversículosdelevangeliosegúnSanJuan,servíandeconjurocontralosespíritusmalignos.
22Virgilio,Eneida,I,535yIV,5223SeanmepropicioslosdiosesdelAqueronte!Atrás,espíritutrinitariodeJehova!Fuego,aire,agua,espíritudelatierra,salud!Belzebu,PrincipedeOriente,MonarcadelardienteInfierno,yDemiurgo,sedmefavorables,paraqueaparezcaaquíMefistófeles.Quéosdemora?.PorJehova,yporelaguaconsagradaqueahoraderramo,yporelsignodelacruzqueahorahago,ypormisconjuraciones,quesurjaahoramismoMefistófelesysepongaamiservicio!.
24TeordenoMefistófelesaparezcascomofrate.25Poraccidente.26PlatónhacedeciraSocrates,enelFedón,quetrassumuerte,tendrámuchoplacerdeseguirexaminando,enelHades,lasalmasdelosfilósofosmuertos.
27Ezequiel,XXVIII,12-16;Isaías,XIV,12-15,2daCartaPedro2,4.28VertambiénMilton,elParaisoPerdido,IV,75:"thewaywhereIflyistheHell;myself,IamtheHell"?(Dondequieraquehuyaeselinfierno;/puesyomismosoyelinfierno)
29"Semejanteaunodemisdiscipulos".Esaseranlasprimeraspalabrasdeunversoenvogaenlasescuelasdeaqueltiempo.
30"Aunpasodenosotros".Comosinospisaraslostalones.
ACTOIIESCENAPRIMERAEntraFAUSTOensugabinete
FAUSTO.—Heaquí,Fausto,quetienesquecondenartesinposibilidaddesalvación.¿DequévalepensarenDiosnienelcielo?¡Fueratalesfantasíasy,desesperandodeDios,confíaenBelcebú!Noretrocedas,Fausto:tenresolución.¿Porquévacilas?¿Quésuenaenmisoídosdiciéndome:«AbjuradelamagiaytornaaDios»?Sí,FaustovolveráaDios.¿ADios?Yanoteama.Eldiosalquesirvessontuspropiosapetitos.Y,puesmeheaplicadoalamordeBelcebú,leerigiréunaltaryuntemployleofrecerélatibiasangredelosniñosreciénnacidos.
(Entranelángelbuenoyelángelmalo.)
ÁNGELBUENO.-DulceFausto,dejaeseexecrablearte.FAUSTO.—Contrición,rezos,arrepentimiento,¿dequévalen?
ÁNGELBUENO.—Sonmediosidóneosparallevartealcielo.
ÁNGELMALO.—Sonilusiones,frutosdedemencia,quehacenconfiaralostontos.
ÁNGELBUENO.—DulceFausto,piensaenelcieloyenlascosasdivinas.
ÁNGELMALO.—No,Fausto:piensaenelhonorylariqueza.
(Salen.)
FAUSTO.—¡Enlariqueza!LaseñoríadeEmdenserámía,puestoquetengoamiladoaMefistófeles.¿QuédañopuedehacerteDios,Fausto?Estásaseguro.Noalberguesmásdudas.Mefistófeles:venytráemedelgranLuciferbuenasnoticias.¿Noesmedianocheya?Ven,Mefistófeles.(EntraMefistófeles.)Dime:¿quécontestótuseñorLucifer?
MEFISTÓFELES.-QueyoasistiréaFaustomientrasvivasiélcompramisserviciosconsualma.
FAUSTO.-YaFaustohabíaaventuradoeso.
MEFISTÓFELES.—Perohasdecomprometerteaello,Fausto,solemnemente,escribiendouncontratodecesióncontupropiasangre;queesaseguridadexigeelgranLucifer.Perositeniegas,mevolveréalinfierno.
FAUSTO.—Espera,Mefistófeles,ydimedequépuedeservirlemialmaatuseñor.
MEFISTÓFELES.-Paraensancharsureino.
FAUSTO.—¿Esesalarazónporlaquenostienta?
MEFISTÓFELES.-«Solamenmiserissocioshabuissedoloris».31
FAUSTO.—¿Sufrísalgunapenaquetorturealosdemás?
MEFISTÓFELES.—Tangrandescomolasquetorturanlasalmasdeloshombres.Dime,Fausto:¿tendrétualma?Entoncesserétuesclavoyteserviréytedarémásdeloqueimaginespedir.
FAUSTO.—Sí,Mefistófeles,teladoy.
MEFISTÓFELES.—Puesenesecaso,Fausto,apuñálateelbrazovalerosamenteycomprometetualmaparaqueendeterminadodíapuedaelgranLuciferreclamarlacomosuyayentoncesserástangrandecomoLucifer.
FAUSTO.—Ea,Mefistófeles,portuamormeapuñalaréelbrazoyconmipropiasangregarantizaréquemialmaesdelgranLucifer,granseñoryregentedelanocheperpetua.Miralasangrequedemibrazobrotayqueellaseapropiciaamisdeseos.
MEFISTÓFELES.—Perohas,Fausto,defirmarconellauncontratodedonación.
FAUSTO.—Sí,yloharé.(Tomapapelyescribe.)¡Ah,Mefistófeles,semehielalasangreynopuedoseguirescribiendo!
MEFISTÓFELES.—Tetraeréfuegoparalicuarla.
FAUSTO.—¿Quésignificarálacongelacióndemisangre?¿Noaceptaráqueyofirmeesecontrato?¿Porquénocorreparaqueyopuedaescribirdenuevo?«Faustocedesualma...»Ahísedetuvolasangre.¿Porquénolohasdehacer?¿Noestuyatualma?Puesescribirédenuevo:«Faustocedesualma».
(EntraMefistófelesconunoscarbones.)
MEFISTÓFELES.-Aquíhayfuego;acércate,Fausto.
FAUSTO.—Yaempiezalasangrealicuarse.Voyaterminarinmediatamente.(Escribe.)
MEFISTÓFELES(aparte.).—¿Quénoharíayoparaobtenersualma?
FAUSTO.—«Consummatumest»32;terminadoestáelcontratoyFaustocedesualmaaLucifer.Pero¿quéesestainscripciónenmibrazo:«Homo,fuge»?33¿Haciadóndedebohuir?SihaciaDios,Élmearrojaráalinfierno.Peromissentidosmeengañan;nadahayescritoaquí.¡Ah,sí,claramenteloveo!Aquíestáescrito:«Homo,fuge».PeroFaustonohuirá.
MEFISTÓFELES(aparte).—Letraeréalgoquedeleitesuánimo.
(SaleyvuelveaentrarconvariosdiablosquedancoronasyricosarreosaFausto.Luegodanzanyparten.)
FAUSTO.—Habla,Mefistófeles:¿quésignificabaeso?
MEFISTÓFELES.—Nada,Fausto:quisedeleitartuánimoymostrarteloquelamagiapuedeconseguir.
FAUSTO.—¿Puedoinvocarespírituscuandomeplazca?
MEFISTÓFELES.—Sí,Fausto,yaunhacercosasmayores.
FAUSTO.—Bienvaleesomilalmas.Toma,Mefistófeles,estecontratoqueencierraunadonacióndealmaydecuerpo,peroconlacondicióndequeejecutestodoslosartículosprescritosentreambos.
MEFISTÓFELES.—Juro,Fausto,porelinfiernoyLuciferejecutarlaspromesasquetetengohechas.
FAUSTO.—Entoncesóyemecuálesson:
«Sobrelascondicionessiguientes:«Primera,queFaustopuedaserespírituenesenciaysubstancia.«Segunda,queMefistófelessirvaasusórdenescomocriado.«Tercera,queMefistófeleshagaporélyletraigacuantopida.«Cuarta,quepermanezcainvisibleensucasaycámara.«Yquinta,queseaparezcaaldichoJuanFaustoentodosmomentosyformasqueaésteleplazcan.«Yo,JuanFausto,deWurtenberg,doctor,porlapresentedoymicuerpoyalmaaLucifer,PríncipedeOriente,yasuministroMefistófeles,yademáslesconcedoque,enexpirandoveinticuatroaños,sinqueseviolenlosartículosprecedentes,tenganplenopoderparallevaraldichoJuanFausto,encuerpoyalma,carne,sangreyefectos,asumorada,doquieraquesea.«Firmado,JUANFAUSTO.»
MEFISTÓFELES.—Habla,Fausto:¿entregasestoaguisadecontrato?
FAUSTO.—Sí,tómalo,yqueeldiablotefeliciteporello.
MEFISTÓFELES.—Puesahora,Fausto,pideloquequieras.
FAUSTO.—Primerotepreguntaréacercadelinfierno.Dime,¿dóndeestáeselugarqueloshombresllamaninfierno?
MEFISTÓFELES.-Bajoloscielos.
FAUSTO.-Sí,pero¿dónde?
MEFISTÓFELES.—Dentrodelasentrañasdeloselementos,yenélsomostorturadosypermanecemoseternamente.Notienelímites,niestácircunscritopornada.Doquieraquenosotrosestamosestáelinfiernoydondeelinfiernoestésiemprehemosdehallarnosnosotros.Y,paraconcluir,cuandoelmundosedisuelvaytodaslascriaturasseanpurificadas,todoloquenoseacieloseráinfierno.
FAUSTO.—Puesyopiensoqueelinfiernoesunafábula.
MEFISTÓFELES.—Piénsalohastaquelaexperienciacambietuopinión.
FAUSTO.—¿PiensasqueFaustoserácondenado?
MEFISTÓFELES.—Necesariamente,puestoquehafirmadoestecontratoporelquecedesualmaaLucifer.
FAUSTO.—Sí,yelcuerpotambién,pero¿yqué?¿CreesaFaustotannecioqueimaginequedespuésdeestavidahaypenaalguna?34Esosontonteríasymerascharlasdeviejas.
MEFISTÓFELES.—Yotedoyejemplodelocontrario,puestoqueahoraestoycondenadoyenelinfierno.
FAUSTO.-¿Ahoraenelinfierno?Siestoeselinfierno,voluntariamentemecondenoaquí,porqueandarmoviéndose,discutiendo...Pero,dejandoeso,quierounamujer,quehadeserlamáshermosadoncelladeAlemania,porquesoylujuriosoynopuedovivirsinmujer.
MEFISTÓFELES.-¿Cómo?¿Unamujer?Teruego,Faustoquenohablesdeeso.
FAUSTO.-Vamos,dulceMefistófeles,búscameuna,quelanecesito.
MEFISTÓFELES.—Latendrás.Espérame,quevoyabuscartemujerenelnombredeldiablo.
(Entraundiabloenropasdemujer.)
MEFISTÓFELES.-Di,Fausto,¿quéteparecetumujer?
FAUSTO.-Quemematen,sinoesunaperfectaputa.
MEFISTÓFELES.—Vamos,Fausto,elmatrimonioesunameraceremonia.Simequieresnopiensesmásenello.Yotebuscarélasmásbellascortesanasytodaslasmañanaslastraeréatulecho.Lasquetegustenconseguirás,aunqueseantancastascomoPenélope,tandiscretascomolareinadeSaba35otanhermosascomoeraLuciferantesdesucaída36.Tomaestelibroyexamínalo.(LocolocaabiertosobrelamesaanteFausto.)Pronunciarestaslíneasproporcionaoro.Trazarestecírculoenelfuegodesencadenatorbellinos,tempestades,truenosyrayos.Siestopronunciastresvecesdevotamenteparati,hombresconarmaduraapareceránatuladolistosparaejecutarcuantotúdesees.
FAUSTO.—Gracias,Mefistófeles,peroquisieraademásunlibrodondeserevelentodosloshechizosyencantosparapoderinvocarlosespírituscuandomeplazca.
MEFISTÓFELES.—Esoloencontrarásenestelibro.
(Señaladónde.)
FAUSTO.-Desearíatambiénunlibrodondepuedavertodosloscaracteresyplanetasdeloscielos,paraconocersusmovimientosydisposiciones.
MEFISTÓFELES.-Aquíestátambién.
(Señaladónde.)
FAUSTO.-Yotrolibromás,yconestotermino,porelqueconozcatodaslasplantas,hierbasyárbolesquecrecensobrelatierra.
MEFISTÓFELES.—Aquíestán.
FAUSTO.—Teengañas.
MEFISTÓFELES.—Teloaseguro.
(Señala,dónde.)
ESCENAIIElgabinetedeFausto.FAUSTOyMEFISTÓFELES,elprimeroalaventana
FAUSTO.—Cuandomiroloscielosmearrepientoytemaldigo,perversoMefistófeles,porhabermeprivadodeesasalegrías.
MEFISTÓFELES.-¿Porqué,Fausto?¿Tangloriosacosatepareceelcielo?Yotediréquenovalenilamitadquetúoquecualquierotrohombrequerespireenelmundo.
FAUSTO.-¿Cómolopruebas?
MEFISTÓFELES.-Puestoquehasidohechoparaloshombres,esqueelhombreesmásexcelso.
FAUSTO.—Sisehizoparaloshombres,hízoseparamí.Renunciaréalamagiaymearrepentiré.
(Entranelángelbuenoyelángelmalo.)
ÁNGELBUENO.-Fausto,arrepiéntete;Diostecompadecerátodavía.
ÁNGELMALO.-EresunespírituyayDiosnopuedecompadecerte.
FAUSTO.—¿Quiénmurmuraenmisoídosquesoyunespíritu?Siendoundiablo,¿puedeDioscompadecerme?Sí,Diosmecompadecerá,simearrepiento.
ÁNGELMALO.—Sí,peroFaustonuncasearrepentirá.
(Salen.)
FAUSTO.—Tanendurecidoestámicorazón,quenopuedoarrepentirme.Apenaspuedonombrarlasalvación,lafeoloscielossinquetemerososecosinsistanenmisoídos:«Fausto,estáscondenado».Yentoncesespadasycuchillos,veneno,pistolas,sogasyenvenenadoshierrossonpuestosantemíparaquemesuicideyhamuchoqueyamehubiesematadosidulcesplaceresnovenciesenmiprofundadesesperación.¿NohehechoalciegoHomerocantarparamíelamordeAlejandroylamuertedeOenón37?YaquelqueconstruyólosmurosdeTebas38,¿nohatocadosumelodiosaarpa,acompañadodemiMefistófeles?¿Porqué,pues,hedemorir,niruínmentedesesperar?Ea,Mefistófeles,discutamosdenuevolostemasdeladivinaastrología.Dime,¿haymuchoscielosencimadelaluna?¿Nosontodosloscuerposcelestessinogloboscomoloeslasubstanciadenuestracéntricatierra?
MEFISTÓFELES.—Comosonloselementos,talessonlasesferasmutuamenteenlazadasunasconlasotrasytodo,Fausto,muéveseentornoaunejecuyotérminosonlospolosdelanchomundo.YlosnombresdeMarte,SaturnooJúpiter,nosonfingidos,quesonestrellasmóviles.
FAUSTO.—Perodime,¿tienentodosunmovimiento,alavez«situettempere»39?
MEFISTÓFELES.—Todossemuevenconjuntamentedeesteaoesteenveinticuatrohoras,girandosobrelospolosdelmundo,perodifierenensusmovimientossobrelospolosdelzodíaco.
FAUSTO.-Calla.TodasesasmenudenciaspuedeaclararlasWagner.¿NoposeeMefistófelesmáspericia?¿Quiénnoconoceeldoblemovimientodelosplanetas?Elprimerodeloscualescomponeundíanatural,mientrasenelsegundotardaSaturnotreintaaños,Júpiterdoce,Martecuatro,elSol,MercurioyVenusuno,ylaLunaveintiochodías.Todoesosonsuposiciones
comunes.Pero,dime,¿noestaacargodecadaesferaunadominación40ointeligencia?
MEFISTÓFELES.-Sí.
FAUSTO.-¿Cuántoscielosoesferashay?
MEFISTÓFELES.-Nueve:losdelossieteplanetas,elfirmamentoyelcieloempíreo.
FAUSTO.—Resuélvemeestacuestión:¿porquénotenemosconjunciones,oposiciones,aspectosyeclipsestodosalavez,sinoqueunosañostenemosmásyotrosmenos?
MEFISTÓFELES.—«Perinaequalemmotumrespectutotius».41
FAUSTO.—Yaestoycontestado.Dimequiénhizoelmundo.
MEFISTÓFELES.-Nolodiré.
FAUSTO.—BuenMefistófeles,dímelo.
MEFISTÓFELES.—Noinsistas,porquenotelodiré.
FAUSTO.—Villano,¿notehasobligadoadecírmelotodo?
MEFISTÓFELES.—Sí,cuandonovayacontranuestroreino,peroestosíva.Piensaenelinfierno,Fausto,porqueestáscondenado.
FAUSTO.—Piensa,Fausto,enDios,quehizoelmundo.
MEFISTÓFELES.—Recuerdaeso.
(Sale.)
FAUSTO.—Sí,malditoespíritu,vetealominosoinfierno,túquehascondenadoelalmadeFausto.¿Noserádemasiadotarde?
(Entranelángelbuenoyelángelmalo.)
ÁNGELMALO.—Demasiadotarde.
ÁNGELBUENO.—NuncaesdemasiadotardesiFaustosearrepiente.
ÁNGELMALO.—Sitearrepienteslosdiablosteharánpedazos.
ÁNGELBUENO.—Arrepiénteteynopodránrozartupiel.
(Salen.)
FAUSTO.-¡Ay,Cristo,Salvadormío,miraderedimirelalmaacongojadadeFausto!
(EntranLucifer,BelcebúyMefistófeles.)
LUCIFER.—Cristonopuedesalvartualma,porqueesjusto.Nadie,salvoyo,tieneinteréseneso.
FAUSTO.—¿Quiénerestú,quetanterriblepareces?
LUCIFER.—SoyLuciferyésteesmicompañeroenelprincipadodelinfierno.
FAUSTO.—¡Ay,Fausto,quevienenabuscartualma!
LUCIFER.—VenimosadecirtequenosinjuriashablandodeCristo,contrariamenteatupromesa.NodebespensarenDios,sinoeneldiabloyensucondenacióntambién.
FAUSTO.—Nodelinquiréenadelante;perdonadmeyFaustoprometenovolveramiraraloscielos,nianombraraDios,niasuplicarle,sinoquequemarásusEscrituras,mataráasusministrosyharáquemisespíritusderribensustemplos.
LUCIFER.—Hazloasíyaltamenteterecompensaremos.Fausto,hemosvenidodelinfiernopara
ofrecerteunentretenimiento.Siéntateyveráslossietediabólicospecadoscapitalesaparecerensudebidaforma.
FAUSTO.—TanplacenteroseráesoparamícomoelParaísoparaAdánelprimerdíadesucreación.
LUCIFER.-NohablesdelParaísonidelacreación.Habladeldiabloynadamás.¡Ven!
(Entranlossietepecadoscapitales.)
LUCIFER.—Examina,Fausto,susdiversosnombresydisposiciones.
FAUSTO.—¿Quiénerestú,elprimero?
SOBERBIA.—SoylaSoberbia.Noquieroreconoceramispadres.ComolapulgadeOvidiomedeslizoenlomásrecónditodelasmozas;aveces,comounapeluca,measientoensucabeza,o,comounabanicodeplumas,besosuslabios.Yhago...¿quénoharéyo?Pero¿notasquéolorhayaquí?Nohablaréunapalabramás,salvosielsueloestáperfumadoycubiertodetapices.
FAUSTO.—¿Quiénerestú,elsegundo?
CODICIA.—YosoylaCodicia,engendradaporunavaroenunviejobolsóndecuero,y,decumplirsemisdeseos,haríaqueestacasaycuantosenellahayseconvinieranenoroparapoderencerrarlosenmibuencofre.¡Oh,midulceoro!
FAUSTO.—¿Quiénerestú,eltercero?
IRA.—YosoylaIra.Notengopadrenimadreybrotédelabocadeunleóncuandoyoapenasteníamediahoradevida.Desdeentoncessiempreandoporelmundoconestacajadeespadas,hiriéndomeamímismocuandonopuedoheriraotros.Nacíenelinfierno.Pensadenello,porquealgunodevosotrospuedesermipadre.
FAUSTO.—¿Quiénerestú,elcuarto?
ENVIDIA.—SoylaEnvidia,engendradaporundeshollinadorenunaostrahembra.Noséleeryporesodeseoquemartodosloslibros.Meenflaquecevercomeraotros.¡Oh,sihubieraungranhambreentodoelmundoparaquetodosmuriesenyquedarayosola,veríascuángordametornaba!Pero¿estástúsentadoyyodepie?¡Esoclamavenganza!
FAUSTO.—¡Fuera,envidiosapicara!¿Quiénerestú,elquinto?
GULA.—¿Quiénsoy,señor?SoylaGula.Misparienteshanmuertotodosynomehandejadounendiabladopenique,sinounapensióntanescasaquesólomealcanzaparatreintacomidasdiariasydiezpiscolabis,locualesunainsignificanciaparalanaturaleza.Porciertoquedesciendoderealprogenie.FuemiabuelounJamónCuradoymiabuelaunaBarricadeVinoClarete.FueronmispadrinosPedroSardina-en-EscabecheyBueyCebón.Mimadrinafuemujerdistinguida,muyestimadaentodoslosbuenospueblosyciudades:laseñoraMargaritaCerveza-de-Marzo.Ahora,Fausto,quesabescuálesmilinaje,¿meconvidarásacomer?
FAUSTO.—No;quetecuelguen.Devoraríastodasmisvituallas.
GULA.—Entonces,¡eldiabloteahogue!
FAUSTO.—¡Ahógueteati,glotona!¿Quiénerestú,elsexto?
PEREZA.-SoylaPereza.Fuiengendradaenunasoleadamargendondedesdeentoncesdescanso.Ygraninjuriamehashechotrayéndomedeallí;hazquemellevenotravezlaGulaylaLujuria.Nohablaréotrapalabraniporelrescatedeunrey.
FAUSTO.—¿Quiénerestú,DoñaDescaros,séptimayúltima?
LUJURIA.—¿Quiénsoyyo,señor?Soyquienprefiereunapulgadadecarnecrudaaunacargadepescadofrito,ylaprimeraletrademinombreempiezaconLujuria.
LUCIFER.—¡Fuera!¡Alinfierno,alinfierno!(Salenlospecados.)¿Tehaplacidoeso,Fausto?
FAUSTO.-Gransustentoesparamialma.
LUCIFER.—Enelinfierno,Fausto,haytodaclasededeleites.
FAUSTO.-Megustaríaverelinfiernoyvolver.¡Quéfelizseríayoentonces!
LUCIFER.—Lolograrás.Hoyamedianochemandaréabuscarte.Entretantotomaestelibro,hojéaloyadoptalaformaquequieras.
FAUSTO.-Muchasgracias,poderosoLucifer.Guardaréestocontantocuidadocomomivida.
LUCIFER.—Adiós,Fausto,ypiensaeneldiablo.
FAUSTO.-Adiós,granLucifer.Vamos,Mefistófeles.
(Salentodos.)
Footnotes31Esunconsueloenladesdicha,tenercompañeroseneldolor.32"Estáconsumado";últimaspalabrasdeCristoenlacruz.Ellectorverálaironíadelaréplica:Faustoutilizaparasucondenación,lasmismaspalabrasqueCristoparasalvarlahumanidad.
33Huye,Hombre!34Faustoemiteaquíunprincipiodelepicureismotocantealtemorqueinspiralamuerte.351Reyes1036Vulgata,Eclesistes7:27«etinveniamarioremmortemulieremquaelaqueusvenatorumestetsagenacoreiusvinculasuntmanusilliusquiplacetDeoeffugieteamquiautempeccatorestcapieturabillat».Hereconocidoquelamujeresmasamargaquelamuerte,sucorazónesunatrampa,susmanossoncadenas.AquelqueesagradableaDiossesalvarádeellas,maselpecadorsehallaráprisionero.
37NinfadelMonteIda,amadayluegoabandonadaporParis.38SerefiereaAmfion,hijodeZeusydeAntiope,queconlossonidosdesulira,edificólasmurallasdeTebas.
39Endirecciónyvelocidad.40Unadominaciónenlajerarquádelosángeles.CompararconPlatón.Cadaplanetaestaríaguiadoporunainteligencia.
41Pordesigualesmovimientosrespectodeltodo.
ACTOIIIPRÓLOGO
EntraWAGNER,solo
WAGNER.—ElcultoFausto,paraconocerlossecretosdelaastronomía,grabadosenellibrodelaltofirmamentodeJúpiter,haescaladolaalturadelMonteOlimposentadoenuncarrodeardorosobrillo,tiradopordragonesuncidos.Hacontempladolasnubes,losplanetasylasestrellas,laszonastropicalesydivisionesdelcielodesdeellucientecírculodelacornudaluna,yhaalcanzadolaalturadel«PrimumMobile»42.Giradohaenesacircunferenciadentrodelacóncavaextensióndelpoloydeesteaoestesusdragonesrápidamentegaloparonyenochodíasletrajeronacasadenuevo.Noestuvo,empero,tranquilodentrodesutranquilacasa,paradescansarsushuesosdespuésdetanpesadasfaenas,sinoquenuevashazañaslellevaronafueraotravezy,montandoenloslomosdeundragónqueconsusalashiendeelairesutil,ahoravaaaprendercosmografía,paramedirlascostasyreinosdelaTierra.YtengoparamíquellegaráprimeroaRoma,paraveralPapaydelascostumbresdesucorteparticiparenlasfiestasdeSanPedro,quesonenestedíaaltamentesolemnizadas43.
(SaleWagner.)
ESCENAPRIMERARoma.ElpalaciodelPapa.EntranFAUSTOyMEFISTÓFELES
FAUSTO.—Yapasamosdeleitosamente,mibuenMefistófeles,lamajestuosaciudaddeTrier,rodeadadeairosascumbres,conmurosdepedernalyprofundoslagos,inexpugnableparacualquierpríncipeconquistador.Luego,desdeParís,andandoporelreinodeFrancia,vimoselríoMainedesembocarenelRin,encuyasorillascrecenfructíferasviñas.MarchamosdespuésalaricaCampaniayNápoles,debellosyespléndidosedificios,gratosalosojos,derectascallespavimentadasdelmejorladrillo,quepartenlaciudadencuatrobarriosiguales.VimosdelcultoMaroladoradatumbaquecortó,enlalongituddeunamillainglesa,sobreunaroca,enunasolanoche.DeallífuimosaVenecia,Paduaylasdemásciudades,enunadelascualesunsuntuosotemploseelevaqueamenazaalasestrellasconsuambiciosacúspide.EnestohaFaustopasadosutiempo.Perodimeahora:¿quélugardereposoeséste?¿Mehasconducido,comoteordené,dentrodelosmurosdeRoma?
MEFISTÓFELES.—Lohehechoasí,Fausto,y,paranoquedardesproveídoshedestinadoanuestrousolacámaraprivadadeSuSantidad.
FAUSTO.—EsperoqueSuSantidadnosacojabien.
MEFISTÓFELES.—Noimporta;yaverásqueeshombrebonachón.Yahora,Fausto,paraquetedeleitescontemplandoloquecontieneRoma,sabequeestaciudadsealzasobresietecolinasyquesobresuspartesinferiorespasancuatromajestuosospuentesquepermitendirigirseacualquierzonadeRoma.JuntoalquellamanPonteAngelohayerigidouncastillofortísimoencuyointeriorhaytantacopiadepiezasartillerasydedoblescañonesdeesculpidobroncecomodíasexistenenunañocompleto.Juntoalaspuertashayaltaspirámides44quetrajodeÁfricaJulioCésar.
FAUSTO.—Porlosreinosdelinfernalgobierno,yporlaEstigiayAqueronte,yporelfierolagodelsiemprehirvienteFlegetón,tejuroqueanheloverlosmonumentosysituacióndelaespléndidaybrillanteRoma.Porlotanto,vayamosafuera.
MEFISTÓFELES.—Espera,Fausto,queséquequieresveralPapayparticiparenlafiestadeSanPedro,enlaquehallarásunahuestedefrailestonsuradoscuyo«summumbonum»45eslabarrigallena.
FAUSTO.—Mesatisfacedivertirmeconellosyencontrarregocijoensuslocuras.Encántame,pues,paraquepuedahacer,invisible,loquesemeantoje,sinserdivisadodenadiemientrasmeencuentreenRoma.
MEFISTÓFELES(dándolealgunospasesmágicos).—Ya,Fausto.Hazloquequieras,quenoteverán.
(Suenaunatrompeta.EntranelPapayelcardenaldeLorenaparadirigirsealfestín,asistidosporfrailes.)
PAPA.—SeñordeLorena,¿osplacerásentaros?
FAUSTO.—Hacedloyeldiabloosahogue.
PAPA.—¿Cómo?¿Quiénhabla?Miradaver,frailes.
FRAILES(buscandoafanosamente).—ConpermisodeVuestraSantidad,nohaynadie.
PAPA.—Señor,aquíhayundelicadoplatoquemehaenviadoelobispodeMilán.
FAUSTO.—Gracias,señor.
PAPA.—¿Cómo?¿Quiénmehaarrebatadoesavianda?¿Nomiráisaver?Esteplato,señor,melohaenviadoelcardenaldeFlorencia.
FAUSTO.-Verdades.
(Sellevaelplato.)
PAPA.—¿Otravez?Señor,voyabeberaVuestrasalud.
FAUSTO.—YoayudaréaVuestraGracia.
(Cogelacopa.)
LORENA.—Señor,algúnánimareciénsalidadelPurgatoriovieneapedirperdónaVuestraSantidad.
PAPA.—Bienpuedeser.Frailes,preparadunexorcismoparaaplacarlafuriadeesaánima.Vamos,señor.
(Sesantigua.)
FAUSTO.—¿Ossantiguáisdevosmismo?Osaconsejoquenoapeléismásaesemedio.
(Nuevasantiguada.)
FAUSTO.—Vandosveces.Cuidadoconlatercera.Osloadvierto.
(Otrasantiguada.Faustoledaunpuñetazoenlacara.Huyentodos.)
FAUSTO.—¿Quéhacemosahora,Mefistófeles?
MEFISTÓFELES.—Nolosé.Peronosmaldeciránconcampanillas,libroyvelas.
FAUSTO.—¡Campanilla,libroyvelas,campanilla,libroyvelasparamaldeciraFausto,condenándolealinfierno!Yoiremosauncerdogruñir,aunternerobalaryrebuznaraunburro,porquehoyeseldíadeSanPedro.
(Entrantodoslosfrailesparaentonarelexorcismo.)
FRAILEPRIMERO.-Alavío,hermanos,contodadevoción.(Cantan.)¡MalditoseaelquerobódelamesalaviandadeSuSantidad!
MaledicatDominus!46¡MalditoseaelquedióaSuSantidadungolpeenlacara!
MaledicatDominus!
¡MalditoseaelquedióaFraySandeloungolpeenlacabeza!
MaledicatDominus!
¡MalditoseaelquecogióelvinodeSuSantidad!
MaledicatDominus!
EtomnesSancti!47¡Amén!
(MefistófelesyFaustoaporreanalosfrailesylestiranpetardos.
Salen.)
ESCENAIIElpatiodeunaposada.EntraROBIN,mozodecuadra,conunlibroenlamano
ROBIN.—¡Esadmirable!HerobadounodeloslibrosdeconjurosdeldoctorFaustoyafequepiensotrazaralgunoscírculosparamiusopropio.Haréquetodaslassolterasdelaparroquiadancen,paraagradarme,completamentedesnudasantemí,conloqueverémásquehastaahorahayavistoosentido.
(EntraRalph,llamandoaRobin.)
RALPH.-Robin,teruegoquesalgas,porqueuncaballeroquierequelerefrieguenylimpiensucaballo.Yahadiscutidonosécuántoconelama,lacualmedicequevayas.Anda,sal.
ROBIN.—Apartaos,apartaos,ovolaréisporelaireyseréisdesmembrado,Ralph.Apartaos,porqueestoyenunatareaterrible.
RALPH.-¿Quéhacesconeselibrosinosabesleer?
ROBIN.—Miamoyamaaveriguaránqueséleer,élporsucabezayellaprivadamente.Porqueellahanacidoparayogarconmigo,quesinofallaríatodomiarte.
RALPH.-¿Quélibroesese,Robin?
ROBIN.-¿Quélibro?Elmejorparaconjurarquehayainventadonuncaunazuladodiablo.
RALPH.—¿Ysabesusarloparahacerconjuros?
ROBIN.—Séusarloparatodo.Primero,podríaemborracharteconvinoespeciadoentodaslastabernasdeEuropagratuitamente;queesaesunademisfaenasensalmatorías.
RALPH.—Elmoséndicequetodoesoesmentira.
ROBIN.—Esverdad,Ralph,yauntedigoque,siteapeteceNanSpit,lapinchadecocina,podrástenerlayusarlatanamenudocomoquieras,amedianoche.
RALPH.—BuenRobin,¿puedoteneraNanSpitparamiuso?Conesacondiciónyoalimentaréatudiabloconcarnedecaballomientrasviva,sincobrarlenada.
ROBIN.—Nosehablemás,buenRalph.Vayamosalimpiarnoslasbotas,queestánmuysucias,yluegonosaplicaremosanuestroshechizos,ennombredeldiablo.
(Salen.)
ESCENAIIIEntranRALPHyROBINconunacopadeplata.
ROBIN.—¿Notedije,Ralph,queéramosdichososparasiempreconeselibrodeldoctorFausto?«Eccesignum»48.Afequeesbuenaadquisiciónparamozosdecuadra,porquenuestroscaballosnocomeránmáspajamientrasestodure.
RALPH.—ROBIN,ahívieneeltabernero.
ROBIN.—¡Chist!Yoleengañarésobrehumanamente.(Entraeltabernero.)Bueno,creoquetodoestápagado.QuedadconDios.Vamos,Ralph.
TABERNERO.—Calma,señor;unapalabra.Tenéisquepagarme,antesdeiros,unacopaqueoslleváis.
ROBIN.—¡Unacopa,Ralph!¡Younacopa!Osdesprecioynosoismásqueun...,etc.¡Unacopa!Registradme.
TABERNERO.-Esomepropongohacer,convuestropermiso.
(Leregistra.)
ROBIN.-¿Quédecísahora?
TABERNERO.—Avosnada,perosíavuestrocompañero.Vos,señor.
RALPH.—¿Yo,señor,yo,señor?Registrad,registrad.(Eltaberneroleregistra.)¿Noosavergonzáisdeacusarahombreshonradosdeloquenoesverdad?
TABERNERO.—Puesunodevosotrosmehaquitadoesacopa.
ROBIN.—Yoteenseñaréacalumniarahombreshonrados.¡Yatedaréyolacopa!Yooscastigaré,ennombredeBelcebú.(AparteaRalph.)Cuidadelacopa,Ralph.
TABERNERO.-¿Quéqueréisdecir?
ROBIN.—Yaoslodiré.(Leyendosulibro.)«SanctobulorumPeriphrasticon».Yoosharéverloqueesbueno,tabernero.(AparteaRalph.)Cuidadelacopa,Ralph.«PolypragmosBelseboramsframantopacostiphostost,Mephistophilis,etc.».
(EntraMefistófeles,seguidodediablillos.Todoscorren.)
TABERNERO.-«OnomineDomini!»49¿Quéesesto,Robin?Notienescopaalguna.
RALPH.-«Peccatumpeccatorum.»50Tomatucopa,buentabernero.
(Saleeltabernero.)
ROBIN.—«Misericordiapronobis!»51Perdóname,bondadosodemonio,ynovolveréarobarmástubiblioteca.
MEFISTÓFELES.—Monarcadelinfierno,bajocuyonegropodersearrodillan,temerosos,grandespotentadosysobrecuyosaltaresyacenmilesdealmas,comprendelovejadoqueestoyconlosensalmosdeestosvillanos.PorquehevenidodesdeConstantinoplasóloparacomplaceraestosesclavos.
ROBIN.—¿DesdeConstantinopla?Granviajeesese.¿Queréisseispeniquesparapagarvuestracenaymarcharos?
MEFISTÓFELES.—Porvuestrapresunción,villanos,ostransformaréaunoenmonoyaotroenperro.Vamos.
(Sale.)
ROBIN.—¡Enunmono!Bienestáeso.Medivertirémuchoconlosrapacesymedaránmanzanasynueces.
RALPH.-Yyotendréqueserperro.
ROBIN.—Puestepasaráslavidaconlacabezaenlaescudilladelpotaje.
(Salen.)
Footnotes
42Primermovil.AsídenominoAristotelesalprimercielo,cuyomovimientoleescomunicadoporelprimermotoromotorinmovil.ElprimermovileselcieloqueDantedenominacristalino,masalladelcualadmiteelcieloempíreoosededelosbeatos.
43Faustoestáenlabusquedadelconocimientoabsoluto.SepresentacomounverdaderohombredelRenacimientoporsuapetitodetodoconocimientoysuamoralabelleza.
44ObeliscodePsameticoII(sigloA.C.)traidodeHeliopolisporAugusto,ycolocadaenelCampodeMarteparaservircomognomondeunenormerelojsolar.
45sumobien.46QuelomaldigaelSeñor!.47Ytodoslossantos!.48Heaquielsigno,laseñal(delaverdad).49Oh,porelnombredeDios!.50Teequivocaspecador.51Tenmisericordiadenosotros!
ACTOIVPRÓLOGOEntraelCORO
CuandoFaustoasuguisahubovistolasmásrarascosasylasegregiascortesdelosreyes,suspendiósusandanzasyvolvióasutierra,dondesuausenciapreocupabamuchoasusamigoseíntimoscompañeros.Loscualescelebraronsufelizregresoconbuenaspalabrasyensudiscursosobreloquelehabíaocurridodurantesuviajeatravésdelmundoyelaire,leformularonpreguntasdeastronomíaalasqueFaustorespondiócontandoctapericiaquetodosadmiraronysemaravillarondesutalento.Sufamadifundióseportodalatierra,einclusollegóaoídosdelemperadorCarlosQuinto,encuyopalacio,alasazón,estásiendofestejadoFaustoporélysusnobles.Yloquehizo,enpruebadesuarte,nolodiremos,quevuestrosojosloveránejecutar.
(Mutis.)
ESCENAPRIMERAPalaciodelEmperador.EntranelEMPERADOR,FAUSTOyunCABALLEROconcriados
EMPERADOR.—MaestrodoctorFausto,heoídosingularesnoticiasdetuconocimientodelArteNegra,ydicenqueningunodemiimperionidetodoelmundopuedencompararsecontigoentusrarosefectosdemagia.Aseguranquetienesunespíritufamiliarquetepermitecumplirloquequieres.Porlotantotepidoquemehagasveralgunapruebadetudestreza,paraquemisojospuedanconfirmarloquehallegadoamisoídos;yauntejuro,porelhonordemiimperialcorona,quehagasloquehagasennadateperjudicarénidañaré.
CABALLERO(apañe).—¡Vayaunconjurador!
FAUSTO.—Migraciososoberano,aunquesoymuyinferioraloqueoshandicho,eindignoademásdelhonordeVuestraImperialMajestad,noobstante,porelamoryobligaciónquememostráis,dispuestoestoyahacerloqueVuestraMajestadmemande.
EMPERADOR.—Entonces,doctorFausto,oyeloquevoyadecirte.Estadoyoharatosolitarioenmigabinete,acudiéronmevariospensamientosacercadelhonordemisantecesores,quehabíanhechotantaproezas,ganadotantasriquezasysometidotantosreinos,quetemoquenuncalleguemosnosotrosaalcanzartalgradodealtorenombreygranautoridad.EntrecuyosreyesfiguraAlejandroMagno,pináculodelapreeminenciadelmundoycuyosgloriososactosconsusbrillantesrayosalumbranlatierra.Porello,cuandooigohablardeélduélemeenelalmanohaberlevistonunca,ysitú,porlapericiadetuarte,pudierasalzaraesehombredelashuecascriptasdondeyaceenterradotanfamosoconquistador,ytraerleacáconsubellaamada,conlasexactasformas,gestosyatavíosquellevarondurantesuvida,satisfaríasmijustodeseoyyotealabaríatodamivida.
FAUSTO.—Migraciososeñor,prestoestoyacumplirvuestrademandahastatantocomomiarteypoderdemiespíritumelopermiten.
CABALLERO(apañe).-¡Grancosaesesa!
FAUSTO.—Pero,conpermisodeVuestraGracia,noestáenmipoderpresentarantevuestrosojoslaverdaderasubstanciadeloscuerposdeesosdifuntospríncipes,hamuchoconvertidosenpolvo.
CABALLERO(aparte).—Claro.Parecéisuntantomejor,maesedoctor,cuandoconfesáislaverdad.
FAUSTO.—PeroespíritusquepuedanverosímilmentereproducirelaspectodeAlejandroMagnoysuamadaapareceránanteVuestraGraciadetalmodocomovivíanensumásflorecientecondición,loquenodudoquebastaráparacontentaraVuestraImperialMajestad.
EMPERADOR.—Adelante,doctor,yveámoslo.
CABALLERO.—¿Oís,doctor?¿VaisatraeraAlejandroyasuamanteanteelemperador?
FAUSTO.—¿Cómono,señor?
CABALLERO.—AfequeesoestanverdadcomoqueDianametransformóenciervo.
FAUSTO.—No,señor,perocuandoActeón52murióoslególoscuernos.Mefistófeles,idos.
(SaleMesfistófeles.)
CABALLERO.—Sivaisaempezarconensalmos,memarcho.
(Sale.)
FAUSTO.—Yamepagaréisesasinterrupciones.Atended,migraciososeñor.
(EntraMefistófelesconAlejandroysuamante.)
EMPERADOR.—Maestro,heoídodecirqueestadama,envida,teníaunaverrugaolunarenelcuello.¿Cómoconocerésiesciertoono?
FAUSTO.—VuestraAltezapuedemirarlo.
(Elemperadorlohace.SalenAlejandroyladama.)
EMPERADOR.—Enverdadquenosonespíritus,sinoloscuerposrealesdelosdospríncipesdifuntos.
FAUSTO.—¿EnviaráVuestraAltezaabuscaralcaballeroquehapocosemostrótanamableconmigo?
EMPERADOR.—¡Eh,unodevosotros;llamadle!
(Entraelcaballeroconloscuernosenlacabeza.)
EMPERADOR.—¿Quéeseso,señorcaballero?Yotecreíasoltero,masyaveoquetienesmujeryque,ademásdeponerteloscuernos,tehaceostentarlos.Tócatelacabeza.
CABALLERO(aFausto).—Condenadomalvadoyexecrableperro,criadoenlacavernadealgunamonstruosaroca,¿cómoosastratarasíaungentilhombre?Deshaz,villano,loquehashecho.
FAUSTO.—Despacio,señor,quenohaytantaprisa.¿Recordáisloquemeimportunasteisenmiconferenciaconelemperador?Creoqueoslohepagadobien.
EMPERADOR.—Buenmaestrodoctor,teruegoquelelibresdeeso.Bastantepenitenciahatenidoya.
FAUSTO.—MiGraciosoSeñor,notantacomolainjuriaquemehahechoenvuestrapresencia,creyendodeleitaros.YhabiendoFaustodebidamentecorrespondidoaesteofensivocaballero,ysiendoesocuantodeseaba,consientoenlibertarledeloscuernos.Ydeaquíenadelante,señorcaballero,procuradhablarbiendelosdoctos.Mefistófeles,transfórmale.(Mefistófeleslequitaloscuernos.)Ahora,mibondadososeñor,habiendocumplidomideber,humildementeospidolicenciapararetirarme.
EMPERADOR.—Adiós,señordoctor.Esperaddemíunaliberalrecompensa.
(Sale.)
FAUSTO.-Mefistófeles,elinexorablecursodeltiempo,quecorreconcalmosysilentespies,acortamisdíasyelhilodemivida,exigiendoquemeregocijeenmisúltimosaños.Volvámonos,pues,aWurtenberg,buenMefistófeles.
MEFISTÓFELES.-¿Iréisapieoacaballo?
FAUSTO.—Hastapasaresteapacibleverdoriréapie.
ESCENAIILacasadeFAUSTO.EntraunCHALÁN
CHALÁN.-Hepasadotodoeldíabuscandoaunmaesedeesosquesabencosas.(EntranFaustoyMefistófeles.)¡Cielos,ahíestá!Diososguarde,señordoctor.
FAUSTO.—¿Quéhay,chalán?Bienvenidoseáis.
CHALÁN.-Oíd,señor:ostraigocuarentapesosporvuestrocaballo.
FAUSTO.—Nopuedovenderloeneso.Sipagascincuenta,llévatelo.
CHALÁN.—¡Ay,señor,notengo!Habladlepormí(aMefistófeles.)
MEFISTÓFELES.-Osruegoqueleatendáis.Esunbuenhombreyconmuchasobligaciones,puesnotienemujernihijos.
FAUSTO.—Bueno,dadmevuestrodinero.(Elchalánlohace.)Micriadooslollevará.Peroanteshededecirosunacosa:nolehagáisandarporaguaenmodoalguno.
CHALÁN.-¿Puesnobebetodaclasedeaguas?
FAUSTO.—Sí,detodasbebe,masnocabalguéisconélsobreelagua.Sobresetosozanjas,opordondequeráis,bueno;sobreaguas,no.
CHALÁN.—Bien,señor.(Aparte.)Hetenidosuerte.Nocederémicaballonipordosvecescuarenta.Sitrotabien,meganarélavida,porquetienelasancasfinascomounaanguila.Bien,señor;yametraeráelcaballovuestrocriado.Masoíd,señor,simicaballoenfermaoestádesazonado,¿ostraerésusaguasparaquelasexaminéis?
FAUSTO.—¡Largo,villano!¿Metomáisporalgúnalbéitar?(Saleelchalán.)¿Quéeres,Fausto,sinounhombrecondenadoamorir?Elfatídicotiempoteacercaatufinalyladesesperaciónseadentraenmispensamientos.Confundamosconunquietosueñoesaspasiones;porque,siCristoperdonóalladrónenlacruz,puedestú,Fausto,descansartranquilo.
(Seduermeensusilla.Entraelchalán,húmedoylloroso.)
CHALÁN.-¡Ay,ay!¿Eldoctor?¡Dios!EldoctorLopusnofuenuncacomoéste,quemehadadounapurgadecuarentapesos,loscualesnoverénuncamás.Noobstante,laverdadesquesoyunasnoyquedebídejarmeguiarporél,puesyamedijoquenodebíacabalgarporaguaconelcaballo.Masyo,pensandoqueelcaballoposeíaalgunararacualidad,entréconélenlaalbarcaquehayalasalidadelpueblo.Yapenasensucentroestuve,elcaballosedesvanecióymeencontrésentadoahorcajadasenunsacodepajaymáscercadeahogarmequenuncaenmivida.Peroyoveréaldoctoryrecobrarémiscuarentapesos,oleharépagaraúnmáscaroelcaballo.¡Ah,ahíestásuespolique!Eh,bufón,¿dóndeestávuestroseñor?
MEFISTÓFELES.—¿Quéqueréis?Nopodéishablarconél.
CHALÁN.—Pueshablaréconél.
MEFISTÓFELES.-Estádormido.Venidenotromomento.
CHALÁN.-Hablaréconélahorasinoqueréisquelerompaloscristales.
MEFISTÓFELES.—Tedigoquenohadormidohaceochomeses.
CHALÁN.—Ynodormiréenochosemanassinohabloconél.
MEFISTÓFELES.-Míraleprofundamentedormido.
CHALÁN.—Sí,éles.Diososguarde,señordoctor,señordoctorSabelotodo.¡Cuarentapesos,cuarentapesosporunsacodepaja!
MEFISTÓFELES.—Yavesquenoteoye.
CHALÁN.—¡Eh,eh,eh!(gritándolealoído.)¿Nodespertáis?Yoosharédespertar.(Letiradelapiernayselaarranca.)¡Ay,perdidosoy!¿Quéharé?
FAUSTO.-¡Mipierna,mipierna!¡Socorro,Mefistófeles!Llamaalosalguaciles.¡Mipierna,mipierna!
MEFISTÓFELES.—Vamosalcorregidor,villano.
CHALÁN.—Señor,permitidmemarcharyosdaréotroscuarentadólares.
MEFISTÓFELES.-¿Dóndeestán?
CHALÁN.-Nolostengoaquí.Venidamihosteríayoslosdaré.
MEFISTÓFELES.-Veteprontoabuscarlos.
(Saleelchaláncorriendo.)
FAUSTO.—¿Sehaido?Bien,Faustotienesupiernadenuevoyelchalánunsacodepajaenpremiodesusafanes.Laburlalecostaráotroscuarentadólares.(EntraWagner.)¿Quénoticias,Wagner,metraes?
WAGNER.—Señor,elduquedeVanholtdeseavivamenteveros.
FAUSTO.—ElduquedeVanholtesunhonorablecaballeroaquiennodebonegarlasmuestrasdemisaber.Vamos,Mefistófeles.
(Salen.)
ESCENAIIIElpalaciodelduquedeVanholt.FAUSTOyMEFISTÓFELES.LleganelDUQUEylaDUQUESA.
HablaelDuque
DUQUE.—Creedme,señordoctor,queesadiversiónmehaplacidomucho.
FAUSTO.-Migraciososeñor,celebroqueoshayacontentado.Peroacasovos,señora,nooshayáisentretenidolomismo.Heoídodecirquelasmujeresadelantadasensuembarazosuelentenerantojos.¿Cuáltenéis,señora?Decídmeloyoscomplaceré.
DUQUESA.-Gracias,bondadososeñordoctor.Puesveovuestrocortésintentodecomplacerme,noosesconderéloquedeseamicorazón,yesque,sifueseveranocomoeseneroyplenoinvierno,nodesearíaotracosaqueunplatodeuvasmaduras.
FAUSTO.—Esonoesnada,señora.(Apañe.)Mefistófeles,vete.(SaleMefistófeles.)Sialgomayorquisieraisparacontentaros,lotendríais.(EntraMefistófelesconuvas.)Aquíestán,señora.¿Queréisprobarlas?
DUQUE.—Másquetodolootromemaravilla,doctor,queestandoenelcorazóndelinviernoyenelmesdeenero,oshayáisprocuradoesasuvas.
FAUSTO.—ConpermisodeVuestraGracia,elañosedivideendoscírculosentodoelmundo,porloque,cuandoaquíesinvierno,esveranoenelcontrariocírculo,comoenlaIndia,SabayotrosremotospaísesdeOriente.Ypormediodeunvelozespíritudequedispongohemostraídolasuvas.¿Quéosparecen,señora?¿Sonbuenas?
DUQUESA.—Creedme,señordoctor,quesonlasmejoresuvasqueheprobadoenmivida.
FAUSTO.—Mealegraqueoscontente,señora.
DUQUE.—Entremos,señora,yveamosderecompensaraestehombresabioporlagranamabilidadqueoshamostrado.
DUQUESA.—Loharé,señor,ymientrasvivaestaréagradecidaasucortesía.
FAUSTO.—HumildementeloagradezcoaVuestraGracia.
DUQUE.-Venid,maestrodoctor;seguidnosyrecibiréisvuestrarecompensa.
(Salen.)
Footnotes52CazadorquesorprendióaDianabañandoseyqueellatransformaenciervo.Asimetamorfoseado,el
infortunadcazadoresdevoradoporsuspropiosperrosdecazaquenolorecomnocen..
ACTOVESCENAPRIMERA
ElgabinetedeFAUSTO.EntraWAGNER,solo
WAGNER.—Meparecequemiamopiensamorirpronto,porquemehadonadotodossusbienes.Noobstante,sitancercatuvierelamuertenobanquetearíayfestejaríayseholgaríaconlosestudiantescomohaceahora,puesestáncenandocontalalgazaracomonohavistoWagnerensuvida.¡Ah,yavienen!Debeelfestínhaberterminado.
(SaleWagner.EntraFaustocontresestudiantesyMefistófeles.)
ESTUDIANTEPRIMERO.—MaestrodoctorFausto,despuésdevuestraconferenciasobrelasmujereshermosas,quehasidolamejorquesehaconocidoenelmundo,hemosdeterminadoqueElenadeGreciafuelamujermásadmirablequevivieranunca.Porlotanto,maestro,sinoshicieraiselfavordepermitirnosveresasinpardamagriega,cuyamajestadadmirantodos,quedaríamosmuyobligadosavos.
FAUSTO.-Sé,señores,quevuestraamistadnoesfingida,ycomoFaustonotienecostumbredenegarlasjustaspeticionesdelosqueleaprecian,veréisaesasinpardamagriegaconnomenospompaymajestadquecuandoPariscruzólosmaresconella,llevandosubotínalaricaDardania.Peroestadsilenciosos,queenelhablarhaypeligro.
(SuenalamúsicaypasaElenaporelescenario.)
ESTUDIANTETERCERO.-Millanocerebronoaciertaadeciralabanzasdeesacuyamajestadadmiraelmundoentero.
ESTUDIANTESEGUNDO.—Nomemaravillaquelosalza-dosgriegoscastigarancondiezañosdeguerraelrobodereinasemejante,cuyacelestialbellezaexcedetodacomparación.
ESTUDIANTEPRIMERO.—PuestoquehemosvistoelúnicomodelodelaexcelenciadelasobrasdelaNaturaleza(entra,unviejo),partamosyporestegloriosohechobendecidoseaFaustoparasiempre.
FAUSTO.—Adiós,señores;lomismoosdeseo.
(Salenlosestudiantes.)
VIEJO.-¡Ah,doctorFausto,siyopudierapersuadirtedequeguiasestuspasosporelsenderodelavida,porcuyodulcecaminoalcanzaríaselfinquedebeconducirtealcelestialdescanso!Corazonesquebrantados,sangrevertida,ymezcladaconlágrimas,lágrimasdearrepentimientoportusvilísimasyaborreciblesominosidades,hedordetualmacorrompidaporespantososcrímenesyodiosospecados,soncosasqueningunaconmiseraciónpuedealejar;peroladulcepiedaddetuSalvador,Fausto,lavaconsusangretusculpas.
FAUSTO.-¿Dóndeestás,Fausto?¿Quéhashecho,desgraciado?¡Estáscondenado,Fausto,condenado!Desespérateymuere,queelinfiernoconrazóntellamayconvozatronadoradice:«Faustoven,quetuhorallega».YFaustoconjusticiairáallí.
(Mefistófelesleentregaunpuñal.)
VIEJO.—Tente,Fausto,tentusdesatentadospasos.Veounángelsobretucabeza,que,conunaredomacolmadadepreciosagracia,seaprestaaderramártelaenelalma.Pideclemenciayhuyedeladesesperación.
FAUSTO.—Sí,dulceamigo,sientoquetuspalabrasconsuelanmialmaatormentada.Déjamemeditaruntantoenmispecados.
VIEJO.—DulceFausto,pesarosomevoy,porquetemolaruinadetualmasinesperanzas.
(Saleelviejo.)
FAUSTO.-MalditoFausto,¿dóndeestálaclemenciaahora?Mearrepientoydesesperoalapar.Elinfiernoluchaconlagraciaporeldominiodemicorazón.¿Quéharéparaeludirlastrampasdelamuerte?53
MEFISTÓFELES.—Faustotraidor,yoprendotualmapordesobedienciaamisoberanoseñor.Rebélateyharépedazostucarne.
FAUSTO.—BuenMefistófeles,pideatuseñorqueperdonemipresuncióninjusta,porqueestoyprestoaconfirmarconmisangrelapromesahechaaLucifer.
MEFISTÓFELES.—Hazloprontoyconcorazónsincero,sinoquierescorrerpeligromásgrande.
FAUSTO.—Torturadosea,dulceamigo,esevilyarrugadovejetequeosóquererdisuadirmedemivasallajeaLuciferconmayorestormentosquelosquenuestroinfiernobrinda.
MEFISTÓFELES.—Grandeessufe;nopuedotocarsualma;perointentaréafligirsucuerpoaunquevalebienpocolapena.
FAUSTO.-Unacosa,buensirviente,quieropedirteparasatisfacereldeseodemicorazón,yestenerporamadaaesacelesteElenaaquienvihacepocoycuyosdulcesabrazospuedenextinguirestospensamientosquemeapartandemipromesa.AsícumpliréeljuramentohechoaLucifer.
MEFISTÓFELES.—Fausto,esooloquedeseessecumpliráenunabrirycerrardeojos.
(EntraElena.)
FAUSTO.-¿EstefueelsemblantequelanzóalaguerramilbuquesehizoarderlasenormestorresdeIlion?DulceElena,hazmeinmortalconunbeso.Suslabiosabsorbenmialma;yaveoadóndevuela.Ven,Elena,venydevuélvememialma.Aquímequedaré,porqueelcieloestáentuslabiosyesheztodoloquenoesElena.(Entraelviejo.)
YoseréParisyportuamor,enlugardeTroya,saquearéWurtengerg,ycombatiréconeldébilMenelao,yllevarétuscoloressobrelasplumasdemiyelmo.Sí,yheriréaAquilesenlostalonesyluegotornaréaElenaparapedirleunbeso.¡Oh,túeresmásbellaqueelairedelanocherevestidodelabeldaddemilestrellas;másesplendentequeelflamígeroJúpitercuandoseaparecióaSemele;másgentilqueelmonarcadelcielocuandoreposaenlosazulesbrazosdeAretusa;nadiesinotúserámiamada!
(Salen.)
VIEJO.-¡MalditoFausto,miserablehombrequeexcluyesdetualmalagraciadeloscielosyhuyesdeltronodondeeldivinotribunalsesienta!(Entranlosdiablos.)SatánempiezaahostigarmeconsusoberbiayenestecrisolprobaráDiosmife.Mife,vilinfierno,triunfarásobreti.(Retaalosdiablos,queretroceden.)Ambiciososdemonios,miradcómoelcielosonríeviéndoosrechazadosyvuestracondiciónescarneceydesprecia.Idalinfierno,queyodesdeaquívueloamiDios.
(Sale.)
ESCENAIIElgabinetedeFausto.EntraFAUSTOconlosESTUDIANTES
FAUSTO.—¡Ah,señores!
ESTUDIANTEPRIMERO.-¿QueleocurreaFausto?
FAUSTO.—¡Ah,midulcecamarada!Siyohubiesevividocontigoahorameencontraríasosegado.Mashedemorireternamente.(Conhorror.)Oíd,¿noviene?¿Noviene?
ESTUDIANTESEGUNDO.-¿QuéquieredecirFausto?
ESTUDIANTETERCERO.-Elvivirtansolitariohadebidoenfermarle.
ESTUDIANTEPRIMERO.-Siesasí,traeremosmédicosquelecuren.Esodebeserunempacho;no
temáis,hombre.
FAUSTO.—Unempachodepecadomortalquemehacondenadoelalmayelcuerpo.
ESTUDIANTESEGUNDO.-Entonces,Fausto,miradalcieloypensadquelaclemenciadeDiosesinfinita.
FAUSTO.—LosdelitosdeFaustonopuedenserperdonados.PodrásalvarselaserpientequetentóaEva,peroFaustono.¡Oídme,caballeros,conpacienciaynotembléisantemisdiscursos!Micorazónjadeayseestremecealrecordarquefuíestudianteaquíhacetreintaaños.¡OhsinuncahubiesevistoWurtengerg,nileídolibros!LasmaravillasqueyohehechotodaAlemaniapuedeatestiguarlas,yauntodoelmundo;porqueFaustohaperdidoalmundoyaAlemania.Yhaperdidoelcieloparaél,elcielo,sededeDios,tronodelosbienaventurados,reinodelaalegríayhadepermanecerenelinfiernoparasiempre.¡Enelinfierno,ay,enelinfiernoparasiempre!Dulcesamigos,¿quéserádeFaustocuandosehalleenelinfiernoparasiempre?
ESTUDIANTETERCERO.-Contodo,Fausto,invocadaDios.
FAUSTO.-¡ADios,dequienFaustoharenegado!¡ADios,dequienFaustohablasfemado!¡Ay,Diosmío,yolloraría,perolosdiablosmearrebatanlaslágrimas!Brotesangreenvezdelágrimasylavidayelalmaconella.¡Ah,éltrabamilengua!Quisieralevantarlasmanosalcielo,peroellosmelassujetan,melassujetan...
TODOS.—¿Quiénes,Fausto?
FAUSTO.—LuciferyMefistófeles.Señores,yolesvendíelalmaacambiodemisabiduría.
TODOS.—¡NoloquieraDios!
FAUSTO.—Diosnoloquiere,enefecto;peroFaustolohahechoyporelvanoplacerdeveinticuatroañosheperdidoladichaylaalegríaeternas.Escribíuncontratoconmipropiasangre,lafechahaexpiradoyélvendráycargaráconmigo.
ESTUDIANTEPRIMERO.-¿Porqué,Fausto,nonoslodijisteantesparaquelosteólogosrogaranporti?
FAUSTO.—Amenudopenséhacerlo,peroeldiablomeamenazabacondespedazarmesiyonombrabaaDiosyconarrebatarmecuerpoyalmasiprestabaoídosalateología.Ahoraesdemasiadotarde.Salid,señores,sinoqueréisperecerconmigo.
ESTUDIANTESEGUNDO.—¿QuéharemosparasalvaraFausto?
FAUSTO.—Nohabléisdemí;salvaosvosotrosypartid.
ESTUDIANTETERCERO.—Diosmefortificará;yomequedoconFausto.
ESTUDIANTEPRIMERO.—NotentéisaDios,buenamigo.Vayamosalcuartocontiguoyrecemosporél.
FAUSTO.—Sí,rezadpormí,rezadpormí,y,oigáisloqueoigáis,noosacerquéis,porquenadapuedesalvarme.
ESTUDIANTESEGUNDO.—RezatúynosotrosimpetraremoslapiedaddeDiosparati.
FAUSTO.—Señores,adiós.Sivivohastamañana,iréaveros.Sino,seráqueFaustohaidoalinfierno.
TODOS.—Fausto,adiós.
(Salenlosestudiantes.Suenanlasonce.)
FAUSTO.—¡Ah,Fausto,unahoraescasatequedadevidayluegoseráscondenadoperpetuamente!Deteneos,móvilesesferasdeloscielos,ceseeltiempoynuncalleguelamedianoche.OjodelahermosaNaturaleza,álzatedenuevoyhazunperpetuodía,ohazqueestahoraseaunaño,unmes,unasemana,undíanatural,paraquepuedaFaustoarrepentirseysalvarsualma.«Olente,lentecurrite,noctis
equi!»54Lasestrellasmuévenseaún,eltiempocorre,elrelojsuena,vendráeldemonioyFaustoserácondenado.¡Oh,quieroascenderhaciaDios!¿Quiénmeimpelehaciaabajo?Ved,ved,cómocorrelasangredeCristoporelfirmamento.Unagota,mediagota,salvaríanmialma,¡oh,Cristomío!¡NodesgarréismicorazónporquenombreamiCristo!No,puesseguiréllamándole.Déjame,Lucifer.¿Dóndeestá?SehaidoyahoraveoaDiosextendersubrazoyplegarsuairadafrente.Oterosymontañas,venid,venid,ycaedsobremí,yescondedmedelapesadacóleradeDios.¡No,no!¡Ah,quierohuiryescondermeenlasentrañasdelatierra!¡Tierra,ábrete!Masno,noquiereacogerme.Estrellasquepresidisteisminacimientoyporcuyainfluenciasemeotorgólamuerteyelinfierno,llevaosaFausto,cualconfusabruma,alinteriordevuestraslaberínticasnubes,paraque,cuandomeexpeláisalaire,mismiembrossedesprendandevuestrashumosasbocasafindequepuedamialmaelevarsealoscielos.(Suenaelreloj.)Mediahorahapasadoytodopasaráenbreve.¡Oh,Dios,sitúnotienescompasióndemialma,contodo,porelamordeCristo,cuyasangremeredimiera,ponalgúnlímiteamipenarincesante!HazqueFaustovivaenelinfiernomilocienmilaños,peroquesesalvealfin.Masnohaylímitealgunoparalasalmascondenadas.¿Porquénoeresunacriaturacarentedealma?¿Porquéhasdetenerespírituinmortal?SilasmetempsícosisdePitágorasfueranverdaderas,mialma,huyendodemí,secambiaríaenalgunabestiabruta.Lasbestiassonfelicesporquecuandomuerensusalmassedisuelvenprontoenloselementos,mientraslamíaviviráparaseratormentadaenelinfiernoymaldecidaporlospadresquemeengendraron.Fausto,maldíceteymaldiceaLuciferquetehaprivadodelaalegríadeloscielos.(Elrelojdalasdoce.)¡Yasuena,yasuena!Ahora,cuerpo,tórnateenaire,quesinoLucifertellevarávelozmentealinfierno.(Truenosyrelámpagos.)¡Alma,transfórmateenmenudasgotasdeaguaycaeenelocéanoparaquenuncateencuentren!(Entranlosdiablos.)¡Diosmío,Diosmío,nomemiréistanairado!Áspidesyserpientes,dejadmerespirarunpoco.Noteabras,infiernohorrible.¡Lucifer,novengas!¡Yoquemarémislibros!¡Ah,Mefistófeles!(Salenlosdiablosconél.Entraelcoro.)CortadahasidolaramaquepodíahabermedradoderechayquemadoestáellaureldeApoloqueantañocrecieradentrodeestehombresabio.Faustosehaido;miradsuinfernalcaídayquesudiabólicasuerteexhortealosdiscretosapensarenelmaldelascosasilícitas,cuyaprofundidadconsientealostalentoseminentespracticarmásdeaquelloqueelpodercelestepermite.
Footnotes53Esporeldiabloquelamuerteentraenelmundoyqueelmalesparteintegrantedelacondciónhumana.Genesis,III,19;Sabiduría,II,24;EpistolaalosHebreos,II,14.]
54Oh!lento,correlento,caballodelanoche.