37.

2015-16 ikasturteaGurasoentzako aldizkaria• Urtekaria

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 1

2 E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

Lege Gordailua BI-2770-01

Ikastetxe laguntzaileakLekeitio Eskola Publikoa

Markina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo BHI Institutua

Ondarroako Zaldupe Eskola Publikoa

Maketazioa: 11BARRI

EgileaLea-Artibaiko Amankomunazgoa• Adikzioen Prebentzio Zerbitzua

Patrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEIN

Tf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78prebentzioa@lea-artibai.org

www.lea-artibai.org

Babesleak

37. zenbakia

3 BarriakGurasoentzakozerbitzu psikologikoaseme-alaben hazkuntzaeta hezkuntzari buruz

4 0tik 5 urteraFamilia-aniztasuna Johana Rekagorri

6 6tik 11 urteraFamilia-aniztasuna Maialen Sanchez

8 Zeure TxokoaKontsultak, zalantzak...

10 12tik 18 urteraFamilia-aniztasunaeta nerabezaroa Ainhoa Manzano

12 DenentzatFamilia artekoharremanen kalitatea Fernando Olabarrieta

• Aldizkarian agertzen diren liburuen eta webguneeninformazioa, artikulu egileekgomendaturikoak dira.

Ekintza honek Foru Aldundiarendirulaguntza jaso du

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 2

barriak

3

• Hemen agertzen diren liburu, KD edotabideo guztiak Amankomunazgoko preben-tziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edo-zeinen eskura erabili ahal izateko. Doanuzten dira denbora zati baterako. •

“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:www. lea-artibai.org

Egiteko Prest!aldizkariaridagokion

informazioa

0-18 urte bitarteko seme-alaben hazkuntzan laguntzeko.(Servicio gratuito de psicólogas y psicólogos dirigido a madres y padres

para ayudar en la crianza de los/as hijos/as de 0-18 años.)

telefonoz: 94 405 15 49eguaztenero:11:30-13:00 / 16:00-17:30

internetez: www.etxadi.orgpostaz: ETXADI

Maximo Agirre, 18 bis, 5. pisua, 10. dptoa.48011 Bilbo

E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

GURASOENTZAKO PSIKOLOGOEN ZERBITZUA DOAN

Gurasotasunak, seme-alaben hezkun-tzan konpetenteak diren familia-nukleoaksustatu, indartu eta estimulatzen ditu, etaera berean, modu zuzenean, gizarteaneragiten du positiboki.

Familiek, erakunde ofizialen arreta etaorientazioa behar dute, familia bakoitza-ren barne ezaugarriak aintzat hartuta,eskura dituzten baliabideak eta zerbi-tzuak ezagutzeko. Horregatik, 0-18 urtebitarteko seme-alabak dituzten Lea-Artibai Amankomunazgoko familiei bide-ratutako, Orientazio zerbitzuak mar-txan jarraitzen du.

Familientzako Orientazioa Zerbitzuak,familiaren funtzio ordezkaezina eta bal-dintzarik gabeko afektua eta exijentzia-indarberritzeko alternatiba izan nahi du.Are gehiago familiak propio dituen indar-guneak probestuz, hazkuntza lanetansegurtasunez jarduteko sostengu izannahi du. Internetaren erabilerak, familiek,beraien kontsulta identifikatzea eta egitu-ratzea errazten du. Era berean, zerbitzu-

rako sarbidea berehalakoa izatea ahalbi-detzen du konfidentzialtasun testuingurubatean, aditu taldearekin bakarkakoa etajarraitua den elkarrekintza garatzekoaukera ematen duelarik.

Gero eta gehiago dira sarean seme-ala-ben hazkuntzari buruzko informazioarenbila jotzen duten gurasoak; egoera honekinformazioaren behaketa egiteko dagoenbeharrizana azalerazten du, familiekinformazio erabilgarria eta fidagarriajasotzeko.

Aurtengo berrikuntzazerbitzuan: Hileko argitalpena

Amankomunazgoari webguneko loturabidez hilabete bakoitzeko gai bat bidalikozaio (zortzi hilabeteetan zehar), beti beseme-alaben hazkuntzaz eta hezkuntzazloturikoa. Lotura hau ondoren ikaszentruguztiei bidaliko zaie eta ia elkar lanean,lortzen dugun familiei interesgarriak izandaitezkeen gai hauek familiei helaraztea.

Gurasoentzakozerbitzupsikologikoaseme-alabenhazkuntza eta hezkuntzari buruz

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 3

Ez dago berdina den familiarik.Pertsona bakoitza bakarra da,eta beraz, familia bakoitzamodu desberdin eta bakarreaneratzen da. Faktore eta ezau-garri asko dira bata bestetikbereizten duena; osatzenduten pertsona kopurua, arra-za, sexua, kultura, ideologia...Familia bakoitzak indar guneeta ahul guneak ditu eta indarguneak hizpide izanik garatukoda, zailtasunak gaindituz.

Gaur egun, gure gizartean, familiaegitura desberdinak bizikide dira:guraso bakarrekoa, adopziozkoa,homoparentalak, berreraikiak, ani-tzak, tradizionalak, kultur anitzak....Hau da, ez dago familia tipologiabakarra. Familia aniztasunak agerian uztendu ez dela seme-alabak hazi eta hez-teko errezeta bakar edota egokiago-rik. Hala ere, badira oinarrizko funtzioeta hazkuntza gako batzuk adin txiki-koen garapena modu optimoan gara-tzea laguntzen dutenak, eta familiaoroko aintzat hartu behar dituenak,bere egitura edozein dela. Zeintzuk dira familia orok, haurbaten etorrerarekin, ezagutu behardituen oinarrizko funtzioak?

- Seme-alaben biziraupena, haz-kuntza sanoa eta sozializazioabermatzea. - Afektu eta babes giroa sortzea.Atxikimendu gabe ez da posiblegarapen psikologiko sanoa izate-rik. Atxikimendua landu eta garatudaitekeen zerbait da.- Testuinguru fisiko eta sozialare-kiko harreman egokia sustatukoduen estimulazioa erraztea. - Familiarekin bat heziketa ahalbi-detuko duten bestelako hezkuntzatestuinguruekiko, erabakiak har-tzea.

Oinarrizko funtzio hauek lortzeko,hazkuntza gakoak izan behar dirahizpide. Hazkuntza gako hauek fami-lia orok (guraso bakarrekoak, homo-parentalak, adopziozkoak,...) izanbeharko lituzke gogoan seme-alabengarapen integral optimoa errazteko:

Familia egitura bat edo beste izan,ba al da hazkuntza gako oroko-rrik?Imitazioa dugu ikasteko bitarteko bat.Aita edota ama imitatuz haur etaumeek ikasi egiten dute:

- Seme-alabei erreferentzia argiak

eskaini: egunero modu bertsuanjardun, egun batean gauzak modubatean eta hurrengoan besteraegiteak ez die segurtasunik ema-ten. - Gogoratu eredu garela eta kohe-rentzia mantendu behar dugulaesan eta egiten dugunaren artean.

Edozein adinetan jolastu. Asteanzehar familian jolasteko denborahartu. Denbora antolatu:

- Jolas mota asko daude eta hauredo umearen adina eta gustuarenarabera hautatu daitezke. Jolasbatzuk adibide gisa: umeak txikia-goak direnean, mugimenduzkojolasetara. Gero, errepresenta-ziozkoetara (helduen errealitateaeta imajinazioa sustatzen dute-nak: medikuetara, sukaldari,andereño, guraso…izatera jolas-tea). 5 urteko umeekin, karta-joko-etara, mahai-jokoetara... jolastudaiteke.

Errespetua eta malgutasuna prakti-katu:

- Desberdintasunak errespetatueta seme eta alaba bakoitza fami-liaren parte dela sentiarazi.

Emozioak adierazi:- Gure emozioak adierazi behar

0tik 5eraJohana Rekagorri Gorostiaga

Psikologian lizentziaduna • Masterra Arreta Goiztiarrean • Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa • ETXADI

• BILBO

0tik 5 urteraFamilia-aniztasuna

4 E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

ikerke

ta

LEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOA.GURASOENTZAKO GIDAK.

Seme-alaben beharrizanak familian.(2013ko martxoa)

GOMÉZ, M; NAZARETH, CARLA. (2015)Un mundo de Familias. Comanegra argitaletxea

CANYET, GLÓRIA; BELLVEHÍ, BEL.(2011) Familium XXI.

Gome

ndatut

ako bi

bliogra

fia

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 4

ditugu. Hitza jarri behar diogu senti-tzen dugu horri (tristura, haserrea,poza, mina, nekea, urduritasuna...)seme-alabek beraienak identifikatuahal izateko eta apurka-apurka bes-teenak identifikatzeko.

Diziplina demokratikoa praktikatu:- Gurasoak ezartzen ditugun arauakhitzartu behar ditugu (bikotean, fami-lia zabalean… seme edo alaba hez-ten duten helduen artean). Arauakazaldu behar dira, pertsona guztieneskubideak bermatzeko baliagarriakdirela aipatuz. Zenbaitetan araubatzuk malgutu daitezke eta gure txi-kitxoekin “tratuak” egin ditzakegu.

Autoestimua sustatu:- Seme-alabek beraien kabuz gau-zak egiten dituztenean beraien auto-estimuan eragin positiboa du.Txikiak direla erantzukizun txikibatzuk jartzeak onura egingo dieautonomoagoak izateko eta beraienautoestimua indartzeko (esaterako:fardela zakarretara bota, 5-6 urtere-kin mahaia jartzea...).

Exijentzia praktikatu eta gehiegizkobabesa ekidin:

- Autonomoak izateko aukera eman.Egingarriak diren zailtasun txikiakjarri (adibidez: gauzak bakarrik egi-ten utzi hasieran kostata egiten badi-tuzte ere).

Gatazkaren esposatzea ekidin:- Ez da komenigarria seme-alabekhelduen ika-mikak entzutea.Helduen artean errespetuzko harre-manak eratu behar dira.Komunikazioa izan behar da nagusi.

Harreman sozialak sustatu:- Gure seme-alabak beste umeekin

harremantzeko bitartekoa erraztu:parkera, liburutegira, ikastaroetara,eskolaz kanpoko jardueratara...era-man, edo lagunen bat etxera gonbi-datu, etab..

Familia orok egin behar die aurrezailtasuneiFamiliek bizitzan zehar hainbat zailta-sunei egin behar diete aurre: arazosozio-ekonomikoak (lana eta familiauztartzeko zailtasuna) edota gabeziekonomikoak, denbora gutxi izatea edobalore krisian murgilduta egotea (afek-tuak eta diziplina artean erabakitzekoegoeran aurkitzea), aurretiko esperien-tziarik gabe jarduteak eragiten duensegurtasun ezak (konpetente ez senti-tzea), guraso bezala jarduterakoan for-mazioaren beharra izatea edo formaziogehiegi izatea… Zailtasun horiek,aurrez aipatutako hazkuntza gakoenlana egoki garatzea eragozten dute. Egia da zailtasun hauek familia egitura-ren arabera, arreta fokua aspekturenbatean edo bestean zentratzen dutela:• Familia homoparentalak.Azkenaldian egin den ikerketa bate-an, parte hartu duten familia homo-parentalen kezka nagusietako bat,seme-alaben hasierako zaintza izanda: adibidez, nola bainatu, elikatu…• Adopziozko familiaren kasuan,bere seme edo alabak jasotzerako-an, ordura arte bizi ahal izan duenakkezkatzen die. Hau da, bere semeedo alabaren iragana ez ezagutzeaketa iragan horrek bere garapeneanizan dezakeen eraginak. Horrezgain, aita edota ama adoptiboarekinatxikimendu ziurra garatzearenbeharra eta kezka azaldu dute.

• Guraso bakarreko familiaren ardu-ra, zaintza osotasunean bere gainhartzea da. Bananduta daudenean,aldiz, bikote ohiarekin bere seme-alaben hazkuntza eta hezkuntzagaietan irizpideak bateratzea izatenda buruhaustea. • Kultura aniztasuneko familian,hasierako oztopoa norbere irizpide-ak abegi-gizartearekin bat egitealitzateke, bereziki haurraren lehengarapen urteetan.

Hala ere, presente izan behar dugu,askotan zailtasun hauek familiak berrin-dartzen dituela, hau da, irizpideak bate-ratzera, aurrera egiteko indarrak bikoiz-tera eta talde bezala jardutera erama-ten dituela. Zailtasunak zailtasun, orohar, familiak seme-alaba sanoak, kon-petenteak eta autonomoak izaten dituz-te. Seme-alabak pozik daude eta dutenfamilia egitura edozein dela ere,beraien familietaz harro egoten dira. •

Hoy en día, en la sociedad convi-ven diferentes estructuras familia-res: monoparentales, adoptivas,homoparentales, reconstruidas,numerosas, tradicionales, multicul-turales….Es decir no existe unaúnica tipología familiar. La diversidad familiar favorece queno exista una única receta ni nin-guna varita mágica para criar yeducar a los hijos e hijas. Aún asíexisten ciertas funciones básicasy algunas claves para el óptimodesarrollo de los menores quetoda familia ha de cumplir indife-rentemente de la estructura fami-liar a la que pertenezca.

5

Diversidad familiar

E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 5

Maialen Sanchez MurcianoPsikologian eta psikopedagogian lizentziaduna • ETXADI. Familia-psikologia Unibertsitate-Zentroa

• BILBO

Familia bakoitza desberdina da.Familia osatzen duten pertso-nak, inguruan dituen baldin-tzak/baliabideak eta familiakberak propio dituen ezaugarriak(gaitasun, baliabide, zailta-sun…) berezituak dira. Garatueta ezartzen diren harremanafektiboak edota eratzen direnfamilia-dinamikak, ohiturak,antolakuntza eredua desberdi-na da familia bakoitzean, baitatransmititzen diren arauak etabaloreak.

Ziur nago irakurle gehienekaurreko baieztapen horrekin bategiten duzuela. Baina, era bere-an, ziur nago ere behin bainogehiagotan epaituak sentitugarela guraso bezala jardundugunean (parkean, lagunarte-an, eskolan, familia zabalean-aitona-amonak, izeko-osabak-etab.). Errespetatuak sentitu ezgarela.

Gure gizartean harremanak erraztenez dituzten estereotipoak, susmoak,igurikapenak, etiketak edota aurreiri-tziak daude. Kultura aniztasunak etaikuspuntu desberdinak barneratzeakaberastu egiten gaitu. Bizi eredu des-berdinak ezagutzera garamatza etapertsonekin errespetuzko harremanakezartzera. Familia baten egoera ezagutzeak,enpatia sortu eta epaitzea eragoztendu. Orain gutxi egindako ikerketek,urteetan zehar gehien errepikatu denfamilia binomio “tradizionalari” eran-tzuten ez dieten hainbat eta hainbatfamilien pertzepzioa zein den aztertudute. Hona hemen egitura konkretubatzuetako familiengatik jasotako per-tzepzio orokorra:

Guraso bakarreko familia, ama edoaita bat eta adin txikiko batez edobatzuez osatutakoa da (erabaki pro-pioz, banantzen baten ondoren edotaalargun izanagatik). Normalean, fami-lia hauek kanpoko laguntza jasotzendute eta inguruan dituzten indar-guneez elikatzen dira. Lan- eta fami-lia- bizitza bateragarria ez izateakbereziki eragiten dietela uste dute.Familia zabalaren (dagoenean), lagu-nen edo kanpoko laguntza eta babesabehar dutela hautematen dute, maizinstituzioetan aurkitzen ez dutelako. Adopziozko familiak, familia izateraheltzeko (ama edo aita izateko), bes-telako familiek ez bezalako ebaluazioprozesu gogor eta zurrunak pasatubehar izan ditu. Horregatik, askotanegunerokoan ebaluatuak direla senti-tzen dute. Bereizgarri horri, bestelakoprozesu bat ere gehitzen zaio: seme-alabei beraien jatorriaz, historiaz, hitzegitea edo gaia bera lantzea. Azkenprozesu hau ere, intseminazio artifi-ziala edo subrogazioa (“vientre dealquiler” deitua hizkera arruntean)hautatu behar izan duten familiek bizibehar dute. Berreraikitako familiek, adin txikikoenzaintzaz arduratzen diren helduenarteko koordinazio eta komunikaziohandiagoaren beharra nabarmentzendute. Jatorrizko familian ematen direngatazkak kudeatzea eta familia-siste-ma berriarekiko doitzea eskatzen du:bikote berriarekiko, anaia-arrebaorde-ekiko, aitaorde edo amaordearekikodoitzea. Berreraikitako familiez hitzegiterakoan, banantze baten ondorioz

eta beste heldu batekiko bateratzea-ren eraginez bi familia eratzen direne-koaz ari gara. Kultura desberdinak batzen dituenfamiliak, kultura biak errespetatu etaadin txikikoaren hezkuntzan bateratunahian aurkitzen da. Aniztasuna abe-rasgarria izateko, desberdintasun kul-turalak leundu behar dituzte: irizpidebateratuak ezarri, seme-alaben ongi-zatea lehenetsiz. Orain arte familia egitura desberdinbatzuk aipatu badira ere, ezinbeste-koa da azpimarratzea, familia bakoi-tzak bere zirkunstantziak dituela.Baina, bereziki, garrantzitsua da ain-tzat hartzea, familia baten egiturak ezezik, familia barruan ematen direnharremanen kalitatea eta familia-tes-tuingurua dela haur, ume edo nerabe-en garapen psikologikoan eragitenduenak. Familia orok ditu indar-guneak, familiaorok bilatzen du beraien seme-alabenzoriontasuna, familia orok bihotz onezjokatzen du, familia orok ditu gainditubeharreko zailtasunak, esfortzu han-diarekin edo kanpoko laguntzarekingainditzen dituenak. Familia oroindartsuagoa da talde bezala jardutenduenean.

Aniztasunarekiko errespetua izatenirakatsi behar diegu. Zergatik? Sozialik berdinak, gizaki lez desber-

dinak eta guztiz askeak izango garenmundu baten alde.

Rosa Luxemburg

6

ikerke

ta Familia-aniztasuna

RIGBY, JILL.Educar hijos respetuososen un mundoirrespetuoso.Lumen Humanitas argitaletxea.

PIRRITX ETA PORROTX

Familien Karta-Jokoa

Gome

ndatut

ako bi

bliogra

fia

6tik 11ra6tik 11 urtera

E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 6

Adin hauetan umeak, besteengandikdesberdinak direla ohartzen dira.Desberdintasunez jabetzen dira.Batzutan desberdintasuna abantailabezala ikusi dezakete, bestetan ezauga-rri propio bezala edota ezaugarri negati-bo legez. Lagun taldeak eta talde horren parteizateak garrantzia hartzen doa eta par-taide ez sentitzea beraien segurtasunaeta autoestimuan negatiboki eragitendu. Beraien nortasuna garatzen doazenhonetan, nahitaezkoa da errespetuanheztea: pertsonak errespetatu behardirela adieraztea edota ez dela inor berearraza, sexu, familia egoera, jatorriedota itxura/irudiagatik epaitu behar. Errespetua norberarengan eta norbera-rengandik hasten da: heldu bezalaerrespetua izaten, eredu izaten. Seme-alaben aurrean, inor kritikatzea edo des-kalifikatzea saihestu behar dugu.Onartzen ez dugun hori adierazteko,gustuko ez ditugun jarrerak gaitzetsi etaerrespetuzkoak ez diren jarrera horienondorio negatiboak aipatu (negatiboakjarrera desegokia izan duenarentzakoeta gainontzekoentzako). Alternatiba desberdinen artean haus-nartzera animatu behar ditugu, beraienperspektiba zabaldu eta aukera desber-dinak balioetsi. Beraien emozioak iden-tifikatzen irakatsi, besteen emozioakidentifikatu ahal izateko. Beste pertsonabatzuk sentitu edo pentsatu dezaketenaikustarazi. Enpatia landu, bestearenikuspuntua ezagutu eta ulertzen irakatsi,besteek egin edo esaten dutena ulertze-ko (mota honetako esaldien bidez: “zeregingo zenuke bera bazina?”, “bestemodu batez jardungo zenukeela usteduzu?, Nola?”, “nola sentituko zinate-ke?”, “zergatik uste duzu horrela jokatuduela?”, eta abar).Behar dutenei lagundu behar zaielahelarazi (kalean galdezka ari denari,poltsa jausten zaionari, ezagunei, hitzezedo fisikoki erasotua denari, …).Norbaitekin harremantzerakoan ezarri-tako arauak errespetatu behar direlaadierazi (aldamenekoa entzun, txandaerrespetatu, iritzia errespetatu ados ezbadago ere, zarata edo hitz itsusiak era-bili gabe hitz egitea, ezetza onartzea eta

errespetatzea, besteen espazioa erres-petatzea, etab..), baita jolasterakoan ere(jolasaren arauak errespetatzea, parte-katzea, lagun izatea edo taldean jolas-tea, helburu bat lortzeko bultza edojotzeko beharrik ez dagoela adieraztea,etab.). Araua sozialak (kaleak eta espa-zio publikoak garbi mantentzea, liburu-tegian baxu hitz egitea…) eta familia-arauak errespetatzea (errutinak, ordute-giak, etab.)Bada familia guztiek aintzat hartubehar dutena beraien seme-alabakaniztasunean hezterako orduan?• Seme-alaben oinarrizko beharriza-nak asetzea (afektiboak, elikadura,higienea, etab.).• Adin txikikoaren ongizatea lehenes-tea. • Adin txikikoaren nortasuna etagarapen propioa errespetatzea. • Bikotea dagoenean, bi helduekseme-alaben hazkuntza eta hezkun-tzan inplikatu behar dira, hurbil senti-tu behar dituzte biak eta erantzukizu-nak partekatu behar dituzte.Familian denbora gehiago pasatu,jarduerak partekatzeko, elkar ezagu-tzeko eta ongi pasatzeko. • Seme-alaben autonomia sustatu.Beraien erabaki propioak hartzenutzi, batzutan okerreko bidea hartzenbadute ere. • Euren iritzia entzun eta komunika-zioa erraztu. Edozein momentutan,erreferentziazko helduen laguntzaedo babesa dutela sentitu behardute. • Gatazkarekiko esposatzea ekidin.Gatazka-egoera etengabea bada,kanpoko laguntza eskatu behar dabideratu edo erabakiak hartu ahalizateko. • Naturaltasunez eta zintzotasunezaurre egin seme-alaben jatorria adie-razteko prozesuari (dagozkienkasuetan).• Seme-alaben autoestimua sustatu:indar guneak nabarmendu, saiatzenutzi hasieran erratu edo huts egitenbadu ere, eta zailtasunei aurre egite-ko laguntza eman -erremintak eskai-ni eta babesa eman-.

• Aniztasunean hezi. Modu naturalbatean familiaren kontzepzio zabalaeskaini, ipuinen bidez, testuingurukoerrealitatearen bidez, etab.. • Pertsona bat bere arraza, fisiko,sexu edo maitatzen duen pertsonare-nagatik ez epaitzen irakatsi.Pentsatzeko, sentitzeko, izateko edobizitzeko modu desberdinak daudelaezagutarazi eta hauek denak erres-petatzen irakatsi. • Enpatia landu. Bestea nola senti-tzen den edo sentitu daitekeen azal-du, egoera berdinean bera nola sen-tituko litzatekeen hausnartzera ani-matu, etab. • Familia zabalarekiko harremanakindartu (harremana ona, sanoa dene-an), seme-alabek familia talde bezalahautemateko eta nortasun eta baldin-tzapenik gabeko babes eta maitasuniturri izateko. * Familia bakoitzak propio dituenindar guneak identifikatu eta zailtasu-nak gainditu. * Adin txikikoak hezteko konpetentesentitu. •

Cada familia es diferente. Las perso-nas que lo conforman, las condicio-nes propias y externas (habilidades,recursos, dificultades…), las relacio-nes afectivas que se desarrollan yestablecen, las dinámicas, la organi-zación o las normas y los valores quese estipulan son únicas en cada fami-lia. La mayoría de las personas probable-mente estamos de acuerdo con esaafirmación, pero aún así, algunasveces sentimos que no somos respe-tadas. Todas las personas nos hemossentido alguna vez juzgadas a la horade educar a nuestras hijas e hijos (enel parque, entre amigas y amigos, enla escuela, en la familia extensa-abuelas y abuelos, tías y tíos-, etc.).

7

Diversidad familiar

E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 7

8 E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

ZEURE TXOKOA kontsultak • zalantzak • kezkak...

GURASO BAKARREKO FAMILIA. 11urteko alaba bat daukat eta ezda gai bakarrik lo egiteko. Bereaita, berak urte bat eta erdi zeu-kanean hil egin zen. Gaiari adi-naren araberako tratamenduaeman diot (nire psikologoari erekontsultatu nion). Nirekin egitendu lo, bakarrik lo egiteak beldu-rra ematen diolako. Buruaestaltzen du eta orain gutxigauetan bere aita agertzekobeldur dela adierazi du. Nikazaldu nion, hori ezinezkoa zelaeta gainera bere aitak ez zuelabera beldurtuko zuen ezer egin-go. Gaur egun beldur dio ilunta-sunari. Ez dakit nola aurre eginegoerari.

12 urterekin, ez da ohikoena beldurberrien agerpena. Adin honetarakoaurreko beldurrak gaindituak izatendituzte eta beldurra sentitzen dutene-an badituzte aurre egiteko nolabaite-ko estrategiak eta segurtasuna. Halaere, posible da egoera edo esperien-tzia konkretu batek beldur berrienagerpena eragitea (helduoi ere gerta-tzen zaigu).

Umeak, beldurraren aurrean moduautomatiko batez erreakzionatzendute eta ezin dute kontrolatu.Gainditu nahi dute eta saiatzen dira,baina ezin dute. Beldur hauek denbo-raren poderioz intentsitate gutxiago-rekin bizi badituzte ere, helduon eskuhartzea behar izaten dute aurre egineta gainditzeko. Laguntza, babesaeta segurtasuna eskaini behar zaie.

Zure egoeran bi aukera dituzu: beldu-rra apurka-apurka gutxitzen joatekojarraibide batzuk jarraitu edo aditubatengana jo. Erabakia, zure alabaksentitzen duen beldurraren intentsita-tearen araberakoa izango da. Hau da,bere bizitza aurrera eramateko era-gozpen bada (lagunekin egotekoezintasuna, bakarrik egoteko ezinta-suna, zurekin momentu oro izatekobeharra…), aditu batengana joatealitzateke egokiena. Aldiz, gauetanloak hartzeko eragozpen bada soilik,honako orientazio praktiko hauekbaliagarria daitezke:

- Egunerokotasunean komunika-zioa mantendu (ez presionatu)beldur hori areagotu dezakeengertaeraren bat ematen ari badaedo ez ezagutzeko. Normaltasuntestuinguru batean gertaerarengainean hitz egiteak, gertaera“normalizatzen” du.

- Edozein kasutan, gogoratu sen-titzen duen beldurra irrazionaladela eta beraz ez duela zentzurikzure alabari beldurrik ez sentitze-ko adieraztea. Adierazpen horrek,bere ezinegona handituko du etaez zaio beldurra gainditzeko balia-garria suertatuko.

- Ikaratzen den momentuen, lasai-tu. Ez zaitez berarekin haserretueta ez egin txantxarik bere beldu-rrei buruz. Egoera horietan babes-tu eta laguntzen duzula hautemanbehar du.

- Bere beldurrak adierazten ditue-nean, erantzun orekatua ematensaiatu. Ez adierazi gehiegizkoardura (segurtasun eza transmiti-tuko diozulako) ez eta garrantziaeza (bere emozioez hitz egiten arizarelako).

- Lo egiterako orduan gradualaden estrategia erabili. Horreta-rako, lehenik eta behin, berarekinhitz egin beharko duzu. Berakhautatzen duen egunetik aurrerabere logelan bakarrik lo egingoduela adierazi. Lasaitzeko, 20minutuz berarekin izango zarelaesan. Aste batez, logela barruanzauden denbora laburtu. Logelatikgero eta arinago irten.

- Denbora horretan, bere aldame-nean egon zaitezke, liburu bat ira-kurtzen duen bitartean edo zerbaitpositiboaz hitz egiten duzuenbitartean. Denbora agortzendenean, lasaituko duen esaldi batesan, musu eta laztan bat (adibi-dez: “lo egiteko ordua da, loakhartuko duzu bihar egin duzunhorretan pentsatzen duzun bitar-tean edo zeinen ongi pasatu duzu-la gogoratzen duzun bitartean”).Logelatik irteten zaren bakoitzeanmodu berean jardun behar duzu.Segurtasunez. Bakarrik gelditzeraerresistitzen bada, ahotsa altxatugabe eta haserretu gabe esaldiberbera errepikatu.

- Zure logelara joango balitz, berelogelara joan behar duela adierazieta esaldi bera errepikatu.

- Beldur zarenean, naturaltasunezadierazi eta kudeatzen ahalegin-du, berak imitazio bidez, beldu-rrak bideragarriak direla eta nor-bere lasaitasunak beldurra usa-tzen laguntzen duela ikusteko.

- Saihestu konparazioak, zeharka-ko mezuak, sarkasmoa… ekidinmota honetako mezuak: “azkenal-dian ezin dut lorik egin zure beldu-rrengatik”, “Ezin zara beldurrarekinbizi”, “Ausartagoa izan beharduzu”, “Zure adineko neskak jadaez dituzte horrelako beldurrik”.Batzutan mota honetako adieraz-penak egiten dira seme-alabenjarrera aldatzeko, baina ez da era-ginkorra izaten eta ez du zentzurikgaizki sentiaraztea kontrolatu ezinduten zerbaitengatik.

- Aldaketa minimo bat ikustenduzun momentuetan adieraziiezaiozu. Bakarrik lasaitzeko eta loegiteko gai dela baieztatukodiozu. Bere autoestimuari mesedeegingo diozu.

- Gehiegizko babesa saihestu,dependentzia indartzen duelako.Bere autonomia eta independen-tzia sustatu.

Emandako jarraibideak oso sinpleakdira, baina baliagarriak izatea esperodugu. •

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 8

FAMILIA BERRERAIKIA. Bananduberri den aita bat gomendio biladator. 10 urteko semearekinduen harremana hobetu nahidu. Banantzea bat-batekoa izanzela adierazi du, jada berakbikote berria zuelako. Beresemea, momentu honetan,haserre dago eta zenbaitetanbikote berria gaitzesten du.

Lehenik eta behin, egoera hauetanezinbestekoa da helduon nahi edobanantzeak eragin dezakeen senti-menduen gainetik (amorru edo hase-rrea, melankolia edo tristura, pasibo-tasuna edo ezer gertatuko ez balitzabezala jokatzea…) UMEEN ONGIZA-TEA LEHENESTEA. Heldu bezalakontziente izan behar dugu zerbaitaldatu dela, harremanak aldatu direlaeta seme-alabak egoera berri hone-tara egokitu beharko direla.Gogoratu, bikote ohiarekin desados-tasunak sortu daitezkeela (kasuan

kasu) eta horrek zuengan sortu deza-keen antsietatea, tristura, urduritasu-na… seme-alabek hautematen dute-la.

Era berean, jakina da banantzea/dibortzioa prozesua konplikatua dela,bereziki seme-alabak tarteko daude-nean. Bi pertsonek banatzea erabaki-tzen dutenean, arrazoia edozein iza-nik, egoera legaletan eta tentsioemozionaleko une berezian aurkitzendira. Hala ere, batzuetan garrantzinahikoa ematen ez zaion beste gerta-kizun bat bada: banantze horretanseme-alabak izaten dituzten bizipe-nak (honakoa lehenetsi behar dagatazkaren gainetik). Egia da egoerahorietan, seme-alaben garapenaeuren adinari "dagokiona" izan daite-keela, baina horretarako, gurasoek,besteak beste, gatazka maila kontro-latu behar dute eta edozein motatakogatazkaren esposatzea ekidin behardute (eztabaidak gai zehatzen ingu-ruan, irainak, zaratak, mespre-zuak…).

Zure kasuan, bikote berri bat dago.Egoera zail honetan, berriz ere, zuresemearekin duzun harremana lehe-netsi behar duzu eta denbora emanbehar diozu egoerara ohitzeko (ezbehartu zure bikote berria onartzera).Zure semeak, segurtasuna eta lagun-tza emozionala behar du gurasoenbanantzeari aurre egin ahal izateko.Hori dela eta, momentu honetan zuresemeak, zu eta zure bikote ohiarenbabesa eta laguntza behar du, beharduen guztirako bere aldameneanegongo zaretela sumatu behar du,babes hori modu bananduan eskain-tzen badiozue ere. Gerora zure biko-te berria bildu daiteke zu eta zuresemearen harremanera. Hala ere,gomendagarria litzateke zure semea-rekin jarduera indibidualak parteka-tzen jarraitzea (zinea, bizikletanirten,..) apurka-apurka zuen harrema-na sendotu eta egoera bideratzenjoateko. •

9E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiek GurasoentzakoOrientazio Psikologikoa zerbitzura bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,badakizue, bidali zuen galderak honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizuegu; ez duzue zer-tan hurrengo aldizkariaren zain egon behar: Postaz: Etxadi. Maximo Agirre, 18, bis. 5. pisua, 10 dptoa. 48011Bilbo. Telefonoz: 94 405 15 49 eta internetez: www.etxadi.org

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 9

Ainhoa Manzano FernándezPsikologian Doktorea • Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa • ETXADI

• BILBO

12tik 18ra12tik 18 urtera

Batzuetan, familiek nerabeza-roaz duten pertzepzioa negati-boa izaten da. Aldaketa asko-ko eta segurtasun gutxikogaraia da. Heltze prozesuandaude. Helduarora darama-tzan bidean doaz. Bide horre-tan badira garatzen direnbabes-faktoreak eta aspektupositiboak, eta horrek per-tzepzio positiboagoa izateaeragin beharko luke.

Heldu gehienek, nerabezaroaz etaberaien seme-alabak familiaz dutenpertzepzioaz galdetzen zaienean(guraso bakarrekoa, berreraikitakoa,homoparentala, nuklearra, adop-ziozkoa, kutur artekoa…), bat egitendute: nerabeek kritikatu egiten dutefamilia, familiaren ahul guneaknabarmentzen dituzte eta eztabai-dagai bihurtzen dute. Hala ere,heldu hauen kezka nagusia, ez danerabeek familia egoeraz egindakokritika bera, baizik eta, nerabeekdeskribatutako egoera horrekberaien garapen pertsonal edotasozialen eragin dezakeena. Hau da,familia horren parte sentitzen ezdirenaren hitzezko adierazpena.

Nerabezaroan, beste epealdietanbezala, familiaz gain, berdinkideeketa hezkuntza zentroak garapeneaneragiten dute. Horregatik, nerabebatek familia kritikatzen duenean,kritika horren atzean dagoena azter-tu beharko genuke. Izan ere, batzu-tan, beste testuinguruetan (berdinki-deekin eta hezkuntza zentroan) ger-tatu zaiena ezkutatzeko erabiltzendute. Sortu zaien segurtasun ezafamilia egitura erasotzeko erabilidezakete. Hala ere, gogoratu behardugu familiarekiko independentziaeta autonomiaren beharra dutela etahorrek familia kritikatzera ere era-man dezaketela. Bere nortasun etairizpide propioak berresteko bide da. Testuinguru anitzetan bizi dirennerabeak (nuklearra, guraso baka-rreko familia…) desberdintasunare-kiko toleranteago agertzen dira etaharremanetan errespetu handiagoa-rekin jokatzen dute. Beldur gutxiagodiete aldaketei. Aurrez aipatutako guztia aintzat har-tuta, bada familiak, eratzen dutenegitura edozein dela ere, nerabeakhezterakoan kontutan izan beha-rreko BABES-ETA ARRISKU-FAK-TOREAK.

10

Nerabezaroa etafamilia-aniztasuna

E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

ikerke

ta

JAUME FUNES ARTIAGA.GRAO 2010.

Educar en la adolescencia

Gome

ndatut

ako bi

bliogra

fia

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 10

Familiek (guraso bakarreko familia,nuklearra, adopziozkoa, kultur arte-kotasuna…) babes-faktoreak susta-tzeko eta arrisku-faktoreak gainditze-ko aintzat hartu beharko lituzketeondorengo irizpideak: Seme-alabei erreferentzia argiakeskaini, eta esan eta egiten denarenartean koherentzia bat mantendu.Gogoratu, edozein adin dutela,eredu zaretela beti. Kirol jarduerak edota aisialdia susta-tu eta planifikatu. Seme-alaben arteko konparazioaksaihestu. Beraien desberdintasunakerrespetatu. Emozioak adierazi: emozioez hitzegin, bereziki kontrola galdu dugulauste dugunean. Seme-alabek gauzabera egin dezaten.Beste pertsonaren tokian jarri: hauda, beste pertsona batzuen ikuspun-tua zein den irakatsi, besteen emo-zioak eta jokabideak ulertzeko. Diziplina demokratikoa praktikatu:Ezartzen diren arauak hitzartu.Hitzarmena, “hezkuntza taldea” osa-

tzen duten pertsonen artean eratubeharko da.Autoestimua sustatu: Beraien eran-tzukizunak beraien esku utzi, bete-beharrak betetzea exijitu, egindakolana baloratu eta egiten ez duteneanadierazi. Exijentzia praktikatu neurria hartuta:gehiegizko babesa saihestu etaautonomoak izateko aukera eskaini(garbiketa, ohea egitea, eroske-tak,…). Adin honetan ere gatazkaren espo-satzea saihestu: Seme-alaben aurre-an, ez iraindu edo ez eztabaidatuberaiek gatazkan parte hartu beharizan ez dezaten. Bikoteko eztabai-dak dira eta beraz bikotean eztabai-datu behar dira, nahiz eta nerabeakeragindako eztabaida izan. Heldubat baino gehiago dagoenean seme-alaben zaintzan, talde bezala jardunbehar dute.Azkenik, harreman sozialak sustatubehar dira, baita eskolan ere: kirol-taldeetan parte hartzea, elkartee-tan… •

ARRISKU FAKTOREAK• Pobrezia kronikoa eta langabezia • Hezkuntza maila baxuko ama • Antolakuntza eza familia- testuinguruan • Bikotean biolentzia edota gatazka etengabea • Toxikomania • Jokabide antisoziala duen aita edota delinkuentea

• Buruko gaixotasuna duen ama edota aita• Zigor fisikoaren alde dagoen ama edota aita

• Arrisku-jokabideak, alkohol eta droga arazoaketa jokabide antisozialak dituzten lagun edo berdinkideak izatea• Isolamendu soziala • Talde presioaren eraginpean jardutea

• Kohesio falta ikasle eta irakasleen artean • Familia eta eskolaren arteko harreman eza • Komunitatearen beharrizanekikoatxikimendu eza

• Ikasgelan eskola-porrota etajokabide-arriskutsuak dituzten ikasleak izatea

BABES FAKTOREAK• Babesa • Afektua eta oinarrizko konfiantza • Estimulazio egokia eta eskolako gaietanlaguntza ematea

• Gurasoengandiko egonkortasunemozionala

• Igurikapen altuak eta arau argiengainbegiratzea

• Familia zabalarekiko harreman positiboak

• Aisialdiko jardueretan parte hartzea • Lagun edota berdinkideekinharreman ona izatea, arauak betetzea

• Asertibitatea eta pertsona arteko komunikazioa

• Eskolan giro ona izatea.Arau argiak eta parte hartzeasustatzen duena

• Ikasleekiko igurikapen handiak • Jardueretan parte hartzeko aukera ematea• Eredu positiboak eskaintzen dituztentutoreak

FAMILIA

BERDINKIDEAK

HEZKUNTZAZENTROA

Cuando se les pregunta a las perso-nas adultas que componen las distin-tas familias sobre esta etapa y sobrecómo consideran ellas y ellos que sushijos e hijas perciben a su propia fami-lia, sea de la estructura que sea(monoparental, reconstituida, homo-parental, nuclear, adoptiva, intercultu-ral...), la mayoría coincide en que lasadolescentes y los adolescentes criti-can su propia estructura familiar preci-samente buscando los puntos débilesy sacándolos a la luz especialmenteen las discusiones. Sin embargo no sedebe olvidar que generalmente lasadolescentes y los adolescentes quehan convivido en contextos familiaresdiversos (nuclear, monoparental...)son más tolerantes a las diferencias ypresentan relaciones generalmentede mayor respeto hacia la diversidad yde menor temor al cambio.

Adolescencia ydiversidad familiar

11E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

Iturria: Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioa. Egokitutako testua: Catalano, Berglund, Ryan, Lonczak eta Hawkins, 2004.

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 11

Azken hamarkadetan eman direnaldaketa soziokulturalak “familia era-kunde” deitzen dugun horren barne-an ematen diren dinamiketan edoharremanetan ere eraldaketa gauzatudu, baita dinamika horiek eustendituen egituretan ere. Gero eta familiaeredu gehiagok lortu dute gizarteareneta erakundeen onarpena. Pixkanaka-pixkanaka errekozimendu legalarenakordioak lortzen doazen heinean,familia hauen eguneroko bizitzaerrazten doa.

Hainbat familia egitura daude: gauregun gure gizartean maiztasun gehia-gorekin aurki ditzakegunen artean,esanguratsuenak hauek direla esandaiteke:• Familia nuklearrak1: gizon etaemakume batez osotuak. Maiztasunhandienarekin ematen den familiaegitura da, seme-alabak izan ditza-kete edo ez. Gero eta ohikoagoakdiren bikote egonkorrak (ezkontzakoizapideetatik pasatu gabekoak) erefamilia egitura mota honetan sartzendira.• Guraso bakarreko familiak: aitaedo ama batez osotuak direnak,azken hau ohikoagoa izaten da,banantze, dibortzio, alarguntasunedo ama ezkongabeetatik eratorrita-koak. 18 urte baino gutxiagokoseme edo alabekin bizi dira etaamona, aitona edo neba-arrebekinbatera bizi daitezke.• Familia berregituratuak: Aurretikbeste familia bat izan duten pertso-nez osotuak izaten dira, bikotekideberri batera lotzen direnak, heldubakoitzak aurreko loturatik seme-alabak ekarri ditzake edo ez.

• Adopziozko familia eta denboramugatuzko harrera familiak: fami-lia hauek aurretik seme-alaba natu-ralak izan ditzakete edo ez. Familiahanditzen dute.• Familia homoparentalak: Sexubereko bikoteak dira, eta bakarrikedo ernalketa artifizial edo bestebide alternatibo batzuen bidez izan-dako seme-alabekin bizi dira. • Familia kultur anitzak: ingurunekultural desberdinetatik eratorritakopertsonen arteko loturak izaten dira,non harrera herrian familia bat era-tzen duten.

Familia eredu guzti hauek beharrizaneta ardura zehatzak dituzte. Hala ere,helburu berdin bat dute: familiako kideguztien garapen osasuntsurako oina-rrizko funtzioak bermatzea. Familiakbaliabide ekonomikoak ditu, seme-ala-ben hazkuntzan inplikatzen da, hez-kuntza aukerak ematen ditu, bizitzaosoan zehar iraungo duten lotura afek-tibo sendoak eskaintzen ditu eta gaine-ra, hartu-emanezko harremana ematenden eta bizitzako arazoei aurre egitekolagungarria izaten den talde batekikokide izatearen sentimendua transmiti-tzen du. Egitura edozein izanda aita edo amaizatearen eginkizuna honela ulertzenda: familiako kide desberdinen artekoharreman onak sustatu eta gurasobezala erantzukizunez jardutea.Helburua, adin txikoaren ongizatea etagaitasunak optimizatzea da.(Gurasotasuneko oinarriak)

«Familia tradizionala egokiena delaadierazteak ez du inolako funtsik.Familia egitura anitzak atzeraezi-nezkoa den gizarte dinamika batenisla dira. Ikerketa anitzek berma-tzen dute familia arteko harrema-nen kalitateak familiako kideengarapenean gehiago eragiten duelafamiliako egiturak berak baino».

Familia aniztasunaren eta aniztasunhorri erantzuteko egokitu behar izandiren baliabideen aurrean, garrantzi-tsua da familia gizartearen laguntzabehar duen ondasun publiko bezalaulertzea. Horrez gain, familiak artatze-ko eredua argi definitu beharko litzate-ke eta aniztasuna, probestu behar dengizarte aberastasun gisa hartu, honakohau ukatu edo marjinatu ordez. Lan ildo honetan, ikuspegi psiko-hezi-tzailea eta komunitarioa kontuan hartubeharko litzateke, hartu behar direnneurriak bideratzeko eta lortu beharre-ko helburu orokorrak bateratuak izatealortzeko.Esku artean dugun erronka honetan,erakundeek, badute zer eginik.Laguntza mekanismoak bildu beharkolituzkete: Tokian tokiko aholkularitzazerbitzuak, telefono bidezko aholkulari-tza edota gurasoentzako hezkuntzaprogramak. Azkenik, edozein kasutanedota edozein familia egituretan ezin-besteko garrantzia du, lan-eta familia-bizitza uztartzeak, familientzako onura-garriak diren zerbitzu desberdinak iza-tea eta lan baldintza egokiak sustatzea,edota gizartea sentsibilizatzeak fami-lientzako laguntza sareak sortzekobesteak beste. •

1* Aurreko edozein familia egitura famili ugari izandaiteke, betiere heldu bat edo bi eta bi edo hiruseme/alabez osotua dagoen, hauek bikotearenakizan daitezke edo ez, baita legearen aurrean onartudaitezkeen beste kasu batzuk.

Denentzat

12

Familia

Familiako kideen garapenean, familia arteanematen diren harremanen kalitateak eragina

du, familiak berak duen egiturak baino

Fernando Olabarrieta ArtetxeFamiliaren Psikologiako Irakaslea UPV/EHU.

• BILBO

Desarrollo psicológico en lasnuevas estructuras familiares

Enrique Arranz FreijoAlfredo Oliva Delgado

(koordinadoreak).

Gomendatutako bibliografia

E g i t e k o P r e s t ! • 3 7 . z e n b a k i a • 2 0 1 5 - 1 6 i k a s t u r t e a

rebisti37_rebisti 29/04/16 13:13 Página 12